Hoe groen zijn de groenten van HAK? MVO-verslag 2011

2 3

4

Inhoudsopgave

groenten 8

proces 14

verpakking 22

transport 26

maatschappij 32

6 7

Voorwoord Er worden in het bedrijfsleven nogal wat grote woorden gebruikt als het gaat om ‘duurzaamheid’ en ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Veel gewone consumenten weten niet wat die woorden betekenen – en als ik heel eerlijk ben: ikzelf ook niet altijd.

Vandaar dat we bij HAK geprobeerd hebben een MVO-verslag te schrijven dat begrijpelijk is voor iedereen. Zoveel mogelijk in gewone mensentaal. Want voor ons is ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ op de eerste plaats ons werk steeds een stukje beter, efficiënter en meer milieubewust doen. We laten zien waar we vandaan komen en welke stappen we zetten. En we laten zien waar we nog tekort schieten.

Dit MVO-verslag valt in vijf onderdelen uiteen. Het begint bij onze groenten – natuurlijk, waar zou het voor HAK anders moeten beginnen? Daarna lichten we toe hoe we stap voor stap onze productie-processen verbeteren zodat er minder energie en water nodig is. We kijken naar onze verpakkingen, het transport en naar onze rol in het retailkanaal. Die ‘schijf van vijf’ geeft een aardig beeld van onze inspanningen. Sommige delen van de schijf kleuren al aardig groen, op andere plekken gaan we de komende jaren aan de slag. Want dat moet duidelijk zijn: HAK blijft investeren in milieu, mens en maatschappij.

Ik wil graag iedereen binnen de onderneming danken die dit verslag mogelijk heeft gemaakt. Het was niet altijd even gemakkelijk om op alle vragen een antwoord te formuleren en de juiste gegevens boven water te krijgen. Dit boekje geeft in al zijn eenvoud goed weer hoe HAK een transitie doormaakt van rentmeesterschap naar duurzaam ondernemen. Als scheidend directeur zal ik die omslag niet meer helemaal meemaken, maar ik zal haar zeker van een afstand blijven volgen.

Zomer 2012

Michiel F. van Ginkel, Algemeen Directeur HAK

8 9

groenten

De bescherming

van het gewas

Onze mannen in het veld

10 11

Onze telers werken met minimale hoeveelheden gewasbeschermings-middelen. We vragen onze leveranciers bovendien om een Voedsel Veiligheids Certificaat en een teeltoverzicht, waarin elke productiestap staat beschreven, van zaaien tot oogsten. Onze

‘field men’ lopen alles na. In de hele voedingsindustrie worden er steeds minder bestrijdingsmidde-len gebruikt. Ook loopt het aantal toegestane gewasbeschermings-middelen terug, zo hard dat wij vrezen dat daardoor de teelt van sommige soorten groente in de

toekomst mogelijk zelfs in gevaar kan komen. Sperziebonen kunnen bijvoorbeeld al haast niet meer goed geteeld worden. Er zijn wel vervangers voor de stoffen die op de zwarte lijst belanden, maar die zijn minder effectief. Helaas heeft ook duurzaamheid zijn prijs.

De kwaliteit van de groente is ook

bepalend voor de hoeveelheid afval

die we produceren. Bij worteltjes

letten we er bijvoorbeeld op dat er

weinig slechte plekken in zitten.

Wortels worden gestoomd om ze

schoon te maken: we persen stoom

in een drukvat en laten dan plotse-

ling de druk wegvallen zodat de

buitenste mantel van de wortels eraf

springt. Hoe minder slechte plekken,

hoe minder afval. En we sparen er

energie mee, omdat we dan minder

lang hoeven te stomen. De groenten

worden zo schoon mogelijk

aangeleverd, we letten erop

dat er zo weinig mogelijk grond

aan worteltjes of rode bieten blijft

hangen. Ook dat scheelt weer in

de afvalproductie.

Mooie wortels betekent weinig afval

HAK werkt met seizoensgroenten: in het jaar getijde dat de groenten vers van het land komen, gaan ze bij ons de pot in. Zomergroente als worteltjes en doperwten laten we telen bij een aantal gespecialiseerde producenten in

Nederland, samen goed voor zo’n 10.000 hectare. Deze telers werken in nauwe afstem-ming met HAK en hebben veel kennis van zaken, maar als extra kwaliteitscontrole hebben we nog eigen ‘field men’. Deze medewerkers zijn het hele jaar op het veld te vinden en beoordelen bijvoorbeeld of het spinazieveld dat volgende week voor HAK op het programma staat, wel HAK-waardig is. Ze helpen de telers ook om op tijd de juiste kwaliteit te kunnen leveren. Als er in ons productieprogramma staat dat er in anderhalve maand 5.000 ton doperwten de pot in moet, dan betekent dat een strak zaaischema voor onze telers. Maar je kunt niet zomaar op ieder moment zaaien: je moet rekening houden met de weers-

omstandigheden. Soms werkt het weer niet mee en moet de teler uit-wijken naar andere rassen of andere gronden om de groenten toch op tijd bij ons te krijgen. En bij al die keuzes hebben onze ‘field men’ een belangrijke stem: ze zitten samen met de telers aan het stuur. Voor wintergroenten als rode kool komen onze ‘field men’ ook in actie. Dan luistert het iets minder nauw, omdat die groenten beter houdbaar zijn. Zomergroenten als doperwten moeten binnen vijf uur (!) worden verwerkt wil de kwaliteit optimaal blijven.

