tegenstroomde in

brus

sel EEN DROOM VOOR HET KANAAL ALS CENTRUM VAN BRUSSEL

V.U

. Raf

Dev

os, s

p.a

Brus

sel -

Gra

smar

kt 1

35/3

7 - 1

000

Brus

sel

Creditts Omslag en collages: KatrienDelespaul.be (kd)Foto’s KimVanSemang.net (kvs) en William Delvoye (wd)

(kd)

De helft van ons woont op minder dan twee kilometer van het Kanaal. Nochtans hebben we niet het gevoel dat Brussel een stad is aan het water. Dat komt omdat Brussel te weinig inzet op de ontwikkeling van de oevers van het Kanaal, zoals dat gebeurt in andere steden.

De laatste tijd is de Kanaalzone in beweging. Ik herinner me het schitterende Festival Kanal 2010, met een nagebouwd Checkpoint Charlie op de brug tussen Oud Molenbeek en de hippe Dansaertwijk. Een mooi beeld dat de vinger op de wonde legt: het Kanaal is

vandaag een muur die de stad doormidden snijdt in twee gescheiden werelden, in plaats van een publieke ontmoetingsplaats vol creativiteit en kansen voor de Brusselse jongeren.

Ik ben ervan overtuigd dat het Kanaal het nieuwe centrum zal worden van Brussel. De ruimte om te wonen, sporten, werken, studeren ligt aan het Kanaal. De Kanaalzone is te belangrijk om over te laten aan speculanten en vastgoedreuzen. We willen de Kanaalzone opeisen en centraal plaatsen in onze toekomstdroom voor Brussel.

Deze droom start hier, in dit boekje, met een aantal pistes voor elke zone van het Kanaal. Het zijn ideeën die inspireren om verder te denken en in debat te gaan: op straat, op sociale netwerksites, in het parlement. Wij willen weten welk deel van het ‘waterfront’ jou het meest aanspreekt. Aan de eindmeet ligt een coherent plan voor een stuk stad waar elke Brusselaar zich een beetje eigenaar van voelt.

We nemen geen genoegen met een voldoening. Ik wil niet minder dan een grote onderscheiding voor het Kanaal.

Beste Brusselaar,

‘Elke stad heeft een rivier nodig en de rivier van Brussel is het Kanaal.’

Pascal Smetvoorzitter sp.a Brussel

(kvs)

Het Kanaal is het centrum van de stad. Toch is er voor dit nieuwe centrum geen eenduidige aanpak. De ontwikkeling van de Kanaalzone verloopt chaotisch via vele projecten die naast elkaar en vaak tegenstrijdig aan elkaar worden ontwikkeld.

Bij de analyse van de Kanaalzone komen drie knelpunten naar voor. Het centrum van de stad verschuift naar het Kanaal, maar een eenduidige aanpak ontbreekt. Enerzijds worden de kaaien gezien als dé locatie voor logistiek en industrie en anderzijds ontwikkelen er zich stedelijke eilanden van woonblokken, handelszaken en horeca. De economische waarde van de logistieke

activiteiten wordt berekend in aantal meter kaaimuur in plaats van in aantal jobs. Op 1 miljoen m2 werken 4.000 mensen, dat is nog geen halve job per 100 m2. In de kernstad is dat te weinig. We hebben nood aan een mix van publieke ruimte, woningen en economische zones met 10 jobs per m2.

Ten tweede slaagt het Kanaal er niet om te verbinden. De volkswijken met elk hun eigen karakter zijn letterlijk niet verbonden met elkaar of met het Kanaal. Het water oversteken staat gelijk aan files en gevaar voor fietser en voetganger. De bruggen over het Kanaal falen als stedelijke links. Tegelijkertijd zijn de wijken langs het water

niet voorbereid op de snelle verjonging. De oude industriële sites zouden de vraag naar ruimte voor werk en sport kunnen inlossen.

Tenslotte heeft Brussel geen waterfront. Andere grootsteden gebruiken het water om de leefbaarheid te verbeteren. In onze stad liggen schroot- en zandhopen aan het water op 2 kilometer van de Grote Markt. Met de heraanleg van de kaaien en de tijdelijke culturele evenementen richt de publieke ruimte zich stilaan op het water, maar het Kanaal is voorbij de Ninoofsepoort en het Bécodok onbekend terrein. Er is geen waterfront, geen plek om te leven aan het water.

