Slide 1

Moeilijk bereikbare jongeren & werkDe Missing Link?Greet Van DoorenStudiedag JES - Omwegen naar werkBrussel, 17 Juni 2014Design Charles & Ray Eames - Hang it all VitraVragen?Wie zijn de moeilijk bereikbare jongeren?Waarom zijn ze moeilijk bereikbaar?Lessen om hen te bereiken en te begeleiden richting werk?

Vragen waarop ik jullie een antwoord zal proberen te geven2Antwoorden?!Onderzoek naar VDAB experimenten non-respons 270 jongeren 6 steden 8 experimenten2008-2009

Van Parys & Struyven (2010)Van Parys, Van Dooren & Struyven (2013)Op die vragen ga ik jullie antwoorden aanreiken vanuit 2 hoeken.

Ten eerste vanuit onderzoek van het HIVA naar de experimenten non respons. Dat waren experimenten in opdracht van VDAB uitgevoerd door non profit organisaties om nieuwe methoden uit te proberen voor jongeren die niet bereikt werden met het jeugdwerkplan, vooral dan in de grootsteden. Tussen 2008 en 2009 werden in 8 experimenten 270 moeilijk bereikbare jongeren begeleid in 6 grootsteden.

3Antwoorden?!ESF-innovatieproject - Missing Link68 jongeren 2 steden2011-2013

Ten tweede vanuit het ESF-innovatieproject Missing Link. Dit is een vervolgproject op het non-respons experiment uit Leuven. HIVA, Arktos, Wonen&Werken hebben in dit project een methodiek en tools uitgewerkt voor de integrale begeleiding van moeilijk bereikbare jongeren richting werk. Dit hebben we tussen 2011 en 2013 gedaan met 68 jongeren in Leuven en Beringen. De methodiek is neergeschreven in een handboek en we zijn er ESF-ambassadeur mee geworden (prijs voor methodieken die de arbeidsmarkt versterken)

4Wie zijn de moeilijk bereikbare jongeren?Moeilijk bereikbaarMoeilijk bereikbaar:niet of moeilijk bereikt wordenniet startenafhaken (fysiek of mentaal)

In het project Missing Link hebben we moeilijk bereikbare jongeren gedefinieerd als jongeren die niet of moeilijk bereikt worden door allerlei instanties, wanneer ze dan bereikt zijn toch niet gestart raken met een begeleiding, of na verloop van tijd afhaken. Dat kan fysiek afhaken zijn, echt niet meer opdagen of mentaal afhaken.

6Kwetsbare positie op de arbeidsmarkt

(Van Parys & Struyven, 2012; Van Parys, Van Dooren & Struyven, 2013)In het onderzoek naar de experimenten non-respons is een groep van 270 moeilijk bereikbare jongeren (dus de jongeren die deelnamen aan de experimenten) vergeleken met de algemene populatie werkzoekende jongeren geregistreerd bij VDAB. Belangrijk om op te merken dat het niet duidelijk is in welke mate de groep jongeren die die hebben deelgenomen aan de experimenten representatief zijn voor hele populatie van moeilijk bereikbare jongeren omdat het uiteindelijk om een zelfselectie' gaat: het zijn jongeren die werden doorverwezen naar de experimenten (er dus de kans toe kregen) en zelf bereid waren om aan de experimenten deel te nemen (of toch te proberen).

Uit die vergelijking komen wel een aantal opvallende resultaten. Zo blijkt dat moeilijk bereikbare jongerenLager geschoold zijn , 85% is laaggeschoold tov 51% van de totale populatie jonge werkzoekenden. Dat ze langer werkloos zijn En dat de groep van moeilijk bereikbaren 2x zoveel jongeren met een arbeidshandicap & 2x zoveel jongeren die niet van Europese origine zijn bevat tov de totale populatie werkzoekende jongeren.

