Muziekeducatie in be - Gehrels online › downloadfile › open › dow_id › 148.pdf ·...

3
De Pyramide 59 / 05 November 2005 27 Ri a Frowij n I N LE I D I N G I n december 2004 verscheen een i n t er essan t e publi cat i e ui t gebr ach t door de Kunst connect i e en he t Wal t er Maashui s onder de t i t e l Muzi e k educat i e i n Bewegi ng. Zowe l bi nnen he t r eguli er onder wij s al s i n he t bui t enschool se ve l d wor d t de maat schappe lij k e con t ext al s ui t gangspun t genomen en wor den act ue l e t hemas verk end. Deze publi cat i e i s mij ns i nzi ens van gr oo t be l ang voor pr a k t ij k en be l e i d van muzi e k educat i e. He t geef t he l der de ver ander ende con t ext weer waar bi nnen de muzi e k educa- t i eve part ners zi ch bevi nden. He t br engt de act ue l e spe l ers i n he t muzi e k educat i eve werkve l d dui de lij k i n k aart en geef t een obj ect i ef en he l der bee l d van he t compl exe werkve l d. Er zi tt en goede aanze tt en t o t t heori eon t wi kk e li ng i n. Daar door i s de mat eri e soms abstr act maar de t e kst en zij n pr e tt i g l eesbaar. De pub li cat i e k an ver he l der end zij n voor ge ï n t er esseer den di e zi ch ber oeps mat i g of ui t i deë l e mo t i even bezi ghouden me t de muzi k al e en k unst zi nni ge on t wi kk e li ng van k i nder en en j ongvol wassenen. Er wor den doe l geri ch t e suggest i es gegeven voor ver der e verk enni ng, ver di ep i ng, samenwerk i ng en di al oog. De grondgedac ht e van de publi c at i e Al s r ode dr aad door he t gehee l l oop t he t begri p au t hen t i e k l er enme t aandach t voor mo t i vat i e en he t cr eat i eve on t wi k- k e li ngspo t en t i ee l van de l eerli ng. Educat i e di e gebr ui k maa k t van een rij k e l eer omgevi ng en van docen t en di e ni e t voor- schrij ven maar facili t er en. He t doe l van he t au t hen t i e k e l er eni s he t cr r en van dynami e k en he t verst erk en van i nnovat i eve on t wi kk e li ngen i n he t muzi e k educat i eve ve l d. De dee l nemers will en zi ch al s part ners i nze tt en voor i nnovat i e en ver anderi ng. Zij will en ervoor zorgen dat muzi e k en k unst al t ij d r e l evan t blij f t voor een zo gr oo t moge lij k dee l van de samenl evi ng én dat zovee l moge lij k mensen i n aanr a k i ng k omen me t he t ze l f ma k en of be l even van muzi e k. He t versl ag open t me t een ci t aat van Pe t er Renshaw, voor mali g di r ect eur van he t Guil dhall I nst i t u t e for Musi c and Dr ama i n Londen. Pe t er Renshaw i s i n t er nat i onaal be k end door zij n vi si e- on t wi kk e li ng en he t i n tr oducer en van maat schappe lij k e r e l evan t i e bi nnen de k unst va kk en. Hij i s een we l k ome gast op ( i n t er )nat i onal e sy mposi a en b ij di scussi es di e onder ander e gaan over communi t y art s. Ci t aa t. ‘Het vraagst u k van i dent i t e i t en de p l e k van de k unst i n het vi nden van onze un i e k e st em i s een van de t oonaangevende k west i es vandaag de dag. Het i s nood- za k e lij k da t de he l e k unst gemeenschap betrokk en raa kt i n een l ok a l e en were l dwij de d i a l oog over wi e wij zij n en wa t wij s amen k unnen bere i k en (.. ). Di t l e i dt onont- k oombaar t ot het opn i euw ordenen van onze pri ori t e i t en wa t betreft het veranderende cu l t ure l e l andschap en het er k ennen van de groe i ende sch i zofrene verdee l dhe i d t ussen trad i t i one l e k unst pra kt ij k en popu l a i re cu l t uur. Hedendaagse cu l t uur beper kt zi ch n i et l anger t ot het doorgeven van een trad i t i e. Het vormt een cu l t ure l e sme l tkroes waari n i edereen mag zwerven. Di t i s een t ij d van onge k ende cu l t ure l e k euze en a ll e k unst i nst e lli ngen moet en deze veranderende waarden en bet e k en i s weergeven. Anders l open zij het ri si co om u i t e i nde lij k va st t e l open. Ui t : Pet er Renshaw, Connect i ng Conversat i ons: The changi ng voi ce of t he Art i st. ELIA 2003 Aanl ei di ng t ot de gesprekkenreeks I n april 2003 organi seer de De Kunst connect i e, de br anche- ver eni gi ng voor educat i e en part i ci pat i e i n de Kunst en de Muzi e k educat i e 2-daagse Z deToon! De ci rca 800 bezoe k ers hebben k enni s gemaa k t en gedi scussi eer d over i nnova- t i eve benaderi ngen van muzi e k educat i e. Om di e di scussi e een vervol g t e geven heef t he t Wal t er Maashui s van de Kunst connect i e de opdr ach t ge kr egen om i n de peri ode sep t ember 2003 – sep t ember 2004 een gespr e kk enr ee ks Muzi e k educat i e i n Bewegi ngt e organi ser en. M u z i e k e du c a t i e i n b e w e g i n g Versl ag van een gesprekkenreeks georgani seerd door het Wal t er Maashui s en De Kunst c onnec t i e. Het versl ag omgezet i n een publi c at i e probeer t het muzi ekeduc at i eve werkvel d i n beel d t e brengen: de spel ers, de net werken en de c ompl exi t ei t van het geheel . De publi c at i e i s rel evant voor bel ei dsmakers en andere bel angst ell enden i n het vel d van de educ at i e voor kunst zi nni ge vormi ng en dus ook voor muzi ek.

