MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

8
1 Pagina MOZAÏEK BRABANT ‘s-Hertogenbosch MOZAÏEKBRABANT De boerderij van de toekomst is open source Pagina 4 Pagina 2 #4 Drones in het Brabantse landschap Het recept voor de doe- democratie? Dat is er niet! www.mozaiekbrabant.com februari 2015 Samenwerkende partijen Provincie Noord-Brabant, bkkc, gemeenten ‘s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven, Helmond en Tilburg, IABR-2014, Architectuurcentrum Eindhoven, BAI, CAST, Groen4life, Designhuis, Cacaofabriek, Willem II Fabriek, Stadskantoor Breda, de Brabantse waterschappen, LOLA Landscape Architects, Floris Alkemade Architects en Architecture Workroom Brussels Deze krant geeft een impressie van de ideeën die we tijdens de expositie MozaïekBrabant ophalen. Het geeft een beeld van de activiteiten uit de expositie, interes- sante projecten die nu in Brabant plaatsvinden en korte blogs door onze coolhunters, een groep enthousiaste Brabanders die schrijven over vernieuwende ontwikke- lingen binnen en buiten Brabant. De artikelen zijn gere- lateerd aan de vier thema’s van MozaïekBrabant: water, wonen, energie en voedsel. Van 9 oktober 2014 tot en met 28 februari 2015 reist een imposant wandtapijt van 12 bij 3 meter door Bra- bant met daarop een (toekomst)beeld van de provin- cie. De expositie, met werkateliers, debatten en diverse andere activiteiten over de vernieuwing van de ruimte- lijke inrichting van Brabant, trekt rond onder de naam #mozaiekbrabant. Pagina 6

description

 

Transcript of MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

Page 1: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

1Pagina

MOZAÏEKBRABANT

‘s-Hertogenbosch

MOZAÏEKBRABANT

De boerderij van de toekomst is open source

Pagina 4

Pagina 2

#4

Drones in het Brabantse landschap

Het recept voor de doe-democratie? Dat is er niet!

www.mozaiekbrabant.com

februari 2015

Samenwerkende partijen

Provincie Noord-Brabant, bkkc, gemeenten ‘s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven, Helmond en Tilburg, IABR-2014,

Architectuurcentrum Eindhoven, BAI, CAST, Groen4life, Designhuis, Cacaofabriek, Willem II Fabriek, Stadskantoor Breda,

de Brabantse waterschappen, LOLA Landscape Architects, Floris Alkemade Architects en Architecture Workroom Brussels

Deze krant geeft een impressie van de ideeën die we tijdens de expositie MozaïekBrabant ophalen. Het geeft een beeld van de activiteiten uit de expositie, interes-sante projecten die nu in Brabant plaatsvinden en korte blogs door onze coolhunters, een groep enthousiaste Brabanders die schrijven over vernieuwende ontwikke-lingen binnen en buiten Brabant. De artikelen zijn gere-lateerd aan de vier thema’s van MozaïekBrabant: water, wonen, energie en voedsel.

Van 9 oktober 2014 tot en met 28 februari 2015 reist een imposant wandtapijt van 12 bij 3 meter door Bra-bant met daarop een (toekomst)beeld van de provin-cie. De expositie, met werkateliers, debatten en diverse andere activiteiten over de vernieuwing van de ruimte-lijke inrichting van Brabant, trekt rond onder de naam #mozaiekbrabant.

Pagina 6

Page 2: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

2Pagina MozaïekBrabant

Het recept voor de doe-democratie? Dat is er niet!

Burgerparticipatie, overheidsparticipatie, de participatiesamenle-ving, de doe-democratie. Allemaal termen voor dezelfde beweging: de samenleving is in transitie en de rol van de gevestigde orde — van overheid tot ondernemers tot onderwijs — is daarmee ook in beweging. Hoe verhouden we ons nu tot elkaar? Wat kunnen we van elkaar leren? En hoe voorkomen we dat we doorschieten naar een overbelaste burger? Tijdens de bijeenkomst ‘Netwerken met kern-kracht’ op 22 januari in de Willem II Fabriek kwamen 120 mensen bij elkaar voor dit thema. Centraal stond de kracht van de kleine ker-nen in Brabant, waar al veel initiatieven spelen om de leefbaarheid te behouden. Aan de hand van een aantal concrete voorbeelden werd de doe-democratie onder de loep genomen.

Door Monique Baars en Nuala Burns #iNNOvATiE #wONEN #vOEdSEl

Denk met MozaïekBrabant mee!

Brabant is een mozaïek van vele steden en dorpen, intensieve landbouw en veel

kleine industrie, en met veel natuur en water. Een divers landschap met uitdagin-

gen voor de toekomst. Nieuwe, creatieve ideeën zijn nodig om wonen, water-

huishouding, energie en voedselvoorzieningen met elkaar te verbinden in een

nieuw ruimtelijk beleid. Bijna 21.000 bezoekers hebben inmiddels het Brabant-

tapijt van twaalf bij drie meter bezocht en ideeën en tips gegeven voor Brabant over

de thema’s water, wonen, energie en voedsel! Denk je met ons mee? Kom dan langs

tijdens één van de activiteiten en bezoek de expositie. Kijk op www.mozaiekbrabant.

com voor actuele informatie. Wij zijn ook te vinden op Facebook (MozaïekBrabant)

en Twitter (@mozaiekbrabant).

van stad of platteland naar stad én platteland

De streeknetwerken van het Groene Woud en het Huis van de Brabantse Kempen

organiseerden de bijeenkomst. Beide netwerken deden mee aan een Europees

project, Rural Alliances genaamd, waarin lokale allianties worden gestimuleerd om

hun eigen leefomgeving te verbeteren. Het project eindigt in maart 2015, maar niet

voordat een oproep is gedaan aan de grote Brabantse steden: focus niet alleen op

ontwikkeling van de (binnen)steden, maar zoek over stadsgrenzen heen naar manie-

ren om met uitdagingen om te gaan. En hoe kan dat beter dan goede voorbeelden

te laten zien?