1

2

3

4

56

7

8

9

10

1112

Klimaatverandering

12 13

Op dit moment zijn er in Nederland slechts twee bruinebonenrassen in gebruik voor de voedselindustrie: de Berna en Narda. De leverancier van zaaizaad doet niets aan de verbetering van het zaad, want de hoeveelheden zijn te klein voor veredelingsbedrijven. Dat is een grote zorg voor ons en de hele groenteverwerkende branche. Zaaizaad moet in ontwikkeling blijven en dat gebeurt op dit moment te weinig. Een probleem dat niet alleen speelt bij bruine bonen, maar bij alle groenten die we gebruiken. Alleen door veredeling kunnen er nieuwe rassen met nieuwe eigenschappen komen: bonen die minder gauw kapot gaan als we ze verwerken of wortels die wat steviger blijven en hun kleur behouden.

Eén van onze ‘field men’ heeft uitgezocht welke bruinebonenrassen er vroeger voorkwamen in Nederland. Zo kwamen we uit bij soorten als de Friese woudboon en Friese kogel. Die hebben we de afgelopen jaren aan verschillende tests onderworpen om te zien of we ze opnieuw zouden kunnen introduceren in de teelt voor HAK. De Friese kogel kwam als meest veelbelovend alternatief uit de bus. Hij is iets anders van kleur dan de bonen die we nu gebruiken, maar het grote voordeel is dat deze boon wat steviger is. Hij doet zijn naam eer aan. We nemen de Friese kogel nu nog niet in productie, maar het is goed om iets achter de hand te hebben voor de toekomst.

De edele bruine boon

De Friese kogel als veelbelovend alternatief

We vragen ons bij HAK vaak af hoe onze wereld er over vijftig jaar uit zal zien. Onderzoeken van het KNMI en de Universiteit van Wageningen laten zien dat de klimaatlijnen steeds verder opschuiven naar het noorden. En dat heeft consequenties voor de groente- en fruitteelt. Zo bloeit een appelras als Golden Delicious nu gemiddeld tien dagen eerder dan 15 jaar geleden. Dat maakt de appels vatbaarder voor nachtvorst. En als de bloesem bevriest komen er geen appels aan de boom.

Het weer lijkt ook steeds extremer te worden. Te nat, te koud, te warm, te droog voor de tijd van het jaar: er worden steeds nieuwe records gemeten door het KNMI. Extreme weersomstandigheden zie je meteen terug in de oogst. Afhankelijk van het weer kan de oogst heel goed zijn of juist enorm tegenvallen. Vorig jaar waren we bijvoorbeeld bang voor een slechte doperwtenoogst, vanwege het warme en droge voorjaar. Gelukkig begon het net op tijd te regenen en hadden we uiteindelijk een goede oogst. Vervolgens hield het echter niet meer op en zagen we de hele bonenoogst al in het water vallen.

Maar we hadden weer geluk: de regen hield net op tijd op en onze sperziebonenoogst is nog nooit zo goed geweest.

Alles kwam op z’n pootjes terecht, maar een volgende keer komen we er misschien niet zo goed vanaf. Door de klimaatverandering stijgt ook de zeespiegel. In de kustge-bieden moet regelmatig zoet water worden binnengelaten, anders verzilt het land te zeer. Onze bruine bonen komen uit Zeeuws-Vlaan-deren, vlak aan de kust. En een bruine boon kan niet tegen al te zilt water. Simpelweg ergens anders bruine bonen telen is geen optie.

De combinatie van grondsoort en klimaat is in Zeeuws-Vlaanderen ideaal voor de bruine boon, als we uitwijken naar elders krijgen we lagere opbrengsten. Ook daarom is veredeling belangrijk: je moet groentesoorten kweken die tegen een stootje kunnen. De aardappel-teelt is bijvoorbeeld veredeld, er zijn nu aardappelsoorten ontwik-keld die in zilt water gedijen. Veel producenten zijn te zeer gericht op de korte termijn. Maar je kunt er niet omheen, de hele wereld begint de gevolgen van klimaatverandering te voelen. Het is letterlijk een probleem van wereldformaat.

14 15

proces

16 17

Milieu & efficiëntie gaan vaak samen

We

ber

eken

en

de

foo

t p

rin

t p

er p

ot

Onze afvalproductie houden we maandelijks bij in een duurzaam-heidmonitor, net als het verbruik van gas, elektriciteit en water.

Dat verbruik is deels seizoens-gebonden. Als in

juni de doperwten komen hebben we

meer gas nodig dan bijvoorbeeld in januari, wanneer we alleen rode kool en appelmoes produceren. Hoe meer we produceren, hoe meer gas er nodig is. Bij HAK berekenen we per pot de ‘foot print’, ofwel de milieubelasting wat betreft CO2-uitstoot, water en afval. We vinden het een uitdaging om onze ‘foot print’ ieder jaar weer een stukje te verkleinen. Vorig jaar hebben we onze doelstellingen netjes gehaald en op sommige punten zelfs overtroffen. Zo reali-seerden we een CO2-uitstoot van 97 gram per pot, 5 gram minder nog dan we hadden beoogd.

Bij HaK zijn zelfs

de worteltjes groen

2010 2011 doel 2012

Foot print HAK 2010-2012

Er mag een prijskaartje aan hangen

We zijn op eigen kracht al een heel eind gekomen. Maar het kan geen kwaad om een buitenstaander alles eens kritisch onder de loep te laten nemen. We hebben daarom het gerenommeerde onderzoeksbureau McKinsey&Company gevraagd ons hele productie-proces door te lichten. Aan de hand van hun aanbevelingen gaan we de komende tijd aan de slag om nog zuiniger en efficiënter te werken. Gelukkig gaan milieu en efficiëntie in veel gevallen gelijk op. Besparen op grondstoffen, water en energie is natuurlijk ook gunstig voor de portemonnee. Toch is dat niet de belangrijkste overweging. Bij HAK wordt duurzaamheid meegenomen in de investeringsvoorstellen.

