Disclaimer : deze module is ontwikkeld rekening houdend met de wetgeving zoals ze van kracht is in januari

2018; check steeds wetgeving en bijlagen op de laatste versie.

Disclaimer: ce module a été développé en tenant compte de la législation en vigueur en janvier 2018; il convient

de toujours vérifier la dernière version de la législation et ses annexes.

MODULE 2B: GEVAARLIJKE AFVALSTOFFEN

Inhoudstafel

Module 2b: Gevaarlijke afvalstoffen ......................................................................................................................... 1

Lijst van afkortingen ................................................................................................................................................. 3

1 Inleiding ................................................................................................................................................................ 5

2 Onderscheid tussen gevaarlijke en niet-gevaarlijke afvalstoffen .......................................................................... 5

3 HP-classificatie voor gevareneigenschappen van afval ........................................................................................ 5

3.1 HP-classificatie en gevareneigenschappen ................................................................................................... 5

3.2 Bepaling HP-classificatie................................................................................................................................ 9

3.3 Aanpak om de gevareneigenschappen te bepalen ...................................................................................... 10

3.4 Voorbeelden HP-classificatie ....................................................................................................................... 10

3.5 Oefeningen .................................................................................................................................................. 11

4 Voorbeelden van gevaarlijke afvalstoffen van huishoudelijke oorsprong ............................................................ 11

5 Voorbeelden van gevaarlijke bedrijfsafvalstoffen ................................................................................................ 13

5.1 Asbest .......................................................................................................................................................... 13

5.2 Industrieel chemisch afval ............................................................................................................................ 14

5.3 Overig industrieel afval................................................................................................................................. 15

6 Etikettering van gevaarlijk afval .......................................................................................................................... 15

7 Opslag van gevaarlijke afvalstoffen (wettelijke en praktische aspecten) ............................................................ 18

8 Lege verpakkingen ............................................................................................................................................. 20

9 Introductie op ADR (transportwetgevingen) ........................................................................................................ 21

9.1 ADR en Europese transportwetgevingen ..................................................................................................... 21

9.2 Inzicht in de ADR-klassering van een chemische stof of mengsel ............................................................... 23

9.3 Verpakkingsgroepen .................................................................................................................................... 25

9.4 Oververpakking ............................................................................................................................................ 26

9.5 Voorbeeld: transport van benzine in een tankwagen ................................................................................... 27

9.6 Korte samenvatting van de ADR-etikettering ............................................................................................... 27

9.7 Andere ADR vereisten ................................................................................................................................. 27

10 Gevaarlijke stoffen en afvalstoffen in de praktijk ............................................................................................... 29

10.1 Overzicht classificatiesystemen ................................................................................................................. 29

10.2 Dagelijkse praktijk voor huishoudelijke chemische afvalstoffen ................................................................. 29

10.3 Specifieke inzameling (bedrijfsafval) .......................................................................................................... 30

10.4 Voorbeelden van ADR-klassering voor afvalstromen ................................................................................. 30

10.4.1 Industriële of motor afvalolie ................................................................................................................ 30

10.4.2 Afgedankte batterijen ........................................................................................................................... 30

10.4.3 Asbest ................................................................................................................................................. 32

10.5 Oefeningen ................................................................................................................................................ 33

2 van 78

11 Headlines.......................................................................................................................................................... 35

12 Bijlagen ............................................................................................................................................................. 36

Bijlage 1. Relevante H-zinnen, concentratielimieten en drempelwaardes voor HP-classificatie ........................ 36

Bijlage 2. Oplossing van de oefeningen ............................................................................................................. 38

Bijlage 3: Uitbatingsvoorwaarden voor de opslag van gevaarlijke producten en gevaarlijke afvalstoffen .......... 40

Bijlage 4: Voorwaarden betreffende de opslag van verplaatsbare gasrecipiënten in een specifiek lokaal in een

gebouw .............................................................................................................................................................. 51

Bijlage 5: Voorwaarden betreffende de opslag van verplaatsbare gasrecipiënten in openlucht ........................ 57

Bijlage 6: Typevoorwaarden te gebruiken indien houtafval gevaarlijk afval is .................................................... 61

Bijlage 7: Typevoorwaarden te gebruiken indien batterijen gevaarlijk afval zijn ................................................. 63

Bijlage 8: Belangrijkste verschillen van het concept 'gevaar' bij verschillende wetgevingen en hun

toepassingsgebieden ......................................................................................................................................... 65

Bijlage 9: Vergelijking van de gevarenklassen tussen CLP en ADR .................................................................. 67

Bijlage 10: Prioriteitstabel ter bepaling van het transportgevaar (table of precedence of hazards) .................... 68

Bijlage 11: Stofidentificatienummers .................................................................................................................. 70

Bijlage 12: ADR-gevarenklassen en labels ........................................................................................................ 71

Bijlage 13: Voorbeeld van een verpakkingsinstructie: P909 voor batterijen ....................................................... 75

Bijlage 14: Oplossing oefeningen ....................................................................................................................... 76

3 van 78

LIJST VAN AFKORTINGEN

ADN Accord européen relatif au transport des marchandises Dangereuses par voies de Navigation intérieures

ADND Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par voie de Navigation du Danube

ADNR Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par voie de Navigation du Rhin

ADR Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route (transport over land)

AEEA Afgedankte Elektrische of Elektronische Apparaten

BBT Best Beschikbare Technologie

BHG Brussels Hoofdstedelijk Gewest

CFK Chloorfluorkool(water)stofverbindingen

CLP Classification, Labelling and Packaging

CMR Carcinogen-, Mutagen- and dangerous for the Reproduction

DBMH Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp

EURAL Europese Afvalstoffen lijst

FANC Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle

FOD Federale Overheidsdienst

GHS Global Harmonised System

H (zinnen) Hazardous (gevaar)-zinnen

HCFK HydroChloorFluorkool(water)stof

HP Hazardous Properties (gevareneigenschappen)

IATA International Air Transport Association

IBC Intermediate Bulk Container

IMDG International Maritime Dangerous Goods Code (vervoer van gevaarlijke stoffen over de zee)

OVAM Openbare afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest

REACH Registration, Evaluation, Authorisation of CHemicals

RID Règlement concernant le transport international ferroviaire des marchandises dangereuses (goederenvervoer)

SDS Safety Data Sheet

4 van 78

UN United Nations

5 van 78

1 INLEIDING In deze module wordt toegelicht hoe er omgegaan moet worden met gevaarlijk afval.

In een eerste deel worden een aantal voorbeelden van gevaarlijk afval opgelijst, waarvan sommige specifiek zijn

voor de Brusselse regio. In een tweede deel wordt uitgelegd hoe gevaarlijk afval behandeld wordt: etikettering,

verpakking en transport.

2 ONDERSCHEID TUSSEN GEVAARLIJKE EN NIET-GEVAARLIJKE AFVALSTOFFEN

Een gevaarlijke afvalstof is een afvalstof die gevaarlijk is voor mens, dier of milieu. Volgens de Europese

richtlijnen wordt een gevaarlijke afvalstof gedefinieerd als een afvalstof die één of meerdere van de 15 gevaarlijke

eigenschappen bezit volgens de HP-classificatie zoals opgelijst in Tabel 5.

Opmerking: de gevaarlijke eigenschappen vermeld in Tabel 1vertegenwoordigen niet alle mogelijke gevaren. Een

afvalstof, zelfs niet beschouwd als gevaarlijke afvalstof, kan ook fysische gevaren vertonen zoals scherpe kanten,

breekbaar, risico op elektrocutie, enz.

3 HP-CLASSIFICATIE VOOR GEVARENEIGENSCHAPPEN VAN AFVAL

3.1 HP-classificatie en gevareneigenschappen

De indeling van (gevaarlijke) afvalstoffen is gebaseerd op de specifieke gevareneigenschappen (Hazardous

Properties of HP) van het afval. Het is voldoende om aan te tonen dat de afvalstof één van deze

gevareneigenschappen (HP1 t.e.m. 15) bezit om de afvalstof als gevaarlijk in te delen. Een verdere evaluatie van

gevareneigenschappen is dan ook niet vereist, maar voor de veiligheid van de werknemers die in contact komen

met de afvalstoffen kan een verdere boordeling wel aangewezen zijn1.

De gevareneigenschappen van de individuele stoffen (de H-zinnen en/of EUH-zinnen, waarbij de H duidt op

Hazard) dragen bij tot de specifieke gevareneigenschappen (HP) (Tabel 1). Deze H-zinnen kunnen eventueel

teruggevonden worden op de etiketten of veiligheidsfiches van chemische producten. Niet alle (afval)producten

zijn echter voorzien van deze etiketten of fiches (zoals bulkafval, enz.), aangezien dit enkel verplicht is voor de

indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels die in de handel worden gebracht. Na gebruik

kunnen deze stoffen en mengsels in een afvalproduct terechtkomen en aanleiding geven tot

gevareneigenschappen van de afvalstof, afhankelijk van hun concentratie.

Opmerking: de R- en S-zinnen die vroeger gebruikt werden voor de risico- en veiligheidsaanduidingen zijn nu niet

meer van toepassing.

1 Milieucentraal: Vervuilende stoffen in de bodem, https://www.milieucentraal.nl/in-en-om-het-huis/gezonde-

leefomgeving/bodemverontreiniging/vervuilende-stoffen-in-de-bodem/, 2017

6 van 78

Tabel 1. Gevareneigenschappen van afvalstoffen2

HP klassen

Definitie Uitleg H-zinnen (op etiketten van chemische producten) die kunnen bijdragen

HP1 Ontplofbaar / explosief

Afvalstoffen die door

een chemische reactie

gassen kunnen

ontwikkelen met een

zodanig hoge

temperatuur, druk en

snelheid dat schade aan

de omgeving kan

toegebracht worden

H200: instabiele ontplofbare stof

H201: ontplofbaar, gevaar voor massa-

explosie

H202: ontplofbaar, ernstig gevaar voor

scherfwerking

H203: ontplofbaar, gevaar voor brand,

luchtdrukwerking of scherfwerking

H204: gevaar voor brand of scherfwerking

H240: ontploffingsgevaar bij verwarming

H241: brand- of ontploffingsgevaar bij

verwarming

HP2 Oxiderend

Afvalstoffen die door het

afstaan van zuurstof de

verbranding van een

ander materiaal

veroorzaken of daartoe

bijdragen

H270: kan brand veroorzaken of

bevorderen; oxiderend

H271: kan brand of ontploffingen

veroorzaken; sterk oxiderend

H272: kan brand bevorderen; oxiderend

HP3 Ontvlambaar

Ontvlambare vaste,

vloeibare of gasvormige

afvalstoffen, pyrofore

vloeibare en vaste

afvalstoffen, met water

reagerende afvalstoffen,

overige ontvlambare

afvalstoffen

H220: zeer licht ontvlambaar gas H221: ontvlambaar gas H222: zeer licht ontvlambaar aerosol H223: ontvlambaar aerosol H224: zeer licht ontvlambare vloeistof en damp H225: licht ontvlambare vloeistof en damp H226: ontvlambare vloeistof en damp

H228: ontvlambare vaste stof

H242: brandgevaar bij verwarming

H250: vat spontaan vlam bij blootstelling

aan de lucht

H251: vatbaar voor zelfverhitting; kan

vlam vatten

H252: in grote hoeveelheden vatbaar

voor zelfverhitting; kan vlam vatten

H260: in contact met water komen

ontvlambare gassen vrij die spontaan

kunnen ontbranden

H261: in contact met water komen

ontvlambare gassen vrij

HP4 Irriterend – huidirritatie en

oogletsel

Afvalstoffen die bij

aanbrenging huidirritatie

of letsel aan het oog

kunnen toebrengen

H314: veroorzaakt ernstige brandwonden

en oogletsel

H315: veroorzaakt huidirritatie

H318: veroorzaakt ernstig oogletsel

H319: veroorzaakt ernstige oogirritatie

HP5 Specifieke

doelorgaantoxiciteit

Afvalstoffen die

specifieke

H335: kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken

2 Verordening (EU) No 1357/2014 van 18 december 2014 ter vervanging van bijlage III bij Richtlijn 2008/98/EG van het

Europees Parlement en de Raad betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen, JO L 365, p.89, 19.12.2014

7 van 78

HP klassen

Definitie Uitleg H-zinnen (op etiketten van chemische producten) die kunnen bijdragen

(STOT)/aspiratietoxiciteit doelorgaantoxiciteit

kunnen veroorzaken

door eenmalige of

herhaaldelijke

blootstelling of die acute

toxische effecten

veroorzaken bij aspiratie

H370: veroorzaakt schade aan organen H371: kan schade aan organen veroorzaken H372: veroorzaakt schade aan organen bij langdurige of herhaaldelijke blootstelling H373: kan schade aan organen veroorzaken bij langdurige of herhaaldelijke blootstelling H304: kan dodelijk zijn als de stof bij inslikken in de luchtwegen terechtkomt

HP6 Acute toxiciteit

Afvalstoffen die acute

toxische effecten

kunnen veroorzaken na

orale of dermale

toediening of na

blootstelling bij

inademing

H300: dodelijk bij inslikken H301: giftig bij inslikken H302: schadelijk bij inslikken H310: dodelijk bij contact met de huid H311: giftig bij contact met de huid H312: schadelijk bij contact met de huid H330: dodelijk bij inademing H331: giftig bij inademing H332: schadelijk bij inademing

HP7 Kankerverwekkend

Afvalstoffen die kanker

veroorzaken of de

frequentie van kanker

doen toenemen

H350: kan kanker veroorzaken

H351: verdacht van het veroorzaken van

kanker

HP8 Corrosief

Afvalstoffen die bij

toediening huidcorrosie

kunnen veroorzaken

H314: veroorzaakt ernstige brandwonden

en oogletsel

HP9 Infectueus

Afvalstoffen die

levensvatbare micro-

organismen of hun

toxinen bevatten

waarvan bekend is of

waarvan sterk vermoed

wordt dat ze ziektes bij

de mens of andere

levende organismen

veroorzaken

De H-zinnen zijn gedefinieerd in de CLP

verordening (EG) Nr. 1272/2008. De

infectueuze eigenschappen vallen buiten

deze verordening.

HP10 Giftig voor de voortplanting

Afvalstoffen die

schadelijke effecten

hebben op de seksuele

functie en de

vruchtbaarheid van

volwassen mannen en

vrouwen, alsook

ontwikkelingstoxiciteit bij

het nageslacht

H360: kan de vruchtbaarheid of het

ongeboren kind schaden

H361: wordt ervan verdacht de

vruchtbaarheid of het ongeboren kind te

schaden

HP11 Mutageen Afvalstoffen die een

mutatie (een

H340: kan genetische schade toedienen

H341: verdacht van het veroorzaken van

8 van 78

HP klassen

Definitie Uitleg H-zinnen (op etiketten van chemische producten) die kunnen bijdragen

permanente

verandering in de

hoeveelheid of de

structuur van het

genetisch materiaal in

een cel) kunnen

veroorzaken

genetische schade

HP12 Afgifte van een acuut toxisch

gas

Afvalstoffen die bij

contact met water of

zuur acuut toxische

gassen afgeven

EUH029: vormt giftig gas in contact met

water

EUH031: vormt giftig gas in contact met

zuren

EUH032: vormt zeer giftig gas in contact

met zuren

HP13 Sensibiliserend

Afvalstoffen die één of

meer stoffen bevatten

waarvan bekend is dat

ze sensibilisatie-

effecten op de huid of

de luchtwegen

veroorzaken

H317: kan een allergische huidreactie veroorzaken

H334: kan bij inademing allergie- of

astmasymptomen of

ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken

HP14 Ecotoxisch

Afvalstoffen waarvan

het gebruik onmiddellijk

of na verloop van tijd

gevaar voor één of

meer sectoren van het

milieu oplevert of kan

opleveren

NB: HP 14 is van

toepassing met ingang

van 5 juli 20187

H400: zeer giftig voor in het water

levende organismen

H410: zeer giftig voor in het water

levende organismen, met langdurige

gevolgen

H411: giftig voor in het water levende

organismen, met langdurige gevolgen

H412: schadelijk voor in het water

levende organismen, met langdurige

gevolgen

H413: kan langdurige schadelijke

gevolgen voor in het water levende

organismen hebben

H420: schadelijk voor de

volksgezondheid en het milieu door

afbraak van ozon in de bovenste lagen

van de atmosfeer

HP15

Afvalstoffen die één van de

hierboven genoemde

gevaarlijke eigenschappen

doen ontstaan die de

oorspronkelijke afvalstof niet

bezat

Afvalstoffen die één of

meer stoffen die zijn

ingedeeld bij één van de

hiernaast aangegeven

gevarenaanduiding of

aanvullende

gevarenaanduidingen,

tenzij de afvalstof een

zodanige vorm heeft dat

zij in geen enkele

omstandigheid

explosieve of potentieel

EUH001: in droge toestand ontplofbaar

EUH019: kan ontplofbare peroxide

vormen

EUH044: ontploffingsgevaar bij

verwarming in afgesloten toestand

H205: gevaar voor massa-explosie bij

brand

9 van 78

HP klassen

Definitie Uitleg H-zinnen (op etiketten van chemische producten) die kunnen bijdragen

explosieve

eigenschappen vertoont

3.2 Bepaling HP-classificatie

Om de HP-classificatie van een afvalstof te bepalen, zijn er twee benaderingen:

(1) De berekeningsmethode

Eerst wordt de samenstelling van de afvalstof achterhaald aan de hand van procesgegevens (theoretische

samenstelling) of op basis van chemische analyse (identificatie en kwantificatie). Hieruit kunnen de H-zinnen

van de aanwezige stoffen worden afgeleid.

Opmerkingen:

- Een elementaire analyse (S, N, C, metalen, enz.) op zich is onvoldoende aangezien de H-zinnen

betrekking hebben op de chemische stoffen die aanwezig zijn in het afval.

- Soms is de bepaling van de stoffen echter technisch niet uitvoerbaar of niet mogelijk. In dat geval wordt

de HP-classificatie van een modelstof op basis van proces- en productgegevens of een ‘worst case’

modelstof toegekend. Zo wordt chloorzout als modelstof gebruikt voor de classificatie van metalen in een

afvalstof.

Vervolgens kan de overeenkomstige HP-classificatie worden bepaald met behulp van Tabel 1 en de

rekenregels die in de verordening worden vermeld. Een samenvatting van deze berekeningsmethode wordt

weergegeven in Bijlage 1 en de concrete aanpak wordt hieronder stap-voor-stap toegelicht.

Aanpak:

1. Gegevens verzamelen van alle individuele stoffen aanwezig in het afval en hun concentratie (w/w) (op

basis van chemische analyse of voorkennis zoals procesgegevens, enz.)

2. De relevante H-zinnen van de individuele stoffen oplijsten, de gerelateerde HP-klasse traceren (zie

Bijlage 1) en per HP-klasse sorteren.

Er zijn verschillende mogelijke bronnen om de H-zinnen van een bepaalde stof te vinden, zoals de

REACH database over de geregistreerde stoffen (https://echa.europa.eu/nl/information-on-

chemicals/registered-substances), de inventaris van indelingen en etiketteringen

(https://echa.europa.eu/nl/information-on-chemicals/cl-inventory-database) of de SDS-fiches van de

stoffen (internet opzoeking).

3. Controleren of de drempelwaarde is bereikt (Bijlage 1) en indien niet, hoeven deze bestanddelen niet in

rekening gebracht worden

4. Rekenregels per specifieke gevareneigenschap (HP) toepassen (zie Bijlage 1) waarbij een

gevareneigenschap toegekend moet worden indien de concentratielimiet (als som van de bestanddelen

of per stof) overschreden is

(2) De testmethode

Sommige laboratoriumtests kunnen worden uitgevoerd om de HP-eigenschappen te bepalen. In dit geval

wordt een representatief monster van het afval gebruikt. Meestal wordt ook een chemische analyse

uitgevoerd. De nadelen van deze methode zijn:

10 van 78

a. de noodzaak om over een representatief monster te beschikken (dit is niet altijd mogelijk/gemakkelijk)

b. de kosten

c. de termijn om de resultaten te kennen (soms meer dan een maand)

d. het gebrek aan bepaalde testen voor verschillende gevaareigenschappen

In het geval resultaten bekend zijn voor beide methodes is het logisch dat de gevareneigenschap (HP-

classificatie) wordt toegekend op basis van de resultaten van de testmethode.

