Monumenten oorlogsgraven van joodse in - KPNhome.kpn.nl/jochemvanloosen/JW van Doesburgh -...

7
Monumenten bij oorlogsgraven van joodse Nederlanders in Polen door Leontine Veerman -.Onder auspiciën van de ~°riogS gravenstichting wor- "en 17 en 18 oktober 1989 .Monumenten opgericht in het ooise Bytom en Szczedrzyk 'I de graven van 109 joodse die daar in de j**&ede wereldoorlog zijn om- Pjjtamen. Deze slachtoffers j*hoorden tot de zogenaam- °* Koselgroep en werden als tewerkgesteld n de Duitse oorlogsindustrie n Opper-Silezië. Na jarenlang onderzoek is hun graf met ze- erheid gelokaliseerd en kan J* n uitgesteld eerbetoon p| aatsvinden. H> >>Het is uniek dat je na zoveel tijd graven vindt in °'en," aldus generaal-majoor der b.d. J.J.A. den Haan. Hij s sinds 1985 algemeen directeur van e Oorlogsgravenstichting die ter Jj" e genheid van de onthulling van ' beide monumenten een korte ''s naar Polen organiseert. Nabe- laanden, begeleiders van de stich- 'nB Joods Maatschappelijk Werk, er tegenwoordigers van de joodse * e, Heenschap en van de Oorlogsgra- 'nstichting maken deel uit van de die half oktober vertrekt. an orthodox-joodse zijde zullen wen vertegenwoordigers de reis Smaken. Zij hebben in Polen *> ee n mogelijkheid in een soeka de te nuttigen. Zij hadden °or de reis een andere datum voor- meld. 'Aanwijzingen Aanwijzingen dat joodse dwang- arbeiders in Polen waren begraven, rotonden al langer. In een van de Undels van prof. Lou de Jong ston- e l verhalen waaruit kon worden ..Pgemaakt dat er graven moesten 'Bgen en getuigenverklaringen en rc hiefstukken bevestigden dat ver- goeden. „Wij hebben de gegevens " het verleden niet juist geïnterpre- ee rd en bovendien was Polen toen °g een gesloten land waar je niet onderzoek kon doen," U'fklaart directeur Den Haan. „In ' jaren vijftig kreeg de Oorlogs- uit Polen informatie '■ ° v er ongeveer tweehonderd begra- ?n Nederlanders. Men is toen niet 'gegaan van joodse arbeiders [Jaar van andere krijgsgevangenen. de namen is in de loop van ja- rn voortdurend onderzoek gedaan, "ispectiebezoeken vonden plaats duidelijkheid bleef ontbre- ken." In maart 1987 kwam onverwacht J|?t bericht uit Polen dat in Zuid- 'j'lezië graven zouden zijn van Ne- eflands-joodse oorlogsslachtoffers v an de zogenaamde Koselgroep. De n aam is ontleend aan de Poolse P'aats Kosel, tachtig kilometer ten * e sten van Auschwitz, waar in de P'riode 28 augustus tot 12 decem- r 1942 achttien deportatietreinen Westerbork tot stilstand wer- 'jen gebracht. Alle mannen tussen e vijftien en vijftig jaar oud wer- er> gedwongen uit te stappen en vanuit Kosel naar diverse Meine werkkampen overgebracht * a ar zij voor verschillende werk- werden ingezet. Samen met de heer I. Hoftijzer v an de Oorlogsgravenstichting ver- lak directeur Den Haan eind okto- ber 1987 naar Polen en bezocht ,*'ntig lokaties waar zich graven *°nden bevinden. „Zowel door de . °olse autoriteiten als door plaatse- ')ke bewoners zijn wij enorm goed ° e holpen. Wij werken sinds kort via f 1" departement voor religieuze za- 'n en dat betekent dat we ter onderzoek kunnen doen. vatuat is gemakkelijker dan vanuit een punt in Warschau," aldus Den Haan. De Oorlogsgravenstichting werkt op basis van archieven van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocu- mentatie en het Rode Kruis, rap- porten van de toenmalige Neder- landse missie in Polen en getuigen- verklaringen van overlevenden. Daarnaast zijn ook in het buiten- land gegevens beschikbaar. In de werkkampen bijvoorbeeld werden zo nu en dan overlijdensakten opge- maakt met vermelding van de be- graafplaats. Volgens de eigen boe- ken waren in Bytom (Beuthen) 108 mensen begraven, in Szczedryk (Hitlersee) 54. Het resultaat van het onderzoek is geweest dat inderdaad op deze twee plaatsen harde bewij- zen zijn gevonden dat er joodse Ne- derlanders begraven zijn. Op de overige begraafplaatsen ging het om verzamelgraven waar ook slachtof- fers van andere nationaliteiten be- graven zijn. In andere gevallen kon de grafplaats niet meer worden ge- lokaliseerd, vooral op oude joodse begraafplaatsen die niet waren on- derhouden. Niet van alle in de dossiers ge- noemde personen staat de begraaf- plaats in Bytom en Szczedrzyk on- omstotelijk vast en voor de Oor- logsgravenstichting telt dat alleen bij voldoende bewijs een graf wordt verzorgd. „In het algemeen herden- ken, dat doen wij niet. Wij werken pas wanneer we met zekerheid heb- ben vastgesteld dat er stoffelijke resten liggen. De vraag is wel eens gesteld of je niet voor alle vermisten een monument moet oprichten maar serieus overwogen is het nooit. Wij hebben 42 gedenkboe- ken met namen van meer dan 125.000 landgenoten die geen aan- wijsbaar graf hebben, opdat hun na- men nooit meer verloren gaan," zegt directeur Den Haan. Pyskowice De strakke regelgeving heeft tot onenigheid geleid over joodse gra- ven in het dorpje Pyskowice op der- tig kilometer afstand van Bytom. Gedurende zijn omzwervingen na de bevrijding uit Auschwitz trof de Nederlander Ab Caransa daar jood- se graven aan die hij bij terugkomst in Nederland in juni 1945 bij het Rode Kruis meldde. Een reactie is altijd uitgebleven en ruim veertig jaar later twijfelt de Oorlogsgraven- stichting aan de juistheid van de ge- gevens. Caransa heeft nu zelf een stichting Restauratie joodse be- graafplaats Pyskowice opgericht en in mei 1989 is een monument op die plek onthuld. De Oorlogsgravenstichting werd op 13 september 1946 opgericht. In de statuten werden als doelstellin- gen genoemd: „Inrichting, instand- houding en verzorging van graven en begraafplaatsen van na 9 mei 1940 gevallen Nederlanders, zowel militairen als burgers die, hetzij metterdaad de vijand bestrijdende, dan wel ten gevolge van hun hande- lingen of houding tegenover de vij- and, of ten gevolge van terreur. daarbij het leven hebbende verlo- ren." Vanaf het eerste jaar is ge- werkt aan het verzamelen van admi- nistratieve gegevens van omgeko- men Nederlanders. In het necrolo- gisch archief is nu van 180.000 per- sonen een dossier aangelegd. Pelgrimsreizen In Nederland is de stichting be- trokken bij de zorg over ongeveer 13.000 Nederlandse oorlogsgraven, ondermeer op de erevelden bij Loe- nen en op de Grebbeberg; buiten Nederland liggen verspreid over meer dan zestig landen 55.000 oor- logsgraven. Het werk van de stich- ting speelt zich voornamelijk in Indonesië af, waar bijna 25.000 Ne- derlanders begraven zijn. Sinds 1969 hebben veel nabestaanden van oorlogsslachtoffers onder leiding van de stichting kunnen deelnemen aan zogeheten pelgrimsreizen naar het Verre Oosten. De ceremoniële plechtigheid in Polen vindt plaats op de joodse be- graafplaats in Bytom. Het beheer van de begraafplaats is in handen van de kleine joodse gemeenschap die uit zestig mensen bestaat. In Szczedrzyk liggen de joodse Neder- landers op een katholieke begraaf- plaats, „aan de rand," aldus direc- teur Den Haan. Het is duidelijk dat Szczedrzyk zich minder goed leent voor de plechtige onthulling. Met instemming van de pastoor komt er wel een joods monument. Ik heb met mensen gesproken die de oorlog hebben meegemaakt en duidelijk afkeurden wat er met de joden gebeurde. Van conflicten heb ik niets gemerkt." De onthullingen en kransleggin- gen zullen plaatsvinden in aanwe- zigheid van de Nederlandse ambas- sadeur mr. J.W. Semeijns de Vries van Doesburgh in Warschau en van vertegenwoordigers van de Poolse zusterorganisatie die voor de stich- ting bij de opsporing heeft gehol- pen. Van de slachtoffers zijn weinig familieleden in leven en een aantal had volstrekt geen behoefte mee te gaan naar Polen. Ongeacht waarde- ring van het publiek, beschouwt Den Haan het als zijn taak om oor- logsslachtoffers een graf te geven. „Meestal hebben we positieve erva- ringen. Veel mensen willen toch graag zeker weten wat er gebeurd is en waar iemand begraven ligt. An- derzijds is het nogal wat om na zo- veel jaren namen te noemen." Ervaring Voor een goed verloop van de drie dagen is aan medewerkers van JMWerk gevraagd mee te gaan. „We hebben goede contacten met Icodo, Pelita en JMwerk. In het ver- leden hebben we ook reizen naar concentratiekampen georganiseerd zodat we toch enige ervaring heb- ben met dergelijke reizen," meent Den Haan. De materiële steun komt van verschillende kanten: door het ministerie van defensie is zonder kosten een vliegtuig van de koninklijke luchtmacht ter beschik- king gesteld. De verblijfskosten zijn voor rekening van de Oorlogsgra- venstichting en de stichting JM- Werk. De Poolse Brygida Michalska onderhoudt dit Nederlandse verzamelgraf (rechts) Portugese president Soares biedt joden excuses aan door Carine Cassuto President dr. Mario Soares van Portugal heeft de Portugees-Israelietische synagoge in Amsterdam bezocht. Het was één van de programmapunten van het staatsbezoek dat het Portugese staatshoofd van 2 tot en met 4 okto- ber 1989 aan Nederland heeft gebracht. Het bezoek was op de eerste dag van zijn verblijf in Nederland op verzoek van de president in het program- ma opgenomen. In de synagoge luisterde de presi- dent in gezelschap van mr. Pieter van Vollenhoven, prinses Magriet en burgemeester Ed van Thijn van Amsterdam naar het welkomst- woord van PIG-voorzitter drs. G. A. Rodrigues Pereira. Hij betoonde zijn medeleven met de president, wiens zoon bij een vliegtuigongeluk zeer ernstig gewond is geraakt. Drs. Pereira benadrukte het belang van de synagoge als cultuurhistorisch centrum van het Portugees-joodse leven en de bijdrage die de Portuge- se joden aan het academische, poli- tieke en culturele leven hebben ge- leverd en nog leveren. Als blijk van waardering bood de voorzitter van de Portugees Israelietische Ge- meente de Portugese president het Memorboek van prof. Mozes Hei- man Gans aan. President Mario Soares zei ont- roerd te zijn de toehoorders in het Portugees, de taal van de gemeen- schap, te kunnen toespreken. Hij stelde dat de vervolging van de Por- tugese joden en de inquisitie schul- dig zijn geweest aan het langdurige verval van de Portugese maatschap- pij, maar hij benadrukte dat „het Portugal dat ik hier kom vertegen- woordigen vrij en tolerant is en con- tact met andere beschavingen en volken wil opnemen." Het staatshoofd vertelde dat hij in maart 1989 een bezoek aan een gerestaureerde synagoge in Castelo de Vida in Portugal heeft gebracht waar hij „namens Portugal de Por- tugese joden om vergeving heeft ge- vraagd voor de vervolgingen waar- van zij slachtoffer zijn geworden." Hetzelfde heeft hij in Newport in de Verenigde Staten gedaan waar hij ook een Portugees-Israelietische sy- nagoge heeft bezocht. ..Mijn be- zoek vandaag moet in dezelfde lijn van gedachte worden gezien, als een daad van ontmoeting en verzoe- ning," aldus president Soares. Daarop bood de president een his- torisch prentenboek over de Por- tugese geschiedenis aan G. Rodri- gues Perreira aan. Het bezoek, dat ongeveer een uur duurde, werd af- gesloten met een rondleiding door de synagoge en de bibliotheek Ets Haim. President dr. Mario Soares van Portugal tijdens zijn bezoek aan de Portugees-Israelietische Synagoge: Por- tugal wil contact met andere beschavingen en volken opnemen 11 ÏÏ6 oktober 1989/7 Tisjri 5750

Transcript of Monumenten oorlogsgraven van joodse in - KPNhome.kpn.nl/jochemvanloosen/JW van Doesburgh -...

Monumenten bij oorlogsgravenvan joodse Nederlanders in Polen

doorLeontine Veerman-.Onder auspiciën van de~°riogSgravenstichting wor-"en 17 en 18 oktober 1989.Monumenten opgericht in hetooise Bytom en Szczedrzyk'I de graven van 109 joodse

die daar in dej**&ede wereldoorlog zijn om-Pjjtamen. Deze slachtoffersj*hoorden tot de zogenaam-

°* Koselgroep en werden alstewerkgesteldn de Duitse oorlogsindustrien Opper-Silezië. Na jarenlang

onderzoek is hun graf met ze-erheid gelokaliseerd en kanJ*n uitgesteld eerbetoonp|aatsvinden.

H> >>Het is uniek dat jena zoveel tijdgraven vindt in

°'en," aldus generaal-majoor derb.d. J.J.A. den Haan. Hijs sinds 1985algemeen directeurvane Oorlogsgravenstichting die ter

Jj"egenheid van de onthulling van' beide monumenten een korte''s naar Polen organiseert. Nabe-laanden, begeleiders van de stich-'nB Joods Maatschappelijk Werk,ertegenwoordigers van de joodse

*e,Heenschap en van de Oorlogsgra-'nstichting maken deel uit van de

die half oktober vertrekt.an orthodox-joodse zijde zullen

wen vertegenwoordigers de reisSmaken. Zij hebben in Polen*>ee n mogelijkheid in een soeka de

te nuttigen. Zij hadden°or de reis een andere datum voor-

meld.'Aanwijzingen

Aanwijzingen dat joodse dwang-arbeiders in Polen waren begraven,rotonden al langer. In een van de

Undels van prof. Lou de Jong ston-el verhalen waaruit kon worden..Pgemaakt dat er graven moesten'Bgen en getuigenverklaringen enrchiefstukken bevestigden dat ver-goeden. „Wij hebben de gegevens" het verleden niet juist geïnterpre-eerd en bovendien was Polen toen°g een gesloten land waar je niet

onderzoek kon doen,"U'fklaart directeur Den Haan. „In

' jaren vijftig kreeg de Oorlogs-uit Polen informatie

'■ °ver ongeveer tweehonderd begra-?n Nederlanders. Men is toen niet'gegaan van joodse arbeiders

[Jaar van andere krijgsgevangenen.de namen is in de loop van ja-rn voortdurend onderzoek gedaan,

"ispectiebezoeken vonden plaatsduidelijkheid bleef ontbre-

ken."In maart 1987 kwam onverwacht

J|?t bericht uit Polen dat in Zuid-'j'lezië graven zouden zijn van Ne-eflands-joodse oorlogsslachtoffersvan de zogenaamde Koselgroep. Denaam is ontleend aan de Poolse

P'aats Kosel, tachtig kilometer ten*e sten van Auschwitz, waar in deP'riode 28 augustus tot 12 decem-

r 1942 achttien deportatietreinenWesterbork tot stilstand wer-

'jen gebracht. Alle mannen tussene vijftien en vijftig jaar oud wer-er> gedwongen uit te stappen en

vanuit Kosel naar diverseMeine werkkampen overgebracht*aar zij voor verschillende werk-

werden ingezet.Samen met de heer I. Hoftijzervan de Oorlogsgravenstichting ver-

lak directeur Den Haan eind okto-ber 1987 naar Polen en bezocht,*'ntig lokaties waar zich graven*°nden bevinden. „Zowel door de. °olse autoriteiten als door plaatse-')ke bewoners zijn wij enorm goed

°eholpen. Wij werken sinds kort viaf 1" departement voor religieuze za-'n en dat betekent dat we ter

onderzoek kunnen doen.vatuat is gemakkelijker dan vanuit een

punt in Warschau," aldus DenHaan.