Het nieuwste samenwerken in Brabant

Tijdens de bijeenkomst passeert een aantal Brabantse diamanten op het gebied van

lokale samenwerking de revue. De coöperatie Esbeek is er één van: in 2007 opge-

richt door verontruste Esbekenaren om de leefbaarheid te vergroten. De coöpera-

tie bouwde starterswoningen en verbouwde een aangekocht café en zalencentrum.

Voorzitter Piet Verhoeven: “De doe-democratie is geloven in jezelf en ondernemer-

schap. Structuren ondermijnen dat. Esbeek ging daarom voor ‘onderkoepeling’ om

lokale initiatieven te stimuleren.” Ook bij de voedseltuin van VillaNueva zit de kracht

hem in de lokale aanpak. Theodoor van Leeuwen: “We hebben een professionele

tuin om een constante levering van groenten te kunnen garanderen. Ik zeg altijd

“doen we” tegen lokale marktpartijen met een goed plan en ga dan kijken hoe het

kan bijdragen aan onze professionaliteit.” En hoe verhoudt de overheid zich hier-

toe? Gedeputeerde Yves de Boer: “Dit vraagt om een nieuwe manier van besturen,

waar de overheid deelneemt en ruimte laat voor initiatieven als deze om te kunnen

groeien.”

Samen sterk op z’n Brabants

Tot slot kreeg Europarlementariër Lambert van Nistelrooij het rapport ‘Kernkracht’

van de Universiteit van Tilburg en de publicatie ‘Samen sterk op z’n Brabants’ van

Stichting Oisterwijk 800 SPOT overhandigd. Volgens Van Nistelrooij zou het Neder-

lands voorzitterschap van de Europese Unie het thema stad-landverbinding moeten

krijgen. “Brabant doet dat al goed, maar kan nog meer focussen op slim specialise-

ren. Zoek in je regio waar je kracht ligt en maak je daar samen sterk voor.” Hij ziet nog

genoeg mogelijkheden voor Brabant, zoals de bio-based economy voor het wes-

ten van de provincie. Eén van de conclusies van deze ochtend: dé doe-democratie

bestaat niet, het kent geen recept. Bouwen van overkoepelende structuren is het

zeker niet. Je vult het met elkaar in, door te geloven in jezelf en de omgeving, door

naar elkaar te luisteren en ruimte te laten voor elkaars initiatieven en beleving.

Meer info hetgroenewoud.com, brabantsekempen.eu, rural-alliances.eu,

esbeek.eu, facebook.com/voedseltuinvillanueva

IBA Parkstad: initiatieven van onderop met overzicht van bovenafHoe kun je een regio transformeren en tegelijkertijd een economische impuls geven? In Duitsland hebben ze daar de IBA (Internationale Bau Ausstellung) voor, een acht tot tien jaar-durende manifestatie over een locatie, stad of streek waarin burgers, overheden, ondernemers, privépersonen, scholen en wijkverenigingen de kans krijgen om ideeën hier-over te delen. Alle ideeën zijn welkom: van bouwproject tot tentoonstelling. De succesvolle IBA-aanpak is nu ook naar Nederland overgewaaid. Buurprovincie Limburg heeft de primeur.

Door Nuala Burns #iNNOvATiE #wONEN

Limburg is met haar IBA Parkstad aangemerkt als laboratorium en motor

voor vernieuwende en toonaangevende projecten van 2013 tot en met

2020. Het gaat hier om de Zuid-Limburgse regio, met gemeenten Heerlen,

Brunssum, Kerkrade, Landgraaf, Nuth, Onderbanken, Simpelveld en Voe-

rendaal. Gerenommeerd architect en curator van IBA Parkstad, Jo Coe-

nen, deelde zijn ervaringen op 16 januari in de Verkadefabriek tijdens de

bijeenkomst ‘Regio’s in transitie’. De kracht van IBA Parkstad zit volgens

Coenen in de combinatie van bottom up-initiatieven, aangereikt door de

regio zelf, en de sterke Nederlandse traditie van het ‘masterplan’. Zo wor-

den lokale initiatieven geplaatst in het bredere perspectief van het gebied.

Een mal vormen

Bottom up-initiatieven en top-down-regie worden in de discussie vaak lijn-

recht tegenover elkaar geplaatst. Coenen brengt hierin nuance: “Hoe kun

je bottom up initiëren als je niet weet wat de mal is?” In IBA Parkstad doet

Coenen wat hij zegt. De afgebakende regio en een drietal thema’s (Flexi-

beleStad, EnergieStad en RecycleStad) vormen de mal voor de Limburgse

IBA. Binnen die kaders zijn alle ideeën welkom.

Belangrijk signaal

Tot en met 15 december 2014 konden initiatiefnemers uit de regio pro-

jectvoorstellen indienen. Er kwamen maar liefst 290 voorstellen op deze

eerste Open Oproep binnen. Voor Coenen een belangrijk signaal dat IBA

Parkstad leeft en dat een regio graag betrokken is als het gaat over de

toekomst van de regio. Coenen & co beoordeelden alle voorstellen. Begin

april wordt meer bekend over de keuzes. Een flinke uitdaging om in een

proces zonder eindplan contouren te schetsen voor een masterplan. Ook

met de notie dat dit pas de eerste Open Oproep was.

Meer info

Nieuwsgierig geworden? Kijk op nederlandbovenwater.nl/blog voor

een terugblik van Peter van Rooy op de bijeenkomst ‘Regio’s in transitie’ en

op iba-parkstad.nl voor meer informatie over IBA Parkstad.