Het potentieel van het Kanaal

Jef Van Damme

‘De ontwikkeling van de Kanaalzone verloopt chaotisch via projecten die vaak tegenstrijdig zijn.’

Zuid Noord Schaarbeek

park van Laken

Leopold II-laan

Ninoofsesteenweg

Van Praetlaan

Bergensesteenweg

Centraal

R0

R0

B

B

B B

groene ader

bestaand groen

werken

campus

fietsen

Ceria - Coovi Erasmus Slachthuizen metro Delacroix Belle Vue Klein Kasteelje

3

4

5

Zuid Noord Schaarbeek

park van Laken

Leopold II-laan

Ninoofsesteenweg

Van Praetlaan

Bergensesteenweg

Centraal

R0

R0

B

B

B B

groene ader

bestaand groen

werken

campus

fietsen

Noordwijk Thurn & Taxi Station Schaarbeek Budabrug

1

2

Zuid Noord Schaarbeek

park van Laken

Leopold II-laan

Ninoofsesteenweg

Van Praetlaan

Bergensesteenweg

Centraal

R0

R0

B

B

B B

groene ader

bestaand groen

werken

campus

fietsen

‘Van Vilvoorde tot aan de Van Praetbrug heeft de Kanaalzone twee missies: ruimte bieden voor een stedelijk bevoorradingsplatform en de stad verbinden met het water via de achterkant van het prachtige station van Schaarbeek.’

Vandaag !

Morgen ?

(kd)

(kvs)

Steden groeien en dus moet er nagedacht worden over een duurzame bevoorrading van de stad. De huidige verkeerschaos in Brussel en de slechte luchtkwaliteit vragen om een radicale omwenteling: van grote vrachtwagens die zich vast rijden in het centrum naar een haven buiten de kernstad, verbonden met het spoor, de weg, het water en de lucht.De bevoorrading van de stad moet gebeuren volgens de principes van de ‘Last Mile’: kleine elektrische of hybride bestelwagens, tweewielers en trams verdelen goederen

over Brussel. De haven zal evolueren naar een modern centraal platform op de site van Schaarbeek-Vorming.Schaarbeek staat in de top 6 van Belgische gemeentes met de meeste inwoners. Toch wordt de gemeente als ontmoetingsplek vaak vergeten. Who cares about Schaarbeek? Het Josafatpark, de Hallen en het mediapark VRT/RTBF zijn onze trots, maar de ambitie moet hoger liggen.Het gebied tussen het station en het Kanaal is nu een ongeorganiseerde industriezone met verlaten terreinen, een

verbrandingsoven en autostockage. Deze zone moet uitgroeien tot een stedelijke trekpleister langs de meanderende Zenne en het Kanaal. Het is een toplocatie, vlakbij een GEN-station en het toekomstige voetbalstadion op Schaarbeek-Vorming. Er kan een sportcampus aan het water ontwikkeld worden, sport is immers een knelpunt in Brussel. De stationsomgeving kan Josaphat verbinden met het stadspark op Tour & Taxis in één groen netwerk langs het water.

Het station van Schaarbeek

Bernadette Vriamont

‘Beeld je in te joggen van het station van Schaarbeek tot aan Sainctelette in één groene oase. De schroothopen worden vervangen door spelende kinderen, zonneweiden, terrasjes, een openluchttheater en… een wandelponton over het water.’

(kd)

Waarom zoeken mensen in een stad graag het water op? Om van het uitzicht te genieten, te fietsen en te joggen, in de zon te liggen of om het water even aan te raken. Wat zoeken mensen niet aan het water? Bedrijven die het zicht belemmeren, grootschalige winkelcentra en parkeerterreinen, autowegen en schroothopen. Hoe kunnen we in een stad met te weinig plaats voor jongeren verantwoorden dat de openbare ruimte langs het Kanaal gebruikt wordt voor schroot- en zandhopen?Tour & Taxis moet uitgroeien tot een

stadspark dat de wijken verbindt met ons mooiste dok: het Vergotedok. Op een kilometer van de Grote Markt is er in dit dok plaats voor zeescouts en roeiclubs. Op de oevers kan je spelen en sporten in het groen tussen de nieuwe woonwijken aan het water. Want Brussel groeit sneller dan de stad aankan. Het woningtekort moet opgevangen worden aan het Kanaal. De kernstad moet zich kunnen ontwikkelen van Biestebroek tot aan het station van Schaarbeek. Aan het Kanaal is er ruimte voor 40.000 van de 170.000 nieuwe Brusselaars.

