Annabelle Stijvers 24 februari 2015 !

Musical geschiedenis Europa De roots van musical liggen in de 18e, vroeg 19e eeuw. Er waren 2 soorten entertainment: Populair entertainment 1. komische/romantische stukken Franse vaudeville is combinatie van: Vau de vire (satrische (ironische grappig) populair lied uit normandie) Voix de Ville (liedje aan het franse hof)~ Comedie & Vaudeville: Comedie met vaudeville liedjes en nieuwe teksten erop geschreven In Engeland is dit de Music Hall2. Fairytale spectaculair: Overdadige show 3. Burlesque: parodien van de hogere stand (verwant aan de commedia del arte) Bevatten allemaal Pasticcio Scores: geleende deuntjes met nieuwe komische tekst.Bekendste werk: A beggars opera > John Gay. Beperkt tot eigen land (wordt maar weinig vertaald) Artistiek ambitieus entertainment 1. kleinere muzikale werken Vaak verhalen over huwelijken tussen verschillende standen 2. Grote muzikale werken Richting grand opera (gezien tekst en muziek)ook wel comic opera, opera comique of singspiel genoemd. Waren geen traditionele Italiaanse operas . Zangstijl was niet klassiek (meer mix) en dialogen waren gesproken Het Artistiek Ambitieus entertainment werd vaak wel vertaald en waren zowel Frans, Engels als Duits.Toppers: Groot Brittanie: The Bohemian Girl (comic opera) Frankrijk: Le postillion de longjemean (opera comique) Diavolo (opera comique)Duitsland: Zar und Zimmerman 1837 (Singspiel)Opera Bouffe: nieuw genre. De burlesque onderwerpen worden gekoppeld aan nieuwe muziek uit de comic opera

"1

PARIJS Opera Bouffe achtige stukken bestonden al langer. Herve was populaire schrijver/componist die zorgde voor variatie van verschillende stukken op 1 avond. Zijn shows werden goed ontvangen door hogere klasse en kreeg toestemming om zijn eigen theater te openen. Theaterstukken die niet door de overheid gesubsidieerd werden mochten niet meer dan 3 acteurs hebben. Daarom waren deze voorstellingen klein. Offenbach kreeg door het nabootsen van Herves techniek ook snel een eigen theater. Na de afschaffing van de subsidieregeling maakte offenbach zijn eerste Burlesque van een serieuze opera. Orphee & Eurydice werd Oprhee aux Enfors (de grondlegger van de can-can dans). Dit was de eerste grote opera Boeffe. De premiere was 21 okt 1858. Herzien in 1874, 4e akte toegevoegd om te passen in traditie van Theatre de la GaiteOffenbach schreef ook:Genevieve de Brabant, La belle Helena > Helena van TrojeBarbebleu > Blauwbaard Le grande Duchesse> Thema: de vrouwen zijn de echte mannen van het leger, spot militairen Les Brigands > LaatsteInval Pruisen in 1870. Publiek wilde geen komische stukken meer. Einde van de Opera Bouffe.Naast grote opera bouffe ook kleine producties die rustiger en romantisch waren. Stukken waren in traditie van de opera comique, maar tekststijl en muziek was losser en warmer. Deze vorm werd gewaardeerd tijdens Pruisische Oorlog. De Opera comique kwam tot ontwikkeling na de oorlog. Deze had veel producties en grotere hits dan in tijden van opera bouffeGrote hit: La fille de madame Angot (1872) Charles LeCoque (standaard verhaal van meisje die weggegeven wordt aan de een maar verliefd is op een andere man)Frankrijk ontwikkeld vele stijlen, neemt rest van de wereld mee naar nieuwer muziektheater. Stokje wordt overgenomen door Londen en Wenen. !WENENFranz von Suppe (grondlegger) Johann Strauss (eerste grote succesgever) > ook wel koning van de wals Was componist en overgehaald om ook tekst te schrijven. Niet meteen succesvol, maar juist na loslaten van opera bouffe idee brak hij door met: Die Fledermaus (1874), Eine nacht in Venedig (1883), Der zigeunerbaron (1885) en Wienerblut (1899). Deze stukken gaan onder de de operette. Vier grote componisten stierven in korte tijd, hoogtijdagen leken voorbij. Nieuw tijdperk (maar minder succesvol) startte met Hongaar Franz Lehar. Scoorde internationaal met Die Lustige Witwe (1905), Der Graf von Luxeburg (1909) en Zigeunerliebe (1910)

