Ms life zomer2013 hr interactief

ALLES OM KOEL EN COOL TE BLIJVEN DAT DOE JE ZO culinairEET KLEURIG,DAT IS GEZOND!interview HET GEHEIM VAN OPA TOETOET

Een lifestyle magazine voor mensen met (en zonder) MS

inhoud

colofonMS Life magazine voor mensen met én zonder MSUitgever Frits Poiesz, Spreekuur Thuis Koog aan de ZaanHoofdredacteur Joke Boon, Boonappetite AmsterdamEindredactie Frank van Wijck, Eva tekstproducties Amsterdam

Welkom bij MS-life, een lifestyle magazine voor mensen

met en zonder MS. MS-life is de opvolger van het u zo ver-

trouwde Lidwina. Niet alleen de naam van het magazine is

veranderd, maar ook de verschijningsvorm. Was u gewend

om een aantal maal per jaar uw magazine op de deurmat te

vinden, vanaf heden verschijnt MS-life viermaal per jaar en

dan uitsluitend digitaal. Niet alleen de naam MS-life en het

digitaal verschijnen daarvan zijn nieuw, ook ik ben voor u

een nieuw gezicht.

Toen mij gevraagd werd of ik MS-life wilde samenstellen,

hoefde ik daar niet lang over na te denken. Hiermee komt

mijn jarenlange ervaring in de verpleging en in de journalis-

tiek op één plaats bij elkaar.

Het werken aan dit magazine bracht ineens mevrouw De

Beer weer in mijn gedachten, aan wie ik jarenlang niet meer

had gedacht. Zij was geheel in tegenspraak met haar naam

een klein en tenger vrouwtje. Op haar neus droeg zij zo’n

grote, zwarte hoornen bril. Mevrouw De Beer was een van de

eersten die ik als jong en onervaren leerling-verpleegkundi-

ge moest wassen. Zij had MS en was de eerste confrontatie

met een voor mij tot dan toe onbekend ziektebeeld.

En nu is hier dan de eerste digitale editie van MS-life. Een

extra dik en zomers nummer met een aantal aansprekende

interviews: ondermeer met Chris Veraart, advocaat, schrij-

ver, dichter en MS-patiënt, met MS-Award winnares Ytsje

Dijkstra over haar Schub-poli en met de dochter van een

MS-patiënte. Daarnaast een interview met Lou Niestadt, de

schrijfster van het inspirerende Groots

en meeslepend leven, een ode aan de

dagelijkse sleur.

Nieuw is de mogelijkheid om een boek

te winnen. Van enkele titels die aan de

orde komen kunt u een exemplaar win-

nen, waaronder Het geheim van Opa

Toetoet van Chris Veraart.

Ik hoop van harte dat u zich thuis zult

voelen bij het vernieuwde MS-life. Ik

vind het leuk om dat van u te horen.

Reageren? Dat kan:

[email protected]

Ik wens u in ieder geval veel lees-

plezier.

Joke Boon

voorwoord

MS-LIFE JUNI/JULI 2013 2

Grafisch ontwerp Femke den Hertog, Hattem Redactie kunt u bereiken via [email protected]

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of verspreid zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

foto’s: Shutterstock

MS Life verschijnt ieder kwartaal

©januari 2013 Spreekuur Thuis, Koog aan de Zaan

ISSN 2213-4107

Voorwoord & colofonInterview met Reni de Boer

Reizen Ik hou van Holland

Dieren Soort zoekt soort

Interview met Ytsje Dijkstra

Gezondheid Obstipatie

Culinair Verantwoord eten is kleurig eten

Tips & trucs Help je huid tijdens de zomer

Interview met Chris Veraart

Zingeving Ontspannen doe je zó

Creatief Geven is soms fijner

Lezen Groots en meeslepend leven

Tips & trucs Alles om koel en cool te blijven

Gezondheid Als je wakker ligt

Interview met Wendy, als een van je ouders MS heeft

Crime Spannende boeken voor de herfst

Culinair Worteltaart recept

Interview met dr Van Geel, neuroloogH

ugo

Rom

pa

mailto:joke%40evatekst.nl?subject=

Ik zie MS niet als een BELEMMERING om te slagen

‘Als je net de diagnose

hebt gekregen dan

staat natuurlijk je

wereld even stil, ik zou

bijna zeggen duik in bed

en blijf daar voorlopig.

Maar zo werkt het

natuurlijk niet.’

Ik zit in een café in het midden van het land. Buiten regent het en op de stoep staat een crèmekleurige scootmobiel onder een afdakje. Tegenover me zit een prachtige jonge vrouw, die vol vuur haar betoog houdt. Een betoog dat gelijke rechten beoogt voor mensen met een beperking. Haar naam is Reni de Boer, ze heeft MS en ze werd in 2007 tot Mis(s) gekroond, tijdens een missverkiezing voor mooie vrouwen met een handicap. Dankzij deze titel heeft zij zich een jaar lang kunnen inzetten als ambassadrice voor de verbetering van de positie van gehandicapten in de Neder-landse samenleving.

MOOI EN ZIEKIs het een voor- of een nadeel mooi zijn en chronisch ziek? Reni aarzelt even voordat ze antwoord geeft. ‘Wat is mooi? Dat hangt er maar helemaal van af. Voor mij is dat juist als iets niet helemaal klopt, als je echt contact met iemand maakt. Maar los van het gegeven óf het positief is, zou dat niet zo moeten werken. Schoonheid is geen talent, het zegt niet zoveel. Toen de jury mij koos in 2007 gaf ze mij daar-door een podium, dus het heeft in mijn geval wel geholpen om dat te kunnen doen wat ik moet doen.’

GELUKReni werd op zeventienjarige leeftijd ziek, na zes jaar werd de diagnose MS gesteld. Dit heeft haar niet weerhouden van studeren, jong en gelukkig zijn. ‘Geluk is een keuze.’ Heeft zij tips voor mensen die pas deze diagnose hebben gekregen?


In Nederland moeten we mensen met een beperking niet

zien als mensen die zorg nodig hebben, maar als gelijken.

Gehandicapten worden in Nederland aan de zijlijn gezet als het om

betaald werk gaat. En dát is een schande.’

‘Ik denk dat je je goed moet inlezen. Ga op zoek naar positieve verhalen. Op internet reageren mensen vaak hun woede en onmacht af en lees je de meer negatieve verha-len. Zoek de juiste arts, een die veel van MS weet. Die jou de juiste behandeling kan bieden. En praat erover. Laat je omgeving je helpen, sluit je niet af. Mensen willen je helpen als je je daarvoor openstelt. Maar vooral: realiseer je dat je de ziekte MS hebt en dat je die ziekte niet bent. Het is niet bepalend voor je geluk.’

Reni kreeg aanvankelijk de diagnose ME in die periode heeft ze door middel van cognitieve gedragstherapie geleerd hoe je chronisch ziek moet zijn. ‘Als je vaak moe bent is het belangrijk om juist elke dag even veel te doen. De toppen en dalen eraf te halen. Je bent namelijk geneigd om op een goede dag heel veel te doen en op een slechte dag minder. Maar het verdelen van de energie moet op één lijn komen. Ik heb geleerd om mijn energie in te zetten daar waar ik hem nodig heb. Mijn dagen nachtritme is stabiel, ik ga rond half elf naar bed en sta tussen zes en half zeven op. Overdag slaap ik, ’s middags bijna twee uur.’

Reni heeft het gesprek met mij zo gepland dat ze daarna kan gaan slapen, dat maakt het gesprek op de een of andere manier extra waardevol en laat inzien hoe kostbaar (haar) tijd is.

‘Ik ga pas sinds ik de diagnose MS heb op deze manier met mijn energie om. Aanvankelijk dacht men dat ik ME had en luidde het advies juist tegengesteld: niet gaan slapen overdag maar wakker blijven, vechten tegen de slaap.’ Het voorkomen van al te extreme vermoeidheid is belangrijk. ‘Als ik erg moe ben moet ik meer plassen en ga ik slech-ter zien.’ Dat Reni haar energie goed heeft leren inzetten

blijkt wel uit de zaken waarvoor zij zich met hart en ziel inzet. Zoals de acceptatie bevorderen van mensen met een beperking in de Nederlandse samenleving. ‘We moeten in Nederland mensen met een beperking niet zien als mensen die zorg nodig hebben maar als gelijken. Mensen met een beperking moeten niet meer aan de zijlijn gezet worden als het bijvoorbeeld om werk of vervoer gaat. Het gaat hier om een grote groep mensen. Er moet een soort van emancipa-tiebeweging op gang komen om te bevorderen dat anderen gehandicapten als gelijken dus als volwaardige collega’s gaan zien.’

En hoewel er behalve werk nog meer aspecten zijn die ver-beterd kunnen worden, ziet Reni het recht op werk wel als één van de speerpunten. Overigens heeft ze het zich inzet-ten voor de goede zaak van huis uit meegekregen. Toen de NS treinen in ging zetten zonder toilet, hetgeen vervoer voor mensen met MS bijvoorbeeld al minder mogelijk maakt om-dat zij vaak moeten plassen, ging haar moeder actie voeren. In samenspraak met reizigersorganisatie Rover ging zij op het traject Arnhem-Winterswijk met een rode jurk, toiletbor-stel en een campingtoilet mee op de trein als toiletjuffrouw om zo aandacht voor de terugkeer van treinen met toilet te vragen.

Haar leven met MS, vanaf het moment dat zij ziek werd als zeventienjarige tot heden heeft Reni beschreven in een boek. dat de veelzeggende titel STUK! Heeft gekregen. Een prachtig boek dat ontroert zonder sentimenteel te worden, een boek over levenskunst . Meer lezen? We geven een gesigneerd exemplaar weg!

Wil je kans maken op het gesigneerde boek STUK van Reni de Boer? Mail naar [email protected]

‘Me inzetten voor anderen, dat heb ik van huis uit meegekregen’



De zomer leent zich er uitstekend voor om eens lekker op stap

te gaan in eigen land: Ga daarom de paden op en de lanen in.

