Module 2 - De kracht van je stem · 2018-09-05 · 38 Democratie en rechtsstaat A De democratische...

353e graad ASO - KSO - TSO

Module 2 Democratie en rechtsstaat

36

Modu

le 2

Democratie en rechtsstaat

Starteneen verkennende opdracht die je op weg zet

Wetenwat je moet weten

Doenoefeningen en opdrachten die je aan het werk zetten

Opzoekenvertelt waar je zelf bijkomende informatie kunt vinden

Extrabijkomende informatie, oefenin-gen en opdrachten

Afsluiteneen samenvattende opdracht op het eind van de module waarin je kunt aantonen wat je hebt opgestoken

37

Modu

le 2

2e, 3e, 4e graad BSO

A

B

C

D

E

F

G

H

Inleiding

Als je alleen woont, richt je je leven in zoals je dat zelf verkiest. Je maakt deel uit van een ‘mini-samenleving’. En samenleven ver on der stelt regels. Zonder regels is een groep mensen alleen maar een menig te. Maar dan beginnen de proble men. Wat willen we met die regels? Wat moet er in die regels staan? Wie stelt ze op? Gelden ze voor iedereen? Wat gebeurt er met de degenen die de regels overtreden? Ook het land waarin wij leven is geordend volgens regels: rechtsregels. De aard van de rechtsregels hangt af van het land waarin je leeft. Wij leven in een democratische rechtsstaat. In deze module kom je te weten wat een rechtsstaat is en wat democratie precies inhoudt.

In deze module leer je over:

De democratische rechtsstaat 38

De Grondwet 47

De scheiding der machten 52

De rechterlijke macht 57

Zonder persvrijheid geen democratische rechtsstaat 67

Dictatuur en democratie 70

Hoe democratisch ben ik? 73

Samenvatting Module 2 77

38 Democratie en rechtsstaatA De democratische rechtsstaat

A De democratische rechtsstaat

StartenVul de tekst in het ballonnetje hiernaast aan. Stel je daarbij in de plaats van een van je ouders, een van je leraren. Welk gevoel krijg jijzelf als iemand je een bevel geeft zonder dat te motiveren? En hoe zou je reageren? Waarom vallen zulke uitspraken meestal niet in goede aarde? Waarom protesteren kinde-ren tegen hun ouders of leraren, of jongeren tegen hun vrienden als ze met dergelijke uit-spraken worden geconfronteerd?

Ga nu in groepjes samenzitten en zoek een aantal voorbeelden van zulke situaties die je hebt meegemaakt thuis of in de klas of onder vrienden. Hoe reageerde je in die situaties?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Beeld daarna zo een situatie uit in een rollenspel in twee versies: ● je krijgt een autoritair bevel en je hebt geen inspraak; ● je hebt inspraak en je probeert samen tot een afspraak te komen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

© ZAK


DoenGa nu terug in groepjes zitten. Welke van deze waarden zijn voor jou belangrijk op school?

● alle leerlingen voelen zich veilig op school; ● alle leerlingen voelen zich goed op school; ● alle leerlingen krijgen gelijke kansen om te leren en te slagen; ● alle leerlingen worden op dezelfde manier gestraft.

Hoe kun je die waarden concreet maken in het schoolreglement?Denk eraan dat regels die positief zijn opgesteld, veel aangenamer klinken.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WetenDemocratie – inspraak in het bestuur

De democratie bestaat nog niet zo lang. In de middeleeuwen had de adel het hier voor het zeggen. Dat was een kleine groep en moest zijn

macht alleen delen met de kerk. Het overgrote deel van de bevolking had totaal geen inspraak.

In de 18e eeuw werden de handelaars in de steden steeds rijker en dus ook machtiger. In de 19e eeuw kende de industrie een enorme bloei en kregen de eigenaars van de fabrieken steeds meer rijkdom en macht. De adel moest beetje bij beetje de macht uit handen geven.

Maar het bleef nog altijd een klein groepje mensen die de regels bepaalde. Het over-

grote deel van de bevolking – de gewone werklieden, de arbeiders in de fabrieken, de boe-

ren – had nog altijd niets te zeggen.

Toch verminderde stilaan ook de macht van de rijke burgerij en moest ze die beginnen delen met andere bevolkingsgroepen. Het duurde vele eeuwen en er ging een lange strijd aan vooraf, voordat (bijna) alle groepen in de samenleving mee mochten beslissen over de regels en het bestuur. Wie aan de macht was, deelde die namelijk niet graag met een andere groep.



De meeste mensen vinden dat de democratie het beste systeem is om de bevolking invloed te geven op het bestuur en om zoveel mogelijk mensen bij de politiek te betrekken. Wij leven in een democratie. Dat betekent dat

de inwoners van ons land inspraak hebben in het bestuur.

Hoe hebben de mensen dan inspraak?Vanaf 18 jaar mogen Belgen gaan stemmen. Als ze

gaan stemmen, dan zeggen de kiezers daarmee wat ze belangrijk vinden voor de samenleving en welke partijen of welke kandidaten ze het geschiktst vinden om hen te vertegenwoordigen.

In een democratie mogen mensen hun mening geven en kritiek hebben op de regering of het gemeentebestuur. Ze mogen ook betogen of zelfs een staking houden om hun onge-noegen te tonen. Ze kunnen daarvoor niet gestraft worden.

In een democratie is iedereen vrij en gelijk voor de wet. Maar we moeten ons wel houden aan de regels die de meerderheid bepaalt.


België is een democratische rechtsstaat

Wat wil dat zeggen? Een democratische rechtsstaat moet aan een aantal minimale voorwaar-den voldoen:

De politieke en burgerlijke vrijheden van alle burgers worden gerespecteerd. Dat houdt in dat er respect is voor de mensenrechten, dat minderheden wettelijk worden beschermd, dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces, recht heeft op het uiten van zijn mening, het recht heeft om zich vrij te verenigen, enzovoort.

De regels worden door de meerderheid vastgelegd.

De regels worden altijd toegepast zonder enige vorm van willekeur; iedereen is gelijk voor de wet.

De burgers kunnen controleren of de regels toegepast worden. Iedereen moet zich kun-nen informeren en controleren of de regels worden toegepast en iedereen moet er vrij zijn mening over kunnen geven.

De burgers kunnen eisen voor een onpartijdige en onafhankelijke rechtbank dat de regels worden toegepast.

Vrouwe Justitia

Een democratische rechtsstaat heeft een onafhankelijk gerecht. De principes daarvan zijn terug te vinden in het standbeeld van Vrouwe Justitia. Ze was oorspronkelijk een Romeinse godin en vandaag staat ze symbool voor een onafhankelijk gerecht in een democratische rechtsstaat. In de buurt van gerechtsgebouwen zijn dan ook veel beelden van haar te vinden.

Maar wat is een onafhankelijk gerecht? Zoals je kunt zien, is Vrouwe Justitia geblinddoekt, draagt ze in haar rechterhand een zwaard en houdt ze met haar linkerhand een weegschaal vast. Al die zaken staan symbool voor een bepaald principe van een onafhankelijk gerecht. Weet jij waarvoor?

1

2

3

4

5

WEEGSCHAAL

BLINDDOEK

ZWAARD


Doen: Stripverhalen en de rechtsstaat ● Hoe worden de helden in deze stripfragmenten behandeld? Worden hun rechten

gerespecteerd? ● Welke voorwaarde voor de democratische rechtsstaat wordt in dit fragment niet toege-

past? ● Herschrijf en/of herteken dit fragment maar houd rekening met de voorwaarden voor de

democratische rechtsstaat. ● Stel minstens één regel op die deze toestand in de toekomst onmogelijk maakt.

Uit ‘Maus, vertelling van een overlevende’. Art Spiegelman beschreef de Jodenvervolging in een stripverhaal waarin hij de Joden voorstelt als muizen, de nazi’s als katten en de Polen als varkens. Art Spiegelman is in 1948 geboren in Stockholm als zoon van de Poolse Joden Vladek en Anna Spiegelman. Hij vertelt ons het verhaal van de holocaust en transformeert Duitsland tot een monsterlijke muizenval.Art Spiegelman, Maus, vertellingen van een overlevende, uitgegeven bij De Harmonie

1


Uit ‘De Lotelingen’.uit de reeks Bakelandt van Hector Leemans, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij

2


Uit ‘De matras van Madras’. In dit fragment verzeilt Nero weer eens in een hachelijke situatie.Een album in de reeks ‘De avonturen van Nero en C°’ van Marc Sleen, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij

3


5

4

Uit ‘De gouden cirkel’. De twee sigarenrokende figuren hebben recht op een capsule X025 die het leven van profes-sor Barabas kan redden.

