MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)
-
Upload
mozaiek-brabant -
Category
Documents
-
view
229 -
download
3
description
Transcript of MozaïekBrabant krant #4 (editie 's-Hertogenbosch)
1Pagina
MOZAÏEKBRABANT
‘s-Hertogenbosch
MOZAÏEKBRABANT
De boerderij van de toekomst is open source
Pagina 4
Pagina 2
#4
Drones in het Brabantse landschap
Het recept voor de doe-democratie? Dat is er niet!
www.mozaiekbrabant.com
februari 2015
Samenwerkende partijen
Provincie Noord-Brabant, bkkc, gemeenten ‘s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven, Helmond en Tilburg, IABR-2014,
Architectuurcentrum Eindhoven, BAI, CAST, Groen4life, Designhuis, Cacaofabriek, Willem II Fabriek, Stadskantoor Breda,
de Brabantse waterschappen, LOLA Landscape Architects, Floris Alkemade Architects en Architecture Workroom Brussels
Deze krant geeft een impressie van de ideeën die we tijdens de expositie MozaïekBrabant ophalen. Het geeft een beeld van de activiteiten uit de expositie, interes-sante projecten die nu in Brabant plaatsvinden en korte blogs door onze coolhunters, een groep enthousiaste Brabanders die schrijven over vernieuwende ontwikke-lingen binnen en buiten Brabant. De artikelen zijn gere-lateerd aan de vier thema’s van MozaïekBrabant: water, wonen, energie en voedsel.
Van 9 oktober 2014 tot en met 28 februari 2015 reist een imposant wandtapijt van 12 bij 3 meter door Bra-bant met daarop een (toekomst)beeld van de provin-cie. De expositie, met werkateliers, debatten en diverse andere activiteiten over de vernieuwing van de ruimte-lijke inrichting van Brabant, trekt rond onder de naam #mozaiekbrabant.
Pagina 6
2Pagina MozaïekBrabant
Het recept voor de doe-democratie? Dat is er niet!
Burgerparticipatie, overheidsparticipatie, de participatiesamenle-ving, de doe-democratie. Allemaal termen voor dezelfde beweging: de samenleving is in transitie en de rol van de gevestigde orde — van overheid tot ondernemers tot onderwijs — is daarmee ook in beweging. Hoe verhouden we ons nu tot elkaar? Wat kunnen we van elkaar leren? En hoe voorkomen we dat we doorschieten naar een overbelaste burger? Tijdens de bijeenkomst ‘Netwerken met kern-kracht’ op 22 januari in de Willem II Fabriek kwamen 120 mensen bij elkaar voor dit thema. Centraal stond de kracht van de kleine ker-nen in Brabant, waar al veel initiatieven spelen om de leefbaarheid te behouden. Aan de hand van een aantal concrete voorbeelden werd de doe-democratie onder de loep genomen.
Door Monique Baars en Nuala Burns #iNNOvATiE #wONEN #vOEdSEl
Denk met MozaïekBrabant mee!
Brabant is een mozaïek van vele steden en dorpen, intensieve landbouw en veel
kleine industrie, en met veel natuur en water. Een divers landschap met uitdagin-
gen voor de toekomst. Nieuwe, creatieve ideeën zijn nodig om wonen, water-
huishouding, energie en voedselvoorzieningen met elkaar te verbinden in een
nieuw ruimtelijk beleid. Bijna 21.000 bezoekers hebben inmiddels het Brabant-
tapijt van twaalf bij drie meter bezocht en ideeën en tips gegeven voor Brabant over
de thema’s water, wonen, energie en voedsel! Denk je met ons mee? Kom dan langs
tijdens één van de activiteiten en bezoek de expositie. Kijk op www.mozaiekbrabant.
com voor actuele informatie. Wij zijn ook te vinden op Facebook (MozaïekBrabant)
en Twitter (@mozaiekbrabant).
van stad of platteland naar stad én platteland
De streeknetwerken van het Groene Woud en het Huis van de Brabantse Kempen
organiseerden de bijeenkomst. Beide netwerken deden mee aan een Europees
project, Rural Alliances genaamd, waarin lokale allianties worden gestimuleerd om
hun eigen leefomgeving te verbeteren. Het project eindigt in maart 2015, maar niet
voordat een oproep is gedaan aan de grote Brabantse steden: focus niet alleen op
ontwikkeling van de (binnen)steden, maar zoek over stadsgrenzen heen naar manie-
ren om met uitdagingen om te gaan. En hoe kan dat beter dan goede voorbeelden
te laten zien?
Het nieuwste samenwerken in Brabant
Tijdens de bijeenkomst passeert een aantal Brabantse diamanten op het gebied van
lokale samenwerking de revue. De coöperatie Esbeek is er één van: in 2007 opge-
richt door verontruste Esbekenaren om de leefbaarheid te vergroten. De coöpera-
tie bouwde starterswoningen en verbouwde een aangekocht café en zalencentrum.
Voorzitter Piet Verhoeven: “De doe-democratie is geloven in jezelf en ondernemer-
schap. Structuren ondermijnen dat. Esbeek ging daarom voor ‘onderkoepeling’ om
lokale initiatieven te stimuleren.” Ook bij de voedseltuin van VillaNueva zit de kracht
hem in de lokale aanpak. Theodoor van Leeuwen: “We hebben een professionele
tuin om een constante levering van groenten te kunnen garanderen. Ik zeg altijd
“doen we” tegen lokale marktpartijen met een goed plan en ga dan kijken hoe het
kan bijdragen aan onze professionaliteit.” En hoe verhoudt de overheid zich hier-
toe? Gedeputeerde Yves de Boer: “Dit vraagt om een nieuwe manier van besturen,
waar de overheid deelneemt en ruimte laat voor initiatieven als deze om te kunnen
groeien.”