VOOR ELK WAT WILS Nederland heeft erg veel te bieden: bos, heide, strand,riviertjes, dorpen en steden met een lange traditie en iedermet zijn eigen unieke geschiedenis. Maar ook “nieuwland” heeft wat te bieden; zoals de Oostvaardersplassenin Nederlands jongste provincie Flevoland. Inmiddels isdit een van de weinige gebieden in Nederland waar je dezeearend nog kunt zien. Vanwege de enorme spanwijdtevan de vleugels (tot 2.5 meter) heeft deze vogel de bijnaamde vliegende deur.In Gelderland vinden we de Veluwe, het 1.000 kmc grotegebied dat grotendeels bestaat uit bos. Hier kun je heerlijkwandelen en fietsen. Een andere mogelijkheid om te genie-ten van de rust, ruimte, prachtige natuur en frisse lucht isdoor het maken van een huifkartocht die begint in Otterlo.Op het ritme van de rustige tred van paarden rijd je dooreeuwenoud bosgebieden, heide- en zandverstuivingen.Er is keus uit tochten van 1, 2 of 3 uur. De prijs is afhankelijkvan de duur van de rit: 5.50 euro per uur, kinderen 3.75euro. Een huifkartocht is ook geschikt voor minder validen.Informatie is te vinden op de site van Stalhouderij WouterHazeleger: www.trouwkoetsen.com. Wie in de omgeving van Apeldoorn is, kan daar de hoogsteboom van Nederland vinden. Achter paleis het Loo staat eenDouglas spar van liefst 50 meter hoogte.

HEI EN HUNEBED In de provincie Drenthe vinden we naast uitgestrekte heide,die in augustus prachtig paars kleurt en waar je soms deherder met zijn kudde kunt zien. Nog iets bijzonders: de Hunebedden.Dit zijn graftombes van het Trechterbekervolk dathier rond 3400-3200 voor Christus leefde. Van de honderdHunebedden die zij bouwden zijn er 54 bewaard gebleven.Rond het plaatsje Borger zijn er maar liefst 16 te vinden,waardoor deze plaats de bijnaam Hunebedhoofdstad vanNederland draagt. PLUK ‘T ZELF In Brabant is in Udenhout de boerderij van Sprankenhof te vinden. Deze boerderij stamt uit 1779 en leent zich uitste-kend voor een leuk dagje uit. Sprankenhof is een combi-natie van boerderij, pluktuin en boerenkeuken. Tijdens het oogstseizoen kun je in de tuin naar hartenlust allerlei soorten fruit plukken en dat later laten afwegen en betalen in de boerderijwinkel. Voor kinderen is het erg leuk om te zien hoe alles groeit en dat zelf te mogen plukken. Ook zijn er workshops jam maken te volgen. De gebouwen en de tuin zijn rolstoeltoegankelijk. (met uitzondering van erge regen-val, dan is de tuin minder rolstoeltoegankelijk omdat er gras ligt) Er is een invalidentoilet. De toegang is vrij.

Zie voor meer informatie, diverse oogsttijden en actuele openingstijden: www.sprankenhof.com.

ik hou van HOLLAND


Uit onderzoek is gebleken dat een huisdier een heilzaam effect op de gezondheid kan hebben. Zo schijnt de bloeddruk bij het aaien van een dier al te dalen. Ook depressieve gevoelens en geestelijke en lichamelijke klachten die bij het ouder worden horen, kunnen verminderen door een huisdier. De band tussen een mens en zijn huisdier is eigenlijk best opmerkelijk, het zijn immers geen soortgenoten. Minder gebruikelijk dan de relatie tussen mens en dier is de band die soms tussen twee totaal verschillende diersoorten bestaat.

ONMOGELIJKE LIEFDEEen poos geleden haalde een opmerkelijke gebeurtenis het nieuws: een slang die levende ratten gevoerd kreeg, at heel bewust één rat niet op. De rat liep door het slangenhok en be-gaf zich dicht in de buurt van de slang zonder dat deze ook maar een poging deed om de rat als prooi te verslinden. De slang kreeg de volgende dag weer ratten gevoerd die hij wel op at, alleen van die ene bleef hij af. De twee hadden een opmerkelijke band gesloten.

KAT EN KONIJN Zo’n ongebruikelijk vriendschap komt vaker voor, zelfs dichtbij huis. Ik heb een rode kater. Toen ik hem zes weken oud vanuit het nest op-haalde, had ik daarvoor een reismand bij me. Dezelfde reismand die ik ook voor ons andere huisdier een konijn gebruikte. Het kleine rode katertje was tijdens de autorit naar huis opval-lend rustig en eenmaal thuis ging hij al snel bij het konijn in het hok liggen. Vanaf dat hij klein was kroop hij dicht tegen het konijn aan, dat zich dit alles liet aanleunen, en viel zo in slaap. Nog steeds jaren verder zijn kat en konijn onafscheidelijk en slapen ze tegen elkaar aan in het hok.

Wie ooit in de wachtkamer van een dierenarts

heeft gezeten, heeft met eigen ogen kunnen zien

dat de liefde voor huisdieren soms best ver kan

gaan. Bij de dierenarts zitten veel mensen met

hun poes, konijn, cavia of kleine hond op schoot.

Terwijl de diertjes wat nerveus heen en weer

draaien of klagelijke geluidjes uitstoten, sust

en aait het baasje geruststellend. Soms lijkt het

daarbij wel of men tegen een klein kind praat. Ook

de kosten die aan een huisdier zijn verbonden zijn

niet gering. Toch weerhoudt dit miljoenen mensen

niet om een huisdier te nemen.

SOORT zoekt SOORTalthans in de meeste gevallen

Huisdieren kunnen een heilzaam effect op de gezondheid hebben


BIJZONDERE VRIENDSCHAPPEN Bijzondere vriendschap tussen twee totaal verschillende dieren komt vaker voor. Vooral bij dieren in gevangenschap wordt dit gezien. Dit zou verklaard kunnen worden doordat de normale spanning die er in de natuur bestaat om het bevechten van de basisbehoeften, in gevangenschap veel minder is.

Duidelijkheid geven,IS ERG

BELANGRIJKPRIJSWINNENDVoor verpleegkundig MS specialist Ytsje Dijkstra was 2012 een bijzonder succesvol jaar. In juli 2012 slaagde zij cum laude voor de opleiding tot verpleegkundig specialist. Met haar projectplan, het opzetten van een Schub-poli, won zij de prijs voor het beste zorg vernieuwingstraject binnen haar opleiding. Op 6 november won zij bovendien de MS-plus Award, een jaarlijkse prijs die wordt uitgereikt aan een ver-pleegkundige die zich heeft onderscheiden door haar inzet voor de zorg voor mensen met MS.

ZOVEEL MEERWAARDE Ytsje zelf is een nuchtere, vriendelijke Friezin die vooral de indruk wekt met twee benen op de grond te staan. ‘Eigenlijk is het zo simpel en logisch zo’n poli, maar voor de patiënten heeft het zoveel meerwaarde’, zegt zij bescheiden als ik tegenover haar zit in haar werkkamer. Haar belangstelling voor MS vloeit voort uit haar passie voor het specialisme neurologie.

COMPLETE ZORG ‘Chronische zorg trekt me. Toen ik hier op de verpleegafde-ling neurologie werkte was er vraag naar een MS/Parkinson verpleegkundige. Daar heb ik toen op gesolliciteerd en zo is het begonnen. Je bent als MS-verpleegkundige heel breed en intensief met iemand bezig. Want MS beslaat alle ter-reinen van het leven; zoals werk, relaties en seksualiteit. Tij-dens de tweejarige opleiding als verpleegkundig specialist mistte ik vooral die brede en langdurige patiëntenzorg die ik als MS-verpleegkundige gewend was. De opleiding heeft vooral een medische insteek in plaats van een verpleeg-kundige. Ik zag tijdens de opleiding de mensen vaak maar eenmalig en kort, bijvoorbeeld op de Eerste Hulp.’ Nu als verpleegkundig specialist met een eigen Schub-poli zit Ytsje helemaal op haar plek. ‘Ik heb nu in mijn taken, zowel de begeleidende kant als een groot stuk medische zorg daarbij, en dat vind ik heel erg leuk, dat maakt het compleet.’

Eigenlijk is het zo simpel,

maar voor de patiënten heeft

het zoveel meerwaarde


SCHUB-POLI Begin 2012 zette Ytsje als projectplan voor haar opleiding tot verpleeg-kundig specialist een Schub-poli op in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). ‘Dat was in het kader van taakherschikking. Dat wil zeggen dat de verpleegkundigen strikt medische taken overnemen van de neuroloog. Een verpleegkundig specialist is een stap tussen de MS-verpleegkundige en de neuroloog. Er bestonden wel al Schub-poli’s in Nederland, maar nog niet in deze vorm.’ De Schub-poli zoals Ytsje hem heeft opgezet, zorgt ervoor dat patiënten die een plotselinge verslechtering van hun situatie hebben (dit wordt Schub – uit te spreken als ‘sjoeb’ – genoemd), snel terecht kunnen op een daarvoor gereserveerde spoedplek tijdens het spreekuur van de MS-poli. Snel is in dit geval direct of uiterlijk de volgende werkdag. Het voordeel is dat dit behalve snel en efficiënt ook voor de patiënt erg prettig is. Deze ziet de gespecialiseerde MS-verpleegkundige die hij of zij al kent, een vertrouwd gezicht dus, en krijgt daardoor zo veel mogelijk zorg op maat. De behandeling wordt zo nodig snel gestart en de patiënt, zijn verhaal en de sociale omstandigheden zijn bekend. En zo kan de verpleegkundige bijvoorbeeld meteen thuiszorg inschakelen, waardoor een opname voorkomen kan worden.