Een avontuur van Suske en Wiske door Willy Vandersteen en uitgege-ven bij Standaard Uitgeverij

Uit ‘De avonturen van Piet Pienter en Bert Bibber’. In ‘De dictator van San Doremi’ wordt de oude Alfredo Tranquila opzijgezet door zijn neef Julio Agosto.Uitgegeven bij Standaard Uitgeverij


Doen: WereldreisStel, je hebt een wereldreis gewonnen. Je mag met z’n vieren de wereld rond. Maak eerst groepjes van vier. Je mag per continent één land bezoeken. Kies nu samen met je drie vrienden of vriendinnen op de kaart hieronder de landen die jou het leukst lijken. Wellicht kan een reisbrochure jullie op weg helpen. Zoek wat informatie over die landen die je hebt gekozen. Ben je er wel welkom? Heb je een reisvisum nodig om het land binnen te komen? Is het een democratische rechtsstaat? Is het er overal veilig en zo niet, waarom niet? Duid je reisroute aan op onderstaande wereldkaart. Als je reis georganiseerd is, breng dan verslag uit voor de klas.

Santa Fe de Bogota

Quito

Caracas

GeorgetownSan José

Cayenne

Paramaribo

Panama

Brasilia

Montevideo

BuenosAires

Santiago

La Paz

Lima

Belmopan Port-au-Prince

Kingston San Juan

San Salvador

Guatemala

Managua

Tegucigalpa

Mexico

Washington

Toronto

La Habana

Santo-Domingo

Nairobi

Luanda

Antananarivo

Lusaka

W indhoekWalvis Bay(South Africa)

Maseru

Mbabane

Harare (Salisbury)

Gaborone

Port Louis

MaputoPretoria

Cape Town

Yaoundé

Libreville

Brazzaville

Kinshasa

Bangui

DodomaVictoria

KigaliBujumbura

KampalaMalabo

Monrovia

Dakar

Praia

Nouakchott

Abidjan

Lagos

Accra

Lomé

Porto-Novo

Conakry

Freetown

Bamako

Ouagadougou

BanjulBissau

Al-Khartum(Khartum)

San'a

Masqat(Muscat)

Adis Abeba(Addis Ababa)

Muqdisho(Mogadishu)

Asmera

Djibouti

Rabat

El Aaiun

NiameyN'Djamena

El Djazaïr(Algiers)

Taräbulus(Tripoli)

Tunis

Al-Qähirah(Cairo)

Ad-Dawhah (Doha)

Abu Zaby(Abu Dhabi)

Ar-Riyad(Riyad)

Al-Kuwayt(Kuweit)

AmmanBayrüt (Beirut)

Dimashq (Damascus)Nicosia

Athens

Tiranë Skopje

SofijaBeogradSarajevo

ZagrebLjubljana

W ienBudapest

Bucuresti

Kisin'ov

Madrid

Lisboa

Roma

ParisBrussel

Ams.

Kobenhavn

BerlinPraha

Warszawa Kijev

Minsk

Riga

Tallinn

Helsinki

Vilnius

Bratislava

BonnLondon

Bern

Ankara

Yerushalayim(Jerusalem)

Baghdad

Ulaanbaatar(Oulan-Bator)

Beijing(Peking) P'yongyang

Hong Kong

Soul

T'aipei

Dhaka

Colombo

KathmanduNew Delhi

Thimphu

Yangon(Rangoon)

Tokyo

Moskva(Moscow)

Stockholm

Oslo

Reykjavik

Taskent

Aschabad

Tehran

Dusanbe

Kabol

Biskek

Islamabad

Jerevan

Tbilisi

Baku

Manila

Ha Noi

Viangchan

Krung Thep(Bangkok)

Phnum Penh

Singapore

Bandar Seri Begawan

Jakarta

Kuala Lumpur

Port Moresby

Canberra

Wellington

Nouméa

Suva

Alma-AtaC imkent

Sankt-Peterburg

Ufa

Samara

Kazan

N iznijNovgorod

Rostov-na -Donu

Jeka terinburgPerm C itaN ovosibirsk

O msk

Anadyr'

Archangel'sk

Murmansk

Petropavlovsk-Kamca tskij

Jakutsk

N oril'sk

Vorkuta

Chabarovsk

Komsomol'sk-na -Amure

Vladivostok

C a li

Medellin

G uayaquil Forta lezaManaus

Recife

Sa lvador

Curitiba

PortoAlegre

Rio de Janeiro

Mendoza

Monterrey

G uada la jara

M iami

N ew O rleans

Atlanta

Philadelphia

N ew YorkDetroit

Montréa lO ttawa

W innipeg

C a lgary

Q uébec

Chicago

M inneapolis

Da llas

PhoenixSan Diego

Los Angeles

Honolulu

San Francisco

Portland

Sea ttle

Vancouver

Denver

Sacramento

Houston

Kansas C ity IndianapolisBoston

Lubumbashi

Durban

Johannesburg

Kananga

Mbuji-MayiDar Es Sa laam

Kisangani

Ibadan

ZariaMa iduguri

Hargeysa

Bur Sudan

W ahran

N apoli

M ilano

G dansk

Ka liningrad

Trondheim

Dnepropetrovs'kVolgograd

O dessaLyon

G lasgow

Liverpool

Belfast

Dublin

Marseille

Barcelona

Sevilla

C asablancaAl-Iskandarïyah

Izmir

Istambul

JiddahMakkah

Shenyang

Pusan

Tianjin

Shangha i

Xi'an

Chengou

Chongqing

G uangzhou

W uhan

Ta iyuanLanzhou

Kunming

N anjing

Hangzhou

Q ingdao

BombayHyderabad

Banga lore

C a lcuttaN agpur

Kanpur

Madras

Delhi

Ahmadabad Manda lay

Urümqi

Lhasa

O sakaN agoya

Yokohama

Sapporo

H iroshima

N agasaki

Kerman

Tabriz Mashhad

Q andabar Lahore

Karachi

Surabaya

Thanh PhoHo Chi M inh (Sa igon)

Da N ang

Davao

Q uezon C ity

Medan

Bandung

Banjarmasin

Manado

Jayapura

Rabaul

Hobart

Perth

N ewcastle

Rockhampton

Townsville

Darw in

Broome

Sydney

Brisbane

Adela ide

Melbourne

Dunedin

Christchurch

Auckland

Karaganda

Celinograd Ust'-Kamenogorsk

Semipa la tinsk

Banda Sea

SolomonSea

Coral Sea

TimorSea

Tasman Sea

Great Australian

Bight

Southern Ocean

ArabianSea

Bay ofBengal

Gulf ofThailand

PhilippineSea

EastChina

Sea

Celebes Sea

Sea of Japan

Sea of Okhotsk

Black Sea

Red Sea

South China

Sea

Casp

ian

Sea

Aral Sea

And

aman

Sea

Barents Sea

Norwegian Sea

Greenland Sea

NorthSea

Bay of Biscay

Gulf of Guinea

Amazonas

Gulf ofMexico

HudsonBay

BaffinBay

Beaufort Sea

Gulf ofAlaska

Bering Sea

Cape ofGood Hope

Cape Horn

Weddell Sea

Bering Sea

M e d i t e r r a n e a n S e a

A T L A N T I C

A R C T I C O C E A N

A T L A N T I CI N D I A N

O C E A N

P A C I F I C

O C E A N

O C E A N O C E A N

O C E A N

P A C I F I CO C E A N

P A C I F I C

O C E A N

P A C I F I C

Guyane Fr.

Newfoundland

Martinique (Fr)

Isla de Pascua (Ch.)

Archipielago de Colon (Eq.)

HawaiianIslands (US)

P o l y n é s i e

F r a n ç a i s e

ÎlesMarquises (Fr.)

ÎlesAustrales (Fr.)

I. Pitcairn (UK)

Cook Islands (NZ)

South Georgia (UK.)

Falkland Islands (UK.)

Guadeloupe (Fr)

Isla Grande de Tierra del Fuego

PuertoRico (US)

Baffin Island

Greenland (Dk.)

Queen

Elizabeth

Islands

Ellesmere

Island

Alaska (US)Victoria

Island

Réunion (Fr.)

Îles Kerguelen (Fr.)

Sucutra (Yem.)

Islas Canarias (Sp.)

Madeira (Port.)

Acores (Port.)

Nouvelle-Calédonie (Fr.)

Palau (US)

Guam (US)

Tasmania

Mariannes Islands (US)

Borneo

CelebesSumatra

Java

Hainan Dao

Sachalin

Aleutian Islands

OstrovKotel'nyj

SevernajaZem'la

NovajaZem'la

Svalbard (Nor.)

A n t a r c t i c a

Zem'laFranca-

Iosifa

Trinidad & Tobago

Dominica

Panama

Costa RicaVenezuela

Peru

Bolivia

Argentina

Uruguay

Colombia GuyanaSuriname

Nicaragua

Ecuador

B r a z i l

Chile

Cuba

Belize

HondurasGuatemala

K i r i b a t i

El Salvador

Dom. Rep.Haiti

Mexico

C a n a d a

Russia

U n i t e d S t a t e s

Jamaica

BahamasAlgeria

Morocco

Libya

Sudan

Egypt

Ethiopia

Spain

France

Portugal

Tunisia

Italy

United

Iceland

Norway

Finland R u s s i a

C h i n a

Mongolia

Japan

Alaska(United States)

Ukraine

TurkeyGreece

Syria

Iraq

Sri Lanka

Maldives

Iran

India Myanmar

Thailand

PhilippinesVietnam

Cambodia

M a l a y s i a

Papua New Guinea

Vanuatu

SolomonIslands

Federated States of Micronesia

Nauru

Tuvalu

Kiribati

Fiji

I n d o n e s i a

A u s t r a l i a

New Zealand

Laos

Taiwan

North KoreaSouth Korea

(Burma)

AfghanistanJammu and

Kashmir

Turkmenistan

UzbekistanKyrgyzstan

Tajikistan

Pakistan

1

23

54

6 78

910 1112

13 14 12

3

4

6 78

91011

12

13

15

14

5

15

16

17

18

19

Belarus

Romania

Sweden

Ireland

Denmark

Kingdom Poland

Germany

KenyaUganda

ChadNiger

Nigeria

Cameroon

Gabon

Congo

Zaire

C. African R.

MaliMauritania

WesternSahara

Cape Verde Senegal

IvoryCoast

K a z a k h s t a n

6 78

Burkina F.