De Oorlogsgravenstichting werktop basis van archieven van hetRijksinstituut voor Oorlogsdocu-mentatie en het Rode Kruis, rap-porten van de toenmalige Neder-landse missie in Polen en getuigen-verklaringen van overlevenden.Daarnaast zijn ook in het buiten-land gegevens beschikbaar. In dewerkkampen bijvoorbeeld werdenzo nu en dan overlijdensakten opge-maakt met vermelding van de be-graafplaats. Volgens de eigen boe-ken waren in Bytom (Beuthen) 108mensen begraven, in Szczedryk(Hitlersee) 54. Het resultaat van hetonderzoek is geweest dat inderdaadop deze twee plaatsen harde bewij-zen zijn gevonden dat er joodse Ne-derlanders begraven zijn. Op deoverige begraafplaatsen ging het omverzamelgraven waar ook slachtof-fers van andere nationaliteiten be-graven zijn. In andere gevallen konde grafplaats niet meer worden ge-lokaliseerd, vooral op oude joodsebegraafplaatsen die niet waren on-derhouden.

Niet van alle in de dossiers ge-noemde personen staat de begraaf-plaats in Bytom en Szczedrzyk on-omstotelijk vast en voor de Oor-logsgravenstichting telt dat alleenbij voldoende bewijs een graf wordtverzorgd. „In het algemeen herden-ken, dat doen wij niet. Wij werkenpas wanneer we met zekerheid heb-ben vastgesteld dat er stoffelijkeresten liggen. De vraag is wel eensgesteld of jeniet voor alle vermisteneen monument moet oprichtenmaar serieus overwogen is hetnooit. Wij hebben 42 gedenkboe-ken met namen van meer dan125.000 landgenoten die geen aan-wijsbaar graf hebben, opdat hun na-men nooit meer verloren gaan,"zegt directeur Den Haan.

PyskowiceDe strakke regelgeving heeft tot

onenigheid geleid over joodse gra-ven in het dorpje Pyskowice op der-tig kilometer afstand van Bytom.Gedurende zijn omzwervingen nade bevrijding uit Auschwitz trof deNederlander Ab Caransa daar jood-se graven aan die hij bij terugkomstin Nederland in juni 1945 bij hetRode Kruis meldde. Een reactie isaltijd uitgebleven en ruim veertigjaar later twijfelt de Oorlogsgraven-stichting aan de juistheidvan de ge-gevens. Caransa heeft nu zelf eenstichting Restauratie joodse be-graafplaats Pyskowice opgericht enin mei 1989 is een monument op dieplek onthuld.

De Oorlogsgravenstichting werdop 13 september 1946 opgericht. Inde statuten werden als doelstellin-gen genoemd: „Inrichting, instand-houding en verzorging van gravenen begraafplaatsen van na 9 mei1940 gevallen Nederlanders, zowelmilitairen als burgers die, hetzijmetterdaad de vijand bestrijdende,dan wel ten gevolge van hun hande-lingen of houding tegenover de vij-and, of ten gevolge van terreur.

daarbij het leven hebbende verlo-ren." Vanaf het eerste jaar is ge-werkt aan het verzamelen van admi-nistratieve gegevens van omgeko-men Nederlanders. In het necrolo-gisch archief is nu van 180.000 per-sonen een dossier aangelegd.

PelgrimsreizenIn Nederland is de stichting be-

trokken bij de zorg over ongeveer13.000 Nederlandse oorlogsgraven,ondermeer op de erevelden bij Loe-nen en op de Grebbeberg; buitenNederland liggen verspreid overmeer dan zestig landen 55.000 oor-logsgraven. Het werk van de stich-ting speelt zich voornamelijk in

Indonesië af, waar bijna 25.000 Ne-derlanders begraven zijn. Sinds1969 hebben veel nabestaanden vanoorlogsslachtoffers onder leidingvan de stichting kunnen deelnemenaan zogeheten pelgrimsreizen naarhet Verre Oosten.

De ceremoniële plechtigheid inPolen vindt plaats op de joodse be-graafplaats in Bytom. Het beheervan de begraafplaats is in handenvan de kleine joodse gemeenschapdie uit zestig mensen bestaat. InSzczedrzyk liggen de joodse Neder-landers op een katholieke begraaf-plaats, „aan de rand," aldus direc-teur Den Haan. „ Het is duidelijkdat Szczedrzyk zich minder goedleent voor de plechtige onthulling.

Met instemming van de pastoorkomt er wel een joods monument.Ik heb met mensen gesproken diede oorlog hebben meegemaakt enduidelijk afkeurden wat er met dejoden gebeurde. Van conflicten hebik niets gemerkt."

De onthullingen en kransleggin-gen zullen plaatsvinden in aanwe-zigheid van de Nederlandse ambas-sadeur mr. J.W. Semeijns de Vriesvan Doesburgh in Warschau en vanvertegenwoordigers van de Poolsezusterorganisatie die voor de stich-ting bij de opsporing heeft gehol-pen. Van de slachtoffers zijn weinigfamilieleden in leven en een aantalhad volstrekt geen behoefte mee tegaan naar Polen. Ongeacht waarde-ring van het publiek, beschouwtDen Haan het als zijn taak om oor-logsslachtoffers een graf te geven.„Meestal hebben we positieve erva-ringen. Veel mensen willen tochgraag zeker weten wat er gebeurd isen waar iemand begraven ligt. An-derzijds is het nogal wat om na zo-veel jaren namen te noemen."

ErvaringVoor een goed verloop van de

drie dagen is aan medewerkers vanJMWerk gevraagd mee te gaan.„We hebben goede contacten metIcodo, Pelita en JMwerk. In het ver-leden hebben we ook reizen naarconcentratiekampen georganiseerdzodat we toch enige ervaring heb-ben met dergelijke reizen," meentDen Haan. De materiële steunkomt van verschillende kanten:door het ministerie van defensie iszonder kosten een vliegtuig van dekoninklijke luchtmacht ter beschik-king gesteld. De verblijfskosten zijnvoor rekening van de Oorlogsgra-venstichting en de stichting JM-Werk.

De Poolse Brygida Michalska onderhoudt dit Nederlandse verzamelgraf (rechts)

Portugese president Soaresbiedt joden excuses aandoor Carine Cassuto

President dr. Mario Soares van Portugal heeft dePortugees-Israelietischesynagoge in Amsterdam bezocht. Het was één van de programmapuntenvan het staatsbezoek dat het Portugese staatshoofd van 2 tot en met 4 okto-ber 1989 aan Nederland heeft gebracht. Het bezoek was op de eerste dagvan zijn verblijf in Nederland op verzoek van de president in het program-ma opgenomen.

In de synagoge luisterde de presi-dent in gezelschap van mr. Pietervan Vollenhoven, prinses Magrieten burgemeester Ed van Thijn vanAmsterdam naar het welkomst-woord van PIG-voorzitter drs. G.A.Rodrigues Pereira. Hij betoondezijn medeleven met de president,wiens zoon bij een vliegtuigongelukzeer ernstig gewond is geraakt. Drs.Pereira benadrukte het belang vande synagoge als cultuurhistorischcentrum van het Portugees-joodseleven en de bijdrage die de Portuge-se joden aan het academische, poli-tieke en culturele leven hebben ge-leverd en nog leveren. Als blijk van

waardering bood de voorzitter vande Portugees Israelietische Ge-meente de Portugese president hetMemorboek van prof. Mozes Hei-man Gans aan.

President Mario Soares zei ont-roerd te zijn de toehoorders in hetPortugees, de taal van de gemeen-schap, te kunnen toespreken. Hijstelde dat de vervolging van de Por-tugese joden en de inquisitie schul-dig zijn geweest aan het langdurigeverval van de Portugese maatschap-pij, maar hij benadrukte dat „hetPortugal dat ik hier kom vertegen-woordigen vrij en tolerant is en con-

tact met andere beschavingen envolken wil opnemen."

Het staatshoofd vertelde dat hijin maart 1989 een bezoek aan eengerestaureerde synagoge in Castelode Vida in Portugal heeft gebrachtwaar hij „namens Portugal de Por-tugese jodenom vergeving heeft ge-vraagd voor de vervolgingen waar-van zij slachtoffer zijn geworden."Hetzelfde heeft hij in Newport in deVerenigde Staten gedaan waar hijook een Portugees-Israelietische sy-nagoge heeft bezocht. ..Mijn be-zoek vandaag moet in dezelfde lijnvan gedachteworden gezien, als eendaad van ontmoeting en verzoe-ning," aldus president Soares.Daarop bood de president een his-torisch prentenboek over de Por-tugese geschiedenis aan G. Rodri-gues Perreira aan. Het bezoek, datongeveer een uur duurde, werd af-gesloten met een rondleiding doorde synagoge en de bibliotheek EtsHaim.

President dr. Mario Soares van Portugal tijdens zijn bezoek aan de Portugees-Israelietische Synagoge: Por-tugal wil contact met andere beschavingen en volken opnemen

11ÏÏ6 oktober 1989/7 Tisjri 5750

». 31.652 97ste jaargang 32 pagina's vrijdag 20 oktober 1989*

Z BEZOEKDfSROWORI!?CUP WEDSTRIJDEN INP ' SCHEVENINGEN! 13t/NI22W<TOBER___

_f_r^____________"*_r l ____s_b_____ SSS hbS^SBB §■____>_" ;

Mii:ijir-Tcy,vjL'urrm] s^fß^5 ■Hoofdredactie: H. L. de Haas - J. Langereis

De Telegraaf "er ex. maandag t/m vrijdag’ 1,11) - zaterdag/ 1,-_

België Fr 31,- Finland FM 7,- Luxemb. Fr. 29,- Portugal Esc 220Canada $ 3,75 Frankrijk Fr 8,50 Madeira Esc. 220,- Spanje P 190Can.Eil. P. 190,- Griekenl. Dr. 250,- Marokko D. 21,- Tunesië M 1850-Cyprus CC 1,10 Indon. RP 4.600,- Ned.Ant. AY 3,60 Ver.St. U.S. $ 3,25Denem. Kr. 10,50 Israël N. Shek. 5,- Noorw. Kr. 11,- Zweden Kr 1100Duitsland DM 2,80 Italië L. 1.900,- Oostenr. OS. 19,- Zwitserl Fr 270Engeland £ 0,80

Tumult inPolen overreligieuzetolerantie

Nederlandseambassadeurkwetst joden

doorRob HamminkSZCZEDRZYK (Polen), vrijdag

De Nederlandse ambassadeur inPolen, mr. J.W. Semeijns de Vriesvan Doesburgh, heeft in het PoolseSzczedrzyk tijdens de onthulling vaneen monument ter herdenking vanjoodse oorlogsslachtoffers een groepNederlandse joden ernstig gekwetst.

" Ambassadeur Semeijnsde Vries van Doesburgh

UIT DE KUNSTDeze vrouw kreeg MarlonBrando weer voor camera

pagKEIVERDER

EXCLUSIEF: De speurtochtvan Germaine Greer naarhaarvader pag 19

Nobelprijs voor SpanjaardCamiloJose Cela pag 20

Rel over onderscheiding vanWaldheim aan Andriessen

Van onze correspondentWENEN, vrijdag

Vice-voorzitter van de Eu-ropese Commissie Frans An-driessen, die zich gisteren en-kele uren in Wenen ophield inverband met het verzoek vanOostenrijk om lid te wordenvan de Europese Gemeen-schap, kreeg als het ware inhet voorbijgaan het hem doorpresident Kurt Waldheimverleende „grote gouden ere-teken wegens verdienste voorde republiek Oostenrijk" op-geprikt.

De uitreiking geschieddedoor minister van Buiten-landse Zaken Alois Mock inaanwezigheid van alleen deFranse ambassadeur, omdatFrankrijk op het ogenblik hetvoorzitterschap van de EGbezit.

rhe-voorzitter van de Euro-Ce Commissie Frans An-fessen (rechts) in gesprekpt de Oostenrijkse ministerP Buitenlandse Zaken, AloisPpfc. foto: Reuter

VerontschuldigingenDe diplomaat bood een uur na de toe-

spraak het gezelschap zijn verontschuldi-gingen dan.

De joodse delegatie was begin deze week naarOpper-Silezië afgereisd om daar twee monumen-ten te onthullen.

Directe aanleiding van de diplomatieke misserwas het in opspraak geraakte Karmelietessen-klooster in Auschwitz dat in een gebouw van hetconcentratiekamp is gevestigd.

In zijn plechtige rede bijhet monument op de rooms-katholieke begraafplaats inSzczedrzyk zei de diplomaat:~Ik betreur de religieuze in-tolerantie die een schaduwheeft geworpen op de diplo-matieke betrekkingen tussenPolen en Nederland."

Hij refereerde aan de actiein september. Toen plaatsteeen groep Nederlandse joden— als reactie op de aanwe-zigheid van katholieke non-nen zo dichtbij het concentra-tiekamp — voor het huisvan de pauselijke nuntius inDen Haag een auto met eenenorme Davidsster.

LandbouwDe Nederlandse ambassade

was niet uitgenodigd en bleekook niet van de toekenningvan deze hoogste Oostenrijk-se onderscheiding aan An-driessen op de hoogte te zijn.

GENERAAL GISPTCDA EN PvdAOKSBOL (Denemarken),

vrijdagDe commandant van onze

parate troepen in West-Duits-land, brigade generaal PietHuysman, waarschuwt CDAen PvdA voor de negatievegevolgen voor de gevechts-kracht van het Nederlandseleger van de plannen die Bertde Vries (CDA) èn Wim Kokvoor Defensie hebben ge-,maakt.

Volgens de hoogste Neder-landse NAVO-militair bij degeallieerde troepen in deBondsrepubliek zal de stabili-satie van de defensie-uitga-ven, zoals verwoord in hetconcept-regeerakkoord, lei-den tot inkrimping en ver-mindering van de gevechts-kracht van ons leger.

Zie verder pagina 7

Smulpapen zien truffel verdwijnenAMSTERDAM, vrijdag

l^Oe genieters van exquise gerechtenL*arin truffels - een sterk aromatische,

groeiendepaddestoel - zijnJ^verkt, zullen het binnenkort vrijwelL**r helemaal zonder deze bijzondere"jkernij moeten stellen.

de truffeleik, waarvan denodig zijn voor het opkomen van

deze paddestoel, uit veel franse regio'sis verdwenen, is de produktie van depaddestoel naar een ongekend diepte-punt gedaald.