Samen sterk op z’n Brabants
Tot slot kreeg Europarlementariër Lambert van Nistelrooij het rapport ‘Kernkracht’
van de Universiteit van Tilburg en de publicatie ‘Samen sterk op z’n Brabants’ van
Stichting Oisterwijk 800 SPOT overhandigd. Volgens Van Nistelrooij zou het Neder-
lands voorzitterschap van de Europese Unie het thema stad-landverbinding moeten
krijgen. “Brabant doet dat al goed, maar kan nog meer focussen op slim specialise-
ren. Zoek in je regio waar je kracht ligt en maak je daar samen sterk voor.” Hij ziet nog
genoeg mogelijkheden voor Brabant, zoals de bio-based economy voor het wes-
ten van de provincie. Eén van de conclusies van deze ochtend: dé doe-democratie
bestaat niet, het kent geen recept. Bouwen van overkoepelende structuren is het
zeker niet. Je vult het met elkaar in, door te geloven in jezelf en de omgeving, door
naar elkaar te luisteren en ruimte te laten voor elkaars initiatieven en beleving.
Meer info hetgroenewoud.com, brabantsekempen.eu, rural-alliances.eu,
esbeek.eu, facebook.com/voedseltuinvillanueva
IBA Parkstad: initiatieven van onderop met overzicht van bovenafHoe kun je een regio transformeren en tegelijkertijd een economische impuls geven? In Duitsland hebben ze daar de IBA (Internationale Bau Ausstellung) voor, een acht tot tien jaar-durende manifestatie over een locatie, stad of streek waarin burgers, overheden, ondernemers, privépersonen, scholen en wijkverenigingen de kans krijgen om ideeën hier-over te delen. Alle ideeën zijn welkom: van bouwproject tot tentoonstelling. De succesvolle IBA-aanpak is nu ook naar Nederland overgewaaid. Buurprovincie Limburg heeft de primeur.
Door Nuala Burns #iNNOvATiE #wONEN
Limburg is met haar IBA Parkstad aangemerkt als laboratorium en motor
voor vernieuwende en toonaangevende projecten van 2013 tot en met
2020. Het gaat hier om de Zuid-Limburgse regio, met gemeenten Heerlen,
Brunssum, Kerkrade, Landgraaf, Nuth, Onderbanken, Simpelveld en Voe-
rendaal. Gerenommeerd architect en curator van IBA Parkstad, Jo Coe-
nen, deelde zijn ervaringen op 16 januari in de Verkadefabriek tijdens de
bijeenkomst ‘Regio’s in transitie’. De kracht van IBA Parkstad zit volgens
Coenen in de combinatie van bottom up-initiatieven, aangereikt door de
regio zelf, en de sterke Nederlandse traditie van het ‘masterplan’. Zo wor-
den lokale initiatieven geplaatst in het bredere perspectief van het gebied.
Een mal vormen
Bottom up-initiatieven en top-down-regie worden in de discussie vaak lijn-
recht tegenover elkaar geplaatst. Coenen brengt hierin nuance: “Hoe kun
je bottom up initiëren als je niet weet wat de mal is?” In IBA Parkstad doet
Coenen wat hij zegt. De afgebakende regio en een drietal thema’s (Flexi-
beleStad, EnergieStad en RecycleStad) vormen de mal voor de Limburgse
IBA. Binnen die kaders zijn alle ideeën welkom.
Belangrijk signaal
Tot en met 15 december 2014 konden initiatiefnemers uit de regio pro-
jectvoorstellen indienen. Er kwamen maar liefst 290 voorstellen op deze
eerste Open Oproep binnen. Voor Coenen een belangrijk signaal dat IBA
Parkstad leeft en dat een regio graag betrokken is als het gaat over de
toekomst van de regio. Coenen & co beoordeelden alle voorstellen. Begin
april wordt meer bekend over de keuzes. Een flinke uitdaging om in een
proces zonder eindplan contouren te schetsen voor een masterplan. Ook
met de notie dat dit pas de eerste Open Oproep was.
Meer info
Nieuwsgierig geworden? Kijk op nederlandbovenwater.nl/blog voor
een terugblik van Peter van Rooy op de bijeenkomst ‘Regio’s in transitie’ en
op iba-parkstad.nl voor meer informatie over IBA Parkstad.
OpENiNg ExpOSiTiE MOZAÏEKBRABANT
Datum 5 februari, 15:00-17:00 uur
Locatie Stadskantoor,
Claudius prinsenlaan 10, Breda
Info mozaiekbrabant.com/kalender
Opening van de expositie en een interview met Yves
de Boer, Gedeputeerde Ruimtelijke Ontwikkeling,
en Bob Bergkamp, wethouder Stedelijke Ontwikke-
ling, door BLASt, het nieuwe architectuurplatform in
Breda dat die dag officieel van start gaat.
wORKSHOpMiddAg: dE wEg vAN HET wATER
Datum 10 februari, 13:30-17:30 uur
Locatie Stadskantoor,
Claudius prinsenlaan 10, Breda
Info mozaiekbrabant.com/kalender
De gemeente Breda stelt drie wateropgaven bin-
nen West-Brabant centraal in de workshop: See-
ligterrein (Breda), Stadsoevers (Roosendaal) en
Roode Vaart (Zevenbergen). Cees van der Veeken,
landschapsarchitect bij LOLA Landscape Archi-
tects (één van de deelnemende architectenbu-
reaus aan de IABR-2014) geeft een introductie en
leidt het gesprek. In de workshops gaan de deel-
nemers met de betrokken partijen de mogelijk-
heden voor de wateropgaven verkennen.
OOgSTBijEENKOMST MOZAÏEKBRABANT
Datum 12 februari, 13:00-18:00 uur
Locatie Stadskantoor,
Claudius prinsenlaan 10, Breda
Info mozaiekbrabant.com/kalender
De provincie Noord-Brabant deelt de resultaten van
het traject MozaïekBrabant met Brabant. Tijdens
de bijeenkomst wordt teruggeblikt op de expositie
MozaïekBrabant en vooruitgekeken naar het Het Jaar
van de Ruimte 2015 en de Omgevingsvisie voor Bra-
bant. In de deelsessie gaan de deelnemers aan het
werk met een van de vier onderwerpen. Op de open
markt staan enkele partners van MozaïekBrabant
open voor de inbreng van de bezoekers.