"2

Andere grote componist was Oscar Straus. Grote hit: Im weissen Rossl (the white horse Inn) uit 1930.In samenwerking mer Edvard Benetsky en Robert Stolz (1880-1975)De laatste door opkomst van Hitler. Vele componisten & schrijvers waren Joods en vluchtten naar andere Europese landen en VS.Ook van Duitstalig grondgebied komt Kurt Weill (1900 - 1950). Geboren in Durssau, geschoold in Berlijn. Grote componist op 25-jarige leeftijd. Weill werd benvloed door de dansmuziek uit Amerika. Wilde muzikale toneel hervormen en werkte daarom samen met Brecht (1898 - 1956) Maakte samen: Die Dreigoschenoper (1928), bewerking van A Beggars opera met bekende Mack the knife. Austieg uid Fall de Stadt Mahogany (1930) Songs hadden populair idioom maar agressieve ondertoon, speciaal voor niet geschoolde stemmen, omdat ze werkte met acteurs. In 1933 vluchtte Weil samen met zijn vrouw. Eerst naar Parijs, waar hij samen met Brecht nog Die Sieben Todsunden produceert. in 1935 gat hij naar de VS. Daar schrijft hij: Lady in the dark (1937) met Ira Gerschwin, het eerste wat hij schrijft na dood van george. Is een musical play over psychoanalyse. De musical bestaat uit 3 verschillende dromen: De Glamour dream, de wedding dream en de circus dream. One touch of Venus (1943) beoogde debuut van Marlene Dietrich in musical, maar vond de rol te sexy en profaan (goddeloos, aards). Street sene (1947)Lost in the Stars (1949)!LONDENStukken op West End blijven meer richting burleske. De stukken waren minder komisch dan de opera Bouffe. Ook na bouffe achtige hit van Arthur Sullivan en Frank Burnand, ging de schrijver terug naar meer burleske stijl. John Hollingshead, directeur van Gaiety Theatre, bracht schrijver Gilbert en Sullivan bij elkaar. Gilbert en Sullivan gaven hun eigen britse draai aan de opera Bouffe, zonder deze te imiteren. De teksten van Gilbet gaven af op de Aristocratie en hooggeplaatste militairen. Samen schrijven zij: Thespis (1871) Grieks klassiek onderwerp H.M.S. Pinafore (1878)De producent van G&S, Richard dOyly Carte, verhuisde naar Savoy Theater. Vanaf dan zijn het de Savoy operas The Pirates of Penzance (1879)Iolanthe (1882)The Mikado (1885)The Yeoman of the Guard (1888) (gebasseerd op ander soort stuk; andere onderwerpen komen aan bod)The gondeliers (1889). Stukken van het duo zijn officieel opperettes/light operas, maar was een nieuw soort muziektheater door intergratie van muziek en verhaal. Naast grote werken, ook traditionele burleske. !

"3

Verenigde Staten Jaartalkopjes zijn grofweg. 1900 - 1910 Gustav Kerker > 1e Amerikaanse musical The belle of New york (1897)-> enorm populair in Londen Bijna alle vroege Amerikaanse musical comedys geschreven door immigranten. Waren over thuislanden & aan de omgeving aangepaste Europese Tradities. Andere invloeden amerikaanse musical1. burlesques 2. the immigrant show/revueOm grote ster die immigrant speelde. Sketches over botsen van verschillende culturen. 3. Vaudeville. Bekend: George M. Cohan, little Johnny Jones (1904) > Give my regards to broadway. 4. Europees achtige stukken door amerikanen (opperette/opera bouffe) Deze shows waren succesvol tot de eerste wereldoorlog, daarna werd net niet mee gewaardeerd i.v.m. duitse oorsprong.5. Invloeden uit donkeremuziek 1910 - 1920 Florenze Ziegfeld was grote producent, mede verantwoordelijk waren voor enorme succes groei broadway musicals met de Ziegfeld Follies. Daarnaast producent van grote sterren (bijv. Fanny Brice). (Revue)shows werden geproduceerd tussen 1907 en 1931. Shows van Ziegfeld waren groot spektakel met mooie lange slanke vrouwen en grote hoofddeksels.In WO| creerde Ziegfeld grote patriottische stukken met een tappend en dansend leger. Irving Berling was een van de grote componisten van begin 20e eeuw. Als een van de eerste Jazz-componisten was hij van grote invloed op latere componisten, waaronder Jerome Kern en Victor Herbert. Tijdens WO| schreef hij Overthere was voor Amerikaanse soldaten die in Europa gingen vechten. 1920 - 1930 Einde van WO|is begin JazzAge in Amerika. Nieuwe muziek/dans als: de shimmy, de foxtrot de boston two-step en de charleston waren ongekend populair op de dansvloer en publiek verwachtte ze ook in musicals en theaters. JazzAge kwam vannuit de grote invloed van donkere artiesten, zoals Bert Williams. Blanke componisten lieten zich door: - de zwarte muziek, - de cakewalk dance - het nachtclubleven in Harlem. Dit heeft zijn oorsprong al in 1903, toen de eerste zwarte musical In Dahomey werd opgevoerd. Later, begin 1920s, deden er steeds meer zwarte muzikanten in uitvoerende concerten (wat ook van invloed was op de uitvoering van de muziek). Denk aan Louis Armstrong en Fatz Waller. !