Dit toont aan dat moeilijk bereikbare jongeren een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt bekleden en dat die positie kwetsbaarder is dan algemene populatie werkzoekende jongeren in Vlaanderen7MultiproblematiekGebrek aan ervaring op de arbeidsmarkt kan niet zelfstandig naar een job zoeken en/of solliciteren 80% niet werkgerelateerde barrires:administratie (ambtelijke schrapping)justitiekansarmoede psycho-sociale problematiekengezondheid en verslavingNaast deze administratieve gegevens is er in dit onderzoek een enqute gedaan bij de coaches die de jongeren begeleiden in de experimenten.Daaruit blijkt dat de groep moeilijk bereikbare jongeren- weinig ervaring heeft op de arbeidsmarkt- Dat 3/4e niet zelfstandig kan zoeken naar job en/of solliciteren- Dat 80% van de moeilijk bereikbare jongeren ook te kampen heeft met niet werkgerelateerde barrires bv. op het vlak van administratie, Kan soms ver gaan in Missing Link waren er bv. heel wat jongeren ambtelijk geschrapt

We kunnen voor de moeilijk bereikbare jongeren spreken van een multiproblematiek: een verwevenheid van problemen op verschillende levensdomeinen

8Waarom zijn ze moeilijk bereikbaar?Om deze vraag te beantwoorden hebben we twee theoretisch kaders geconfronteerd met de data verzameld uit die experimenten in interviews met jongeren en coaches, intervisies, document analyse, administratieve data van de VDAB, en een eigen enqute bij de coaches.

9Theorie van non-compliance (Burgess)Ten eerste de non compliance theorie. Deze gaat ervan uit dat J rationeel kosten baten afwegen om te beslissen of ze zullen voldoen aan hun plichten om zich te integreren in de arbeidsmarkt.

Uit onze data blijkt dat die afweging voor een deel van de jongeren negatief is uitgedraaid. Een deel werd gesanctioneerd door RVA maar dit heeft hen er niet toe gebracht om zich opnieuw in te schrijven bij VDAB, naar afspraken met hun consulent te komen of om een job aan te nemen.

Hoe komt dat dan?Aan de kostenzijde wisten ze vaak niet over sancties / onderschatten de hoogte van de sanctie. Langs de andere kant vielen de baten te klein uit door hoge opportuniteitskosten: bv. rondhangen met vrienden / jobs in zwarte & illegale LM. 10Theorie van non-take-up (Van Oorschot, Hernanz)Combinatie van individuele & organisationele factoren:Tot op zekere hoogte onwetendheid over rechtenVoelen geen nood aanWerkOndersteuningGebrek aan een stabiele situatieInformatie- & psychologische kosten (stigma)

Ten tweede hebben we de non-take up theorie geconfronteerd met onze data uit de experimenten. De non-take-up theorie spreekt eerder over het niet opnemen van rechten en zoekt hiervoor een verklaring in individuele & organisationele factorenOm rechten op te nemen moeten J zich bewust zijn van rechten & bestaan van diensten die hun daarbij kunnen helpen. Uit onze data stellen we vast dat jongeren verschillende instanties (zoals VDAB, RVA, OCMW) met elkaar verwarren + soms foute verwachtingen van de diensten. Zo waren er enkele jongeren die dachten dat VDAB jobs uitdeelt.

J moeten nood voelen begeleiding. Dat blijkt niet voor alle jongeren het geval. Enerzijds omdat ze geen behoefte voelen om te werken. Maar dit kan wijzigen ten gevolge van een trigger event zoals een huwelijk of geboorte. Anderzijds omdat ze de hulp niet als zinvol ervaren. J zijn gefrustreerd dat de dienstverlening niet voldoende aangepast is hun noden. Vaak oorzaak een te hoge caseload bij VDAB consulten waardoor ze onvoldoende tijd knn investeren in extra ondersteuning vr J & in niet werkgerelateerd problemen.

3) Dit brengt ons bij een derde obstakel. Sommige J bevonden zich in een onstabiele situatie. Daarmee bedoelen we dat ze met teveel problemen tegelijkertijd geconfronteerd werden. Het gaat hier vooral om problemen op persoonlijk, niet werkgerelateerd vlak waardoor werk niet hun eerste zorg was. Bijv. huisvesting, zorg voor familie, drugsverslaging, financile problemen.