REflECTiONS
Datum 25 februari, 19:00-21:00 uur
Locatie Chassé Theater,
Claudius prinsenlaan 8, Breda
Info chasse.nl/cinema/programma/reflections
In de docufilm Reflections loopt de nieuwsgierige Wik
door zes steden waar hij verschillende ontmoetingen
heeft in en om het water. De film is een onderdeel
van het Europese project Water In Historic City Cen-
ters (WIHCC) waarbij in zes steden (Gent, Mechelen,
Breda, ’s-Hertogenbosch, Chester en Limerick) de
verbinding tussen de stad en het water is onderzocht.
Hans Thoolen, gemeente Breda, geeft een korte inlei-
ding op de film.
waarom is 2015 gekozen als het Jaar van de Ruimte?
“We leven nu vijfentwintig jaar nadat we in Nederland de
Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra hebben uitge-
bracht (ook wel bekend als Vinex). In deze nota werd een
strikte en duidelijke ruimtelijke planning voor Nederland
voorgesteld, waar uiteindelijk onder andere de Vinex-wij-
ken uit zijn voortgekomen. Maar ook de Tweede Maas-
vlakte, de vijfde baan van Schiphol en de Ecologische
Hoofdstructuur zijn resultaten van Vinex. De nota stelde
dat er gebouwd mocht worden op een beperkt aantal door
de overheid aangewezen locaties die over het algemeen in
of dicht bij de bestaande steden liggen. De uitvoering van
dit beleid heeft de ruimtelijke ontwikkeling de afgelopen
decennia jaar bepaald. Maar nu die opgave grotendeels is
gerealiseerd, willen we met het Jaar van de Ruimte terug-
kijken naar wat dit Nederland heeft gebracht. Gelijktijdig is
dit het moment om opnieuw de vraag over onze toekomst
te stellen. Wie werken daar nu eigenlijk aan? En wat voor
soort plan heeft de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland
nu nodig?”
En? welke aanpak heeft Nederland nodig?
“Een totaalplan maken voor de toekomst van Nederland in
2040 is niet meer van deze tijd. De veranderingen gaan te
snel en de overheid heeft niet meer de positie om in zijn
eentje te bepalen wat er gaat gebeuren. Dat willen we ook
niet meer. Vinex werd destijds centraal gestuurd vanuit
de Rijksplanologische Dienst (waarvan Leeflang destijds
directeur was, red.). Bij het Jaar van de Ruimte werkt het
ministerie samen met een groot aantal partijen, waaronder
Ruimtevolk, Platform31, Pakhuis de Zwijger en de Vereni-
ging Deltametropool. Dat zegt al heel veel. De opgave is
ook minder duidelijk. Vijfentwintig jaar geleden was er een
brede consensus: Nederland moest een distributieland
worden, we wilden Nederland als waterland versterken en
de steden moesten vitaler worden. Nu is die opgave veel
diffuser. Met het Jaar van de Ruimte hangen we de waslijn
uit en halen we ideeën, innovaties en initiatieven op die er
nu al zijn. We willen weten wie er al met de toekomst van
ons land bezig zijn en wat hun bevindingen zijn. Deze initi-
atieven van onderop kunnen inspiratie bieden en wellicht
breder ingezet worden.”
Een interview met Hans Leeflang over 2015 Het Jaar van de Ruimte
wat wil het Jaar van de Ruimte bereiken?
“We hebben drie dingen voor ogen. We willen de gebrui-
kers bij de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland betrek-
ken, we willen de dialoog binnen het vak organiseren, en
we willen onderzoeken wat het nieuwe handelingsper-
spectief is voor overheid en marktpartijen bij de ruimtelijke
ontwikkeling van Nederland.”
Kunt u al iets noemen dat aan de ‘waslijn’ is opgehangen?
“Heel bijzonder is een initiatief dat in de Stedendriehoek
(de regio Apeldoorn-Deventer-Zutphen, red.) speelt. De
bestuurders in deze regio willen dat de hele regio hon-
derd procent energieneutraal wordt en hebben met de EO
Wijers-stichting een prijsvraag uitgeschreven voor ontwer-
pers om met concrete voorstellen te komen. Hieraan zijn
niet alleen de gemeenten verbonden, maar juist ook een
groot aantal bedrijven uit de regio.”
wat wordt volgens u het hoogtepunt van het jaar?
“Zoals ik aangaf, willen we ook het grote publiek betrek-
ken bij het jaar. Daarom organiseren we in de zomer de
Maand van de Leefomgeving. Tijdens deze maand worden
publieksactiviteiten op allerlei bijzondere plekken geor-
ganiseerd, variërend van locatietoneel tot tijdelijke kam-
peerplaatsen op vier boegbeeldlocaties van de ruimtelijke
planning van de afgelopen vijfentwintig jaar. Zo komt er
een camping in de Blauwe Stad in de provincie Groningen
en één op de Tweede Maasvlakte in de haven van Rotter-
dam.”
Noord-Brabant is bezig met een nieuwe omgevings-
visie voor de ruimtelijke toekomst van de provincie.
De provincie gaat dit doen door aan te sluiten bij ont-
wikkelingen, trends en initiatieven die nu al gaande
zijn. De aanpak van MozaïekBrabant en het Jaar
van de Ruimte zijn daarvoor inspirerende voorbeel-
den. Hans Leeflang is één van de sprekers tijdens de
oogstbijeenkomst van MozaïekBrabant op 12 febru-
ari 2015.