9Sao Tome. & P.

Angola

Zambia

Botswana

South Africa

Swaziland

Mozambique

Malawi

Rwanda

Burundi

Tanzania

Namibia

Lesotho

Mauritus

Seychelles

Zimbabwe

Madagascar

Somalia

Yemen

Oman

Saudi

Arabia

Eritrea12

3

4

5

Marshall Islands

AFRICA1 : Gambia2 : Guinea Bissau3 : Guinea4 : Sierra Leone5 : Liberia6 : Ghana7 : Togo8 : Benin9 : Eq. Guinea

EUROPE1 : Estonia2 : Latvia3 : Lithuania4 : Czech Rep.5 : Slovakia6 : Austria7 : Hungary8 : Slovenia9 : Bosnia & H.10 : Croatia11 : Yugoslavia12 : Albania13 : Macedonia14 : Bulgaria15 : Switzerland16 : Luxembourg17 : Belgium18 : Netherlands19 : Moldova

ASIA1 : Georgia2 : Azerbaijan3 : Armenia4 : Lebanon5 : Cyprus6 : Israel / Palestine7 : Jordan8 : Kuwait9 : Bahrain10 : Qatar11 : U. Arabs Em.12 : Nepal13 : Bangladesh14 : Bhutan15 : Brunei

Arctic Circle

Tropic of Cancer

Equator

Tropic of Capricorn

Antarctic Circle

Equator Equator

Arctic Circle

Tropic of Cancer

Equator

Tropic of Capricorn

Antarctic Circle

O0

2O0

4O0

6O0

8O0

10O0

12O0

14O0

16O0

18O0

16O0

6O0

5O0

4O0

3O0

2O0

1O0

1O0

2O0

3O0

4O0

5O0

6O0

O0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

1600

1400

GEOATLAS® WORLD VECTOR - GRAPHI-OGRE® - France - 1997

euro


De GrondwetB

StartenIn het vorige hoofdstuk heb je geleerd over de democratische rechtsstaat. Om van een democratische rechtsstaat te kunnen spreken, moet die aan een aan-tal minimale voorwaarden voldoen. (Lees eerst nog eens die voorwaarden).

Die voorwaarden beantwoorden aan het rechtvaardigheidsgevoel van alle mensen. De laatste twee eeuwen is over die voorwaarden eensgezindheid gegroeid, althans in de meeste westerse landen. Daarom zijn ze ook terug te vinden in de grondwet van al die landen. Dat is ook in België het geval.

Surf eens naar de volgende sites en ga op zoek naar de Grondwet:www.senate.be of www.dekrachtvanjestem.be

Heb je de tekst van de Grondwet gevonden? Prima! Downloaden dan, want je hebt hem nog nodig.

WetenHieronder staan een aantal grondwettelijke rechten. Welk artikel uit de Belgische Grondwet past daarbij?

● vrijheid van persoon (= niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt) (art. .....................)

● vrijheid van godsdienst (art. .....................) ● vrijheid van taal (art. .....................) ● vrijheid van onderwijs, het onderwijs is kosteloos (art. .....................) ● persvrijheid (art. .....................) ● onschendbaarheid van woning (art. .....................) ● het briefgeheim is onschendbaar (art. .....................) ● recht op arbeid (art. .....................) ● recht op sociale zekerheid (art. .....................) ● recht op sociale, geneeskundige en juridische bijstand (art. .....................) ● recht op een behoorlijke huisvesting (art. .....................) ● recht op vergaderen (art. .....................) ● recht van vereniging (art. .....................) ● petitierecht of het recht om verzoekschriften in te dienen (art. .....................) ● eigendomsrecht (art. .....................) ● gelijkheid van alle mensen (art. .....................)

48 Democratie en rechtsstaatB De Grondwet

DoenDe Grondwet is belangrijk om de rechten van de burgers te beschermen. Dat was niet altijd zo. Heel wat wantoestanden uit het verleden zijn nu dankzij onze Grondwet niet meer mogelijk. Onderzoek de stukjes hieronder en noteer erbij welk artikel in de Grondwet nu van toepassing is. Je kunt daarbij de lijst op de vorige bladzijde gebruiken.

Probleem Artikel in onze Grondwet

In de middeleeuwen: de kinderen van de armen zijn niet welkom in de school. Bovendien moeten zij vader en moeder helpen op het land.

Vanaf 1480 in heel Europa: protestanten worden wegens hun godsdienstige overtuiging vervolgd en op de brandstapel ter dood gebracht.

Einde 17e eeuw in Frankrijk: Lodewijk de Veertiende, de ‘Zonnekoning’, laat met zijn ‘lettres de cachet’ (brieven door de koning getekend) iedereen opsluiten die zijn beleid in vraag durft te stellen.

Tussen 1760 en 1820 in Engeland: wie erin slaagt een stuk grond te omheinen, wordt er eigenaar van. Heel wat kleine boeren hebben de middelen niet om hun kleine stukje grond te omheinen en zijn daardoor verplicht hun grond af te staan aan de grootgrondbezitters.

Begin 19e eeuw in de VS: slaven worden massaal uit Afrika aangevoerd en worden verplicht om te werken op de katoenvelden.


Onze rechten zijn vastgelegd in de Grondwet. Maar dat is niet overal ter wereld zo. Lees de onderstaande voorbeelden en vul daarna het artikel in de Grondwet in, dat moet voorkomen dat bij ons zoiets gebeurt.

Probleem Artikel in onze Grondwet

Ben Mabilan werd samen met zijn vijftienjarige zoon Orlando zonder bevel gearresteerd en twintig dagen opgesloten. Men dacht dat hij aanhanger was van de militaire vleugel van de verboden politieke partij. De jongen was er getuige van dat zijn vader werd geslagen en gefolterd met elektrische schokken. Hij kreeg zelf één elektrische schok toegediend.

Getta Mosis zit al tien jaar gevangen wegens zijn etnische afkomst.

Febe Vélasquez werd aangehouden omdat hij vakbondsleider is.

Andreas Christo zit in de gevangenis omdat hij vanwege zijn godsdienstige overtuiging niet in het leger wil.

Wang Xizhe zit een veertien jaar lange gevangenisstraf uit voor het uitgeven van een niet-officieel tijdschrift.

Mamadou Ba werd gedood omdat hij homo was.

Het gebouw waar Gzifa naar school ging, werd in brand gestoken door rebellen die tegen onderwijs voor meisjes zijn.

Straatkinderen worden door huurmoordenaars uit de weg geruimd omdat ze de winkeliers een doorn in het oog zijn.

Denk je dat een grondwet zulke situaties kan voorkomen? Waarom wel? Waarom niet?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50 Democratie en rechtsstaatB De Grondwet

Weten: Wat staat in de Grondwet? In de Grondwet worden twee fundamentele zaken vastgelegd:

a. de democratische rechten en vrijheden van de burgers (vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, recht op sociale zekerheid, persvrijheid,…);

b. de staatsstructuur, of hoe het land georganiseerd en bestuurd moet worden (‘scheiding der machten’, de taken van de federale overheid en van de gemeenschappen en gewesten, wat de gemeenten en pro-vincies moeten doen, hoe wetten gemaakt worden,…).

Onze Grondwet telt 198 artikelen en kan gemakkelijk in een brochure van ongeveer 35 blad-zijden worden uitgegeven. Hij is als volgt ingedeeld:

● artikel 8 tot 32: de Belgen en hun rechten; ● artikel 33 tot 166: de staatsmachten (de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht;

daar hebben we het later nog over); ● artikel 167 tot 198: het grondgebied, buitenlandse betrekkingen, financiën, het leger, de

herziening van de Grondwet.

Rechten, vrijheden en staatsmachten vormen dus duidelijk de hoofdbrok. Die artikelen bepa-len of ons land een democratische rechtsstaat is of niet. We kunnen dus gerust zeggen dat de Grondwet het fundament vormt van democratische organisatie van de staat.

In de Grondwet staan alleen algemene principes. De concrete uitwerking ervan vind je in wet-ten, decreten en besluiten. Die concrete regelingen moeten uiteraard in overeenstemming zijn met de Grondwet.

Omdat de basisprincipes van het land in de Grondwet staan, mag hij niet te makkelijk te wijzi-gen zijn. Voor een wijziging zijn strenge procedures vastgelegd. Zo kan het parlement een grondwetswijziging niet goedkeuren met een gewone meerderheid van de stemmen (dus de helft plus één). Voor een Grondwetswijziging is eentweederdemeerderheid nodig.