Page 3: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

OpENiNg ExpOSiTiE MOZAÏEKBRABANT

Datum 5 februari, 15:00-17:00 uur

Locatie Stadskantoor,

Claudius prinsenlaan 10, Breda

Info mozaiekbrabant.com/kalender

Opening van de expositie en een interview met Yves

de Boer, Gedeputeerde Ruimtelijke Ontwikkeling,

en Bob Bergkamp, wethouder Stedelijke Ontwikke-

ling, door BLASt, het nieuwe architectuurplatform in

Breda dat die dag officieel van start gaat.

wORKSHOpMiddAg: dE wEg vAN HET wATER

Datum 10 februari, 13:30-17:30 uur

Locatie Stadskantoor,

Claudius prinsenlaan 10, Breda

Info mozaiekbrabant.com/kalender

De gemeente Breda stelt drie wateropgaven bin-

nen West-Brabant centraal in de workshop: See-

ligterrein (Breda), Stadsoevers (Roosendaal) en

Roode Vaart (Zevenbergen). Cees van der Veeken,

landschapsarchitect bij LOLA Landscape Archi-

tects (één van de deelnemende architectenbu-

reaus aan de IABR-2014) geeft een introductie en

leidt het gesprek. In de workshops gaan de deel-

nemers met de betrokken partijen de mogelijk-

heden voor de wateropgaven verkennen.

OOgSTBijEENKOMST MOZAÏEKBRABANT

Datum 12 februari, 13:00-18:00 uur

Locatie Stadskantoor,

Claudius prinsenlaan 10, Breda

Info mozaiekbrabant.com/kalender

De provincie Noord-Brabant deelt de resultaten van

het traject MozaïekBrabant met Brabant. Tijdens

de bijeenkomst wordt teruggeblikt op de expositie

MozaïekBrabant en vooruitgekeken naar het Het Jaar

van de Ruimte 2015 en de Omgevingsvisie voor Bra-

bant. In de deelsessie gaan de deelnemers aan het

werk met een van de vier onderwerpen. Op de open

markt staan enkele partners van MozaïekBrabant

open voor de inbreng van de bezoekers.

REflECTiONS

Datum 25 februari, 19:00-21:00 uur

Locatie Chassé Theater,

Claudius prinsenlaan 8, Breda

Info chasse.nl/cinema/programma/reflections

In de docufilm Reflections loopt de nieuwsgierige Wik

door zes steden waar hij verschillende ontmoetingen

heeft in en om het water. De film is een onderdeel

van het Europese project Water In Historic City Cen-

ters (WIHCC) waarbij in zes steden (Gent, Mechelen,

Breda, ’s-Hertogenbosch, Chester en Limerick) de

verbinding tussen de stad en het water is onderzocht.

Hans Thoolen, gemeente Breda, geeft een korte inlei-

ding op de film.

waarom is 2015 gekozen als het Jaar van de Ruimte?

“We leven nu vijfentwintig jaar nadat we in Nederland de

Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra hebben uitge-

bracht (ook wel bekend als Vinex). In deze nota werd een

strikte en duidelijke ruimtelijke planning voor Nederland

voorgesteld, waar uiteindelijk onder andere de Vinex-wij-

ken uit zijn voortgekomen. Maar ook de Tweede Maas-

vlakte, de vijfde baan van Schiphol en de Ecologische

Hoofdstructuur zijn resultaten van Vinex. De nota stelde

dat er gebouwd mocht worden op een beperkt aantal door

de overheid aangewezen locaties die over het algemeen in

of dicht bij de bestaande steden liggen. De uitvoering van

dit beleid heeft de ruimtelijke ontwikkeling de afgelopen

decennia jaar bepaald. Maar nu die opgave grotendeels is

gerealiseerd, willen we met het Jaar van de Ruimte terug-

kijken naar wat dit Nederland heeft gebracht. Gelijktijdig is

dit het moment om opnieuw de vraag over onze toekomst

te stellen. Wie werken daar nu eigenlijk aan? En wat voor

soort plan heeft de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland

nu nodig?”

En? welke aanpak heeft Nederland nodig?

“Een totaalplan maken voor de toekomst van Nederland in

2040 is niet meer van deze tijd. De veranderingen gaan te

snel en de overheid heeft niet meer de positie om in zijn

eentje te bepalen wat er gaat gebeuren. Dat willen we ook

niet meer. Vinex werd destijds centraal gestuurd vanuit

de Rijksplanologische Dienst (waarvan Leeflang destijds

directeur was, red.). Bij het Jaar van de Ruimte werkt het

ministerie samen met een groot aantal partijen, waaronder

Ruimtevolk, Platform31, Pakhuis de Zwijger en de Vereni-

ging Deltametropool. Dat zegt al heel veel. De opgave is

ook minder duidelijk. Vijfentwintig jaar geleden was er een

brede consensus: Nederland moest een distributieland

worden, we wilden Nederland als waterland versterken en

de steden moesten vitaler worden. Nu is die opgave veel

diffuser. Met het Jaar van de Ruimte hangen we de waslijn

uit en halen we ideeën, innovaties en initiatieven op die er

nu al zijn. We willen weten wie er al met de toekomst van

ons land bezig zijn en wat hun bevindingen zijn. Deze initi-

atieven van onderop kunnen inspiratie bieden en wellicht

breder ingezet worden.”

Een interview met Hans Leeflang over 2015 Het Jaar van de Ruimte

wat wil het Jaar van de Ruimte bereiken?

“We hebben drie dingen voor ogen. We willen de gebrui-

kers bij de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland betrek-

ken, we willen de dialoog binnen het vak organiseren, en

we willen onderzoeken wat het nieuwe handelingsper-

spectief is voor overheid en marktpartijen bij de ruimtelijke

ontwikkeling van Nederland.”

Kunt u al iets noemen dat aan de ‘waslijn’ is opgehangen?

“Heel bijzonder is een initiatief dat in de Stedendriehoek

(de regio Apeldoorn-Deventer-Zutphen, red.) speelt. De

bestuurders in deze regio willen dat de hele regio hon-

derd procent energieneutraal wordt en hebben met de EO

Wijers-stichting een prijsvraag uitgeschreven voor ontwer-

pers om met concrete voorstellen te komen. Hieraan zijn

niet alleen de gemeenten verbonden, maar juist ook een

groot aantal bedrijven uit de regio.”

wat wordt volgens u het hoogtepunt van het jaar?