Meer info wiemaaktnederland.nl
‘s-Hertogenbosch 3Pagina
IBA Parkstad: initiatieven van onderop met overzicht van bovenaf Activiteitenkalender MozaïekBrabant
februari 20152015 Is het Jaar van de Ruimte. In dit themajaar wordt bekeken welke ini-tiatieven er op het gebied van ruimtelijke planning momenteel spelen en hoe deze omgaan met de belangrijkste opgaven waar Nederland mee te maken heeft. Deze keer geen omvattende visies, strakke strategieën en meeslepende verhalen, maar ophalen van wat er al is en dat bundelen en tot beleid verwerken. We spraken met initiatiefnemer Hans Leeflang van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu en vroegen hem wat we van het Jaar van de Ruimte kunnen verwachten.
Foto
’s: I
BA
Par
ksta
d
Door Joop de Boer #lANdSCHAp
4 MozaïekBrabant Pagina
Wall of Dreams
Wilt u binnenkort de expositie MozaïekBrabant bezoeken? Vergeet dan niet uw
idee/kans/droom voor Brabant te noteren op de Wall of Dreams. Hieronder ziet u
een aantal dromen van de deelnemers uit ‘s-Hertogenbosch. Ook via Twitter kunt u
uw dromen met ons delen onder vermelding van de hashtag #MOZAIEKBRABANT.
Wat doe je met je boerderij als je niet mee wilt in schaalver-groting, maar idealen wilt verwezenlijken en toch een boter-ham wilt verdienen? Dat vraagt om een eigentijdse aanpak en nieuwe ideeën. Melkboer Rob Denissen wilde zijn boer-derij niet vergroten, maar wat dan wel? Tijdens Agri Meets Design in 2013 ontmoette hij tal van ruimdenkers die mee-dachten over zijn vraagstuk. Twee jaar later staat het concept van het ‘Farm Lab’ er.
Door Nuala Burns #iNNOvATiE #vOEdSEl
Op de Piet van Meintjeshoeve houdt Rob Denissen 75 koeien. Om de
boerderij rendabel te houden stelde hij een plan op. Schaalvergroting
was één van de opties: van 75 naar 200 koeien. “Toen ik de tekening van
de nieuwe koeienstal zag, was ik eerst enthousiast. Maar later dacht ik: is
dit de toekomst van onze boerderij?” Denissen sparde destijds met colle-
ga-agrariërs over andere mogelijkheden, maar veel van hen zaten in het-
zelfde schuitje. Een oplossing lag niet meteen voor handen.
Creativiteit van ruimdenkers
Denissen kwam in 2013 in contact met Agri Meets Design, een initiatief van
het Ministerie van Economische Zaken, ZLTO en provincie Noord-Brabant.
Agri Meets Design zoekt door middel van design, oplossingen voor de
hedendaagse uitdagingen van de agrifoodsector. Dit was de ideale plek
voor Denissen om zijn vraagstuk neer te leggen. Voor hem ging er een
wereld open. “Eerder zat ik alleen met collega-agrariërs om tafel. Dan blijf
je vanuit je eigen perspectief een probleem benaderen. Bij Agri Meets
Design werd dat opengebroken en ontstonden de eerste ideeën voor
de toekomst van de boerderij.” Ideeën die nu samen met ontwerpbureau
Ruigwerk zijn ontwikkeld tot het concept van het Farm Lab.
van denken naar doen
Denissen wil met zijn open source-boerderij een circulaire economie creë-
ren waar mensen en bedrijven kunnen uitvinden, maken en delen, en waar
zij op een laagdrempelige manier het boeren kunnen ervaren. Naast de
melkproductie die hij nu heeft, wil hij zijn boerderij openstellen voor men-
sen om nieuwe ideeën te ontwikkelen. Er is ruimte, melk, vlees en mest
waar je van alles mee kunt: gas opwekken uit mest of een nieuw soort pud-
ding creëren van rauwe melk, een koeien-app ontwikkelen, het is allemaal
mogelijk. “Het Farm Lab is nog een concept, de komende tijd moet blijken
of het werkt”, aldus Denissen.
Meedoen?
Ben je nieuwsgierig geworden? Neem eens een kijkje op de boerderij en
wie weet kun je jouw droom daar verwezenlijken! Denissen is nog op zoek
naar partners die het Farm Lab mee willen realiseren.
Meer info pietvanmeintjeshoeve.nl, agrimeetsdesign.nl
De boerderij van de toe-komst is open source
Drones in het Brabantse landschapEen op afstand bestuurd onbemand luchtvoertuigje (ook wel drone genoemd) is afgelopen feestdagen met stip gestegen in de cadeaulijs-ten. Maar drones kunnen meer dan mooie luchtfilmpjes maken van bij-voorbeeld je eigen achtertuin. De provincie Noord-Brabant is een pionier en zet drones in bij het beheer van natuur en akkers.
Door Niels Hansen #NATuuR #vOEdSEl
Boven de natuurgebieden Kampina, Brabantse Wal en Groote Peel hebben afgelopen
zomer deze zeer lichte vliegtuigjes gevlogen. Het is een experiment van de provincie om
uitdroging van de natuurgebieden te meten. Noord-Brabant heeft ongeveer 35.000 hec-
tare natte natuur waarvan naar schatting 26.000 hectare verdroogd is. Verdroging is één
van de problemen die in deze gebieden spelen. Daarom wil de provincie in beeld brengen
hoe de toestand van deze gebieden is vóór en na de uitvoering van herstel maatregelen.