Extra: Spel: een grondwet en een reglement voor onze klasVorm groepjes van 2 of 3.Alle groepjes krijgen 16 kaartjes met een artikel dat ze zouden kunnen opnemen in de grond-wet van de klas.

SPELVERLOOP:

Eerste stap Ieder groepje selecteert 5 artikelen die het zeker opgenomen wil zien in de grondwet van de klas.

Ieder groepje denkt dus na en onderhandelt om te komen tot die selectie. Je hoeft de rechten en plichten niet volgens prioriteit te rangschikken.

Tweede stap De hele klas samen stelt een gemeenschappelijke grondwet op, en keurt die goed met een tweederdemeerderheid.

Concrete instructies over het verloop van deze tweede stap krijg je van de leraar op het moment zelf.

Derde stap De klas stelt een klasreglement op dat gebaseerd is op de grondwet, en keurt elk artikel goed met een gewone meerderheid (dus de helft plus 1).

De goedgekeurde grondwet wordt dus concreet gemaakt. De hele klas bespreekt de 5 grond-wetsartikelen een voor een en zoekt telkens naar concrete toepassingen die ze in het reglement kan opnemen. Bijvoorbeeld: wat betekent concreet ‘Geen enkele leerling mag gediscrimineerd worden’? Wanneer is er sprake van discriminatie? Welke straf wordt er gegeven als het toch gebeurt?

De grondwet van onze klas

Datum Handtekeningen

1

2

4

3

5

52 Democratie en rechtsstaatC De scheiding der machten

De scheiding der machtenC

Weten: Welke machten zijn er? Om een land te regeren moeten wetten gemaakt worden. Als die wetten er zijn, moeten ze in de praktijk uitgevoerd worden. En als zulke wetten aanleiding geven tot conflicten, dan moeten die opgelost worden. In een democratische rechtsstaat heeft niemand zomaar de macht om die dingen te doen. Er is ook niet één persoon of één instelling die als enige de macht heeft om die drie dingen tegelijk te doen. Er zijn drie machten en die werken min of meer zelfstandig: de wetgevende macht (de vertegenwoordigers van de bevolking), de uitvoerende macht (dege-nen die besturen), de rechterlijke macht (de rechters).

Doen: Waarom moeten de machten gescheiden zijn?Lees even het volgende.

NACHTMERRIE “Een paar maanden geleden stond ik stil voor de verkeerslichten op de hoek van de Steenstraat. Ineens botste een andere auto achteraan tegen mijn auto. De knal drukte mij in de zetel. De bestuurder van de andere auto maakte zich verschrikkelijk boos terwijl ik toch helemaal niet in fout was. De politie werd erbij geroepen en maakte een proces-verbaal op. Gisteren moest ik voor de rechtbank verschijnen. De rechter was de bestuurder van de andere auto. Hij oor-deelde dat ik voor alle kosten moet opdraaien. Bovendien veranderde hij snel even de wet. En hij voegde er nog aan toe dat hij zou zorgen dat de wet streng zou worden toegepast. Daardoor mag ik nu de volgende zes maanden mijn auto niet besturen.”

Stel dat jou dat overkwam, zou je dan ook van een nachtmerrie spreken? Waarom?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


DROOM “Vorige week voetbalde België tegen Brazilië. België won de vriendschappelijke match met 11-1. Eerlijk heidshalve moeten we eraan toevoegen dat de scheidsrechter een Belg was.”

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stel dat dat echt gebeurt, zou je dat dan ook een droom noemen? Waarom wel? Waarom niet?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe kunnen zulke situaties worden vermeden?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Weten: Wie zijn de drie machten?De wetgevende macht is in handen van het parlement, de uitvoerende macht ligt bij de regering (en de koning), en de rechterlijke macht wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken.

In de Grondwet staat dat de koning het staatshoofd is, maar in realiteit heeft de koning geen politieke macht. Zijn functie is vooral protocolair. Hij moet vooral ceremoniële taken vervullen.

In de praktijk zijn die drie machten niet helemaal gescheiden, er is een zekere wisselwerking. In theorie is de wetgevende macht (het verkozen parlement) de belangrijkste macht, omdat het parlement het volk vertegenwoordigt. Het parlement beslist over de wetten en daardoor over de organisatie van de uitvoerende en de rechterlijke macht. Maar in realiteit heeft de uitvoerende macht (de regering) meer overwicht. De regering bestuurt het land en ontwerpt de meeste wetten. De regering

heeft in principe ook de steun van de meerderheid in het parlement. De scheiding tussen de uitvoerende macht en de wetgevende

macht is dan ook niet zo strikt. En ook de rechterlijke macht moet wetten interpreteren wanneer zij recht spreekt. De drie machten zijn dus wel zelfstandig maar tussen hen bestaat er ook een zekere wisselwerking.


DoenVerbind op de juiste manier met elkaar:

Wetten maken rechterlijke macht regering

Wetten uitvoeren wetgevende macht hoven en rechtbanken

Wetten interpreteren en rechtspreken uitvoerende macht parlement

DoenHieronder vind je drie verhalen uit het dagelijkse leven. Herken je in de drie verhalen de wet-gevende, uitvoerende en rechterlijke macht? Kun je hier spreken van scheiding der machten?

NA DE SCHOOLFUIF Milan: “Vorige week zaterdagnacht hield de politie mij tegen. Ik kwam rond 3 uur van de schoolfuif met de fiets en mijn licht brandde niet. Mijn pa had mij nog verwittigd. Dat hadden die mannen natuurlijk gezien. Gelukkig had ik niet gedronken. Ik heb een preek van 15 minu-ten gekregen, maar ze hebben geen pv opgesteld. Ik zal dus geen boete moeten betalen. Oef. Coole gasten die flikken.”

Wetgevende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Uitvoerende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rechterlijke macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Scheiding der machten? Ja - Nee

Kun je ook verwoorden waarom?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


RUG AAN RUG … Emma: “Ik heb gisteren vijf bladzijden straf gekregen van de studiemeester. Ik zat op de sport-velden met mijn rug tegen de rug van een meisje uit mijn klas. Niets aan de hand. Tenminste dat dacht ik. Maar de leraar met toezicht vond dat dat niet paste. Ik vroeg hem waarom, maar dat kon hij zo direct niet uitleggen. Laat vallen, dacht ik. Vijf bladzijden aan mijn broek. En nog goed dat ik mij niet te hevig verde-digde, want dan wordt de portie verdubbeld.”

Wetgevende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Uitvoerende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rechterlijke macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


SIGARETJE PAFFEN Seppe: “Gisteren betrapte de leraar met toezicht mij tijdens de speeltijd met een sigaret. Brute pech! Hij kon er niet mee lachen. Daar heeft die man meestal moeite mee. Ik had niet echt een excuus en ik probeerde er mij dan ook niet uit te babbelen. Dat is onnozel. Het werd een zaak werd voor het begeleidingsteam, dat bestaat uit vier leraren. Zij komen één keer per week samen om straffen uit te spreken voor zware overtredingen. Als een sigaret roken nu ook al een zware overtreding is.” (een week later) Seppe: “Eén dag uitsluiting heb ik gekregen. Ik was nog niet goed binnen of ze begonnen al te zwaaien met het schoolreglement. Bij ons is het schoolreglement opgesteld door het schoolbestuur, door de directie, de ouders en door een afvaardiging van de leerlin-gen. Er was niet veel dat in mijn voordeel sprak. En zo komt het dat ik vandaag thuis zit straf

te schrijven.”

Wetgevende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Uitvoerende macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rechterlijke macht:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


De rechterlijke machtD


StartenMet de rechterlijke macht komen we soms onzacht in aanraking. Als we een overtreding begaan, kunnen we beboet worden. Als we een misdaad begaan, kunnen we gevangenisstraf oplopen. Maar bestraffen is niet gemakkelijk. Maak groepjes van vier tot zes leerlingen. Je krijgt de beschrijving van een aantal misdrijven. Jullie zijn de jury of zelfs de rechters. Jullie bepalen de straf en de strafmaat voor die misdrijven. Probeer dat zo eerlijk mogelijk te doen! Houd rekening met de slachtoffers als die er zijn. Houd ook rekening met de dader. En noteer ook waarom je voor die bepaalde straf en strafmaat hebt gekozen.

Mogelijke straffen zijn: bevel tot het betalen van een schadevergoeding, een boete, een voor-waardelijke straf, gemeenschapsdienst, gevangenisstraf, een verblijf in een jeugdinstelling, dwangarbeid,...Of beslissen jullie tot vrijspraak?