“Zoals ik aangaf, willen we ook het grote publiek betrek-

ken bij het jaar. Daarom organiseren we in de zomer de

Maand van de Leefomgeving. Tijdens deze maand worden

publieksactiviteiten op allerlei bijzondere plekken geor-

ganiseerd, variërend van locatietoneel tot tijdelijke kam-

peerplaatsen op vier boegbeeldlocaties van de ruimtelijke

planning van de afgelopen vijfentwintig jaar. Zo komt er

een camping in de Blauwe Stad in de provincie Groningen

en één op de Tweede Maasvlakte in de haven van Rotter-

dam.”

Noord-Brabant is bezig met een nieuwe omgevings-

visie voor de ruimtelijke toekomst van de provincie.

De provincie gaat dit doen door aan te sluiten bij ont-

wikkelingen, trends en initiatieven die nu al gaande

zijn. De aanpak van MozaïekBrabant en het Jaar

van de Ruimte zijn daarvoor inspirerende voorbeel-

den. Hans Leeflang is één van de sprekers tijdens de

oogstbijeenkomst van MozaïekBrabant op 12 febru-

ari 2015.

Meer info wiemaaktnederland.nl

‘s-Hertogenbosch 3Pagina

IBA Parkstad: initiatieven van onderop met overzicht van bovenaf Activiteitenkalender MozaïekBrabant

februari 20152015 Is het Jaar van de Ruimte. In dit themajaar wordt bekeken welke ini-tiatieven er op het gebied van ruimtelijke planning momenteel spelen en hoe deze omgaan met de belangrijkste opgaven waar Nederland mee te maken heeft. Deze keer geen omvattende visies, strakke strategieën en meeslepende verhalen, maar ophalen van wat er al is en dat bundelen en tot beleid verwerken. We spraken met initiatiefnemer Hans Leeflang van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu en vroegen hem wat we van het Jaar van de Ruimte kunnen verwachten.

Foto

’s: I

BA

Par

ksta

d

Door Joop de Boer #lANdSCHAp

Page 4: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

4 MozaïekBrabant Pagina

Wall of Dreams

Wilt u binnenkort de expositie MozaïekBrabant bezoeken? Vergeet dan niet uw

idee/kans/droom voor Brabant te noteren op de Wall of Dreams. Hieronder ziet u

een aantal dromen van de deelnemers uit ‘s-Hertogenbosch. Ook via Twitter kunt u

uw dromen met ons delen onder vermelding van de hashtag #MOZAIEKBRABANT.

Wat doe je met je boerderij als je niet mee wilt in schaalver-groting, maar idealen wilt verwezenlijken en toch een boter-ham wilt verdienen? Dat vraagt om een eigentijdse aanpak en nieuwe ideeën. Melkboer Rob Denissen wilde zijn boer-derij niet vergroten, maar wat dan wel? Tijdens Agri Meets Design in 2013 ontmoette hij tal van ruimdenkers die mee-dachten over zijn vraagstuk. Twee jaar later staat het concept van het ‘Farm Lab’ er.

Door Nuala Burns #iNNOvATiE #vOEdSEl

Op de Piet van Meintjeshoeve houdt Rob Denissen 75 koeien. Om de

boerderij rendabel te houden stelde hij een plan op. Schaalvergroting

was één van de opties: van 75 naar 200 koeien. “Toen ik de tekening van

de nieuwe koeienstal zag, was ik eerst enthousiast. Maar later dacht ik: is

dit de toekomst van onze boerderij?” Denissen sparde destijds met colle-

ga-agrariërs over andere mogelijkheden, maar veel van hen zaten in het-

zelfde schuitje. Een oplossing lag niet meteen voor handen.

Creativiteit van ruimdenkers

Denissen kwam in 2013 in contact met Agri Meets Design, een initiatief van

het Ministerie van Economische Zaken, ZLTO en provincie Noord-Brabant.

Agri Meets Design zoekt door middel van design, oplossingen voor de

hedendaagse uitdagingen van de agrifoodsector. Dit was de ideale plek

voor Denissen om zijn vraagstuk neer te leggen. Voor hem ging er een

wereld open. “Eerder zat ik alleen met collega-agrariërs om tafel. Dan blijf

je vanuit je eigen perspectief een probleem benaderen. Bij Agri Meets

Design werd dat opengebroken en ontstonden de eerste ideeën voor

de toekomst van de boerderij.” Ideeën die nu samen met ontwerpbureau

Ruigwerk zijn ontwikkeld tot het concept van het Farm Lab.

van denken naar doen

Denissen wil met zijn open source-boerderij een circulaire economie creë-

ren waar mensen en bedrijven kunnen uitvinden, maken en delen, en waar

zij op een laagdrempelige manier het boeren kunnen ervaren. Naast de

melkproductie die hij nu heeft, wil hij zijn boerderij openstellen voor men-

sen om nieuwe ideeën te ontwikkelen. Er is ruimte, melk, vlees en mest

waar je van alles mee kunt: gas opwekken uit mest of een nieuw soort pud-

ding creëren van rauwe melk, een koeien-app ontwikkelen, het is allemaal

mogelijk. “Het Farm Lab is nog een concept, de komende tijd moet blijken

of het werkt”, aldus Denissen.

Meedoen?

Ben je nieuwsgierig geworden? Neem eens een kijkje op de boerderij en

wie weet kun je jouw droom daar verwezenlijken! Denissen is nog op zoek

naar partners die het Farm Lab mee willen realiseren.

Meer info pietvanmeintjeshoeve.nl, agrimeetsdesign.nl

De boerderij van de toe-komst is open source

Drones in het Brabantse landschapEen op afstand bestuurd onbemand luchtvoertuigje (ook wel drone genoemd) is afgelopen feestdagen met stip gestegen in de cadeaulijs-ten. Maar drones kunnen meer dan mooie luchtfilmpjes maken van bij-voorbeeld je eigen achtertuin. De provincie Noord-Brabant is een pionier en zet drones in bij het beheer van natuur en akkers.

Door Niels Hansen #NATuuR #vOEdSEl

Boven de natuurgebieden Kampina, Brabantse Wal en Groote Peel hebben afgelopen

zomer deze zeer lichte vliegtuigjes gevlogen. Het is een experiment van de provincie om

uitdroging van de natuurgebieden te meten. Noord-Brabant heeft ongeveer 35.000 hec-

tare natte natuur waarvan naar schatting 26.000 hectare verdroogd is. Verdroging is één

van de problemen die in deze gebieden spelen. Daarom wil de provincie in beeld brengen

hoe de toestand van deze gebieden is vóór en na de uitvoering van herstel maatregelen.