In een tiental zuidelijke departemen-ten van Frankrijk zijn ter vervangingvan de oude afgestorven bomen op-nieuwtruffeleiken aangeplant, maar ditis nog onvoldoende om de enorme ach-

terstand snel in te halen.Aan het begin van de twintigste eeuw

werd in 40 Franse departementen nog1000 ton truffels geproduceerd. Vorigjaarliep die oogst terug tot nog maar 50ton. Deze opbrengst is dit jaarnog weerveel minder mede doordat een van debelangrijkste truffelgebieden, Lot, is ge-troffen door een extra droge zomer.

Vandaag inDe TelegraafKANNIBALEN OP DE LOER

Nieuwe beproevingvoor bergbeklimmers

uit Hollandt■ pag. O

" Film-maaksterEuzhanPalcy

" RonaldNaar

Telefoon roodgloeiend bij Overleven

De actie van gisteravondwas overigens 'slechts' eenonderdeel van langlopendeactiviteiten. Er was ook eenberoep gedaan op het be-drijfsleven.

Minister van Eco-nomische Zaken, Rudolf deKorte, deelde mee dat mid-denstanders een half miljoengulden hadden opgebrachtvoor de actie. In totaal heefthet bedrijfsleven anderhalf

door Jan-Jaap de KloetHILVERSUM, vrijdag

'OverLeven, de nationale inzamelingsactie ten bate van deVerenigingNederlandseKankerbestrijding, is een groot succesgeworden. Tijdens een soms emotionele rechtstreeks tv-pro-gramma van de AVRO werd al snel duidelijk dat Nederlandmassaal in actie was gekomen voor de 40-jarige vereniging.Een halfuur voor heteindevan de uitzendingwas er via de500telefoonlijnen in het World Trade Center in Rotterdam al bijnatwintig miljoen gulden binnengekomen.

miljoen gulden overgemaaktaan OverLeven.

" Deze ijverige damesaan maarliefst 500 telefoonlijnen in hetWorld Trade Center te Rotter-dam, konden gisteren een halfuur voor het einde van het pro-gramma OverLeven al het grotebedrag van bijna twintig miljoengulden inzamelen.

IFoto:Roel Dijkstra

SchoolkinderenMaar er waren de hele dag

al veel activiteiten. Zo had-den vijfhonderd schoolkinde-ren uit Wassenaar een ge-sponsorde looptocht gehou-den die maar liefst 21.000 gul-den opbracht. Groningse stu-denten hadden op straatmachtigingsformulieren terwaarde van 29.000 gulden op-gehaald. De hele dag werdenludieke activiteiten gehoudenwaarin allerlei verenigingenen clubs soms zeer creatiefbleken in het verzinnen vaneen manier om geld in tezamelen

Voor het tv-programmahad een enorme rij bekendeNederlanders en buitenlan-ders belangeloos hun mede-werking verleend. Daarinwas het prinses Juliana dieeen geëmotioneerde oproepdeed aan de tv-kijkers gul tegeven.

In Rotterdam werden allemogelijke gevoelens van con-currentie aan de kant gezet.Coen Molijn, Lee Towers,Gerard Cox, Wim Koopmans,André van derLouw en JaapValkhoff zongen op de melo-die van 'Hand in hand kame-raden' een speciaal voor degelegenheid geschreven lied.

Naschokken speleneen duivels spelmet Californiërs

Van onze correspondent Edo BrandtNEW VORK, vrijdag

Vijf krachtige naschokken hebben gisteren in het reeds dooreen aardbeving zwaar geteisterde noorden van Californië nogmeer schade aangericht. Verzwakte gebouwen stortten in

en een afwateringssysteembarstte open, waardoor deschitterende baai van SanFrancisco werd vervuild.

Er werden geen nieuweslachtoffers gemeld. Het offi-ciële dodentalstaat op 273 ende ziekenhuizen hebben ge-zegd circa 2.750 gewonden tebehandelen. 3500 mensenzijn dakloos geraakt. Na deklap van afgelopen dinsdag

in de namiddag, die met eenverscheurende kracht van6.9 op de schaal van Richterenorme schade had aange-richt, zijn er in totaal 1.400"naschokken gemeten.

De zwaarste, met kracht 5,had plaats in Watsonville,ongeveer 150 kilometer tenzuiden van San Francisco.De voortdurende schokkenspelen een duivels spel metde emoties van de getroffenbewoners.

Een leger aan redders tastmet onverminderde inzet be-hoedzaam de puinhopen af.

ONZE SPECIALE VERSLAGGEVER JOSVAN NOORD IN RAMPGEBIED:

Met maar ééngourmetstelkoken voorhele flat

■ pag. O

WeerEerst regen

Het KNMI verwacht tot van-avond:Veel bewolking en af en toeregen. In de middag ook enke-le opklaringen. Middagtempe-ratuur omstreeks 16 graden.Vrij krachtige zuidwesten-wind, aan de kust hard.ITM».i_'UHH--H_llTM».i_'UHH--H_l voor zater-dag t/m dinsdag: Wisselvallig enaf en toe regen en tijdelijk meerwind.Zon onder 17.35 u., morgen op7.15 u.Uitgebreid weeroverzicht oppagina 4.

Zie verder pag. 6 kol. 1

Zie verder pag. 6 kol. 3

Zie verder pag. 6 kol. 1

BEURSINFOÖE FINANCIËLE ADVIESLIJN

van Elseviers Beleggersbladen

"06-320-332-40berichten, analyses, adviezen

50 cent per minuut

I tÉHÜI IMxchevo ËastechB9"^rrünnrtkir-rajf-r-Drjw- INTERNATIONALE VAKBEURSrOODENGINEEMNG VOOR AFVALVERWERKING,PXOCESSEQUIPMrNT RECYCLING EN MILIEUBEHEER

PIAINT NU DE LENTEPLANT BLOEMBOLLEN

_§S?l ______" <_3ü

É__É__3£_ fl| jH _■

________ il Ww lil /// lil ei\\k!£llll! T/Ti Ifwlll\ llr__9_w_____rsw

■ Dit is 'n fleurige tip van het Internationaal Bloembollen Centrum, fljMßHß^agiijßßp___M---\ _■hu/ii .—■

(advertenties)

Deze stervantviowil zelfsbrinkmanijetmjssen.

'jNOUK(UIT SPIJKERHÖEK)[N PENTHOUSE.

(advertenties)

BEDANKTNEDERLAND

Uwilt nog geven?Per telefoon: 06-32123 40

Postgiro: 605Bank: 43.00.30.037

(advertentie)

GRATIS: 12XIA ik krijg De Telegraaf 12 dagen gratis omdat ik nu

■ %Jr\f een abonnement neem!I Naam: ; eaa

[ Straat: |I Poste./Plaats: I| Rek.nr.: I

Tel.: li.v.m. controle bezorging) '| I l Ik wens een maandabonnement a f 23,19, dat automatisch mag |I worden afgeschreven van bovenstaande rekening, waarvoor ik hier mijn■ handtekening zet:

■ D kwartaalabonnement a f 69,15■ Stuur deze bon in een open envelop! zonder postzegel aan: De Telegraaf,I Abonnementenafd., Antwoordnr. 3409,I 1000 PA AMSTERDAM.

JKt ''"^z. Bel voor overige| frWLGRATIS s abonnementenzaken: || [[06-0567 020-585.8005. |I Ylk >'Prijzen alleen geldig in 7in/r!/ ir_r_n7_l IV, ,/ Nederland en België. 8 71U4U4 IUUU.SU

Jochem
Markering

„En datterwijl de Polen altijd zo tole-rant en gastvrij voor de jodenzijn geweest", aldus de am-bassadeur.

De aanwezigen reageerdengeschokt op de uitsprakenvan de diplomaat. Rabbijn D.Lilienthal, van het verbondLiberaal Joodse Gemeen-schap, reageerde messcherp:„Het spijt mij datik de diplo-matieke betrekkingen hebverstoord, maar wij zijn nietbereid om weer over onsheen te laten lopen omwillevan diplomatieke betrekkin-gen." Volgens derabbijn bid-den de zusters voor alle Pool-se slachtoffers, zonder denuancering dat de meestendaarvan joden waren. „Wijstellen hun gebeden niet opprijs."

De ambassadeur had vol-gens de pelgrims niet veelkaas gegeten van de joodsegeschiedenis. Voorzitter van

de Stichting Joods Maat-schappelijk Werk, mr. F. En-sel: „Ik heb tegen de ambas-sadeur gezegd dat hij niet deintentie heeft gehad om ons tebeledigen. Hij heeft oprechtgemeend dat dePolen door deeeuwen heen tolerant waren.De waarheid is dat het anti-semitisme nergens zo sterkheeft geleefd als in Polen."

De hoge diplomaat die „totin zijn tenen" met de joodsetragiek meeleeft, excuseerdezich enige tijd later. „Ik hebbegrepen dat ik veel mensenpijn heb gedaan en dat spijtme. Ik heb geleerd. Mijn taakis om alle Nederlanders tevertegenwoordigen. Dat kanik nu veel beter."

Directeur van de Oorlogs-gravenstichting, de heer DenHaan, vindt het jammer datdit incident de goede bedoe-lingenvan de ambassadeur opdetocht heeft gezet. „Hij wil-de slechts olie op de golvengieten."

Hoe dan ook, de ambassa-deur krijgt van de Nederland-se joden binnenkort een sta-pel boeken over de geschiede-nis van de joden toegestuurd.

" Rabbijn D. Lilienthal (links) en een Engelsman die het concen-tratiekamp Auschwitz heeft overleefd, bekijken het Karmelie-tessenklooster in een van de gebouwen van het concentratie-kamp. Foto: R ob Hammink

Een zegsman van het Oosten-rijkse ministerie van Buiten-landse Zaken deelde mee datmen de heer Andriessenheeft willen eren voor de be-langstelling die hij vele jarenlang als Europees commissa-ris voor de Oostenrijkse land-bouw heeft getoond.

Met pogingen om door mid-del van deze onderscheidingin Brussel een pro-Oosten-rijks klimaat te scheppen,heeft dit eerbetoon niets temaken, merkte de zegsmanop.

Honden en elektronischesensoren speuren naar leven.De kans overlevenden te vin-den, wordt steeds kleinergeacht. Bij wat eens de Ni-mitz Freeway was in Oak-land is men begonnen de 500ton aan verwrongen ijzer enbeton te stutten, die ont-stond, nadat het bovenstedeel van de snelweg op hetonderstuk was gezakt.

Volgens de schattingenzijn hier tijdens de avond-spits 250 automobilisten ver-pletterd. Aanvankelijk hadmen wat geluiden van hulp-geroep opgevangen, maarhet was niet mogelijk ge-weest de exacte plaatsen optijd op te sporen. Een jonge-tje kon onder uiterst drama-tische omstandigheden wor-den gered. Daartoe moest

men eerst door het lichaamvan zijn dode moeder heen-zagen en vervolgens zijnbeen amputeren om hem tekunnen bevrijden. Zijn toe-stand is kritiek.

De Californische autoritei-ten hebbeneen onderzoek ge-last naar het instorten vandeze Freeway, die in 1955was aangelegd en in 1977wasversterkt om zware aardbe-vingen te kunnen doorstaan.Autobestuurders, die dage-lijks van dit traject gebruikmaakten waren daar niet zogerust op, getuige de velebumperstickers met tekstenals: „Bid voor mij, ik moetover de Nimitz heen."

In weerwil van dit alleswaren er gisteren tekenenvan een terugkeer tot hetnormale leven, 's Morgensvroeg werden alweer de eer-ste joggers waargenomen,die in het havengebied vanSan Francisco, waar een he-vige brand had gewoed, hunparcours aflegden. Zeker100.000 mensen in de regiozaten gisteren nog zonderstroom.

En er is een politiek inci-dent ontstaan. De, als uiterstprogressiefbekend staan bur-gemeester van San Francis-co, Art Agnos, heeft ver-klaard, beledigd te zijn doorhet optreden van vice-presi-dent Dan Quayle. Deze zouhem bij zijn rondtoer door destad hebben genegeerd:"Quayle vliegt rond in eenhelikopter en zorgt voor pu-bliciteitsstunts, maar hijneemt niet even de tijd metmij te spreken."

Op zijn beurt toonde device-president zich uiterstverontwaardigd over de hou-dingvan de burgervader: „Ikhoop, dat de burgemeesterzijn politieke retoriek in-toomt om al zijn energie tekunnen wijden aan het hel-pen van de slachtoffers inzijn stad". De woordvoerdervan het Witte Huis, MarlinFitzwater, verklaarde laterdat de vice-president tottweekeer toe Agnos vergeefshad uitgenodigd voor een ge-sprek. „Eveneens weigerdeAgnos met de stafchef vanhet Witte Huis, John Sunu-nu, te spreken, die dagen-lang had geprobeerd hem te-lefonisch te bereiken."

BezwaarOostenrijk heeft volgens

hem eerst de heerAndriessenzelf en daarna zoals in hetinternationale diplomatiekeverkeer gebruikelijk, het Bu-reau of Declarations in DenIjaag laten weten dat hij voorfien hoge onderscheiding opde nominatie staat. Van geenvan beide kanten is bezwaaraangetekend.

Op de Nederlandse ambas-sade in Wenen toonde menzich gistermiddag onaange-naam verrast. Er is onmiddel-lijk contact opgenomen metde EG-vertegenwoordiging inde Oostenrijkse hoofdstad.Ambassadeur Van Gorkombevond zich gisteren de heledag in Graz en kon niet omcommentaar worden ver-zocht.

IrritatieOver de Oostenrijkse on-

derscheiding voor een zohoge EG-functionaris en hetonbegrijpelijke feit dat An-driessen deze onderscheidinguit de handen van Waldheimheeft geaccepteerd, heerst indiplomatieke kringen in We-nen een niet geringe geïrri-teerdheid. De meeste EG-lan-den, waaronder België en Ne-derland, hebben het diploma-tiek verkeer met de vanwegezijn verzwegen oorlogsverle-den internationaalomstredenpresident Waldheim op eenlaag pitje gezet.

Nederlandse diplomaten inde Oostenrijkse hoofdstadhebben strikte opdracht uitDen Haag om de persoonlijkeomgang met Waldheim tot denieuwjaarsreceptie en het tra-ditionele soiree musicale in deherfst te beperken.- Nederlandse delegatiele-den van internationale orga-nisaties in Wenen mogengeen uitnodiging van hetOos-tenrijkse staatshoofd aanne-men.

Toestemming"Volgens woordvoerder

Dirks van het ministerie vanBuitenlandse Zaken in DenHaag heeft Euro-commissarisAndriessen vooraf geen toe-stemming gevraagd aan mi-nister van Buitenlandse Za-ken Van der Broek voor hetin ontvangst nemen van dehoogste Oostenrijkse onder-scheiding uit handen van devan oorlogsmisdaden be-schuldigde president KurtWaldheim.

