MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLAND

1

MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLAND JAARVERSLAG 2015

32MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLANDJAARVERSLAG 2015

Dit jaar kenmerkt zich door overwegend kleinschalige plannen, veelal in beschermd dorps- of stadsgezicht, en veelal op particulier initiatief. Vaak gaat het dan ook om plaatsing van dakkapellen en zonnepanelen. Hoewel het tegenstrijdig lijkt, zijn het juist deze kleinschalige plannen die veel aandacht en soms meerdere behandelingen in de commissie vragen. De aanvragers, en soms de buren, zijn daar bij aanwezig.

Een voorbeeld daarvan is een hoekpand in Monnickendam, gelegen binnen het beschermd stadsgezicht, waar de aanvrager het pand gaat vernieuwen en uitbreiden.

Het bestemmingsplan laat een forse uitbreiding toe, zo fors dat er sprake is van een flinke schaalvergroting, precies op een hoek die vol in het zicht staat. Op die hoek werd een gesloten gevel voorgesteld, met garagedeuren. Bovendien werd voorgesteld om op het dakvlak flink te investeren in zonnepanelen. Over deze zaken maken omwonenden zich zorgen en zij zijn dan ook steeds bij de commissie-behandelingen aanwezig geweest.

Gezien het bestemmingsplan was het niet mogelijk om het volume terug te brengen. In een aantal zittingen is met de architect overlegd over een andere, meer open gevelindeling. De omwonenden hebben foto’s laten zien van de zichtbaarheid van het dak vanuit verschillende invalshoeken. Daaruit bleek dat de zonnepanelen vanuit de openbare ruimte goed zichtbaar zijn. In het uiteindelijke, goedgekeurde ontwerp komen deze dan ook niet terug en wordt op een andere manier aan de energienorm tegemoet gekomen.

Als commissie bedanken wij de gemeente en alle betrokkenen bij de bouwplannen die in 2015 aan ons zijn voorgelegd voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. Ook de komende jaren zullen wij ons inzetten voor professionele en proportionele advisering over ruimtelijke kwaliteit en wij verheugen ons erop de samenwerking met de gemeente Waterland in 2016 te kunnen voortzetten.

ir. Miranda Reitsma, voorzitter Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

Voorwoord

‘Kwaliteit is overal om ons heen,

je moet het alleen zien en zichtbaar maken’

MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit


1. Het jaar 2015 6

2. Commissie 8

Bijzonder plan - Herdenkingsmonument Marken 12

3. Adviezen 14

Groot plan - Marina Resort Uitdam 22

4. Omgevingskwaliteit en beleid 24

Herbestemming - Gerenoveerde Boerderij Watergang 26

Klein plan - Dakkapellen 28

5. Conclusies en aanbevelingen 31

Colofon 32

Inhoud


Voelt u zich thuis in de omgeving waar u woont of werkt? Waar bent u aan gehecht: aan de Oranjewijk, de lintdorpen Watergang en Zuiderwoude, het vissers-dorp Marken of het polderlandschap van de Purmer. Hoe zal uw leefomgeving er over tien of vijftig jaar uitzien?

Goede omgevingskwaliteit is een gemeenschappelijk belang. Het heeft te maken met duurzaamheid en gezondheid, met veiligheid en bruikbaarheid, met herkenbaarheid en aantrekkelijkheid. Bij elke verandering in de omgeving moet het gemeentebestuur beoordelen of de ingreep naast een privaat belang, ook het publieke belang dient. De Monumenten- en Welstands-commissie Waterland is door de gemeenteraad ingesteld om het College van B&W daarover te adviseren. In dit jaarverslag vertellen we hoe die advisering in 2015 is verlopen.

Voor de commissie was 2015 het jaar van zorgvuldige inpassing van ontwerpen in het waardevolle Waterlandse culturele erfgoed. Ook in 2016 willen we ons samen met u inspannen voor een mooi Waterland. Het is de moeite waard! Hopelijk spreken de voorbeelden uit dit jaarverslag voor zich.

Hoofdstuk 1Het jaar 2015

Agrarisch ensemble Watergang (Bastiaan Jongerius architecten)


2.1 SamenstellingDe Monumenten- en Welstandscommissie Waterland is een gemeentelijke adviescommissie. De commissie wordt in opdracht van de gemeente georganiseerd door MOOI Noord-Holland. De leden van de commissie zijn benoemd

door de gemeenteraad en hebben een onafhankelijke positie ten opzichte van het gemeentebestuur en de gemeentelijke organisatie.

