Ethische dilemma'sNaar een moreel besef voor mentoren.KEES SPAPENS

BRON:

DR. D.P. TOUWEN

ETHIEK EN RECHT VAN DE GEZONDHEIDSZORG LUMC

Over belangenbehartiging van wilsonbekwame mensen

Zie ook: www.ethicas.nlwww.ceg.nl

Programma

Vignet

Stukje theorie- Zelfbeschikking- Vertegenwoordiging- Belangenbehartiging- Veranderende belangen- Welbevinden

Belang van communiceren

Casus

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

3

Doktersbezoek

Mevrouw van der Meer heeft een huidgezwelletje, dat vermoedelijk huidkanker is. Ze weigert naar de dokter te gaan, zoals ze alles weigert sinds ze beginnend dementerend is. Je weet: ze heeft nu nog geen pijn, maar dat zal zeker komen en dan is het misschien te laat.

Ze is vroeger nooit een dokterloper geweest. Ze weigerde altijd al pillen. Nu zegt ze soms: “was ik maar bij Jan.” (Haar overleden man)

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

4

Wat is goed voor de kwetsbare persoon

Klassiek ethische vraag

Vóór 1960: de dokter beslist

Na 1960:toenemende autonomie- er kan veel meer- patiënt is nu kritischer

Zelf beslissen! is nude norm

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

5

Autonomie

Ideaal: een rationele, goed geïnformeerde onafhankelijk redenerende patiënt.

Werkelijkheid:

kwetsbaar afhankelijk cognitieve achteruitgang emoties kennisachterstand sociale context

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

6

Wilsbekwaam

In staat wil te uiten

Informatie begrijpen

Keuze kunnen beargumenteren

Gevolgen kunnen overzien

Keuze is “authentiek”

wettekst:”…in staat tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake.”

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

7

Wat is goed voor de kwetsbare persoon, voor wie je mentor bent

Vertegenwoordiger neemt beslissing overwegend…

Wat de ander zelf heeft besloten, toen hij/zij nog wilsbekwaam was (bijv. in wilsbeschikking)

Wat hij/zij zelf zou hebben besloten, als hij/ze het nog kon (vervangend oordeel)

Wat voor mensen in vergelijkbare situaties meestal wenselijk geacht wordt (bestwil-principe)

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

8

Vertegenwoordigen

Minderjarig* Ouders * 12-16 ouders en kind

Meerderjarig* mentor* gemachtigde* echtgenoot* Ouder, kind, broer/zus

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

9

Maar

Belangen kunnen verschuiven

Wat is dan dominant?

Zijn er nieuwe belangen ontstaan?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

10

Bij wilsonbekwaamheid

Situationeel begrip: terzake wilsbekwaam…

Dus: goed in gesprek blijven.

Taakspecifieke wilsbekwaamheid

Protestgedrag serieus nemen

En vooral: geen lijden vermeerderen!

Doel: Welbevinden.

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

11

Ethiek

Even stilstaan en afstand nemen en kritische vragen stellen

Proberen om te gaan met de spanning tussen normen en idealen

Proberen het goede te omschrijven

Motiveert het goede te doen

Nadenken op een geordende manier

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

12

Nadenken over de vraag of het goede wel gedaan

wordt.

Richtsnoer voor zorg en behandelingvan de wilsonbekwame patiënt

In de zorg streven naar welbevinden

Welbevinden bepalend voor de vaststelling van haar belang

Bij vroegere wensen moet actuele belang voorop staan

Bij duidelijk welbevinden: geen goede argumenten voor abstineren

Bij gebrek aan welbevinden: terughoudendheid in behandeling

Te allen tijde geldt: geen lijden vermeerderen

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

14

Belangenbehartiging

Mentor (vrijwilliger): betrokken perspectief, zonder de invloed van de professionele blik

heeft goed inzicht in bestwil

focus op welbevinden voor deze persoon op dit moment in deze situatie

dus investeren in leren kennen van de cliënt wegens - verschuivende belangen

- overgebleven wil

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

15

In gesprek blijven.

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

16

Concluderend: belangen

(respect voor) autonomie is belangrijke waarde

Gezondheidszorg: Helpen; goed doen; geen lijden vermeerderen

Eigen inbreng van kwetsbare persoon is essentieel

Ook op leeftijd kunnen belangen veranderen en verschuiven

Belang bij wilsonbekwaamheid: welbevinden

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

17

Link naar de Powerpoint

www.slideshare.net/fimk

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

18

Vignetten.

Mentorbewindvoerder spagaat

Mevrouw, niet-aangeboren hersenletsel na auto-ongeluk, rolstoelafhankelijk. Gelijktijdig met het mentorschap is er beschermingsbewind uitgesproken. Ik ging met haar vlak voor Kerst naar het tuincentrum.