3.3 Aanpak om de gevareneigenschappen te bepalen

Eenmaal de samenstelling van de afvalstof gekend is, is het mogelijk om na te gaan of de geïdentificeerde

componenten geklasseerd moeten worden als gevaarlijk, i.e. of een gevarencode moet toegekend worden, zoals

beschreven onder de berekeningsmethode in sectie 3.2 (1).

Indien beslist wordt om onmiddellijk te testen voor gevaarlijke eigenschappen, zoals beschreven onder de

testmethode in sectie 3.2 (2) en zoals vaak wordt uitgevoerd voor de fysische gevareneigenschappen HP1

(ontplofbaar), HP2 (oxiderend), HP3 (ontvlambaar), is chemische stoffenanalyse van de afvalstof mogelijks

overbodig. Overige informatiebronnen kunnen reeds een indicatie geven of onmiddellijk getest kan worden op

bepaalde gevaarlijke eigenschappen.

Indien de bekomen informatie over de samenstelling van de afvalstof niet gebruikt kan worden om gevaarlijke

eigenschappen te bepalen, noch door berekening, noch door het testen van de afvalstof, wordt de afvalstof

volgens het voorzorgsprincipe geklasseerd als gevaarlijk. Niet voor alle gevareneigenschappen bestaan

testmethodes. Daardoor is het mogelijk dat een afvalstof met onbekende samenstelling niet volledig geklasseerd

kan worden als niet-gevaarlijk.

3.4 Voorbeelden HP-classificatie

Hieronder wordt een voorbeeld uitgewerkt voor de classificatie van een afvalstof met de gevareneigenschap

corrosief (HP8).

Chemisch bestanddeel

H-zin Beschrijving Concentratielimiet (som bestanddelen)

Drempelwaarde

Stof A H314 (cat. 1A) Veroorzaakt ernstige

brandwonden en

oogletsel

Voor H314: indien ≥

5% wordt HP 8

toegekend

Voor H314: 1%

Stof B Niet geklasseerd

onder REACH of

CLP

Geen HP-classificatie

Als in de afvalstof stoffen voorkomen met de gevarenaanduiding H314, wordt de som van de concentraties van deze stoffen gemaakt. Enkel de individuele stoffen die voorkomen in een concentratie hoger dan de drempelwaarde worden in de som meegenomen. De afvalstof wordt ingedeeld als HP 8 wanneer de som van de concentraties gelijk is aan of hoger dan de aangegeven concentratielimiet (in dit geval 5%). Meer informatie is te vinden in Bijlage 1, in de verordening

2 of in de Europese afvalstoffenlijst EURAL Handleiding (Rossi et al.)

3.

3 Rossi, E. Van Acoleyen, M. Raport, L. Laureysens, I. Van De Water, C. Weltens, R. Geerts, L. OVAM, Europese

afvalstoffenlijst EURAL Handleiding https://www.ovam.be/sites/default/files/atoms/files/EURAL%20Handleiding.pdf

11 van 78

3.5 Oefeningen

Oefening 1: HP-classificatie van een vloeibaar afvalmengsel met een schoonmaakmiddel

Welke gevaarlijke eigenschap kan toegekend worden aan dit afvalmengsel op basis van de componenten en de

concentraties?

Component H-zinnen Beschrijving Concentratie

Stof A H315 Veroorzaakt huidirritatie 12%

Stof B H315 Veroorzaakt huidirritatie 9%

Stof C Niet geklasseerd - 79%

Oefening 2: HP-classificatie van verdunde ethanol als afvalstof

Een firma gebruikt gedenatureerde ethanol (96%) als oplosbaar middel in hun bedrijfsproces. Gedurende het

proces wordt ethanol verdund tot 35% (gewichtspercentage) en moet het afgevoerd worden als afvalstof. Is deze

afvalstof geklasseerd?

De oplossing voor beide oefeningen is terug te vinden in Bijlage 2.

4 VOORBEELDEN VAN GEVAARLIJKE AFVALSTOFFEN VAN HUISHOUDELIJKE OORSPRONG

Verpakkingen van huishoudelijk chemisch afval met productresten die minstens één van de pictogrammen

afgebeeld in Tabel 2 op het etiket hebben staan worden dienen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG)

naar de PROXY CHIMIK, recypark of gemeentelijk containerpark te gaan. Meer uitleg over deze pictogrammen is

te vinden in 1.4 Etikettering van gevaarlijk afval.

Tabel 2. Pictogrammen huishoudelijk chemisch afval

Corrosief

Gevaar voor de gezondheid

Gevaar voor de ozonlaag

Toxisch voor milieu

Ontvlambaar Gezondheids-risico (op lange termijn)

Acuut toxisch

Opmerking: Acute toxiciteit beschrijft de nadelige effecten van een stof die het gevolg zijn van eenmalige

blootstelling of van meermalige blootstellingen in een korte periode (meestal minder dan 24 uur). Om te worden

12 van 78

beschreven als acuut toxisch, moeten de schadelijke effecten optreden binnen 14 dagen na toediening van de

stof.

Hieronder worden een aantal voorbeelden van huishoudelijk klein chemisch afval opgelijst. Deze afvalstoffen

dienen in hun oorspronkelijke verpakking, goed gesloten en geïdentificeerd aangeboden te worden.

Resten van verven, inkten, lijmen, harsen Verfresten, lijmresten, siliconen, vernis, verfborstels, enz. worden verwerkt tot substitutiebrandstof hetgeen

gebruikt kan worden als secundaire brandstof in de industrie (bijvoorbeeld in cementovens)

Oliën en vetten

Motorolie kan worden omgezet tot nieuwe bruikbare olie of verwerkt worden tot brandstof of biodiesel. Het is

belangrijk om het onderscheid te maken tussen plantaardige/dierlijke olie en minerale olie.

Opmerking: frituurvet en frituurolie zijn geen gevaarlijke afvalstoffen.

Schoonmaakmiddelen

Onder deze categorie vallen zepen, waspoeders, detergenten, roestverwijderingsmiddelen, bleekwater (natrium

hypochloriet NaOCl) , ammoniak, natriumhydroxide, ontkalkers, boenwas, enz. Zuren en basen kunnen als

huishoudelijk product gebruikt worden (veelal in verdunde vorm in onder andere schoonmaakmiddelen), maar

komen eerder voor als chemisch bedrijfsafval.

Batterijen

Enkel de lood-zuur accu’s, cadmium-accu’s en kwik-bevattende batterijen worden beschouwd als gevaarlijk.

Andere soorten batterijen (alkalische batterijen, lithium-ion batterijen, enz.) worden als niet-gevaarlijk beschouwd.

Afgedankte draagbare batterijen en accu’s zijn meestal niet gevaarlijk. Het is momenteel namelijk verboden om

NiCd (nikkel-cadmium) batterijen op de markt te brengen voor consumenten, evenals kwikhoudende batterijen en

knoopcellen. Een mengsel van afgedankte draagbare batterijen wordt ook niet beschouwd als een gevaarlijke

afvalstof. Er is wel een uitzondering voor mengsels van batterijen die onder andere lood-, cadmium- of kwik-

batterijen bevatten en ingezameld worden als huishoudelijk afval (Eural code: 20.01.33*, Zie Module 1). Voor

accu’s van auto’s worden enkel de afgedankte lood-zuur batterijen beschouwd als gevaarlijke afvalstof.

Stoffen of producten met kwik

TL-lampen en spaarlampen of kwikthermometers zijn voorbeelden van producten met kwik. Kwik is een toxische

stof.

13 van 78

5 VOORBEELDEN VAN GEVAARLIJKE BEDRIJFSAFVALSTOFFEN

5.1 Asbest

Asbest is een verzamelnaam voor een reeks vezelachtige mineralen die allen dezelfde eigenschap bezitten: ze

splitsen zich in de lengte steeds verder tot uiterst fijne en met het blote oog onzichtbare vezeltjes. Die zijn zo licht,

dat ze lang in de lucht blijven zweven en makkelijk ingeademd worden. Het inademen van deze vezels kan

ernstige ziekten veroorzaken (longkanker, ademhalingsmoeilijkheden, enz.).

Wat met het asbestafval?

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen afval waaruit de vezels gemakkelijk vrij kunnen komen (dit is broos

asbest of niet-hechtgebonden asbest, bijvoorbeeld isolatiemateriaal, asbestkoord, platen van het type “Pical”,

enz.) en afval waarin de vezels stevig gebonden zijn (niet-broos asbest of hechtgebonden asbest, bijvoorbeeld

asbestcementproducten, vinyltegels, vensterbanken in “massal”, enz.).

De verwijdering van asbesthoudende materialen kan, afhankelijk van de aard de toestand en de hoeveelheid van

het materiaal en de manier van verwijdering, onderworpen zijn aan een voorafgaande toelating. Meer informatie

is te vinden op www.leefmilieubrussel.be/asbest.

Asbestbevattend afval is gevaarlijk afval en moet als dusdanig beheerd en behandeld worden. Asbesthoudend

afval wordt in het BHG op dit ogenblik verwerkt door inrichtingen vergund voor de inzameling van asbesthoudend

afval of een erkende IHM van asbesthoudend afval.

Wanneer de verwijdering van asbesthoudend materiaal onderworpen is aan een voorafgaande toelating, dan zal

worden opgelegd dat voor de afvoer ervan beroep moet gedaan worden op een erkende IHM van asbesthoudend

afval.

14 van 78

5.2 Industrieel chemisch afval

Tabel 3. Voorbeelden van industrieel chemisch afval en hun verwerking

Productgroep Voorbeelden Verwerkingsmogelijkheden

Solventen en oplosmiddelen

Ontvetter

Methanol

Ether

White spirit

Verdunners

Verwerking tot hulpbrandstof in de

industrie (bijvoorbeeld cementovens)

Zuren

Zoutzuur (HCl),

Zwavelzuur (H2SO4),

Salpterzuur (HNO3),

Fixeervloeistoffen

Verwerking gebeurt door

neutralisatie en fysicochemische

behandeling. Voor dit type stoffen is

het belangrijk ze gescheiden te

houden. Indien bijvoorbeeld javel of

bleekwater (5-15%

natriumhypochloriet, NaOCl)

gemengd wordt met een zuur wordt

het toxisch chloorgas (Cl2) gevormd

volgens onderstaande reactie:

NaOCl + 2 HCl → Cl2 + H2O + NaCl

Basen of alkalische vloeistoffen

Ammoniak,

Ontstoppers,

Fotografische

ontwikkelingsvloeistoffen

Basen moeten ook zoveel mogelijk

gescheiden gehouden worden.

Indien bijvoorbeeld javel of

bleekwater gemengd wordt met

ammoniak wordt chlooramine

gevormd volgens onderstaande

reactie:

NaOCl + NH3 → NH2Cl + NaOH

15 van 78

5.3 Overig industrieel afval

Tabel 4. Voorbeelden van overig industrieel afval en hun verwerking

Productgroep Voorbeelden Verwerkingsmogelijkheden

Afvalolie1 (zie Module 3C)

Olie van voertuigen (motorolie,

versnellingsbakken, enz.)

Olie van industriële installaties

Smeerolie

Regeneratie of energieterugwinning

na omzetting tot brandstof

Hout dat gevaarlijke stoffen bevat Geïmpregneerd hout

Geverfd hout

Verbranding met

energieterugwinning

Gasflessen en gasrecipiënten

Cryogene gassen

Ontvlambare gassen

Giftige gassen

Oxiderende gassen

Onderdelen van afgedankte

voertuigen of voertuigwrakken

Oliefilters

Onderdelen die PCB’s bevatten

Explosieve onderdelen (zoals

airbags)

Remblokken die asbest bevatten

Remvloeistof

Sloopauto’s

Recyclage is verplicht met minimale

recyclagepercentages (hergebruik-

en valorisatie: 95%, hergebruik- en

recyclage: 85%)

Bepaalde Afgedankte Elektrische

en Elektronische Apparaten (AEEA)

(zie Module 3B)

Apparaten met CFK’s en HCFK’s

Transformatoren en

condensatoren

AEEA met asbest

Enz.

Recyclage is verplicht met minimale

recyclagepercentages

Industriële batterijen en

autobatterijen

Lood-zuur accu’s

NiCd batterijen (industrieel)

Recyclage is verplicht met minimale

recyclagepercentages (afhankelijk

van het soort batterij of accu)

1 Afvalolie omvat alle soorten minerale, synthetische, plantaardige of dierlijke smeeroliën of industriële oliën die

ongeschikt zijn geworden voor gebruik waarvoor ze oorspronkelijk bestemd waren, zoals gebruikte olie van verbrandingsmotoren en versnellingsbakken, alsook smeerolie, olie voor turbines en hydraulische oliën.

Opmerking: Ziekenhuis en medisch afval (ziekenhuisafval, afval van geneeskundige praktijken, afval van

thuisverzorgers, enz.) wordt beschouwd als medisch/biologisch afval. Er wordt een onderscheid gemaakt

gemaakt tussen niet-risicohoudend (zoals luiers, naaldhulsen, wegwerp operatiekledij, enz.) en risicohoudend

medisch/biologisch afval (zoals pathologisch afval, naalden, vervuilde proefbuisjes, tanden, enz.) hetgeen

verbrand wordt omwille van het risico tot infectie en besmetting.

6 ETIKETTERING VAN GEVAARLIJK AFVAL Er is geen algemene wetgeving rond de etikettering van afval (behalve voor het transport – zie sectie 8). Volgens

de afvalwetgeving moeten de lidstaten de nodige maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat, in de loop van

inzameling, transport en tijdelijk opslag, gevaarlijk afval verpakt en geëtiketteerd is in overeenstemming met de

geldende internationale en communautaire normen.

16 van 78

Afvalstoffen vallen niet onder de algemene CLP (Classification, Labelling and Packaging4) wetgeving en moeten

niet als dusdanig geëtiketteerd worden, maar wel onder andere wettelijke bepalingen eigen aan het BHG (ODE en Brudalex). Daarvoor kunnen producten die als afval gegenereerd worden etiketten bevatten die een indicatie geven van de mogelijke gevaren (Tabel 5). Zie Module 2A voor meer uitleg rond de H-zinnen.

Tabel 5. Gevarenpictogrammen en overeenkomstige H-zinnen

CLP pictogram Gevaar HP-zinnen (Afval)

H-zinnen op etiketten van chemische producten (CLP-wetgeving voor producten)

Explosief HP1

H200: instabiele ontplofbare stof

H201: ontplofbaar, gevaar voor

massa-explosie

H203: ontplofbaar, gevaar voor

brand, luchtdrukwerking of

scherfwerking

H204: gevaar voor brand of

scherfwerking

Oxiderend HP2

H270: kan brand veroorzaken of

bevorderen; oxiderend

H271: kan brand of ontploffingen

veroorzaken; sterk oxiderend

H272: kan brand bevorderen;

oxiderend

Ontvlambaar HP3

H220: zeer licht ontvlambaar gas H222: zeer licht ontvlambaar aerosol H223: ontvlambare aerosol H224: zeer licht ontvlambare vloeistof en damp H225: licht ontvlambare vloeistof en damp H226: ontvlambare vloeistof en damp

H228: ontvlambare vaste stof

H229: houder onder druk: kan

openbarsten bij verhitting

H242: brandgevaar bij

verwarming

H250: vat spontaan vlam bij

blootstelling aan de lucht

H251: vatbaar voor zelfverhitting;

kan vlam vatten

H252: in grote hoeveelheden

vatbaar voor zelfverhitting; kan

vlam vatten

4 Verordening (EG) Nr. 1272/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 betreffende de indeling,

etikettering en verpakking van stoffen en mengsels tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 65/548/EEG en 1999/45/EG en

tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006

17 van 78

CLP pictogram Gevaar HP-zinnen (Afval)

H-zinnen op etiketten van chemische producten (CLP-wetgeving voor producten)

H260: in contact met water

komen ontvlambare gassen vrij

die spontaan kunnen ontbranden

H261: in contact met water

komen ontvlambare gassen vrij

Gas onder druk Geen HP gelinkt

aan H280 of H281

H280: bevat gas onder druk; kan

ontploffen bij verwarming

H281: bevat sterk gekoeld gas;

kan cryogene brandwonden of

letsels veroorzaken

Gevaar voor de

gezondheid

Gevaar voor de

ozonlaag

HP14 (gelinkt aan H420)

H302: schadelijk bij inslikken H317: kan een allergische huidreactie veroorzaken H315: veroorzaakt huidirritatie

H332: schadelijk bij inademing

H420: schadelijk voor de

volksgezondheid en het milieu

door afbraak van ozon in de

bovenste lagen van de atmosfeer

Acuut toxisch HP6

H300: dodelijk bij inslikken H301: giftig bij inslikken H310: dodelijk bij contact met de huid H311: giftig bij contact met de huid

H312: schadelijk bij contact met

de huid

H330: dodelijk bij contact met de

huid

H331: giftig bij inademing

Gezondheidsrisico (op

lange termijn)

HP7

HP10

HP11

HP13

H334: kan bij inademing allergie-

of astmasymptomen of

ademhalingsmoeilijkheden

veroorzaken

H340: kan genetische schade

veroorzaken

H341: verdacht van het

veroorzaken van genetische

schade

H350: kan kanker veroorzaken

H351: verdacht van het

veroorzaken van kanker

H360: kan de vruchtbaarheid of

het ongeboren kind schaden

H361: wordt ervan verdacht de

18 van 78

CLP pictogram Gevaar HP-zinnen (Afval)

H-zinnen op etiketten van chemische producten (CLP-wetgeving voor producten)

vruchtbaarheid of het ongeboren

kind te schaden

Corrosief

HP4

HP8

H314: veroorzaakt ernstige

brandwonden en oogletsel

Toxisch voor milieu HP14

H400: zeer giftig voor in het water

levende organismen

H410: zeer giftig voor in het water

levende organismen, met

langdurige gevolgen

H411: giftig voor in het water

levende organismen, met

langdurige gevolgen

7 OPSLAG VAN GEVAARLIJKE AFVALSTOFFEN (WETTELIJKE EN PRAKTISCHE ASPECTEN)

Voor de opslag van gevaarlijke afvalstoffen moet het milieu en de wetgeving gerespecteerd worden. Hierbij

mogen de gevaarlijke afvalstoffen niet gemengd worden met ander afval en moet het afval zo verpakt worden dat

gevaar uitgesloten is. De verpakkingen moeten gesloten worden om verlies van inhoud tijdens de opslag of

transport te voorkomen en indien nodig moet een etikettering aangeduid worden op de verpakking. Geschikte

containers kunnen door erkende ophalers aangeleverd worden.

Naast de algemene veiligheidsvoorschriften zijn er ook bijzondere voorwaarden met betrekking tot de opslag van

bepaalde gevaarlijke afvalstoffen. Enkele voorbeelden te vinden in bijlage zijn:

Bijlage 1: Uitbatingsvoorwaarden voor opslag van gevaarlijke afvalstoffen

Bijlage 2: Opslag verplaatsbare gasrecipiënten in een specifiek lokaal

Bijlage 3: Opslag van verplaatsbare gasrecipiënten in openlucht

Bijlage 4: Opslag van gevaarlijk houtafval

Bijlage 5: Opslag van afgedankte batterijen en accu’s

Deze bijzondere voorwaarden zijn belangrijk in het kader van het verlenen van uitbatingsvergunningen voor

ingedeelde inrichtingen. Deze voorwaarden geven slechts een idee van de werkelijke uitbatingsvoorwaarden die

in de milieuvergunning kunnen opgelegd worden. In Tabel 6 worden ook alle ingedeelde inrichtingen voor het

BHG in verband met opslag van gevaarlijk afval opgelijst. Deze zijn terug te vinden op de website van Leefmilieu

Brussel.