In 2015 was de commissie als volgt samengesteld:

ir. Miranda ReitsmaStedenbouwkundig adviseur en voorzitter van de commissie. Zij heeft haar eigen

bureau Reitsma Stedenbouw, visie en strategie en was van 2007 tot 2011 Provinciaal

Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Noord- Holland. Op dit moment is zij, onder andere

kwaliteitsadviseur voor de Hoeksche Waard, voorzitter van de Stichting Polderlab die

kijkt naar herijking van de IJsselmeerpolders en was recent lid van de jury van de Eo

Wijersprijsvraag 2014-1015 die ging over energietransitie. Sinds 2012 is zij als

voorzitter verbonden aan MOOI Noord-Holland voor diverse gemeentelijke

adviescommissies.

ing. Nico ZimmermannDirecteur/eigenaar van ITZ-Architecten b.v. Daarnaast is hij actief als adviseur

vormgeving voor de Provincie Noord- Holland en in die hoedanigheid betrokken bij

multidisciplinair overleg met betrekking tot het realiseren van grote infrastructurele

projecten. Hij was tot 2011 voorzitter van de BNA Kring Amsterdam Kennemerland

en is bestuurslid van KIVI-NIRIA afdeling bouw. Ook is hij redacteur van het

architectuurtijdschrift FORUM en Jellema Hogere Bouwkunde, het Nederlandse

standaardwerk voor bouwkundigen. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan

MOOI Noord-Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.

ing. Arie Boezaardwerkte als restauratietekenaar aan het restauratieproject Amstelhof, nu Hermitage.

Hij is werkzaam geweest als projectleider stadsvernieuwing en later hoofd bureau

Erfgoed van de gemeente Hoorn. Sinds 2012 is hij als monumentendeskundige

verbonden aan MOOI Noord-Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.

Hoofdstuk 2Commissie

Lodewijk Duymaer van TwistArchitect en als burgerlid in de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

aanwezig namens de Vereniging Oud Monnickendam.

drs. Willy Meekesarchitectuurhistoricus en commissiecoördinator Mooi Noord-Holland

ir. ing. Sjef KwakmanZelfstandig architect en in de commissie aanwezig namens de Vereniging Oud Broek

in Waterland. Hij heeft ervaring met het ontwerpen en begeleiden van

bouwprojecten en historische stads- en dorpskernen. Hij is tevens werkzaam als

docent architectuur en stedenbouw aan de TU- Delft. Sinds 2013 is hij als burgerlid

verbonden aan de Monumenten en Welstandscommissie Waterland.

Sybren BruinsmaCoördinator bouw- en woningtoezicht bij de gemeente Waterland

Marieke LeeverinkPlantoelichter en belast met monumenten en beschermde gezichten gemeente Waterland

Annelies HoekstraVervangend plantoelichter belast met monumenten en beschermde gezichten gemeente

Waterland

De commissie wordt ondersteund door:


2.2 Werkwijze De commissie komt elke twee weken bijeen in het gemeentehuis van Monnickendam. De agenda wordt enkele dagen eerder op de gemeentelijke website geplaatst. De vergaderingen zijn openbaar, iedereen is welkom om te zien en te horen hoe de commissie met initiatiefnemers (inwoners, architecten, ondernemers) over hun plannen spreekt. Vaak gebeurt dat al in een vroeg stadium; juist bij de eerste ideeën en schetsen is er nog ruimte om te zoeken naar een optimale inpassing in de omgeving.

De commissie werkt binnen het beleid van de gemeente (zie hoofdstuk omgevings-kwaliteit en beleid). Bij grotere plannen wordt zo vroeg mogelijk overlegd met een beleidsmedewerker werkzaam bij de afd. RO van de gemeente Waterland. In de meeste gevallen is dat Henri Koldewijn. De commissie gebruikt een omgevings-informatiesysteem waarmee de inpassing van het plan in de omgeving goed kan worden beoordeeld. Indien nodig gaan commissieleden ter plekke kijken. Na elke planbehandeling wordt een kort advies uitgebracht. Als er meerdere behande-lingen nodig zijn, is het voorgaande advies steeds het uitgangspunt. Daardoor verloopt de advisering consistent en efficiënt.

Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Kleine plannen uit het regulier welstandsgebied worden in mandaat door Nico Zimmermann afgehandeld. De kleine plannen gelegen in het bijzonder welstandsgebied en ‘kleine’ monumentenaanvragen worden zowel door Nico Zimmermann als door Arie Boezaard gezien.

2.3 Contacten en activiteiten in de gemeente Werkbezoeken monumentale panden Arie Boezaard heeft meerdere keren een werkbezoek gebracht aan monumentale panden om de bestaande situatie meer nauwkeurig op te nemen alvorens met een wijziging in te stemmen. Samen met Sjef Kwakman is hij naar het Leeteinde in Broek in Waterland geweest om met bewoners de kleur van hun, opnieuw te schilderen woning te bespreken. Binnen de historische kern van Broek in Waterland zijn de houten huizen dikwijls in ‘Broeker grijs’ geschilderd en met name bij woningen met een monumentenstatus dient dit onveranderd te blijven. Echter, er is geen vast recept voor ‘Broeker grijs’, wat resulteert in huizen met een blauwgrijze of een lichtgrijze kleur. Als leidraad hiervoor heeft de gemeente in een bijlage van de

gemeentelijke welstandsnota per kern aangegeven wat de daar voorkomende kleuren zijn.