"4

Met de Prohibition Act (de drooglegging) 1919 werdgeheime clubleven veel populairder en werden klassen veel meer gemengd. Cinderella stories (waar vrouw en zich van scratch naar ster werkte) werden populair door. Een grote ster uit die tijd was Ziegfeld girl Marilyn Millar, die nog populairder werd toen ze mee ging werken aan de hollywoodfilm Sally van Jerome Kern (pas in 1929). De Shuffle kreeg begin twintiger jaren een geheel eigen identiteit. Mede door de hitshow Shuffle Along (1921) van het zwarte duo Noble Sissle en Eubie Blake, wie beide afkomstig uit het vaudeville. De charleston werd populair door Runnin Wilde (1923), een zwarte musical geproduceerd door de blanke revuemaker George White (van George White scandals). Halverwege 1920 worden door opkomst van jonge/nieuwe schrijvers de Europese tradities steeds minder belangrijk in de musicals. In plaats daarvan wordt taalgebruik wordt belangrijkste element. De hit Manhattan (1925) is duidelijk voorbeeld dat Rodgers, Hart en Kern zich laten inspireren door teksten gebruik in Opera comique en Gilbert & Sullivan producties.Dit ander soort taalgebruik leidde uiteindelijk uit naar: de bookmusical; een mengeling van Musical comedy en operette. Bookmuscial draait om het plot en de karakters. Showboat (1927) was de allereerste bookmusical, geschreven door Kern & Hammerstein, (book door Edna Ferber)geproduceerd door Florence Ziegfeld. The Jazz-singer (1927) was de aller-eerste talking picture/film. In de hoofdrol Al Johnson. Opkomst van de talking picture ( en radio hebben groot effect op de verspreiding van het muscial repertoire en overgang van broadway naar film wordt versterkt door intredende crisis. De beurscrash in 1929 zorgde voor economisch verlies Broadway en vertrek van componisten en tekstschrijvers naar hollywood. Ook Ziegfeld, wie 300.000 euro verloor. Zo ontstaan de grote Americaanse filmmusicals. Tussen de 1927 en 1930 worden zon 200 filmmusicals geproduceerd, waaronder originele werken en bewerkingen van broadway shows door waar ook liedjes uit andere shows of veranderen van plot. 1930 - 1940 In 1930s stonden depressie, werkloosheid, de spaanse burgeroorlog en de opkomst van Hitler centraal. Lichtvoetigheid van 20s vervangen door groot sociaal bewustzijn. Door depressie heeft broadway meer creatieve vrijheid. Er wordt gexperimenteerd met vorm en inhoud. Musicals gebaseerd op kritiek regering en nationalistische operas met glitter en glamour en hoop op betere toekomst. Dit zorgt voor opkomst van grote dansmusical met Fred en Adele Astair, Gene Kelly en Ginger Rogers. Daarnaast wordt ook de Ballad ontwikkeld. algehele crisis wordt zichtbaar in musical en film (voorbeeld: lied: brother, can you spare a dime, uit Americana (1932) Dit is Tijdperk van Gershwin, Rodgers & Hart en Cole Porter. !George Gershwin was een van de belangrijke nieuwe componisten. Hij begon als pianist voor Irving Berlin op Tin Pan Alley en werkte zich op tot repetitor voor Jerome Kern. Daar aangekomen begon hij (op aanraden van Berlin) op zichzelf. Gerswhin was erg genteresseerd in zwarte muziek. Fascinating Rhythm uit Lady be good is de eerste musical waar gesproken kan worden van score genspireerde jazz. !