19 van 78

Tabel 6. Lijst van ingedeelde inrichtingen voor het BHG (opslag van gevaarlijk afval)5

Rub. Benaming Klasse Sleutelwoorden DBMH (1) Vermoedelijke risicoactiviteit

45-1A

Opslagplaatsen voor gevaarlijke afvalstoffen, met uitzondering van opslagplaatsen die onder andere rubrieken vallen, met een voor opslag bestemde totale oppervlakte van 1 tot en met 5 m²

2 Gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

45-1B

Opslagplaatsen voor gevaarlijke afvalstoffen, met uitzondering van opslagplaatsen die onder andere rubrieken vallen, met een voor opslag bestemde totale oppervlakte van meer dan 5 m²

1B Gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

x x

45-2A

Opslagplaatsen voor vloeibare gevaarlijke afvalstoffen met een vlampunt lager dan of gelijk aan 21°C met een capaciteit van 50 tot en met 500 l

2 Ontvlambare vloeibare gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

x

45-2B

Opslagplaatsen voor vloeibare gevaarlijke afvalstoffen met een vlampunt lager dan of gelijk aan 21°C met een capaciteit van meer dan 500 l

1B Ontvlambare vloeibare gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

x x

45-3A

Opslagplaatsen voor vloeibare gevaarlijke afvalstoffen niet opgenomen in rubriek 45.2 met een capaciteit van 100 tot en met 5.000 l

2 Vloeibare gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

x x

45-3B

Opslagplaatsen voor vloeibare gevaarlijke afvalstoffen niet opgenomen in rubriek 45.2 met een capaciteit van meer dan 5.000 l

1B Vloeibare gevaarlijke afvalstoffen (opslag)

x x

(1) Advies van de Brandweerdienst (Dienst voor Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp van het Brussels

Hoofdstedelijk Gewest, DBMH) vereist

5 Leefmilieu Brussel, Lijst van de ingedeelde inrichtingen, http://app.leefmilieubrussel.be/lijsten/Liste.aspx?nr_list=IC_LIST

20 van 78

8 LEGE VERPAKKINGEN Verpakking wordt al of niet geklasseerd als gevaarlijk afval afhankelijk van de gevaarlijke inhoud ervan. EURAL

code 15 01 10* geeft aan als gevaarlijk afval: “verpakking die resten van gevaarlijke stoffen bevat of daarmee is

verontreinigd”. Een lege verpakking is een verpakking die geen inhoud meer bevat en bijgevolg geen resten van

gevaarlijke stoffen meer bevat, maar vanaf wanneer is een verpakking effectief leeg?

Lekleeg is een verpakking wanneer er geen vloeistof meer uitlekt wanneer ondersteboven geplaatst. Het BBT

rapport6 inzake tankreiniging citeert echter verschillende bronnen die aangeven dat een leeg 200 liter vat,

aangeleverd aan een recyclagebedrijf, nog steeds tot twee liter restproduct kan bevatten. Verwijdering van

productrestanten kan gebeuren door de vaten te laten uitlekken voordat ze worden gespoeld. In geval van

viskeuze producten kan het uitlekrendement verhoogd worden door de vaten vooraf op te warmen. Blagden

Packaging schat dat door uitlekken +/- 50 % van de productrestanten (d.i. +/- 1 liter restproduct per vat) uit de

vaten wordt verwijderd.

De term schraapleeg (of “schud- schap- en schraapleeg” of “technisch leeg”) maakt volgens OVAM een

onderscheid tussen IBC’s met vervuilde inhoud (steeds afval) en gereinigde IBC’s voor hergebruik (geen afval)7.

De Nederlandse overheid8 omschrijft schraapleeg als verpakking die zodanig leeg is dat er nog altijd restanten

aan de binnenwanden van het vat of recipiënt kleven. Echter, schud-, schrap- en schraapleeg betekent dat de

vaten redelijkerwijs niet verder geleegd kunnen worden dan in de praktijk mogelijk is. Een voorbeeld van een

schraaplege verfverpakking is een blik waaruit geen verf meer kan gehaald worden met een borstel of roerstok en

waar geen verf meer kan uit lekken, maar die nog steeds uitgeharde verf bevat aan de binnenkant van de

metalen wanden.

Verpakking is gevaarlijk als ze niet leeg is en dus nog resten van een gevaarlijke substantie bevat. Om de

gevaarlijkheid in te schatten kan men op twee manieren te werk gaan.

Als de verpakking niet leeg of slechts lekleeg is, kan een staal van de inhoud genomen worden en

onderzocht worden of de substantie gevareneigenschappen bevat in concentraties boven de

concentratielimieten.

Als de verpakking leeg of schraapleeg is, kan nagegaan worden of voor het verpakt product (=

verpakking + product) de concentratielimieten overschreden worden.

Gebruikte spuitbussen bevatten steeds een restant aan product en zijn dus nooit als leeg te beschouwen, zelfs

als er niets meer uit gehaald kan worden. Indien het een gevaarlijke inhoud betreft, dienen deze recipiënten

ingedeeld te worden als gevaarlijk afval.9

Volgens ADR (transportwetgeving, zie sectie 8) worden de verpakkingen die nog resten van chemische

producten of afval bevatten (dus niet gereinigd) geklasseerd volgens de ADR-indeling voor de producten of het

afval dat aanwezig is.

6 Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor het inwendig reinigen van tanks en vaten. D. Huybrechts, P. Vercaemst en R.

Dijkmans (2002)

7 Stichting vervoeradres: Transport van afval – Retour van emballage kan afval zijn (uit ‘Weg en Wagen’, januari 2012,

Jaargang 26, Nummer 65 https://www.sva.nl/sites/vervoeradres/files/PDF/Pagina%27s%20van%20E_magazineWEGenWAGEN_nr%2065%2017%2C18.pdf 5 CLP Regulation and the transport of dangerous goods, Sergio Benassai, Ann 1st Super Sanita 2011, Vol. 47, N), pp153-156,

DOI: 10.4415/Ann_11_02_06. 9 Europese afvalstoffenlijst EURAL Handleiding, OVAM (2015)

21 van 78

9 INTRODUCTIE OP ADR (TRANSPORTWETGEVINGEN)

9.1 ADR en Europese transportwetgevingen

De Europese transportwetgevingen zijn een vertaling van het verdrag van de Verenigde Naties over het transport

van gevaarlijke goederen. Tabel 7 geeft een overzicht van de verschillende transportwetgevingen per

vervoersmodus.

De transportwetgevingen richten zich op de gevaren die ontstaan bij het vervoer die verschillend zijn van de

gevareneigenschappen van chemische stoffen (H-zinnen) of van afvalstromen (HP-zinnen). Dit is de reden

waarom er geen verschil is tussen goederen/chemische stoffen of afval bij de transportwetgevingen. In het BHG

is Brussel Mobiliteit bevoegd voor de toepassing van de transportwetgevingen (Gewestelijke Overheidsdienst

Brussel, Directie Verkeersveiligheid, Vooruitgangstraat 80/1, 1035 Brussel). Voor specifieke onderdelen van

transportwetgevingen zijn bepaalde federale overheidsdiensten bevoegd (FOD economie voor explosieven,

FANV voor radioactieve stoffen (Klasse 7), voor multimodale transport, RID, IMDG, enz.).

Tabel 7. Transportwetgevingen per vervoersmodus

Vervoermodus Afgekorte naam van de wetgeving

*

Opmerking

Over de weg ADR Enkel geldig in Europa, inclusief Rusland. Niet

geldig in VS, China, enz.

Per spoor RID ADR-vertaling voor het spoor

Zeetransport IMDG

Voor internationale zeevracht (inclusief

zeecontainers). Grotendeels gelijk aan ADR,

op enkele uitzondering na

Luchttransport IATA

ADR-vertaling voor luchtvracht, met veel meer

beperkingen. Bepaalde goederen/stoffen zijn

namelijk niet toegelaten bij luchtvracht

Binnenlandse vaart

ADN

ADNR (specifiek voor

de Rijn)

ADND (specifieke voor

de Donau)

ADN is de hoofdwetgeving voor het

transport van gevaarlijke goederen op

binnenlandse vaart

ADNR is specifiek voor het vaart langs de

Rijn Er zin specifieke beperkingen (o.a.

volgens het waterpeil)

ADND: idem maar voor de navigatie op de

Donau rivier

* Hieronder wordt weergegeven waarvoor de afkortingen staan:

ADR = Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route (transport over land)

RID = Règlement concernant le transport international ferroviaire des marchandises dangereuses (goederenvervoer)

IMDG = International Maritime Dangerous Goods Code (vervoer van gevaarlijke stoffen over de zee)

IATA = International Air Transport Assosication

ADN = Accord européen relatif au transport des marchandises Dangereuses par voies de Navigation intérieures

ADNR = Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par voie de Navigation du Rhin

ADND = Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par voie de Navigation du Danube

In deze module wordt enkel verder ingegaan op ADR, het verdrag dat van toepassing is op transport over de

weg. Het ADR verdrag is ondertekend door 48 landen (alle Europese lidstaten, Rusland, Turkije, enz.) maar is

dus niet universeel. Het is bijvoorbeeld niet geldig in de VS, China of India. Het ADR handboek wordt om de twee

jaar aangepast en geef een omschrijving van het begrip “gevaarlijke goederen”: hoe worden ze ingedeeld en hoe

22 van 78

worden ze herkend. Bepalingen betreffende de verpakkingen, voertuigen en tanks evenals de voorwaarden en de

plichten van alle betrokken partijen zijn ook opgenomen in dit handboek.

De Europese Unie heeft bij Richtlijn 94/55/EG van 21 november 1994 het ADR in de Europese Unie ingevoerd. In

België is deze richtlijn omgezet door het Koninklijk Besluit betreffende het vervoer van gevaarlijke goederen over

de weg, met uitzondering van ontplofbare en radioactieve stoffen van 9 maart 2003.

De afkorting "ADR" wordt meestal gebruikt om de bijlagen bij het verdrag aan te duiden waarin alle voorschriften

voor het vervoer van gevaarlijke goederen vervat zijn. Deze voorschriften worden door een commissie van

deskundigen regelmatig (om de twee jaar) aangepast aan de stand van de techniek en de wetenschappelijke

kennis. Zo spreekt men van het ADR 2013, ADR 2015, nu: ADR2017 (10

). Vanaf 1 januari 2019 treedt een nieuwe

set wijzigingen in werking.

De voorschriften in het ADR zijn gebaseerd op de "Recommendations on the Transport of Dangerous Goods", uitgegeven door de Verenigde Naties (ook bekend als het "oranje boek", naar de kleur van de omslag). Ze worden tevens zo veel mogelijk afgestemd op de voorschriften voor het transport per spoor (RID) en op de binnenwateren (ADN). Dit is nodig aangezien bijvoorbeeld containers of opleggers van vrachtwagens niet alleen over de weg maar ook per spoor of over water vervoerd kunnen worden. Tabel 8 geeft de opbouw van het ADR handboek (oranje boek) weer.

Tabel 8. Opbouw van het ADR handboek (“oranje boek”)

Handboek Bijlage A (Annex A) Bijlage B (Annex B)

Algemene informatie over het ADR-verdrag

Algemene voorschriften en voorschriften met betrekking tot de gevaarlijke stoffen en voorwerpen

Deel 1: Algemene voorschriften

Deel 2: Classificatie

Deel 3: Lijst van de gevaarlijke goederen, bijzondere bepalingen en vrijstellingen met betrekking tot het vervoer van gevaarlijke goederen verpakt in beperkte hoeveelheden

Deel 4: Bepalingen met betrekking tot het gebruik van de verpakkingen en de tanks

Deel 5: Verzendingsprocedures

Deel 6: Voorschriften met betrekking tot de constructie van de verpakkingen, van de grote recipiënten voor losgestort vervoer (IBC's - Intermediate Bulk Containers), van de grote verpakkingen en van de tanks, en met betrekking tot de beproevingen die ze moeten ondergaan

Deel 7: Bepalingen met betrekking tot de vervoersvoorwaarden, het laden, het lossen en de behandeling

Bepalingen betreffende het transportmaterieel en het vervoer

Deel 8: Voorschriften met betrekking tot de bemanningen, de uitrusting en de exploitatie van de voertuigen en tot de documenten

Deel 9: Voorschriften met betrekking tot de constructie en de goedkeuring van de voertuigen

Het is belangrijk om de verschillen binnen het begrip ‘gevaren’ goed te begrijpen. Een gevaar voor de gezondheid

of voor het milieu vertegenwoordigt niet noodzakelijk een hoge risico voor het vervoer. Bijlage 6 geeft een

overzicht van de verschillen tussen de interpretatie van het concept ‘gevaar’ onder de verschillende wetgevingen.

Bijlage 7 geeft een volledige vergelijking tussen de CLP- en de ADR wetgevingen op gebied van gevaren en toont

aan dat een aantal CLP-gevaren niet zijn opgenomen in de ADR wetgeving. Bijvoorbeeld een CMR-stof

(Carcinogeen en/of Mutageen en/of Reprotoxisch) of mengsel vertoont geen gevaar voor het transport (geen

blootstelling aan deze CMR-stof of mengsel gedurende het vervoer). De eventuele blootstelling gebeurt bij het

produceren of het gebruik van die stoffen (REACH-CLP).

Opmerking: bij een transportongeval kan een blootstelling ontstaan maar dit is een eenmalige blootstelling die

meestal gering is omwille van de CLP-verpakking voor CMR-stoffen.

10

Europese overeenkomst voor het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg (ADR), 2017 (zie ook richtlijn 2008/68/EC en KB van 28 juni 209 en recente updates). Voor het BHG: https://mobilite-mobiliteit.brussels/nl/transport-van-gevaarlijke-goederen-over-de-weg

23 van 78

9.2 Inzicht in de ADR-klassering van een chemische stof of mengsel

Gevaarlijke stoffen en voorwerpen die gevaarlijke stoffen bevatten zijn onderverdeeld in 9 gevarenklassen (zie

Bijlage 7) waarvan sommige verder onderverdeeld zijn. Als een stof (of mengsel) in verschillende gevarenklassen kan onderverdeeld worden, wordt een prioriteitstabel gebruikt om het (hoogste) transportgevaar te bepalen (zie Bijlage 8). Een stof (of mengsels) kan verschillende gevaren vertonen, maar enkel één daarvan bepaalt de transportklasse.

Elke stof is gekenmerkt door een nummer, namelijk het stofidentificatienummer of "UN-nummer" (Bijlage 9) (dit verwijst naar het "oranje boek") en door een gevarencode of gevaarsidentificatienummer (GEVI). De gevarencode komt grotendeels overeen met de nummering van de gevarenklassen (Bijlage 6, 7 en 10). Een dubbel cijfer duidt op een versterking van het gevaar.

De gevarencode en het stofidentificatienummer komen bovenaan resp. onderaan voor op het oranje schild dat op de vrachtwagen of container wordt aangebracht. Figuur 1 geeft het ADR-schild weer voor benzine (licht ontvlambare vloeistof). Zoals afgeleid kan worden uit Bijlage 9 komt het stofidentificatienummer 1203 overeen met benzine. Gevarencode 33 wordt gebruikt voor licht ontvlambare vloeistoffen (gevarencode 3 refereert naar brandbare vloeistoffen).

Figuur 1. ADR-schild op een vrachtwagen voor het transport van benzine met bovenaan de gevarencode en onderaan het stofidentificatienummer

Naast het stofidentificatienummer en de gevarencode wordt er ook gebruik gemaakt van labels. Bijlage 10 geeft een overzicht van de verschillende gevarenklassen en ADR-labels. De ADR-pictogrammen en de CLP-symbolen zijn helaas niet identiek. De verschillen tussen CLP- en ADR-symbolen worden opgelijst in

24 van 78

Tabel 9.

Tabel 9. Verschillen tussen CLP en ADR-pictogrammen

Eigenschap CLP ADR

Vorm Ruiten op zijn punt Ruiten op zijn punt

Rand Dikke rand, roodgekleurd Dunne rand, zwart gekleurd

Achtergrond Wit Verschillende kleuren

Tekenkleur Zwart Zwart

Nummer Geen

Altijd een nummer op de punt van de

ruiten.

Het nummer verwijst naar de UN-klasse

Aantal symbolen 8 >20

Waar zijn ze te vinden

Op de buitenkant van de

verpakking (etiketten)

In de veiligheidsfiche (SDS)

Op de buitenkant van de verpakking

(maar niet noodzakelijk op de CLP-

etiketten).

Aan de buitenkant van de

oververpakking

Aan de buitenkant van het

vervoermiddel (vrachtwagen,

container, enz.)

25 van 78

9.3 Verpakkingsgroepen

Chemische stoffen (of mengsels) zijn ook onderverdeeld per verpakkingsgroep (PG of packing group) zoals weergegeven in Tabel 10.

Tabel 10. Overzicht verpakkingsgroepen (PG of packing groups)

Verpakkingsgroep (ADR of CLP) Voor stoffen of afval met

Verpakkingsgroep I (PGI) Hoog gevaar

Verpakkingsgroep II (PGII) Medium gevaar

Verpakkingsgroep III (PGIII) Laag gevaar

Elke verpakkingsgroep voldoet aan duidelijke richtlijnen ten opzichte van materialen, dikte, type afsluiting, enz. die gebruikt moeten worden bij de fabricage van de verpakkingen. Een PGI verpakking is bijvoorbeeld steviger dan een PGIII verpakking.

Elke verpakkingsgroep moet ook voldoen aan de constructievoorschriften van het ADR en voorzien zijn van een UN-merkteken als bewijs van conformiteit. Figuur 2 geeft een voorbeeld van een UN-merkteken. De aanwezigheid van een UN-merkteken betekent echter niet dat deze verpakking geschikt is voor om het even welk gevaarlijk product

Figuur 2. Voorbeeld van een UN-merkteken voor ADR-verpakking

Elk UN-merkteken bevat de letter X, Y of Z na de eerste slash. Deze letters komen overeen met de verpakkingsgroep van het product volgens Tabel 11.

Tabel 11. Betekenis van X, Y en Z in het UN merkteken

Letter Uitleg

X Zeer gevaarlijke producten (PGI) Gevaarlijke producten (PGII) Minder gevaarlijke producten (PGIII)

Y Gevaarlijke producten (PGII) Minder gevaarlijke producten (PGIII)

Z ALLEEN minder gevaarlijke producten (PGIII)

In Bijlage 7 wordt de link tussen de verpakkingsgroep, de stofgevaren en de transportgevaren weergegeven.

26 van 78

9.4 Oververpakking

Als colli in kleine verpakkingen samen getransporteerd worden in een grotere omvattende verpakking, wordt het

laatste ‘oververpakking” genoemd. Een oververpakking is een omsluiting die gebruikt wordt om één of meerdere

colli te bevatten en om één eenheid te vormen die tijdens het vervoer gemakkelijker gemanipuleerd en gestouwd

kan worden. Voorbeelden van oververpakking zijn:

• een pallet waarop meerdere colli geplaatst of gestapeld worden en die door middel van banden uit kunststof,

krimp- of rekfolie of andere middelen worden vastgezet;

• een beschermende buitenverpakking zoals een doos.

Een voorbeeld van oververpakking wordt weergegeven in Figuur 3. De kartonnen doos is in dit geval een oververpakking en bevat volgende informatie: een symbool (pijlen) om de juiste houding aan te duiden bij het stockeren/manipuleren en een erkend identificatienummer (UN) voor een UN-gecertifieerde oververpakking.

Figuur 3. Voorbeeld van oververpakking

De oververpakking heeft niet altijd dezelfde pictogrammen als de individuele containers. Alle gevarenetiketten,

UN-nummers, de oriëntatiepijlen alsook de markering “milieugevaarlijke stof” moeten doorheen de

oververpakking zichtbaar zijn (bij doorzichtige oververpakking) ofwel opnieuw aangebracht worden aan de

buitenzijde van deze oververpakking (bij ondoorzichtige oververpakking), zie Figuur 4. Bovendien moet het

opschrift “OVERVERPAKKING” op de oververpakking voorkomen in een officiële taal van het land van

verzending en daarenboven in het Frans (“SUREMBALLAGE”), het Engels (“OVERPACK”) of het Duits

(“UMVERPACKUNG”) indien die officiële taal geen van de drie genoemde is. Dit opschrift moet minimaal 12 mm

hoog zijn.

Figuur 4. Gevarenetiketten, UN-nummers en oriëntatiepijlen bij doorzichtige en ondoorzichtige oververpakking

27 van 78

Daarnaast zijn er nog uitzonderingen (meestal voor kleine hoeveelheden) en speciale provisies (zoals voor de combinatie van transport van goederen met verschillende gevaren).

9.5 Voorbeeld: transport van benzine in een tankwagen

Voor het transport van benzine in een tankwagen gelden onderstaande specificaties. Er zijn geen uitzonderingen of speciale provisies voor het tanktransport van benzine van toepassing.