VERBETERING Ook kan op deze manier meer continuïteit in de zorg geboden worden. Er wordt vroeg op klachten ingespeeld waardoor leed wordt voorkomen en de levenskwaliteit verhoogd wordt. En dat verbetert de zorg rond het optreden vaneen Schub aanzienlijk. Een Schub treedt namelijk altijd on-verwacht op en doet zich vooral voor bij mensen die de relapsing remit-ting vorm van MS hebben. Je spreekt van een Schub wanneer er nieuwe MS-klachten ontstaan en/of bestaande klachten sterk toenemen binnen 48 uur en langer aanhouden dan 24 uur. Veel voorkomende klachten zijn verminderd gezichtsvermogen aan één oog, stoornissen in het gevoel, minder kracht in armen of benen en/of coördinatieproblemen in handen of benen. Een Schub kan in veel gevallen behandeld worden met ontste-kingsremmende middelen zoals prednison.

DUIDELIJKHEID GEVEN IS ZORG WEGNEMEN‘Maar ook in het geval van een pseudo-Schub blijkt de Schub-poli een positieve aanwinst. Er is sprake van een pseudo-Schub als er klachten zijn die aan een Schub doen denken maar die dat bij nader onderzoek niet zijn. Dat gebeurt ook regelmatig en die mensen kun je meteen dui-delijkheid geven. En door duidelijkheid te geven kun je zorgen wegne-men. Gerust stellen en adviezen geven is heel erg belangrijk. In het geval van een pseudo-Schub heeft iemand toch klachten en is het van belang dat je door lichamelijk onderzoek vaststelt dat het geen Schub is en kun je behalve geruststellen iemand ook meteen doorverwijzen. Dat is een heel dankbaar aspect als je mensen gerust kunt stellen en weer in het spoor kunt zetten.’Dat de Schub-poli een succes is blijkt uit een aantal zaken. Uit de

enquête onder patiënten die Ytsje afnam aan het eind van haar opleiding, kwam uitsluitend positieve respons. Sinds het bestaan van de poli maken drie of vier mensen per week met een mogelijke Schub gebruik van deze speciaal daar-voor bestemde poli.Het MCL, Ytsjes thuishaven, is erg trots dat zij de MS-award heeft gewonnen met haar Schub-poli. ‘Ook komen er veel reacties van mensen elders in het land, die willen kijken of ze zelf zo’n poli zouden kunnen opzetten.’

BESTEDING VAN DE GEWONNEN PRIJS Aan de MS-award is naast een fraai sculptuur een geldbe-drag verbonden dat besteed moet worden aan de zorg voor MS-patiënten. Ytsje heeft al genoeg ideeën over hoe ze het geld gaat besteden. ‘Ik zou heel graag een bekkenbodem-spreekuur voor MS-patiënten opzetten. Want dat is hard nodig. Veel mensen met MS hebben last van incontinentie, problemen met de stoelgang of problemen rondom de seksualiteit. Het gaat vaak om jonge mensen, die mid-denin het leven staan en die behalve hun MS geen verdere gezondheidsproblemen hebben. Als je deze problemen, die zich alle in het bekkengebied afspelen, vroeg opspoort en behandelt dan stel je verergering van de klachten zo lang mogelijk uit. Daarnaast is de drempel om naar zo’n bek-kenbodemspreekuur te gaan natuurlijk ook lager dan een doorverwijzing naar een uroloog of maag-darm specialist. Mictieproblemen (dat zijn problemen met de urine), horen bij MS, daar hoef je niet altijd meteen een uroloog op los la-ten. Ik vind het van belang om aan de kwaliteit van iemands leven bij te dragen want er is veel onbewust leed, zoals bij-voorbeeld jonge mensen die door incontinentie problemen geen seksualiteit meer durven beleven. Dat is jammer. Alle beetjes die je kunt bijdagen, dat is winst.’

MS beslaat alle

terreinen van het

leven

‘Leed voorkomen en levenskwaliteit verhogen’


Duidelijkheid geven IS ERG BELANGRIJK

Obstipatie wordt in de volksmond ook wel constipatie of verstopping

genoemd. Je staat er niet bij stil hoe vervelend dat is totdat je er last van krijgt. Bij

mensen met MS kunnen maag- en darmklachten optreden waarbij vooral obsti-

patie een veelvoorkomende klacht is. Dit kan door een aantal oorzaken komen

zoals: een verstoorde aansturing van de zenuwen, minder lichaamsbeweging,

het gebruik van bepaalde medicijnen en verkeerde voedingsgewoonten. Behalve

obstipatie kunnen ook winderigheid en diarree voorkomen.

WAT IS NORMAAL? Gemiddeld gaat een volwassene drie maal daags tot eens in de twee dagen naar het toilet voor ontlasting. Als iemand minder vaak gaat dan voorheen en de ontlasting komt met moeite of helemaal niet, dan spreek je van obstipatie. Vaak is er dan sprake van langdurig op het toilet zitten: langer dan tien minuten, er is noodzaak tot persen en na afloop is er het gevoel dat er nog meer ontlasting moet komen. De ontlasting kan erg hard zijn, waardoor aambeien en scheurtjes kunnen ontstaan. Ook kan een rommelende buik voorkomen, of buikpijn of een opgezette buik. In ernstiger gevallen kunnen misselijkheid, gebrek aan eetlust en zelfs de neiging tot flauwvallen bij hevig persen optreden. Bij veel mensen met MS die verder weinig klachten hebben, komt obsti-patie voor. Soms is verstopping zelfs de eerste MS-gerelateerde klacht. Obstipatie wordt als zeer belastend ervaren en ook spierstijfheid kan erger worden door verstopping. Daarom is het van belang om obstipatie te voorkomen of te bestrijden.

VOORKOMENHoewel een verstoorde darmwerking niet altijd met voedingsmaatre-gelen is op te lossen, zijn er wel een aantal leefregels die een goede darmwerking bevorderen:•Drink voldoende, minstens 1--2 liter per dag; dat zijn minstens twaalf

kopjes.•Drink een glas lauw water, eventueel met wat vers citroensap, voor het

ontbijt.•Koolzuurhoudend bronwater (Spa rood) ‘kietelt’ als het ware de dar-

men en helpt tegen obstipatie; je moet dan wel zo’n 500 ml per dag drinken.

•Eet vezelrijke producten zoals voldoende vers fruit en groenten en dan het liefst vijf porties per dag. Appels met de schil (gewassen) en som-mige fruitsoorten zoals pruimen, kiwi’s en perziken hebben een meer laxerende werking, dan bijvoorbeeld bananen die een meer stoppende werking hebben. Neem ook volkoren brood en vezelrijke granen zoals zilvervliesrijst en volkoren pasta en peulvruchten.

•Gebruik probiotica; dit zijn goede bacteriën die aan de voeding kunnen worden toegevoegd en zo voor een goed evenwicht zorgen, waardoor de stoelgang wordt verbeterd. Probiotica wordt toegevoegd aan zuivelproducten zoals Activa, Yakult, en Vifit. Ook zijn ze in zakjes, capsules en tabletten verkrijgbaar bij de drogist.

•Eet regelmatig en nuttig drie maaltijden per dag. Sla het ontbijt niet over, kauw goed en neem de tijd voor het eten.

•Het ontbijt is de opstartmaaltijd; gewoonlijk voelen veel mensen bin-nen een uur na het ontbijt aandrang tot ontlasting. Belangrijk is om dan ook te gaan en dit niet te onderdrukken.

•Beweeg voldoende, het liefst in de frisse lucht.


als je wel moet MAAR

NIET KUNT


verantwoord eten is kleurig eten

Vezels voor een gezonde darmwerkingVoedingsvezels zijn een natuurlijk middel om de spijsver-tering te bevorderen. Het zijn onverteerbare koolhydraten die voorkomen in groente, fruit, volkoren producten en peulvruchten. Vezelrijke voeding zorgt voor een gezonde darmwerking. Daarnaast is het belangrijk om voldoende, dus minstens anderhalve liter, vocht per dag te drinken om de ontlasting soepel te houden.

VROLIJKE STOOFPOTEen gerecht dat vrolijk van kleur is en bovendien in ruimemate voedingvezels bevat, is Caribische bonenstoofpot.Het is ook nog eens makkelijk om te maken, het is voed-zaam en gewoon heel erg lekker.Het recept is afkomstig uit een bijzonder kookboek: Koken met smaak, voor mensen met symptomen. Het is geschre-ven door MS-verpleegkundige Astrid Slettenaar die mensen met MS een helpende hand wil bieden. Vanuit haar ervaring weet zij als geen ander wat de struikelblokken kunnen zijn. Het boek is ingedeeld in thema’s die kunnen spelen, zoals slikklachten, vermoeidheid en gevoelsstoornissen. Daar-naast geeft het snelle en makkelijke recepten, die stapsge-wijs beschreven zijn én veel praktische tips voor de plan-ning en het gebruik van hulpmiddelen rondom het koken.

‘Veantwoord eten’ is een kreet die je vaak hoort. Maar hoe doe

je dat als je moe bent en geen energie over hebt? Er is een handig trucje dat

ervoor zorgt dat je op makkelijke wijze evenwichtig en gezond eet. En dat is kleur.

Probeer zoveel mogelijk kleurrijk te eten. Groenten en fruit zijn van nature kleur-

rijk. Zo heeft iedere kleur heeft zijn eigen energie die iets voor je gezondheid én je

humeur doet. Rood zorgt voor levensenergie en kracht en bevat vaak ijzer, bijvoor-

beeld rode paprika, tomaten en aardbeien. Oranje maakt enthousiast en heeft

door het aanwezige beta-caroteen een heilzame werking op het immuunsysteem.

En geel wekt de eetlust op. Voedsel met deze kleur bevat vaak veel vitamine E.

Geel en oranje voedingsmiddelen zijn onder andere citrusfruit, pompoen, wortel,

banaan en meloen.

Naast kleur bevatten groenten en fruit ook vezels.

Kleur je eten, dat is wel zo gezond

• Verhit de olijfolie in een wok of braadpan en fruit de ui, knoflook en peper zachtjes tot ze gaan geuren. Roer de tomatenpuree, komijn en oregano erdoor en bak nog 2 minuten. Voeg de tomaten toe en smoor het geheel tot een smeuïge saus.

• Roer de pompoen door de saus en kook de groente op matig vuur in 20 minuten gaar.