Het snel en efficiënt in kaart brengen van verdroging is een hele klus, drones bieden nu
misschien een uitkomst.
peilbuizen
Verdroging wordt nu gemeten door het slaan van peilbuizen. Dit is een arbeidsintensieve
methode waarmee per gebied veel buizen de grond in moeten om een goed beeld te krij-
gen. De ingezette drones maken luchtfoto’s van de betreffende natuurgebieden. Zo wordt
op afstand gemeten. Naar verwachting kan het meten hierdoor in de toekomst sneller
en gebieddekkend. De provincie onderzoekt samen met de waterschappen en natuurbe-
heerders in het huidige proefproject nog of deze methode geschikt is om haar beleid op
af te stemmen.
precisielandbouw
Maar ook op de boerderij wordt volop geëxperimenteerd met de drone als meetinstru-
ment. Brabantse boeren gebruiken de mini-helikopters om bijvoorbeeld vocht en mine-
ralen in de grond te meten of om gewassen te inspecteren. Dit wordt precisielandbouw
genoemd. Speciale software kan de informatie verzameld door de drones analyseren.
Zoals de app CloudFarm van de Reuselse firma Van den Borne Aardappelen, specialist in
precisielandbouw.
75 ton aardappelen
De moderne boer zit niet meer alleen met laarzen aan op de tractor, maar zit ook als een
agro-manager achter zijn laptop. Nieuwe automatisering maakt de boerderij nog effi-
ciënter. En volgens Van den Borne kan een hectare binnenkort 75 ton aardappelen per
jaar opleveren. Maar dat heeft ook een keerzijde. “Robots nemen het boerenwerk over”,
schrijft het Reformatorisch Dagblad. Ook kan nog lang niet iedereen wennen aan het idee
dat luchtopnamen gemaakt worden, waardoor je zomaar gefilmd wordt.
‘s-Hertogenbosch Pagina 5
De blijvende waarde van tijdelijk gebruikOp het terrein van de voormalige mengvoederfabriek De Heus aan de Zuid-Willemsvaart in ’s-Hertogenbosch wordt gebouwd aan een sociale, culturele en economische hotspot met internationale uitstraling. Nadat de gemeente het terrein in 2008 aankocht voor dertig miljoen greep een groep bewoners en ondernemers de kans om voor een periode van tien jaar de invulling op zich te nemen. Petra Janssen is één van de initiatief-nemers en vertelt ons waarom zij het als ontwerper belangrijk vindt om bij de ontwikkeling van het gebied betrokken te zijn.
Door Joop de Boer #wATER
Petra Janssen is grafisch ontwerper en oprichter van Studio Boot. Haar ontwerpstudio
houdt zich niet langer alleen bezig met het vormgeven van het platte vlak, maar zoekt op
verschillende manieren naar een nieuwe rol van de ontwerper in de samenleving: “We
willen een aantal maatschappelijke vragen direct in de samenleving toetsen. Die kans
biedt dit terrein,” vertelt Janssen. “We willen vanuit de betekenis en geschiedenis van het
gebied ontwikkelen, waarbij we niet alleen tijdelijk impact hebben, maar ook blijvende
waarde creëren.”
werkwarenhuis
De verwachting is dat er dit jaar al concrete initiatieven zijn voor de plek waar de stoffige
geur van veevoer nog maar net is opgetrokken. “We gaan een filiaal van ‘werkwarenhuis’
Social Label opzetten op het De Heus-terrein. Hier koppelen we ontwerpers aan mensen
met een afstand tot de arbeidsmarkt die de ontwerpen kunnen maken en verkopen. De
filosofie van de plek krijgt daarmee een nieuw leven doordat we de verdwenen maaktradi-
tie weer terugbrengen,” aldus Janssen.
Restaurant van Aken
Een ander initiatief dat Janssen samen met Jacques van Geffen en Pepijn Mulder ont-
wikkelt in één van de monumentale gebouwen aan de kade is Van Aken; een bijzonder
restaurant dat meer biedt dan alleen eten en drinken en voortbouwt op het succes van het
Mariapaviljoen, een restaurant dat ze eerder opende in ’s-Hertogenbosch. Het wordt een
open plek voor iedereen in de stad met volop culturele programmering en het restaurant
gaat samenwerken met toeleveranciers uit ’s-Hertogenbosch en omgeving.
Ontdekken door doen
“Door onszelf op te stellen als creatief ondernemer en pionier, zijn we in staat om mee
te denken over de toekomst van onze samenleving”, stelt Janssen. “Door samen te wer-
ken met andere pioniers en specialisten uit verschillende vakgebieden kunnen we veel
van elkaar leren en een grotere beweging maken. Als we de samenwerking zoeken met
bestuurders, wetenschappers en ondernemers, maar ook met mensen met een grotere
afstand tot de arbeidsmarkt, wordt er veel meer mogelijk en is het resultaat blijvend.”
Meer info pleisterplaatsdevrijheid.nl, studioboot.nl, sociallabel.nl, mariapaviljoen.nl
De Zuid-Willemsvaart is een belangrijke historische transportverbinding in Noord-Brabant, die door de jaren heen tal van industriële activiteiten heeft aangetrokken. Nu steeds meer fabrieksgebouwen aan de oevers leeg komen te staan, ontstaat er ruimte voor nieuwe publieke functies. We lichten twee voorbeelden uit: De Heus in ’s-Hertogenbosch en de CHV Noordkade in Veghel.
Sinds vorig jaar is Veghel een cultuurgebied rijker dat zich kan meten met de Amsterdamse Westergasfabriek, Strijp-S in Eindhoven en het Landschaftspark in Duisburg-Noord. Het complex van mengvoederfabrieken aan de Zuid-Wil-lemsvaart, dat bijna een eeuw toebehoorde aan de Coöpe-ratieve Handels Vereniging (CHV), ontpopt zich tot een brui-send centrum waar kunst, cultuur en eten samenkomen.
Door Jeroen Beekmans #wATER #vOEdSEl
Veghel dankt haar functie als industrie- en transportdoorgang groten-
deels aan de Zuid-Willemsvaart. In 1915 besloot de CHV, een inkoopor-
ganisatie van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB), aan de
noordkade van het kanaal in Veghel een enorme graansilo te bouwen. In
de decennia erna verrezen steeds meer industriële gebouwen, waaronder
een mengvoederfabriek.