UN-gevarenklasse: 3 (brandbare vloeistoffen) Stofidentificatienummer (UN-nummer): 1203 Beschrijving (‘proper shipping name’): Benzine Verpakkingsgroep: PG II Pictogram:

Figuur 5. ADR-etiket voor benzine

9.6 Korte samenvatting van de ADR-etikettering

Bulk of tank-transporten Het ADR- pictogram is afgeplakt op de tankwagen of container (zijkant en achterkant) en is minimum 20 cm lang (zijkant).

Goederen getransporteerd in verpakking met grote afmetingen Het ADR-pictogram is gekleefd naast het CLP-label. Het ADR-pictogram is minimum 10 cm lang (zijkant van de ruit). De etiketten moeten op hetzelfde oppervlak van de verpakkingen worden aangebracht. Op IBC’s met een capaciteit van meer dan 450 liter en op grote verpakkingen moeten deze etiketten op twee tegenoverliggende zijden aangebracht worden

Kleine verpakkingen Het ADR-pictogram is vermeld op het CLP-etiket. Indien de kleine verpakkingen getransporteerd worden op een palet (met krimpfolie) of in een oververpakking, moet het ADR-pictogram ook op de buitenverpakking gekleefd worden.

Verpakkingen die leeg maar niet gereinigd zijn Deze verpakkingen moeten van dezelfde gevarenetiketten voorzien zijn als toen ze vol waren.

9.7 Andere ADR vereisten

De ADR-wetgeving is bijzonder complex en bevat ook vereisten voor bestuurder, voertuigen, containers, enz.

Hieronder wordt een korte samenvatting gegeven, inclusief beperkingen en uitzonderingen.

Vorming ADR-bestuurder11

Naast een rijbewijs voor het besturen van een vrachtwagen moet een ADR-chauffeur ook beschikken over een

ADR-opleidingsgetuigschrift. Het gaat eerder over een permanente vorming want het getuigschrift is maar geldig

11

Vademecum van het vervoer van gevaarlijke goederen over de weg, Federal Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer.

28 van 78

voor 5 jaar. Er bestaan verschillende soorten ADR-getuigschriften afhankelijk van de aarde van de goederen (de

UN code en klasse). Gedurende het vervoer van ADR-goederen (inclusief afvalstoffen) mogen geen passagiers

aan boord aanwezig zijn.

ADR-keuring voor voertuigen en containers12

• IBC’s moeten een periodieke beproeving ondergaan:

• Dichtheidsbeproeving: na 2,5 jaar daarna samen met de periodieke controle en inspecties

• Periodieke controle: na 5 jaar

• Aparte regels voor recipiënten onder druk

• Voertuigen of containers van meer dan 3 m3 zijn ook onderworpen aan beproeving. Voor voertuigen is er ook

een ADR-keuringsattest vereist (niet te verwarren met de gebruikelijk keuring die ook van toepassing is) want

een ADR-voertuig moet beschikken over een aantal verplichte veiligheidsuitrustingen. Het ADR-

keuringsdocument is geldig voor 1 jaar en is vereist voor zowel het trekkend als het getrokken voertuig.

ADR-transportdocumenten13

• Vrachtbrief (binnenlands) of CMR-vrachtbrief (internationaal vervoer, maar mag ook gebruikt worden voor

binnenlands vervoer in België))

• Tremcard (Transport Emergency Card) / Schriftelijke instructies14

• Verpakkingslijst

• Andere verplichte boorddocumenten: vervoersvergunning, eurovignet, reinigingscertificaat, ADR-

keuringsdocument, enz.)

Veiligheidsadviseur15

Bedrijven die waar transport, laden en lossen van gevaarlijke goederen (inclusief afvalstoffen) gebeurt, moeten

een veiligheidsadviseur in dienst hebben (behalve enkele uitzonderingen). Voorbeelden zijn bedrijven

• die gevaarlijke goederen over de weg, het spoor of over binnenwateren vervoeren

• die de verpakkingen en tanks vullen

• die laad- en loswerkzaamheden verrichten

• die overslag uitvoeren

De functie mag uitgeoefend worden door elk persoon die beschikt over een scholingscertificaat van

veiligheidsadviseur op voorwaarde dat die persoon zijn taken daadwerkelijk vervult. Een bedrijf mag ook beroep

doen op één of meerdere externe veiligheidsadviseurs. Elk bedrijf dient de namen van zijn veiligheidsadviseurs

aan de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer mee te delen en vermeldt gelijktijdig hun juridische band

met de onderneming.

Verkeersborden

In België (en in meeste Europese landen) zijn er ook specifieke ADR-verkeersborden binnen de wegcode. Twee

voorbeelden16

:

Verkeersboorden

Uitleg

12

Ibid. 13

http://www.gevaarlijke-stoffen.be/ 14

http://www.gevaarlijke-stoffen.be/downloads/DutchBelgium_2011.pdf 15

Vademecum van het vervoer van gevaarlijke goederen over de weg, Federal Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer 16

http://www.gevaarlijke-stoffen.be/ en https://www.wegcode.be/actueel/78-adr-tunnels

29 van 78

Verkeersboorden

Uitleg

Verboden toegang voor bestuurders van voertuigen die gevaarlijke goederen

vervoeren

Verboden toegang voor bestuurders van voertuigen die gevaarlijke verontreinigende

goederen vervoeren met klasse 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 6.1, 6.2, 8 en 9

10 GEVAARLIJKE STOFFEN EN AFVALSTOFFEN IN DE PRAKTIJK

10.1 Overzicht classificatiesystemen

Voor gevaarlijke afvalstoffen zijn er drie classificatiesystemen van belang:

(1) Classificatie voor chemische stoffen en mengsels (REACH – CLP)

(2) Classificatie voor gevaarlijke afval (HP classificatie)

(3) Classificatie voor gevaarlijke goederen (o.a. ADR)

Er is helaas geen 1-op-1 overeenstemming tussen de 3 wetgevingen:

• Een chemische stof kan geklasseerd zijn als gevaarlijk, toch dezelfde stof beschouwd als afval is niet

noodzakelijk geklasseerd als gevaarlijk

• Een CLP geklasseerde stof valt niet automatisch onder de ADR wetgeving

• Er zijn gevaarlijke afvalstoffen die niet noodzakelijk onder de ADR wetgeving vallen

• Enz.

10.2 Dagelijkse praktijk voor huishoudelijke chemische afvalstoffen

Chemisch afval worden meestal naar het containerpark gebracht in hun originele verpakking dus met de CLP

pictogrammen als er tenminste pictogrammen aanwezig zijn op de verpakking, hetgeen niet altijd het geval is.

Het gevarenpictogram voor het equivalent afval is niet altijd vereist (en hoogstwaarschijnlijk niet aanwezig op de

verpakking). De ADR-symbolen zijn meestal ook niet aanwezig op kleine verpakkingen.

Advies:

• Deel het afval in volgens de pictogrammen op de verpakking (een over-klassering kan geen kwaad).

• Voor ADR-transport wordt het huishoudelijk chemisch afval meestal in grotere containers verzameld. De

container moet dan wel ingedeeld worden volgens de ADR-regels, rekening houdend met de verschillende

uitzonderingen. ADR-etiketten zijn meestal enkel op de container zelf (oververpakking) aanwezig.

30 van 78

10.3 Specifieke inzameling (bedrijfsafval)

Het gaat hier meestal over afvalstoffen met gekende samenstelling, grotere hoeveelheden met hun specifieke

verpakking en regelmatige ophalingen.

De gevarenindeling volgens de afvalwetgeving of ADR is van toepassing. Het is nodig om de nodige tijd te

besteden aan de juiste klassering. De klassering verandert meestal niet met de tijd (alleen als er een verandering

in de wetgeving is). Het is dus perfect mogelijk om de verschillende classificatie (Afval, ADR..) en de gerelateerde

pictogrammen te documenteren.

10.4 Voorbeelden van ADR-klassering voor afvalstromen

10.4.1 Industriële of motor afvalolie

In het BHG wordt industriële of motor afvalolie (behalve stookolie) beschouwd als gevaarlijk afval maar dit type

afvalolie valt niet onder de ADR wetgeving. Afvalolie beantwoordt inderdaad niet aan de ADR-criteria voor Klasse

3 (brandbare vloeistoffen) want hun vlampunt is hoger dan 60°C of indien lager, wordt er geen verbranding

onderhouden volgens de criteria van het ADR handboek.

10.4.2 Afgedankte batterijen

Het transport van batterijen en accu’s is onderworpen aan de ADR wetgeving (UN 3090-3091-3480-3481) maar

er kunnen uitzonderingen gelden mits bepaalde voorwaarden vervuld zijn. Deze voorwaarden zijn vastgelegd in

bijzondere bepalingen BPxxx (‘Special Provisions’ of SPxxx) of verpakkingsinstructies Pyyy (‘Packaging

Instructions’ of Pyyy) of verpakkingsinstructies voor “grote verpakkingen” LPzzz (‘Large packagings’, LPzzz). Voor

specifieke gevallen niet voorzien in het ADR handboek, is het toch mogelijk om transport over de weg te

organiseren mits wederzijdse overeenkomsten of multilaterale akkoorden Mxxx (Mutual Agreement Mxxx) tussen

de betrokken landen. De materie is vrij complex zoals aangetoond in Figuur 6. Hieronder worden nog een aantal

voorbeelden van bijzondere bepalingen met betrekking tot batterijen uitgelegd.

31 van 78

Figuur 6. Voorbeeld van bijzondere bepalingen, verpakkingsinstructies en multilaterale akkoorden voor afgedankte batterijen

17

SP363b

Het transport van verzamelde gemengde batterijen (al dan niet in AEEA), inclusief Li-batterijen, tot aan de

inrichting voor tussenverwerking valt niet onder de ADR wetgeving als de volgende voorwaarden vervuld zijn:

• Toepassing van verpakkingsinstructie P909.

• Er bestaat een kwaliteitswaarborgingssysteem om te garanderen dat de totale hoeveelheid lithiumcellen of

-batterijen per transporteenheid 333 kg niet overschrijdt.

• De verpakkingen moeten voorzien zijn van het kenmerk: “LITHIUMBATTERIJEN TER VERWIJDERING”

of “LITHUMBATTERIJEN TER RECYCLAGE” naar gelang de toepassing.

Lithium batterijen als dusdanig kunnen enkel getransporteerd worden mits voldaan is aan de ADR handboek

beproevingen en criteria. De beproevingen en criteria zijn zo streng dat bijna enkel nieuwe, individuele verpakte

Li-batterijen zijn toegelaten. Lithium batterijen vallen onder Klasse 9 (Diverse gevaarlijke afvalstoffen). Het

pictogram op de verpakking (niet op het voertuig) moet een afbeelding van batterijen bevatten.

17

Wijzigingen ADR 2015-NL, https://mobilit.belgium.be/nl/Resources/publicaties/wegvervoer/pub_adr_wijzigingen_2015

32 van 78

Figuur 7. Pictogram voor de verpakking van lithium batterijen

SP188

Deze bijzondere bepaling geeft een ADR-uitzondering voor kleine Li-batterijen (Li-ion ≤ 20 Wh/cell en Li-ion ≤ 100

Wh/batterij). Afgedankte of beschadigde Li-batterijen beantwoorden per definitie niet aan de ADR-handboek

beproevingen en criteria en daardoor is het transport niet toegelaten behalve voor de volgende uitzonderingen:

• SP376: beschadigde Li-batterijen die snel kunnen verhitten of brand veroorzaken of wanneer brandbaar of

toxisch gas kan ontsnappen, zijn niet toegelaten behalve als de bevoegde overheden een uitzondering

hebben toegestaan.

• P909: batterijen bestemd voor de recyclage. De volledige tekst is te vinden in Bijlage 11.

Opmerkingen: Een lithium batterij ingebouwd in een voertuig is een uitzondering (1.1.3.7 ADR handboek). Onder

de IATA (luchttransport) wetgeving zijn de regels heel streng. Er zijn zelf bepaalde soorten Li-batterijen die

verboden zijn, meer bepaald Li-metaal.

10.4.3 Asbest

Asbest is ook onderworpen aan de ADR wetgeving (Klasse 9), meer bepaald:

• UN 2212 ASBETS, AMFIBOOL (amosiet, tremoliet, actinoliet, anthrofyliet, crocidoliet)

• UN 2590 ASBEST, CHRYSOTIEL

Hiervoor ook zijn bepaalde uitzonderingen toegestaan (SP168 en SP663).

SP168

Asbest dat zodanig in een natuurlijk of kunstmatig bindmiddel (zoals cement, kunststof, asfalt, harsen of ertsen) is

opgenomen of daaraan gebonden is en tijdens het vervoer geen gevaarlijke hoeveelheden asbestvezels, die

ingeademd kunnen worden, kunnen vrijkomen, is niet onderworpen aan de voorschriften van ADR.

Asbesthoudende fabricaten die zodanig verpakt zijn dat tijdens het vervoer geen gevaarlijke hoeveelheden

asbestvezels, die ingeademd kunnen worden, kunnen vrijkomen, zijn eveneens niet onderworpen aan de

voorschriften van ADR.

SP663

Lege of afgedankte verpakkingen die resten van asbest bevatten kunnen ook uitgezonderd worden.

10.5 Oefeningen

Oefening 1: Met welke gevarenklasse hebben we te maken? Waar is het ADR-pictogram gekleefd?

Oefening 2: Zoek de fout

Oefening 3: Wat betekent deze codering? Waarom is er geen CLP-label?

De oplossingen van de oefeningen zijn te vinden in Bijlage 12.

???

34 van 78

Oefening 4: Welk gevaarlijk product wordt hier getransporteerd? Welke etiketten moeten nog aanwezig zijn

(achterkant en zijkant)?

35 van 78

11 HEADLINES

Verpakkingen van huishoudelijk chemisch afval met productresten dienen in het Brussels Hoofdstedelijk

Gewest (BHG) naar de PROXY CHIMIK, recypark of gemeentelijk containerpark te gaan.

De indeling van (gevaarlijke) afvalstoffen is gebaseerd op de specifieke gevareneigenschappen

(Hazardous Properties of HP) van het afval (HP1 t.e.m. 15).

Om de HP-classificatie van een afvalstof te bepalen, zijn er twee benaderingen: de berekeningsmethode

en de testmethode.

Voorbeelden van huishoudelijk chemisch afval zijn: resten van verven, inkten, lijmen, harsen, Oliën en

vetten, schoonmaakmiddelen, batterijen, stoffen of producten met kwik.

Voorbeelden van gevaarlijk bedrijfsafvalstoffen zijn: asbest, industrieel chemisch afval (basen, zuren,

enz.), afvalolie, gasflessen, industriële batterijen en autobatterijen, enz.

Er is geen algemene wetgeving rond de etikettering van afval (behalve voor het transport).

Producten die als afval gegenereerd worden kunnen (CLP) etiketten bevatten die een indicatie geven

van de mogelijke gevaren.

Voor de opslag van gevaarlijke afvalstoffen zijn er veiligheidsvoorschriften en bijzondere voorwaarden

van kracht.

Verpakking wordt al of niet geklasseerd als gevaarlijk afval afhankelijk van de gevaarlijke inhoud ervan.

De transportwetgevingen (zoals ADR) richten zich op de gevaren die ontstaan bij het vervoer die

verschillend zijn van de gevareneigenschappen van chemische stoffen.

Onder de ADR-wetgeving zijn er 9 transport- of gevarenklassen en elke stof is gekenmerkt door een

stofidentificatienummer of "UN-nummer" en door een gevarencode of gevaarsidentificatienummer.

Chemische stoffen (of mengsels) worden ook onderverdeeld per verpakkingsgroep (PG of packing

group) (PG I, II of III).

Als colli in kleine verpakkingen samen getransporteerd worden in een grotere omvattende verpakking,

wordt het laatste “oververpakking” genoemd (pallet met colli vastgezet door folie of beschermende

buitenverpakking zoals een doos).

De ADR-wetgeving bevat ook vereisten voor bestuurder, voertuigen, containers, enz.

36 van 78

12 BIJLAGEN

Bijlage 1. Relevante H-zinnen, concentratielimieten en drempelwaardes voor HP-classificatie

De relevante H-zinnen, concentratielimieten en drempelwaardes voor HP-classificatie worden in Tabel 12

weergegeven.

Tabel 12. Relevante H-zinnen, concentratielimieten en drempelwaarden voor HP-classificatie

HP-classificatie Relevante H-zinnen Concentratielimiet (som bestanddelen)

Drempelwaarde

HP1

Ontplofbaar

H200 of H201 of H202 of H203 of

H204 of H240 of H241

Geen

drempelwaarde

HP2

Oxiderend

H270 of

H271 of H272

Geen

drempelwaarde

HP3

Ontvlambaar

H220 of H221 of H222 of H223 of

H224 of H225 of H226 of H228 of

H242 of H250 of H251 of H252 of

H260 of H261

Geen

drempelwaarde

HP4

Irriterend – huidirritatie en

oogletsel

H314 (cat. 1A) of H315 of H318 of

H319

Som H314 (cat. 1A) ≥

1%

Som H318 ≥ 10%

Som H319 en/of H315*

≥ 20%

1%

HP5

Specifieke

doelorgaantoxiciteit

(STOT)/aspiratietoxiciteit

H335 H370 of H372

H371 of H373 of H304

≥ 20% per stof

≥ 1% per stof

≥ 10% per stof

Geen

drempelwaarde

HP6

Acute toxiciteit

H300 (cat. 1) of H330 (cat. 1)

H300 (cat. 2) of H310 (cat. 1)

H330 (cat. 2)

H310 (cat. 2)

H331 (cat. 3)

H301 (cat. 3)

H311 (cat. 3)

H332 (cat. 4)

Som H300 (cat. 1) of

H330 (cat. 1) ≥ 0.1%

H300 (cat. 2) of H310

(cat. 1)

≥ 0.25%

Som H330 (cat. 2) ≥

0.5%

Som H310 (cat. 2) ≥

2.5%

Som H331 ≥ 3.5%

Som H301 ≥ 5%

Som H311 ≥ 15%

Som H332 ≥ 22.5%

0.1%

0.1%

0.1%

0.1%

0.1%

0.1%

0.1%

1%

37 van 78

HP-classificatie Relevante H-zinnen Concentratielimiet (som bestanddelen)

Drempelwaarde

H302 (cat. 4)

H312 (cat. 4)

Som H302 ≥ 25%

Som H312 ≥ 55%

1%

1%

HP7

Kankerverwekkend

H350

H351

≥ 0.1% per stof

≥ 1% per stof

Geen

drempelwaarde

HP8

Corrosief H314 ≥ 5% per stof 1%

HP9

Infectueus

De H-zinnen zijn gedefinieerd in de

CLP verordening2. De infectueuze

eigenschappen vallen buiten deze

verordening

Geen

drempelwaarde

HP10

Giftig voor de voortplanting

H360

H361

≥ 0.3% per stof

≥ 3% per stof

Geen

drempelwaarde

HP11

Mutageen

H340

H341

≥ 0.1% per stof

≥ 1% per stof

Geen

drempelwaarde

HP 12

Afgifte van een acuut toxisch

gas

EUH029

EUH031

EUH032

Geen

drempelwaarde

HP13

Sensibiliserend

H317

H334

≥ 10% per stof

≥ 10% per stof

Geen

drempelwaarde

HP14

Ecotoxisch (geldig vanaf 5

juli 2018)

H420

H400

H410

H411

≥ 0.1% (som H420)

≥ 25% (som H400)

≥ 25% (100*som H410

+ 10*som H411 + som

H412)

≥ 25% (som H410,

H411, H412, H413)

Geen

drempelwaarde

1%

H410 : 0.1%, H411

& H412 : 1%

H410 : 0.1%, H411

& H412 & H413 : 1%

HP15

Afvalstoffen die één van de

hierboven genoemde

gevaarlijke eigenschappen

doen ontstaan die de

oorspronkelijke afvalstof niet

bezat

EUH001

EUH019

EUH044

H205

Geen

drempelwaarde

38 van 78

*stoffen die zowel H315 als H319 zijn en waarvan de individuele concentratie hoger is dan de ondergrens, worden in deze gevaarlijke eigenschap 2 x doorgerekend

Bijlage 2. Oplossing van de oefeningen

Oefening 1: HP-classificatie van een vloeibaar afvalmengsel met een schoonmaakmiddel Welke gevaarlijke eigenschap moet in rekening gebracht worden op basis van de componenten en de

concentraties?