Bij De Erven in Broek in Waterland sprak Arie Boezaard, samen met de Marieke Leeverink van de gemeente met een opdrachtgever in verband met een voorgenomen restauratie van de woning. De begane grondvloer en twee gemetselde schouwen werden vervangen en de indeling van de woning moest iets worden gewijzigd. Gezien de monumentale status van de woning is het van belang dat oorspronkelijk materiaal behouden blijft. Dit is uiteindelijk bij de beoordeling van het plan leidend geweest voor het advies van de commissie.

Arie Boezaard heeft een bezoek gebracht aan het Rietveldhuis in Ilpendam om de kwaliteit van het huis in ogenschouw te nemen. De woning wordt door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed als een goed en exemplarisch voorbeeld van functionalistische architectuur binnen de villa-architectuur in Nederland gezien. Het pand, ontworpen en gebouwd door architect Gerrit Rietveld is recentelijk aangewezen als beschermd rijksmonument.

Overleg afdeling ROMet Henri Koldewijn, medewerker van de afdeling Ruimtelijke Ordening heeft de commissie in 2015 een aantal keren overleg gehad. Zoals over de ontwikkelingslocatie ten noorden van de Kloosterdijk. Op het terrein van een voormalige houtzagerij in het buitengebied van Monnickendam komt een meer- generatiewoning met bijgebouw en botenhuis. Roomeinde 17 in Broek in Waterland is eveneens besproken. Op het terrein van een woning (beeldbepalend pand) met aangebouwde stal en kaakberg

worden twee woningen gebouwd en aan de bestaande bebouwing wordt achterstallig onderhoud gepleegd. Binnen het bestemmingsplan is het mogelijk om hier het beeldbepalende pand te splitsen in drie woningen. Voor de nieuwe ontwikkeling van de Jachthaven 1 in Monnickendam werden de stedenbouw-kundige randvoorwaarden besproken. Hier was ook de initiatiefnemer bij aanwezig. Het plan is de bestaande hotelaccommodatie te vergroten en in eerste instantie gedeeltelijk te vernieuwen. Het hotel ligt op een buitendijks schiereiland, net buiten het centrum van Monnickendam, en de kernwaarden van de locatie staan hier centraal, zoals de zichtrelatie, de nabij gelegen historische binnenstad, het open water en de groene oevers.

Evaluatiegesprek wethouder Op 4 april 2016 vindt het jaarlijkse evaluatiegesprek met de twee portefeuillehouders plaats, met mevrouw Bromet, wethouder monumenten en met de heer Van der Hoeven, wethouder RO.

De wethouders hebben met plezier het concept jaarverslag gelezen, waardevol om te zien waar de commissie qua advisering tegenaan loopt. De volgende onderwerpen zijn besproken:

• Belangrijke ontwikkelingen zoals de Bennewerf, Galgeriet en het recreatiepark Zeedijk

• De mogelijkheid van een vooroverleg en de voordelen daarvan

• Omgevingsvisie en wat MOOI Noord- Holland hier aan kan bijdragen

• Ruimte voor energietransitie en hoe hier mee om te gaan

• Schaalvergroting landelijk gebied• Toelichting op de aanbevelingen

Kleurverschil 'Broeker grijs' in Broek in Waterland

t t 1312MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLANDJAARVERSLAG 2015

12PROJECTBIJZONDER PLAN

MARKEN

Monument Watersnoodramp 1916Op initiatief van de gemeente, de Eilandraad en het Hoogheem-raadschap is besloten een monument ter herinnering aan de watersnoodramp van 1916 te plaatsen op het zuidelijk havenfront van Marken. De selectiecommissie heeft, na overleg met de bevolking van Marken, gekozen voor een ontwerp van Linda Verkaaik. Het kunstwerk ‘The Wave’ is gemaakt van staalplaat, stalen buismateriaal (cortenstaal) en zeildoeken van acrylaat en een toevoeging van een bank in gebogen vorm.

Het object staat symbool voor het aangaan van de strijd tegen het water, het wuiven (drogen) van de was en het droogmaken van het eiland. De onthulling heeft op een regenachtige 16 januari 2016 plaats gevonden, tijdens de Herdenkingsbijeenkomst 100 jaar Watersnoodramp Marken. De commissie is in het geval van de aanvraag van een kunstwerk altijd terughoudend. Over de artistieke betekenis van het werk wordt niet geadviseerd, wel over de plaatsing en de relatie tot de (kwaliteiten van de) omgeving. In dit geval vond de commissie, gelet op de transparantie en beperkte hoogte van het kunstwerk de maat en schaal passend op de historisch betekenisvolle locatie.

bron : Pieter Pereboom / www.markernieuws.com


15

3.1 CijfersIn 2015 heeft de commissie advies uitgebracht over 110 aanvragen voor een omgevingsvergunning. De commissie boog zich over de vraag of het plan goed aansluit bij de omgeving en of de cultuurhistorische waarden gerespecteerd worden. Uiteraard wordt dit beoordeeld op basis van het vastgestelde gemeentelijke beleid. In 26 gevallen werd al vóór de vergunningaanvraag, in het kader van zogenaamd vooroverleg, advies gevraagd aan de commissie. Bij meer dan de helft van de aanvragen kon in één keer, of onder voorwaarde van een ondergeschikte wijziging een positief advies gegeven worden.