OnzE ‘foot print’: ieder jaar weer een stapje kleiner

CO2

gram per pot

Afval gram per pot

Water liter per pot

Hergebruik van condenswater

De afvalproductie houden we bij

Hoe groen zijn onze worteltjes?Bij de productie van vers

verwerkte groenten wordt veel energie en water

gebruikt. Wie milieu vriendelijk wil werken moet daar dus slim

mee omgaan. Bijvoorbeeld door de warmte die is opgeslagen in het kook-

water opnieuw in te zetten.

Of door koelwater niet te lozen op het riool, maar te her gebruiken. Milieuvriendelijk werken betekent ook het verminderen van restafval. Zo proberen we de groenten zo efficiënt mogelijk te gebruiken, met minimale verliezen. Grondstoffen inkopen van de hoogst mogelijke kwaliteit scheelt bijvoorbeeld al veel.

Daarnaast stellen we onze transportbanden zo af dat er zo weinig mogelijk verliezen ontstaan. Zoals heel veel doperwtjes uiteindelijk een potje vullen, zo maken al deze stapjes samen dat we kunnen zeggen: bij HAK zijn zelfs de worteltjes groen.

Het productieproces

112

6771

5,34,8 4,6

64

9793

19

per uur – net een kraan die constant open staat. Alles bij elkaar zo’n 25.000 m3 water per jaar. We zijn nu overgestapt op het zoveel mogelijk warm afvullen van de potten. Helaas kan dat niet met alle producten. Doperwten en witte bonen moeten na het blancheren intensief worden gespoeld om te voorkomen dat de pot na het steriliseren troebel wordt. Maar groenten als kapucijners en sperzie bonen gaan inmiddels wel warm de pot in, dat werkt prima. De besparingscijfers zijn nog niet duidelijk, maar dat het veel water en energie scheelt is zeker.

Steriliseren

In de sterilisatietoren worden de groenten op hoge temperatuur gesteriliseerd, zodat ze lang houdbaar worden. Zonder gebruik van conserveringsmiddelen, net zoals vroeger thuis ook groente en fruit werd ingemaakt. De temperatuur van de groenten

Groenten gaan warm de pot in

Het proces van dichtbij bekeken

in de pot wordt opgevoerd naar 121 graden Celsius door er heet water op te sproeien. Normaal is 100 graden Celsius de temperatuur waarbij water verdampt, maar wanneer je gebruik maakt van een gesloten ruimte kun je water tot ver boven de 100 graden verhitten. Net als bij een snelkookpan: het deksel wordt vergrendeld en de temperatuur loopt op tot boven de 100 graden Celsius. Daarna worden de potjes langzaam weer afgekoeld met koud water. Daarbij wordt veel water gebruikt. Een deel van het water uit de sterilisatietoren wordt nu gekoeld in compacte koeltorens, zodat we het opnieuw als koelwater kunnen gebruiken. Er worden nu plannen uitgewerkt om alle waterstromen van het sterilisatieproces op de koeltoren hierop aan te sluiten. Op deze manier kunnen we het water steeds opnieuw gebruiken en kan het waterverbruik per pot nog verder dalen.

Steentjes vangen

Onze groenten komen zo van het land. Dat betekent dat er tussen onze worteltjes en doperwt-jes kleine ‘stenen’ kunnen zitten. Om die te verwijderen werd tot nu toe een speciale installatie gebruikt met zware motoren en een pomp die continu water rondpompte. Inmiddels worden de groenten zo schoon aangeleverd dat deze installatie niet meer nodig is. Als we deze verwijderen, besparen we flink op energie en water. Maar dat gaat niet zomaar, er is een transportband nodig om het gat in de productielijn op te vullen. We onderzoeken nu wat dat gaat kosten.

Een experiment

Bij de sterilisatie- en blancheerprocessen gebruiken we twee stoomketels om energie op te wekken. Die produceren continu stoom. Aan het water dat we daar-voor gebruiken voegen we chemicaliën toe. Dat moet wel, want anders verkalkt de ketelwand. Als de stoom verdwijnt blijven de chemicaliën achter. Dat betekent dat we de stoomketels regelmatig uit moeten spoelen. Zo’n 12-14% van het water dat we gebruiken stroomt daardoor rechtstreeks naar de waterzuivering. Water, energie, grondstoffen: we spoelen het nu nog allemaal weg. En het gaat bij de stoomketels om enorme hoeveelheden. Dit jaar produceren we waarschijnlijk zo’n 60.000 ton stoom, wat neerkomt op circa 8000 m3 water van hoge temperatuur met dure chemicaliën. Maar er liggen plannen klaar om hier verandering in te brengen. Met een zogenaamde RO-installatie kunnen we het gebruik van ketelwater met 90% terugdringen. Een flinke investering, die we wel in ons investeringsprogramma heb-

ben opgenomen. En we hebben nog een besparing op het oog: er is een nieuwe, experimentele installatie op de markt waarmee we de verbrandings-waarde van ons aardgas kunnen verhogen met zo’n 5-6%. Dat zou betekenen dat we minder aardgas in hoeven te kopen. We onderzoeken dit nu op onze productielocatie.