Component H-zinnen Beschrijving Concentratie

Stof A H315 Veroorzaakt huidirritatie 12%

Stof B H315 Veroorzaakt huidirritatie 9%

Stof C Niet geklasseerd - 79%

Stap 1: Data verzamelen over de identiteit van de stoffen.

In dit geval is de identiteit van de stoffen niet gekend, maar wel de H-zinnen. Deze stap kan dus overgeslaan

worden.

Stap 2: Data verzamelen over de H-zinnen van de stoffen die aanwezig zijn in het mengsel.

De relevante H-zin is in dit geval H315 (veroorzaakt huidirritatie).

Stap 3: Zoeken naar de mogelijke HP-zinnen

Op basis van de verordening (EU) 1357/2014, Tabel 1 of Bijlage 1 kan men het volgende vinden:

H315 staat vermeld bij HP4 (irriterend – huidirritatie en oogletsel).

Op basis van de formule wordt de afvalstof als HP4 geklasseerd als de concentratie van H315 en H319

stoffen in het mengsel ≥ 20% is. Dit is hier het geval aangezien de som van de H315 stoffen (A en B)

gelijk is aan 21%, dus de HP4 classificatie is geldig.

Relevante H-zinnen

Gevaren-eigenschap

Concentratie-limiet

Drempelwaarde Concentratie in afvalstof (% w/w)

Gevaren-klassificatie

H315

Veroorzaakt

huidirritatie

HP4 Som H319 en

H315 ≥ 20% 1%

21% (som

H315) Huidirriterend (HP4)

Conclusie: Op basis van de concentratie van stof A en B die huidirritatie veroorzaken (H315), moet het

afvalproduct geklasseerd worden als HP4 (huidirriterend).

Oefening 2: HP-classificatie van verdunde ethanol als afvalstof Een firma gebruikt gedenatureerde ethanol (96%) als oplosbaar middel in hun bedrijfsproces. Gedurende het

proces wordt ethanol verdund tot 35% (gewichtspercentage) en moet het afgevoerd worden als afvalstof. Is deze

afvalstof geklasseerd?

Stap 1: Data verzamelen over de identiteit van de stoffen.

Ethanol is een stof geregistreerd onder REACH met referentienummers: EC: 200-578-6 , CAS: 64-17-5. Deze

informatie is beschikbaar op de SDS van de grondstof (ethanol 96%) normaalgezien in het bezit van het bedrijf.

39 van 78

Anders kan de informatie op het internet gevonden worden. De overige 4% bestaat uit water.

Stap 2: Data verzamelen over de H-zinnen van de stoffen die aanwezig zijn in het mengsel.

Een recente SDS van de grondstof bevat de nodige informatie (sectie, zie Figuur 8). Hieruit kan afgeleid worden

dat de relevante H-zinnen H225 (licht ontvlambare vloeistof en damp) en H319 (veroorzaakt ernstige oogirritatie)

zijn.

Als de informatie niet aanwezig is, kan gebruik gemaakt worden van andere bronnen (registratiedossier onder

REACH: https://echa.europa.eu/nl/information-on-chemicals/registered-substances, zoeken op EC of CAS-

nummer, of via de inventaris van indeling en etiketteringen (C&L inventory), https://echa.europa.eu/nl/information-

on-chemicals/cl-inventory-database, hier ook zoeken op EC of CAS-nummer).

Figuur 8. Kopie van rubriek 3 uit de SDS van Ethanol (Sigma-Aldrich)

Stap 3: Zoeken naar de mogelijke HP-zinnen

Op basis van de verordening (EU) 1357/2014, Tabel 1 of Bijlage 1 kan men het volgende vinden:

H225 staat vermeld bij HP3 (ontvlambaar).

Zelfs verdund tot 35% wordt ethanol nog altijd beschouwd als een ontvlambaar product.

De HP3 classificatie is geldig.

H319 staat vermeld bij HP4 (irriterend – huidirritatie en oogletsel)

De formule stipuleert dat als de concentratie van H315 en H319 stoffen in het mengsel ≥ 20% is, de

afvalstof als HP4 geklasseerd wordt. Dit is hier het geval, dus de HP4 classificatie is geldig.

Relevante H-zinnen

Gevaren-eigenschap

Concentratie-limiet

Drempelwaarde Concentratie in afvalstof (% w/w)

Gevaren-klassificatie

H225

Licht

ontvlambare

vloeistof en

damp

HP3 Geen Geen 35% Ontvlambaar (HP3)

H319

Veroorzaakt

ernstige

oogirritatie

HP4 Som H319 en/of

H315 ≥ 20% 1% 35%

Veroorzaakt

oogirritatie (HP4)

40 van 78

Conclusie: De afvalstof moet geklasseerd worden volgens HP3 (licht ontvlambare vloeistof en damp) en HP4

(veroorzaakt oogirritatie)

Bijlage 3: Uitbatingsvoorwaarden voor de opslag van gevaarlijke producten en gevaarlijke afvalstoffen

Gegroepeerde voorwaarden voor de verschillende soorten opslag Het punt «3.1.1. Bouw van de lokalen» mag verwijderd worden wanneer de opslag geen ontvlambare

vloeistoffen bevat of waarvan de hoeveelheid ontvlambare vloeistoffen minder bedraagt dan:

- 50 liter vloeibare (afval)stoffen die zeer ontvlambaar en gemakkelijk ontvlambaar zijn (VP ≤

21°C);

- 500 liter vloeibare (afval)stoffen die ontvlambaar zijn (21°C < VP ≤ 50°C);

- 50 kg vaste stoffen die zeer ontvlambaar zijn of die in contact met water brandbare gassen

voortbrengen;

- 300 liter brandbare gassen samengeperst, vloeibaar gemaakt of opgelost.

1. DEFINITIES

Inkuiping : een niet-brandbare, ondoorlatende constructie in de vorm van een kuip uit synthetisch materiaal, metaal of een stevig materiaal zoals gewapend beton of baksteen, die de vloeistoffen afkomstig van lekken of van doorsijpelen kan tegenhouden.

Vloeistofdicht/ondoordringbaar: met een zodanig kleine doorlatendheid ten opzichte van de te weerhouden producten of afvalstoffen dat verontreiniging van bodem, grond- en oppervlaktewater uitgesloten is;

Gevaarlijke producten: elke stof of mengsel ingedeeld als gevaarlijk volgens artikel 1 van het koninklijk besluit van 11 januari 1993 tot regeling van de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke mengsels met het oog op het op de markt brengen of het gebruik ervan. In de praktijk kan de gevaarlijke aard van een product geïdentificeerd worden aan de hand van het veiligheidsinformatieblad die indien van toepassing de gevarenaanduidingen weergeeft (zie hoofdstuk 2 "Identificatie van de gevaren"). Dit veiligheidsinformatieblad is te verkrijgen bij de leverancier van het product.

Gevaarlijke afvalstoffen: de afvalstoffen die één of meer gevaarlijke eigenschappen bezitten (zoals opgenomen in bijlage III van de richtlijn 2008/98/EG van het Europese parlement en de Raad betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen) en die met een * zijn aangeduid in de lijst van afvalstoffen.

Afvalolie : alle soorten minerale, synthetische, plantaardige of dierlijke smeerolie of industriële olie die ongeschikt is geworden voor het gebruik waarvoor ze oorspronkelijk bestemd was, zoals gebruikte olie van verbrandingsmotoren en versnellingsbakken, alsook smeerolie, olie voor turbines en hydraulische oliën;

Specifiek lokaal: lokaal waar enkel gevaarlijke producten en/of afvalstoffen worden opgeslagen.

Opslagzone: oppervlakte voorbehouden aan de opslag van gevaarlijke producten en/of gevaarlijke

afvalstoffen.

Veiligheidszone: zone die de opslagzone omvat en die wordt begrensd door:

- ofwel een wand Rf 2h, eventueel voorzien van een deur Rf 1h of van een sas, - ofwel door een afstand van 3 meter, gemeten in een horizontale projectie rond de

opslagzone.

41 van 78

Opslagzone:

Veiligheidszone:

Wand Rf 2h:

2. BEHEER

2.1. Algemeen

2.1.1. Het is verboden om gevaarlijke producten of gevaarlijke afvalstoffen te laten lopen in de bodem, in het oppervlakte- of grondwater, in de rioleringen of leidingen of op om het even welke plaats waar het milieuverontreiniging kan veroorzaken.

2.1.2. Het is verboden om de gevaarlijke producten of afvalstoffen te verbranden buiten een inrichting die vergund is voor de verbranding ervan.

Opmerking: Bij opslag van afvalolie in garages zijn de voorwaarden uit het garagebesluit van toepassing en moet de volgende zin niet opgenomen worden.

2.1.3. Het is verboden water of andere vreemde stoffen zoals solventen, detergenten of antivriesmiddelen toe te voegen aan of te vermengen met afvalolie.

2.2. Opslaglokaal of Opslagzone

2.2.1. De toegang tot het opslaglokaal of de opslagzone is verboden voor het publiek. Dit verbod of de reglementaire pictogrammen die dit verbod weergeven, zijn duidelijk zichtbaar aangebracht aan de ingang van het opslaglokaal of in de omgeving van de opslagzone.

2.2.2. Het is ten strengste verboden te roken, vuur te maken of vonken te verwekken in het opslaglokaal of in de veiligheidszone. De verbodsbepalingen zijn duidelijk weergegeven op alle toegangsdeuren van het lokaal en wordt herhaald aan de binnenkant ervan of in de nabijheid van de veiligheidszone met behulp van de reglementaire pictogrammen voor zover zij beschikbaar zijn.

2.2.3. Geen enkele andere activiteit is toegestaan in het opslaglokaal of de opslagzone.

Het overhevelen van gevaarlijke vloeistoffen wordt toegestaan op voorwaarde dat het wordt uitgevoerd boven de inkuiping en dat alle maatregelen worden genomen om een ontvlamming en explosie in het opslaglokaal of binnen de opslagzone te voorkomen.

2.3. Beperkingen voor de opslag

Om na te gaan of onderstaande beperkingslimieten worden gehaald, dient de hoeveelheid van de afvalstoffen bij

deze van de producten opgeteld te worden.

2.3.1. Het is verboden in de werkplaats meer op te slaan dan :

50 liter vloeibare producten en/of afvalstoffen die zeer ontvlambaar en gemakkelijk ontvlambaar

3 m

42 van 78

zijn (VP ≤ 21°C) ;

500 liter vloeibare producten en/of afvalstoffen die ontvlambaar zijn (21°C < VP ≤ 50°C);

50 kg vaste stoffen en/of afvalstoffen die zeer ontvlambaar zijn of die in contact met water brandbare gassen voortbrengen;

300 liter brandbare gassen samengeperst, vloeibaar gemaakt of opgelost.

Elk overschot ten opzichte van deze hoeveelheden mag enkel opgeslagen worden in een specifiek opslaglokaal.

2.3.2. Wanneer in de onderneming een opslaglokaal aanwezig is dat specifiek bestemd is voor de opslag van gevaarlijke producten en gevaarlijke afvalstoffen, dan worden deze producten en afvalstoffen in de eerste plaats in dat lokaal opgeslagen. Enkel minimale hoeveelheden, die nodig zijn voor de goede werking van de onderneming, mogen worden opgeslagen in de werkplaats of in de veiligheidskasten.

Opmerking: Bij opslag van afvalolie in garages zijn de voorwaarden uit het garagebesluit van toepassing en moet de volgende zin niet opgenomen worden.

2.3.3. De afvalolie wordt gescheiden opgeslagen afhankelijk van de aard ervan. De uitbater beschikt indien nodig over verschillende recipiënten of tanks om aan deze voorwaarde te voldoen.

2.4. Verplaatsbare recipiënten

2.4.1. De gevaarlijke producten en de gevaarlijke afvalstoffen worden bewaard in gesloten en vloeistofdichte recipiënten die voor dit gebruik voorzien zijn.

2.4.2. Deze recipiënten moeten behoedzaam gemanipuleerd worden, vooral tijdens het transport en het gebruik.

Opmerking: Bij opslag van gevaarlijke vloeibare afvalstoffen:

2.4.3. De recipiënten van gevaarlijke afvalstoffen zijn zo gebouwd en geplaatst dat een vlotte en representatieve staalname van de inhoud mogelijk is.

2.4.4. De recipiënten die resten van gevaarlijke producten of van gevaarlijke afvalstoffen bevat hebben of die hiermee bevuild zijn en de residu’s ervan, zijn gevaarlijke afvalstoffen en worden verwijderd conform artikel 4 §C.3 van deze vergunning.

2.4.5. De recipiënten en de verpakkingen van gevaarlijke producten zijn voorzien van een etiket overeenkomstig de geldende wetgeving en dragen volgende duidelijk leesbare vermeldingen (indien van toepassing):

de naam van het gevaarlijk product

de gevarenpictogrammen

de signaalwoorden

de gevarenaanduidingen

de voorzorgsmaatregelen

de naam, het adres en het telefoonnummer van de leverancier(s).

2.4.6. De recipiënten en de verpakkingen van gevaarlijke afvalstoffen dragen een duidelijk leesbare vermelding van de aard van de afvalstof en de bijbehorende gevarenpictogram(men).

2.5. Veiligheidsinformatiebladen

2.5.1. De uitbater legt de veiligheidsinformatiebladen van alle opgeslagen gevaarlijke producten ter beschikking in het opslaglokaal of op een plaats die gekend is en gemakkelijk toegankelijk is voor de werknemers.

43 van 78

2.5.2. Er wordt rekening gehouden met de voorgeschreven maatregelen opgenomen in het veiligheidsinformatieblad en meer bepaald met volgende punten:

Maatregelen rond brandveiligheid

Maatregelen in het geval van het per ongeluk uitgieten;

Opslag en manipulatie;

Stabiliteit en reactiviteit (meer bepaald onverenigbaarheden);

Bepalingen in verband met verwijdering.

2.6. Onverenigbare producten en afvalstoffen

2.6.1. Onverenigbare producten en afvalstoffen (risico op reacties waarbij gevaarlijke gassen of dampen kunnen vrijkomen, of op gevaarlijke situaties zoals brand, explosie, exotherme reactie, …) worden voldoende van mekaar verwijderd of worden van mekaar gescheiden door wanden in hard en onbrandbaar materiaal. In dit geval waakt men erover dat er een passende ventilatie is in elk compartiment.

2.6.2. Om de onverenigbaarheid van de producten na te gaan, doet de uitbater beroep op de informatie die op de veiligheidsinformatiebladen staat van de verschillende opgeslagen producten.

2.6.3. De onverenigbare gevaarlijke vloeistoffen worden opgeslagen in afzonderlijke opvangbakken.

2.7. Lekken en uitstortingen

2.7.1. De noodzakelijke interventiemiddelen zoals absorptiemateriaal, overmaatse vaten en beschermingsmiddelen zijn in het lokaal of vlakbij de opslagzone aanwezig voor het bestrijden van lekken, ondeugdelijke verpakking en andere incidenten zodat alle vloeistoffen die per ongeluk verspreid werden, onmiddellijk en efficiënt te kunnen verwijderen. Deze middelen zijn steeds onmiddellijk bereikbaar. Het gebruikte absorptiemateriaal en de lege verontreinigde recipiënten zijn gevaarlijke afvalstoffen en moeten verwijderd worden conform artikel 4 § C.3 van deze vergunning.

2.7.2. Als er wordt vastgesteld dat een recipiënt met gevaarlijk afval of gevaarlijk product lekt, wordt het recipiënt of de inhoud ervan onmiddellijk overgebracht in een ander gepast recipiënt.

3. BOUW

3.1. Opslag in een specifiek lokaal in een gebouw

3.1.1. Bouw van de lokalen

Kies het type van lokaal (zie hieronder) en de datum van de constructie

- Eerste groep EN bestaand of in constructie < 01/06/72 - Tweede groep EN bestaand of in constructie < 01/06/72 - Eerste groep EN > 01/06/72 → de zwaarste voorschriften - Tweede groep EN > 01/06/72

44 van 78

Type van lokaal:

De eerste groep omvat de lokalen waar het volgende wordt opgeslagen :

- Ontvlambare vloeistoffen waarvan het vlampunt kleiner of gelijk is aan 21C, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 50 liter.

- Ontvlambare vloeistoffen waarvan het vlampunt groter is dan 21C, maar niet hoger dan 50C, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 500 liter.

- Zeer ontvlambare vaste stoffen of stoffen die verbrandingsgassen voortbrengen in contact met water, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 50 kg.

- Brandbare gassen die samengeperst, vloeibaar of opgelost zijn, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 300 liter, waarbij dit volume de capaciteit, in liter water, is van de recipiënten die ze bevatten.

De tweede groep omvat de lokalen waar het volgende wordt opgeslagen :

- Ontvlambare vloeistoffen waarvan het vlampunt groter is dan 50C, maar niet hoger dan 100C, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 3000 liter.

- Stoffen die kunnen ontvlammen bij contact met een vlam en snel brand kunnen verspreiden, in een hoeveelheid groter of gelijk aan 1000 kg.

- Vaste stoffen die snel kunnen ontbranden en onder invloed van de warmte toxische gassen of grote hoeveelheden rook kunnen verspreiden, in een hoeveelheid groter dan 1000 kg.

- Brandbare vaste stoffen in een hoeveelheid groter dan 10 ton.

Lokalen van de eerste groep in gebouwen die op 1 juni 1970 bestonden of in constructie waren

3.1.1.1. De lokalen zijn geïsoleerd van de rest van het gebouw door muren, tussenschotten, vloeren, plafonds met een vuurweerstand van ½ uur.

3.1.1.2. In deze lokalen zijn de openingen, die in de muren en tussenschotten werden aangebracht die de lokalen van de rest van het gebouw afscheiden, voorzien van deuren met een vuurbestendigheid van minstens ½ uur. Deze deuren hebben een systeem van automatische sluiting en mogen niet voorzien zijn van een systeem dat het mogelijk maakt ze open te houden.

Lokalen van de tweede groep in gebouwen die op 1 juni 1972 bestonden of in constructie waren

3.1.1.3. De lokalen zijn geïsoleerd van de rest van het gebouw door muren, tussenschotten, vloeren, plafonds met een vuurweerstand van ½ uur.

Lokalen van de eerste groep in gebouwen waarvan de constructie is gestart na 1 juni 1972

3.1.1.4. De lokalen bevinden zich in gebouwen waarvan de dragende elementen, muren, tussenschotten, vloeren, plafonds, valse plafonds en trappen voldoen aan volgende voorwaarden :

- De dragende elementen (dragende muren en vloeren, steunpilaren en balken van het

geraamte) hebben een vuurweerstand van minstens 2 uur. De dragende elementen

van de gebouwen zonder verdieping hebben een vuurweerstand van minstens ½ uur.

- In alle gevallen hebben de muren, tussenschotten, vloeren en plafonds die geen

dragende elementen vormen en de balken van het dakgebinte een vuurweerstand van

ten minste ½ uur.

45 van 78

- De valse plafonds zijn onbrandbaar of aan beide kanten bedekt met een onbrandbare

bedekking en hun ophangingselementen zijn onbrandbaar.

- De trappen zijn in metselwerk, beton of in andere onbrandbare materialen.

3.1.1.5. De lokalen zijn van het gebouw afgescheiden door muren, tussenschotten, vloeren en plafonds met een vuurweerstand van minstens 1 uur die enkel de openingen bevatten die onontbeerlijk zijn voor de exploitatie en de veiligheid.

3.1.1.6. Deuren met een vuurweerstand van minstens ½ uur worden geplaatst in deze openingen. Deze deuren sluiten automatisch. Zij zijn niet uitgerust met een systeem dat toelaat ze in open positie vast te zetten. Het is onder alle omstandigheden verboden ze in open toestand te houden.