Herontwikkelen
In 2010 kwam het hele complex leeg te staan toen CHV fuseerde met de
Noord-Nederlandse zusterorganisatie Agrifirm en naar Apeldoorn ver-
huisde. Er ontstond een ruimtelijke uitdaging: wat doen we met al die lege
fabrieken en silo’s? Veghel is niet de eerste gemeente in Nederland die
te maken kreeg met zo’n opgave. Amsterdam bouwde bijvoorbeeld in de
jaren negentig haar oude Westergasfabriek op succesvolle wijze om tot
een nieuwe culturele trekpleister. Maar Veghel is Amsterdam niet. Toch is
het gelukt om met lokale partners het oude CHV-complex aan de Zuid-Wil-
lemsvaart om te toveren tot een unieke plek met een nieuwe publieke
functie, die tegelijkertijd haar industriële verleden niet verloochent.
van mengvoeder naar food trends
Cateraar Maison van de Boer opende een pop-up-restaurant in een rauwe
betonnen ruimte boven in een van de karakteristieke graansilo’s. Honderd
meter verderop delen restaurant Wittern en bioscoop Industry samen een
fabriekspand met de Veghelse stadsbrouwerij De Vleeghel. Kunstenaars
van De Compagnie organiseren exposities en evenementen en in 2017
opent theater De Blauwe Kei er de deuren.
Berlijn aan de Zuid-willemsvaart
De CHV Noordkade is één grote speelplaats waar een hoop te ontdek-
ken valt. Buiten ligt een skatebaan die gemaakt is van oud fabrieksijzer.
Twee silo’s zijn op creatieve wijze beplakt met raampartijen, waardoor het
lijkt alsof er mensen wonen. En op straat staan kleine karretjes met peren-
boompjes. De sfeer en stijl van de gebouwen en het gevoel dat je overal in
kunt en op mag doet nog het meest denken aan industriële vrijplaatsen in
grote steden als Berlijn. In Veghel smaakt het in ieder geval naar meer: er
wordt momenteel hard gewerkt aan uitbreiding van het project.
Meer info chvnoordkade.nl
CHV Noord-kade: een stukske Berlijn in Veghel
Betrokkenen bij Social Label en ontwerper
Roderick Vos bij De Heus. Foto: Studio Boot
Pop-up-restaurant P’rooflokaal van Maison
van den Boer op de CHV Noordkade
CHV Noordkade
Oude silo’s op de CHV Noordkade
MozaïekBrabant 6Pagina
Boer, bier, waterBoer, bier, water. Deze combinatie van woorden associeer je meestal met carnaval. Sinds kort is het ook de naam van een uniek samenwerkingspro-ject waarbij landbouwers in de gemeente Laarbeek samen met andere partijen duurzame, innovatieve ontwikkelingen inzetten in hun bedrijfs-voering. Doel: verantwoord bodemgebruik.
Door Britt werner #wATER
Het ‘Boer, bier, water’-project bestaat uit vier deelprojecten. Een voorbeeld van zo’n deel-
project is het terugdringen van bestrijdingsmiddelen en het afwisselend verbouwen van
gewassen om monocultuur, en daarmee een slechtere bodem, tegen te gaan. “Vroeger
groeide er een hoop graan in Laarbeek, maar doordat we alleen nog maar maïs telen, zijn
we dat bijna vergeten”, zegt teeltspecialist Rolf van Dijck van Agrifirm. “De grond is nog
steeds prima geschikt om gerst op te verbouwen en het is helemaal mooi dat dit ook bij-
draagt aan de weerbaarheid van de bodem. Er is hier dus sprake van wisselteelt!”
water hergebruiken
Een ander deelproject is het efficiënt (her)gebruiken van water. René Klerks, werkzaam bij
de projectgroep Verdrogingsbestrijding Lieshout en Hergebruik proceswater Bavaria, legt
uit: “Bavaria onttrekt 2,5 miljoen kubieke meter water per jaar. Hiervan wordt 1,5 miljoen
kuub gereinigd spoelwater geloosd. Een kerngroep van boeren, deskundigen van Water-
schap Aa en Maas, Rijkswaterstaat en ZLTO onderzoekt hoe het water opnieuw gebruikt
kan worden. Een van de ideeën is het sluiten van waterkringlopen, zodat het proceswater
van Bavaria nuttig kan worden ingezet in de landbouw.” Volgens Klerks is het de hoogste
tijd voor zo’n plan. “Als gevolg van de klimaatverandering zal er in de toekomst sprake
zijn van droogte en watertekorten. Het project is een goed voorbeeld van gezamenlijk
een oplossing zoeken hoe hiermee om te gaan.” Wel geeft hij aan dat we er nog lang niet
zijn. Overheden zouden volgens hem nog veel meer kunnen halen uit samenwerking met
ondernemers en industriële bedrijven. Dat is een reden om de komende jaren te blijven
proosten op gezondheid, of je nu water of bier drinkt!
Meer info boerbierwater.nl
Toen het natuurgebied Dommelbimd aan de rand van Box-tel te koop kwam te staan, vroegen bewoners zich meteen af of het gebied zijn natuurlijke functie wel zou behouden. De enige manier om daarvoor te zorgen, was het gebied zelf aanschaffen. Zij zamelden drie ton in om het hele natuurge-bied te behouden voor toekomstige generaties.
Door Joop de Boer #lANdSCHAp #wONEN
Overal in Brabant ontstaan nieuwe vormen van coöperatie waarbij bewo-
ners zelf het heft in handen nemen. Meestal gaat dit over het gezamen-
lijk inkopen van energie, het bouwen van woningen of het verbouwen van
voedsel. De samenwerking van de Boxtelse gemeenschap is uniek te noe-
men.