Blancheren

Voordat de verse groenten in de pot gaan worden ze geblancheerd: kort ondergedompeld in heet water. Net zoals je thuis doet, maar dan op veel grotere schaal. Tot voor kort werden de groenten na het blancheren weer afgekoeld met veel koud water en daarna afgevuld in de potjes. Aan-gevuld met water en voorzien van een deksel worden de groenten vervolgens in een sterilisatietoren opnieuw verhit om het product langer houdbaar te maken. Een enorme verspilling van energie dus: je verwarmt de groenten, koelt ze af om ze daarna opnieuw te verhitten en weer af te koelen. Bovendien verloren we veel voedings-stoffen door het herhaaldelijk opwar men en er werd veel water bij gebruikt. Bij het afkoelen gaat het om 10-12 m3

18

20 21

Het water uit de blancheurs en de sterilisatietoren stroomt nu

nog voor het overgrote deel naar de afvalwaterzuivering.

Er liggen plannen om met warmtewisselaars de warmte uit dit

water terug te winnen en te gebruiken op plaatsen waar warmte

nodig is. Hiermee kan veel energie bespaard worden. Helaas

zijn we nu nog niet zo ver, maar dat is een kwestie van tijd.

WAt NOG bEtEr KANWe proberen zoveel mogelijk water te hergebruiken, maar er zal altijd water naar de afvalwaterzuivering verdwijnen. Daarom moeten we ook met die zuiveringsinstallatie zo efficiënt mogelijk omgaan. De afvalwaterzuivering is een slim systeem dat op biologische wijze de in het water opgeloste stoffen omzet in CO2 en water. Biomassa – in de vorm van bacteriën – zuivert het water. Afhankelijk van de groentesoort kan het water uit de blancheurs en andere instal la ties flink vervuild zijn. Sommige verse groenten verliezen tijdens het blancheren zetmeel en eiwitten die met het afvalwater naar de zui veringsinstallatie worden afgevoerd. De opgeloste stoffen worden in de afvalwaterzuivering door de biomassa afgebroken. Hierdoor kunnen we bijna schoon water op het openbaar riool lozen.

We streven ernaar om de hoeveelheid vuil in het water steeds met een minimale hoeveelheid biomassa af te breken. Dan verbruikt deze het minste energie. Maar dat betekent ook dat we de installatie steeds moeten aanpassen aan de wisselende vervuiling. Omdat de zuivering zelf ook een bepaalde reactietijd heeft lukt dit nog niet altijd optimaal en verbruiken we op dit moment nog wat meer energie dan strikt noodzakelijk. Maar we werken hard aan maatregelen om het zuiverings-systeem efficiënter te laten werken.

Duurzaam

Duurzaam werken is altijd een afweging. Zo raadde McKinsey&Company bijvoorbeeld aan minder water en smeermiddel te gebruiken voor de transportsystemen. Die verbruiken nu zo’n 6000 liter water per jaar. Dat lijkt veel, maar een gezin gebruikt dezelfde hoeveelheid in slechts drie weken tijd. Na verder onderzoek hebben wij besloten deze aanbeveling niet over te nemen. Het bleek namelijk dat als we hierop bezuinigen, onze machines mogelijk vaker vastlopen waardoor de fabriek vaker stilstaat met verlies van groenten als gevolg. Water- en energieverbruik zijn belangrijk, maar zuinig zijn op machines en grondstoffen ook.

Veiligheid op de werkvloer

Veiligheid op de werkvloer is belangrijk bij een groot productie-bedrijf als HAK. Een veiligheidscoördinator maakt dagelijks een ronde door onze fabrieken voor een inventarisatie van gevaarlijke situaties, zodat we deze kunnen verbeteren. Hij ziet ook streng toe op het gebruik van beschermende kleding, waarbij gehoor-beschermingsmiddelen zeer belangrijk zijn. Werknemers moeten goed weten wat de gevaren zijn en welke bescherming ze moeten gebruiken.

Er is in de loop van de jaren een actief opvolgingsbeleid ingevoerd, waarbij we niet alleen kijken naar de onge-vallen (die gelukkig zelden voorkomen) maar ook naar de bijna-ongevallen. Op deze manier hopen wij van de fabriek een veilige werkplek te maken.

22 23

verpakking

24 25

HAK was één van de eerste producenten die groenten in glas verkocht. Dat paste destijds uitstekend bij het gewenste kwaliteitsimago, want de consument kan immers precies zien wat hij koopt. Onze glazen pot is nog steeds een symbool van kwaliteit. We hebben niets te verbergen, integen-deel: we zijn trots op onze groenten en laten ze graag zien. Onze potten bestaan deels uit gerecycled glas. We kunnen geen potten gebruiken die voor 100% bestaan uit gerecycled glas, die zijn niet sterk genoeg. De pot-ten moeten het productieproces goed kunnen doorlopen, ze mogen niet te gemakkelijk breken bij transport van ene naar andere band. De ‘foot print’ van een glazen pot is vergelijkbaar met die van andere verpakkingen. Glas is zwaarder dan kunststof, maar glas is wel 100% recyclebaar. De glazen potten van HAK worden overigens in Nederland, dichtbij bij onze fabriek, geproduceerd en maken dus niet al te veel kilometers voordat ze afgevuld worden. Groenten in glas moeten altijd gesteriliseerd worden. Ook hier is de ‘foot print’ vergelijkbaar met die van diepvriesgroente, maar het resultaat op afval is beter. Vitamines blijven goed behouden bij sterilisatie. En dat vinden we belangrijk, want dat is een belangrijke reden voor consumenten om groente te eten.