3.1.1.7. Wanneer het gedeelte van het gebouw dat deze lokalen bevat, afgescheiden is van de rest van het gebouw door muren, tussenschotten, vloeren en plafonds die geen enkele opening bevatten of enkel openingen die afgesloten zijn met een veiligheidssas (voorzien van twee deuren met elk een vuurweerstand van minstens ½ uur en minstens 2 meter van elkaar afgescheiden), dan moet enkel dit gedeelte voldoen aan de voorgaande bepalingen. De muren, tussenschotten, vloeren en plafonds die de scheiding en de sassen vormen, hebben een vuurweerstand van minstens 2 uur. De deuren van de sassen sluiten automatisch. Zij mogen niet voorzien zijn van een systeem dat het mogelijk maakt ze in open stand vast te zetten. Het is onder alle omstandigheden verboden ze in open stand te houden.

Lokalen van de tweede groep in gebouwen waarvan de constructie is gestart na 1 juni 1972

3.1.1.8. De lokalen bevinden zich in gebouwen waarvan de dragende elementen en trappen voldoen aan volgende voorwaarden:

- de dragende elementen (dragende muren en vloeren, steunpilaren en balken van het geraamte) hebben een vuurweerstand van minstens 2 uur. De dragende elementen van de gebouwen zonder verdieping hebben een vuurweerstand van minstens ½ uur.

- de trappen zijn in metselwerk, beton of in andere onbrandbare materialen.

3.1.1.9. De lokalen zijn van de rest van het gebouw afgescheiden door muren, tussenschotten, vloeren en plafonds met een vuurweerstand van minstens ½ uur.

3.1.1.10. Wanneer het gedeelte van het gebouw dat deze lokalen bevat, afgescheiden is van de rest van het gebouw door muren, tussenschotten, vloeren en plafonds die geen enkele opening bevatten of enkel openingen die afgesloten zijn met deuren met een vuurweerstand van minstens ½ uur, dan moet enkel dit gedeelte voldoen aan de voorgaande bepalingen. De muren, tussenschotten, vloeren en plafonds die de scheiding vormen, hebben een vuurweerstand van minstens 1 uur. De deuren sluiten automatisch. Zij mogen niet voorzien zijn van een systeem dat het mogelijk maakt ze in open stand vast te zetten. Het is onder alle omstandigheden verboden ze in open stand te houden.

Vanaf hier terug algemene voorwaarden in een specifiek lokaal in een gebouw

46 van 78

3.1.1.11. De verlichting van het opslaglokaal mag enkel gebeuren door middel van elektrische verlichting.

3.1.1.12. Het opslaglokaal mag enkel verwarmd worden door toestellen waarvan de plaatsing en het gebruik voldoende waarborg bieden om brand- en ontploffingsrisico te voorkomen.

3.1.1.13. Het opslaglokaal wordt voldoende verlucht zodat de atmosfeer er in geen geval toxisch of explosief kan worden. De ventilatie moet rechtstreeks naar buiten gebeuren.

3.1.1.14. Het is verboden de opslag van ontvlambare vloeistoffen (met gevarenaanduidingen H224, H225 en H226) in verplaatsbare recipiënten te voorzien in kelders.

3.1.1.15. De ontvlambare vloeistoffen (gevarenaanduiding H224, H225, H226) als ook de andere gevaarlijke producten of gevaarlijke afvalstoffen die gevoelig zijn aan warmte (gevarenaanduiding H229, H240, H241, H242,..) moeten beschermd worden tegen zonlicht en/of straling van eender welke warmtebron of installaties die vonken of open vuur produceren.

3.1.1.16. Explosieve afvalstoffen (gevarenaanduiding H200, H201, H202, H203, H204, H205 en H207) en voor zelfontbranding vatbare stoffen (H251, H252) worden opgeslagen in een afzonderlijk gebouw ruimtelijk gescheiden van andere gebouwen, opslagruimten en installaties.

Als er gevaarlijke vloeistoffen opgeslagen worden, § 3.2. opnemen

3.2. Inkuiping

3.2.1. De recipiënten moeten in of bovenop een inkuiping worden geplaatst om de verspreiding van brand en de verontreiniging van riolen, bodem of grondwater en/of oppervlaktewater te vermijden.

Andere inkuipsystemen die een gelijkaardig veiligheidsniveau garanderen, kunnen door de

milieuvergunning worden toegestaan

3.2.2. Capaciteit van de inkuiping:

Indien niet in een waterwinningsgebied gelegen

3.2.2.1. Voor de opslag van gevaarlijke vloeistoffen moet de capaciteit van de inkuiping minstens gelijk zijn aan:

het waterinhoudsvermogen van het grootste recipiënt aanwezig in de inkuiping

25% van het waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten voor:

o Ontvlambare vloeistoffen (gevarenaanduiding H224, H225 en H226) o zeer giftige vloeistoffen met gevarencategorieën 1 of 2

(gevarenaanduidingen H300, H310, H330) o explosieve vloeistoffen (gevarenaanduidingen H200, H201, H202, H 203,

H204 en H205)

10% van het waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten voor de andere gevaarlijke vloeistoffen;

3.2.2.2. Voor de opslag van ontvlambare vloeistoffen (gevarenaanduidingen H224, H225 en H226) mag het waterinhoudsvermogen worden teruggebracht tot 10% op voorwaarde dat er een automatische brandbestrijdingsinstallatie voorzien is en onder voorbehoud van de

47 van 78

strengere voorschriften die door de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp (DBDMH) worden opgelegd.

Indien opslag in een waterwinningsgebied

3.2.2.3. Voor opslagplaatsen gelegen in een waterwinningsgebied of beschermingszone moet de capaciteit van de inkuiping minstens gelijk zijn aan het totale waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten.

3.2.3. Alle maatregelen worden genomen om te garanderen dat elk lek van een recipiënt binnen de inkuiping blijft (ontwerp van de inkuiping, beveiligingsscherm, …).

3.2.4. De inkuiping moet vloeistofdicht zijn en ze moet gemaakt zijn van materialen die chemisch bestand zijn tegen de vloeistoffen die ze bevat.

3.2.5. De inkuiping moet voldoende sterk en stabiel zijn om bestand te zijn tegen de statische en dynamische belasting (bij manipulatie en omstoten) van de recipiënten.

3.2.6. De inkuiping mag niet aangesloten zijn op de riolering, oppervlaktewater of grondwater.

3.2.7. De inkuiping mag niet gebruikt worden voor andere doeleinden dan het onderbrengen van de recipiënten. Het doorvoeren van leidingen doorheen de inkuiping is enkel toegelaten als de dichtheid van de inkuiping verzekerd blijft.

3.2.8. De inkuiping moet steeds leeg gemaakt worden na lekkage van recipiënt(en) zodat op elk moment zijn opslagcapaciteit gevrijwaard blijft.

3.2.9. De inkuiping moet op zodanige wijze worden gebouwd dat een visuele controle van de hele opslagruimte mogelijk is.

3.2.10. De uitbater houdt de inkuiping in goede staat en controleert regelmatig de dichtheid ervan.

3.3. Toegang

3.3.1. Het lokaal is zo ontworpen dat enkel de bevoegde personen er toegang tot hebben. Ze is voorzien van een vergrendelingsysteem dat iedere indringing verhindert (slot, hangslot, …).

3.3.2. De deuren openen naar buiten toe.

3.3.3. De deuren die naar buiten uitgeven, kunnen tijdens de bezetting van de lokalen op elk moment geopend worden, met het oog op de evacuatie van het gebouw en de doorgang van de hulpdiensten.

3.3.4. Alle evacuatiewegen die leiden van de opslag naar buiten, moeten vrij blijven.

3.4. Brandveiligheid

3.4.1. De uitbater ziet er op toe dat de nodige blusmiddelen aanwezig en indien nodig aangepast zijn in overleg met de DBDMH.

3.4.2. De aanwijzingen betreffende de preventie en de bestrijding van brand zijn op goed zichtbare plaatsen aangebracht.

3.4.3. De volgende aanwijzingen worden aangebracht in de nabijheid van de toegang tot de opslag:

de gevaren (met de wettelijke pictogrammen)

maximaal op te slagen hoeveelheid per gevarenpictogram (rekening houdend met de voorrangsregels indien er voor één zelfde product of afvalstof verschillende pictogrammen van toepassing zijn;

eventueel verboden blusmiddelen.

3.5. Opslag in openlucht

3.5.1. De veiligheidszone mag zich in geen geval uitstrekken buiten de grenzen van de eigendom van de

48 van 78

uitbating.

3.5.2. De opslag van gevaarlijke producten en gevaarlijke afvalstoffen wordt beschermd tegen slechte weersomstandigheden en zonlicht.

3.5.3. De opslagzone is beschermd tegen voertuigverkeer door een fysieke bescherming met een passende weerstand ten opzichte van voertuigen.

3.5.4. De opslagzone is zo ontworpen dat enkel bevoegde personen er toegang tot hebben. Ze is voorzien van een vergrendelingssysteem dat iedere indringing verhindert (slot, hangslot,…)

3.5.5. De opslagzone wordt voldoende verlucht zodat de atmosfeer er in geen geval toxisch of explosief kan worden.

3.5.6. De uitbater ziet erop toe dat de nodige blusmiddelen aanwezig en indien nodig aangepast zijn in overleg met de DBDMH.

3.5.7. De aanwijzingen betreffende de preventie en de bestrijding van brand zijn op goed zichtbare plaatsen aangebracht.

Als er gevaarlijke vloeistoffen opgeslagen worden, § 3.6. opnemen

3.6. Inkuiping

3.6.1. De recipiënten moeten in of bovenop een inkuiping worden geplaatst om de verspreiding van brand en de verontreiniging van riolen, bodem of grondwater en/of oppervlaktewater te vermijden.

Andere inkuipsystemen die een gelijkaardig veiligheidsniveau garanderen, kunnen door de milieuvergunning worden toegestaan.

3.6.2. Capaciteit van de inkuiping:

Indien niet in een waterwinningsgebied gelegen

3.6.2.1. Voor de opslag van gevaarlijke vloeistoffen moet de capaciteit van de inkuiping minstens gelijk zijn aan:

het waterinhoudsvermogen van het grootste recipiënt aanwezig in de inkuiping

25% van het waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten voor:

o Ontvlambare vloeistoffen (gevarenaanduiding H224, H225 en H226) o zeer giftige vloeistoffen met gevarencategorieën 1 of 2

(gevarenaanduidingen H300, H310, H330) o explosieve vloeistoffen (gevarenaanduidingen H200, H201, H202, H 203,

H204 en H205)

10% van het waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten voor de andere gevaarlijke vloeistoffen;

3.6.2.2. Voor de opslag van ontvlambare vloeistoffen (gevarenaanduidingen H224, H225 en H226) mag het waterinhoudsvermogen worden teruggebracht tot 10% op voorwaarde dat er een automatische brandbestrijdingsinstallatie voorzien is en onder voorbehoud van de strengere voorschriften die door de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp worden opgelegd.

Indien opslag in een waterwinningsgebied

3.6.2.3. Voor opslagplaatsen gelegen in een waterwinningsgebied of beschermingszone moet de capaciteit van de inkuiping minstens gelijk zijn aan het totale waterinhoudsvermogen van alle in de inkuiping geplaatste recipiënten.

3.6.3. Alle maatregelen worden genomen om te garanderen dat elk lek van een recipiënt binnen de inkuiping

49 van 78

blijft (ontwerp van de inkuiping, beveiligingsscherm, …).

3.6.4. De inkuiping moet vloeistofdicht zijn en ze moet gemaakt zijn van materialen die chemisch bestand zijn tegen de vloeistoffen die ze bevat.

3.6.5. De inkuiping moet voldoende sterk en stabiel zijn om bestand te zijn tegen de statische en dynamische belasting (bij manipulatie en omstoten) van de recipiënten.

3.6.6. De inkuiping mag niet aangesloten zijn op de riolering, oppervlaktewater of grondwater.

3.6.7. De inkuiping mag niet gebruikt worden voor andere doeleinden dan het onderbrengen van de recipiënten. Het doorvoeren van leidingen doorheen de inkuiping is enkel toegelaten als de dichtheid van de inkuiping verzekerd blijft.

3.6.8. De inkuiping moet steeds leeg gemaakt worden na lekkage van recipiënt(en) zodat op elk moment zijn opslagcapaciteit gevrijwaard blijft.

3.6.9. De inkuiping moet op zodanige wijze worden gebouwd dat een visuele controle van de hele opslagruimte mogelijk is.

3.6.10. De uitbater houdt de inkuiping in goede staat en controleert regelmatig de dichtheid ervan.

3.6.11. De inkuiping moet beschut zijn tegen de regen om zijn volledige retentievermogen te garanderen (bv. luifel, dak). Elke andere maatregel met een gelijkaardig beschermingsniveau kan worden aanvaard.

3.7. Opslag in een veiligheidskast

3.7.1. De gevarensymbolen op de verpakking of op de recipiënten van de opgeslagen producten of afvalstoffen, moeten duidelijk en leesbaar op de buitenwand van de veiligheidskast worden aangebracht.

3.7.2. In het lokaal waar de veiligheidskast staat, zijn werken met vuur of open vlam en werken die een risico op brand inhouden, verboden tenzij er een voorafgaande schriftelijke toestemming is van de werkgever of zijn afgevaardigde

3.7.3. Ventilatie en brandveiligheid

3.7.3.1. De veiligheidskast en zijn ventilatieopeningen moeten op voldoende afstand van warmtebronnen geplaatst zijn om elk risico op brand en ontploffing te vermijden.

3.7.3.2. De ventilatieopeningen moeten altijd vrijgehouden worden.

3.7.3.3. De ventilatie van de kasten is natuurlijk (hoge en lage ventilatie) of mechanisch. De uitgestoten lucht moet hetzij rechtstreeks naar buiten geloosd worden, hetzij naar een lokaal dat zelf voldoende verlucht is en waarvan de ventilatie direct naar buiten leidt.

3.7.3.4. De lucht in de kast moet vernieuwd worden met een debiet van minstens 10 keer het volume van de kast per uur.

Indien de veiligheidskasten voor 01/01/2006 werden geplaatst, moeten ze de norm NEN2678

respecteren.

Indien de veiligheidskasten na 01/01/2006 werden geplaatst, moeten ze de norm EN-14470-1

respecteren.

Indien dit niet het geval is, zie dan de voorwaarden voor opslaglokalen, ateliers, buiten in openlucht,

enz. Een veiligheidskast die niet met deze normen overeenkomt kan niet worden beschouwd als een

veiligheidskast.

Norm NEN2678 :

50 van 78

De veiligheidskasten moeten beantwoorden aan de norm NEN2678 (“Losse kasten voor de opslag van

brandbare vloeistoffen, algemene eisen en beproevingsmethode ten aanzien van het brandgedrag”).

Norm EN-14470-1 :

De veiligheidskasten moeten beantwoorden aan de norm EN-14470-1 (“Brandveiligheidsopslagkasten –

Deel 1 : Veiligheidsopslagkasten voor brandbare vloeistoffen”).

4. WIJZIGINGEN

Voorafgaand aan elke wijziging van het type van opslag van de gevaarlijke producten en/of gevaarlijke

afvalstoffen, moet de uitbater hiervoor een aanvraag doen bij Leefmilieu Brussel en er de goedkeuring

voor verkrijgen.

Onder wijziging verstaat men meer in het bijzonder:

- verhoging van de hoeveelheid opgeslagen producten of afvalstoffen - verandering van de aard van de opgeslagen producten of afvalstoffen - transformaties van de opslag (muren, deuren, verandering van plaats …)

Bijlage 4: Voorwaarden betreffende de opslag van verplaatsbare gasrecipiënten in een specifiek lokaal in een gebouw

Gasopslagplaatsen in openlucht verdienen de voorkeur.

Opgelet: voor de niet-geklasseerde opslag van gasflessen (<300 l) bestaan er specifieke voorwaarden die zijn

aangepast aan de opslag in een werkplaats/laboratorium.

Deze voorwaarden zijn ook van toepassing op de reservoirs met cryogene gassen.

1. DEFINITIES

1.1. Gasgroepen:

De gassen onder druk in een recipiënt in een vloeibaar gemaakte, samengeperste of opgeloste vorm zijn

opgedeeld in 4 groepen volgens de gevarenpictogrammen die worden vermeld op het etiket van het product.

Groep 1: ontvlambare en/of ontplofbare gassen

Gevarenpictogrammen: GHS 01, GHS 02

Gevaaraanduidingen: H200, H201, H202, H203, H204, H220, H222, H223, H230, H231: LPG, waterstof,

acetyleen,…

Groep 2: giftige gassen

Gevarenpictogrammen: GHS 06, GHS 08, GHS 09

Gevaaraanduidingen: H300, H301, H304, H310, H311, H330, H331, H340, H341, H350, H351, H360, H361,

H370, H371, H372, H373, H400, H410, H411: ammoniak, waterstofchloride, ethyleenoxide…

Groep 3: oxiderende gassen

Gevarenpictogram: GHS 03

Gevaaraanduidingen: H270 : O2, NOX, perslucht,…

Groep 4: andere gassen

2. BEHEER

2.1. Opslaglokaal

Het opslaglokaal is uitsluitend voorbehouden voor de opslag van verplaatsbare gasrecipiënten.

Voor een optimale ventilatie van de inrichtingen moeten de ventilatieroosters regelmatig worden gereinigd.

2.2. Gasflessen

2.2.1. De exploitant zorgt ervoor dat de gasflessen die na 01/07/2006 in ontvangst werden genomen (voor industriële en medische doeleinden), met uitzondering van degene met vloeibaar gemaakte petroleumgassen en brandblusgassen, een etiket dragen en zijn voorzien van een kleurcode

52 van 78

overeenkomstig de norm NBN EN 1089-3, om te allen tijde minstens de inhoud van de flessen en de daarmee verbonden risico's te kunnen bepalen.

2.2.2. Het is verboden om de etiketten op de flessen te verwijderen waarop de naam van het gas wordt vermeld.

2.2.3. De flessen moeten verticaal worden opgeslagen en worden vastgemaakt aan een muur met een geïsoleerde ketting of een niet-elektrisch geleidende riem of in een daartoe bestemd rack worden geplaatst.

2.2.4. De exploitant ziet erop toe dat de flessen uit de buurt van zout of elke andere corroderende stof worden gehouden.

2.2.5. Het is ten strengste verboden om de flessen met acetyleen horizontaal te stockeren, zelfs tijdelijk of tijdens de hantering.

2.2.6. De volle flessen worden gescheiden van de lege flessen, bij voorkeur in een ander lokaal dat voldoet aan dezelfde voorwaarden, en minstens in daartoe bestemde afzonderlijke zones. Elke lege fles moet worden geïdentificeerd, bijvoorbeeld door middel van het opschrift "LEEG" op het lichaam van de fles.

2.2.7. Voor de opslagplaatsen waar meer dan 1000 liter verschillende gassen zijn gestockeerd (lege en volle flessen samen), moeten de lege flessen worden gegroepeerd per type van gas, dit wil zeggen dat alle lege flessen die gassen van dezelfde groep hebben bevat, zoals bepaald in punt 1, moeten worden samen gezet.

2.2.8. De exploitant zorgt ervoor dat de kranen van de opgeslagen flessen, met inbegrip van die van de lege flessen, goed worden gesloten en bestand zijn tegen mechanische schokken.

2.2.9. Om ongevallen te vermijden of de schadelijke gevolgen ervan in te perken, worden de gasflessen met de gepaste voorzichtigheid gehanteerd en vervoerd.

2.3. Veiligheidsfiche

2.3.1. De exploitant moet een register van veiligheidsfiches bijhouden voor de verschillende aanwezige gassen in zijn opslagplaats.

2.3.2. De maatregelen die worden voorgeschreven in de veiligheidsfiche moeten worden nageleefd, in het bijzonder die betreffende:

de brandveiligheid: preventieve en brandbestrijdingsmaatregelen,

de preventieve maatregelen en de maatregelen die moeten worden genomen bij een lek of een accidentele lozing,

de opslag en de hantering,

de stabiliteit en de reactiviteit (onverenigbaarheden).

3. ONTWERP VAN DE LOKALEN

3.1. Bouw van de lokalen

3.1.1. Een opslagplaats voor gasflessen mag niet in de kelder worden geïnstalleerd. (afwijking mogelijk voor de niet-ontvlambare en niet-giftige gassen => zie voorwaardengids)

De opslag van ontvlambare of giftige gassen (groepen 1 en 2 bepaald in punt 1) is ook verboden boven,

onder en in een bewoond lokaal.