• Laat de bonen en maïs uitlekken en roer ze door het pompoenmeng-sel. Verwarm het mengsel nog 5 minuten. Voeg naar smaakzout en peper toe.

Lekker met rijst of brood en rauwkost.

caribische bonenstoofpotVOOR 4 PERSONEN

3 el olijfolie1 grote ui, grof gesnip-

perd3 teentjes knoflook

grof gehakt½ Spaanse peper, zonder zaadjes en

fijngehakt1 klein blikje tomaten-

puree (70 gram)2 tl gemalen komijn

1 tl oregano4 rijpe tomaten, in

stukjes500 gram pompoen, in

blokjes1 blik grote witte

boenen (400 gram)1 blik kidneybonen

(400 gram)1 blik maïskorrels (300

gram)Zout en versgemalen

peper

WIN Wil je ook Koken met smaak? Dat kan want we verloten drie exem-plaren. Mail [email protected]

CULINAIR MS-LIFE JUNI/JULI 2013 11

Kleuren hebben een grote invloed op je gemoedstoestand


DOUCHENOF NIET?Voor de meeste mensen begint de dag met een douche, je wordt wakker en begint de dag fris. Als jij ook één van hen bent, is het misschien verrassend om te lezen dat lang niet alle Nederlanders dit doen. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam het douchen lang-zaam op gang in Nederland. Daarvoor ging men in de ijze-ren tobbe waarbij vaak meerdere mensen achter elkaar in het zelfde badwater gingen. Ook waren er badhuizen waar mensen voor een bepaald bedrag konden douchen. Veel mensen deden dat een keer per week op vrijdag of zater-dag, na een week werken. In de jaren zestig kregen steeds meer mensen thuis een douche, die vaak werd geplaatst in de gang, de hal of een uitgebroken kast. Het warme water kwam via een simpele keukengeiser. Uit het nationaal douche onderzoek dat in 2009 werd ge-houden, kwamen een paar opmerkelijke feiten naar voren: de helft van alle Nederlanders gaat iedere dag onder de douche, bij voorkeur ’s morgens om wakker te worden en fris aan de dag te beginnen. Een gemiddelde douchebeurt duurt 6 tot 10 minuten. De andere helft van de mensen die niet dagelijks onder de douche gaat, geeft de voorkeur aan een ‘Portugese douche’: een washandje en deodorant.

HELP JE HUID

EET JE HUID MOOI Water drinken is altijd goed voor je lichaam maar lost het probleem van een droge huid niet op. Wie de huid soepel wilt houden of een droge huid heeft, kan daar wel iets aan doen met de voeding. Essentiële vet-zuren omega 3 en 6, zijn stoffen die het lichaam niet zelf kan aanmaken maar die het wel nodig heeft om het vochtverlies uit de huidcellen tegen te gaan en de huid soepel te houden. Het is dus belangrijk om voe-dingsmiddelen te eten waar deze vetzuren in zitten. Eet met regelmaat walnoten, plantaardige olie en vette vis zoals makreel, zalm, sardines, haring en paling om je huid mooi en gezond te houden.

LESS IS MOREIedere dag douchen blijkt helemaal niet goed voor onze huid. Zeker niet als je ook nog eens zeep of douchegel gebruikt. De huid droogt hierdoor uit waardoor hij trekkerig en strak gaat aanvoelen en zelfs kan gaan jeuken. Ook het beschermende laagje op de huid verdwijnt door veelvuldig douchen in combinatie met zeep of douchegel, waardoor de kans op schimmelinfecties toeneemt. De oplossing ligt voor de hand, niet iedere keer zeep of douchegel gebruiken en minder vaak of minder lang douchen, en na afloop een bodymilk gebruiken om de huid soepel en gehydrateerd te houden.

TIPS & TRUCS

DE ZOMER DOOR


Juist op warme dagen kan de huid wel wat extra aandacht gebruiken

Gemiddeld staan we 6 tot 10 minuten onder de douche

Chris Veraart (68) was tot 2010 actief als advocaat gespe-cialiseerd in valse aangiften in zedenzaken, is schrijver van proza en dichter. Daarnaast was hij actief als voorvechter van de bescherming van padden en initiatiefnemer van het realiseren van de eerste paddentunnel in Nederland (1990) waarvan er inmiddels honderden zijn. Paddentunnels voorkomen dat padden tijdens de paddentrek doodgereden worden. Veraart stond model voor Opa Toetoet, de hoofd-rolspeler in twee door hem geschreven en prachtig geïllus-treerde (kinder)boeken. Sinds 1981 heeft Chris Veraart MS, de chronisch progressieve vorm.

LEVENSLUST EN LEVENSKUNSTIn zijn boek Het geheim van opa Toetoet trof me vooral de sprankelende levenslust. Opa Toetoet verhaalt over een vrolijk gestemde oudere man in een scootmobiel. Een man die, terugdenkend aan de jaren dat hij nog kon lopen, langzaamaan het verhaal vertelt vanaf de diagnose MS en al wat daar mee samenhangt. Hoewel het als een kinderboek in de markt is gezet, is dat niet terecht. Een grote groep mensen die net de diagnose MS heeft gekregen zou juist van dit boek heel veel steun kunnen hebben. Dat komt door

HET GEHEIM van Chris Veraart

‘Ik was erg ziek en lag in bed en toen vroeg ik me af waarom ben ik ondanks dat ik ziek ben toch happy?’

MS LIFE JANUARI 2013 5

Meteen bij aanvang van mijn gesprek met Chris Veraart ben ik

getroffen. Niet door het feit dat hij in een elektrische rolstoel zit en zich bedient

van een spraakcomputer, maar door de opmerking waarmee hij het gesprek

begint. ‘Ik geloof nog in Sinterklaas’, zegt hij met pretlichtjes in zijn ogen. Ik slaak

een diepe zucht en zeg: ‘Ik ook’. Voor het eerst in mijn volwassen leven tref ik

een volwassene die ook volhardend is in zijn geloof. En dat geloof in Sinterklaas

is natuurlijk symbool voor het geloof en het koesteren van het kinddeel in jezelf,

iets waar Chris Veraart gaandeweg ons gesprek meester in blijkt te zijn.

INTERVIEW MS-LIFE JUNI/JULI 2013 13

de optimistische en heldere toon, door de sprankelende levenskunst die eruit spreekt én door het geheim dat in dit boek aan de orde komt. ‘Het geheim’ is een manier, dé manier van Chris Veraart, om MS een plaats in zijn leven te geven. Dat is dan ook waar ik het gesprek over wil laten gaan, hoe behoud je ondanks een chronische invaliderend ziektebeeld je levenslust?

GEDICHT HERINNERING Op tafel in de lichte serre met uitzicht op de polder van zijn woonplaats Bergen (NH), ligt mijn favoriete feelgood film: Intouchables. En wat vond je ervan, vraag ik hem. ‘Ik heb hem niet nog niet helemaal afgekeken. Ik ben een beetje somber op het moment.’ En hij laat me een van zijn laatste gedichten lezen. Waarbij het gedicht met de titel Herinne-ring me bijzonder raakt.

HERINNERING

Meer herinnering

Minder toekomst

Tot alles herinnering is

De toekomst voorbij

En ik zelf slechts herinnering ben

Die ik mij niet zal kunnen herinneren

(december 2012)

‘Wat een mooi gedicht’, zeg ik. Voel je dat zo?’ Veraart beaamt dat hij voelt dat hij de laatste tijd sneller achteruit gaat. ‘Ik heb geen tijd om dat te accepteren, het gaat sneller dan ik kan aanvaarden.’ Daarnaast is de recente inbraak de week daarvoor mede aanleiding van de sombere stemming. ‘Het huis heeft voorgoed zijn onschuld verloren, het is zijn maagdelijkheid kwijt.’ Gelukkig was Veraart niet thuis ten tijde van de inbraak en had hij zijn spraakcomputer die hij de piano van mijn ziel noemt, (net zoals Jan Wolkers zijn typemachine noemde) bij zich. ‘Zonder mijn spraakcompu-ter ben ik totaal ontredderd.’

Lees het bijzondere verhaal van opa Toetoet, we geven drie exemplaren weg. Mail naar [email protected]


NEDERLANDSE INTOUCHABLES En dan kijkend naar de dvd-doos op tafel; ‘Dat verhaal van die film Intouchables weet je, dat is mijn verhaal.’ Voor wie de film niet kent: Het verhaal van Intouchables :Miljonair Philippe is aan een rolstoel gekluisterd. In hartje Parijs woont hij in een kast van een huis. De Senegalese Driss woont daar ver vandaan, in een van de grimmige voorste-den. Verdient de jonge Driss zijn geld niet met schimmige zaakjes, dan trekt hij wel een uitkering. Maar wie bijstand wil, moet solliciteren. Plotseling zit Driss met een echte baan opgescheept, als persoonlijke verzorger van Philippe. Met zijn tomeloze energie zet hij Philippe’s stijve huishou-den binnen de kortste keren op zijn kop. Maar ook Driss’ leven zal nooit meer hetzelfde zijn.

Intouchables is gebaseerd op het waargebeurde levensver-haal van een rijke Franse aristocraat met een dwarslaesie. Abdel Sellou (Driss in de film) schreef een boek over zijn tijd met de schatrijke erfgenaam. In de Nederlandse bioscopen trok Intouchables meer dan een miljoen bezoekers en werd daarmee de best bezochte Franse film aller tijden.

Chris Veraart: ‘Ik heb jarenlang een persoonlijk assistent gehad, Ahmed genaamd, die ook een veelbewogen leven achter de rug had. Hij kwam in mijn leven toen mijn vrouw en ik uit elkaar gingen en werd mijn persoonlijk assistent. Samen hadden wij enorme lol, hij was mijn chauffeur en steun en toeverlaat, ook in de rechtszaal waar hij mijn stukken klaarlegde. We waren een soort Sint en Piet en zo kwamen we ook de rechtszaal binnen: ik in de stoel en hij erachteraan keurig in het pak. We zijn nog steeds bevriend met elkaar.’