Gerecycled glas

We werken met twee glasleveranciers waarmee we duidelijke afspraken hebben over hun prestaties op duurzaamheid. Eén van hen, Ardagh uit Dongen, is heel actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord

ondernemen. Zo zijn ze onder meer druk bezig het gewicht van de glazen potten te verlagen, zodat je meer potten kunt laden per vrachtwagen. Dat spaart

het milieu, maar het zou ook schelen in transportkosten. Ook pro beren ze

de kwaliteit van volledig gerecycled glas verder te verbeteren.

De p

otten

b

estaan u

it 100

%

recycleb

aar glas

Glas: transparantHAK introduceerde in 2011 het 1-2 open deksel. Het deksel is twee keer zo makkelijk zonder veel kracht door iedereen open te draaien. In twee tellen is de pot open en ook goed weer af te sluiten. Langzamerhand zullen alle potten van HAK worden voorzien van dit innovatieve deksel. Met deze innovatie willen we het klanten makkelijker maken hun portie dagelijkse groenten te eten.

Papier en kartonAl onze papieren etiketten en kartonnen trays zijn FSC-gecertifi-ceerd. Dit betekent dat het gebruikte papier of karton afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen, met alle aandacht voor de mensen die van het bos afhankelijk zijn.

26 27

transport

28 29

HAK. Maar die vrachtwagen rijdt wél op biogas dat ontstaat bij het vergisten van onder andere groente- en restafval. Biobrandstof is voor een vrachtwagen op dit moment de meest milieuvriendelijke brandstof. Vrachtwagens die op bio-brandstof rijden zijn dan ook 100% klimaatneutraal. Dat wil echter niet zeggen dat de hele keten klimaatneutraal is. Biogas moet namelijk eerst vloeibaar gemaakt worden om het als brandstof te kunnen gebruiken (LBG: Liquified Bio Gas). Ook dat kost energie en transport, want dit moment zijn er in Nederland nog geen installaties waar gas gekoeld wordt om het vloeibaar te maken. Voor de

aanvoer van biobrandstof naar het tankstation is dus transport nodig en dat kan gebeuren met een tankwagen die op diesel rijdt. Daarom spreken we van een keten die slechts voor 80% klimaat-neutraal is. Toch zijn het mooie cijfers: een 100% klimaatneutrale vrachtwagen in een voor 80% klimaatneutrale keten. Voorlopig is dat op geen enkele andere manier te bereiken.

qui odit optatectus as evel molupta Id maxim fuga. Itaesdolore

Het is helaas nog niet mogelijk om al onze vrachtwagens op biobrandstof te laten rijden. Vrachtauto’s op LBG zijn namelijk erg duur in aanschaf en onderhoud. Maar een belang-rijker obstakel is dat er nog maar één tankstation is waar ons type vrachtwagen terecht kan voor biobrandstof: namelijk in Tilburg. De afstand tot Giessen is niet al te groot, maar het werkt alleen als je er toch al zo goed als langs komt. Een andere reden om niet vandaag al compleet over te stappen op biobrandstof is de restwaarde van vrachtwagens. Auto’s hebben een bepaalde levensduur, je kunt een wagenpark niet van de ene op de andere dag vervangen. Kapitaalvernietiging is immers ook niet duurzaam. De toekomst van biobrand-stof is onzeker. De overheid lijkt de voordelen van LBG nog niet in te zien. Zo moeten er veel meer tankstations komen voor biobrandstof, maar er worden momenteel geen vergunning en voor verstrekt. Op dit moment is biobrandstof nog goedkoper dan benzine, maar omdat de overheid geen duidelijke lijn trekt kan dat zomaar veranderen. Een verhoging van de accijns zou een LBG-vrachtwagen van de ene op de andere dag onbetaalbaar maken. Al met al is het 100% verduurzamen van het transport nu nog een lastige som.

Verduurzamen van transport:

een lastige som

Het stond begin 2012 breed uitgemeten in de krant: HAK rijdt op eigen groente. Aanleiding was dat we onze eerste vrachtwagen op vloeibaar biogas in gebruik namen. Oké, we geven het toe: als je de tank opendraait vind je daar niet de doperwtjes van

Rij

de

n

op

b

iog

as

Een lokaal verhaal

HAK werkt al meer dan 50 jaar met transporteur Van der Nat, net als wij gevestigd in Giessen. We zijn hier samen groot geworden. Van der Nat rijdt dagelijks met tien vrachtwagens door het hele land om de supermarktorganisaties te bevoorraden, maar verzorgt ook de aanvoer van onze verse groen-ten. We kopen die bijna allemaal bij telers in Nederland, en indien mogelijk dicht in de buurt van de fabriek. Zo kunnen ze direct vanaf het land de potjes in, lekker vers dus. Lokaal telen is een belangrijk onderdeel van maatschappelijk

verantwoord ondernemen. En tot op zekere hoogte gaat dat ook gelijk op met financieel econo-mische beweegredenen. Meer dan de helft van de rode kool wordt bijvoorbeeld lokaal geteeld. Kostentechnisch zijn we daardoor beter uit, want de vervoerskosten zijn niet meer dan een halve cent per kilo. Halen we de rode kool uit Noord-Holland, dan kost dat twee cent per kilo. We zijn heel gelukkig met onze ligging hier

in Giessen, want in een straal van 15 kilometer vinden we een belangrijk deel van de groenten die we nodig hebben, naast rode kool ook bijvoorbeeld onze sperzie bonen. Maar kwaliteit blijft de voornaamste overweging: als de lokale groenten niet goed genoeg zijn, verleggen we onze horizon.