GEVAL 1: De beschuldigde is voetballer Wim P. (26). Hij staat terecht voor illegaal wapenbezit. Toen hij tijdens de winterstop vanuit Rome naar Brussel wilde vliegen, werd het wapen in zijn handbagage gevonden. P. die een driejarig contract uitdient bij AS Roma, zei dat het wapen een kerstcadeau was voor zijn zus. Hij was vergeten dat het in zijn bagage zat, anders had hij het wel aangegeven. P. pleit onschuldig voor illegaal wapenbezit.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58 Democratie en rechtsstaatD De rechterlijke macht

GEVAL 2: De beschuldigde is R. NV, een belangrijk bedrijf dat wereldwijd 15.000 mensen tewerkstelt. Vijf jaar geleden dumpte het bedrijf illegaal vaten met radioactief afval en bedekte ze met een laag aarde. De vaten werden verondersteld lekvrij te zijn en de grond werd verkocht aan een project-

ontwikkelaar die er een verkaveling van maakte. De projectontwikkelaar beweert helemaal niet op de hoogte te zijn geweest van het radioactief afval.

Routinetests tonen nu een ongewoon hoge radioactiviteit in de nieuwe wijk. De vaten lekken intussen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEVAL 3: De beschuldigde is Fre P., een 16 jaar oude Gentenaar. Hij overviel Lisa Bertels, een 75-jarige weduwe. Hij trok haar handtas uit de hand terwijl ze stond te wachten om de straat over te steken. De oude dame keerde net terug van de bank waar ze een paar rekeningen had betaald. De buit bedroeg 20 euro. De oude dame die lijdt aan een hartkwaal, verblijft nog steeds in het ziekenhuis, waar ze in shock naartoe werd gebracht.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEVAL 4: De beschuldigde is Clara C. (49). Zij stichtte brand bij Goed en Goedkoop, een

verzekeringsmaatschappij in Zaventem, nadat ze was ontslagen. Mevrouw C. werkte reeds 25 jaar bij Goed en Goedkoop. Vijf mensen werden gewond door de brand. De maatschappij verkeerde al een tijdje in financiële moei-lijkheden, daarom ook werden onlangs 18 mensen ontslagen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


GEVAL 5: De beschuldigde is politieagent Karel J. (45). Op 24 december hield hij Cindy T. tegen omdat ze te snel door de dorpskom van Baasvelde reed. Omdat het kerstavond was, wilde agent J. het voorval best door de vingers zien voor 15 euro en een kus.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEVAL 6: De beschuldigde is Mika N. Deze 23-jarige man kidnapte de 5 jaar oude doch-ter van de minister van Binnenlandse Zaken. De jongeman eiste dat 1 miljoen euro werd achtergelaten in een vuilnisbak in het park. Met het geld wilde hij de oorlogswezen opvangen. De man dreigde ermee de dochter van de minister om te brengen als aan zijn eis niet tegemoet werd gekomen. Hij werd gearresteerd toen hij de buit kwam ophalen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEVAL 7: De beschuldigde is Dries B. (33). Hij doodde zijn vrouw toen hij haar in bed

betrapte met zijn beste vriend. Hij wurgde haar nadat hij zijn vriend bewus-teloos had geslagen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na de oefening breng je alle vonnissen samen. Welke argumenten hebben meegespeeld in het bepalen van de strafmaat? Jullie kunnen ook een advocaat of een jurist uitnodigen in de klas. Welke strafmaat zou hij bepalen? Ga in de krant op zoek naar uitspraken van rechts-zaken. Vergelijk die met jullie eigen vonnissen. Waren jullie strenger? Of minder streng? En waarom? Kan een rechter in de realiteit om het even welke straf opleggen?


Weten: Hoe is het gerecht in België georganiseerd?

Bron: Orde van Advocaten

uitsluitend strafzaken: hebben betrekking op overtredingen (bijvoorbeeld verkeersovertredingen, nachtlawaai), wanbedrijven (bijvoorbeeld diefstal, oplichterij) en zware misdrijven (bijvoorbeeld gewapende overval, moord)

uitsluitend burgerlijke zaken: hebben betrekking op geschillen tussen burgers onderling (bijvoorbeeld betwistingen over huur) en tussen burgers en de overheid (bijvoorbeeld betwistingen over onteigeningen)

strafzaken + burgerlijke zaken

VREDEGERECHTENgeschillen tot € 2.500geschillen i.v.m. huur en pacht

CORREC-TIONELERECHT-

BANKEN(per gerech-telijk arron-dissement)

FAMILIE- EN JEUGD-

RECHT- BANKEN

(per gerech-telijk arron-dissement)

BURGER-LIJKE

RECHT-BANKEN

RECHTBANKEN VAN EERSTE AANLEG

RECHTBANKEN VAN

KOOPHANDEL(per gerechtelijk arrondissement)

ARBEIDS-RECHTBANKEN

RAAD VAN STATE

HOVEN VAN BEROEP

ARBEIDS-HOVEN

HOVEN VANASSISEN

beroepsprocedure

GRONDWETTELIJK HOF

HOF VAN CASSATIE

POLITIERECHTBANKEN geschillen i.v.m. verkeersongevallen en overtredingen


Weten: De organisatie van de rechterlijke machtHet vredegerecht

De vredegerechten behandelen alle zaken met een waarde van minder dan 2500 euro en betwistingen over huur, onteigeningen, erfdienstbaarheden, landbouwzaken en geesteszieken.

De politierechtbank

De politierechtbanken hebben elk een burgerlijke en strafrechtelijke kamer:

● De burgerlijke kamers behandelen schadekwesties bij verkeersongevallen.

● De strafrechtelijke kamers zorgen voor de bestraffing van verkeersovertre-dingen en de bestraffing van de lichte misdrijven zoals nachtlawaai, vandalisme, winkeldiefstallen enzovoort. De gemeenten mogen zulke overtredingen ook administra-tief bestraffen met een GAS-boete (een Gemeentelijke Administratieve Sanctie).

De rechtbank van eerste aanleg

De rechtbank van eerste aanleg is een algemene rechtbank die familie- en jeugdzaken, burger-lijke zaken en strafzaken behandelt. Ze oordeelt ook over de uitvoering van straffen.De rechtbank van eerste aanleg is georganiseerd in 12 arrondissementen in België en elke rechtbank van eerste aanleg heeft volgende afdelingen:

● De familie- en jeugdrechtbank Deze rechtbank behandelt familiale geschillen en jeugdzaken. De rechtbank hecht veel

belang aan bemiddeling tussen de partijen. Jongeren hebben hoorrecht in zaken over het ouderlijke gezag, de verblijfsregeling en de contacten met hun ouders.

De familie- en jeugdrechtbanken gaan over zaken zoals echtscheiding, adoptie, de uitkering van kinderbijslag, onder-houdsregelingen, erfenissen en testamenten en de reactie op strafbare daden van minderjarigen (bijvoorbeeld plaatsing in een instelling).

● De burgerlijke rechtbank behandelt rechtszaken die niet exclusief toegekend zijn aan andere rechtbanken, bijvoorbeeld

rechtszaken waarvan het bedrag hoger is dan 2500 euro (zaken van minder dan 2500 euro worden namelijk door een vredege-

recht behandeld), zaken in beroep van het vredegerecht,… ● De correctionele rechtbank behandelt misdrijven (bijvoorbeeld

diefstal en namaken van identiteitskaarten) die niet aan de politierecht-bank of het hof van assisen (zie verder) zijn toevertrouwd.

De rechtbank van koophandel

De rechtbanken van koophandel behandelen handelsgeschillen met een waarde van meer dan 2.500 euro, geschillen over handelspraktijken, oneerlijke concurrentie en bescherming van verbruikers.


De arbeidsrechtbank

De arbeidsrechtbanken beslechten geschillen betreffende individuele arbeidscontracten, arbeidsongevallen, sociale uitkeringen enzovoort.

Het hof van beroep

Er zijn 5 hoven van beroep, een in Antwerpen, Brussel, Gent, Luik en Bergen. ‘In beroep gaan’ (of ‘in hoger beroep gaan’) betekent dan men niet akkoord gaat met de uit-spraak van de eerste rechtbank die de zaak heeft behandeld en zich tot een hogere rechtbank wendt om herziening van de beslissing te krijgen. Het hof van beroep behandelt de beroepen tegen de eerste vonnissen uitgesproken door een rechtbank van eerste aanleg en een correctionele rechtbank.

Het arbeidshof

De 5 hoven behandelen de beroepen tegen vonnissen, uitgesproken door de arbeidsrechtbanken.

Het hof van assisen (of assisenhof)

In elke provincie is er een assisenhof. Een assisenhof oordeelt over zware misdrijven zoals moord en brandstichting, politieke misdrijven en persmisdrijven.Het hof van assisen bestaat uit drie rechters en twaalf juryleden. De jury beslist alleen over de schuld van de beschuldigde, en stelt daarna samen met de drie rechters de straf vast. Tegen een uitspraak van het hof van assisen is geen hoger beroep mogelijk, enkel het Hof van Cassatie kan nog een uitspraak doen over de procedure. Als het Hof van Cassatie oordeelt dat de procedure niet wettelijk verlopen is, moet de rechtszaak overgedaan worden door een ander assisenhof.