DOCUMENTAIRE Over het leven van Veraart zijn verschillende documentai-res gemaakt, waaronder ‘Het gaat slecht, verder gaat het goed’. Dit is een weergave van een zesjarige periode waarin Veraart gevolgd is gedurende de periode 2005 tot en met 2010. In die documentaire zie je zijn veertigjarig jubileum. Een maand daarna heeft hij zich in alle stilte laten schrap-pen van het tableau van de orde der advocaten. ‘Dat heb ik tegen mijn zin in gedaan eigenlijk, ik had het voornemen om werkzaam te blijven tot aan mijn dood. Maar sinds 2006 ben ik elk jaar langdurig ernstig ziek geweest dus dat ging niet meer. Eind 2006 toen ik weer eens ziek was is het idee voor opa Toetoet geboren. Ik lag op bed en vroeg me af: waarom ben ik ondanks dat ik ziek ben toch happy? En tóen zag ik de sleutel, kreeg ik het inzicht dat ik mijn ziekte

Het geloof en het koesteren van het

kinddeel in jezelf, is iets waar Chris

Veraart meester in blijkt te zijn

INTERVIEW

HET GEHEIM van Chris Veraart

tot mijn vriend moest maken. Ik zag het verhaal voor me en daarnaast heette ik voor mijn kleinkinderen al opa Toetoet, omdat zij zo graag op het toetertje van mijn scootmobiel drukken. Ik wilde opschrijven waarom ik mij ondanks mijn MS toch zo gelukkig kon voelen. Ik schreef het verhaal en multi-talent Gerrie Hondius maakte er tekeningen bij waar-door het boek zich als een film laat lezen.

Aan het eind van ons gesprek zegt hij: ‘Ik ben bang voor het eind van die film Intouchables; loopt het goed af?’ ‘Ja’, zeg ik, ‘je kunt hem gerust af gaan kijken; hij blijft leven.’ En dan gaan we samen naar buiten. Een winterse bui valt. Hij heft zijn gezicht op naar de natte sneeuw: ‘Zo’n winterse bui kan mij niet deren. Ik zal je het paddenpad laten zien.’ Ik zie een tunnelconstructie waardoor padden veilig onder de weg kunnen trekken zonder doodgereden te worden. Bovenaan het fietspad hangt een blauw bord; het enige fietspad in Nederland met een naam: het Paddenpad.Als ik even later wegrijd, toeter ik luid bij wijze van groet, ik was tenslotte op bezoek bij de enige échte opa Toetoet.


ONTSPANNEN DOE JE ZO

Je helemaal ontspannen, alle spanning en malende

gedachten echt even loslaten, kan best moeilijk zijn. Die rondtollende gedach-

testroom krijg je maar moeilijk tot bedaren en ook in je lijf is de spanning voel-

baar. Spanning in het lichaam hoopt zich vaak op in het hoofd, rond de nek en de

schouders. Ontspannen is vaak makkelijker gezegd dan gedaan, want hoe doe je

dat nu als je het druk hebt, moe bent of stress ervaart?

Ontspannen is vaak makkelijker gezegd dan gedaan, want hoe doe je dat nu als je het druk hebt, moe bent of stress ervaart?

Gelukkig zijn er heel simpele oefeningen die je kunnen helpen om op eenvoudige wijze span-ning te verminderen en je wat meer ontspannen te voelen. Je kunt je lichamelijk ontspannen door een juiste ademhaling of een yogaoefening. Als je lichamelijk ontspannen bent komen de gedachten vaak ook tot rust.

ADEMHALENJe staat er eigenlijk niet bij stil omdat je het de hele dag door vanzelf doet: ademhalen. Op spannende momenten heb je de neiging om de adem in te houden of snel en oppervlakkig te gaan ademen. Door volledig te ademen, de zogeheten buikademhaling, kun je het lichaam en daarmee je gedachten tot ontspanning brengen.

OEFENING OM DE NEK TE ONTSPANNEN Om spanning die zich heeft vastgezet rond de schouders en de nek te verlichten is de volgende yogaoefening een goed en eenvoudig hulpmiddel. Deze oefening kost weinig tijd. •Gazittenmetjerugrechtenjehoofdrechtop•Ademuitenlaatjehoofdnaarvoren‘vallen’,kinrichting

borst•Draailangzaamjelinkeroornaarjelinkerschouder.Hou

dat een paar ademhalingen vast. Hierdoor ontspant de rechterkant van je nek

•Laatjekininderichtingvandeborst‘vallen’enroljerechteroor naar je rechterschouder. Hou dat een paar ademhalingen vast waardoor de linkerkant van je nek zich kan ontspannen

•Herhaalditaanelkekantéénkeer.Ademregelmatigenvoer de oefening langzaam uit.

OEFENING: VOLLEDIGE BUIKADEMHALINGJe kunt deze ademhalingsoefening overal en altijd toepas-sen, het kost slechts een paar minuten tijd. •Galekkerzittenofliggen•Sluitjeogen•Ademhelemaaluit.Ademlangzaamendiepindoorde

neus. Laat je buik opbollen als een ballon. (leg eventueel je handen op je buik om dit te voelen) Adem in met kleine teugjes, waardoor je longen helemaal gevuld worden zon-der dat je je schouders optrekt

•Houjeademevenin,ademlangzaamuitdoorjeneus.Trek aan het eind je buik licht in, waardoor je de lucht eruit perst. Tellen kan een hulpmiddel zijn: adem 5 tellen in, houd de adem 15 tellen vast en adem in 10 tellen uit

•Herhaaldezeademhaling5keerenopendanjeogen.


GEVEN is soms fijner dan ONTVANGENvooral als je het zelf maakt!

et zelf maken wordt geven inderdaad leuker dan ontvangen. Je krijgt immers naast een blije reactie ook een bewonderend: “Heb jij dit zelf gemaakt?”.

ZELF AAN DE SLAGJe hoeft geen creatief wonder te zijn om zelf iets leuks voor een ander te maken. Met deze tips kan iedereen aan de slag. Om te beginnen is het handig om lege conservenblikken, wijnkur-ken en potjes met schroefdeksel te verzamelen. Dat kunnen lege jampotjes, groentepotjes, sap-flesjes of kleine wijnflesjes zijn. Was ze goed af, laat ze helemaal drogen en bewaar ze.

Als je bij iemand op bezoek gaat of je wilt iemand om een of

andere reden verrassen, dan is iets meenemen of geven een

leuk gebaar. Natuurlijk is een bos bloemen, een plant of een

fles wijn iets dat vaak in de smaak zal vallen. Maar wat nog

veel leuker kan zijn is een zelfgemaakt cadeau, want daar-

mee geef je iets persoonlijks waaraan je jouw eigen kostbare

tijd hebt besteedt. Sommige cadeaus kun je van te voren

maken, zodat je altijd wat in huis hebt.

SCRUBZOUT Een beauty cadeau waarmee iedereen blij zal zijn.

Nodig voor een pot:•150gramfijnzeezout•150mlolijf-ofzonnebloemolie•4druppelsessentiëleolie,

aromatische olie (bijvoorbeeld lavendel, rozenolie of eucalyptus)

•Enkeledruppelsvoedingsmidde-len kleurstof voor een mooie kleur scrubzout. Bijvoorbeeld blauw bij lavendel, rood bij rozenolie, groen bij rozemarijn- of eucalyptusolie. Voedingsmid-delen kleurstof koop je bij de grotere supermarkt of bij de toko.

•Legeschonepotmetdeksel

Meng het zout met de olie, de aromatische olie en een paar drup-peltjes kleurstof in de keukenma-chine of (zwaarder om te doen) in een vijzel tot alles goed vermengd is. Doe over in een potje en plak er een etiket op. Eventueel kun je van een stukje stof of papier een grote cirkel knippen die je met een elastiekje om de deksel doet.

KRUIDENTUINTJEVoor iemand die van koken houdt is een kruidentuintje een leuk idee.

Nodig:•Legeschoneconservenblikkenzonderetiketofmeteenmooieprint

(bijvoorbeeld een literblik tomatenpuree uit de Turkse supermarkt.)•Kruidenplantjes:bijvoorbeeldbasilicum,munt,korianderofpeterselie.

Te koop in vrijwel iedere supermarkt.•Spuitbusverf•Doorzichtigcadeaufolie

Je kunt de blikken eventueel van een kleurtje voorzien. Zorg dat de buitenkant vetvrij en schoon is en bespuit ze met een spuitbus verf. Laat drogen en zet in ieder blik een kruidenplantje.Je kunt één of meerdere plantjes geven. Eventueel met een klein schaartje erbij. Verpak in doorzichtig cadeau folie met een strik erom.

Met een zelfgemaakt cadeau geef je iets persoonlijks

M


GROOTS ENMEESLEPEND LEVEN,

Groots en Meeslepend leven: dat willen

we toch allemaal? Ik in ieder geval wel.

En soms lukt dat, maar vaak ook niet.

Gewoon omdat ik niet weet hoe dat

moet op een doordeweekse werkdag.

Misschien was dat wel de reden dat ik

het boek met de pakkende titel Groots

en meeslepend Leven een ode aan

dagelijkse sleur, geschreven door Lou

Niestadt ging lezen. Dit handgeschre-

ven, vrolijk en kleurrijk geïllustreerde

boek is zo anders dan ik gewend ben

dat ik aanvankelijk niet meteen wist wat

ik er mee moest. Tot het me plotseling

greep.

Ook groots en meeslepend le-ven? We geven drie exemplaren weg, mail naar [email protected]

modellen met een nieuwe passie.’ De journaliste van dat stuk tipte een uitgever en zo ging het balletje rollen, met dit boek als resultaat.