Het milieu leeft in de transportwereldDe transportsector heeft misschien ten onrechte geen goede naam op het gebied van milieuvriendelijkheid, maar juist hier is duurzaamheid een ‘hot topic’. Veel bedrijven zijn net als HAK op zoek naar alternatieve brandstoffen en steeds meer transporteurs zijn zich bewust van het enorme verschil dat zij kunnen maken. Het nieuws rond onze LBG vrachtwagen ging dan ook als een lopend vuurtje door de transportwereld.

Op de goede weg

Rijd

en o

p

eigen

gro

enten

Kwaliteit blijft de voornaamste overweging

De biogasvrachtwagen is 5x stiller dan de conventionele vrachtwagens die op diesel rijden

Dichtbij onze

groenten

30 31

Slim laden

Ook met het laden van de vrachtwagens let de transporteur op duurzaam heid. Soms moeten er een paar pallets van een andere leverancier dezelfde kant op als een deel van de HAK groenten. Dan wordt de vrachtwagen volgeladen bij HAK, waarna de lading bij de transporteur wordt verdeeld over verschillende ritten. Zo hoeven de vrachtwagens niet vaker te rijden dan strikt noodzakelijk. Dat scheelt in kosten, maar het spaart ook het milieu. Van der Nat maakt bovendien gebruik van een aantal LZV’s (Lang Zwaar Voertuig). Deze extra grote, 25 meter lange vrachtwagens bieden plaats aan 40 pallets. Heel wat meer dus dan de 26 pallets die normale vrachtwagens kunnen laden. Dat betekent dat ze minder vaak hoeven te rijden om dezelfde hoeveelheid vracht af te leveren. En dat scheelt weer in uitstoot.

chauffeurs het een uitdaging om zo zuinig mogelijk te rijden. Sommigen proberen zelfs iedere dag weer hun persoonlijk record te verbeteren. Milieuvriendelijk werken en nog met plezier ook, dat is een prachtcom binatie.

zuinig rijden

De HAK-chauffeurs moeten allemaal een opleiding volgen om te mogen blijven werken. Onderdeel van de opleiding is Het Nieuwe Rijden, zodat chauffeurs bewuster omspringen met brandstofgebruik. Dat zit ‘m vaak in kleine dingen. Chauffeurs worden er bijvoorbeeld op gewezen dat ze de auto niet stationair laten draaien als ze zich gaan melden op de plaats van bestemming. Op tijd de voet van het gas halen als ze een afrit nemen op de snelweg kan ook flink schelen. Vrachtwagens zijn namelijk zo zwaar dat ze vanzelf een heel eind doorrollen. Gelukkig vinden veel

Waarom niet elektrisch? Elektrische vrachtwagens zijn nog toekomstmuziek. HAK en transporteur Van der Nat hebben hier 15 jaar geleden eens naar gekeken, samen met TNO. Er waren toen zo grote accu’s nodig dat er nauwelijks ruimte overbleef voor de lading! Inmiddels is de techniek veel verder. Een elektrische vracht wagen die heel het land kan bevoor-raden blijft voorlopig een utopie, maar we houden de ontwikkelingen natuurlijk scherp in de gaten.

X40

Controleer uw bandenspanning minimaal een keer per twee weken en

sowieso altijd voor een lange rit. Een

te lage bandenspanning is niet alleen

onveilig, maar verhoogt ook het brand­

stofverbruik van uw vervoersmiddel.

Het nieuwe Rijden:

Bron

: het

nieu

wer

ijden

.nl

Maak gebruik van een ‘low

friction oil’ en ‘De Nieuwe Band’

Met speciale olie en banden verlaagt u

het brandstofverbruik. Ga verstandig

om met energievreters, zoals aircon­

ditioning, dakkoffers en zware lading.

Uw voertuig verbruikt extra brandstof

als u elektrische apparatuur inschakelt,

als u extra lading meeneemt of wind­

vangers gebruikt.

Als u op weg bent

Geef geen gas bij het starten van de

motor. Als uw motor goed is afgesteld

is het overbodig om gas te geven bij

het starten. Ook daarmee bespaart u

brandstof.

Rijd direct rustig weg als de motor

is gestart. De motor is sneller op tem­

peratuur als die belast wordt.

Schakel zo vroeg mogelijk op naar

een hogere versnelling en probeer

het toerental dan tussen 2.000 en 2.500

toeren te houden. U rijdt zuiniger als u

rekening houdt met het toerental waar­

bij het koppel maximaal is.

Dat is meestal rond de 2.000

à 2.500 toeren.

Rijd zo veel mogelijk met een

gelijkmatige snelheid en een laag

toerental in een zo hoog mogelijke

versnelling. Als u met sterk wisselende

snelheden en hoge toerentallen rijdt,

verbruikt uw auto veel brandstof. Maak

daarom gebruik van de toerenteller, de

cruise control en de boordcomputer.

Houd de ramen dicht wanneer u

met hogere snelheden rijdt.

Een open raam vangt meer wind en

dat kost meer brandstof.

Kijk zo ver mogelijk vooruit en

anticipeer op het overige verkeer.

Ziet u dat u snelheid moet minderen

of stoppen voor een verkeerslicht, laat

dan tijdig gas los en laat de auto in de

versnelling van dat moment uitrollen.

Zet de motor uit, ook bij kortere stops.

Staat u voor een openstaande brug,

bij een spoorwegovergang, in de file

of te wachten op iemand die u afhaalt,

schakel dan de motor uit. Het loont al

als de motor 20 seconden uit staat.

0

5

1015 20

RPMx100

25

30

35

32 33

maatschappij

3534

Zijn groenten uit blik, pot of diepvries net zo goed als ‘vers’?