4) J ook afgeschrikt om rechten op te nemen door kosten. In de eerste plaats ervaren ze moeilijkheden bij het verzamelen en begrijpen van informatie. De dienstverlening blijkt vooral afgestemd op zelfredzame jongeren, maar heel wat jongeren in de experimenten blijken bijvoorbeeld niet te beschikken over de nodige computervaardigheden. Daarnaast ook psychologische kost: J voelen zich gestigmatiseerd door labels als dislectie en allochtoon. Financile kosten ( bv. transportkosten) bleken in dit onderzoek geen echt obstakel te vormen.

11Mix van redenenNiet willen & Niet kunnen

omwille van individuele & organisationele factoren

=> moeilijk bereikbare jongeren & instantiesHet onderzoek naar de experimenten non-respons heeft aangetoond dat er een mix van redenen zijn voor de moeilijke bereikbaarheid: het gaat niet alleen om het zich niet houden aan plichten maar ook om het niet kunnen opnemen van rechten. Het is niet alleen een kwestie van niet willen maar ook van niet kunnen door individuele factoren maar ook factoren op niveau van organisaties. Het onderzoek concludeert dan ook dat niet alleen de jongeren moeilijk bereikbaar zijn maar ook de instanties.

12Lessen om hen te bereiken en te begeleiden naar werk?Vanuit die oorzaken kunnen we kijken naar oplossingen, ten eerste op beleidsniveau en ten tweede op uitvoeringsniveau, in de begeleiding. 13Lessen op beleidsniveauKwetsbaar arbeidsmarktprofiel Preventie: beperking vroegtijdig schoolverlaten, werkervaring, sollicitatievaardighedenMultiproblematiek Structurele samenwerking tussen beleidsdomeinen Non-compliance & non-take up Sanctionering alleen werkt niet

Ten eerste kunnen we een aantal lessen trekken op beleidsniveau.

Als we naar het arbeidsmarktprofiel van de jongeren kijken valt er veel te zeggen voor preventieve maatregelen om vroegtijdig schoolverlaten te beperken, snel werkervaring te bieden en sollicitatievaardigheden aan te scherpen

Omdat blijkt dat moeilijk bereikbare jongeren een multiproblematiek hebben, een verwevenheid van problemen, is een integrale aanpak nodig en daarvoor is er structurele samenwerking nodig tussen beleidsdomeinen .

We hebben gezien dat jongeren moeilijk bereikbaar zijn niet alleen doordat ze niet willen maar ook doordat ze niet kunnen. Om jongeren te activeren is het dus niet voldoende om enkel op die non-compliante te gaan werken en te sanctioneren. Je moet er ook voor zorgen dat jongeren daadwerkelijk de kans krijgen om gebruik te maken van trajectbegeleiding en dat ze die als nuttig ervaren. 14Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingMoeilijk bereikbare jongeren & diensten Vindplaatsgericht & aanklampend werken Open en participatieve aanpak: jongere aan het stuur trajectgezelBand aangaan

Netwerkpartner: Missing Link is heel participatief en op het tempo van de jongere. Dat maakt dat je de jongere niet halverwege verliest.Ook voor de begeleiding op het terrein kunnen we lessen trekken uit die oorzaken van moeilijk bereikbaarheid. Die lessen hebben we toegepast en uitgetest in het project Missing Link. Het is vanuit de Missing Link methodiek dat ik jullie een aantal lessen op uitvoeringsniveau zal presenteren.

Om op die moeilijk bereikbaarheid in te spelen is het belangrijk om een aantal drempels in de dienstverlening te gaan verlagen. Ten eerste kan je door vindplaatsgericht werken contact maken met jongeren in hun eigen omgeving en ook aanklampend werken is belangrijk. Om de jongeren niet alleen fysiek maar ook mentaal te bereiken is het belangrijk om een open en participatieve aanpak te hanteren. In Missing link- begeleiding spreken we daarom niet van een trajectbegeleider maar een trajectgezel, iemand die de jongere vergezelt op zijn weg waarbij de jongere aan het stuur zit.