Advies grote ruimtelijke plannenDe commissie werd ook om advies gevraagd over grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteit plannen en cultuurhistorische opgaven. In 2015 zijn 4 van dit soort ruimtelijke plannen aan de orde geweest.Zo heeft de Ondernemersvereniging Waterland een aanvraag ingediend voor het ophangen van sfeerverlichtingsbollen op een deel van het Zuideinde. De periode en de bemonstering van de materialen werden met de secretaris van de Ondernemersvereniging besproken. Nadat per pand de locatie van de bevestigingspunten aan de commissie werd voorgelegd had zij geen bezwaar meer. De historische gevelwand van het Zuideinde wordt er nauwelijks door aangetast.

Voor de Kloosterdijksluis (sluis met brug) werd een aanvraag ingediend voor het vervangen van de boven en beneden-deuren. Deze schutsluis (Provinciaal monument) is in 1884 herbouwd en uniek vanwege de ovale schutkolk. De sluis met de gietijzeren ophaalbrug uit 1884 is nog

altijd als zodanig in gebruik. Omdat van het bestaande smeedwerk alleen het hout werd vervangen had de commissie geen bezwaar. Hierdoor wordt de monumentale waarde van de sluis niet aangetast.

Bezoek De commissie heeft veel bezoek gehad in 2015. Bij 69% van de planbehandelingen waren de architect en/of de planindiener aanwezig. Ook komen soms mensen uit de directe omgeving van het plan. Uit de reacties van bezoekers blijkt dat zij vaak gespannen komen en opgelucht naar buiten gaan en dan bovendien voorzien zijn van een plan dat er beter op is geworden.

Sfeerverlichting in het Zuideinde in Monnickendam

Het opmeten van de sluisdeuren

Hoofdstuk 3Adviezen


Aantal planbehandelingen In 2015 heeft de Monumenten- en Welstandscommissie Waterland 110 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 14 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 142. Tabel 1

SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN

Omgevingsvergunning 89 117

waarvan een monument 15 16

waarvan nieuwbouw 29 49

waarvan verbouwing 45 52

Preadvies* 14 18

Reclameaanvraag 2 2

Adviesaanvraag handhaving 3 3

Overige vergaderonderwerpen 2 2

Totaal 110 142 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunning is ontvangen. Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel 2

SOORT AANVRAAG 2015 2014 2013

Nieuwe aanvragen 96 116 98

Aanvragen van voorgaande jaren 14 14 6

Herhalingen 32 40 35

Totaal behandelingen 142 170 139

Het aantal nieuwe plannen is met ca 17 % gedaald ten opzichte van 2014. Het aantal behandelingen daalde met ca 16 % ten opzichte van het vorige jaar

Vorm van behandelingen De commissie behandelt de kleinere aanvragen gemandateerd door een architectlid en alleen de grotere aanvragen in de plenaire commissie. Bij monumenten plannen of waarbij het belang van cultuurhistorie in het geding is wordt de plenaire commissie aangevuld met monumentenleden. Tabel 3

VERDELING AANVRAGEN 2015 2014 2013


Gemandateerd behandeld 28 % 33 % 36 %

In de welstandscommissie behandeld

24 % 23 % 22 %

In de geïntegreerde commissie met monumentenleden behandeld

48 % 44 % 42 %







Preadvies* 14 18

Reclameaanvraag 2 2















24 % 23 % 22 %


48 % 44 % 42 %

Aantal planbehandelingen

Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren

Vorm van behandelingen







Preadvies* 14 18

Reclameaanvraag 2 2















24 % 23 % 22 %


48 % 44 % 42 %

Hoe vaak behandeld?

Monumentenadviezen

Hoe vaak behandeld? In 2015 werden 93 nieuwe aanvragen* beoordeeld. Het aantal keren dat deze aanvragen behandeld werden tot een eindadvies is als volgt: Tabel 4

ADVIEZEN AAN B&W 2015 2014 2013

Totaal nieuwe aanvragen* 93 117 98

Bij eerste behandeling akkoord 31 % 37 % 44 %

Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)

22 % 24 % 15 %

Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

9 % 9 % 10 %

Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

6 % 4 % 6 %

Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken

26 % 17 % 17 %

Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning

6 % 9 % 7 %

* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.