Transcript of Muziekeducatie in be - Gehrels online › downloadfile › open › dow_id › 148.pdf ·...

Page 1: Muziekeducatie in be - Gehrels online › downloadfile › open › dow_id › 148.pdf · vereniging voor educatie en participatie in de Kunsten de Muziekeducatie 2-daagse Z deToon!

D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 5 27

Ria Frowijn

I N L E I D I N GIn december 2004 verscheen een interessante pub licatie u itgebracht door de Kunstconnectie en het Walter Maashu is onder de tite l ‘Muziekeducatie in Beweging’. Zowe l b innen het regu lier onderw ijs als in het bu itenschoo lse ve ld wordt de maatschappe lijke context als u itgangspunt genomen en worden actue le thema’s verkend.

Deze pub licatie is m ijns inziens van groot be lang voor praktijk en be le id van muziekeducatie. Het geeft he lder de veranderende context weer waarb innen de muziekeduca-tieve partners zich bevinden. Het brengt de actue le spe lers in het muziekeducatieve werkve ld du ide lijk in kaart en geeft een ob jectief en he lder bee ld van het comp lexe werkve ld. Er zitten goede aanzetten tot theorieontw ikke ling in. Daardoor is de materie soms abstract maar de teksten zijn prettig leesbaar. De pub licatie kan verhe lderend zijn voor ge ïnteresseerden d ie zich beroepsmatig of u it ideë le motieven bezighouden met de muzikale en kunstzinn ige ontw ikke ling van k inderen en jongvo lwassenen. Er worden doe lgerichte suggesties gegeven voor verdere verkenn ing, verd iep ing, samenwerk ing en d ialoog.

De grondgedachte van de publicatieAls rode draad door het gehee l loopt het begrip ‘authentiek leren ’ met aandacht voor motivatie en het creatieve ontw ik-ke lingspotentiee l van de leerling. Educatie d ie gebru ik maakt van een rijke leeromgeving en van docenten d ie n iet voor-schrijven maar faciliteren.

Het doe l van het ‘authentieke leren ’ is het creëren van dynam iek en het versterken van innovatieve ontw ikke lingen in het muziekeducatieve ve ld. De dee lnemers w illen zich als partners inzetten voor innovatie en verandering. Zij w illen ervoor zorgen dat muziek en kunst altijd re levant b lijft voor een zo groot moge lijk dee l van de samen leving én dat zovee l moge lijk mensen in aanrak ing komen met het ze lf maken of be leven van muziek.

Het verslag opent met een citaat van Peter Renshaw, voormalig d irecteur van het Gu ildhall Institute for Music and Drama in Londen.

Peter Renshaw is internationaal bekend door zijn visie- ontw ikke ling en het introduceren van maatschappe lijke re levantie b innen de kunstvakken. H ij is een we lkome gast op ( inter)nationale symposia en b ij d iscussies d ie onder andere gaan over ‘commun ity arts’.