Woordvoerder Dirks:,/Vbor alle onderscheidingenvan hoog tot laag die in hetbuitenland aan Nederlandersworden verleend, is in eersteinstantie toestemming nodigvan de minister. Maar eentweede mogelijkheid is omzich zondervoorafgaande toe-stemming rechtstreeks te la-ten decoreren door een bui-tenlands staatshoofd. Ditlaatste is hier gebeurd. Deheer Andriessen zal nu ach-teraf aan de Koningin toe-stemming moeten vragen ofhij de decoratie mag dragen.", De Arme Frank Stichtingheeft gisteren teleurgesteldgereageerd op het in ont-vangst nemen van de onder-scheiding door Frans Andries-sen. „Het is jammer dat hetisolement Waarin Waldheimterecht was gekomen doorhetaccepteren van de onderschei-ding weer een stukje is door-broken", aldus een woord-voerder.

Wat anderen ervan denken POSTBUS 376. 1000 EB AMSTERDAMNationalerijschoolgids is nationale volksrerlakkerijHet CBR mag zijn nationa-

le rijschoolgids publicerenondanks de protesten uit derijschoolbranche. De rijoplei-der wordt door de gehanteer-de berekeningswijze van hetCBR ten onrechte opgezadeldmet een kwalificatie diekantnoch wal raakt. Dit laatste isdan ook dereden geweest vanhet kort geding aangespan-nen door rijschoolhouders.Tegen bekend maken vanpercentages geslaagden perrijschool heeft geen enkelerijopleider bezwaar, integen-deel zelfs. Maar de wijze vanberekenen van slagingsper-centages en percentages ge-slaagden zoals door het CBRnaar buiten gebracht zijn on-juist.

Al een aantal jaren zijnbezwaren ingediend tegen deberekeningswijze van hetCBR door individuele rijop-leiders als ook door belangen-verenigingen uit de rijschool-branche. Ook de ANWB ende BOVAG zijn op de hoogtevan de onvrede die er heerstin de rijschoolbranche inzakedezen. Om dan te sprekenvan een Nationale Rijschool-gids is een farce. Het is ge-woon Nationale Volksverlak-kerij. Een objectief onder-zoek door een commissie aan-gesteld door de NationaleOmbudsman zou hier op zijnplaats zijn. Deze commissiezou na onderzoek de recht-bank beter kunnen informe-ren, en niet zoals nu heeft

plaatsgevonden een toeris-tenorganisatie (ANWB) eneen bond van automobiel- engaragebedrijven (BOVAG),die in feite geen bemoeienishebben met derijopleiding.

OEN HAAG, J.A. Loke,rijschoolhouder

OntwikkelingsgeldTijdens de formatiepogin-

gen voor een nieuw kabinetblijkt dat er voor een grootaantal belangrijke zaken nietvoldoende geld is. Wel wor-den in principe forse bedra-gen gereserveerd voor hulpaan het Oostblok. Nu is hulpaan je medemens bij rampenen ongevallen mijns inzienseen goede zaak. Nu hebbenwe het echter ergens andersover. De mensen in het Oos-ten willen het graag wat beterhebben, niks op tegen, maarer is geen nood. Nu gaan erstemmen op om de financiënhiervoor in Nederland te vin-den door te bezuinigen oponsmilitaire apparaat. Maar dangeldt dat toch ook voor hetOostblok? De oplossing is daneenvoudig: allebei flink opmilitaire uitgaven bezuinigenen met het bespaarde geldkan ieder naar zijn eigen in-zichten dit voor nuttige zakenuitgeven.

PUTTEN, E.J. v.d. Pan

Dwaze vadersDe heer T. Bakker heeft

het exact in de juiste bewoor-

dingen weergegeven. Voog-den en voogdessen kunnen,zo zij willen, alle uitsprakenen afspraken negeren ennaast zich neerleggen. Ook isinderdaad "in het belang vanhet kind" de geëikte uit-spraak. Zo komt men er welop een heel goedkope maniervanaf. Het belang van hetkind is en blijft het als eenevenwichtig mens de maat-schappij in sturen. Daarbijhoort vooral contact blijvenhouden met beide ouders.Aan alle voogden en voogdes-sen die hun kind(eren) weghouden bij de andere ouderzou ik willen zeggen: het isuw kind, maar ook het kindvan detegenpartij. Het is nietin uw belang, maar in hetbelang van het kind dat hetnaar beide kanten goed blijftfunctioneren. Mijnheer Bak-ker, waarom laat u geen pos-ters maken van uw tekening,en laat ieder die zn kind nietmeer mag zien zon poster ophetraam plakken.

WEESP, P. de Vries

ZiekteverzuimDrs. Schalk belicht de zaak

wel heel erg eenzijdig en gaatalleen af op de werkomstan-digheden. Mijns inzienswordt het de werknemer ech-ter veelte makkelijk gemaaktde ziektewet in te gaan. Naeen paar dagen komt er con-trole. Er worden dan alleenpersoonlijke gegevens geno-

teerd. Na geruime tijd krijgtmen een uitnodiging om bijde controlerend arts te ko-men indien men daartoe instaat is. Zo niet, dankan mende kaart insturen en gaat erweer geruime tijd overheenvoordat men in staat is naardearts toe te gaan. Veelal laatmen het niet zover komen enmeldt men zich voor die tijdweer gezond. Zo heeft mendus een paar weken vrij afzonder ziek te zijn. Bij eenjuiste controle door een des-kundig controleur, die ooknog over een grote dosis men-senkennis beschikt, zal dit zo-genaamde ziekteverzuim totminstens de helft worden te-ruggebracht.

AMSTERDAM, P.J. Massini

FilmagendaAMERSFOORTCINEMA 1 Indiana Jones and thelast crusade 2 Batman EURO CINE-MA tel. 633655 Batman CORSO tel.16572 1 Roadhouse 2 Lethal weapon11 /Platvoet en ziin vriendjes

ARNHEMEURO CINEMA 1 K-9 2 IndianaJones 3 Roadhouse 4 Kickboxer SLethal weapon 2/Platvoet en zijnvriendjes REMBRANDT THEATERtel. 456045 Batman LUXE Do theright thing PALACE tel. 4213341 Secno evil, hear no evil 2 Great balls offire/ Licence to killBREDA

CASINO THEATER tel. 217037 1Batman 2 A touch of infidelity 3Licence to kill 4 Sec no evil, hear noevil GRAND THEATRE Indiana Jo-nes and the last crusade MIGNONLock up CINESOL tel. 138200 1Roadhouse 2 Beaches 3 K-9DELFT

APOLLO THEATER tel. 123251 1Batman 2 Dirty rotten scoundrels

DELFIA tel. 123855 1 A touch ofinfidelity 2Great balls of fire 3 IndianaJones 4 Roadhouse STUDIO D tel.123280 Sec no evil. hear no evilEINDHOVENEURO CINEMA 1 Indiana Jones 2Ram man 3 Kickboxer 4Roadhouse 5Lethal weapon 2/Platvoet en zijnvriendjes REMBRANDT tel. 4490331 Batman 2 K-9 3 Great balls of fire 4Licence to kill S Do the riaht thinaENSCHEDEALHAMBRA tel. 312525 1 Batman 2Dead calm 3 Running on empty 4 Secno evil, hear no evil 5 Lethal weapon 2LUMIÈRE tel. 319747 1 Indiana Jo-nes and the last crusade 2 K-9's-GRAVENHAGE

ASTA THEATER tel. 463500 1 Bat-man 2 Stallone: Lock-up 3 PatrickSwayze: Roadhouse BABYLON tel.471656 1 Batman 2 Leedvermaak 3Camille Claudel CINEAC tel. 6306371 Sec no evil, hear no evil 2Kickboxer3 K9METROPOLE tel. 456756 1Indiana Jones and the last crusade 2

Mystic pizza 3 Licence to kill 4 OlqGringo 5 A touch of infidelityODEON tel. 462400 1 Indiana Jonesand the last crusade 2 Dead calm 3Lethal weapon 24 Great balls of firelSTUDIO tel. 656402 1 Ram man 2Kleine Vera 3 Dangerous liaisons.GRONINGENCAMERA tel. 137200 1 Indiana Jo-nes and the last crusade 2Kickboxer 3Baron Munchausen/Two moon juck-tion 4 Sec no evil, hear no evil CITYtel. 124441 1 Batman 2 Licence to kill3 Mystic pizza CONCERTHUIS tel.120433 Batman/Amadeus FILM-HUIS El verano de la senora Forbes/Yaaba THE MOVIES LeedvermaakHEERLEN

ROYAL THEATER tel. 714200 India-na Jones and the last crusade RIVO-Ll THEATER tel. 715922 BatmanMAXIM Sec no evil, hear no evil Htel. 713030 1 K-9 2 Kickboxer 3Lethalweapon 4 Roadhouse 5 Rooftops/PLatvoet en zijn vriendjes/Jungle-book

Plan gaat ten koste van stoptreinen

NS verdubbelt inspits intercitynet

door Martij n KoolhovenUTRECHT, vrijdag

Het Nederlanderse intercitynet wordt metingang van de dienstregeling 1990, die op 27mei volgend jaar aanvangt, op een aantalbelangrijke hoofdlijnen in de ochtend- enavondspits verdubbeld: halfuur verbindingenworden kwartierdiensten.

Deze aardverschuivinggaat ten koste van een aan-tal stoptreinverbindingentussen de Randstad, hetoosten en het zuiden vanons land. De uitbreiding istevens mogelijk dankzij delevering van nieuw interci-ty (IC) materieel, die mo-menteel in volle gang is.GoederentransportOok eisen de extra sneltrei-

nen capaciteit op van hetspoorwegnet waardoor huidi-ge goederentransporten na 27mei een paar uurtjes moetengaan wachten.

Uit een vertrouwelijke no-titie van de NS-directieraad,die onlangs het plan IC'9Ogoedkeurde, blijkt dat denieuwe dienstregeling nood-zakelijk is omdat de huidigesneltrein-indeling de groeivan de reizigers niet meer opeen aanvaardbare wijze kanopvangen.

De voorstellen omvattenondermeer een uitbreidingmet 23 IC's op de lijn Arn-hem-Rotterdam-Den Haag opwerkdagen in de ochtend- enavondspits. Ook komen opdezelfde tijden 15 extra inter-city's op de verbinding Eind-hoven-Amersfoort-Zwolle.

De kwartierdiehsten gaanten koste van de doorgaandestoptrein Arnhem-Den Haag(vanaf 27 mei moet wordenovergestapt in Utrecht); dedoorgaande stoptrein Amers-

foort-Arnhem (reizigers moe-ten gaan overstappen in Ede-Wageningen) en de enige di-recte ochtendverbindingMaastricht-Schiphol.

Volgens de directie-notitiewordt met de intercity-uit-breiding de grens van de Ne-derlandse baanvak-capaciteitbereikt.

Opvallend in het plan IC'9Ois, dat NS duidelijk voorranggeeft aan . het personenver-keer boven het goederenver-voer. Dit in tegenstelling totde wens van minister Smit-Kroes (Verkeer en Water-staat), die juist ook het goede-renvervoer over de rails uit-gebreid wil zien.

De NS-directie verwachtnog wel een verslag van dedienst Exploitatie welke rei-zigers nadeel gaan ondervin-den van de nieuwe dienstre-geling.

BontVan de week las ik in uw

krant dat de couturier FransMolenaar in zijn nieuwe col-lectie véél bont toont onderhet motto: 'Bont mag weer.Hoe komt hij aan dit waanzin-nige idee? Bont mag nooitweer! De laatste jaren heeftde Nederlandse vrouw ditjuiste standpunt gehuldigdomdat zij doordrongen wasvan het feit dat bont dragenaltijd een gruwelijk lijdenvan de betreffende pelsdie-ren betekent. Hopelijk laat zijzich nu niet beïnvloeden doorblijkbaar gevoelloze coutu-riers en blijft zij Anti Bont.DEN HAAG, E.J. Postema-Kuiper

Puzzel| HORIZONTAAL:

1 vogel6 mii. rang (afk.)8 tooi9 kledij

10 klepper12 Europ. rivier14 paradijs15 stap16 godsdienst (afk.)17 grappenmaker18 overheerlijk20 lengtemaat (afk.)21 pulverig22 boeketje23 Europeaan24 medicijn25 dreef26 bezit van boer27 onmeetbaar getal

(wisk.)28 zuigbuisje30 geneeskundig (afk.)31 voorzetsel33 groot bedrag34 mogelijkheid35 bekende dierentuin37 scheur38 hij39 Duitse rivier40 volgroeid41 op welke tijd|VERTICAAL; |

1 mulder2 bloem3 jongensnaam

(afk.) 4 secondeOplossing vorige:

i ncompetentn-T e i rijn - oguur giroa-bad heg-rne-lover-stgil-mee-eiskooi -soda

vel -net-enger-belet -gor-moe rob-rbiet rando-nee gen-edeurgrendel

5 bijwoord6 derfplaats7 soort beroep (vr.)9 post

11 Europ. hoofdstad(afk.)

12 vallei13 waterpeil (afk.)15 klamp18 familielid19 vrijgevig21 oorlogstuig

23 vlug24 hoofddeksel26 plas27 lijf29 vis30 Franse rivier32 voertuig34 zoon van Adam36 afhangende punt37 kerkelijke straf39 familielid

Liefde is...

...hem jeandere wangtoekeren

's-HERTOGENBOSCHEURO CINEMA 1 Lethal weapon 112 Indiana Jones 3 Roadhouse 4 Kick-boxer 5 Karate Kid 3 CASINO tel.120888 1 Batman 2 K-9/Rain manLEEUWARDEN

TIVOLI tel. 125372 1 Indiana Jonesand the last crusade 2 Roadhouse 3Sec no evil, hear no evil STUOIO Ftel. 123887Kickboxer CINEMA Bat-man CLUB tel. 1252201 Batman 2K-9/Junglebook 3 Beaches 4 Ram manLEIDEN

LIDO tel. 124130 1 Indiana Jones 2Sec no evil, hear no evil 3 Tarzan ende toverketel/Dirty rotten scoundrels4 Platvoet en zijn vriendjes/Deadcalm STUDIO tel. 133210Lethal wea-pon 2 LUXOR tel. 121239 Batman

MAASTRICHTCINEMA PALACE tel. 215662 1en 2Kickboxer 3 Lethal weapon 11/Road-house/Platvoet en zijn vriendjesMABI tel. 215513 1 Batman 2 Twomoon junction 3 Licence to kill 4 Secno evil, hear no evil

NIJMEGENCAROLUS tel. 230503 1 Indiana Jo-nes 2Lethal weapon II CALYPSO tel.234945 1 en 2 Batman 3 De stam vande Holebeer/Een avontuur met eenstaartje CENTRUMtel. 220039 1 Secno evil, hear no evil 2 Een vleugjeontrouw.ROTTERDAM

ALHAMBRA tel. 4330293 1 Licenceto kill 2 Great balls of fire! CALYPSOtel. 4131855 1 Batman 2Leedvermaak3 Camille Claudel CINERAMA tel.4115300 1 Indiana Jones and the lastcrusade 2 Lethal weapon 2 3 PatrickSwayze: Roadhouse 4 Mystic pizza 5Dead calm CORSO tel. 4121110 In-diana Jones and the last crusadeLUMIÊRE tel. 4117755 1 Sea no evil,hear no evil 2 Kickboxer 3 K 94Stallone: Lock-up REK tel. 4772793 1Sister dearest 2 Raw talent THALIAtel. 411155 Batman.TILBURG

ONEMA HEUVELPOORT tel.358-851 Sec no evil, hear no evil 2K-

9 3 Roadhouse/Tarzan 4 Batman 5Lethal weapon MIDI THEATER tel.42282 Indiana Jones and the lastcrusade CINECITTA 1 Dangerousliaisons/Another woman 2 Otto emezzo/Il vitelloni/De kommissaris

Gratis omruil fraudegevoelige toestellePTT vervangt ruim

30.000 autotelefoonsdoor Michiel Hoogers

DEN HAAG, vriDe PTT gaat ruim 30.000 autotelefoons vervangen om

huidige misbruik tegen te gaan.Alle bezitters van een toe-

stel dat is aangesloten op hetATF-2 net hebben een briefvan het telecommunicatiebe-drijf gekregen met de aan-kondiging dat hun autotele-foon zal worden vervangen.Het nieuwe toestel is uitge-rust met een Security Identifi-cation System (SIS), een soortelektronische handtekening.