Verwerkte groenten bevatten, net als verse groenten, volop vitamines, mineralen en andere belangrijke voedingsstoffen. Door de snelle verwerking bij groenteverwerkende bedrijven blijven voedingsstoffen zoveel mogelijk behouden.

Verse groenten die verkocht worden in de supermarkt of groentewinkel leggen vaak een lange weg af via de veiling, magazijnen en koelcellen van winkel-ketens. Bovendien worden ‘verse’ groenten thuis regelmatig (te) lang bewaard en (te) lang gekookt. Gevolg: verlies van kwaliteit en voedingswaarde. Natuurlijk

gaat er ook bij het inblikken of invriezen van groenten een deel van de vitamines verloren. Aan de andere kant hoef je pot- en blikgroenten voor gebruik alleen op te warmen, waardoor er juist minder vitamines verloren gaan. Uiteindelijk is er, als er op het bord ligt, nauwelijks verschil in voedingswaarde tussen vers of verwerkt. Verwerkte groenten zijn dus een goed en gemakkelijk alternatief voor vers bereide groenten.

Puur & eerlijkIn de productontwikkeling houden we altijd rekening met een richtlijn die we ‘De Groene Keuken’ noemen: we voegen geen kunst-matige smaak- en kleurstoffen en dergelijke toe. En al doet de naam misschien anders vermoeden, ‘conserven’ zijn van nature vrij van conserveermiddelen. De groenten worden immers houdbaar gemaakt door sterilisatie. Het oude weck-principe dus, door groenten te verhitten. We zeggen altijd: HAK is net je eigen keuken, maar dan in het groot. Wassen, snijden, blancheren, koken – wat je thuis doet, doen wij hier ook.

Het HAK Groente-Instituut

Ook mensen die zich professioneel met gezonde voeding bezig houden zoals (para)medici, diëtisten en voedingsvoorlichters kunnen bij HAK terecht. Het HAK Groente-Instituut maakt feiten en kennis over groente en gezondheid toegankelijk. Op die manier wil het instituut een bijdrage leveren aan het stimuleren van groenteconsumptie, wat in belang is van het algemeen welzijn. Voedingsspecialisten kunnen op de site ook zelf suggesties, adviezen en tips delen. Ons doel is het HAK Groente-Instituut uit te laten groeien tot hét kennis- en ervaringsplatform over groente. Overigens nodigen we regelmatig diëtisten persoonlijk uit om ze bijvoorbeeld te informeren over de laatste (wetenschappelijke) ontwikkelingen rondom groenten.

Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders nog steeds te weinig groente en fruit eten. Overheidscampagnes zijn maar matig effectief. En dus probeert ook HAK de Nederlandse consument wat meer bewust te maken. Groenten eten is belangrijk. Ze bevatten in verhouding tot het volume en gewicht weinig calorieën en veel essentiële voedingsstoffen. In groenten zitten bovendien veel vezels en het zijn onmisbare bronnen van vitamines en mineralen. Kortom, het eten van voldoende groente en fruit draagt bij aan een gezonde levensstijl. Nogal wat mensen vinden het echter teveel werk om verse groente te bereiden of het kost ze teveel tijd. bij HAK zeggen we: geen tijd of zin om met verse groente aan de slag te gaan is geen excuus om geen groente te eten, want er zijn uitsteken de verwerkte groenten verkrijgbaar. En met het 1-2 open deksel wordt groenten eten nog makkelijker.

Groenten eten is belangrijk

Geen tijd of zin is geen excuus

Over productontwikkeling en weerbarstige sperziebonenGezond eten betekent ook gevarieerd eten. Daarom zijn we altijd bezig met productontwikkeling. Nieuwe producten dagen consumenten immers uit om eens iets anders te proberen. Zo hebben we nu een lijn pastasauzen met groenten erin verwerkt. Soms slaan we in onze productontwik-

keling de plank mis. Zoals met onze sperziebonen. Door onderzoek wisten wij dat de consument in het algemeen graag een wat stevigere sperzieboon heeft. Daarom hadden wij het productie-proces aangepast zodat HAK’s sperzie-bonen meer ‘bite’ kregen. Maar dat idee bleek verkeerd te vallen: het regende

klachten. Het werd ons duidelijk dat de HAK consument haar sperzieboon niet zo

stevig wilde. Dat hebben we dus maar snel teruggedraaid.

36 37

HAK en Voedselbanken

Bij HAK hanteren we hoge kwaliteitsnormen. Per jaar voldoen helaas zo’n 700.000 potten niet aan onze normen, bijvoorbeeld omdat de kleur van de groente iets afwijkt, de potjes niet voor 100% gevuld zijn of het etiket scheef zit. Dit zijn dus op zich prima producten, maar niet geschikt om onder het HAK label te worden verkocht. Voorheen werden deze potjes als B-kwaliteit onder een andere merknaam in het buitenland afgezet. Totdat we in contact kwamen met Voedselbanken Nederland, die ons om ondersteuning vroegen. We zijn er gaan kijken en waren onder de indruk van de professionaliteit van de organisatie en het distributie - systeem. Daarom gaan inmiddels alle potten die net niet voldoen aan onze hoge HAK kwaliteitseisen naar de Voedselbanken. Zo draagt HAK een steentje bij aan gezonde voeding voor mensen die week in, week uit moeite hebben om rond te komen.