3.1.2. De vloer van de opslagplaats voor gassen die zwaarder zijn dan de lucht, mag over zijn hele omtrek niet lager liggen dan het omliggende terrein en mag geen openingen of goten bevatten. (afwijking mogelijk indien in de opslagplaats enkel gassen aanwezig zijn die lichter zijn dan de lucht => zie de voorwaardengids).

3.1.3. De vloer van de opslagplaats bestaat uit een bestendig materiaal dat zodanig is geplaatst dat de stabiliteit van de recipiënten is verzekerd.

3.1.4. In de opslaglokalen mogen enkel elektrische verlichtingsmiddelen worden gebruikt.

53 van 78

3.1.5. Voor de bestaande gebouwen of de gebouwen in opbouw op 1 juni 1972 zijn de volgende voorwaarden van toepassing:

De opslaglokalen zijn afgescheiden van de rest van het gebouw met muren, scheidingswanden, vloeren en plafonds met een brandweerstand van minstens 1/2 uur.

In deze opslagplaatsen zijn de openingen in de muren en de wanden die ze afscheiden van de rest van het gebouw, uitgerust met deuren die een brandweerstand van minstens 1/2 uur hebben. Deze deuren zijn voorzien van een automatisch sluitsysteem en mogen niet zijn uitgerust met voorzieningen die het mogelijk maken om ze open te houden.

3.1.6. Voor de gebouwen waarvan de bouw werd aangevat na 1 juni 1972 zijn de volgende voorwaarden van toepassing:

De lokalen moeten zich bevinden in gebouwen waarvan de dragende elementen, muren, scheidingswanden, vloeren, plafonds, verlaagde plafonds en trappen voldoen aan de volgende voorwaarden: - de dragende elementen (dragende muren en vloeren, zuilen en balken van het gebinte) hebben

een brandweerstand van minstens 2 uur. In gebouwen zonder verdieping hebben de dragende elementen een brandweerstand van minstens 1/2 uur;

- de muren, scheidingswanden, vloeren en plafonds die geen dragende elementen vormen en de balken van het dakgebinte hebben in elk geval een brandweerstand van minstens 1/2 uur;

- de verlaagde plafonds zijn vervaardigd uit onbrandbare materialen of aan beide zijden bedekt met een onbrandbare bekleding en hun ophangelementen zijn onbrandbaar;

- de trappen zijn in metselwerk, in beton of in andere onbrandbare materialen.

De voorgaande bepalingen zijn niet van toepassing wanneer andere ernstige risico's in verband met de veiligheid hiertoe nopen.

De lokalen worden van het gebouw gescheiden door muren, scheidingswanden, vloeren en plafonds met een brandweerstand van minstens 1 uur en zijn enkel voorzien van de openingen die noodzakelijk zijn voor de exploitatie en de veiligheid.

In deze openingen worden deuren geplaatst met een brandweerstand van minstens 1/2 uur. Deze deuren sluiten automatisch. Zij beschikken over geen enkel toestel dat het mogelijk maakt ze in geopende stand vast te zetten. Het is in alle omstandigheden verboden om ze te laten openstaan.

Wanneer het gebouwgedeelte waarin deze lokalen zich bevinden van de rest van het gebouw is afgescheiden met muren, scheidingswanden, vloeren en plafonds met geen enkele opening of enkel openingen die door een veiligheidssas worden afgesloten, zijn voorzien van deuren met een brandweerstand van minstens 1/2 uur en zich op een afstand van minstens 2 meter van elkaar bevinden, dient enkel dit deel te voldoen aan de voorgaande bepalingen. De muren, scheidingswanden, vloeren en plafonds die voor de afscheiding zorgen en de sassen, hebben een brandweerstand van minstens 2 uur. De deuren van de sassen gaan automatisch dicht. Zij beschikken over geen enkel toestel dat het mogelijk maakt ze in geopende stand vast te zetten. Het is in alle omstandigheden verboden om ze te laten openstaan.

54 van 78

3.2. Veiligheidsafstanden tussen de gasgroepen

3.2.1. Als er zich in de opslagplaats gassen van verschillende groepen (zoals vastgelegd in punt 1) bevinden, wordt er tussen elke gasgroep een veiligheidsafstand (in meter) gelaten, overeenkomstig de volgende tabel:

Groep 1

GHS 01, GHS 02

Groep 2

GHS 06, GHS 08, GHS

09

Groep 3

GHS 03

Groep 1

GHS 01, GHS 02 5 m

5 m (≤10.000 l)

7,5 m (>10.000 l)

Groep 2

GHS 06, GHS 08, GHS 09

5 m 5 m

Groep 3

GHS 03

5 m (≤10.000 l)

7,5 m (>10.000 l) 5 m

Groep 4

Andere gassen 0 0 0

3.2.2. De scheidingsafstanden tussen de verschillende gastypes zijn niet van toepassing in het geval van scheidingsconstructies REI 120 van minstens 2 m hoog, die minstens 0,5 m boven de maximale hoogte van de opgeslagen flessen uitsteken.

3.3. Bestemming van en toegang tot de ruimten

3.3.1. In het opslaglokaal mogen enkel de gasreservoirs worden gestockeerd, evenals de installaties die noodzakelijk zijn voor hun werking.

3.3.2. De deuren van de opslagplaats zullen opengaan in de evacuatierichting.

3.3.3. Op alle toegangsdeuren van het lokaal worden de volgende vermeldingen aangebracht:

een toegangsverbod voor onbevoegde personen,

de gevarenpictogrammen van de opgeslagen gassen,

het waarschuwingsbord "verboden te roken, vuur te maken of eender welke vlam binnen te brengen",

de verplichting om de gepaste PBM te dragen (aanbevolen),

de opgeslagen hoeveelheden per gastype.

3.4. Ventilatie

Opm.: zie voorwaardengids voor meer uitleg over een efficiënte ventilatie.

3.4.1. De opslaglokalen moeten zodanig zijn ontworpen dat een efficiënte ventilatie kan worden gegarandeerd die is aangepast aan de aard en de hoeveelheid van de opgeslagen gassen.

Onder efficiënte ventilatie wordt verstaan een ventilatiesysteem dat een luchtcirculatie in heel het lokaal

garandeert en in geval van lekken de permanente en gevaarlijke ophoping van gas verhindert.

55 van 78

Wanneer een natuurlijke ventilatie in het lokaal mogelijk is, moet er voorrang aan worden gegeven en moet dit gebeuren via openingen die rechtstreeks buiten uitkomen (zonder bochtstukken) en zijn uitgerust volgens de onderstaande tabel:

Type van opgeslagen gas Te plaatsen natuurlijke ventilatie

Gas lichter dan de lucht 1 hoge dubbele ventilatie geplaatst in de hoogste punten van het lokaal

Gas zwaarder dan de lucht 1 lage dubbele ventilatie

Mengsel van gas lichter dan en zwaarder dan de lucht

1 hoge dubbele ventilatie en 1 lage dubbele ventilatie

Als het niet mogelijk is om de lucht in de opslagplaats voor gasflessen rechtstreeks naar buiten af te

voeren, moet de exploitant een mechanisch luchtafvoersysteem installeren in het lokaal, evenals

brandwerende kokers tussen het gasopslaglokaal en het afvoerpunt naar buiten.

De mechanische ventilatie moet gebeuren overeenkomstig de volgende tabel:

Type van opgeslagen gas Te plaatsen mechanische ventilatie

Gas lichter dan de lucht 1 luchtafvoer geplaatst

in het hoogste punt van het lokaal

Gas zwaarder dan de lucht 1 lage luchtafvoer

Mengsel van gas lichter dan en zwaarder dan de lucht

1 hoge luchtafvoer en 1 lage luchtafvoer

De verluchtingsopeningen die buiten uitkomen, zijn afgesloten met gaas of een rooster, en mogen niet

uitmonden in een ruimte waar het gas kan ontvlammen (voor de verluchtingen van de opslagplaatsen

voor ontvlambare gassen) of zich kan opstapelen.

3.5. Brandveiligheid en -bescherming

3.5.1. De temperatuur in het lokaal mag niet meer dan 50°C bedragen.

3.5.2. De metalen reservoirs, ondersteunende elementen en toebehoren worden zodanig in de grond gestopt dat de eventueel ontwikkelde statische elektrische lading kan wegvloeien.

3.5.3. De veiligheidszone moet te allen tijd vrij en in een goede staat van netheid worden gehouden door een regelmatige schoonmaak.

56 van 78

Minimale veiligheidsafstanden afhankelijk van het gastype

Groep 1

Groep 2 Groep 3

Groep 4

Minimale veiligheidsafstand tussen de

gasopslagplaats en:

opslagplaatsen voor ontvlambare of brandbare stoffen,

vonkbronnen (gereedschap, elektrische toestellen die niet voldoen aan de ATEX-richtlijn, enz.),

openbare wegen en omliggende eigendommen,

bewoonde lokalen,

rioleringen, behalve als ze zijn voorzien van een reukafsnijder die in alle omstandigheden werkt.

5 m ≤10.000 l)

7,5 m (>10.000

l)

7,5 m 5 m 2 m

3.5.4. Voor de reservoirs met cryogene gassen:

de reservoirs mogen zich niet op minder dan 10 meter van een bovengrondse leiding bevinden die ontvlambare vloeistoffen of gassen vervoert;

de reservoirs met andere dan inerte gassen mogen zich in horizontale projectie niet op minder dan 2 meter van ondergrondse leidingen bevinden.

4. AANPASSINGEN

4.1. Vóór elke aanpassing van het type van gasopslagplaats moet de exploitant een aanvraag indienen bij het

BIM en de toestemming krijgen. Onder "aanpassing" wordt onder meer verstaan:

de wijziging van de opgeslagen hoeveelheden gas,

de verandering van de aard van de opgeslagen gassen,

de verbouwing van het opslaglokaal (muren, deuren, ventilatie,...),

de verplaatsing van de opslagplaats.

57 van 78

Bijlage 5: Voorwaarden betreffende de opslag van verplaatsbare gasrecipiënten in openlucht

Deze voorwaarden zijn ook van toepassing op de reservoirs met cryogene gassen.

1. DEFINITIES

Wordt verstaan onder:

1.1. Opslagplaats in openlucht: oppervlakte voorzien voor de opslag van verplaatsbare recipiënten, ten hoogste

voor ¾ van de omtrek gesloten, dit wil zeggen dat er een opening of enkele openingen van minstens één zijkant of 25% van de totale omtrek moeten bestaan.

1.2. Gasgroepen: de gassen onder druk in een recipiënt in een vloeibaar gemaakte, samengeperste of opgeloste

vorm zijn opgedeeld in 4 groepen volgens de gevarenpictogrammen die worden vermeld op het etiket van het product

Groep 1: ontvlambare en/of ontplofbare gassen

Gevarenpictogrammen: GHS 01, GHS 02

Gevaaraanduidingen: H200, H201, H202, H203, H204, H220, H222, H223, H230, H231: LPG, waterstof,

acetyleen,…

Groep 2: giftige gassen

Gevarenpictogrammen: GHS 06, GHS 08, GHS 09

Gevaaraanduidingen: H300, H301, H304, H310, H311, H330, H331, H340, H341, H350, H351, H360, H361,

H370, H371, H372, H373, H400, H410, H411: ammoniak, waterstofchloride, ethyleenoxide…

Groep 3: oxiderende gassen

Gevarenpictogram: GHS 03

Gevaaraanduidingen: H270 : O2, NOX, perslucht,…

Groep 4: andere gassen

2. BEHEER

2.1. Gasflessen

2.1.1. De gasflessen die in ontvangst werden genomen na 01/07/2006 (voor industriële en medische doeleinden), met uitzondering van degene met vloeibaar gemaakte petroleumgassen en brandblusgassen, moeten het mogelijk maken om het soort gas in de flessen te identificeren door middel van een etiket en een kleurcode die wordt gespecificeerd in de Europese norm NBN EN 1089-3.

2.1.2. De flessen moeten verticaal worden opgeslagen en worden vastgemaakt aan een muur met een geïsoleerde ketting of een niet-elektrisch geleidende riem of in een daartoe bestemd rack worden geplaatst.

58 van 78

2.1.3. Het is verboden om de etiketten op de flessen te verwijderen waarop de naam van het gas wordt vermeld.

2.1.4. Het is ten strengste verboden om de flessen met acetyleen horizontaal te stockeren, zelfs tijdelijk of tijdens de hantering.

2.1.5. De exploitant ziet erop toe dat de flessen uit de buurt van zout of elke andere corroderende stof worden gehouden.

2.1.6. De volle flessen worden gescheiden van de lege flessen in een specifieke aparte ruimte. Elke lege fles moet worden geïdentificeerd, bijvoorbeeld door middel van het opschrift "LEEG" op het lichaam van de fles.

2.1.7. Voor de opslagplaatsen waar meer dan 1000 liter verschillende gassen zijn gestockeerd (lege en volle flessen samen), moeten de lege flessen worden gegroepeerd per type van gas, dit wil zeggen dat alle lege flessen die gassen van dezelfde groep hebben bevat, zoals bepaald in punt 1, moeten worden samen gezet.

2.1.8. De exploitant zorgt ervoor dat de kranen van de opgeslagen flessen, met inbegrip van die van de lege flessen, goed worden gesloten en bestand zijn tegen mechanische schokken.

2.1.9. Om ongevallen te vermijden of de schadelijke gevolgen ervan in te perken, worden de gasflessen met de gepaste voorzichtigheid gehanteerd en vervoerd.

2.2. Veiligheidsfiche

2.2.1. De exploitant houdt een register van veiligheidsfiches bij voor de verschillende aanwezige gassen in zijn opslagplaats.

2.2.2. De maatregelen die worden voorgeschreven in de veiligheidsfiche moeten worden nageleefd, in het bijzonder die betreffende:

de brandveiligheid: preventieve en brandbestrijdingsmaatregelen,

de preventieve maatregelen en de maatregelen die moeten worden genomen bij een lek of een accidentele lozing,

de opslag en de hantering,

de stabiliteit en de reactiviteit (onverenigbaarheden).

3. ONTWERP VAN DE INSTALLATIES

3.1. Inrichting

3.1.1. De vloer van de opslagplaats mag over zijn volledige omtrek niet lager liggen dan het omliggende terrein en mag geen openingen of goten bevatten.

3.1.2. De vloer van de opslagplaats bestaat uit een bestendig materiaal dat zodanig is geplaatst dat de stabiliteit van de recipiënten is verzekerd. Een bekleding in asfalt en de opslag van flessen in een metalen "rack" worden echter beschouwd als zijnde in overeenstemming met dit voorschrift.

3.1.3. De omtrek van de opslagzone wordt duidelijk afgebakend door permanente vloermarkeringen. Voor de opslag in een afgesloten ruimte (muur/traliewerk,...) is er geen vloermarkering nodig.

3.1.4. In de opslagplaats mogen enkel elektrische verlichtingsmiddelen worden gebruikt.

3.2. Brandveiligheid en -bescherming

3.2.1. De installatie mag zich in geen geval onder een hoogspanningslijn bevinden, behalve indien er voorzorgen zijn genomen om elk accidenteel contact tussen de kabel en het (de) reservoir(s) te vermijden.

3.2.2. De flessen worden beschermd tegen de inwerking van zonnestralen of de straling van om het even welke warmtebron met behulp van een reflecterende verf of een dak dat bestaat uit een licht materiaal.

59 van 78

Dit dak is verplicht voor de opslagplaatsen waar acetyleen aanwezig is. De temperatuur in de opslagplaats mag nooit meer dan 50°C bedragen.

3.2.3. De vloer van de plaats waar gassen worden opgeslagen die zwaarder zijn dan de lucht, mag over zijn volledige omtrek niet lager liggen dan het omliggende terrein.

3.2.4. De veiligheidszone moet te allen tijd vrij en in een goede staat van netheid worden gehouden door een regelmatige schoonmaak.

3.2.5. Als er zich in de opslagplaats meerdere reservoirs met gassen van verschillende groepen bevinden, moet er tussen elke gasgroep een veiligheidsafstand worden gelaten.

Minimale veiligheidsafstanden afhankelijk van het gastype

Groep 1

Groep 2 Groep 3

Groep 4

Minimale veiligheidsafstand tussen de

gasopslagplaats en:

opslagplaatsen voor ontvlambare of brandbare stoffen,

vonkbronnen (gereedschap, elektrische toestellen die niet voldoen aan de ATEX-richtlijn, enz.),

openbare wegen en omliggende eigendommen,

bewoonde lokalen,

rioleringen, behalve als ze zijn voorzien van een reukafsnijder die in alle omstandigheden werkt.

5 m ≤10.000 l)

7,5 m (>10.000

l)

7,5 m 5 m 2 m

3.2.6. Voor de reservoirs met cryogene gassen:

de reservoirs mogen zich niet op minder dan 10 meter van een bovengrondse leiding bevinden die ontvlambare vloeistoffen of gassen vervoert;

de reservoirs met andere dan inerte gassen mogen zich in horizontale projectie niet op minder dan 2 meter van ondergrondse leidingen bevinden.

Minimale veiligheidsafstanden tussen gassen van verschillende groepen

Groep 1

GHS 01, GHS 02

Groep 2

GHS 06, GHS 08, GHS

09

Groep 3

GHS 03

Groep 1

GHS 01, GHS 02 5 m

5 m ≤10.000 l)

7,5 m (>10.000 l)

Groep 2

GHS 06, GHS 08, GHS 09

5 m 5 m

Groep 3

GHS 03

5 m (≤10.000 l)

7,5 m (>10.000 l) 5 m

Groep 4

Andere gassen 0 0 0

60 van 78

Behoudens andersluidend advies van de DBDMH mogen de veiligheidsafstanden van punt 3.2. worden verkleind

door de bouw van een brandwerende wand (REI 120) van minstens 2 m hoog, die minstens 0,5 m boven de

maximale hoogte van het reservoir uitsteekt. Tussen de reservoirs en de wand moet een vrije doorgang van één

meter worden gelaten.

3.3. Brandbescherming

3.3.1. De exploitant ziet erop toe dat de nodige blusmiddelen, eventueel vastgelegd met de brandweer, aanwezig zijn en zijn aangepast aan de opgeslagen gastypes.

3.3.2. Pictogrammen betreffende brandpreventie en -bestrijding worden op goed zichtbare plekken opgehangen.

3.3.3. Deze voorzieningen moeten:

onderhouden en in goede staat van werking worden gehouden,

beschikken over een debiet en een aantal dat in verhouding is met de omvang van de opslagplaats,

op geschikte, gemakkelijk bereikbare en goed aangegeven plaatsen zijn geïnstalleerd.

3.4. Toegang tot en bescherming van de gasflessen

3.4.1. Indien de gasopslagplaats zich in de buurt van doorgangsplaatsen van voertuigen bevindt, moeten de reservoirs worden beschermd tegen de bewegingen van voertuigen door middel van een voldoende sterke fysieke bescherminrichting, rekening houdend met de lokale verkeerssituatie.

3.4.2. Rond de opslagplaatsen voor reservoirs van meer dan 1000 l in openlucht dient er een stevige en onbrandbare, gedeeltelijk of volledig afgerasterde omheining van minstens 2 meter hoog te worden aangebracht die de correcte ventilatie van de installatie niet verhindert. Deze omheining moet op slot worden gedaan. Op de omheining worden de volgende vermeldingen aangebracht:

een toegangsverbod voor onbevoegde personen,

de gevarenpictogrammen van de opgeslagen gassen,

het waarschuwingsbord "verboden te roken, vuur te maken of eender welke vlam binnen te brengen",

de opgeslagen hoeveelheden per gastype.

4. AANPASSINGEN

Vóór elke aanpassing van het type van gasopslagplaats moet de exploitant een aanvraag indienen bij het BIM en

de toestemming krijgen. Onder "aanpassing" wordt onder meer verstaan:

de verandering van de hoeveelheid opgeslagen gassen,

de verandering van de aard van de opgeslagen gassen,

de verplaatsing van de opslagplaats.

61 van 78

Bijlage 6: Typevoorwaarden te gebruiken indien houtafval gevaarlijk afval is

1. DEFINITIES Vloeistofdicht: met een zodanig kleine doorlatendheid ten opzichte van de stoffen die uit

het houtafval kunnen ontsnappen dat verontreiniging van bodem, grond- en oppervlaktewater uitgesloten is;

Gevaarlijke afvalstoffen: de afvalstoffen die één of meer gevaarlijke eigenschappen bezitten (zoals opgenomen in bijlage III van de richtlijn 2008/98/EG van het Europese parlement en de Raad betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen) en die met een * zijn aangeduid in de lijst van afvalstoffen.