Op het ATF-2 net zijn32.000 telefoons aangesloten.De overige netten, ATF-1(2500 aansluitingen) en ATF--3 (25.000), werken volgens dePTT al met een beveiliging-scode.

PTT-woordvoerder Boukede Vos verklaarde gisterendat de gebruikers nauwelijkshinder zullen ondervindenvan de omzetting.

„De setjes zullen tijdenseen grote onderhoudsbeurtworden vervangen. ledereenkrijgt een nieuw zendkastje.De oude kastjes worden weerin de roulatie gebracht nadatde extra voorziening is inge-bouwd. Het zal de klant geencent kosten", aldus De Vos.

De reden van de vervan-ging is dat er op grote schaalwordt gefraudeerd met auto-telefoons. Zo gebeurt het datgestolen toestellen van eenander nummer worden voor-zien, bijvoorbeeld dat vaneen PTT-huurtoestel, waar-door de gebruiker gratis kanbellen. De PTT wildegisteren

nietkwijt hoeveel schadebedrijf door deze prakti,heeft geleden.

„Met de SIS-code moefjkwaad uit de wereld zijnJelektronische handteken»wprdt bij elk telefoontje icontroleerd in de centr*Als de code en het toeS*1nummer niet overeenkom6wordt er geen verbinding]stand gebracht", aldus \Vos.

De eerste honderd opATF-2 net aangesloten aftelefoongebruikers nebbenmiddels een nieuw, beveütoestel.

Man gebruikt politiegidsbij oplichting

ZUIDLAREN, vrij*De politie is op zoek tw.

een man die er van verda^wordt in Zuidlaren, Vries'Eelde een groot aantal ono'nemers voor een niet besta*1de politie-gids geld uit de'**probeerde te kloppen.

Dat deed de man met e*smoes over advertenties'het rijkspolitie-jaarbo*Zuidlaren/Vries (oplage 30"stuks) waarin de middenst^ders tegen betaling van ’ >'een annonce konden pl^sen.

Gedupeerden kunnen #in verbinding stellen met"rijkspolitie van Zuidlaren,05905-3000.

Nijkerker pyromaan opgepaktVan onze correspondent

NIJKERK, vrijdagDe politie in Nijkerk heeft een 22-jarige

inwoner Uit die plaats aangehouden die ervan wordt verdacht in de afgelopen maandenvele branden te hebben gesticht op een indus-trieterrein in Nijkerk. De schade van dezebranden, waarbij meer dan tien bedrijvenzijn gedupeerd, bedraagt volgens een politie-woordvoerder vele miljoenen guldens.

Na een eerste bekentenis heeft de politieinmiddels een groot aantal brandstichtingen

opgelost. Verwacht wordt dat de verdachtook betrokken is geweest bij het in brafl1steken van een bedrijfspand van een trafljportonderneming in Nijkerk. Bij deze bran*die op zondag 8 oktober het gehele expeditiebedrijf van de transportonderneming vol^dig in de as legde, werd voor tien miljóe 11gulden schade aangericht.

Over het motief van de dader tast de poli*l'nog in het duister. Wel is bekend gemaakt d"hij nog niet eerder met depolitie in aanrakingis geweest. De brandstichter is momente*1ingesloten op het politiebureau in Nijkerk.

UTRECHTCATHARIJNE tel. 334400 1 IndianaJones and the last crusade 2 LethalWeapon 11 3Roadhouse 4 Mystic pizzaCAMERA tel. 317708 LeedvermaakSTUDIO tel. 317708 A touch of infi-delity CITY tel. 314384 Torch songtrilogy/Amadeus MOVIES tel.314384 1 Talk radio 2 Baron Munch-hausen PALACE tel. 313178 Lock upSCALA tel. 312461 Tijdelijk geslotenSELECT THEATER Tijdelijk geslotenREMBRANDT tel. 312556 1 Batman2 Sec no evil, hear no evil 3 Greatballs of fire/Licence to kill SPRING-HAVER THEATER tel. 313789 1Dangerous liaisons/Dothe right thing2 Imamura's Black ram 't HOOGT tel.328388 1 Secret wedding 2 Asik Ke-rib/love is a fat woman/De moeder

Horoscoop

VRIJDAGAls u vandaag jarig bent:Vrienden zijn bereid u te helpals u al uw kaarten op tafel Ij*Dingen verzwijgen stelt het "!vermijdelijke alleen maar uit.het begin van het jaar zult ureizen. Een telefoontje aan flvroegere medewerker breng*geluk in februari. Jonge men-*blijven een belangrijke rol spB^in uw geluk en succes.RAM: U zult weinig tegenwerpondervinden voor uw privéplan'Jvandaag. Maak uw privé corresp*dentie bij. Een telefoongesprek °teen oude vriend is heel merkwaaffSTIER: Wees conservatief in zafjAls u een ontmoeting verzuimt jjoorzaakt dat wel spanningen, rnbrengt grote verschillen van mersaan het licht. Neem nog geen faflFlbesluit.TWEELINGEN: Dingen die u Ade gemeenschap doet verhogen "jaanzien. Wees niet al te heerszudnVerandering van uw dieet geeflmeer energie. Zorg dat ai uw zake'1"afspraken op tijd zijn.KREEFT: Houd u aan hen die'trouwbaar zijn gebleken. Een ind'^te benadering van moeilijke ir\doet wonderen. U krijgt meer zetifltrouwen als u uw eigen moeilijkhe'noplost. Kijk vooruit.LEEUW: Waak tegen zorgeloosten overdrijf niet als u iets vertelt "keen overeenkomst. Spaar voor !Jreis of voor de zomervakantie. Jlstudent krijgt goed nieuws om'J^een beurs of een tijdelijke werkkf*lMAAGD: lemand heeft meer j]langstelling voor hetgeen u denktyvoor wat u zegt. Maak gebruik Juw schrijversgaveom een geliefd Hte pousseren.

WEEGSCHAAL: Opwind/mensen of gebeurtenissen houd*!van uw werk. Stel maatschappejSverplichtingen uit. U bereikt 'Jjdoor te mopperen op een belang*figuur.SCHORPIOEN: Uw ink<tfneemt toe. Een nieuwe baan of o^ving valt u gemakkelijker dan u da<jUw partner zal u steunen als u e*Jbent omtrent uw plannen. De nl^bepalen enkele van uw besluiten- ,BOOGSCHUTTER: Spen^geld aan iets dat u groter gemo^rust geeft. U moet rekening ho^met de gevoelens van uw par*JVerloren zaken vindt u terug. 'tijdelijke invaller heeft geluk.STEENBOK: Geheimhouding I»sentieel. Bespreek uw zaken ri^'jopenbare gelegenheden. De o*jvan uw partner zijn meer dan u f,kunt. Een openhartig gesprekkomt ergernis.

WATERMAN: Een uitstek^dag voor zelfontwikkelingsplan 11Een werk vereist meer aandach^geld dan u dacht. Vraag meer tijdflzal wel lukken.VISSEN: Doe iets aan een belaf"]ke zaak pas nadat u er metuw o^°2over gesproken hebt. Sus een |a 5type van de andere sekse door ..vleierij, maar onderstreep uw rnojjmet feiten.

RelVERVOLG VAN PAGINA 1

ANDRIESSENVERVOLG VAN PAGINA 1

Naschokken in Californië

Vervolg van pagina 1

Jochem
Markering

DE WAARHEIDVolksdagblad

voor NederlandVrijdag 20 oktober 1989

Posteditiezaterdag 21 oktober 1989Losse nummers 85 cent

Zaterdag / 1,25

Joodse gemeenschap keert zich tegen ambassadeur in Polen

Woede over stuitend gedragNederlandse functionarissenVan een verslaggeefster

Twee hooggeplaatste Nederland-se functionarissen hebben iederop hun eigen wijze geen enkeleconsideratie gehad met dekwetsbaarheid van de joodse ge-meenschap. Vice-voorzitter vande Europese Commissie, deCDA-politicus Frans Andries-Sen, accepteerde een onderschei-ding van de van oorlogsmisda-den beschuldigde Oostenrijkse

president Waldheim. De Neder-landse ambassadeur in Polen,Semeijns de Vries van Does-burgh, sprak in een plechtigerede over „de gastvrijheidvan dePolen ten opzichte van joden".

„Ik betreur de religieuze into-lerantie die een schaduw heeft ge-worpen op de diplomatieke betrek-kingen tussen Nederland en Polen.En dat terwijl de Polen altijd zotolerant en gastvrij voor de jodenzijn geweest", aldus ambassadeur

Doesburgh tijdens de onthullingvaneen monument in het PoolseSzczedrzyk, ter herdenking vanjoodse oorlogsslachtoffers.

Van Doesburgh doelde op dekwestie van het in opspraak geraak-te karmelietessenklooster in Ausch-witz, dat in een gebouw van hetconcentratiekamp is gevestigd. Hijrefereerde aan de actie in september,toen een groep Nederlandse jodeneen enorme davidsster plaatste voorhet huis van de pauselijke nuntius inDen Haag.

De joodse delegatie, die tevensaanwezig was bij de onthulling vanhet monument, reageerde geschoktop de schrijnende uitspraken van dediplomaat en antwoordde in mes-scherpe bewoordingen. „Het spijtmij dat ik de diplomatieke betrek-kingen heb verstoord, maar wij zijnniet bereid om weer overons heen telaten lopen omwille van diplomatie-ke betrekkingen. De zusters in hetklooster bidden weliswaar voor allePoolse oorlogsslachtoffers, maarzonder de nuancering dat de meesten

daarvan joden waren. Wij stellerhun gebeden niet op prijs", aldusrabbijn Lilienthal, van het verbondLiberaal Joodse Gemeenschap.

Volgens de voorzitter van deStichting Joods MaatschappelijkWerk had de ambassadeur zijn ge-schiedenislessen slapend doorge-bracht. „Hij heeft oprecht gemeenddat de Polen door de eeuwen heentolerant waren. De waarheid is dathet antisemitisme nergens zo sterkheeft geleefd als in Polen", aldusvoorzitter Ensel.

Ook de Arme Frank Stichtingvindt het „schokkend" dat iemand ineen dergelijke functie niet op dehoogte isvan de joodse geschiedenis.„Het is een kwalijke zaak dat er zononwetendheid bestaat bij functiona-rissen op hoog diplomatiek niveau.Het is bovendien heel kwetsend datnog steeds zulke ongevoelige uit-spraken worden gedaan over joden."

Nieuwe DDR-leider praatmet arbeiders en kerkVan onze redactie buitenlandOp zijn eerste dag als algemeensecretaris van de SED heeftEgon Krenz gesproken met ver-tegenwoordigers van de Evange-lische Kerk in de DDR. In Pots-dam hebben de plaatselijke au-toriteiten Neues Forum aange-boden officieel deel te nemen aanhet NationaleFront, de overkoe-pelende organisatie waarin allePolitieke en maatschappelijkegroeperingenzijn vertegenwoor-digd.

Krenz bezocht eerst de arbeidersvan de machinefabriek 7 Oktober.Het bezoek, alwaar de SED hardekritiek te verduren kreeg, werd ver-slagen door de media. „We zeggenbet zo hard", zei een van de arbei-ders, „opdat julliedaarboven einde-lijk eens weten wat hier benedenleeft." Een van de belangrijke the-ma's was dat van de materiaal-schaarste op de werkvloer.

Kerk en staat moeten in weder-zijds respect tot een nieuwe con-structieve samenwerking komen,was een van de conclusies van deontmoeting van Krenz met de kerk-leiders. De intentie werd uitgespro-ken samen te streven naar verande-ringen in de samenleving die hetleven aantrekkelijker en zinvollermaken. In een poging om de scepsisvan de oppositie tegenover Krenzweg te nemen, heeft bisschop Leichverklaart dat Krenz persoonlijkheeft voorkomen dat de politie tweeweken geleden tegen een demonstra-

tic van 70.000 mensen in Leipzig opzou treden.

De autoriteiten in de DDR hebbenverklaard ernst te zullen maken methet scheppen van mogelijkheden vanalle DDR-burgers om naar het Wes-ten te reizen. Een woordvoerder ver-

die elke Duitser automatisch alsWestduitser beschouwt, een grootprobleem is. „Ook de uitvoer vanharde valuta langs die weg is eengroot probleem voor onze econo-mie", zo werd gezegd.

Arbeiders van de machinefabriek 7 Oktober wassen Krenz de oren

Bush strijktde vlagVan onze redactie buitenlandt>e Amerikaanse Senaat is tegeneen wijziging van de grondwetom de Amerikaanse vlag te be-schermen. De Senaat verwierpdonderdag een voorstel hieroveromdat het de vrijheid van me-ningsuiting beknot.

De stemming, waarin het voorstelniet de vereiste tweederde meerder-heid haalde, was een tegenslag voorPresident Bush. Hij had tijdens zijnVerkiezingscampagne de trouw aande Amerikaanse vlag tot een belang-rijk teken van patriottisme opgebla-zen. Het Amerikaanse Hoogge-rechtshof bepaalde in juni van ditjaar dat een demonstrant die in 1984de Amerikaanse vlag in brand staktijdens een Republikeinse nationaleconventie, daartoe het recht had opgrond van de grondwettelijk be-schermde vrijheid van meningsui-ting. De uitspraak van het Hof ver-hitte de gemoederen in de VerenigdeStaten en bracht Bush ertoe op teroepen tot een grondwetswijziging.De leider van de Democraten in deSenaat, George Mitchell, merkte nade stemming op dat het nergens toediende om een geforceerde en valsekeus te moeten maken tussen denationale vlag en de grondwet.

Veel windVeel bewolking en af en toeregen.' Minimumtemperatuurongeveer 12 graden. Middag-temperatuur circa 17 graden.Zuidwestenwind, krachtig, 6,aan de kust en op het Usselmeerhard tot stormachtig, kracht 7 a

Nieuweexecutiesin Zuid-AfrikaVan onze redactie buitenlandIn Zuid-Afrika zijn vrijdag op-nieuw drie ter dood veroordeeldegevangenen opgehangen, maarwerd de executie van twee ande-ren op het allerlaatste momentuitgesteld. Dit heeft het Zuid-afrikaanse ministerievan justitiemeegedeeld.

Een woordvoerster zei dat de te-rechtgestelden waren schuldig be-vonden aan moord, verkrachting enroof. Het ging om een kleurling entwee zwarten, zei zij. Volgens haarzijn in Zuid-Afrika dit jaar nu 45mensen gehangen, terwijl 60 anderenuitstel van executie hebben gekre-gen.