We halen onze groenten het liefst van dichtbij, om ze zo vers mogelijk in de pot te laten belanden. Maar een deel komt van ver. Ook deze groenten worden volgens de HAK-normen verwerkt. Onze haricots verts worden per boot uit Kenia en Madagaskar geleverd. Qua ‘foot print’ scoren die dus minder goed. Maar daar staat tegenover dat ze in de landen van herkomst voor werk-gelegenheid en een stabiel inkomen zorgen. In totaal houden we daar 10.000 boeren aan het werk. Zaaien en oogsten gebeurt er met de hand en er komen geen bestrijdingsmiddelen aan te pas. Augurken halen we uit India. Onze lokale partner heeft daar op het eigen terrein een schooltje opgezet voor

de allerarmste kinderen. Ze krijgen er niet

alleen onder-wijs, maar ook kleding, eten en drinken en medische zorg.

Ee

n s

oci

aal

ge

zich

t,

oo

k o

ve

rze

e

Biologisch Biologisch eten wordt steeds populairder. Vorig jaar hebben we daarom een lijn met zes biologische producten op de markt gebracht. Het aandeel biologisch in de vers verwerkte groenten is nog klein, maar met het oog op de toekomst vinden we het wel belangrijk om het aan te bieden. Compleet biologisch produceren is nu nog niet mogelijk: daarvoor is het aanbod aan biologisch geteelde groenten te klein.

Zout bevat veel natrium, een stof die ons lichaam van nature nodig heeft. Teveel natrium is echter schadelijk voor de gezondheid. Het kan zorgen voor een hoge bloeddruk, met alle gezondheids-

ZoutloosSommige mensen kunnen geen groente uit een pot eten omdat ze zich aan een zoutloos dieet moeten houden. Daarom produceren we sinds 2009 ook een zoutloos assortiment groenten. Het is geen grote markt voor ons, maar we krijgen er hele positieve reacties op: een kleine groep consumenten is erg blij met die producten.

Minder zout en minder suiker

Onze appelmoes is gezoet met natuurlijke vruchtensuikers

risico’s van dien. Het lastige is dat driekwart van de zoutinname ongemerkt plaats vindt, door het eten van producten die veel zout bevatten. Brood bijvoorbeeld, vlees en zelfs zuivel. Groenten – verse groente en groenten in pot – zorgen voor slechts 2% van de dagelijkse zoutinname. Niettemin willen we een bijdrage leveren aan de noodzakelijke zoutreductie. De enige reden waarom we zout toe-voegen aan onze groenten is de

smaak. Smaak is een kwestie van gewenning, dus hebben we de hoeveelheid zout in de groenten heel geleidelijk teruggeschroefd.

Daar zijn we met de oogst van 2009 mee begonnen en inmiddels hebben we een zoutreductie van meer dan 30% behaald. Een andere manier om onze producten gezonder te maken is door de hoeveelheid toegevoegde geraffineerde suiker te verminderen. In appelmoes zit bijvoorbeeld suiker, dat hoort er nu eenmaal bij. Vroeger mocht je een product zelfs pas appelmoes noemen als het suikergehalte mini maal 18% was! Die verordening bestaat gelukkig niet meer. We zijn daarom gaan zoeken naar alter-natieven. Zo hebben we nu bijvoor-beeld appelmoes die is gezoet met natuurlijke vruchtensuikers.

Nederlanders eten te veel zout. De norm is maximaal 6 gram zout per dag en we zitten gemiddeld op 9 gram. Dat betekent dus dat we 33% minder zout zouden moeten eten.

38 39

Seizoensarbeiders

Kool kun je oogsten met een machine, maar dat levert een minder goede kwaliteit op. Daarom willen we graag handgeoogste kool. De coöperatieve vereniging die onze kool levert zet seizoensarbei-ders (voornamelijk Polen) in voor dit zware werk. Maar HAK let erop dat ook deze arbeidskrachten goed worden betaald en dat de arbeidsomstandigheden hetzelfde zijn als die van vaste krachten.

zo min mogelijk overlast

De mensen in Giessen hebben een sterke band met HAK en veel dorpsbewoners werken bij ons. Maar zo’n groot bedrijf middenin de bebouwde kom is tegelijkertijd een hele belasting. Zo rijden er dagelijks heel wat grote vrachtwagens over de doorgaande weg. Uiteraard houdt HAK zich aan de milieuvoorschriften. Maar om de overlast toch zo klein mogelijk te laten zijn, is in 2000 een hoge geluidswal om het bedrijf geplaatst. Toen is ook de waterzuiveringinstallatie overkapt om geurover-last te verminderen: de uitstoot vindt nu plaats op twintig meter hoogte. HAK laat mogelijke overlast op allerlei punten regelmatig door onafhankelijke instanties meten.

Daarnaast wil HAK graag onderdeel van de gemeenschap zijn. Hiertoe ondersteunen wij een aantal initiatieven in de gemeente Woudrichem, waar Giessen toe behoort.

We leveren graag handgeoogste kool

Colofon

HAKPostbus 24283 ZG Giessen

Vragen?

bel 0800-0221525 (gratis)www.hak.nl

Concept, ontwerp en realisatie

Creative Venue BV Jeannet Keijzer, DesignKracht

Tekst

Public-i Writers

Fotografie

Hollandse Hoogte, Shutterstock, 123rf.com

Drukwerk

GCC personal printers Gorinchem

Expeditie lekker fit! Het HAK Groente-Instituut heeft in 2012 met 6 basisscholenvan de gemeente Woudrichem en de GGD West-Brabant het convenant ‘Expeditie lekker fit!’ getekend. 800 leerlingen uit Woudrichem gaan drie jaar lang van alles leren over gezonde voeding en lekker bewegen. Met als doel de strijd aan te gaan tegen overgewicht.

dit verslag is gedrukt op

FSC-gecertificeerd papier