CREATIEVE BRILHoe ben je tot de heerlijke inzichten in je boek gekomen? ‘Ik hou ervan om lering te trekken uit de dingen die me overkomen. Wat betekent dit voor mij en waarom overkomt me dit? Door met een creatieve bril te kij-ken naar je dagelijkse dingen kun je overal tot inzicht komen. Door odes te brengen aan hen die je lief zijn, focus je je bovendien op de zonnige kanten van de ander in plaats van diens schaduwkanten.’ Je boek is erg persoonlijk, is dat niet eng dat iedereen het nu leest? ‘Nee, ik vind het helemaal niet eng om zo’n persoonlijk document naar buiten te brengen. Ik ben een groot voorstander van transparantie. Anderen noemen dat vaak kwetsbaarheid maar ik vind het verre van kwetsbaar. Transparantie laat je complete zelf zien: the good, the bad and the ugly. Door al mijn kanten te laten zien klopt de binnenkant met mijn buiten-kant. Niemand is perfect dus waarom zou je ernaar streven?’ Hoe je het leven van alledag groots en meeslepend maakt, laat Lou aan de hand van een aantal thema’s zien. Je blijven verwonderen komt hier-bij steeds naar voren.

Een lesje levenskunst, een boek voor op het nachtkastje om met een glimlach en vol goede voornemens te gaan slapen, zo laat dit heerlijke boek zich misschien wel het best omschrijven.

SOORT DAGBOEKHet is een soort dagboek, een heel persoonlijk verslag van het gewone leven van alledag maar dan op een bijzonder creatieve manier inge-vuld. Lou Niestadt laat op een sprankelende wijze zien dat je op je eigen vierkante meter beslist als een vorst(in) kunt leven. En dat je daar helemaal niet zo veel voor nodig hebt. Bij een groots en meeslepend leven heb je meteen een wild, creatief en avontuurlijk beeld, maar je hoeft er de deur niet voor uit. Je hoeft alleen maar avontuurlijker en creatiever te denken.

Lou Niestadt werkt als illustrator en schrijver maar is vooral moeder van drie tieners en een vrije geest. Als voormalig model heeft ze vaak gereisd en veel van de wereld gezien. In de ogen van de gemiddelde mens is dat een mee-slepende manier van leven. Toch laat zij in haar ‘art journal’ zoals zij haar dagboek noemt, zien dat het helpt om alles wat je toch moet doen op een zo creatief mogelijke manier in te vullen en er anders naar te kijken. Het helpt je om dankbaar te zijn voor wat je hebt. ‘Je dagelijkse sleur, dat is je leven. Je kunt het maar beter zo groots en meeslepend mogelijk maken.’

Ik vroeg haar wat de aanleiding voor dit boek was. ‘Sinds een aantal jaar maak ik art-journals zoals mijn Daily Diary en deze post ik een keer per week op Facebook. Doordat ik vroeger als model gewerkt heb, werd ik gevraagd voor het tijdschrift Glamour voor een productie over (ex)


dat willen we toch allemaal!

je dagelijkse sleur, dat is je leven

Of WIL jE zELf EEN ART jOuRNAL MAKEN?Een art journal kun je vergelijken met een visueel dagboek. Het is een boek waarin het dagelijks leven gedocumenteerd wordt in woord en beeld.Je kunt er ook je gevoel in kwijt; door erover te schrijven of te tekenen, het op iedere manier uitbeelden die je kan helpen om je gevoel van je af te zetten. Het mooie van een Art Journal is dat je niks fout kunt doen; alles kan en alles mag op jouw eigen manier.


VOETENFRISAls je het erg warm hebt en niets helpt om het een beetje koel te houden, dan biedt een verfrissend voetenbad uitkomst. Vul hiervoor een teiltje of emmer met water. Hoe kouder de temperatuur van het water is hoe meer je af zult koelen. Je kunt een voetenbruistablet in het water doen, dat is bij iedere drogist te koop. Een paar flinke eetlepels (zee)zout in het water doet ook wonderen als je vermoeide voeten hebt. Blijf maximaal een kwartier in het water zitten en droog daarna je voeten goed af.

ALLES OM KOEL EN COOL TE BLIJVEN

DRINKBAAR KOELELEMENT Als je op stap gaat is het voordelig om zelf eten en drinken mee te nemen. Om alles fris en koel te houden kun je een koelbox of koeltas ge-bruiken. Nog handiger is een zelfgemaakt twee in één koelelement. Vries van te voren een fles mineraalwater (zonder prik) of pakjes vruchten-limonade in. Gebruik deze de volgende dag in een plastic koeltasje uit de supermarkt als koelelement. Je etenswaren blijven fris en je drinken dat langzaam ontdooit is lang koel.

KOEL DOOR KLEURDe kleuren en het materiaal van je kleding zijn mede bepalend of je het koel houdt. Zwarte kleding trekt zonlicht aan. Koele kleuren zijn blauw en groen in al hun schakeringen. Katoen en linnen zijn ideale luchtige zomerstoffen. Het ideale kledingstuk voor de zomer én nazomer is het vest. Je trekt het aan als de avonden wat frisser worden. Vestjes zijn verkrijgbaar in aller-lei materialen en kleuren en zijn te combineren met elk kledingstuk.

ECHT VERFRISSENDMunt heeft een heerlijk verkoelend effect. Dat geldt niet alleen voor een pepermuntje maar ook in de badkamer. Er zijn verschillende producten te koop voor haar en huid waarin munt is verwerkt. Zo heeft het merk Rituals een aan-tal producten die door de toepassing van munt bijzonder verfrissend zijn: Iceshower, werkt als een zeer verkoelende douchegel door de japanse mint die erin zit. In de serie Hamman Delight is een verkoelende douchegel met euca-lyptus en er is een verkoelende voetenbalsem die Lao Tze heet. Zie voor meer info www.rituals.com/nl.

Als het dan eindelijk warm en zonnig is, dan is het natuurlijk zaak om

koel te blijven en om er cool uit te zien. Hier een verzameling van de

koelste tips.

TIPS & TRUCS

KOELE DRANKWater is altijd verfrissend en lekker. Helemaal als je het een extra verfris-send element meegeeft: vul een (glazen) kan met een hand ijsblokjes en een paar takjes verse munt, een citroen of limoen in plakjes of wat kom-kommerslierten naar keus en vul aan met water eventueel met koolzuur. Dat staat mooi en is lekker verkoelend.


ALS JE WAKKER LIGT

Slaapverwekkende tips en trucs voor als je niet kunt slapen...

Goed slapen is belangrijk om lichaam en geest

tot rust te brengen en de volgende dag uitgerust aan een nieuwe dag

te beginnen. Hoeveel slaap je precies nodig hebt verschilt per persoon,

een gemiddelde is acht uur. Maar wat als je niet kunt slapen? Ieder-

een slaapt wel eens een nachtje minder goed. Anders wordt het als dit

nachten achter elkaar plaatsvindt en een patroon wordt.

Er zijn verschillende vormen van slecht slapen; moeilijk in slaap kunnen

vallen, moeite met doorslapen (steeds wakker worden) en vroeg wakker

worden.

Gelukkig zijn er heel simpele oefeningen die je kunnen helpen om op eenvoudige wijze spanning te verminderen en je wat meer ontspannen te voelen. Je kunt je lichamelijk ontspannen door een juiste ademhaling of een yogaoefe-ning. Als je lichamelijk ontspannen bent komen de gedachten vaak ook tot rust.

OORzAKEN VAN SLECHT SLAPEN•Stressenspanning•Roken•’sAvondskoffie,theeencoladrinken•Alcohol.Hetzogenoemdeslaapmutsjezorgt

ervoor dat je snel in slaap valt maar werkt nadelig op doorslapen

•Tezwaar,tegekruid,tevetentelaateten.Het is beter om zeker twee uur voordat je gaat slapen niet te eten

•Tewarmeslaapkamer•Slechtmatras•Telicht.

TIPS EN TRuCS OM WEL LEKKER TE SLAPENHet kan helpen een vast ritueel in te stellen voor het slapen gaan. Iedere avond op dezelfde tijd naar bed gaan en de volgende morgen op dezelfde tijd opstaan. Zo ontstaat er een slaap-patroon. Breng lichaam en geest tot rust door•Naarrustigemuziekteluisteren•Inbadofonderdedouchetegaan•Wattelezen•Eenkopjekruidentheeofwarmemelkte

drinken•Ontspannenademtehalen(ziedeademha-

lingsoefening op de vorige pagina)

•Temediteren•Jetelatenmasseren•Eenvoetenbadtenemen•Eenbanaanteeten.Eenbanaanbevathet

aminozuur tryptofaan wat slaapbevorderend werkt

•Enkeledruppelslavendelolieophetkussente sprenkelen

•Oordopjestegebruiken,zwemdopjesvoorkinderen zijn bij de drogist te koop, ze sluiten goed af en irriteren niet bij langdurig gebruik

•Deslaapkamerteverduisterendooreenlicht-werend gordijn

•Katoenenlakensofdekbedhoezentege-bruiken. Sommige strijkvrije hoezen bevat-ten synthetisch materiaal tegen het kreuken, dit kan een benauwend en zweterig gevoel veroorzaken

•Jeslaapkameroverdagentijdensjeslaapte ventileren, zet een raampje open indien mogelijk

•’sZomerstezorgenvoorhorrenenmuggen-werende middelen

•Eventueeleennatuurlijkslaapmiddeltene-men, zoals valeriaanextract.

EN DAN WORD jE TOCH MIDDEN IN DE NACHT WAKKERGa er even uit. Haal een paar keer diep adem, misschien wel voor het open raam. Drink wat water. Als je aan het piekeren bent vraag je dan af: heeft mijn gepieker in het verleden ooit een probleem opgelost? Zal mijn gepieker dat nu oplossen? Door in te zien dat piekeren geen zin heeft, maakt dat het vaak al wat minder.Doe een middagdutje. Uit onderzoek is bewe-zen dat een middagdutje, tussen 13 en 15 uur gedurende maximaal 30 minuten erg goed is voor lichaam en geest.Slaap lekker.


Wendy is een vrolijke, levendige en mooie jonge vrouw van 25

die van doorzetten weet. Ze studeert diergeneeskunde aan de universiteit van Gent om zo

haar droom waar te maken: dierenarts worden. Na het VMBO-T volgde zij een opleiding tot

veterinair assistent en werkte een paar jaar in een dierenartspraktijk om erachter te komen

dat haar echte doel toch echt ligt in het zelf dierenarts worden. Daarom rondde zij in een jaar

de HAVO en daarna in een jaar het VWO af, hetgeen een hele prestatie is. Toen ze in Utrecht,

waar je diergeneeskunde kunt studeren, uitgeloot werd trok ze naar België, vastberaden om

dierenarts te worden.