Cita at. ‘Het vra agstuk van identite it en de p lek van de kunst in het vinden van onze un ieke stem is een van de toona angevende kwesties vanda ag de dag. Het is nood-zake lijk dat de he le kunstgemeenschap betrokken ra akt in een loka le en were ldw ijde d ia loog over w ie w ij zijn en wat w ij samen kunnen bere iken (..). D it le idt onont-koomba ar tot het opn ieuw ordenen van onze priorite iten wat betreft het veranderende cu lture le landschap en het erkennen van de groe iende sch izofrene verdee ldhe id tussen trad itione le kunstpraktijk en popu la ire cu ltuur. Hedenda agse cu ltuur beperkt zich n iet langer tot het doorgeven van een trad itie. Het vormt een cu lture le sme ltkroes wa arin iedereen mag zwerven. D it is een tijd van ongekende cu lture le keuze en a lle kunstinste llingen moeten deze veranderende wa arden en beteken is weergeven. Anders lopen zij het risico om u ite inde lijk vast te lopen.’Uit: Peter Renshaw,Connecting Conversations:

The changing vo ice of the Artist. ELIA 2003

Aanleiding tot de gesprekkenreeks In april 2003 organ iseerde De Kunstconnectie, de branche-veren iging voor educatie en participatie in de Kunsten de Muziekeducatie 2-daagse Z deToon! De circa 800 bezoekers hebben kenn is gemaakt en ged iscussieerd over innova-tieve benaderingen van muziekeducatie. Om d ie d iscussie een vervo lg te geven heeft het Walter Maashu is van de Kunstconnectie de opdracht gekregen om in de periode september 2003 – september 2004 een gesprekkenreeks ‘Muziekeducatie in Beweging’ te organ iseren.

M u z ieked u c a t ie i n beweg i ng

Verslag van een gesprekkenreeks georganiseerd door het Walter Maashuis en De Kunstconnectie.

Het verslag omgezet in een publicatie probeert het muziekeducatieve werkveld in beeld te brengen: de spelers, de netwerken en de

complexiteit van het geheel. De publicatie is relevant voor beleidsmakers en andere belangstellenden in het veld van de educatie

voor kunstzinnige vorming en dus ook voor muziek.

Page 2: Muziekeducatie in be - Gehrels online › downloadfile › open › dow_id › 148.pdf · vereniging voor educatie en participatie in de Kunsten de Muziekeducatie 2-daagse Z deToon!

M U Z I E K E D U C A T I E I N B E W E G I N G

D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 528

Het Walter Maashu is is een organ isatie voor artistieke beroepsontw ikke ling in de muzieksector. Naar aan le id ing van de 2-daagse Z de Toon en door signalen u it het netwerk werden negen gesprekken en een stud iedag georgan iseerd. Meer dan 70 experts namen daaraan dee l.

Veranderende omstandighedenDe samen leving verandert doorlopend. De doe lgroep is sterk ged iversifieerd b ijvoorbee ld op het geb ied van cu lture le achtergrond, muziek inhoude lijke voorkeur en de actieve houd ing ten opzichte van kunst en cu ltuur. Bovend ien verschu ift de ro l van de kunstinste lling.

In p laats van aanbodgericht werken wordt verwacht dat inste llingen reageren op de vraag d ie vanu it de samen leving ontstaat. Subsid iestromen voor kunsteducatie lopen sinds kort via de scho len ze lf. Het aantal aanb ieders van educa-tieve activite iten aan scho len stijgt, nu ook de concertzalen, theaters en professione le geze lschappen zich steeds meer met educatie bezighouden. ‘Commun ity arts’ is sinds een paar jaar in opkomst en overstijgt de sectoren kunst en we lzijn. Er ontstaat behoefte aan andere aanb ied ings-vormen en methodieken van muziek en andere discipli-nes. Authentiek leren is inm idde ls een gevleuge lde term . Steeds vaker ligt de nadruk op de creatieve aspecten van kunst(educatie). Was voor kort het spe len van reperto ire het hoogst haalbare goed, tegenwoord ig komen steeds meer pro jecten rond improvisatie en compositie van de grond. Er is een tendens waarneembaar naar een meer product-gerichte werkw ijze (voorste llingen en concerten) waarb ij kwalite itsbeoorde ling op grond van het proces gebeurt. Het leerproces is van even groot zo n iet van groter be lang dan het leerresu ltaat.Vragen over de re levantie en verantwoorde lijkhe id van kunst en kunsteducatie zijn actuee l – en dus ook de ro l van de docent en de leerling.