Het snel en efficiënt in kaart brengen van verdroging is een hele klus, drones bieden nu

misschien een uitkomst.

peilbuizen

Verdroging wordt nu gemeten door het slaan van peilbuizen. Dit is een arbeidsintensieve

methode waarmee per gebied veel buizen de grond in moeten om een goed beeld te krij-

gen. De ingezette drones maken luchtfoto’s van de betreffende natuurgebieden. Zo wordt

op afstand gemeten. Naar verwachting kan het meten hierdoor in de toekomst sneller

en gebieddekkend. De provincie onderzoekt samen met de waterschappen en natuurbe-

heerders in het huidige proefproject nog of deze methode geschikt is om haar beleid op

af te stemmen.

precisielandbouw

Maar ook op de boerderij wordt volop geëxperimenteerd met de drone als meetinstru-

ment. Brabantse boeren gebruiken de mini-helikopters om bijvoorbeeld vocht en mine-

ralen in de grond te meten of om gewassen te inspecteren. Dit wordt precisielandbouw

genoemd. Speciale software kan de informatie verzameld door de drones analyseren.

Zoals de app CloudFarm van de Reuselse firma Van den Borne Aardappelen, specialist in

precisielandbouw.

75 ton aardappelen

De moderne boer zit niet meer alleen met laarzen aan op de tractor, maar zit ook als een

agro-manager achter zijn laptop. Nieuwe automatisering maakt de boerderij nog effi-

ciënter. En volgens Van den Borne kan een hectare binnenkort 75 ton aardappelen per

jaar opleveren. Maar dat heeft ook een keerzijde. “Robots nemen het boerenwerk over”,

schrijft het Reformatorisch Dagblad. Ook kan nog lang niet iedereen wennen aan het idee

dat luchtopnamen gemaakt worden, waardoor je zomaar gefilmd wordt.

Page 5: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

‘s-Hertogenbosch Pagina 5

De blijvende waarde van tijdelijk gebruikOp het terrein van de voormalige mengvoederfabriek De Heus aan de Zuid-Willemsvaart in ’s-Hertogenbosch wordt gebouwd aan een sociale, culturele en economische hotspot met internationale uitstraling. Nadat de gemeente het terrein in 2008 aankocht voor dertig miljoen greep een groep bewoners en ondernemers de kans om voor een periode van tien jaar de invulling op zich te nemen. Petra Janssen is één van de initiatief-nemers en vertelt ons waarom zij het als ontwerper belangrijk vindt om bij de ontwikkeling van het gebied betrokken te zijn.

Door Joop de Boer #wATER

Petra Janssen is grafisch ontwerper en oprichter van Studio Boot. Haar ontwerpstudio

houdt zich niet langer alleen bezig met het vormgeven van het platte vlak, maar zoekt op

verschillende manieren naar een nieuwe rol van de ontwerper in de samenleving: “We

willen een aantal maatschappelijke vragen direct in de samenleving toetsen. Die kans

biedt dit terrein,” vertelt Janssen. “We willen vanuit de betekenis en geschiedenis van het

gebied ontwikkelen, waarbij we niet alleen tijdelijk impact hebben, maar ook blijvende

waarde creëren.”

werkwarenhuis

De verwachting is dat er dit jaar al concrete initiatieven zijn voor de plek waar de stoffige

geur van veevoer nog maar net is opgetrokken. “We gaan een filiaal van ‘werkwarenhuis’

Social Label opzetten op het De Heus-terrein. Hier koppelen we ontwerpers aan mensen

met een afstand tot de arbeidsmarkt die de ontwerpen kunnen maken en verkopen. De

filosofie van de plek krijgt daarmee een nieuw leven doordat we de verdwenen maaktradi-

tie weer terugbrengen,” aldus Janssen.

Restaurant van Aken

Een ander initiatief dat Janssen samen met Jacques van Geffen en Pepijn Mulder ont-

wikkelt in één van de monumentale gebouwen aan de kade is Van Aken; een bijzonder

restaurant dat meer biedt dan alleen eten en drinken en voortbouwt op het succes van het

Mariapaviljoen, een restaurant dat ze eerder opende in ’s-Hertogenbosch. Het wordt een

open plek voor iedereen in de stad met volop culturele programmering en het restaurant

gaat samenwerken met toeleveranciers uit ’s-Hertogenbosch en omgeving.

Ontdekken door doen

“Door onszelf op te stellen als creatief ondernemer en pionier, zijn we in staat om mee

te denken over de toekomst van onze samenleving”, stelt Janssen. “Door samen te wer-

ken met andere pioniers en specialisten uit verschillende vakgebieden kunnen we veel

van elkaar leren en een grotere beweging maken. Als we de samenwerking zoeken met

bestuurders, wetenschappers en ondernemers, maar ook met mensen met een grotere

afstand tot de arbeidsmarkt, wordt er veel meer mogelijk en is het resultaat blijvend.”

Meer info pleisterplaatsdevrijheid.nl, studioboot.nl, sociallabel.nl, mariapaviljoen.nl

De Zuid-Willemsvaart is een belangrijke historische transportverbinding in Noord-Brabant, die door de jaren heen tal van industriële activiteiten heeft aangetrokken. Nu steeds meer fabrieksgebouwen aan de oevers leeg komen te staan, ontstaat er ruimte voor nieuwe publieke functies. We lichten twee voorbeelden uit: De Heus in ’s-Hertogenbosch en de CHV Noordkade in Veghel.

Sinds vorig jaar is Veghel een cultuurgebied rijker dat zich kan meten met de Amsterdamse Westergasfabriek, Strijp-S in Eindhoven en het Landschaftspark in Duisburg-Noord. Het complex van mengvoederfabrieken aan de Zuid-Wil-lemsvaart, dat bijna een eeuw toebehoorde aan de Coöpe-ratieve Handels Vereniging (CHV), ontpopt zich tot een brui-send centrum waar kunst, cultuur en eten samenkomen.