Dat Wendy van dieren houdt is me meteen duidelijk als ik haar in haar ouderlijk huis tref, waar zij voor een korte vakantie is. Zij staat te midden van de vrolijk blaffende honden die me komen begroeten. Als de honden mij besnuf-feld hebben en hun plaatsje weer innemen, vertelt Wendy haar verhaal over een jeugd waarin ze opgroeide met een moeder met MS. ‘Ik ken mijn moeder niet anders, ze kreeg de diagnose MS toen ik vijf jaar was.’

‘Mijn moeder was altijd een heel erg sportieve vrouw die op hoog niveau korfbal en voetbal speelde en toen kreeg ze de diagnose MS. Mijn moeder die zo goed was in sport en dat met hart en ziel deed stopte daar van de één op de andere dag mee. Omdat de dokter haar had geadviseerd om het rustiger aan te doen. Sinds mijn moeder die diagnose heeft gekregen is MS de leidraad van haar leven geworden, zo lijkt het wel. Mijn moeder is erg strikt met alles waar het haar ziekte betreft. Hoewel ze best af en toe een glaasje zou mogen drinken drinkt ze geen druppel. Ook de injecties die mijn moeder

Als een van je ouders MS heeft

zichzelf iedere dag op stipt hetzelfde tijdstip toedient houdt ze bij in een schriftje. Mijn moe-der probeert om alles goed te doen, controle te houden over iets waar ze geen controle over heeft en ik weet niet of dat door haar ziekte komt. Hoewel het niet bewezen is dat MS erfelijk is lijkt het wel in de familie van mijn moeders kant meer voor te komen. Mijn oma, de broer van mijn oma en mijn moeders broer hebben MS. De broer van mijn moeder heeft dermate erg MS dat hij in een verzorgingshuis moet wonen. Maar mijn oom heeft ook veel alcohol gedronken wat in het geval met MS natuurlijk geen goede combinatie is.

HET TEGENOVERGESTELDEIk ben enig kind en dat had als voordeel dat ik wel veel mocht. Zo zat ik op paardrijden en voetbal waar mijn vader dan mee naar toe ging en ik had erg veel speelgoed. Eigenlijk ben ik precies het tegenovergestelde van mijn moeder namelijk een chaoot. Misschien is dat wel uit een soort van afzetten ontstaan. Mijn moeder regelt alles tot in de puntjes. Als kind had ik dan ook veel ruzie met mijn moeder. Ik hou heel erg veel van mijn moeder, laat dat vooral duidelijk zijn. Maar ik heb veel periodes gekend dat ik het moeilijk vond om met mijn moeder samen te leven, want dan maakten

‘Ik zou graag meer met mijn moeder doen maar

dat is helaas niet mogelijk’


we vooral ruzie. Ik weet natuurlijk niet of dat allemaal door de MS komt, vermoedelijk is de combinatie van MS en mijn moeder haar ka-rakter een minder geslaagde. En dat is jammer. Ik wou dat ik meer met haar kon doen, zoals samen winkelen. Maar dat kan niet want mijn moeder kan niet zo lang lopen, ze heeft wel een rollator maar die gebruikt ze vrijwel niet. Daar-naast kan mijn moeder ook niet steeds kleren aan en uit trekken om te passen, iets wat het samen winkelen nou juist zo leuk maakt.

Ik heb twee honden en mijn ouders hebben er een. Als ik hier bij mijn ouders ben ga ik vaak met mijn honden naar zee en jammer genoeg kan mijn moeder dan niet mee, omdat ze ge-woonweg niet zulke afstanden kan lopen. Het lijkt me heerlijk om samen met mijn moeder naar de sauna te gaan, maar dat is helaas onmogelijk omdat mijn moeder ten gevolge van de hitte intolerantie niet tegen die warmte kan.

Soms zeggen mensen ‘MS ..o ja’ en gaan dan weer verder. Maar weet je, eigenlijk is het een kut ziekte. Ik kan het niet anders zeggen. Ik zou er niet mee kunnen leven. Soms heeft mijn moeder een terugval en dan krijgt ze een pred-nisonkuur. Ik probeer haar dan wel praktisch bij te staan maar ik ben een chaoot en kan het niet snel goed doen.

COMPROMISIk had als kind thuis altijd een grote mond en ik kon overal mijn woordje goed doen. Dat heb ik denk ik wel van mijn moeder geleerd. Mijn vader met wie ik een goede band heb zegt altijd dat mijn moeder het niet op die manier meent maar dat het door haar ziekte komt. En dat vind ik misschien wel het naarste van alles, dat mijn moeder haar gedrag zo beïnvloedt wordt door het feit dat ze MS heeft. Want mijn moeder kan het wel hoor, grappen maken. Op die momenten denk ik: ze heeft het wel in zich maar het komt er jammer genoeg zo weinig uit. Ik vraag me wel eens af, is ze wel gelukkig? Ik zou zo graag eens iets samen met haar willen

doen, maar dat zit er niet in. Als compromis ga ik sinds een aantal jaar samen met mijn vader een weekje op zonvakantie; dan liggen we de hele dag op het strand te bakken en ’s avonds gaan we naar de kroeg om Bacootjes drinken. Dat is heerlijk.

Mijn oma die ook MS had was mijn vriendin. Dat was zo’n lief en positief mens. Oma was geweldig en deed nog zelf haar boodschapjes in tegenstelling tot mijn andere oma die geen MS had en er geestelijk slechter aan toe was. Mijn oma is heel plotseling overleden niet aan MS hoor maar aan een gescheurde aorta, zo van het een op het andere moment.

Ik had vroeger een vriend en die heeft me wel eens gewezen op het bestaan van speciale kin-derdagen voor kinderen waarvan een ouder MS heeft. Maar eerlijk gezegd wil ik daar niks mee te maken hebben. Ik heb al veel vrienden dus voor de contacten hoef ik het niet te doen.

Soms denk ik misschien zit er ergens toch wel een erfelijke component aan MS, want in mijn familie komt het natuurlijk veel voor. En soms schiet de gedachte dat ik het ook zou kunnen krijgen wel eens door mijn hoofd. Stel dat ik het ook zou hebben dan zou ik daar maar moeilijk mee kunnen leven.

Even is het stil en dan terwijl ze door het raam naar buiten kijkt zegt ze: ‘ Ieder huisje heeft zijn kruisje, echt overal is er wel wat. Achter al die deuren schuilt een verhaal maar dat kun je aan de buitenkant niet zien.’

Naschrift; zowel Wendy als haar ouders hebben deze tekst voor publicatie gezien en goed-gekeurd. Bijzonder vond ik vooral dat naar aanleiding van dit interview Wendy met haar moeder in gesprek kwam over MS.

Als een van je ouders MS heeft‘achter iedere deur schuilt een verhaal

maar dat kun je aan de buitenkant

niet zien’


SPANNENDE BOEKEN IN DE ZOMERZON

Niets is zo heerlijk als buiten in het

zonnetje of gezeten in de schaduw van een parasol een

goed boek lezen. Gewoon genieten van het mooie weer

en even helmaal niets moeten; rust. Daarin lijkt meteen

ook een tegenstelling te schuilen. Zodra het mooie weer

aanbreekt en de vakantietijd voor de deur staat neemt

ook de behoefte aan “spanning” toe. Dat blijkt wel uit

het tijdstip voor de Maand van het Spannende boek:

juni. Sinds 1989 staat de junimaand in het teken hier-

van en elk jaar is er een ander thema. Afgelopen juni

was dat: Het kwaad in jezelf, waar ligt de grens?

Zodra het mooie weer aanbreekt en de vakantietijd voor de deur staat neemt ook de behoefte aan “spanning” toe.

In de thriller Schreeuw voor mij van Karen Rose zijn de personages levensecht en dat maakt dat de spanning bijna tastbaar wordt. In een kleine Amerikaanse stad wordt het naakte, in een deken gewikkelde lichaam van een jonge vrouw gevonden die op brute wijze is vermoord. Aan haar teen zit een mysterieus sleuteltje gebonden.

‘Arcadia, Georgia, heden, Vrijdag 26 januari, 01:25 uurHij had haar zorgvuldig uitgekozen. Ervan genoten toen hij haar pakte. Haar laten gillen, lang en hard. Mack O’Brien huiverde. Hij kreeg nog steeds kippenvel als hij eraan dacht. Zijn hartslag versnelde en zijn neusgaten sperden open als hij terugdacht hoe ze eruit had gezien, had geklonken. Had gesmaakt. De smaak van pure angst was uniek. Nu wist hij het. Zij was zijn eerste moord geweest. Ze zou niet zijn laatste zijn.Hij had haar laatste rustplaats zorgvuldig gekozen. Hij liet haar lichaam van zijn rug rollen en met een zachte plof op de zompige grond vallen. Naast haar neerhurkend schikte hij de ruwe bruine deken waarin hij haar had gewikkeld, als een lijkwade, en zijn gevoel van spanning nam toe. Zondag was de jaarlijkse wielerwedstrijd in de gemeente. Zo’n honderd fietsers zouden deze kant op komen. Hij had haar zo geplaatst dat ze vanaf de weg zichtbaar zou zijn.Binnenkort werd ze gevonden. Binnenkort zouden zij horen dat ze dood was. Ze zullen zich dingen gaan afvragen. En dan gaan ze elkaar wan-trouwen. En dan worden ze allemaal bang. Hij stond op, tevreden met zijn werk. Hij wilde dat ze bang werden. Hij wilde dat ze beefden en trilden als meisjes. Hij wilde dat ze de werkelijke smaak van de angst kenden.Want hij kende die smaak, net zoals hij honger en woede kende. Dat hij al die smaken zo goed kende was hún schuld. Hij keek omlaag, porde met zijn voet tegen de bruine deken. Zij had geboet. Weldra zouden ze allemaal boeten. Weldra zouden ze weten dat hij was teruggekomen.Hallo, Dutto. Mack is terug. Hij zou niet rusten voor hij hun leven had verwoest.