T H E M A’ SDe terugkerende thema’s u it de gesprekkenreeks zijn in onderlinge samenhang en in re latie tot de veranderende omstand igheden beschreven. Bovend ien is het denken over imp lementatie van veranderingen meegenomen. Enke le van de genoemde thema’s:

Authentiek lerenAuthentiek leren wordt in verband gebracht met het zogenaamde ‘n ieuwe leren’. Roe lofs en Houtveen (1999) geven de vo lgende defin itie:

‘Een proces van leren wa arb ij de lerende voor hem of ha arze lf beteken isvolle inzichten verwerft, prima ir startend vanu it de intrinsieke motivatie en voortbouwend op besta ande inzichten. Authentiek leren vindt p la ats in voor de lerende re levante, praktijkgerichte en levensechte contexten, wa arb ij h ij / zij een actieve constructieve en reflectieve rol vervu lt, mede via de commun icatie en interactie met anderen’.

Een authentieke benadering van lesgeven versch ilt van de regu liere, trad itione le man ier door de motivatie van de leerling als u itgangspunt te nemen, maar ook door de ro l van de docent. In p laats van te doceren en als voorbee ld te fungeren, treedt deze op als bege le ider in het leerproces, geeft stimu lans en feedback waar nod ig en he lpt b ij het overw innen van obstake ls in het leerproces.

Kern van kunst- en cultuureducatie: verhaal, creativiteit, authentieke kunst-belevingMuziek is meer dan een verzame ling k lanken, net zoals sch ilderkunst meer is dan wat k leuren op een doek. En (goede) musicus is in staat om met muziek iets over te dragen op het pub liek: een boodschap, een verhaal, een men ing, een interpretatie van de bedoe lingen van de compon ist. Het narratieve en expressieve aspect van muziek en muziekeducatie wordt vooral du ide lijk wanneer er ver-banden worden ge legd met andere d iscip lines. In educatieve situaties kán muziek n iet zonder het verhaal. Kunst- en cu ltuureducatie kan als taak hebben om deze vaard ig-he id, deze andere moge lijkhe id om je verhaal te verte llen, besch ikbaar te maken voor iedereen.

Muziek: status aparte?Muziek neem t in de kunsten een aparte p laats in. Er vindt maar moe ilijk zinvo lle aanslu iting p laats met andere d iscip li-nes. Musici maken we in ig gebru ik van theater of bee ldende kunst om de e igen kunst te versterken. Andersom is we l gebru ike lijk: muziek is in theater of dans vrijwe l n iet weg te denken. In educatie en vakop le id ingen staan b ij muziek, meer dan b ij andere d iscip lines, techn ische vaard igheden centraal. Er is opvallend we in ig kritische reflectie op de e igen overdrachtssituatie en method iek. Wat betreft over-dracht zijn er in educatie en vakop le id ing we l steeds meer

Page 3: Muziekeducatie in be - Gehrels online › downloadfile › open › dow_id › 148.pdf · vereniging voor educatie en participatie in de Kunsten de Muziekeducatie 2-daagse Z deToon!

M U Z I E K E D U C A T I E I N B E W E G I N G

D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 5 29

n ieuwe invloeden te bespeuren door de opkomst van pop, were ldmuziekcu lturen en b ijvoorbee ld ‘urban’ cu lturen d ie gebaseerd zijn op groepsprocessen en onderling commen-taar van (aankomende) musici. D it soort impu lsen zijn meer gericht op ‘peer education’ en een rijke leeromgeving. Met ‘peer education’ wordt de positieve stimu lans voor leren bedoe ld d ie leeftijdgenoten e lkaar geven.

Muziekvakopleidingen en beroepsontwikkelingDe hu id ige op le id ingsstructuur en –cu ltuur slu it n iet altijd vo ldoende aan b ij het beroepsve ld. Afgestudeerde conserva-toriumstudenten moeten eerst worden omgeschoo ld om aan het werk te kunnen in educatie. Pabo’s le iden onvo ldoende muziekvakbekwame studenten op. De muziekvakop le id ingen zijn zich bewust van de u itdagingen waarvoor zij staan. Met de komst van de Europese Bache lor-Masterstructuur en de groe iende nadruk op competentiegericht onderw ijs, krijgen zij een kans om het curricu lum goed te evalueren maar ook daadwerke lijk veranderingen aan te brengen. Paralle l h ieraan vinden ontw ikke lingen p laats in het mbo, vooral met betrekking tot het op le iden van musici voor w ijkgericht werken (op le id ing Cu lturee l Maatschappe lijke Vorm ing). Hoewe l de ivoren toren nog altijd bestaat, hebben vakop le id ingen steeds meer aandacht voor samenwerking met lokale partners. Er is immers een constante d ialoog met het werkve ld nod ig om met de op le id ing n iet te lkens achter de fe iten aan te lopen.