Een van de twee terdoodveroor-deelden die uitstel kregen was Al-mond Nofomela, een politieman diewas veroordeeld wegens moord. No-fomela heeft onder ede verklaard dathij deel uitmaakte van een eenheiddie in 1981 de mensenrechtenactivistGriffiths Mxenge vermoordde.

Fonds: geen geld meer voorberoepskosten kunstenaarsVan een verslaggever

Het Voorzieningsfonds VoorKunstenaars (WK) kan de restvan het jaar geen uitkeringenmeer verstrekken voor de be-roepskosten van beeldende kun-stenaars. Ongeveer 800 beelden-de kunstenaars worden hierdoorgedupeerd, zo is bekendgemaaktdoor de directie van het fonds.Hierdoor is een regelrechtenoodsituatie voor de kunste-naars ontstaan, waarvan deTweede Kamer op de hoogte zalworden gesteld.

Een woordvoerder van de Bondvoor Beeldende Kunstenaars (BBK)stelt dat wanbeleid van het ministe-rie van WVC er toe heeft geleid dathet voorzieningsfonds haar taak ab-soluut niet meer kan uitvoeren; hier-door worden de kunstenaars ernstiggeschaad in hun beroepsuitoefening.Een nog veel grotere groep kunste-naars wordt belemmerd in hun vakomdat ze niet meer kunnen investe-ren in eenvoudige voorzieningen.

Volgens de directie van het fondsdreigt in 1990 een nog ernstigersituatie omdat het ministerie vanWVC op zijn begroting voor volgendjaarslechts drie ton heeft uitgetrok-

ken in plaats van de nu beschikbare1,3 miljoen gulden.Sinds het ver-dwijnen van de beeldende kunste-naars regeling (BKR) in 1987 moetenbeeldende kunstenaars een inkomenbijelkaar zien te scharrelen op de'vrije markt.Wie minder verdientdan het minimumloon kan een be-roep doen op verschillende subsidie-regelingen voor uitkeringen voorvaste beroepskosten.

Maar dat is niet eenvoudig; er zijnmeer dan twintig regelingen dievoorde kunstenaar in de praktijk eenongehoorde bureaucratische rem-ming zijn.Het komt er gewoon opneer dat de meestekunstenaars in debijstand terecht komen.

AndriessenDe stichting was tevens veront-

waardigd over het in ontvangst ne-men van de hoogste Oostenrijkseonderscheiding door Euro-commissaris Andriessen. „Het is heeljammer dat het isolement, waarin devan oorlogsmisdaden beschuldigdepresident Waldheim verkeert, doorhet accepteren van de onderschei-ding weer een stukje is doorbroken",aldus een woordvoerder.

Waldheim bedeelde Andriessenhet „grote gouden ereteken wegensverdienste voor derepubliek Oosten-rijk" toe. De Euro-commissaris hadvoor het in ontvangst nemen van deonderscheiding vooraf geen toestem-ming gevraagd aan de Nederlandseminister van buitenlandse zaken.Die toestemming is wel nodig. Numoet aan de koningin worden ge-vraagd of Andriessen de decoratiemag dragen.

(Zie pagina 5)

Zie pagina 5

(Advertentie-Ingez. mededeling)

NEEM NUEEN

ABONNEMENT!Ja,

ik neem een abonnementen betaal

c ’ 22,10 per maand-incassoo f 66,30 per kwartaal-accept

NaamAdresPostcodePlaatsGiro

Deze bon opsturen naar De Waarheidantw.nr. 2518 1000 PA Amsterdam

(postzegel niet nodig)Of bel: 020-262565

Jochem
Markering

Kosjere levensmiddelenbrachten even scheidingtussen pelgrims naar Polendoor Leontine Veerman

Op uitnodiging van de Nederlandse Oor-logsgravenstichting vertrokken maandag 16oktober 1989 32 personen met de FokkerFriendship van de Nederlandse regering naarPolen voor de onthulling van twee monumen-ten voor Nederlands-joodse oorlogsslacht-offers. De slachtoffers waren gevangenen

van de Koselgroep die, uit de deportatietrei-nen uit Westerbork geselecteerd, als dwang-arbeider in werkkampen nabij Auschwitz tewerk werden gesteld. Na een onderzoek optwintig plaatsen werd vastgesteld dat van deKoselgroep 64 mannen in Bytom en 45 inSzczedrzyk zijn begraven.

Het reisgezelschap bestond uiteen klein aantal nabestaanden vande slachtoffers, vertegenwoordigersvan joods Nederland en een zwaredelegatie van de Oorlogsgraven-stichting zelf. Het aantal nabestaan-den had groter kunnen zijn, maarmoest worden beperkt door plaats-gebrek in het vliegtuig. Burgemees-ter mr. A. Staatsen van Groningenreed met de auto naar Zuid-Polenvoor de herdenking van 24 mannenvan de Koselgroep die uit Gronin-gen afkomstig waren.

Plaats was er wel voor mevrouwPauli Dupont-Philips met haar zoonRené. Haar vader was gevangenevan de Koselgroep, in Bytom begra-ven. „Ik wist al in 1945 dat er eengraf was. Toen is iemand aan dedeur geweest en heeft dat doorgege-ven, maar ik heb zelf nooit de be-hoefte gehad het volledig uit te zoe-ken. Dit jaar werd ik plotselingdoor JMWerk opgebeld met devraag wat de geboortedatum vanmijn vader was. Ik hoefde het maarhalf te zeggen." Ondanks het zwareprogramma heeft mevr. Dupont debeslissing genomen mee te gaan : ditis het enige graf in de familie. Zon-der aarzeling heeft Jaap van Gelde-ren, universitair docent geschiede-nis in Kampen, de uitnodiging dereis mee te maken geaccepteerd.Hij is al jaren met een onderzoekbezig naar joodse Kampenaren, inhet bijzonder naar de familie vaneen man die in Szczedrzyk is begra-ven.

PelgrimsPelgrims, zo werden de joodse

reizigers door directeur J.J.A. denHaan van de Oorlogsgravenstich-ting genoemd, een term die anderedan de bedoelde associaties opriep.Aanvankelijk was Den Haan vanplan geweest op een dag alle plech-tigheden te laten plaatsvinden maarmoest daar van afzien. Niet uit hetbesef dat het tenminste voor de na-bestaanden om meer dan alleen for-mele handelingen ging, maar we-gens praktische, organisatorischemoeilijkheden.

Door de uitbreiding van de reisnaar drie dagen ontstonden andereproblemen. Zoals met het kasjroet,goedwillend opgelost door de aan-schaf van een groot aantal dozenmet voorverpakte maaltijden. Dezedozen kosjere levensmiddelenvormden de eerste avond een schei-ding tussen joodseen niet-joodse le-den van het gezelschap. Zij werd nakorte tijd opgeheven. Het onder-scheid bleef in andere opzichten be-staan: in overleg met de stichtingJoods Maatschappelijk Werk wasbesloten ook aan Auschwitz een be-zoek te brengen. Voor de meestejoodse deelnemers lag daar hetzwaartepunt van de tocht en niet zo-zeer bij de onthulling van de monu-menten.

Maandagmiddag bij aankomst inKrakau is het zacht herfstweer. Bui-ten de hal van het vliegveld speelteen groepje muzikanten vrolijkewelkomstmuziek, zij het niet spe-ciaal voor de Nederlandse groep.Voor sommige deelnemers is het deeerste wrange verwijzing naar hetverleden. De busrit naar het hotel inKatowice door het mistroostigeindustriegebied van Opper-Sileziëmaakt de stemming niet vrolijker.De Poolse gids Tadeusz geeft intus-sen informatie over de Poolse vor-

stenhuizen, de koers van de Poolsezloty en onderbreekt zijn verhaalover de concentratiekampen voorbezienswaardigheden langs de weg.

's Avonds aan het diner wordt degroep officieel verwelkomd door di-recteur Den Haan en door de Ne-derlandse ambassadeur in Polen,mr. J.W. Semeijns de Vries vanDoesburgh. Hij is uit Warschauovergekomen en zal de volgendedagen bij de onthullingen aanwezigzijn. De vertegenwoordigers van dejoodse organisaties nemen de litur-gie voor de volgende ochtend door,de onthulling van het eerste monu-ment in Bytom. Herhaaldelijkwordt opgemerkt dat de afwezig-heid van een orthodoxe rabbijn alseen groot verzuim moet worden be-schouwd.

Een kaarsDinsdagochtend, de tweede dag,

wacht de groep in Bytom een ver-rassing: de joodse begraafplaats isgroot en niet door de oorlog ge-schonden. Dat er niets gebeurd lijktte zijn, ontstelt groepsgenoten.Dè Nederlandse graven liggen aanweerszijde van een pad aan de randvan de begraafplaats. Behalve deNederlandse groep zijn vertegen-woordigers van de Joodse Gemeen-ten van Bytom en Katowice aanwe-zig en andere Poolse belangstellen-den. Ze hebben 's ochtends vroeg alop ieder graf een kaars aangestokenen wachten op de plechtigheid.

De president van de OGS, deheer W.F.K. Bischoff van Heems-kerck, begroet met bijzondere ge-voelens de joodse nabestaanden,overlevenden en vertegenwoordi-gers. „Wij hebben gemeend in uwaanwezigheid over te gaan totonthulling en hebben de hoop dat udaardoor meer persoonlijke rustzult kunnen vinden bij de thans ge-markeerde graven van hen die udierbaar zijn en ook voor ons vangrote betekenis omdat slechts zoweinigen een aanwijsbaar graf wer-den gegund," aldus Bischoff van

Heemskerck. Bij deze gelegenheidwil hij de symbolische woorden vankoningin Wilhelmina aanhalen:„Nederland zal zijn martelaren dievielen voor zijn bevrijding nimmervergeten. Naam voor naam zullenwij hen gedenken." Het is zijn wenshet 'naam voor naam' eens voor alleslachtoffers te realiseren, ook voordegenen die in de vernietigingskam-pen zijn omgekomen. Dat mag danniet in overeenstemming zijn methet beleid van de OGS, Bischoffvindt het in dit geval niet erg tegen-draads te zijn.

De 64 namen, in steen geconcreti-seerd, worden één voor één doorrabbijn David Lilienthal van de Li-beraal-joodse Gemeente te Amster-dam voorgelezen „want elke naamis een heelal op zichzelf." Namensde Portugees Israelietische Ge-meente spreekt de heer CharlesDahan een herdenkingsgebed uit.Er wordt kaddisj gezegd en op desjofar geblazen. Samen met presi-dent Bischoff van Heemskerck vande OGS legt de Nederlandse ambas-sadeur een krans uit naam van hetNederlandse volk. BurgemeesterStaatsen van Groningen legt na-mens de gemeente Groningen eenkrans.

De onthulling van het monument in Szczedrzyk. V.1.n.r.: depresident van de OGS, de heer W.F.K. Bisschoffvan Heemskerck, ambassadeurin Polen mr. J.W. Semeijns de Vries van Doesburgh en directeur J.J.A. denHaan van de Oorlogsgravenstichting

Wel bekend

Tijd om enige tijd bij het monu-ment te blijven is er niet. Voor demiddag staat het bezoek aan Ausch-witz en Birkenau op het pro-gramma. De Pools-joodse vertegen-woordigers gaan mee voor eenlunch in het hotel.Een van hen is dechazzan (voorzanger) van de ge-meente Katowice. Hij doet veelmoeite om de gemeenschap leven inte blazen. Hij vertelt dat het degrootste vergissing in zijn leven isdat hij in 1946 in Polen is gebleven.„De Polen zijn jodenvreters,"zegthij. „Zij maken joods leven in hunland onmogelijk. Alle jonge men-sen zijn uit Polen vertrokken, watoverblijft is een gemeenschap vanbijna tienduizend oude mensen die

niet meer de kracht hebben de jon-geren te volgen."

Dankbaar wordt een stapel dozenkosjer eten door de Poolse joden inontvangst genomen. Zij krijgen eenmager Pools pensioen, wordendaarnaast door de Joint bijgestaan,maar het blijft moeilijk. De groepgaat verder op weg naar Auschwitz,ongeveer een uur rijden van Kato-wice. Aan het begin van derit wordtnog over camera's en andere zakengepraat maar naarmate het kampdichterbij komt wordt het stiller.Zeer tegen de zin van een aantalreisgenoten probeert de gids op hetlaatste moment, ter voorbereiding,nog een aantal feiten over de joden-vervolging op een rij te zetten. Hetis wel bekend.

Hoewel Auschwitz als symboolvan de massamoord alleen al aan-grijpt, is de reactie achteraf dat„Auschwitz is verworden". Vooranderen is het veel te schoon. Demeeste voormalige gevangenen-blokken zijn als tentoonstellings-ruimte ingericht en hebben daar-door een onherkenbaar karakter ge-kregen. Het kampleven is op de mu-ren aanschouwelijk gemaakt. De fo-toreportages binnen zijn te vermij-den, buiten blijft het guur. Naar denonnen in het klooster wordt uit degroep een steen gegooid.

Auschwitz als museum is geen ge-schikte plaats voor een herden-kingsgebed, het vernietigingskampBirkenau is dat wel. Van de toe-gangspoort waar de treinen door-heen reden, loopt een lange wegnaar het monument, het eindpuntwaar vroeger de crematoria ston-den. Daarvan zijn nu alleen de fun-damenten te zien en ook de barak-ken zijn grotendeelsafgebroken zo-dat een grote, verlaten vlakte over-blijft. Meer dan in Auschwitz is de

omgeving hier aanwezig met blaf-fende honden en andere geluiden.Bij het monumentwordt kaddisj ge-zegd. Dat is voor de meeste nabe-staanden te veel. „Ik heb nu derea-liteit gezien. Ik heb nu de stemmengehoord en de bewakers gezienwaar ik al die jaren over heb horenspreken," zegt een van de nabe-staanden. Na deze confrontatie is deweg terug een opluchting en afslui-ting.

Chazzan Michael Romankewitch van Katowice: De Polen zijn jodenvre-ters

Bloemen„Geschiedenis is niet om knap

voor vandaag maar voor altijd wijste worden," meende de historicusBurckhardt in de vorige eeuw. Dathet niet iedereen gegeven is wijs teworden blijkt op de derde en tevenslaatste dag van de reis. Het tweedemonument dat wordt onthuld staatop de rooms-katholieke begraaf-plaats in Szczedrzyk, een kleinplaatsje in de buurt van Opole. Dejoodse graven zijn hier jarenlangverzorgd door een vrouw die deoorlog ter plaatse heeft meege-maakt en nog herinneringen heeftaan de joodse gevangenen. Ze ver-telt hoe ze als kind de gevangenenbrood toestopte, een verhaal datdoor andere vrouwen die met bloe-men in de weer zijn op de begraaf-plaats wordt bevestigd.

Dat de doden op een katholiekebegraafplaats liggen, verandertniets aan de plechtigheid. De pas-toor van de gemeente heeft geenenkel bezwaar tegen het uitsprekenvan joodse gebeden op gewijdegrond. Namens de OGS en het Ne-derlandse volk wordt door ambassa-deur Semeijns en president Bischoffvan Heemskerck een krans gelegdbij het monument, identiek aan datin Bytom, hier met de namen van de45 overledenen. Aangezien burge-meester Staatsen de terugreis heeftaanvaard, legt de heer M. Menco,voorzitter van de Joodse Gemeentein Groningen,voor de burgerlijkegemeente een krans.