2. BEHEER

2.1. Algemeen

2.1.1. Het is verboden houtafval te verbranden uitgezonderd in een inrichting die vergund is voor de verbranding van dit houtafval.

2.1.2. Het is ten strengste verboden te roken, vuur te maken of vonken te verwekken in het opslaglokaal of in de opslagzone. De verbodsbepalingen zijn duidelijk weergegeven op alle toegangsdeuren van het lokaal en wordt herhaald aan de binnenkant ervan of in de nabijheid van de opslagzone met behulp van de reglementaire pictogrammen voor zover zij beschikbaar zijn.

Indien grote hoeveelheden houtafval (> 5 m²) opgeslagen worden:

2.1.3. De toegang tot het opslaglokaal of de opslagzone is verboden voor het publiek. Dit verbod of de reglementaire pictogrammen die dit verbod weergeven, zijn duidelijk zichtbaar aangebracht aan de ingang van het opslaglokaal of in de nabijheid van de opslagzone.

2.1.4. Het houtafval moet opgedeeld worden in 3 fracties:

Afwijking is mogelijk op de volgende voorwaarden indien er geen plaats is voor 3 containers:

Fractie 1: onbehandeld houtafval

Fractie 2: niet verontreinigd behandeld houtafval en houtafval met

bedekkingslaag

Fractie 3: verduurzaamd houtafval

De fracties moeten duidelijk gescheiden worden opgeslagen.

2.1.5. Het verduurzaamd houtafval is gevaarlijk afval en wordt verwijderd conform artikel 4 §C.3 van deze vergunning.

3. BOUW Kies in functie van het dossier: opslag buiten in een opslagzone (3.1.) of opslag in een lokaal (3.2.).

3.1. Opslagzone

Indien buiten op stapel:

De vloer van de niet-overdekte opslag moet vloeistofdicht zijn, met name een betonnen of gelijkwaardige verharding.

Deze vloer is verbonden met een lekdicht afwateringssysteem.

Indien buiten in container:

3.1.1. Het houtafval wordt opgeslagen in containers die waterdicht en vloeistofdicht zijn voor de stoffen aanwezig in het hout.

3.1.2. De containers zijn zo geplaatst dat een visuele controle van hun toestand mogelijk is.

62 van 78

3.1.3. Het houtafval wordt afgeschermd tegen straling van eender welke warmtebron of installaties die vonken of open vuur produceren.

3.1.4. Het houtafval wordt apart opgeslagen, gescheiden van andere (afval)stoffen. Ontvlambare producten of afvalstoffen bevinden zich niet in de nabijheid van de opslag.

3.2. Opslag in een lokaal

3.2.1. De ondergrond van het lokaal is vloeistofdicht voor de stoffen die zich in het houtafval kunnen bevinden.

3.2.2. In de directe nabijheid van de opslag mag er geen aansluiting zijn op de riolering, oppervlaktewater of grondwater.

3.2.3. Het lokaal wordt zo verlucht dat de atmosfeer nooit explosief kan worden.

3.2.4. Het houtafval wordt afgeschermd tegen straling van eender welke warmtebron of installaties die vonken of open vuur produceren.

3.2.5. Het houtafval wordt apart opgeslagen, gescheiden van andere (afval)stoffen. Ontvlambare producten of afvalstoffen bevinden zich niet in de nabijheid van de opslag.

3.3. Brandveiligheid

3.3.1. De uitbater ziet er op toe dat de nodige blusmiddelen aanwezig en indien nodig aangepast zijn in overleg met de DBDMH.

3.3.2. De aanwijzingen betreffende de preventie en de bestrijding van brand zijn op goed zichtbare plaatsen aangebracht.

4. WIJZIGING Toename/afname van de hoeveelheid opgeslagen houtafval

Verplaatsing van de opslag van houtafval

63 van 78

Bijlage 7: Typevoorwaarden te gebruiken indien batterijen gevaarlijk afval zijn

1. DEFINITIES

Vloeistofdicht: met een zodanig kleine doorlatendheid ten opzichte van de vloeistoffen die uit de afgedankte batterijen en accu’s kunnen ontsnappen dat verontreiniging van bodem, grond- en oppervlaktewater uitgesloten is;

Gevaarlijke afvalstoffen: de afvalstoffen die één of meer gevaarlijke eigenschappen bezitten (zoals opgenomen in bijlage III van de richtlijn 2008/98/EG van het Europese parlement en de Raad betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen) en die met een * zijn aangeduid in de lijst van afvalstoffen.

2. BEHEER

2.1. Algemeen

2.1.1. Het is verboden afgedankte batterijen en accu’s te ontdoen van zijn vloeistoffen tenzij in een inrichting die vergund is voor de verwerking van afgedankte batterijen en accu’s.

2.1.2. Het is ten strengste verboden te roken, vuur te maken of vonken te verwekken in het opslaglokaal of in de opslagzone. De verbodsbepalingen zijn duidelijk weergegeven op alle toegangsdeuren van het lokaal en wordt herhaald aan de binnenkant ervan of in de nabijheid van de opslagzone met behulp van de reglementaire pictogrammen voor zover zij beschikbaar zijn.

Indien grote hoeveelheden batterijen en accu’s (> 5 m²) opgeslagen worden:

2.1.3. De toegang tot het opslaglokaal of de opslagzone is verboden voor het publiek. Dit verbod of de reglementaire pictogrammen die dit verbod weergeven, zijn duidelijk zichtbaar aangebracht aan de ingang van het opslaglokaal of in de nabijheid van de opslagzone.

2.1.4. De afgedankte batterijen en accu’s zijn gevaarlijke afvalstoffen en moeten verwijderd worden conform artikel 4 §C.3 van deze vergunning.

2.2. Veiligheidsinformatiebladen

Deze voorwaarden enkel opnemen als het om eigen batterijen en accu’s gaat, niet als het om inzameling

afkomstig van derden gaat.

2.2.1. De uitbater legt de veiligheidsinformatiebladen van alle opgeslagen batterijen en accu’s ter beschikking in het opslaglokaal of op een plaats die gekend is en gemakkelijk toegankelijk is voor de werknemers.

2.2.2. Er wordt rekening gehouden met de voorgeschreven maatregelen opgenomen in het veiligheidsinformatieblad en meer bepaald met volgende punten:

Maatregelen rond brandveiligheid

Maatregelen bij het onvoorzien vrijkomen van gevaarlijke stoffen;

Opslag en manipulatie;

Stabiliteit en reactiviteit (meer bepaald onverenigbaarheden);

Bepalingen in verband met verwijdering.

2.3. Onverenigbare producten en afvalstoffen

2.3.1. De batterijen en accu’s worden apart opgeslagen, gescheiden van andere afvalstoffen.

2.3.2. Onverenigbare producten en/of onverenigbare afvalstoffen bevinden zich niet in de nabijheid van de opslag.

64 van 78

Deze voorwaarden enkel opnemen als het om eigen batterijen en accu’s gaat, niet als het om inzameling

afkomstig van derden gaat.

2.3.3. Om de onverenigbaarheid na te gaan, doet de uitbater beroep op de informatie die op de veiligheidsinformatiebladen staat van de verschillende opgeslagen batterijen en accu’s.

3. BOUW Kies in functie van het dossier: opslag in een lokaal (3.1.) of buiten in een opslagzone (3.2.).Er

3.1. Opslag in een lokaal

Indien de batterijen en accu’s in vloeistofdichte recipiënten opgeslagen zijn:

3.1.1. De batterijen en accu’s worden bewaard in gesloten, vloeistofdichte recipiënten die chemisch bestand zijn tegen de vloeistoffen die de batterijen en accu’s bevatten.

3.1.2. De recipiënten dragen een duidelijk leesbare vermelding van de inhoud.

3.1.3. De recipiënten zijn voldoende sterk en stabiel om bestand te zijn tegen de statische en dynamische belasting (bij manipulatie en omstoten van de recipiënten).

3.1.4. De recipiënten moeten zodanig geplaatst worden dat een visuele controle ervan mogelijk is.

3.1.5. De uitbater houdt de recipiënten in goede staat en controleert regelmatig de dichtheid ervan.

3.1.6. Het opslaglokaal wordt ten alle tijden in goede staat van netheid gehouden door een regelmatig onderhoud.

3.1.7. De batterijen en accu’s worden afgeschermd tegen direct zonlicht en/of straling van eender welke warmtebron of installaties die vonken of open vuur produceren.

3.2. Opslagzone

3.2.1. De batterijen en accu’s zijn opgeslagen in gesloten weersbestendige containers die waterdicht en vloeistofdicht zijn voor de stoffen aanwezig in de batterijen en accu’s.

3.2.2. De container staat op een stevig en horizontaal vloeroppervlak.

3.2.3. De opslagzone wordt ten alle tijden in goede staat van netheid gehouden door een regelmatig onderhoud.

3.2.4. De batterijen en accu’s worden afgeschermd tegen direct zonlicht en/of straling van eender welke warmtebron of installaties die vonken of open vuur produceren.

3.3. Brandveiligheid

3.3.1. De uitbater ziet er op toe dat de nodige blusmiddelen aanwezig en aangepast zijn, indien nodig in overleg met de DBDMH.

3.3.2. De aanwijzingen betreffende de preventie en de bestrijding van brand zijn op goed zichtbare plaatsen aangebracht.

4. WIJZIGING Toename/afname van de hoeveelheid opgeslagen batterijen en accu’s

Verplaatsing van de opslag van batterijen en accu’s

65 van 78

Bijlage 8: Belangrijkste verschillen van het concept 'gevaar' bij verschillende wetgevingen en hun toepassingsgebieden

Tabel 13. Belangrijkste verschillen van het concept 'gevaar' bij verschillende wetgevingen en hun toepassingen

Chemische stoffen of mengsels

Afval Vervoer

Wetgeving van

toepassing REACH en CLP

(EG) 1357/2014

(EU) 2017/997

ADR / RID / IMDG /

ADN

Gevarencategorieën

Fysische gevaren

• Explosieven

• Ontvlambare gassen

• Ontvlambare aerosolen

• Oxiderende gassen

• Gassen onder druk

• Ontvlambare vloeistoffen

• Ontvlambare vaste stoffen

• Zelfontledende stoffen en

mengsels

• Pyrofore vloeistoffen

• Pyrofore vaste stoffen

• Voor zelfverhitting vatbare

stoffen en mengsels

• Stoffen en mengsels die in

contact met water

ontvlambare gassen

ontwikkelen

• Oxiderende vloeistoffen

• Oxiderende vaste stoffen

• Organische peroxiden

• Bijtend voor metalen

Gezondheidsgevaren

• Acute toxiciteit

• Huidcorrosie en

huidirritatie

• Ernstig

oogletsel/oogirritatie

• Sensibilisatie van de

luchtwegen of van de huid

• Mutageniciteit in

geslachtscellen

• Kankerverwekkend

• Voortplantingstoxiciteit

• Specifieke

doelorgaantoxiciteit bij

eenmalige blootstelling

• Specifieke

doelorgaantoxiciteit bij

herhaalde blootstelling

• Aspiratiegevaar

Milieugevaren

• Gevaar voor het aquatisch

milieu

• Gevaar voor de ozonlaag

HP1: Ontplofbaar

HP2: Oxiderend

HP3: Ontvlambaar

HP4: Irriterend

HP5: STOT (Specifieke

Doelorgaantoxiciteit)

HP6: Acute toxiciteit

HP7: Kankerverwekkend

HP8: Corrosief

HP9: Infectueus

HP10: Giftig voor de

voortplanting

HP11: Mutageen

HP12: Afgifte van een

acuut toxisch gas

HP13: Sensibiliserend

HP14: Ecotoxisch

HP15: Afvalstoffen die

één van de hierboven

genoemde gevaarlijke

eigenschappen doen

ontstaan die de

oorspronkelijke afvalstof

niet bezat

Klasse 1: Ontplofbare

stoffen

Klasse 2: Gas

Klasse 3: Ontvlambare

vloeistoffen

Klasse 4.1:

Ontvlambare en

zelfontledende vaste

stoffen

Klasse 4.2: Voor

zelfontbranding

vatbare (pyrofore)

stoffen

Klasse 4.3: Stoffen die

in aanraking met water

brandbare gassen

ontwikkelen

Klasse 5.1:

Oxiderende stoffen

Klasse 5.2:

Organische peroxiden

Klasse 6.1: Giftige

stoffen

Klasse 6.2:

Infectueuze stoffen

Klasse 7: Radioactief

materiaal

Klasse 8: Bijtende

stoffen

Klasse 9: Stoffen en

objecten die gevaarlijk

zijn voor het milieu

66 van 78

Chemische stoffen of mengsels

Afval Vervoer

Toepassingsgebied Gevaarlijke Chemische stoffen en

mengsels Gevaarlijk Afval

Gevaarlijke goederen

(chemische stoffen,

mengsels, artikels,

containers, enz.), al

dan niet afval.

Niet van toepassing op

Artikels, producten, containers

van chemicaliën.

Niet gevaarlijke stoffen of

mengsels

Niet-gevaarlijk afval

Goederen beschouwd

als niet gevaarlijk voor

het transport

Verpakking (type,

samenstelling)

Volgens de CLP-verordening en

transport wetgevingen

(ADR/RID/enz.)

Volgens transport

wetgevingen

Volgens transport-

wetgevingen.

Communicatie over de

gevaren

Verplichte veiligheidsfiche met de

CLP- classificatie indien

beschouwd als gevaarlijk (SD)

Geen legale verplichting

maar een SDS (Safety

Data Sheet) wordt

dikwijls gebruikt voor

gevaarlijke afval.

Tremcard + SDS

67 van 78

Bijlage 9: Vergelijking van de gevarenklassen tussen CLP en ADR

Tabel 14. Vergelijking van de gevarenklassen tussen CLP en ADR

68 van 78

Bijlage 10: Prioriteitstabel ter bepaling van het transportgevaar (table of precedence of hazards)

Tabel 15. Prioriteitstabel ter bepaling van het transportgevaar

69 van 78

70 van 78

Bijlage 11: Stofidentificatienummers

De volledige lijst van stofidentificatienummers is beschikbaar in Deel 3 van Bijlage A van het oranje boek.

Hieronder wordt een samenvatting van de meest voorkomende nummers met betrekking tot afval weergegeven.

1005 ammoniak, watervrij 1050 waterstofchloride, watervrij 1090 aceton 1114 benzeen 1133 lijmen met brandbare vloeistof 1170 ethanol in oplossing 1202 stookolie, dieselolie 1203 benzine 1230 methanol 1263 verf, vernis en aanverwante producten zoals verdunner 1268 petroleum producten 1299 terpentijn 1300 kunstterpentijn (white spirit) 1950 spuitbussen (aerosolen) 1967 insecticide, gas, giftig, niet elders genoemd 1968 insecticide, niet elders genoemd 2073 ammoniak oplossing in water 2212 asbest (crocidoliet, amosiet, mysoriet) 2588 pesticide, vast, giftig, niet elders genoemd 2590 asbest, wit (chrysotiel, actinoliet, anthofylliet, tremoliet) 2794 batterijen gevuld met vloeibare zure elektrolyt 2795 batterijen gevuld met vloeibare alkalische elektrolyt 2800 gesloten batterijen gevuld met vloeibare elektrolyt 3066 verf en verwante producten (verdunner, oplosmiddel...)

71 van 78

Bijlage 12: ADR-gevarenklassen en labels

Klasse 1: Ontplofbare stoffen en voorwerpen

1. Gevaar voor massa-explosie 2. Gevaar voor scherfwerking, geen gevaar voor massa-explosie 3. Gevaar voor brand, maar weinig gevaar voor scherfwerking en drukwerking 4. Gering gevaar voor ontploffing 5. Zeer ongevoelige stoffen en voorwerpen, wel gevaar voor massa-explosie 6. Uiterst ongevoelige stoffen en voorwerpen, zeer gering ontploffingsgevaar.

Ontplofbare stoffen

Klasse 2: Gassen

1. Brandbare gassen 2. Verstikkende gassen 3. Giftige gassen 4. Oxiderende gassen 5. Corrosieve gassen

Brandbare gassen Verstikkende gassen Giftige gassen

Klasse 3: Brandbare vloeistoffen

1. Brandbare vloeistoffen met een kookpunt tot 35 °C. 2. Brandbare vloeistoffen met een vlampunt lager dan 23 °C en een kookpunt boven 35 °C. 3. Vloeistoffen met een vlampunt tussen 23 °C en 60 °C en een kookpunt boven 35 °C alsmede

gasolie, dieselolie en lichte stookolie vanwege hun overeenkomstige eigenschappen.

72 van 78

Brandbare vloeistoffen

Klasse 4: Brandbare vaste stoffen

1. Brandbare vaste stoffen 2. Voor zelfontbranding vatbare stoffen 3. Stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen

Brandbare vaste stoffen

Voor zelfontbranding vatbare stoffen

Stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen

Klasse 5: Oxiderende stoffen

1. Oxiderende stoffen 2. Organische peroxiden

Oxiderende stoffen Organische peroxiden

73 van 78

Klasse 6: Giftige en infectueuze stoffen

1. Giftige stoffen 2. Infectueuze stoffen

Giftige stoffen Infectueuze stoffen

Klasse 7: Radioactieve stoffen

1. Alfastraling 2. Betastraling 3. Gammastraling 4. Neutronenstraling

Radioactieve stoffen

Klasse 8: Bijtende stoffen

1. Corrosieve stoffen 2. Zuren 3. Basen

74 van 78

Bijtende stoffen

Klasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen

1. Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen

Diverse gevaarlijke stoffen

2. Voor stoffen die gevaarlijk zijn voor het milieu en die aan bepaalde voorwaarden voldoen is het ook verplicht om het volgend pictogram te gebruiken:

Gevaarlijk voor het milieu

Opmerking: dit pictogram is enkel voor klasse 9 geldig (alhoewel er is geen cijfer ‘9’ vermeld is op de punt van de ruit). Er is een verschil met het equivalent onder de CLP-wetgeving:

a) Het CLP-symbool heeft een dikke rode rand b) Het transportsymbool heeft een dunne zwarte rand

75 van 78

Bijlage 13: Voorbeeld van een verpakkingsinstructie: P909 voor batterijen

(ADR 2017, p. 156 Deel 4 of p. 735 van het geheel ADR-Handboek)

76 van 78

Bijlage 14: Oplossing oefeningen

Oefening 1: Met welke gevarenklasse hebben we te maken? Waar is het ADR-pictogram gekleefd?

Antwoord:

Elke jerrycan heeft een CLP-etiket (voorkant) en een transport-pictogram (dode vis) op de zijkant (het is geen CLP-symbool omdat: (a) het pictogram heeft een afmeting van 10 cm (zijkant) en (2) een dunne zwarte rand. De jerrycans zijn gestapeld op een palet met een shrink film (oververpakking). Er is ook een klasse 9 pictogram (met verticale streepjes) gekleefd op de plastiek film.

Oefening 2: Zoek de fout

Antwoord: Het etiket toont een kruis (x) in zwart op oranje achtergrond. Dit CLP-symbool bestaat niet

meer. Zie volgende afbeelding (NB: zonder meer te weten over de stof is het niet mogelijk de juiste CLP-label aan te duiden)

77 van 78

Oefening 3: Wat betekent deze codering? Waarom is er geen CLP-label?

Antwoord:

De codering bepaalt welke type verpakking hier gebruikt wordt om de stof te transporteren (X: PG I

of II of II, Y: PG II en III, Z: enkel PGIII)

Er is geen CLP-label verplicht op de oververpakking

Oefening 4: Welk gevaarlijk product wordt hier getransporteerd? Welke etiketten moeten nog

aanwezig zijn (achterkant en zijkant)?

Antwoord:

???

78 van 78

Uit het stofidentificatienummer kan afgeleid worden dat deze tankwagen stookolie vervoert. De

gevarencode (30) duidt op een brandbare vloeistof.

Stookolie is een ontvlambare vloeistof en toxisch voor het milieu, daarom moeten de ADR-etiketten

voor klasse 2 en klasse 9 (gevaarlijk voor het milieu) op de zij- en achterkant aangebracht worden

(minimum 20 cm lang)