Door Jeroen Beekmans #wATER #vOEdSEl

Veghel dankt haar functie als industrie- en transportdoorgang groten-

deels aan de Zuid-Willemsvaart. In 1915 besloot de CHV, een inkoopor-

ganisatie van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB), aan de

noordkade van het kanaal in Veghel een enorme graansilo te bouwen. In

de decennia erna verrezen steeds meer industriële gebouwen, waaronder

een mengvoederfabriek.

Herontwikkelen

In 2010 kwam het hele complex leeg te staan toen CHV fuseerde met de

Noord-Nederlandse zusterorganisatie Agrifirm en naar Apeldoorn ver-

huisde. Er ontstond een ruimtelijke uitdaging: wat doen we met al die lege

fabrieken en silo’s? Veghel is niet de eerste gemeente in Nederland die

te maken kreeg met zo’n opgave. Amsterdam bouwde bijvoorbeeld in de

jaren negentig haar oude Westergasfabriek op succesvolle wijze om tot

een nieuwe culturele trekpleister. Maar Veghel is Amsterdam niet. Toch is

het gelukt om met lokale partners het oude CHV-complex aan de Zuid-Wil-

lemsvaart om te toveren tot een unieke plek met een nieuwe publieke

functie, die tegelijkertijd haar industriële verleden niet verloochent.

van mengvoeder naar food trends

Cateraar Maison van de Boer opende een pop-up-restaurant in een rauwe

betonnen ruimte boven in een van de karakteristieke graansilo’s. Honderd

meter verderop delen restaurant Wittern en bioscoop Industry samen een

fabriekspand met de Veghelse stadsbrouwerij De Vleeghel. Kunstenaars

van De Compagnie organiseren exposities en evenementen en in 2017

opent theater De Blauwe Kei er de deuren.

Berlijn aan de Zuid-willemsvaart

De CHV Noordkade is één grote speelplaats waar een hoop te ontdek-

ken valt. Buiten ligt een skatebaan die gemaakt is van oud fabrieksijzer.

Twee silo’s zijn op creatieve wijze beplakt met raampartijen, waardoor het

lijkt alsof er mensen wonen. En op straat staan kleine karretjes met peren-

boompjes. De sfeer en stijl van de gebouwen en het gevoel dat je overal in

kunt en op mag doet nog het meest denken aan industriële vrijplaatsen in

grote steden als Berlijn. In Veghel smaakt het in ieder geval naar meer: er

wordt momenteel hard gewerkt aan uitbreiding van het project.

Meer info chvnoordkade.nl

CHV Noord-kade: een stukske Berlijn in Veghel

Betrokkenen bij Social Label en ontwerper

Roderick Vos bij De Heus. Foto: Studio Boot

Pop-up-restaurant P’rooflokaal van Maison

van den Boer op de CHV Noordkade

CHV Noordkade

Oude silo’s op de CHV Noordkade

Page 6: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

MozaïekBrabant 6Pagina

Boer, bier, waterBoer, bier, water. Deze combinatie van woorden associeer je meestal met carnaval. Sinds kort is het ook de naam van een uniek samenwerkingspro-ject waarbij landbouwers in de gemeente Laarbeek samen met andere partijen duurzame, innovatieve ontwikkelingen inzetten in hun bedrijfs-voering. Doel: verantwoord bodemgebruik.

Door Britt werner #wATER

Het ‘Boer, bier, water’-project bestaat uit vier deelprojecten. Een voorbeeld van zo’n deel-

project is het terugdringen van bestrijdingsmiddelen en het afwisselend verbouwen van

gewassen om monocultuur, en daarmee een slechtere bodem, tegen te gaan. “Vroeger

groeide er een hoop graan in Laarbeek, maar doordat we alleen nog maar maïs telen, zijn

we dat bijna vergeten”, zegt teeltspecialist Rolf van Dijck van Agrifirm. “De grond is nog

steeds prima geschikt om gerst op te verbouwen en het is helemaal mooi dat dit ook bij-

draagt aan de weerbaarheid van de bodem. Er is hier dus sprake van wisselteelt!”

water hergebruiken

Een ander deelproject is het efficiënt (her)gebruiken van water. René Klerks, werkzaam bij

de projectgroep Verdrogingsbestrijding Lieshout en Hergebruik proceswater Bavaria, legt

uit: “Bavaria onttrekt 2,5 miljoen kubieke meter water per jaar. Hiervan wordt 1,5 miljoen

kuub gereinigd spoelwater geloosd. Een kerngroep van boeren, deskundigen van Water-

schap Aa en Maas, Rijkswaterstaat en ZLTO onderzoekt hoe het water opnieuw gebruikt

kan worden. Een van de ideeën is het sluiten van waterkringlopen, zodat het proceswater

van Bavaria nuttig kan worden ingezet in de landbouw.” Volgens Klerks is het de hoogste

tijd voor zo’n plan. “Als gevolg van de klimaatverandering zal er in de toekomst sprake

zijn van droogte en watertekorten. Het project is een goed voorbeeld van gezamenlijk

een oplossing zoeken hoe hiermee om te gaan.” Wel geeft hij aan dat we er nog lang niet

zijn. Overheden zouden volgens hem nog veel meer kunnen halen uit samenwerking met

ondernemers en industriële bedrijven. Dat is een reden om de komende jaren te blijven

proosten op gezondheid, of je nu water of bier drinkt!

Meer info boerbierwater.nl

Toen het natuurgebied Dommelbimd aan de rand van Box-tel te koop kwam te staan, vroegen bewoners zich meteen af of het gebied zijn natuurlijke functie wel zou behouden. De enige manier om daarvoor te zorgen, was het gebied zelf aanschaffen. Zij zamelden drie ton in om het hele natuurge-bied te behouden voor toekomstige generaties.

Door Joop de Boer #lANdSCHAp #wONEN

Overal in Brabant ontstaan nieuwe vormen van coöperatie waarbij bewo-

ners zelf het heft in handen nemen. Meestal gaat dit over het gezamen-

lijk inkopen van energie, het bouwen van woningen of het verbouwen van

voedsel. De samenwerking van de Boxtelse gemeenschap is uniek te noe-

men.