We mogen echter niet dezelfde fouten maken als in het verleden. Nieuwe woonwijken moeten ecologisch zijn en tot stand komen via internationale architectuurwedstrijden. In plaats van de getto’s uit de jaren 1970 willen we een gezonde culturele, sociale en generatiemix. In deze wijken moet er plaats zijn voor lokale diensten, handelszaken, horeca, crèches en scholen: geïntegreerde woonwijken aan het water die niet geïsoleerd blijven maar verbonden zijn via groene aders doorheen de stad.

Wonen aan het Kanaal

Pascal Smet

‘They come from lanes and alleys, streets, avenues – north, east, south, and west. Yet here, they all unite.’(Herman Melville, Moby Dick)

(kd)

Water heeft een sterke aantrekkingskracht op mensen. Water brengt mensen samen, geeft zuurstof en ruimte. Nogal wat steden hebben dat goed begrepen en herwaarderen de oevers van hun rivier of Kanaal. De kaaien vervellen van groezelige achterbuurten tot publieke ontmoetingsplaatsen, duurzame woonwijken, parken en culturele hotspots. Kijk naar de promenades van Nantes, de kaaien van Lissabon, de waterfront-ontwikkeling van Seattle. Kijk dan naar Brussel en zie het schitterend potentieel aan de oevers van onze rivier: het Kanaal.

Het Kanaal is vandaag een merkwaardige scheidingslijn tussen de trendy cafés van het stadscentrum en de volkse migrantenbuurten van Oud Molenbeek. Het burgerinitiatief Platform Kanal droomt ervan de twee werelden met elkaar te verbinden, in elkaar te laten overvloeien, via het Kanaal. De ontmoeting geeft ruimte aan nieuwe inzichten, de creatieve stad van morgen ligt aan het Kanaal.De gemeenschappelijke ambitie voor het Kanaal kan enkel gerealiseerd worden door politici die zich achter één project scharen,

de krachten bundelen en samenwerken met de lokale gemeenschappen, economische spelers en buurtbewoners. Een project dat mensen mobiliseert, hoop geeft en de fierheid aanwakkert. Daar is participatie voor nodig: geef lokale talenten de kans zich te tonen in een begeleidingscomité, geef de Molenbeekse jongeren en de bobos uit het centrum het ‘ownership’ over de reconversie van hun Kanaal.Het kan in andere steden. Waarom niet in Brussel?

Yamila Idrissi

Zuurstof voor de stad

park van LakenBoulevard Léopold II

Chaussée de Ninove

Avenue Van Praet

Chaussée de Mons

R0

R0

Midi Nord Schaerbeek

Central

B

B

B Bconnexion aux pistes cyclables

connexion aux pistes cyclables

!

!

!

!

!

!park van Laken

Boulevard Léopold II

Chaussée de Ninove

Avenue Van Praet

Chaussée de Mons

R0

R0

Midi Nord Schaerbeek

Central

B

B

B Bconnexion aux pistes cyclables

connexion aux pistes cyclables

!

!

!

!

!

!park van Laken

Boulevard Léopold II

Chaussée de Ninove

Avenue Van Praet

Chaussée de Mons

R0

R0

Midi Nord Schaerbeek

Central

B

B

B Bconnexion aux pistes cyclables

connexion aux pistes cyclables

!

!

!

!

!

! 4

De heraanleg van de Ninoofsepoort vermindert de fysieke en mentale barrière tussen Molenbeek en het centrum van Brussel en verhoogt de mobiliteit voor voetgangers en fietsers. De Ninoofsepoort zal heringericht worden als een stadspoort met een park en een wandelpromenade, om

het chaotische verkeersplein terug te geven aan de stadsbewoners. Pascal Smet is de architect van de plannen die hopelijk correct zullen worden uitgevoerd.De nieuwe Ninoofsepoort kan een voorbeeld zijn voor andere zwarte verkeersknooppunten als de Van Praetbrug

in Schaarbeek en het Vandeveldekruispunt in Anderlecht. Dat laatste kruispunt heeft nood aan een heraanleg op drie hoogtes: op waterhoogte een fietspad, op straatniveau een kruispunt met voorrang voor voetganger, fietser en tram, op spoorhoogte een GEN-station.