KwaliteitDe vraag ‘Hoe kan kwalite it worden afgemeten of afge lezen?’ b lijft altijd actuee l.Er bestaat een angst dat verbred ing van het educatieaanbod en verandering van de aanb ied ingsvorm zal le iden tot verlies van d iepte en kwalite it. Bovend ien zijn er versch il-lende spe lers in het ve ld: de inste lling of organ isatie ze lf en de docent, maar ook leerlingen, ouders, schoo lleerkrachten, subsid ieverleners en fondsen.Kwalite itscriteria d ie nu worden gehanteerd zijn vaak gebaseerd op de ‘oude’ gangbare methodes en aanb ied ings-vormen van muziekeducatie. Nu deze zijn veranderd, veranderen ook de criteria. Kwalite it is alleen meetbaar in re latie tot het doe l dat wordt nagestreefd. Iedere situatie, iedere keuze levert n ieuwe criteria op.

Visie: rol en positie van kunst- en cultuureducatieVee l inste llingen en organ isaties hebben door de eerder beschreven veranderingen zich opn ieuw beraden op hun functie, ro l en positie in het ve ld. Wat betekenen kunst en cu ltuur en kunst- en cu ltuureducatie in het leven van de doe lgroep(en)? Inste llingen en organ isaties voor kunst- en cu ltuureducatie hebben wat te b ieden aan de samen leving. In de houd ing van met name kunst- en cu ltuureducatieve inste llingen ontbreekt vaak het zicht op de e igen meerwaar-de voor de gemeenschap waarin met functioneert.

Onderzoek, ontwikkeling en kennisdelingOnderzoek en kenn isontw ikke ling dragen b ij aan betere keuzes in de dage lijkse praktijk. Ontw ikke ling en experiment zijn nod ig, evenals een goede verde ling van de resu ltaten door het onderhouden van netwerken, zodat het gevaar wordt bestreden dat ieder voor zich deze lfde ontdekkingen doet. De kunst- en cu ltuureducatieve sector zou met een aantal wensen (een ‘boodschappen lijstje’) naar de lectoraten kunnen gaan om inzicht te krijgen in de re levatie van het onderzoek voor de kunst- en cu ltuureducatieve praktijk.

Zeven gouden tipsDe thema’s spe len kunstenbreed. Elk gesprek in de gesprek-kenreeks e ind igde steevast met de vraag: ‘Hoe kan de inhoud van de gesprekken doorwerken in de dage lijkse praktijk?’ De vo lgende tips worden daarvoor aan het e ind van de pub licatie in het kort u itgewerkt.1. Organ iseer een reeks visiegesprekken over vern ieuw ing en verandering.2. Leg op pro jectbasis re laties tussen de d iscip lines.3. Leg een re latie tussen intercu lture le ontw ikke ling en verandering.4. Betrek in toenemende mate de omgeving en andere inste llingen structuree l b ij de e igen inste lling.5. Benut de kracht van een kle ine voorhoede.6. Pas het principe van ‘peer education’ ook interco llegiaal toe.7. Draag ook ze lf b ij aan de beweging in de kunsteducatie.

H E T V E R V O L GMuziekeducatie in Beweging was een succes. De gewenste verd iep ing is aangebracht. In de periode september 2004 – september 2005 zoekt de Kunstconnectie de verbred ing. Zij heeft het Walter Maas Hu is opdracht gegeven om een serie Kunsteducatie in Beweging vorm te geven. Een serie workshops waarin alle d iscip lines centraal staan. Om zo de cirke l rond te krijgen. De d iscussies worden dus vervo lgd!

Met toestemm ing overgenomen u it: B.van Rosmalen, N. Kors e.a.:

Muziekeducatie in Beweging (39 pag.); Walter Maashu is - De Kunstconnectie,

Utrecht, 2004

Te beste llen b ij: De Kunstconnectie, Postbus 365, 3500 AJ Utrecht

Te l. 030 – 2303740 of [email protected] l

Prijs: 2 22,50 (excl. 2 2,50 adm in istratiekosten)

Foto 's: Anouk N i jssen