Crowdfunding

Stichting Dommelbimd verzamelde via crowdfunding binnen een mum

van tijd genoeg geld om het bijzondere natuurgebied van bijna 6,5 hec-

tare te verwerven. Burgers kochten een aandeel in het gebied en ontvin-

gen in ruil daarvoor een certificaat waarmee ze officieel eigenaar zijn van

een meter Dommelbimd.

paardenschuur

Het doel van de bewoners is om het gebied zijn unieke uit-

straling vol met bloemen vlinders en vogels te behouden

en te voorkomen dat er een woonwijk, parkeerplaats, of

sportaccommodatie komt. Hiermee blijft de Dommelbimd

een toevluchtsoord voor ijsvogels, ooievaars, watersnippen

en hazen. Daarnaast willen bewoners de toegankelijkheid

van het gebied vergroten door er een zogenaamd laar-

zenpad aan te leggen en een oude paardenschuur om te

toveren tot een biologielokaal. Doordat met crowdfunding

bijna twee keer zoveel werd opgehaald als nodig, kunnen

ook deze ambities worden waargemaakt. De Dommelbimd

blijft dus niet alleen behouden — het wordt zelfs verbeterd.

Brabants landschap

Brabants Landschap heeft een belangrijke rol gespeeld

bij de aanschaf van het gebied. Omdat de organisatie het

bewonersinitiatief dusdanig sympathiek en innovatief vond,

heeft ze het gebied vooruitlopend op het succes van de

crowdfundingcampagne aangekocht. Zodra het volledige

bedrag was opgehaald, is het gebied aan de bewoners

doorverkocht.

Meer info dommelbimd.nl

Inwoners van Boxtel kopen samen een natuurgebied

Foto’s: Stichting Dommelbimd

Foto: De Conceptenbouwers

Page 7: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

‘s-Hertogenbosch 7Pagina

Een vrucht-bare bodem wereldwijdIn het Brabantse mozaïeklandschap komt moderne high-tech-kennis samen met traditionele expertise vanuit de landbouw. Dit leidt tot nieuwe ideeën en producten. Zoals de Organic Fertilizer App, een app die boeren in de hele wereld helpt bij het kiezen van de juist behandeling van hun gronden.

Door lieke dols #vOEdSEl

De Organic Fertilizer App van Ferm-o-Feed is een in Bra-

bant ontwikkelde app die voortbouwt op de kennis en

expertise van het familiebedrijf Den Ouden. Het in Schijn-

del gevestigde familiebedrijf is gespecialiseerd in mest-

stoffen, bodemverrijkers en biomassa en levert in de hele

wereld organische voedingsstoffen voor verarmde gron-

den.

Real-time inzicht

Samen met Conceptenbouwers uit Vught ontwikkelde Den

Ouden deze online smartphone-applicatie die databases

op het gebied van meststoffen, grondsoorten en weerbe-

richten aan elkaar koppelt. Op deze manier kunnen klanten

wereldwijd realtime inzicht krijgen in de beste manieren

om bodems te behandelen met organische mestproduc-

ten. Daarbij leren ze ook van elkaar.

Optimalisatie

De app werkt dus niet alleen als een database, maar wordt

verrijkt met de inzichten van deelnemers. Op deze manier

ontstaan er een laagdrempelige, internationale gemeen-

schappen die elkaars inzicht en ervaringen delen. Hierdoor

draagt het bij aan het optimaliseren van de landbouw en

voedselproductie.

Meer info conceptenbouwers.nl, fermofeed.com

Samen met het gezin of met vrienden een hapje eten, maar iedereen wil wat anders? Bij een foodmarkt is dat geen probleem meer. Zodra je naar binnen loopt, waan je je op een grote binnenmarkt. De lekkerste geuren van diverse restaurantjes komen je tegemoet. Van gegrild vlees tot gebakken vis; er is voor ieder wat wils.

Door Edwin en louis van Onna #vOEdSEl

Geïnspireerd door grote indoor foodmarkten in het buiten-

land, zoals in Kopenhagen, Madrid en Londen, zien we dit

nieuwe type voorziening ook steeds meer in Nederland. In

Eindhoven wordt momenteel de onderste verdieping van

het Veemgebouw op Strijp-S verbouwd tot een heuse food

court. Bazouq opent in de Piushaven in Tilburg in 2015 een

eethal die tijdens een aantal weekenden geopend zal zijn.

Ook de Veghelse grootgrutter Jumbo heeft eigen ‘Food-

markten’ geopend in Breda en Amsterdam.

Overdekte foodmarkten: een smakelijk fenomeen

foodhallen

De Foodhallen in Amsterdam-West blijken al een groot

succes. Verschillende soorten eettentjes, van Vietnamees

tot Mediterraans, omringen eettafels in het midden van de

hal. Je kunt van verschillende stands gerechten uitkiezen

en deze meenemen naar een zelfgekozen tafeltje. Maar net

als op een traditionele markt eet men ook staand, bijvoor-

beeld aan de bar bij een eettentje.

Keuzevrijheid

Nog ambitieuzer is de nu al beroemde Markthal in Rotter-

dam, een door architectenbureau MVRDV ontworpen over-

dekt eetfestijn gecombineerd met woningen erboven en

een ondergrondse parkeergarage. We zijn benieuwd of de

Brabantse food courts net zo zullen bruisen als die in de

Randstad. Het betekent in ieder geval veel keuzevrijheid

voor horeca-ondernemers en de consument.

Meer info bazouq.nl, hallo.jumbo.com/foodmarkt,

markthalrotterdam.nl

Schijn een lichtje op mijDe talloze vechtpartijen die het nachtleven in het centrum van Eindhoven ontsieren, kunnen verholpen worden met licht. Althans dat beweren de gemeente Eindhoven, Philips en de Technische Universiteit Eindhoven. Gezamenlijk start-ten ze daarom het project ‘De-escalate’: een ‘levend labora-torium’ waarin wordt onderzocht op welke manier licht een bijdrage kan leveren aan het voorkomen van conflicten. De pilot is onderdeel van het gemeentelijk project Stratumseind 2.0, dat als doel heeft om het uitgaanscentrum van de Bra-bantse Lichtstad veiliger te maken.