Om de plaatselijke mensen te be-danken en met de nabestaanden incontact te brengen is na de onthul-ling een laatste, kosjere, lunch ge-organiseerd in Opole. De pastooren deburgemeester van Szczedrzyk,een parlementslid uit Opole enandere personen die bij het onder-zoek behulpzaam zijn geweest, zijnuitgenodigd. Ondanks of juist dank-zij dewoordenvan de ambassadeur,die meer een smet op de man zelfdan op de reis lijken te hebben ge-worpen, hangt er een uitgelatensfeer. Dit was het laatste onderdeelvan een zwaar programma.

In de bus naar het vliegveld wordtgeslapen en nagepraat. „Het vlieg-tuig heen vervoerde individuen, datis nu een groep geworden," alduseen deelnemer. Dan resteert slechtshet dankwoord van voorzitter FredEnsel van JMWerk aan de OGS die„de individualisering van het leedmogelijk heeft gemaakt. We heb-ben tal van emoties meegemaakt enstraks volgen nieuwe emoties wantals je met elkaar huilt, ben je el-kaars vrienden. Die vrienden gaannu uit elkaar."

NIW 27 oktober 1989 / 28 Tisjri 5750 3

DE GEZONDE GEESTIk kwam laatst een jongetje tegen, zoovan een jaar of vierentwintig, tlat op de-nominatie stond naar Duitschland te moe-ten. Hij vertelde mij, dat hij net van zijnhuisarts kwam, dien hij gevraagd had omeen kleine huitlziekte, opdat hij afgekeurdzou worden.Of hij zijn huitlziekte gekregen heeft weetik niet, wel weet ik, tlat hier gespeel 1werd met gezondheid. Ook hier hebbenwij weer te maken met een gevolg van deopvoeding in democratiseh-christclijkcnzin, een opvoeding, die ons geleerd heeltverachtelijk neer te kijken op „tien gezon-den geest in een gezond lichaam". Wijhebhen in tle voorbije jaren geleerd hetlichaam te verwaarloozcn, zooals wij ge-leerd hebben dat „geest" boven „lichaam"gaat. Wij hebben daarmede een evenwichtverbroken, een evenwicht, tlat alleen instaat is werkelijk gezonde, krachtige men-schen, een werkelijk gezond nakroost,een waarachtig gezond volk voort tebrengen.Daar wij onder den hartvcrhcffcndcn in-vloed van jodendom en wat daarmedesamenspant ons als goede sufferds heb-ben laten voorkwezelcn, dat het lichaamgeen waarde heeft, is het niet te verwon-deren, dat wij, om aan een onaangenamenplicht te ontkomen, grijpen naar het mid-del der gedeeltelijke zelfvernietiging. Hetbegint met een onschuldig, maar ernstigaandoend gebrek, zooals een huidziekte,die spoedig wel weer genezen zijn zal,maar bij velen zal er toch iets van overblijven, waaraan men zijn leven lang danverder „dragen" moet. Natuurlijk kanmen zichzelf als een held beschouwen,wanneer men dergelijke dingen doet, tlatis tenminste een heele troost voor dejaren die komen zullen en die ons danals onvolwaardigcn temidden van onsvolk zullen zien. Maar wij zijn dan ten-minste in staat aan onze kinderen medete dcelcn, tlat wij door ons offer voor-komen hebben, dat wij naar Duitschlandgestuurd werden om daar te werken.Dappere, heldhaftige grootvader!

Eenige jaren geleden was er een jood inons land, tlie er zijn brood mede ver-diende tle jongens, die voor tien dienst-plicht opgeroepen werden, les te geven

hoc zij zich konden laten afkeuren. Dezemenschlieventlc parasiet had zoo allerleimiddeltjes aan tle hand, waaruit ieder,die daarvoor voelde, zijn keuze kon doen.Niet allemaal hetzelfde alsjeblieft, wantdan valt het zoo op!Dat een jood dit vak koos heeft ons nooitverwonderd. Wij zouden zeggen, dat zooiets alleen in een jodenbrein opkomenkan. Zijn slachtoffers zocht deze „goedeNederlander" speciaal in boerenkringenen ook tlat ligt volkomen in tle lijn, wantde boer en de jood zijn gezworen vijan-den, zootlat hij hiermede voor zijn eigenvolk den wil en wensch van zijn eigengod op sublieme wijze vervulde.Deze jood is destijds door tle zelfstandigeNederlandsche regeering tle doos inge-stopt, zijn geest leeft echter nog voort,misschien ook wel zijn lichaam, zootlathij of zijn trawanten nog altijd in staatzijn hun lesjes voor goed geld en tot verheffing der mensehelijkheid op te zeggen.Zeker echter is het, dat de keuringsartsenvoor tle tewerkstelling in Duitschlandmet verschrikkelijk veel gevallen van ditsoort te doen krijgen. Vele recepten zijnhuismiddeltjes geworden, tlie van mondtot mond gaan, die tinfeilbaar helpen,maar die „jammer genoeg" ook den keu-ringsarts bekend zijn, zoodat hij weetwaarop hij letten moet.Voor kort kwam ons een dergelijk gevalter oore. In Zaandam leeft een zekere B.Douma, die aldaar werkt in den houthan-del De Lange. Douma is worstelaar, dussportsman in zijn vrijen tijd. Hij wou nietnaar Duitschland en tlaar hij een trucje-wist, verzekerde hij zijn mede-arbeidersin het bedrijf, tlat hij het wel klaar zouspelen zich als invalide te laten afkeuren.Ondanks zijn Friesehen naam en zijn.sportmanschap, was hij in zijn geest tochwel zoo verjoodscht, dat hij bovendien degelegenheid niet voorbij liet gaan eenpaar guldens, die immers toch niets meerwaard zijn, aan dit akkefietje te verdie-nen. Daarom sloot hij een weddenschapaf om ƒ 25.—, tlat het hem lukken zoutien arts een loer te draaien.En deze vent met een gezond lichaam,deze sportsman, bezorgde zichzelf eengammele knie, dik en opgezet, gemeenvan kleur door inwrijven met jodium en

ging zoo ter keuring. En werd afgekeurd!Natuurlijk met behulp van eenige „gees-telijke" leugens, tlie tleze „lichamelijke"moesten ondersteunen. Zoo vertelde hij(jp een vraag van den dokter of hij ge-diend had, dat hij voor den dienst wasafgekeurd, hoewel hij in tle mobilisatiebij tle marine was geweest.Dat is slechts een geval. Er zijn er hon-derden van dezelfde soort. Maar hier ishet een wel zeer sprekend uiterste, omdatwij hier te doen hebben met een man, tlie— naar wij mogen aannemen — toch weleenige waartle aan zijn lichaam hecht, tlieweet wat gezondheid beteekent. Maartoch is juist dit geval zoo leerrijk, wanthier zien wij hoc een gezond lichaam, datniet bezield is door een gezonden geest,in uitersten vervalt, tlie van het standpunttier gemeenschap als misdadig moeten

Hartziekten schijnen gaarne te wordenvoorgewent! en er zijn vele middeltjes,veelal paardemiddelen zouden wij zeggen,om den schijn van een hartziekte te ver-wekken. Of de man, tlie terwille van ditschoone doel een liter bijtend vochtdronk, werkelijk zijn lichaam voor lange-ren tijd niet schaadde, kunnen wij nietmet zekerheid beweren. Want het beroer-de van al deze middeltjes is wel, tlat mende gevolgen voor een verre toe-komst niet van tevoren berekenen kanen tlat een leek op medisch gebied daar-toe zeker niet in staat is. Hoofdzaak ech-ter is, tlat tic keuringsdoktoren bijna aldeze middelen kennen en er op voorbe-reid zijn. Dat er hier en daar eens iemandtloor rolt. kan men wel denken, de vraagis echter, of het risico tlat men loopt opeen blijvende ongezondheid het bereikenvan het gestelde doel wel waard is.De tijd is voorbij, dat men in naam tiervrijheid ieder egoistiseh doel ongestraftnajagen kon. Zooals het vroeger strafbaarwas zijn eigen huis in brand te steken,zoo hoort het heden strafbaar te zijn,indien men zijn eigen gezondheid bena-deelt. Want de mensch leeft niet slechtsvoor zichzelf, maar leeft als deel van zijnvolk, is dus ook wat zijn gezondheid be-treft aan zijn volk verantwoording ver-schuldigd.

Natuurlijk zijn er ook onschuldige mid-deltjes. Zij vallen onder het hoofd „leu-gen" of „misleiding". Een daarvan willen

wij als voorbeeld nog noemen. l let betreftde suikerziekte, ook een reden tot afkeu-ring. En zoo zijn er talrijke heercn, diemet een flcschje urine „van tante" terkeuring verschijnen om op zichzelf sui-kerziekte te laten vaststellen. Deze wijzevan bedrog kan éénmaal slagen, nadienechter nooit meer.Zoo zijn er vele, vele middelen om afkeu-ring te verkrijgen. Dat tle keuringsartseen ware detective zijn moet, zou menhieruit kunnen opmaken. En zoo is hetook. Zij, tlie het van deze artsen eerlijkmeenen met hun beroep — ook daar zijnuitzonderingen, tlat hebben wij bij de-joden gezien —, kennen echter tle foefjes,waardoor maar een hoogst enkele tloorde mazen van het net glijden kan. Maartle schade, die men soms bij het aanwen-den van deze middelen zichzelf toevoegt,die kan lang niet altijd ongedaan gemaaktworden. Dat is de ernstigste zijde vantleze daden, die voortkomen uit eenlevenshouding, die, door tle jarenlangetlressuur in „bandeloozc vrijheid", allewaarden van dit leven veracht en slechtshet resultaat van het oogenblik als hetallesbeheerschcnde heeft leeren beschou-wen.

EEN ONDERONSJEvan het jodendom in Nederland

Wie het Nederlandsche jodendom eensin zijn ware gedaante wil leeren kennen,die richte zijn schreden eens via de be-faamde „weezeper-straat" naar de NieuweKeizersgracht, waar de hoofdbureelen vanden Joodschen Raad zijn gevestigd, die,zooals bekentl, de belangen van zijn ras-genooten behandelt. Voorop willen wijstellen, dat 10 tegen 1 de grootste filo-semiet, als volslagen anti-semiet zalwederkecren.Daar echter niet ieder in de gelegenheidis, een dergelijkcn gang naar het ghettote ondernemen, zullen wij hier eenreportage van een willekeurigen middaggeven.

Het is twee uur in den namiddag endirect zullen tle kantoren weder open-gaan, rondom het gebouw krioelt het uit-verkoren volk. den tijd doodend metsigaretten rooken of behoorlijk hoor-baar tip balletjes zuigen. Ergens slaateen klok 2 uur.~Nah, we motten erin", zegt een van debefaamde Plotskcs (U weet wel, de be-kende kooplicden-met-brand-cn-water-schade, de z.g. ..Amsterdamsche" jon-gens). Dies dringt hij zich met stieren-nek naar voren. Juist als hij het onder-huis wil induiken, houdt een broeder-ras-genoot hem tegen.„Wat zalle me nou hebhen, heb U eenbonnetje?" vraagt deze joodsche Tempel-wachter, die de functie van portier ver-vult.„De koleerc met je bonnetje, stuk gat-tes", antwoordt de „Amsterdamsche"jongen prompt, „ik heb net gcfressen bijSallie in de .Muiderstraat en „ohne" bon,begrijp je, stuk os en erin moet ik toch."

Hij voegt de daad bij het woord en dringtden roodharigen joodschen Tempelwach-ter opzij, waarop deze alarm slaat en uiteen andere deur nog een jood verschijntmet een prachtige scheeve kaak. Achterme fluistert een bijziend joodje heel dis-creet: „een schande voor het ras, zoongazzer."Nu blijkt, dat de man met de scheevekaak het bonnenmysterie zal verklaren,terwijl zijn vettige duim naar den mok-kenden, in zijn eer getasten roodha-rigen jood wijst: ~l T moet een nummerhebben, ieder krijgt een beurt." Onder-wijl heeft zich een derde Tempelgod bijhet incident gevoegd en ijverig likkenddeelt deze uit een bonboekje nummersuit. Schots en scheef scheurt hij, somsgeeft hij dubbel, maar toch krijgt ietlereen nummer.De menigte dringt en woelt, men huivertals men sommige gezichten ziet, onwille-keurig denkt men aan de politieke com-missarissen uit het boek „De Recst-mensch". liet is de waarheid!Onderwijl schreeuwt een 4e assistent-portier de nummers af en zoo gaat hetjodendom, dat hulp behoeft, zich meldenbij zijn mede-rasgenooten voor steun.Brutaal openen zij deuren, waarop staat„verboden toegang". Voor een der deu-ren staat: „Dr. Van der Eaan" geschre-ven, een lange rij vacht of liever gezegdhangt in de tfang. om tot dezen machtigennersoon te worden toegelaten. Hij is n.l.een van die menschen, die de z.g. „sperr-lijsten" samenstelt, dat zijn de namenvan die joden, die voorloopig nog hierkunnen en mogen olijven.Plotseling gaat tle deur van zijn heilig-dom open en staat hij in de gang, tic

bende hangende joden rent op hem af alseen roofdier op prooi en spreekt hemvochtig aan. De man weet geen raad,vooral als een enkele geloofsbroeder be-gint te dreigen met ..miesnikkel, ik krijgje wel." Als een volleerd veldheer zoekthij achterwaarts dekking en trekt zichterug in zijn „werkkamer".Dan breekt de orkaan los en allerwegenhoort men uit de monden van de ..arme.vervolgde joden", dat de Duitschcrs \'oorde volle honderd procent gelijk hebben,dat zij anti-semiet zijn.Luidkeels zegt een Duitsche jodin letter-lijk de volgende woorden: „Wir sind einklein, aber ein mieses Volk". De kelenkomen los en men hoort ontstellendeverhalen van corruptie en vriendjesgeest,die deze zelfde joden ook aan ons volkhebben opgedrongen, hoe tle een wel ende andere niet de vurig begeerde sperrkrijgt.Naast ons staat een oude verpleegsteruit het Ned. Isr. Ziekenhuis. Zij is 25jaar gediplomeerd, doch staat niet op delijst voor een „sperr", maar een van deachter-achter-nichtjes van een der hooftl-menschen van dit ziekenhuis, die daareen schijnbaantje heeft op tle linnen-kamer, en die geen hantl uitsteekt enmaar tien godganschelijken dag sigarettensmookt, die was een der eersten.Tranen staan in de oogen van deze vrouwdie een behoorlijken indruk maakt. Zachtzegt ze: „die vrouw daar", en zij wijst opde Duitsche jodin van daarnet, „heeftgelijk, wij deugen niet, wij zijn tè handigen, geloof me, mijnheer, overal waar tèvoor komt is niet goed."Deze Joodsche Raatl is van tien dag afaan een der grootste voorbeelden ge-weest van echt Jiddische brutaliteiten engemeenheden en als men hoort, hoe 99pet. over figuren als de voorzitters As-schcr en Cohen oordeelt, dan is de stemvan de Oranje-flitspuit over de N.5.8.--ers nog liefelijke poëzie....Het jodendom vernietigt zich zelf.