Het Hof van Cassatie

Er is slechts één Hof van Cassatie in België. Het is het hoogste rechtscollege. Het Hof van Cassatie waakt over de juiste toepassing van de wetten door de hoven en rechtbanken. Een geschil kan slechts bij het Hof van Cassatie terechtkomen nadat het reeds door een eerste rechter en een rechter in beroep werd beoordeeld. Het Hof van Cassatie onderzoekt niet de grond van de zaak, enkel de wette-lijkheid van de procedure. Wanneer het Hof van Cassatie oordeelt dat er iets niet volgens de wet is verlopen, zal het Hof de beslissing verbreken. Men begint dan de rechtszaak van voren af aan, bij een andere rechtbank met dezelfde bevoegdheid.


Zetelende en staande magistratuur

In de hoven en rechtbanken maakt men een onderscheid tussen de zetelende magistratuur en de staande magistratuur.

De zetelende magistratuur zijn de rechters en raadsheren.

De staande magistratuur is het openbaar ministerie. Dat vertegenwoordigt het belang van de samenleving. Het heeft een dubbele taak:

● Misdrijven opsporen en onderzoeken, de daders vervolgen en hun bestraffing vorde-ren. Dat is veruit de belangrijkste taak. Wanneer die magistraten voor de rechtbanken een straf vragen, doen zij dat al rechtstaande, daarom spreekt men van de staande magistratuur.

● De rechter bijstaan met advies over de toepassing van de wet op het voorgelegde geschil.

Weten: Familie- en jeugdrechtbank Wist je dat...

● de familie- en jeugdrechtbank drie afdelingen heeft: de familierechtbank, de jeugdrecht-bank en de kamer voor minnelijke schikking

● de jeugdrechter in uitzonderlijke gevallen een zaak van een jongere, ouder dan 16, door een volwassenen-rechtbank kan laten behandelen?

● jongeren die iets misdoen, komen voor de jeugdrech-ter. Die beslist wat er met hen moet gebeuren.

Voor een klein misdrijf krijgen ze een lichte straf. Ze moeten bijvoorbeeld de schade betalen die ze hebben aangericht. (In de praktijk draaien de ouders daarvoor op.) Of de jongere moet een aantal uren klusjes opknap-pen in de gemeente of elders. Sommige jongeren plegen ver-schillende kleine misdrijven. Dan

kan de jeugdrechter hen naar een open instelling sturen. Daar krijgen ze

begeleiding. Maar ze houden nog wat vrijheid. Ze mogen soms naar huis.

Maar als een jongere een zwaar misdrijf pleegt, dan moet hij naar een gesloten instel-

ling. Daar probeert men hem of haar op het rechte pad te helpen.


Doen Hieronder staan een aantal concrete situaties. Probeer in te vullen welke rechtbank of welk gerechtshof elk van die situaties behandelt. Je kunt je hiervoor baseren op de tekst over de organisatie van de rechterlijke macht.

De 17-jarige D.v.B. werd op heterdaad betrapt toen zij in de Hulststraat te B. inbrak in het huis van een bejaard echtpaar. Het meisje bleek niet aan haar proefstuk toe. Na een huiszoeking vond men bij haar de buit van 30 gelijkaardige inbraken in de regio.

De 15-jarige E. is de voorbije maanden her-haaldelijk door de politie opgepakt voor allerlei drugsdelicten. De ouders weten met E. geen raad meer en willen niet meer opdraaien voor alles wat E. mispeutert.

D.D. werd na de voetbalwedstrijd opgepakt wegens openbare dronkenschap.

De buren Hugo B. en Jochen V. maken ruzie over de appelboom in de tuin van eerstge-noemde. De kruin van de appelboom zou te ruim zijn en geen zon meer doorlaten op de kleine koer van Jochen.

1

2

3

4


De ouders van Mateo willen scheiden en maken ruzie over waar Mateo moet wonen. Mateo wil ook zelf zijn mening kunnen geven.

Rudy E. werd in een dronken toestand tegengehouden door de federale politie. Hij reed een fietser aan, gelukkig zonder veel schade.

Twee hooligans moeten voor de rechter verschijnen wegens opzettelijke slagen en verwondingen en smaad aan de politie.

Weten: HoorrechtKinderen en jongeren (=al wie jonger is dan 18 jaar) hebben hoorrecht of spreekrecht. Wanneer een rechter een beslissing moet nemen in een zaak waar de jongere een belang heeft, kan de rechter beslissen de jongere te spreken. Dat kan bijvoorbeeld als je ouders zouden scheiden. Dat kan bijvoorbeeld als je ouders scheiden. Wanneer je door de rechter gehoord wordt, dan is niemand anders aanwezig bij dat gesprek. Het gesprek is vertrouwelijk en je kunt zeggen hoe je je voelt, wat je denkt, wat je zorgen zijn en wat je verwacht. Je hoeft dus niet te getuigen over wat je gezien of gehoord hebt. Je moet geen kant kiezen. Dat wil niet zeggen dat jij beslist over waar en bij wie je wilt verblijven in geval van echtschei-ding, maar de rechter zal uiteraard wel rekening houden met jouw getuigenis.

5

6

7


DoenMisschien denk je nu: “Mij overkomt het nooit.”Lees dan even het volgende verhaal en beant-woord de vragen. DADER VOOR DE RECHTER DOOD ONDER BETONBLOK Op een dag stond Frederic met zijn 14-jarige vriend Ralph in Anderlecht op de brug over de spoorweg. Op de reling lag een zwaar betonblok. Op het ogenblik dat de trein tussen Gent en Brussel kwam aangereden, duwde Frederic het betonblok naar beneden. Het was raak. Het blok verbrijzelde de voorruit van de trein en de treinbestuurder was op slag dood. Als bij wonder raakte geen enkele passagier gewond. De trein kwam 1 km verder automatisch tot stilstand.

Getuigen zagen twee jongeren op de brug weglopen. Dankzij hun beschrijving werden de twee diezelfde nacht nog door de politie onderschept. Al tijdens het eerste verhoor gingen ze tot bekentenissen over. Ze probeerden eerst om de schuld in elkaars schoenen te schuiven. Uiteindelijk nam Frederic de verantwoordelijkheid op zich. Frederic werd een paar weken later 18 jaar.

De jeugdrechter gaf het dossier uit handen. Dat wil zeggen dat Frederic als volwassene berecht werd.Drie jaar na de feiten moest Frederic C. voor een assisenhof verantwoording afleggen.

De jury hield tijdens haar beraad rekening met wat er in de familiale verzekering van de moeder van Frederic stond. Die verzekering betaalt geen schadevergoeding als er misdadig opzet is.

Frederic werd veroordeeld voor ‘onopzettelijke slagen en verwondingen, met de dood van de treinbestuurder tot gevolg”. Hij kreeg vijf jaar cel met uitstel. De jury vond dat hij wel schuldig was voor het gooien van de betonblok, maar dat hij niet de bedoeling had om de bestuurder te doden.

Door die uitspraak hebben de verzekeringen de schade volledig vergoed. De assisenjury heeft de moeder van Frederic behoed voor het bankroet.

● Wat was het misdrijf in deze zaak? ● Wat gebeurde er met Ralph? ● Wat gebeurde er met Frederic? ● De jeugdrechter gaf het dossier uit

handen, zo staat er in de tekst. Wat betekende dat voor Frederic?

● Wat vind je zelf van de straf die Frederic kreeg?


Zonder persvrijheid geen democratische rechtsstaatE


Weten: Welke opdracht hebben de media?Een essentiële pijler van onze democratische rechtsstaat is de vrijheid van meningsuiting en, wat daarvan afgeleid is, de persvrijheid. Media als kranten, tijdschriften, radio, televisie en het internet spelen een belangrijke rol in het verschaffen van informatie. Een vrije pers is heel belangrijk in een democratie. De media moeten onafhankelijk, dus zonder inmenging van de overheid, kunnen werken.

In een dictatuur is de pers niet vrij. De overheid bepaalt wat in de berichtgeving aan bod mag komen en wat niet. De berichtgeving wordt gecensureerd. Want in een dictatuur verdraagt de overheid geen kritiek.Ook in een democratie zullen beleidsmensen het liefst positieve aspecten van hun beleid bekend maken. Daarom is er in elke democratie behoefte aan een vrije pers, aan media die onafhankelijk en ongecontroleerd de samenleving voorzien van informatie en kritische commentaren.

De ‘vrijheid van drukpers’ – waarmee álle media wordt bedoeld – is dan ook een grondwettelijk recht (art. 25). De persvrijheid moet garanderen dat de media voluit hun opdracht in de samen-leving kunnen vervullen: bijdragen tot goed geïnformeerde burgers.

Wat houdt die maatschappelijke opdracht precies in? Welke functies hebben de media?

68 Democratie en rechtsstaatE Zonder persvrijheid geen democratische rechtsstaat

1

2

3

4

Informatie geven over de werking van de overheid

De overheid is allereerst zélf verplicht tot ‘openbaarheid van bestuur’. Dat wil zeggen: ze is verplicht om de bevolking tijdig en correct te informeren over nieuwe maatregelen en veran-deringen in het beleid. (Bijvoorbeeld over de wijziging van de reglementering betreffende studiebeurzen; over de wijziging van de voorwaarden voor de verbeterings- en renovatiepremie). Bovendien is ze verplicht om bestuursdocumenten te laten inkij-ken of er een kopie van te bezorgen aan de burger die daarom vraagt. (Bijvoorbeeld verslagen van de gemeenteraad,… )

Ook de media moeten informatie kunnen geven over de werking van de overheid en over hoe het gesteld is met de naleving van de rechten van de burgers. Om die functie goed te kunnen uitoefenen, hebben de media het recht om ongehinderd informatie te verzamelen en die bekend te maken. Dat recht gaat gepaard met de plicht om te zorgen dat die informatie correct is. De media moeten de feiten onpartijdig verzamelen, mogen geen belangrijke informatie schrappen of zaken verdraaien. Wanneer gepubliceerde informatie nadien toch foutief blijkt, dan moeten de media dat rechtzetten.