"5

Gershwin zette traditie van Kern/Hammerstein voort; werken met bookmusicals, zoals Girl Crazy (1930) speciaal geschreven voor Ethel Merman, maar ook musicals gebaseerd op politiek en nationalisme, zoals Strike up the band (1927) en Of thee I sing (1931) welke de eerste muscial die een pullitzer prijs won. Ook schreef hij in 1935 de folk opera Porgy & Bess, waarin hij de zwarte vannuit zijn oog/standpunt weergeeft. Cole Porter was verantwoordelijk voor zijn eigen muziek en tekst. Zijn verhalen waren vaak glamourous en hij schreef veel hits. Een voorbeeld is Gay Divorce 1934, verfilmd in 1934 met Fred Astaire en Ginger Rogers, het glamour dansduo van de filmmusical. In 1935 was er grote werkeloosheid, daarom werd de WPA, Work Progress Associatoin opgestart, een instantie die de bevolking van werk en inkomen voorzag. In thema daarvan verschijnt in 1937 The cradle will rock, regie door orson Welles, een stuk over corruptie en hebzucht in het bedrijfsleven. Door zogenaamde bezuinigingen werd het theater waar de musical zou openen gesloten, werkelijk ging het over de kritisch maatschappelijke teksten in het stuk. De componist huurde een ander theater met alleen een piano. De acteurs werd verboden te acteren, daarom speelde zij vannuit het publiek mee, omdat zij als burgers recht hadden op vrijheid van meningsuiting.1940 - 1950 Ondertussen maakte Rogers & Hart inhoudsloze stukken met vrolijke liedjes razend populair, omdat mensen konden wegdromen en de teksten hoop op een betere toekomst gaven. Hun carriere (samen met die van hun producer George Abott en hun ster Gene Kelly) kreeg een kick-start met Pal Joey (1940). Met dit werk werd ook de musical als serieuze kunstvorm gezien. Het duo ging uit elkaar 3 jaar na Pal Joey. Na de breuk begon de samenwerking tussen Rogers & Hammerstein. Bij start WO2 werd Irving Berlin weer opgetrommeld om stuk te produceren voor het leger. Zo ontstond This is the army (1942), die ook werd verfilmd en aan het front werd opgevoerd. De eerste musical van Rodgers & Hammerstein Oklahoma! (1943) was tevens een mijlpaal in de musical. De zang en dans waren volledig gentrigeerd en de bookmusical (gentroduceerd met showboat) werd verstevigd door de gezongen nummers voort te laten komen uit handeling n karakter, terwijl ook het plot werd ontwikkeld. Daarnaast werd eerste de songtekst geschreven en daarna op muziek gezet. Met totaal onbekende acteurs, een solist die de musical openende was Oklahoma! uniek en een groot succes; met 2212 voorstellingen op Broadway en 1500 in Londen. Het publiek liet zich wegslepen uit de harde realiteit van alledag, terwijl soldaten besefte waarvoor ze gingen vechten. Na Oklahoma! spreken we over musical en niet meer over musical comedy. In 1945 verscheen Carousel ook van Rodgers & Hammerstein en opnieuw verraste zij het publiek. De hoofdrol was een gewelddadige die zijn zwangere vrouw verliet om zelfmoord te plegen. Daarnaast werden dialogen geschrapt voor muziek en de show opent met een 6,5 durende proloog.!