Crowdfunding
Stichting Dommelbimd verzamelde via crowdfunding binnen een mum
van tijd genoeg geld om het bijzondere natuurgebied van bijna 6,5 hec-
tare te verwerven. Burgers kochten een aandeel in het gebied en ontvin-
gen in ruil daarvoor een certificaat waarmee ze officieel eigenaar zijn van
een meter Dommelbimd.
paardenschuur
Het doel van de bewoners is om het gebied zijn unieke uit-
straling vol met bloemen vlinders en vogels te behouden
en te voorkomen dat er een woonwijk, parkeerplaats, of
sportaccommodatie komt. Hiermee blijft de Dommelbimd
een toevluchtsoord voor ijsvogels, ooievaars, watersnippen
en hazen. Daarnaast willen bewoners de toegankelijkheid
van het gebied vergroten door er een zogenaamd laar-
zenpad aan te leggen en een oude paardenschuur om te
toveren tot een biologielokaal. Doordat met crowdfunding
bijna twee keer zoveel werd opgehaald als nodig, kunnen
ook deze ambities worden waargemaakt. De Dommelbimd
blijft dus niet alleen behouden — het wordt zelfs verbeterd.
Brabants landschap
Brabants Landschap heeft een belangrijke rol gespeeld
bij de aanschaf van het gebied. Omdat de organisatie het
bewonersinitiatief dusdanig sympathiek en innovatief vond,
heeft ze het gebied vooruitlopend op het succes van de
crowdfundingcampagne aangekocht. Zodra het volledige
bedrag was opgehaald, is het gebied aan de bewoners
doorverkocht.
Meer info dommelbimd.nl
Inwoners van Boxtel kopen samen een natuurgebied
Foto’s: Stichting Dommelbimd
Foto: De Conceptenbouwers
‘s-Hertogenbosch 7Pagina
Een vrucht-bare bodem wereldwijdIn het Brabantse mozaïeklandschap komt moderne high-tech-kennis samen met traditionele expertise vanuit de landbouw. Dit leidt tot nieuwe ideeën en producten. Zoals de Organic Fertilizer App, een app die boeren in de hele wereld helpt bij het kiezen van de juist behandeling van hun gronden.
Door lieke dols #vOEdSEl
De Organic Fertilizer App van Ferm-o-Feed is een in Bra-
bant ontwikkelde app die voortbouwt op de kennis en
expertise van het familiebedrijf Den Ouden. Het in Schijn-
del gevestigde familiebedrijf is gespecialiseerd in mest-
stoffen, bodemverrijkers en biomassa en levert in de hele
wereld organische voedingsstoffen voor verarmde gron-
den.
Real-time inzicht
Samen met Conceptenbouwers uit Vught ontwikkelde Den
Ouden deze online smartphone-applicatie die databases
op het gebied van meststoffen, grondsoorten en weerbe-
richten aan elkaar koppelt. Op deze manier kunnen klanten
wereldwijd realtime inzicht krijgen in de beste manieren
om bodems te behandelen met organische mestproduc-
ten. Daarbij leren ze ook van elkaar.
Optimalisatie
De app werkt dus niet alleen als een database, maar wordt
verrijkt met de inzichten van deelnemers. Op deze manier
ontstaan er een laagdrempelige, internationale gemeen-
schappen die elkaars inzicht en ervaringen delen. Hierdoor
draagt het bij aan het optimaliseren van de landbouw en
voedselproductie.
Meer info conceptenbouwers.nl, fermofeed.com
Samen met het gezin of met vrienden een hapje eten, maar iedereen wil wat anders? Bij een foodmarkt is dat geen probleem meer. Zodra je naar binnen loopt, waan je je op een grote binnenmarkt. De lekkerste geuren van diverse restaurantjes komen je tegemoet. Van gegrild vlees tot gebakken vis; er is voor ieder wat wils.
Door Edwin en louis van Onna #vOEdSEl
Geïnspireerd door grote indoor foodmarkten in het buiten-
land, zoals in Kopenhagen, Madrid en Londen, zien we dit
nieuwe type voorziening ook steeds meer in Nederland. In
Eindhoven wordt momenteel de onderste verdieping van
het Veemgebouw op Strijp-S verbouwd tot een heuse food
court. Bazouq opent in de Piushaven in Tilburg in 2015 een
eethal die tijdens een aantal weekenden geopend zal zijn.
Ook de Veghelse grootgrutter Jumbo heeft eigen ‘Food-
markten’ geopend in Breda en Amsterdam.
Overdekte foodmarkten: een smakelijk fenomeen
foodhallen
De Foodhallen in Amsterdam-West blijken al een groot
succes. Verschillende soorten eettentjes, van Vietnamees
tot Mediterraans, omringen eettafels in het midden van de
hal. Je kunt van verschillende stands gerechten uitkiezen
en deze meenemen naar een zelfgekozen tafeltje. Maar net
als op een traditionele markt eet men ook staand, bijvoor-
beeld aan de bar bij een eettentje.
Keuzevrijheid
Nog ambitieuzer is de nu al beroemde Markthal in Rotter-
dam, een door architectenbureau MVRDV ontworpen over-
dekt eetfestijn gecombineerd met woningen erboven en
een ondergrondse parkeergarage. We zijn benieuwd of de
Brabantse food courts net zo zullen bruisen als die in de
Randstad. Het betekent in ieder geval veel keuzevrijheid
voor horeca-ondernemers en de consument.
Meer info bazouq.nl, hallo.jumbo.com/foodmarkt,
markthalrotterdam.nl
Schijn een lichtje op mijDe talloze vechtpartijen die het nachtleven in het centrum van Eindhoven ontsieren, kunnen verholpen worden met licht. Althans dat beweren de gemeente Eindhoven, Philips en de Technische Universiteit Eindhoven. Gezamenlijk start-ten ze daarom het project ‘De-escalate’: een ‘levend labora-torium’ waarin wordt onderzocht op welke manier licht een bijdrage kan leveren aan het voorkomen van conflicten. De pilot is onderdeel van het gemeentelijk project Stratumseind 2.0, dat als doel heeft om het uitgaanscentrum van de Bra-bantse Lichtstad veiliger te maken.