De waakhond zijn van de democratie

Deze functie houdt verband met de vorige. De media houden de overheid en de politieke wereld voortdurend in de gaten. Ze volgen het beleid en politici op de voet en brengen daar-over kritisch verslag uit voor de bevolking. De media moeten daarbij onafhankelijk werken en mogen aan geen druk toegeven.

De publieke opinie mee vormen

De media geven dus niet alleen informatie, ze geven ook kritiek en commentaar op het beleid en nemen een standpunt in tegenover het beleid. Daarmee beïnvloeden ze ook de lezers, luisteraars en kijkers. De media hebben daardoor een zekere macht over de publieke opinie.

Daarom is het erg belangrijk dat er een verscheidenheid van opinies te lezen en te horen is. De bevolking moet kennis kunnen nemen van meerdere meningen in verschillende media. Daarnaast is het belangrijk dat de bevolking duidelijk het onderscheid kan zien tussen de feiten en een mening over die feiten.

Een spreekbuis zijn voor de bevolking

De media houden voortdurend voeling met wat leeft bij de bevolking en maken dat bekend voor iedereen, ook voor de politici. Door hun berichtgeving slagen de media er ook in om the-ma’s op de politieke agenda te plaatsen.

Maar berichtgeving is altijd een keuze: sommige thema’s brengen ze (uitgebreid) onder de aandacht, andere komen nauwelijks of niet aan bod. Journalisten bepalen dus mee wat politiek

Geld voor wegenwerkenDe Vlaamse minister van Openbare Werken heeft het investerings- en onder-

houdsprogramma voor openbare werken

vastgelegd. Voor de Westhoek wordt 7

miljoen euro opzijgelegd voor een aantal

wegrenovaties en er gaat 5,2 miljoen naar

aanleg en onderhoud van fietspaden in

Heuvelland en de doortocht van Kemmel.


5

al dan niet belangrijk is. Een bijzondere vorm van journalistiek is de onderzoeksjournalistiek. Die gaat verder dan het nieuws dat op de redacties binnenkomt. Onderzoeksjournalisten gaan zelf achter verborgen feiten aan (die vaak te maken hebben met wantoestanden, corruptie, machtsmisbruik, onrecht enzovoort). Zo’n diepgravend onderzoek kan soms maanden tot jaren duren voor de journalist er een rapport over publiceert.

Een forum bieden aan de bevolking

Via de media krijgt de bevolking de kans en de ruimte om zelf meningen in de openbaarheid te brengen, en zo deel te nemen aan het publieke debat. Denk bijvoorbeeld aan de opiniestuk-ken en lezersbrieven in kranten en tijdschriften.

Burgers nemen ook zelf initiatieven om via weblogs, internetforums, facebook, twitter,… opi-nies te delen en nieuws te maken.

Die vijf functies van de media zijn voor een democratie zo belangrijk, dat men de media wel eens de vierde macht (naast de drie staatsmachten) noemt.

Doen ● Bekijk een krant of de website

van een persmedium. Welke functies van de media vind je er allemaal in terug?

● Zoek een artikel in de krant dat gewoon FEITEN weergeeft, en een artikel dat een MENING over de feiten weergeeft.

● Zoek enkele recente voorbeel-den – uit het buitenland – waaruit duidelijk blijkt dat de overheid de media aan banden legt.

70 Democratie en rechtsstaatF Dictatuur en democratie

F Dictatuur en democratie

WetenIn 1918 leed Duitsland de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. De nasleep van die nederlaag veroorzaakte er een zware crisis. Veel Duitsers leden honger en armoede. Bovendien waren zij zwaar ontgoocheld over de nederlaag. Ze vonden ook dat de overwinnaars Duitsland onrechtvaar-dig behandelden en het land te zwaar straften. In die omstandigheden konden Adolf Hitler en zijn nazipartij NSDAP zich geleidelijk opwerken. Zij beloofden immers de crisis op te lossen en van Duitsland weer een

machtige staat te maken. Door heel wat goed uitgekiende redevoeringen en indrukwekkende bijeenkomsten met vlaggen en optochten slaagde Hitler erin heel veel aanhan-gers achter zich te krijgen. Geweld tegen degenen die het niet met hem eens waren, werd niet geschuwd. Maar ook bij de verkie-zingen deden de nazi’s het goed.

In 1933 werd Hitler rijkskanselier (eerste minister) van Duitsland en in 1934 werd hij president. Door

alle belangrijke posten toe te kennen aan zijn aan-hangers en vertrouwelingen, kon hij zijn machtspositie

verder uitbouwen. Door grootscheepse propaganda zette Hitler de Duitsers almaar meer naar zijn hand. Wie niet volgde

werd uitgeschakeld. Zo groeide Duitsland in de jaren 1930 uit tot een gewelddadige dictatuur. Hitler was er de ‘Führer’, de enige leider.

Hitler was een voorstander van een totalitaire maatschappij. Aan het individu en zijn vrijheden werd weinig belang gehecht. Het individu was een onderdeeltje van de ‘volks-

gemeenschap’ en moest zich totaal inzetten voor de belangen van de staat. Staatsbelang boven individueel belang. “Deutschland über alles.” Ook jonge-

ren werden ingeschakeld in organisaties die van en voor de staat waren. In de Hitlerjugend kregen ze een opvoeding die heel erg militair geïnspireerd was. Ze leerden er blindelings te gehoorzamen en geraakten er overtuigd van de grootheid van Hitler en van de Duitse staat.

In zijn streven om Duitsland tot de machtigste staat van Europa te maken, lokte Hitler in 1939 de Tweede Wereldoorlog uit. De Duitse nederlaag in 1945

betekende tegelijk de val van Hitler.


DoenOp bladzijde 52 kun je lezen dat de scheiding van de machten een van de kenmerken van de democratie is. Lees hieronder een tekst uit 1938 van Hans Frank, hoofdjurist van nazi-Duits-land. Los daarna de vragen op.

a. Aan het hoofd van het rijk staat de leider van de NSDAP en dit voor het leven. b. Krachtens zijn leiderschap van de NSDAP is hij leider en kanselier van het rijk. Als staats-

hoofd heeft hij het opperste staatsgezag in handen, als hoofd van de regering beheert hij de ganse centrale administratie. Het staatshoofd en de regeringsleider zijn verenigd in één persoon. Die is opperbevelhebber van alle strijdkrachten.

c. De Führer en rijkskanselier is de wetgevende afgevaardigde van het Duitse volk en bepaalt, zonder daarbij rekening te houden met vormelijke voorwaarden, de structuur en de algemene politiek van het Rijk.

d. De Führer is de opperste rechter van de natie… Het kenmerk van het grondwetgevende recht in het Derde Rijk is dat het niet het systeem van bevoegdheden weerspiegelt maar de relatie van het geheel van het Duitse volk tot een persoonlijkheid die bezig is geschiedenis te maken… De Führer wordt niet geruggensteund door wetgevende bepalingen, maar door zijn verwezenlijkingen die hem worden ingegeven door zijn roe-ping en toewijding voor het volk… De wetgeving in Duitsland is het wettelijk maken van de historische wil van de Führer…”

● Waren de nazi’s voorstander van de scheiding van de machten?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

● Waarom mag je zeggen dat Hitler de dictator van Duitsland was?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

72 Democratie en rechtsstaatF Dictatuur en democratie

Hierna vind je enkele gegevens over het regime in Duitsland ten tijde van Hitler. Op een of andere manier bewijzen zij dat de principes van de democratische rechtsstaat (zie bladzijde 41) aangetast werden. Noteer bij elke tekst het overeenstemmende nummer van het principe van de democratische rechtsstaat dat niet wordt toegepast.

HITLER OVER HET ‘FÜHRERPRINZIP’“Er mogen geen meerderheidsbeslissingen zijn, slechts verantwoordelijke personen. Natuurlijk kan iedereen raadgevers naast zich hebben, maar de beslissing wordt genomen door één man. Slechts hij heeft het gezag en het recht bevelen te geven. Het zal niet mogelijk zijn het helemaal zonder parle-ment te doen. Maar dat zal dan een raadgevend lichaam zijn.”

Joden, homoseksuelen en zigeuners waren het slachtoffer van de naziter-reur. Hun vervolging eindigde met massale uitroeiing. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte het naziregime zich schuldig aan volkerenmoord.

De “Verordeningen tot Bescherming van Volk en Staat” maakten het de regering mogelijk om willekeurige aanhoudingen te verrichten. Alle moge-lijke tegenstanders konden zo uitgeschakeld worden.