KAUWKAMPIOENKROON

Wat er aan hulpmiddelen ter bestrijding vanmoeilijkheden met het tabaksrantsoen zoo inde étalages der sigarenwinkels te koop ligt,behoort vanaf de Edelsortiebladeren tot enmet de uit hop vervaardigde kunstsigaar niettot tabakssurrogaten. Zij mogen dan ook nietals zoodanig worden aangeduid of aangeprezen.Dat is maar goed ook, want er is er geenenkel onder, dat aan redelijke eischen voldoet.De kunstsigaar, die een dubbeltje kost, versspreidt in het vertrek, waar hij „gerookt"wordt, een lucht alsof een dozijn katten in hetlaatste stadium van dysenterie verkeert.Onder deze artikelen, die overigens veel ver;kocht worden, bevinden zich ook de kauw=stangen, die bedoeld zijn bij den kooper deillusie van het pruimen te wekken.Dus een tabakssurrogaat bestaat noch in depractijk, noch officieel. Men laat de menschensabbelen en zuigen aan wat zij maar willen.Nu bestaan de kauwstangen voor 90 pet. uithop en voor 10 pet. uit papier. Zij worden veelgekocht door hen, die niet in staat zijn dezware prijzen te betalen, welke voor illegalepruimen moeten worden neergeteld. Overigenskauwt men ze niet alleen, men jaagt er ookden brand in.Aan deze vrijheid van sabbelen is echter eengevaar verbonden, zooals blijkt uit een zeeruitvoerig wetenschappelijk artikel van de handvan Dr. H. J. van Giffen in het „Pharma-ceutisch Weekblad" van 12 September j.l„waarin deze tot de conclusie komt, dat ereen (wellicht kleine) kans bestaat opvergiftigingsverschijnselen, veroor:zaakt door het kauwen en rookenvan tabak, waarin hop is verwerkt.Wanneer nu bovengenoemde heerlijkheden of=ficieele surrogaten waren, zou er toch stelligtegen het gebruik ervan bezwaar moetenden gemaakt, immers bij alle surrogaten be=staat er controle op de absolute onschadelijk*heid der samenstelling. Nii mogen de volksge;nooten dit zelf rustig aan den lijve gaanervaren, wat wij vreemd vinden en niet inovereenstemming met de zorg. die aan devolksgezondheid besteed behoort te worden.Maar het allereigenaardigste vinden wij wel,dat er zelfs een streven bestaat om de weten:schap, dat het kauwen en rooken van hopkans op vergiftiging biedt, voor het publiekverborgen te houden.Een zeer bekend vakblad op het ge,-bied van tabak vroeg namelijk aanden persdienst van het Departementvan Handel, Nij verheid en Schee p=vaart vergunning het betreffende arstikel in verkorten vorm te mogenpubliceeren, ter waarschuwing vankauwers en rookers, doch ontving totzijn groote verbazing en ergernis eenweigerend antwoord.Wij kunnen ons de gevoelens van dit bladlevendig voorstellen en vragen ons af, welkbezwaar er eigenlijk tegen bestaat, dat hetpubliek gewaarschuwd wordt tegen mogelijkegevaren, welke de gezondheid kunnen bedrei=gen? Het gaat hier immers niet slechts om eenpaar losse beweringen, doch om een op weten=schappelijke gronden gebaseerde verklaring.Wij vinden dit ergerlijk en vreemd en meenenhierin wederom de duistere hand te herkennenvan den chef van den persdienst van bovensgenoemd Departement, den op sabotage zoo.-zeer belusten Kroon, dien wij bij onze publi=caties over de Fruitcentrale reeds deden ken-nen als een individu, dat op een betrouwbarevoorlichting van het publiek niet den minstenprijs stelt.Weg met dezen kampioen voor het hopskauwen!

4

Jochem
Notitie
STORM - blad Nederlandsche SS 30/10/1942
Jochem
Markering
Jochem
Markering

Verloofd:DIRKJE DRENTH,

Opperschaarl. Nat. Jeugdst.en

JAN BEIJERINGf^Kottentührer,

Jag. kp.NordAVest

12 Sprokkelmaand 1944Emmer Compascuum,Oosterdiep W.Z. 87

Getrouwd:HENRI NELISSEN

der Waffen»^en

FIEN KUSTERSValkenburg 29 Jan. 1944Toekomstig adres:Rijksweg 251, Houthem—

Valkenburg (Limb.)

AHeden bereikte ons het be>richt, dat onze innig gelief-de oudste zoon, kleinzoonen broederADRIAAN ROBERTSON,Standarten Oberjunker der

Waffen.ft,drager van het E.K. 11,

op 5 Januari voor denFührer in den strijd voorhet Groot*Germaansche Rijkbij Kirowograd is gevallen.

Uit aller naam:J. Robertson.

Amsterdam,den lOen Februari 1944.

GEVESTIGDMARTIN DUYNSTEE,

TandartsOudwijk 43, Utrecht.Telefoon 12120.

Behandeling volgens af»spraak.

NetMEISJE

gevraagd voor dag en nacht.Zich te vervoegen bij hetBolwerk, Kalverstraat 3—5,tusschen 10 en 12 uur.

FAMILIEBERICHTEN'

VGeboren:

WELMETdochter van:

M. Scmeijns de Vriesvan Doesburgh—de

Kanteren

W.A. Semeijns de Vriesvan Doesburgh,

OostfrontHeemsteedsche Dreef 98,Heemstede.Tijdelijk: Mariastichting,Haarlem.6 Febr. 1944.

Verloofd:CARLA TRUPP,

Schaarleidster Nat. Jeugdst.en

AAT VAN LINT,

Standarte „Westland"6 Febr. 1944.Haarlem, Hyacinthenlaan 35Heemstede, Havenstraat 16Verloofd:

GISLINDE EINHAUERen

JOOP OP DE WEEGH20 Januari 1944.Cilli, UntersteiermarkOotmarsum, Westwal 254

TOM VAN GOGen

ELSKE DE JONGEgeven hiermede kennis, dathun voorgenomen huwelijkvoltrokken zal worden opDonderdag 17 Februari 1944,des middags 12.30 uur ophet stadhuis te Utrecht.Van der Waalstraat 53 huis,AmsterdamsO.Croeselaan 227bis A,UtrechtToekomstig adres:Van der Waalstraat 53 huis,Amsterdam*o.

11

\é %

VLOT SPREKEN I■//^ y Wat hebt U er aan als U met een autoriteit H

<ES&. gesproken hebt, een zakengesprek hebt ge- H\ rmi3£~ voerd, van een vergadering komt, of In het I

fik openbaar een toespraak gehouden hebt en IV"2 achteraf moet denken: „Had ik dit of dat

cvll^K—» maar gezegd, dat zou een beteren indruk ge-fgf J\VA /7 fIÉLJ maakt hebben, daar zou ik meer mee bereikt

i HkJLLXI IM lt\ hebben.'" En toch is dit het geval bij honder-) SSSSSÊBm Y*t W ) den menschen. „Achteraf" bezien, ls een boer

f llftkßf f I V\ I een advocaat. Wie daarentegen zich vlot en vrij) l Wtr'iWÊ \JL -117 en overtuigend kan uiten, die wordt als een

XTST sïnßiÊtK mSOSf onmisbare persoonlijkheid beschouwd. Hem

vlot sprekenvolgens Donders' methode voor ledereen te leeren. Ga mee met Uw tijd of U raaktachterop. Prospectus fr. na lnz. v. 15 ets aan postz. of storting op postr. 124.242 van

Dondersschool, Laan van Meerdervoort 495, Den Haag. 9

Germaansche \\ in Nederland4e jj-STANDAARD

Hierdoor deelt de Standaardleiding van de 4eif -Standaard U mede, dat het Standaardkwar-tier vanaf 5 Februari 1944 gevestigd is:BEZUIDENHOUTSCHEWEG 56DEN HAAG — TEL. 771566

Administratie- en CommissiebankDe Toekomst

f • Laan O.N. O. Indiê2o7,*s-Graoenhage i

Grootste ondernemingop dit gebied in Nederland

Groothandel in stoffen en zijde„TRIOTEX"

AMSTERDAM-C.Keizersgracht 808Tel. 40644-49193

J. HART, Zadelstraat 32UTRECHT - TELEFOON 10163

ALLES VOOR UW VERDUISTERINGVraagt vrijblijvend kostenberekening

J. J. v. d. WalAannemervan Bouw- en BetonwerkenSINGEL 84 — TELEFOON 48017 - AMSTERDAM

iiiiiiï Bilt)4 DE TVDENP] VRAGEN NIEUWEN

MOED| LEEST

STRIJDBLAD VOOR DE JONGEIllP'fl GENERATIE WmË0 " llilli§§

ïfilÉ BF°i lEDEREN VRIJDAG AAN DE KIOSKENil§lSi B»7» ABONNEM ' f1 ~ P' JAAR\

, BhSJaDM.: KONINGSLAAN 9. UTRECHT J

ASSURANTIËNEduard Wessing & ZoonAdam, Prinsengracht 707 a hoek

LeidschestraatTel. 37839 - 30760 - 47844 -32732

Individueele behartigingvan uw belangen

fa. Visser&v.d. VeldenBeton- en aannemings-bedrijf; barakken- enbunkerbouw.

AMSTERDAM-CLeliegracht 9Telefoon 46561

Voor een Fotonaar

PIERRE SAAF| Honthorststraat 8l Telefoon 90842

Bankethakker - Kok

BOSCHPR.'HENDRIKLAAN 2

UTRECHT - TEL. 13375

Uw adres voor

BETER BROOD EN BANKETRATELBANDSTEENSTR. - ARNHEM

TELEFOON 26084

GÜJ3ÊËÏÏHÖÏJanEvertsenstraat 126, Amsterdam

Telefoon 84012

VULPENREPARATIËNEén ding is zekerVoor mijn tijsten naar

REEKER1

Rood was het Schild, in top geheschen...Roman door Henrik Herse, 332 blz.

Het onderwerp van dezen roman vormt de z.g. Frankentocht. Degegevens daartoe ontleende Henrik Herse aan verschillende Romein»sche schrijvers, want deze stoutmoedige trek eener Franken=neder*zetting van de Zwarte Zee naar het Noorder vaderland heeft inder*daad plaats gevonden. Het pakkende van dit boek is, evenals bijalle werken van dezen schrijver, dat wij ook hier weer tegenovermenschen van vleesch en bloed komen te staan, met hun goede enkwade eigenschappen wier levenslot hij ons in het kader van hetmachtig gebeuren op uiterst boeiende wijze schildert.De vertaling is van J. A. v. d. Made, terwijl een aantrekkelijk om«slag naar een ontwerp van Nan Platvoet het boek een goed uiter*lijk geeft.

Prijs gebonden fl. 5.25Franco post bij vooruitbetaling. . . . fl. 5.50

UITGEVERIJ „STORM"AMSTERDAM ZUID

STADHOUDERSKADE 68, TELEFOON 90321POSTGIRO 411.000

VERKRjIJGBAAR BIJ DEN BOEKHANDEL

I STEENHANDEL RAEJENARNHEM — BAKKERSTRAAT 62Telefoon 26815 (na 18 uur Ooster-

beek nr. 5307).T eneri • HOOGOVENSLAKKEN - TEERSLAKKENl^tvtri. BASALT _ GRIND EN ZAND

nP?""! _«»|> Keizersgracht 250

~ XIMiL/k AmsV.rdam-C.TECHNISCHE IMPORT - EXPORTGrossiers

Electro Technische ArtikelenMachinehandel

Verlagerung — VertegenwoordigersTH ERMODES APPARATEN BAULeveranciers Rijkscommissariaat

CEBR. FABERpg?; Assurantiën

- HypothekenAdministratieË Onderhoud van huizen

Heerengracht 334Amsterdam - Tel. 33851

Ingevolge de jongste waarschuwing vanBflßnaßßnagßjpl regeeringszcege in zake het verhoogen Utver be-_

-— staande verzekeringen, blijkt hertaxatie Uzier— ■ _

—bezittingen noodzakelijk» zoodat U bij een even-tueele schade niet te laag verzekerd zult zijn.Wij maken de verhooging voor V in orde.

mimmiiiijimiimiiinuHMiiiiMHiwmiM^

I BOMBARDEMENTEN!| Geen verzekering (lekt het risico van de vernietiging| Uwer contracten, documenten en teekeningen!

1 U kunt ze beter vandaas dan morgen beveiligen door| Micro-film of folocopieën.

| Vraagt inlichtingen aan de specialisten:

| N.V. Algemeene Handels Onderneming| Frederiksplein 32, Tel. 34652, Amsterdam.

| Beheerder J. G. de Bruin.

[ FOTOKOPIST-APPARATENÏTmiiiiiiiiiimiiitiiffflmmmiimiMninm^^

Handelsmij. „IMEX", de Ruyterkade 108,Amsterdam - Telefoon 42610

Groothandel in speelgoederen, byouterieën, huishoud-artikelen - vraagt offerte of bezoek

Grosshandlung und Export in Spielwaren, Schmuck-sachen und Haushaltartikeln.

Hebt U reparatie aan Uw 8"8585"5

rijwiel, transportrijwiel of mdriewieler? VOOR. DE p„J0C0" maakt alles famiuewasch I

„JOCO" STOOMEN EN jM. A. DE JONGE & Co. VERVEN 1De speciaalzaak voor Uw *iuk, 1rijwiel. Marnixstr. 372-374 1Tel. 32621. O.Looiersstr. 36 Sffi/yj. l&h 1Tel. 37029 - Amsterdam \

Regina BOEKSTEGEN.Militareffecten für die Deut-sche Wehrmacht, Verkauf- actcrWEG 17—19stellederRcichszeugmeisterei I ASTfc

~

\ii ti n i i B TELEFOON 60121 IAlle ff Artikel ■ AMSTERDAM (N)

DEN HAAG, Noordeinde 52 I |Ruf 115330 H Thans kunnen weer

UTRECHT, Steenweg 12 1Ruf 18780 MM den Voor adressen

H onzer filialen zie

BEZOEKT HET H de AmsterdamscheRa telefoongids onder

SCALA-THEATER I w.e«.TE UTRECHT ■ —■

Gevraagd voor zoo spoedig mogelijk bij Uit-geversbedrijf

ERVAREN BOEKHOUDER,liefst bekend met advertentie-administratie enin staat zelfstandig te kunnen werken.Sollicitaties met uitvoerige inlichtingen onderNo. 46 adv. afd. van „Storm".

NEDERLANDSCHE ARBEIDSDIENSTBij de leiding van den N. A. D. in verschillendeplaatsen van het land, kunnen onmiddellijk wordengeplaatst eenige

ERVAREN TYPISTES enSTENOTYPISTES

Schrift, soll. te richten aan het Hoofd van Stafafd. II(Personeel), Huize ~La Forêt" te Doorn.

niet ouder dan 16 jaar, kunnen in de gelegenheid wordengesteld in goede confectiebedrijven te AMSTERDAMeen degelijke opleiding te genieten als Industrienaaister,tegen onmiddellijk ingaand behoorlijk loon. Aanmeldingbij de afdeeling Beroepsvoorllchting enz. van het Rijks-arbeidsbureau, Scheepvaarthuis, Prins Hendrikkade108—112, kamer 112, te AMSTERDAM, des Maandags enDonderdags van 2—i uur.

Jochem
Markering