Door Joop de Boer #ENERgiE #wONEN

Veel incidenten ontstaan als gevolg van alcoholgebruik. Vooral mannen

zijn na het drinken van (te)veel alcohol prikkelbaar en dat zorgt soms voor

opstootjes. Licht kan in zo’n geval helpen om de focus te verleggen of om

een de-escalerende sfeer neer te zetten. Op een centrale plek in de stad

wordt het lichtprogramma in real time afgestemd op de situatie. Dat kan

leiden tot warm licht als de sfeer grimmig is, maar ook bijvoorbeeld tot

een lichteffect dat de sfeer van een bar of nachtclub doorzet op straat op

het moment dat de kroegen sluiten. Dit verkleint de harde overgang van

binnen naar buiten.

living lab

Het experiment heeft volgens Floriaan Tasche, directeur openbare verlich-

ting bij Philips, het karakter van een onderzoek. “Het is de bedoeling om

kennis te vergaren over de rol van licht op menselijk gedrag. Met de uit-

komsten van het living lab kunnen we het juiste lichtscenario zowel reac-

tief als preventief inzetten voor een veiliger en beter uitgaansleven. Hier in

Eindhoven doen we ervaring op zodat gemeenten in heel Nederland van

hun uitgaansbuurt een veilig en gezellig horecagebied kunnen maken of

kunnen houden.”

Meer info lighting.philips.nl

Foto: Frank van Beek (philips.nl)

Foto: Frank van Beek (philips.nl)

Foto’s: Louis van Onna

Page 8: MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)

8Pagina MozaïekBrabant

MOZAÏEKBRABANT

www.mozaiekbrabant.com

Expeditie naar de toekomst van het water in en om Den BoschDoor Britt werner #wATER

Op 22 januari organiseerde het Bosch Architectuur Initiatief (Bai) een expe-

ditie naar de toekomst van het water in de stad. Een grote groep belang-

stellenden bezocht en besprak voorname waterprojecten en zoomde in op

projecten die gerealiseerd gaan worden in de stadsrand van ‘s-Hertogen-

bosch. Britt Werner maakte een fotoverslag.

Meer informatie http://bit.ly/1BniJol

geluidsschermen van doorzichtig gekleurd plexiglas waarmee ener-

gie voor bijvoorbeeld wegverlichting wordt opgewekt? Komend jaar

experimenteert de gemeente ’s-Hertogenbosch voor het eerst met

deze zonnegeluidsschermen langs de westring.

Door Edwin en louis van Onna #ENERgiE

Het idee is afkomstig van Michael Debije, een Amerikaanse onderzoeker

die werkzaam is aan de faculteit Scheikundige Technologie van de Tech-

nische Universiteit Eindhoven. Hij pleit al jaren voor alternatieve zonnepa-

nelen waarmee energie in de openbare ruimte kan worden opgewekt voor

bijvoorbeeld noodtelefoons of wegmarkering.

lSC’s

Het principe is gebaseerd op luminescent solar concentrators (LSC’s). Hoe

werkt dat? Fluorescente kleurstofmoleculen vangen zonlicht op, dat op de

plexischermen valt. Vervolgens zet het het om in oranje of rood licht, dat

naar de randen wordt weerkaatst. Langs deze randen zitten strips van zon-

necellen die het licht omzetten in stroom.

Zonne-geluidsschermen als toekomstige energiebron: ’s-Hertogenbosch neemt de proef op de som

goedkoper dan zonnepanelen

Een groot voordeel van de nieuwe schermen is dat ze van

vrijwel hetzelfde materiaal zijn gemaakt als veel van de hui-

dige geluidsschermen. Alleen langs de randen van de pla-

ten en in het frame moet elektra worden aangelegd. Dat

maakt deze oplossing in verhouding veel goedkoper dan

zonnepanelen met siliciumcellen.

proef in ’s-Hertogenbosch

De techniek is slechts getest in het eigen lab bij de TU/e met

een beperkte afmeting van veertig bij zestig centimer. Voor

de proef in ’s-Hertogenbosch worden twee testschermen

van oranje en rood plexiglas van vijf bij vier meter gebruikt.

De praktijk zal uitwijzen of deze ‘fluorescente zonnegelei-

der’ ook op grotere schaal functioneert.

Meer info bit.ly/ZehfiC

Colofon

Redactie

Jeroen Beekmans

Joop de Boer

Coolhunters

Nick van den Broek

Lieke Dols

Fabiënne van Grunsven

Edwin van Onna

Louisiana van Onna

Anne de Rooij

Joam de Stoppelaar

Michelle Vleugels

Barbel van Zanten

Met speciale dank aan

Petra Janssen

Hans Leeflang

Ontwerp

HOAX

druk

Kampert-Nauta

Een bus vol architecten, ambtenaren, fotografen en overige geïnteres-

seerden op expeditie langs de wateren en natuurgebieden van ’s-Herto-

genbosch. De bus reed onder andere langs het Bastionder, de Empelse

Dijk, de sluizen van het Máximakanaal en de Groote Wielen in Rosmalen.

Het Bossche Broek, misschien wel het bekendste

natuurgebied van ’s-Hertogenbosch en gelegen

vlak naast de binnenstad. Het gebied ligt in het

dal van de Dommel en staat ’s winters vaak onder

water.

De Moerputten, een moerassig gebied aan de

rand van ’s-Hertogenbosch. Dit stuk natuur-

gebied komt wellicht in aanmerking om in de

toekomst te overstromen bij hoog water om

andere gebieden te sparen.

De sluis bij Empel is recent gebouwd en zorgt

voor de verbinding tussen de Zuid-Willems-

vaart en de Maas. Bij hoogwater houdt de

sluis het water van de Maas. Ook de beroeps-

scheepvaart krijgt hierdoor een enorme

impuls.

1.

2.

4.

3.