"6

De 40s en 50s waren The Golden Age" van de musical. Zij was nooit zo belangrijk en talrijk als toen. Niet alleen door Rogers en Hammerstein, maar ook door Leonard Bernstein. Hij schreef muziek, zowel musical als klassiek. Gevraagd door choreograaf en regisseur Jerome Robbins schreef hij muziek voor een 20 minuten durend ballet, wat in samenwerking met Betty Comden en Adolph Green werd omgevormd tot musical On the Town (1944). Ook dit was een gentegreerde musical. Het verhaal van Annie get your gun (1946) kwam van Dorothy Fields, die tijdens de oorlog de rol van de vrouw zag veranderen. Zo kwam zij bij de Wild West legende Annie Oakley. Rodgers & Hammerstein wilde de show niet schrijven, maar wel produceren. Zij verwezen haar door naar Jerome Kern, maar die overleed plotseling. Zo kwam de show bij Berlin terecht. Met hitnummers als Theres no business like showbusiness en anything you do I can do better werd het de allereerste internationale hitmusical van Irving Berlin. Ook Cole Porter was nog actief en maakte comeback met Kiss me, Kate (1948), een bewerking van Shakespeares Taming of the Shrew. Vlak na Kiss me, Kate opende Rogers & Hammerstein de nieuwe show South Pacific (1949). Daarmee introduceerde ze de nieuwe ster Mary Martin. De show gaf een reeks heftige onderwerpen weer, waaronder racisme en gemengde huwelijken. Mede daarvoor wonnen Rodgers & Hammerstein, samen met auteur Josh Logan, de Pullitzer Prijs. !Vanaf 1948 kwam de Ed Sullivans Variety Show op de amerikaanse televisie. Deze promote de musicals en er werden vaak kleine acts van musicals gepresenteerd. Rodgers & Hammerstein zaten in de allereerste uitzending. 1950 - 1960 Frank Loesser was auteur die zijn musical totaal in spreektaal schreef, met recht voor zn raap stukken als Guys and Dolls (1950). Een stuk over gokkers, showgirls en het leger des heils in New York. De klassieker Pygamalion van George Bernhard Shaw omgevormd tot musical: My Fair Lady (1956) door Alan Lerner en Frederick Loewe. Was ingewikkeld doordat er geen liefdesverhaal in verwikkeld was, maar na volgen van de filmversie uit 1938 kwam het liefdesverhaal vanzelf. Geregisseerd door Moss Hart werd deze musical meteen een grote hit, en speelde 6 jaar aan n stuk Broadway, een nieuwe record. Julie Andrews en Rex Harrison waren de grote sterren van deze show. The sound of music (1959) is per ongeluk ontstaan, doordat Mary Martin aan Rodgers & Hammerstein vroeg om een lied voor haar toneelstuk te schrijven. Dit project was meteen de laatste samenwerking voor dit duo. Hammerstein overleed augustus 1960. De sound of music werd door critici een stap terug voor Rodgers en Hammerstein genoemd, maar het publiek vond het geweldig. Musical is nog steeds razend populair. !

"7

1960 - 1980 Jaren 60 zijn omkeer voor musical: - Veel grote namen overlijden (Hammerstein, Porte Loesser) - Nieuwe sterren in Firmament (- Repetoire bestaat uit gouwe ouwe, bewerkingen van bestaand materiaal en boekpersonages (Oliver Twist, Sherlock Holmes Don Quixote)- Musicals worden duurder om te produceren, dus kaartjes worden duurder. Gypsy (1959) was een van de weinige hitmusicals uit die tijd. Met Ethel Merman als Rose, liedteksten van Sondheim, muziek van Jules Styne en regie van Jerome Robbins. !Grote succesmusicals worden verplaatst naar witte doek, maar broadwayster is niet altijd de filmster. Julie Andrew wordt niet My Fair Lady in de film. Barbra Streisand eist de rol van Fanny in de film na debuut op broadway.Eind jaren 60 wordt Broadway onaantrekkelijk door: Seksclubs, herone gebruik, amusement hallen, goedkope eettenten, criminaliteit, prostitutie etc. Minder publiek zorgt voor minder shows en viceversa. Veel revivals geproduceerd zoals No, No Nanette (1919), Of juist show over gezellige tijd zoals Grease (1972)Producers en de gemeente werkten samen om sfeer op broadway te verbeteren. Zo werd onder andere:- TKTS opgericht (kaartjes voor de helft)- Grote reclamecampagne op tv > touristen naar broadway - Nieuwe musical hits bijv. A chorus line (1975) > Nieuwe familie musicals: The Wiz (1975) en Annie (1977) - Landschaparchitectuur veranderen. Theaters maakte plaats voor hotels. !1980 - nu Ook in 80s was het moeilijk om nieuwe musicals op broadway te produceren. De meeste musicals werden ook off-broadway gentroduceerd, denk aan Into the woods (1986). Ook werd er geen spectaculair nieuw materiaal gemaakt door het overlijden van grote makers (Bob Fosse en Michael Bennet in 1987). Op dat moment werden grote muscials vannuit ingevlogen. Musicals als Cats, Joseph, Evita, Jesus Christ Super Star geproduceerd door Cameron Mackintosch, die een nieuwe manier van marketing bedacht. De show werd niet gepromoot met sterren of recensie slogans, maar met een weldoordacht logo. Nieuwe shows had nieuw soort musicalperformers nodig; belten werd vereiste en zangers moesten popinvloeden kunnen gebruiken. De performers werden inwisselbaar en de ster was niet langer peiler van show.

"8