Cincinnatie, Ohio, vrijdag 26 januari, 14:55 uur‘Au. Dat deed zeer.’Alex Fallon keek het bleke chagrijnige tienermeisje aan. ‘Dat zal best, ja,’ Snel pakte Alex de infuusnaald vast. ‘Hou dit maar in gedachten voor de volgende keer dat je overweegt te gaan spijbelen, een hele sorbet met karamel te eten en op de eerste hulp te eindigen. Vonnie, je hebt diabe-tes, en het gaat niet weg door net te doen alsof het er niet is. Je moet je aan je –‘‘…dieet houden,’ grauwde Vonnie. ‘Dat weet ik ook wel. Ik wou dat ieder-een me gewoon eens met rust liet.’ De woorden echoden in Alex’ geest. Zoals altijd riepen ze een gevoel van dankbaarheid aan haar familie op, vermengd met medelijden voor haar patiënt. ‘Op een dag eet je een keer het verkeerde en eindig je ….bene-den.’Vonnie keek haar strijdlustig aan. ‘Nou, en? Wat is er dan beneden?’ ‘Het mortuarium.’

Fragment uit Schreeuw voor mij – Karen Rose (De Fontein 2010). Verder lezen… dat kan. We geven drie exemplaren weg. Kans maken? Mail naar [email protected].

WAAROM?Wie wel eens een bloedstollende thriller heeft gelezen, zal zich ongetwijfeld afgevraagd heb-ben of de auteur van het boek zelf ook een criminele aard heeft. Immers hoe kun je anders zoiets verzinnen? Aan verschillende schrijvers van thrillers is naar hun motivatie voor juist dit genre gevraagd. De uitkomst was verrassend en tegelijk ook gerust-stellend: veel auteurs bezweren op die manier juist hun eigen angsten. Vanuit de interesse in die momenten waarop je ontdekt dat je niet zo veilig bent als je dacht. Want ook moordenaars waren de dag voor ze de eerste keer aan het moorden sloegen gewone mensen.



Worteltjes wie kent ze niet? Deze vrolijk oranje gekleurde groente dankt zijn kleur aan het koningshuis. Het verhaal wil dat er in de 17e eeuw door middel van kruismethoden een oranje wortelsoort is ontstaan om het Huis van Oranje te eren. Daarmee is de wortel een Koninklijke groente en één van de weinige soorten die het hele jaar door op de groentekalender voorkomt. Wie wil eten volgens dat wat het seizoen biedt, maakt met wortelen dus altijd een verantwoorde keus. Behalve gezond is de wortel ook een alleskunner; je kunt er culinair gezien echt álle kanten mee op. zowel klassiek: gekookt in combinatie met doperwtjes. Maar ook in een salade, in de soep als onderdeel van een groentesoep of als wortelsoep. In de hutspot; gestampt samen met ui en aardappel. Of geperst als sap in een sapcentrifuge. Roer-gebakken of gestoomd, bij vis of vlees. In het zuur ingelegd of rauw, zo van de bos geplukt of bij een winterwortel aan een stuk of in plakjes. In de schoen voor het paard van Sinterklaas. Maar ook in zoete gerechten is de wortel heel goed te gebruiken, hoewel dat minder bekend is en al snel hilariteit oproept. Want wie kent niet het mopje van het konijn en de worteltaart?

wortelenEEN KONINKLIJKE GROENTE


Een konijn gaat naar de bakker en vraagt: hebt u ook worteltaart? Nee zegt de bakker, dat verkopen wij niet. Een dag later

komt het konijn weer bij de bakker met dezelfde vraag. En dat gaat zo nog een aantal

dagen door, steeds vraagt het konijn of de bakker worteltaart heeft en steeds moet de

bakker nee verkopen. Dan besluit de bakker om een worteltaart te bakken, er is immers vraag

naar. De volgende keer dat het konijn vraagt of de bakker worteltaart heeft, zegt die ja.

Waarop het konijn zegt: ‘Vies hè’, en weer weg huppelt.

CULINAIR

Maar worteltaart is wel lekker! De fijn geraspte wortel geeft structuur aan de taart zonder dat de smaak van wortel daarbij overheerst. Nu is het verwerken van groente in een zoete taart helemaal niet zo vreemd, ook rode biet en courgette lenen zich hier heel goed voor, bijvoorbeeld in combinatie met chocolade. Behalve een verrassende structuur levert wortel in de taart ook een bijdrage aan het eten van groente. Wie kin-deren heeft die geen groenten willen eten zou eens kunnen overwegen om deze worteltaart te bakken.

‘

’

•Verwarmdeovenvoorop175gradenC.•Schildeworteltjesmeteendunschillerenraspzefijn.•Splitsdeeierenenklopdedooiersendesuikermeteenhandmixer

tot een luchtige, romige massa. Spatel de wortelrasp, amandelen, citroenrasp, 2 eetlepels citroensap, bakmeel en kaneel erdoor.

•Klopineenanderekomdeeiwittenstijfenspatelzeluchtigdoorhetwortelmengsel.

•Vetdespringvorminenschephetbeslagerin.•Bakdeworteltjestaartinhetmiddenvandeovenin45minutengoud-

bruin en gaar. Laat de taart op een taartrooster afkoelen.•Snijddeworteltjestaarthorizontaaldoor.Legdeonderstehelftop

een schaal en strijk de gemberjam erover uit. Leg de bovenste taarthelft erop.

•Breekdechocolaboveneenpanensmeltdezeaubain-marietoteengladde saus. Roer de poedersuiker erdoor.

•Strijkhetchocoladeglazuuroverdeworteltjestaartuit.Laathetgla-zuur in 30 minuten opstijven.

worteltaartVOOR 10 PUNTEN

1 bos worteltjes4 eieren

200 gram suiker300 gram blanke

amandelen gemalenSap en rasp van 1

citroen60 gram zelfrijzend

bakmeel1 theelepel kaneel

4 eetlepels gemberjam100 gram pure chocola

50 gram poedersuikerSpringvorm 24 cm

Dit recept komt uit: Eigen taart is Goud waard van Blond Amsterdam - janneke Dröge en femque van Geffen. (Kosmos 2010)

Ook in zoete gerechten is de wortel heel goed te gebruiken, hoewel dat minder bekend is en al snel hilariteit oproept.

CULINAIR MS-LIFE JUNI/JULI 2013 24

DE NEUROLOOG een belangrijke schakel

‘Ik vind het

indrukwekkend dat

mensen in de bloei van

hun leven dit meemaken.’

‘Dit is niet in scene gezet hoor.’ Dr. van Geel leest zichtbaar geraakt de begeleidende kaart van een dankbare patiënt die hij zojuist samen met een fles wijn op zijn bureau aantreft. Dr. van Geel is neuroloog, gespecialiseerd in de behandeling van MS en werkzaam in Medisch Centrum Alk-maar (MCA). In de behandeling van MS neemt de neuroloog een centrale plaats in. Ik wil van hem weten hoe het is om zo belangrijk te zijn.‘Dat voel ik niet zo hoor. Bij het stellen van de diagnose ben ik natuurlijk belangrijk. Maar snel daarna nemen de twee MS-verpleegkundigen die rol van mij over. Of misschien kun je beter zeggen iedereen die coördineert en dat kan ook de revalidatiearts zijn.’Dr. van Geel maakt deel uit van een multidisciplinair team, waarin ook twee MS-verpleegkundigen, een revalidatiearts en een continentieverpleegkundige zitten. Als ik incontinen-tie opschrijf word ik verbeterd, dat is een foute benaming: ‘We willen juist de continentie bevorderen’.

MS-POLI‘Toen ik hier tien jaar geleden kwam was er niks speciaals voor MS-patiënten. Inmiddels hebben we een MS-polikli-niek met 400 MS-patiënten, waarvan ik er in totaal zo’n 250 zie. De anderen worden door een van mijn zes collega-neu-rologen gezien. De patiënten die ik zie, zijn vooral de wat meer zorg vragende patiënten. En juist met de intensievere patiënt krijg je een band omdat je die vaker ziet. Eens per twee weken is er op dinsdag MS-poli. Maar daarnaast ben ik zeker twee uur per dag met MS bezig; vragen beantwoorden en de patiënten zien die buiten het MS-spreekuur komen. Ook organiseren we eens per twee maanden een thema-middag over verschillende onderwerpen, zoals informatie over MS of spasticiteit. Op dat laatste onderwerp kwamen onverwacht veel mensen af, waardoor we de zaal twee keer konden vullen.’

DOEL’Ik wil mensen vooral laten zien dat MS niet het einde van je leven betekent, maar het begin is van een nieuw, ander leven. En daar kun je meer uithalen dan je soms denkt.’ Dr. van Geel is gepromoveerd op ziekten die de witte stof aantasten. Dat is het binnenste deel van de hersenen dat de zenuwbanen isoleert. En dat is wat afbreekt of ontsteekt bij MS. ‘Vanuit mijn belangstelling voor MS ben ik er eigenlijk ingerold, en ging ik steeds meer patiënten met MS om mij heen verzamelen, dan heb je al snel 250 patiënten.’

‘Ik vind het indrukwekkend dat mensen in de bloei van hun leven dit meemaken. Want laten we eerlijk zijn: het is een rotziekte. En het geeft een goed gevoel als je mensen zoveel mogelijk kunt laten doen. De ideale patiënt is vooral zichzelf, is eerlijk en heeft inzicht in zijn ziekte. Ideaal is als de patiënt zich veilig voelt. En dat kan uitstekend op een MS-polikliniek. En hier beschikken wij over een team met hart voor de zaak en met mensen die graag iets extra’s voor de MS-patiënt willen doen.’

MS LIFE JUNI/JULI 2013 25

Ms life zomer2013 hr interactief

Documents

Transcript of Ms life zomer2013 hr interactief