Aantal monumentenaanvragen 49 100 % 60 100 % 48 100 %

rijksmonumenten 10 20 % 14 23 % 11 23 %

gemeentelijke monumenten 3 6 % 4 7 % 5 10 %

beeldbepalende panden 2 4 % 2 3 % 1 2 %

panden in beschermd stadsgezicht

23 47 % 39 65 % 30 63 %

provinciale monumenten 10 20 % 0 0 % 1 2 %

gebied met cultuurhist. waarde 1 2 % 1 2 % 0 0 %

Hoe vaak behandeld? In 2015 werden 93 nieuwe aanvragen* beoordeeld. Het aantal keren dat deze aanvragen behandeld werden tot een eindadvies is als volgt: Tabel 4


Totaal nieuwe aanvragen* 93 117 98

Bij eerste behandeling akkoord 31 % 37 % 44 %

Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)

22 % 24 % 15 %

Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

9 % 9 % 10 %

Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)

6 % 4 % 6 %

Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken

26 % 17 % 17 %

Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning

6 % 9 % 7 %

* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.


Aantal monumentenaanvragen 49 100 % 60 100 % 48 100 %

rijksmonumenten 10 20 % 14 23 % 11 23 %

gemeentelijke monumenten 3 6 % 4 7 % 5 10 %

beeldbepalende panden 2 4 % 2 3 % 1 2 %

panden in beschermd stadsgezicht

23 47 % 39 65 % 30 63 %

provinciale monumenten 10 20 % 0 0 % 1 2 %

gebied met cultuurhist. waarde 1 2 % 1 2 % 0 0 %

Op www.mooinoord-holland/cijferbijlagewaterland2015 kunt u meer cijfers vinden.


3.2 Effect van de adviezen De adviezen werden uitgebracht aan het College van B&W. Alle adviezen over aanvragen voor een omgevingsvergunning zijn openbaar. Ze zijn beschikbaar op de gemeentelijke website.

Niet-overgenomen adviesIn 2015 zijn op één na alle adviezen van de commissie overgenomen door het College van B&W. Het niet-overgenomen advies betrof een nokverhoging van een twee-onder-een-kapwoning aan het Gouw in Zuiderwoude, aan de rand van het historische kern. Het ging om een vijftiger jaren blok dat deel uitmaakt van het beschermd dorpsgezicht. Het welstands-beleid is gericht op het handhaven, herstellen en versterken van de ruimtelijke karakteristiek waarbij ook de samenhang van het gebied van belang is. Eventuele aanpassingen dienen uitgevoerd te worden als het hoofdgebouw, aldus de welstandsnota. De commissie heeft het bouwplan in zijn omgeving en setting beoordeeld en was van mening dat het ophogen van de kap het totaalbeeld van het blok zou verstoren. Het blok woningen ligt prominent bij de ingang van het dorp, en aangezien het hier gaat om twee blokken van twee-onder-een-kapwoningen zou een gedeeltelijke nokverhoging de samenhang aantasten. Voor de commissie is de samenhang van het gebied een belangrijk uitgangspunt geweest.

Het bestemmingsplan liet de nokverhoging echter toe. En omdat welstand niet mag leiden tot beperkingen van mogelijkheden die in het bestemmingsplan worden gegeven kon het College niet anders dat dit advies van de commissie niet overnemen.

De commissie probeert zich bij ieder bouwplan zorgvuldig en gewetensvol af te vragen of een positief advies recht doet aan het streven naar ruimtelijke kwaliteit. Daarbij speelt zichtbaarheid vanuit de openbare ruimte een doorslaggevende rol. Hoe minder de zichtbaarheid, hoe terughoudender de commissie zich zal opstellen.

KwaliteitssprongEen plan dat zeer zichtbaar is èn een geweldige kwaliteitssprong heeft gemaakt is het al eerder genoemde Lake Land Hotel in Monnickendam, Jachthaven 1. Gezien de zeer zichtbare locatie (buitendijks en beeldbepalend), de functie en het vergroten van het de hotelaccommodatie is de commissie in een vroeg stadium op de planontwikkeling van het hotel attent gemaakt. In juni werd het plan voor de tweede keer voorgelegd en werd, aan de hand van een maquette, de hoofdopzet van de uitbreiding en het gedeeltelijk vernieuwen van het hotel toegelicht. Bij de eerste plannen was aarzeling ten aanzien van de ruimtelijke thematiek en de fasering in de aanpak. Het hoofdvolume zou worden aangelegd als een bastion met torentjes en boogvormen, een knipoog naar de vroegere ommuring van Monnickendam. Met name de kwaliteit van de oostvleugel, die voorlopig blijft staan, riep vragen op in relatie tot de voorgestelde nieuwbouw. Naar aanleiding van een preadvies van de commissie waarin handvatten werden opgesteld waaraan het initiatief zich zou moeten conformeren is er een stedenbouwkundige visie gekomen. De opdrachtgever had inmiddels een nieuwe architect ingeschakeld die met een frisse en overtuigende nieuwe opzet is gekomen. Het ontwerp werd minder massaal en

Huidige situatie Gouw, Zuiderwoude

Luchtfoto jachthaven Monnickendam


haaks op de bestaande vleugel, die in een later stadium zal worden vervangen, komen twee langgerekte bouwvolumes van maximaal twee bouwlagen met ieder een zadeldak. Deze nieuwe volumes sluiten aan op de bestaande vleugel. Alle opmerkingen van de commissie ten aanzien van de oeverlijn, de volumeopbouw, de fasering van de bouw en de inrichting van de openbare ruimte zijn overtuigend opgepakt. Qua uitstraling van het nieuwe hotel werd het wenselijk gevonden dat er verwantschap zou zijn met de traditionele architectuur in het gebied. Eenvoudige traditionele strakke vormgeving met veel gebruik van hout, staal beton en glas. Voor Monnickendam zou dit plan een geweldige aanwinst kunnen gaan betekenen.