De nieuwsverstrekking, de vrijetijdsbesteding en de kunst kregen als taak propaganda te maken voor het regime. Ze werden dan ook geplaatst onder strenge controle en censuur vanwege de staat. Het ministerie van Propaganda, onder leiding van Joseph Goebbels, beschikte over uitge-breide macht. Veel kunstenaars, schrijvers en geleerden die zich niet aan deze censuur wilden onderwerpen, verlieten Duitsland.

2


Hoe democratisch ben ik?G

Afsluiten: De D-test van Rokeach (uit “De prijs van de democratie” uitgegeven door de Koning Boudewijnstichting)

De Amerikaanse socioloog M. Rokeach ontwierp een test om na te gaan in hoever een persoon democratisch ingesteld is.

Democratisch ingestelde mensen hebben wel een eigen mening, willen die verdedigen en hun verantwoordelijkheid opnemen. Maar ze staan ook open voor andere meningen. Ze zijn verdraagzaam en bereid tot compromis, bereid om ‘water bij de wijn te doen’.

HOE VUL JE DE TEST IN? Bij elke stelling ken je een cijfer toe, al naargelang je het met de stelling eens of oneens bent:

Denk niet te lang na voor je een cijfer invult. Wees zo spontaan mogelijk, je eerste idee is meestal het eerlijkst.Achteraf worden de scores in de klas besproken.

-3 -2 -1 0 +1 +2 +3

Als ik er de kans toe had, zou ik de wereld een grote dienst bewijzen.

Het leven wordt zinvol als men zich inzet voor een ideaal of een doel.

Er zou zoveel gedaan moeten worden en er is zo weinig tijd.

-3 = volstrekt oneens-2 = sterk oneens-1 = eerder oneens

0 = neutrale houding +1 = eerder eens +2 = sterk eens +3 = volstrekt eens

74 Democratie en rechtsstaatG Hoe democratisch ben ik?

-3 -2 -1 0 +1 +2 +3

De democratie is de beste regeringsvorm en het is nog beter wanneer er een intellectuele elite regeert.

Mijn bloed begint te koken als iemand koppig weigert toe te geven dat hij verkeerd is.

Het is normaal dat iemand veel beter op de hoogte is van de ideeën waarin hij gelooft, dan van de ideeën die hij bestrijdt.

Al bij al is de wereld waarin wij leven een erg eenzaam oord.

Het allerergste wat iemand kan doen, is in het openbaar die mensen aanvallen die in hetzelfde geloven als hijzelf.

Eigenlijk is een mens maar een hulpeloos en armzalig wezen.

Eigenlijk is het toch maar het beste vrienden te kiezen die dezelfde smaak en ideeën hebben als jijzelf.

Ik zou graag iemand hebben die me kan zeggen wat ik moet doen als ik persoonlijke problemen heb.

Er zijn mensen die ik haat vanwege hun overtuiging.

Als er in een groep te grote meningsverschillen bestaan, zal de groep wel snel uit mekaar vallen.

Er zijn maar twee soorten mensen, zij die voor de waarheid zijn, en zij die ertegen zijn.

De enige manier om te weten wat er in onze gecompliceerde wereld omgaat, is te vertrouwen op leiders of experts die ons vertrouwen waard zijn.

In een hevige discussie ben ik meestal zo sterk bezig met wat ik ga zeggen, dat ik vergeet te luisteren naar wat de anderen zeggen.


-3 -2 -1 0 +1 +2 +3

Een compromis maken met je tegenstander is gevaarlijk, want het is meestal een verraad aan de eigen zaak.

De meeste mensen weten gewoon niet wat goed voor hen is.

Hoewel vrije meningsuiting belangrijk is, kan men ze spijtig genoeg niet aan alle groepen toestaan.

Als ik me eenmaal begin op te winden in een discussie, kan ik niet stoppen.

Uiteindelijk bestaat er waarschijnlijk maar één waarheid.

De meeste mensen trekken zich van een ander niets aan.

In een discussie vind ik het dikwijls nodig enkele keren hetzelfde te zeggen om zeker te zijn dat men mij begrepen heeft.

Iemand die zich voor alles en nog wat interesseert, heeft meestal maar een zwakke persoonlijkheid.

De meeste mensen die over maatschappelijke problemen spreken, weten spijtig genoeg niet waarover ze het hebben.

BEREKEN NU JE SCORE AAN DE HAND VAN DE VOLGENDE TABEL:

Mijn persoonlijke score is(totaal aantal punten):

............................................/175

-3 = 1 punt-2 = 2 punten-1 = 3 punten0 = 4 punten+1 = 5 punten+2 = 6 punten+3 = 7 punten

76 Democratie en rechtsstaatG Hoe democratisch ben ik?

BETEKENIS VAN JOUW SCORE BIJ DE ROKEACH-TESTMet die test gaat Rokeach na hoe democratisch of dogmatisch iemand is. Wie dogmatisch is, gaat uit van de stelling ‘er bestaat één en maar één waarheid, namelijk de waarheid die ik ken’. Dogmatisme houdt verband met een autoritaire, niet-democratische houding. Dogmatische, autoritaire mensen hebben het moeilijk met opvattingen die afwijken van hun opvattingen. Ze aanvaarden moeilijk dat andere mensen een andere kijk op de zaak kunnen hebben.

Maar let op voor te vlugge conclusies. Uitersten (een lage score en een hoge score) hebben zowel voordelen als nadelen. Dogmatisme is nadelig voor een democratie, maar het tegen-overgestelde – relativisme en scepticisme – zijn dat ook.Relativisme gaat uit van de stelling ‘er zijn verschillende waarheden, afhankelijk van hoe je een zaak bekijkt’. Scepticisme wil zeggen ‘er bestaat geen waarheid die je kunt kennen. Je kunt niets met zekerheid weten’. Die houdingen kunnen met zich meebrengen dat je nergens in gelooft, tot geen keuze wilt of kunt komen, geen verantwoordelijkheid opneemt, onverschillig wordt en afhaakt. Met zo’n houding is de democratie ook niet geholpen.

Een score tussen 25 en 81 betekent dat je weinig dogmatisch bent. Dat wil zeggen dat je openstaat voor andere meningen, waarden en overtuigingen. Je ziet de werkelijkheid rondom jou zoals ze zich aandient en niet door de gekleurde bril van je eigen wensen of waarden. Je hebt de gewoonte meer op je eigen innerlijke stem te vertrouwen dan op een autoriteit buiten jezelf. Je kunt je gemakkelijk neerleggen bij een meerderheidsbesluit en je bent vrij meegaand in discussies. Pas op dat je niet al te meegaand bent, weet waarvoor je staat en verdedig je stel-ling. Het gevaar bestaat dat je over je heen laat lopen of de beslissingen overlaat aan enkele doordrijvers.

Ligt jouw score tussen 81 en 138, dan ben je een beetje dogmatisch. Je reageert niet altijd soepel en genuanceerd op nieuwe informatie, op andere standpunten. Voor anderen is het vaak voorspelbaar hoe je zult reageren. Toch ben je bereid je standpunten te herzien indien nodig, en rekening te houden met andere belangen en ideeën in een beslissingsmoment. Je bent er sterk van overtuigd dat jouw mening de beste is, en dat kan je helpen je stelling goed te verdedigen en invloed te hebben op de besluitvorming.

Zit je hoger dan 138, dan ben je behoorlijk dogmatisch. Je gelooft sterk in het bestaan van één waarheid en je hebt het geluk die waarheid gevonden te hebben. Wegens jouw sterke overtuiging is het moeilijk de waarde te ontdekken van andere standpunten, want voor jou zijn die werkelijk van lager niveau. Daarom vecht je lang voor jouw kijk op de zaak, het is gewoon te belangrijk. Als je informatie krijgt, of dingen ziet die niet stroken met jouw opvattingen dan neem je die niet goed waar. Je bent niet geneigd tot compromissen, je ervaart dat als een verraad aan de eigen zaak. Het positieve van zo’n houding is de gedrevenheid die ze met zich meebrengt, je zet je 100 procent in voor je zaak. Een nadeel is dat zo’n houding weegt op een democratische besluitvorming.


H Samenvatting Module 2

Als je deze module helemaal hebt afgewerkt, dan ben je nu vertrouwd met:

* regels die altijd en voor iedereen moeten gelden en hoe je zulke regels zelf kunt opstellen;

* wat een democratische rechtsstaat is en hoe je dat zelf kunt herkennen;

* België als democratische rechtsstaat;

* de Grondwet en het belang daarvan voor de rechtsstaat;

* de Grondwet en de rechten van burgers;

* de scheiding der machten;

* de rechterlijke macht;

* het belang van mediavrijheid in een democratische rechtstaat;

* verschillende maatschappelijke functies van de media;

* het verschil tussen dictatuur en democratie;

* je eigen democratische houding

Controleer voor jezelf of je over al die thema’s voldoende weet

Module 2 - De kracht van je stem · 2018-09-05 · 38 Democratie en rechtsstaat A De democratische...

Documents

Transcript of Module 2 - De kracht van je stem · 2018-09-05 · 38 Democratie en rechtsstaat A De democratische...