Jongere aan het stuur = eigenaarschap

15Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingMultiproblematiekIntegrale benaderingLokale gecordineerde netwerkaanpakTrajectgezel als casemanager Ronde tafelmethodiek

We hebben gezien dat de jongeren kampen met een multiproblematiek. Daarom is een integrale benadering belangrijk, begeleiding op meerdere levensdomeinen: werk maar ook huisvesting, vrije tijd, opleiding,

Om dat allemaal te kunnen voorzien is het belangrijk dat er een netwerk wordt gecreerd van organisaties die een aanbod doen op al die domeinen, maar ook het persoonlijke netwerk van de jongere kan iets betekenen. Al die verschillende begeleidingen en diensten moeten dan gecordineerd worden. Om een dergelijke aanpak te kunnen realiseren gebeurd dit best lokaal.De trajectgezel fungeert in samenspraak met de jongere als casemanager en probeert na verloop van tijd het management over te dragen aan de jongere. Om de jongere te betrekken hebben we bij Missing Link gemerkt dat een ronde tafelmethodiek goed werkt. 16Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingGebrek aan een stabiele situatie:Persoonlijk- & professioneel steunnetwerk

Voelen geen nood aan werk mentaal afhaken: Jongere aan het stuurTools: van inzicht in naar uitzicht op

Trajectgezel: Door eigenaarschap te geven aan een jongere wordt net dat domein eruit gepikt dat ook vooruitgang op de andere domeinen bewerkstelligt.

Gebrek aan stabiele situatie => vangnet creren door hun persoonlijk en professioneel netwerk te gaan verstevigen

Daardat de jongeren een gebrek hebben aan een stabiele situatie is werk vaak niet hun eerste zorg => jongere laten bepalen waar eerst aan te werken, daarbij belangrijk om hen tools aan te reiken om klaarheid te scheppen in de verwevenheid van problemen en inzicht in zichzelf en hun situatie te krijgen om dan naar uitzicht op te gaan

17Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingOnwetendheid over rechten & plichten / informatiekostenMee op stap & model-leren Trajectgezel als tolk

Jongere: Als er een begeleider mee is, kan die dingen soms beter verwoorden: als ik mijn situatie moet uitleggen.Trajectgezel als tolk die rechten en plichten kan kaderen naar jongere en als tolk kan fungeren

18Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingVertrouwen in begeleiding op maat verloren:

Authenticiteit & verbondenheid Tijd: op het tempo van de jongere & gecontinueerde zorg

Jongere: Je komt net terug omdat je je goed voelde bij een begeleider

Voelen geen nood aan begeleiding omdat ze de hulp niet als zinvol ervaren. Daarom in ML de begeleidershouding nadruk gelegd op authenticiteit en verbondenheid creren. Gezien dat de oorzaak is dat VDAB consulenten ze onvoldoende tijd knn investeren in extra ondersteuning vr J => belangrijk om tijd te nemen voor de jongeren, het traject zoveel mogelijk op zijn tempo proberen te doen en ook nazorg te voorzien. Binnen ML spreken we liever van gecontinueerde zorg omdat de deur altijd open blijft. 19Lessen op uitvoeringsniveauToegepast in de Missing Link-begeleidingPsychologische kosten Veiligheid & bekrachtiging Evoluties in zachte & harde resultaten

De Evoluator

Pyschologische kosten aan klassieke trajectbegeleiding.Veiligheid en positieve bekrachtiging zeer belangrijk in begeleidershoudingEn nadruk op vooruitgang op evoluties. Daarvoor tool ontwikkeld: de Evoluator

20Besluit Jongeren: moeilijk bereikbaar & kwetsbaar=> blijvende beleidsaandacht nodig

Instanties: moeilijk bereikbaar & onaangepast=> integrale begeleiding op maatWe kunnen besluiten dat Moeilijk bereikbare jongeren een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt bekleden, ze verdienen dus blijvende beleidsaandacht, niet alleen in tijden van crisis.

Ook instanties blijken moeilijk bereikbaar te zijn o.a. door een onaangepaste begeleiding=> Integrale begeleiding op maat nodig, in de Missing Link methodiek zitten hiervoor de ingredinten.21ContactGreet.vandooren@kuleuven.beLiesbeth.vanparys@kuleuven.be; Ludo.Struyven@kuleuven.be

Voor informatie over Missing Linkhandboek/opleiding/coaching: egoovaerts@arktos.be