3.3 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkelingGoede omgevingskwaliteit is mensenwerk. Individuele plannen kunnen meerwaarde voor de samenleving krijgen als mensen samenwerken. Goede omgevingskwaliteit ontstaat niet achter een tekentafel maar is een gezamenlijke zoektocht naar de beste oplossing voor een opgave. Zo’n zoektocht kan sneller gaan als op de goede momenten deskundigheid en creativiteit wordt ingezet.

Naast de adviezen vroeg de gemeente in 2015 aan MOOI Noord-Holland ook andere vormen van ondersteuning in het streven naar optimale omgevingskwaliteit.

• Omgevingsgesprekken met betrekking tot het landelijk gebied

• Overig: onderzoek en bijeenkomsten

rond thema’s die in Noord-Holland belangrijk zijn zoals de dijkversterking, ontwikkelingen in het Markermeer

(Markerwadden) voor zover relevant voor Waterland; nieuwe status landschap/rijksbufferzones (provincie). Waterlands Wonen.

• De ontwikkeling van de omgevingsvisie in Waterland loopt nu. Een heel belangrijke vraag is hoe de omgevingskwaliteit daarbij een rol speelt, of beter nog een belangrijke basis vormt. De Commissie is hierbij graag zo vroeg mogelijk betrokken, eventueel aangevuld met specialistische kennis vanuit MOOI Noord-Holland.

Eerste ontwerp Lake Land Hotel in de jachthaven van Monnickendam

Referentiebeelden voor het nieuwe ontwerp van het Lake Land Hotel.

t t 2322MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLANDJAARVERSLAG 2015

22PROJECTGROOT PLAN

UITDAM

Vakantiepark Marina Resort Van camping met jachthaven naar recreatiepark. In 2010 werd het plan Zeedijk 2 (onderdeel van het provinciaal monument Noorder IJ- en Zeedijken) te Uitdam aan de commissie voorgelegd. Er werd een omgevingsvergunning aangevraagd voor de aanleg van een recreatiepark met diverse bouwwerken (136 recreatiewoningen, een tweetal appartementengebouwen, een receptiegebouw, een zwembad en een centrum- havengebouw met horeca). Een camping met stacaravans wordt hiermee getransformeerd tot vakantiepark, het Marina Resort. In het verleden is door de provincie al een aantal voorwaarden opgelegd: het plan moet waterveilig zijn en er moet voldoende ruimte zijn langs de bestaande primaire waterkering in verband met de dijkverzwaring. In 2015 worden de uitgewerkte tekeningen aan de commissie voorgelegd. Het resort krijgt een ‘Waterlandse’ uitstraling. Voor de appartementengebouwen is de typologie van Marken verbeeld, de hoofdvorm van het zwembad krijgt de uitstraling van een stolpboerderij en het centrumgebouw bestaat uit meerdere typologieën. Alle recreatiewoningen zijn voorzien van verschillende topgevels in de ‘Waterlandse’ kleuren: Bentheimer geel, grijs of groen. De commissie had moeite met het feit dat een overtuigende visie op het stedenbouwkundig plan ontbrak. Hierdoor was het moeilijk bij de afzonderlijke gebouwen in maat en schaal de nodige synergie te herkennen die nodig is om in het plan een dorpscentrum te herkennen, laat staan dit als zodanig te laten functioneren. Ook al is er door de aanvrager gekozen voor ‘traditionele Waterlandse’ stedenbouw en architectuur, de bebouwde en onbebouwde ruimten dienen wel in relatie tot elkaar te staan. Nadat er een duidelijke situatietekening op tafel werd gelegd, het centrumgebouw meer gelijkwaardige gevels kreeg en het zwembad qua positie werd gedraaid ontstond er meer samenhang en kreeg de commissie een meer positief beeld.


4.1 WelstandsbeleidIn 2015 werden alle welstandsadviezen gebaseerd op welstandscriteria die door de gemeenteraad zijn vastgesteld. De welstandsnota bevat criteria voor verschillende welstandsgebieden en verschillende typen bouwwerken, plus algemene criteria voor bijzondere onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor bestaande bouwwerken waarmee de gemeente kan optreden tegen zogeheten excessen. Naast de welstandsnota zijn er ook welstands-criteria opgenomen in beeldkwaliteit plannen. De welstandscriteria vormen voor de commissie een goed beoordelingskader, ze geven de agendapunten voor het gesprek over en de beoordeling van een plan. Voor indieners van plannen is dit ook duidelijk.