“Weet ze echt wel zeker dat zij alle spullen wil kopen die zij heeft uitgezocht? Ze is ook op zoek naar een geschikte zomervakantie en de nieuwe meubeltjes moeten nog afbetaald!” Ze zit niet direct in geldnood, maar kan ook niet gewoon alles kopen. Mag ze ook iets voor zichzelf met Kerst en Oud en Nieuw?

20

40 jaar autorijden

Mijnheer wil nog autorijden, maar het is eigenlijk niet meer verantwoord. Hij overziet het verkeer niet meer. Hij is niet te overtuigen. Hij rijdt immers al 40 jaar en nooit schades. Behalve dan wat blikschade het laatste jaar. Moet ik zijn vrijheid respecteren of zijn medeweggebruikers beschermen?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

21

Weggelopen

Je bent mentor van een 19 jarige bij haar moeder wonende adolescent met verstandelijke beperking, die je belt, dat ze het thuis niet meer kon uithouden en is weggelopen. Moeder heeft een nieuwe vriend, die niet van haar af kan blijven. Ze wil pertinent niet terug!

2-3

-2016

Mento

ren L

imbric

ht

22

Prik

Mijn mevrouw heeft suikerziekte en is insulineafhankelijk. Sinds een paar dagen weigert ze de spuit en ze wordt er goed ziek van. Moet de wijkzuster toch maar de bloedwaarde bepalen en de insuline toedienen of is de onschendbaarheid van haar lichaam belangrijker?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

23

Mooie kleding

Zelfs hartje winter trekt mevrouw soms veel te luchtige kleding aan. Ze is ook erg fantasievol met aankleden: vloekende kleuren of achterstevoren. Hoe ik ook mijn best doe om passende en schone kleding klaar te laten leggen door de thuiszorg, steeds heeft ze haar oude kloffie weer aan. Moet ik het zo maar laten?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

24

“De lucht op”

Mijn meneer wil graag buiten gaan wandelen, maar elke keer verdwaalt hij en wordt hij door anderen teruggebracht. Ik probeer zo veel mogelijk met hem mee te gaan, maar dat lukt niet altijd. Een beleid invoeren om steeds de deur op slot te doen maakt hem heel boos. Onterechte vrijheidsberoving?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

25

Te veel aan zijn kop.

Mijn schizofrene gehospitaliseerde mijnheer van 60 in de kliniek kreeg een klacht aan zijn broek. Hij had de jonge psychologe, die een tevredenheidsmeting kwam doen uitgescholden en verbaal bedreigd. Zo had hij laatst de poetshulp ook al buiten gezet. Ik werd bij de klachtbehandeling betrokken en hij moest een waarschuwing incasseren.

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

26

Holle bolle Gijs

Mijnheer kon altijd eten wat hij wilde: hij werd nooit dik. Nu neemt hij echter ongezond toe in gewicht. Hij vergeet gewoon, dat hij al gegeten heeft en schept onbekommerd voor de tweede en derde keer op. Als ik hem afrem krijg ik een sneer naar mijn hoofd: “laat mij eten, als ik zin heb!”

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

27

Bang voor water

Mevrouw wil niet meer haar tanden poetsen en zich niet meer wassen of laten wassen. Ik heb al van alles geprobeerd, maar ze verzet zich elke keer. Ze gaat ruiken! Moet ik een stevige wijkverpleegster laten komen, of moet ik het maar aanzien (en haar geur op de koop toenemen). Ze was altijd erg proper op zichzelf!

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

28

Nachtopvang

Mijn meneer kan vanaf nu naar de nachtopvang in het verpleeghuis. Overdag is hij thuis en gaat het met wat hulp wel goed. Ook in het verpleeghuis is hij 's-nachts onrustig: hij is pas weer gevallen en heeft laatst de kraan aan laten staan. Nu wil hij opeens niet meer naar de nachtopvang. Moet ik hem dwingen, of toch maar afbestellen?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

29

Bang voor de tandartsstoel

Meneer heeft flink tandpijn, maar ziet een bezoek aan de tandarts niet zitten. Mag ik hem met een smoes bij de tandarts zien te krijgen, of moet ik zijn keuze respecteren, ook al overziet hij het allemaal niet meer zo goed.

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

30

Mevrouw Kabeljouw

Verzorgende mag medicatie niet aanreiken bij de panische mevr. Kabeljouw.

Er is grote weerstand tegen pillen,maar we weten, dat die tot normale proporties kan worden teruggebracht, wanneer ze de medicatie neemt. Dan is ze minder angstig en zal ze blij zijn met de behandeling.

Hoe krijgen we de pil geaccepteerd?

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

31

Groot gezin gehad

Mevrouw bestelt elke dag wel een vlaai bij de bakker. Ze wil altijd wat in huis hebben, voor als er visite komt. Deze vlaaien gaan onaangeroerd enkele dagen later de vuilnisbak in. Toen ik met de bakker had afgesproken geen vlaaien meer te leveren werd mijn mevrouw heel boos. Ze vindt, dat ik haar betuttel.

2-3

-2016

Mento

rschap L

imburg

32