‘De heraanleg van de Ninoofsepoort kan een voorbeeld zijn voor mobiliteit over het Kanaal en moet een nieuwe dynamiek in de buurt creëren.’

De Ninoofsepoort

park van Laken

Boulevard Léopold II

Chaussée de Ninove

Avenue Van Praet

Chaussée de Mons

R0

R0

Midi Nord Schaerbeek

Central

B

B

B Bconnexion aux pistes cyclables

connexion aux pistes cyclables

!

!

!

!

!

!

Hopelijk zal de heraanleg van de Ninoofsepoort een impuls zijn voor de ontwikkeling van de omliggende buurten. De autohandel die vandaag de Heyvaertwijk inpalmt, hoort niet thuis in het centrum van de stad, maar wel bijvoorbeeld op de Marlysite in het Noorden van Brussel.

Een wijkontwikkeling mag echter de huidige bewoners niet verdringen. Wonen aan het Kanaal moet altijd voldoen aan een sociale mix van 30% sociale woningen, 40% woningen voor de middenklasse en 30% luxewoningen.

De nieuwe dynamiek rond de Ninoofsepoort zal hopelijk ook de slachthuizen in Anderlecht doen opflakkeren. Het zou toch prachtig zijn de ‘Boeremet’ van Abatan in de toekomst langs het Kanaal te verwelkomen, op een groene promenade langs de Mariemont- en Industriekaai…

Jef Van Damme

‘In Kuregem, aan het Kanaal, willen we een technologie- en opleidingspark openen, het ‘Mundaneum’, een kenniscentrum gericht op doorstroming van Brusselse jongeren naar kwaliteitsvol werk.‘

(kd)

De haven is de laatste reserve van industriële jobs voor laag- of ongeschoolde Brusselaars. Extra arbeidsplaatsen in de haven zijn daarom erg belangrijk. De haven kan zich in het Noorden van Brussel volop ontwikkelen tot een moderne bevoorradingshaven.Maar het economisch potentieel van de Kanaalzone is meer dan de haven alleen. Het Kanaal zou de motor kunnen zijn van vele jobs elders in Brussel, en ver daarbuiten, door een creatieve economie aan te trekken en een pool te ontwikkelen van opleiding en vorming aan de industriekaai in Anderlecht.

Brussel kent een vreemde combinatie van niet-ingevulde vacatures en een grote jeugdwerkloosheid. De Brusselse jongeren hebben cursussen nodig, stageplaatsen, werkervaring, opleidingen, groeikansen. Daarom willen we een technologie- en opleidingspark openen aan het Kanaal, een kenniscentrum gericht op de doorstroming van de Brusselaars naar kwaliteitsvol werk, het ‘Mundaneum’. In Anderlecht vinden we nu al de campus Ceria/COOVI, de HUB, het Centrum voor Volwassenonderwijs en Erasmus. Aan

het Kanaal in Kuregem worden vandaag al ambitieuze projecten opgezet zoals de Zuidhaven, Abatan, Ecopôle en de oude Veeartsenijschool.Laten we al deze initiatieven bundelen in één grote campus en aanvullen met stage- en opleidingscentra, met nieuwe bedrijven die de groene technologieën en de producten van morgen ontwikkelen. Een plek waar talenten worden gevormd en opnieuw worden uitgevonden. Het Mundaneum zal kansen creëren en tegelijk de leefbaarheid van de omliggende wijken drastisch verbeteren.

Het Mundaneum

Elke Roex

Creëer een waterkant voor iedereen

Trek creatieve ondernemers en innovatieve bedrijven aan

Développer la participationStel een masterplan

Plaats de duurzame, groene stad vooraan met een ambitieuze architectuur

Verbeter de mobiliteit en de toegankelijkheid

Améliorer la mobilité et l’accessibilité

Accueillir avec enthousiasme les différentes identités op met verschillende ontwikkelingsfases en tant qu’avenir de Bruxelles

et un leadership conséquent à tous les niveaux

Dit boekje toont een droom en visie die uitgaat van de volgende waterfrontprincipes. Waar vind jij jezelf terug langs het water? Deel jouw mening, stuur ons een idee, zeg wat er moet veranderen aan het Kanaal op MyCanal.be

CreditsOmslag en collages: KatrienDelespaul.be (kd)Foto’s: KimVanSemang.net (kvs)