In de loop van 2015 bleek dat de commissie in de nota nog onvoldoende handvatten vond ten aanzien van criteria voor zonnepanelen en criteria voor het Buitengebied. Dit werd in het evaluatie-gesprek met de wethouders in 2015 besproken.

4.2 Monumentenbeleid De gemeente Waterland heeft 322 rijks-monumenten, 60 gemeentelijke en 12 provinciale monumenten. Daarnaast heeft de gemeente ook vier beschermde stads- en dorpsgezichten. De adviezen over ingrepen aan monumenten en voor beeldbepalende en waardevolle panden worden gebaseerd op de objectgerichte criteria uit de gemeentelijke welstandsnota. De gemeente heeft een toegankelijke brochure samengesteld zodat eigenaren

gemakkelijker hun weg kunnen vinden in de regelgeving.

4.3 Op weg naar de Omgevingswet De nieuwe Omgevingswet die, als alles volgens planning verloopt in 2018 van kracht wordt, bundelt al het omgeving gerelateerde recht in één wet. De nieuwe Omgevingswet biedt mooie kansen voor modernisering van het ruimtelijk kwaliteitsbeleid en de kwaliteitsadvisering. Mooi Noord-Holland is nauw betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van de wet. De gereedschapskist van de Omgevingswet bevat zes kerninstrumenten verdeeld over drie compartimenten: beleid, regelend en vergunnend compartiment. Hoe het ruimtelijk kwaliteitsbeleid over de compartimenten wordt verdeeld is aan de gemeenten en provincies zelf. De gemeente Waterland werkt daar nu aan.

OmgevingsplanEen heldere inspirerende omgevingsvisie is uiteraard cruciaal. Een bestuur dat niet alles met regels dicht wil timmeren, heeft een democratisch vastgestelde visie op de omgevingskwaliteit nodig. In het omgevingsplan worden vervolgens alle regels vastgelegd. De regels met betrekking tot ruimtelijke kwaliteit kunnen vaak abstract en globaal zijn, aangevuld met uitwerkingen in een beleidsnota. Een ontheffingsmogelijkheid is van belang, liefst gekoppeld aan een kwalitatieve beoordeling.

Gemeentelijke adviescomissieDe welstandscommissie en de monumentencommissie worden in de Omgevingswet vervangen door een

verplichte ‘gemeentelijke adviescommissie’ die tenminste advies uitbrengt over wijziging van rijksmonumenten. Deze adviescommissie kan ook worden ingezet als een brede commissie voor omgevingskwaliteit, die ook aspecten van cultuurhistorie, welstand, landschap, stedenbouw en infrastructuur behandelt. Zelfs verdergaande integratie met milieu, water etc. is denkbaar. In de Omgevingswet wordt een aantal kwaliteitseisen voor die advisering opgenomen, zoals de koppeling aan het beleid, deugdelijke motivering, openbaarheid en verantwoording in een jaarverslag.

Hoofdstuk 4Omgevingskwaliteit en beleid

Minister Schultz van Haegen met Flip ten Cate, directeur Federatie Ruimtelijke Kwaliteit, en Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland. Onder het initiatief Mooiwaarts worden gesprekken gevoerd omtrent de ontwikkelingen van de nieuwe Omgevingswet.

Vernieuwing in uw gemeente MOOI Noord-Holland is al bezig met voorsorteren op de Omgevingswet. De commissieleden zijn in 2015 op verschillende manieren geïnformeerd over het nieuwe stelsel. In 2016 zal de commissie met de gemeente overleggen over de manier waarop de gemeente uitwerking kan geven aan de vernieuwing van het omgevingsbeleid.


26PROJECTHERBESTEMMING AGRARISCH ENSEMBLE

WATERGANG

GerenoveerdeBoerderijHet agrarisch ensemble aan de Dorpsstraat in Watergang maakte door het agrarische, no-nonsens karakter indruk op de jury van de Arie Keppler Prijs 2014. Volgens het juryrapport ademt de gerenoveerde boerderij een pragmatische ‘boerse’ mentaliteit uit. Het gerenoveerde ensemble wordt als een mooi voorbeeld van herbestemming in het landelijke gebied van Waterland gezien, een thema dat de komende jaren nog vaak zal terugkomen.

Ook de commissie heeft het ontwerp in 2012 positief ontvangen, ze had geen bezwaar tegen het samenvoegen van de verschillende volumes. Het hooihuis en de nieuwe stal hebben een woonfunctie gekregen, bestaande dakpannen zijn hergebruikt en de houten gevels van het botenhuis zijn gehandhaafd. Met het behoud van vooral de profilering van de houten geveldelen en de zwart geteerde gevels van het hooihuis is de uitstraling van een boerenensemble bewaard gebleven waarbij de stal het hart van de woning is geworden.

Agrarisch ensemble in WatergangBastiaan Jongerius Architecten


28PROJECTKLEIN PLAN

Vormgeving van Dakkapellen Aan de vormgeving van dakkapellen stelt de welstandsnota eisen. De voor-

waarden dat een dakkapel nooit mag domineren in het silhouet van het dak en

dat de nok van het dak voldoende zichtbaar moet blijven, zorgen ervoor dat de

samenhang in de individuele gevel en het straatbeeld bewaard blijft.