Door Joop de Boer #ENERgiE #wONEN
Veel incidenten ontstaan als gevolg van alcoholgebruik. Vooral mannen
zijn na het drinken van (te)veel alcohol prikkelbaar en dat zorgt soms voor
opstootjes. Licht kan in zo’n geval helpen om de focus te verleggen of om
een de-escalerende sfeer neer te zetten. Op een centrale plek in de stad
wordt het lichtprogramma in real time afgestemd op de situatie. Dat kan
leiden tot warm licht als de sfeer grimmig is, maar ook bijvoorbeeld tot
een lichteffect dat de sfeer van een bar of nachtclub doorzet op straat op
het moment dat de kroegen sluiten. Dit verkleint de harde overgang van
binnen naar buiten.
living lab
Het experiment heeft volgens Floriaan Tasche, directeur openbare verlich-
ting bij Philips, het karakter van een onderzoek. “Het is de bedoeling om
kennis te vergaren over de rol van licht op menselijk gedrag. Met de uit-
komsten van het living lab kunnen we het juiste lichtscenario zowel reac-
tief als preventief inzetten voor een veiliger en beter uitgaansleven. Hier in
Eindhoven doen we ervaring op zodat gemeenten in heel Nederland van
hun uitgaansbuurt een veilig en gezellig horecagebied kunnen maken of
kunnen houden.”
Meer info lighting.philips.nl
Foto: Frank van Beek (philips.nl)
Foto: Frank van Beek (philips.nl)
Foto’s: Louis van Onna
8Pagina MozaïekBrabant
MOZAÏEKBRABANT
www.mozaiekbrabant.com
Expeditie naar de toekomst van het water in en om Den BoschDoor Britt werner #wATER
Op 22 januari organiseerde het Bosch Architectuur Initiatief (Bai) een expe-
ditie naar de toekomst van het water in de stad. Een grote groep belang-
stellenden bezocht en besprak voorname waterprojecten en zoomde in op
projecten die gerealiseerd gaan worden in de stadsrand van ‘s-Hertogen-
bosch. Britt Werner maakte een fotoverslag.
Meer informatie http://bit.ly/1BniJol
geluidsschermen van doorzichtig gekleurd plexiglas waarmee ener-
gie voor bijvoorbeeld wegverlichting wordt opgewekt? Komend jaar
experimenteert de gemeente ’s-Hertogenbosch voor het eerst met
deze zonnegeluidsschermen langs de westring.
Door Edwin en louis van Onna #ENERgiE
Het idee is afkomstig van Michael Debije, een Amerikaanse onderzoeker
die werkzaam is aan de faculteit Scheikundige Technologie van de Tech-
nische Universiteit Eindhoven. Hij pleit al jaren voor alternatieve zonnepa-
nelen waarmee energie in de openbare ruimte kan worden opgewekt voor
bijvoorbeeld noodtelefoons of wegmarkering.
lSC’s
Het principe is gebaseerd op luminescent solar concentrators (LSC’s). Hoe
werkt dat? Fluorescente kleurstofmoleculen vangen zonlicht op, dat op de
plexischermen valt. Vervolgens zet het het om in oranje of rood licht, dat
naar de randen wordt weerkaatst. Langs deze randen zitten strips van zon-
necellen die het licht omzetten in stroom.
Zonne-geluidsschermen als toekomstige energiebron: ’s-Hertogenbosch neemt de proef op de som
goedkoper dan zonnepanelen
Een groot voordeel van de nieuwe schermen is dat ze van
vrijwel hetzelfde materiaal zijn gemaakt als veel van de hui-
dige geluidsschermen. Alleen langs de randen van de pla-
ten en in het frame moet elektra worden aangelegd. Dat
maakt deze oplossing in verhouding veel goedkoper dan
zonnepanelen met siliciumcellen.
proef in ’s-Hertogenbosch
De techniek is slechts getest in het eigen lab bij de TU/e met
een beperkte afmeting van veertig bij zestig centimer. Voor
de proef in ’s-Hertogenbosch worden twee testschermen
van oranje en rood plexiglas van vijf bij vier meter gebruikt.
De praktijk zal uitwijzen of deze ‘fluorescente zonnegelei-
der’ ook op grotere schaal functioneert.
Meer info bit.ly/ZehfiC
Colofon
Redactie
Jeroen Beekmans
Joop de Boer
Coolhunters
Nick van den Broek
Lieke Dols
Fabiënne van Grunsven
Edwin van Onna
Louisiana van Onna
Anne de Rooij
Joam de Stoppelaar
Michelle Vleugels
Barbel van Zanten
Met speciale dank aan
Petra Janssen
Hans Leeflang
Ontwerp
HOAX
druk
Kampert-Nauta
Een bus vol architecten, ambtenaren, fotografen en overige geïnteres-
seerden op expeditie langs de wateren en natuurgebieden van ’s-Herto-
genbosch. De bus reed onder andere langs het Bastionder, de Empelse
Dijk, de sluizen van het Máximakanaal en de Groote Wielen in Rosmalen.
Het Bossche Broek, misschien wel het bekendste
natuurgebied van ’s-Hertogenbosch en gelegen
vlak naast de binnenstad. Het gebied ligt in het
dal van de Dommel en staat ’s winters vaak onder
water.
De Moerputten, een moerassig gebied aan de
rand van ’s-Hertogenbosch. Dit stuk natuur-
gebied komt wellicht in aanmerking om in de
toekomst te overstromen bij hoog water om
andere gebieden te sparen.
De sluis bij Empel is recent gebouwd en zorgt
voor de verbinding tussen de Zuid-Willems-
vaart en de Maas. Bij hoogwater houdt de
sluis het water van de Maas. Ook de beroeps-
scheepvaart krijgt hierdoor een enorme
impuls.
1.
2.
4.
3.