De bouwregelgeving in Nederland stelt echter steeds hogere eisen aan de

warmteweerstand van gebouwen. Nergens is dit meer zichtbaar dan in de

detaillering van een dakkapel waarvan de dakrand door opstapeling van

constructie, dakbeschot, dakisolatie en dakopstand gemiddeld oploopt tot zo'n

30 cm. De detaillering van de dakkapel op de woning aan het Pieter Appelplein

illustreert dit probleem.

Toch is zo’n hoge dakrand helemaal niet nodig. Het voorbeeld van de dakkapel

op een woning in de Kerkbuurt op Marken toont aan dat door het samenvoegen

van isolatie en dakconstructie ruimte kan worden gewonnen en een bescheiden

dakrand aan de kapel kan worden gerealiseerd.

Ook bij na-isolatie van daken liggen aansluitproblemen op de loer. Door het

opdikken van het dakpakket met isolatie komen de dakpannen meer naar buiten

te liggen waardoor het regenwater niet langer in de dakgoot terecht komt maar

bij een flinke bui eroverheen gutst. Wanneer het een dak betreft op een

monumentaal pand kan dit zelfs gevolgen hebben voor de aansluiting op een

traditionele klokgevel waarbij de dakpanlijn buiten de gevel komt te liggen.

Het is in zo'n geval zinvol om een hoogwaardiger isolatie met een geringe dikte

toe te passen of te kiezen voor een warmte-reflecterende meerlaagse isolatiefolie.

Hiermee kan worden voorkomen dat dakgoten moeten worden verbreed.

Dakranddetail Pieter Appelplein

Detail van een dakrand op Marken

Na-isolatie dak op De Erven in Broek in Waterland


5.1 Werken aan een mooi Waterland De commissie merkt dat een constructieve opstelling om te werken aan een mooi Waterland op brede steun kan rekenen, niet alleen onder professionals in de ruimtelijke ordening, maar vooral in de samenleving. De commissie concludeert dat ze haar grootste meerwaarde heeft in die gevallen waarin publieke en private belangen botsen en het voeren van gesprekken met initiatiefnemers noodzakelijk is om de belangen bij elkaar te brengen. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken over de ruimtelijke kwaliteit, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed.

AanbevelingenDe ervaringen en inzichten die in 2015 zijn opgedaan, leiden tot de volgende aanbevelingen:

• Bij de bespreking van nieuwbouw in het beschermd stads-en dorpsgezicht gaat het vaak om schaalvergroting. Om dit goed te kunnen beoordelen heeft de commissie behoefte aan een tekening van de nieuwbouw in de bestaande gevelwand of directe omgeving. De commissie beveelt aan om de aanvragers dit mee te laten nemen bij de indiening van een aanvraag.

• Bij nieuwbouw of verbouw is sprake van vergunningvrije ruimte. De commissie beveelt aan om bij nieuwe plannen niet alleen de concrete aanvraag op tekening te zetten, maar

ook de vergunningvrije ruimte; in de praktijk wordt daar namelijk vaak direct gebruik van gemaakt en dat wijkt dan af van het beeld dat in de aanvraag wordt aangeleverd.

• De commissie is graag zo vroeg mogelijk bij de ontwikkeling van een nieuwe Omgevingsvisie betrokken. Zij kan dan op het goede moment haar kennis van de omgevingskwaliteit inbrengen in de discussie rond de visie.

• Hoewel het nog even duurt voor de

nieuwe Omgevingswet in werking treedt, adviseert de commissie de gemeente om tijdig hierop in te spelen. Zo zou bij het opstellen van de Omgevingsvisie ook al nagedacht kunnen worden hoe de gemeente inhoud wil geven aan de rol van de gemeentelijke adviescommissie. Vanuit MOOI Noord-Holland wordt hierbij alle nodige informatie en ondersteuning aangeboden.

5.2 Tot slot Als commissie werken wij met veel plezier voor de gemeente. De samenwerking met de ambtenaren en het College van B&W is open en prettig. We houden elkaar scherp.

Graag nodigen we alle belangstellenden uit om in 2016 een vergadering bij te wonen.

Hoofdstuk 5Conclusies en aanbevelingen

32

Auteur Willy Meekes, coördinator Monumenten- en Welstandscommissie Waterland

Met bijdragen van Miranda Reitsma en Nico Zimmermann, voorzitter en architectlid Monumenten- en Welstandscommissie Waterland José van Campen, Woord en Plaats

Basisontwerp Funcke Creatieve Partners

Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart

MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteitAlkmaar, april 2016

Colofon

MOOI NOORD-HOLLAND

Emmastraat 1111814 DP Alkmaar

T 072 520 44 [email protected]

MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLAND

Documents

Transcript of MONUMENTEN- EN WELSTANDSCOMMISSIE WATERLAND