Mirjam Trapman (Universiteit van Amsterdam) Amsterdam Center for Language and Communication

Determinanten van tekstbegrip en schrijfvaardigheid van eentalige en tweetalige

risicoleerlingen in het voortgezet onderwijs

Mirjam Trapman (Universiteit van Amsterdam)

Amsterdam Center for Language and Communication

Amos van Gelderen en Roel van Steensel (SCO-Kohnstamm Instituut)Jan Hulstijn (ACLC-UvA)

Studie naar Achtergronden van Lees- en Schrijfontwikkeling van Adolescenten

SALSA

• Lezen en schrijven van groot belang voor middelbare scholieren

• Echter:– Veel leerlingen stuiten op onvoldoende vaardigheden

• (o.a. Hacquebord ea 2004; Hofman ea 2009; NCES 2005; Perie ea 2005)

– Groot aandeel hiervan meertalige leerlingen• (Dagevos, Gijsberts & van Praag 2003; Elley 1992; OECD 2001;

NCES 2005; Soussi, Broi, Moreau & Wirthner 2004).

– Relatief weinig onderzoek naar factoren die het lezen en schrijven van ‘zwakkere leerlingen’ beïnvloeden

Onderwijs Research Dagen 2010

Achtergrond SALSA

2Mirjam Trapman

Project SALSA

Lees-/schrijfontwikkeling

Van Steensel

Onderwijscontext

De Milliano

Buitenschoolse context

Van Kruistum

Individuele attributen

Trapman

Mirjam Trapman

Onderwijs Research Dagen 2010 3

• Lezen en schrijven interactief proces waarin lagere en hogere ordecomponenten een rol spelen.

• Verschillende niveaus van componenten die leiden tot beter tekstbegrip en schrijfvaardigheid.

1. Woordherkenning

2. Vormelijke linguïstisch

3. Betekenisgericht

4. Metacognitief

• Daarnaast: werkgeheugen en logisch redeneren

Componenten tekstbegrip en

schrijfvaardigheid

4Mirjam Trapman

Onderwijs Research Dagen

• Jongere versus meer ervaren lezers– Rol lagere orde componenten neemt af naarmate leerlingen

ouder worden, rol hogere orde vaardigheden neemt toe.• Aarnoutse & Van Leeuwe 1988; Adams, 1990, Francis, Fletcher, Catts & Tumblin

2005; Hoover & Gough 1990; Juel 1988, 1991; Mommers 1987; Perfetti 1985, 1998.

• Eentalige versus tweetalige lezers– L2-tekstbegrip wordt gezien als functie van L2-kennis en

tekstbegripsvaardigheden in L1 • (o.a. Bernhardt 2000)

• Risicoleerlingen versus niet-risicoleerlingen?


Rol varieert per populatie

5Mirjam Trapman

Onderzoeksvragen

(1) Wat zijn de bijdragen van de componenten van lagere en hogere orde (en wm en nv-IQ) voor het tekstbegrip en de schrijfvaardigheid van risicoleerlingen in het VO?

(2) In welke mate verschillen de bijdragen van deze componenten tussen de een- en de tweetalige risicoleerlingen?


Deelstudie

6Mirjam Trapman

• Vmbo 1 – bbl/kbl

• Criteria op school-/klas-/leerlingniveau

– Geen gediagnostiseerde dyslexie, leer- of gedragsproblemen– CITO-score (indien beschikbaar) < 531.

• Eentalige (N = 32) en tweetalige leerlingen (N = 31)

– Marokkaans (n = 10), Turks (n = 9), Antilliaans (n = 4), Surinaams (n = 4), Kaapverdiaans (n = 3), Chinees (n = 1)


Steekproef

7Mirjam Trapman

• Afhankelijke variabele: tekstbegrip en schrijfvaardigheid– SALSA lees- en schrijftoets (Van Steensel e.a.)– 9 leestaken

• 4 tekstgenres– narratief, argumentatief, uiteenzettend en instruerend

• 4 typen media– (school)boeken, kranten/tijdschriften, officiele documenten en

internet

• Continue en discontinue teksten

– 3 schrijftaken• 3 genres

– Narratief, argumentatief en instruerend


Instrumenten: afhankelijke variabele

8Mirjam Trapman


Predictoren tekstbegrip en

schrijfvaardigheid

9Mirjam Trapman

Woordherkenning1. Drie-Minuten-Toets

2. Woordherkenningssnelheid

Vormelijk linguïstisch 3. Grammaticale kennis

4. Receptieve woordenschat

Betekenisgericht 5. Zinsverificatiesnelheid

Metacognitief 6. Metacognitieve kennis

Overig 7. Werkgeheugen8. Nonverbaal IQ


Resultaten (gehele groep)

10Mirjam Trapman

Lezen Schrijven

1. DMT .22 .25*

2. Woordherkenningssnelheid -.16 -.23

3. Grammatica .66** .61**

4. Woordenschat .59** .64**

5. Zinsverificatiesnelheid -.25 -.40*

6. Metacogn. kennis .41** .38**

7. Werkgeheugen .42** .20

8. Nonverbaal IQ .35** .17


Resultaten - tekstbegrip

11Mirjam Trapman

Eentalige leerlingen Meertalige leerlingen

Model R2 R2 R2 R2

1 .23 .23 * .01 .01

2 .25 .02 .61 .60 **

3 .27 .02 .67 .06

4 .27 .00 .67 .00

Model 1: technisch lezen en woordherkenning

Model 2: + grammatica

Model 3: + woordenschat en zinsverificatiesnelheid

Model 4: + metacognitieve kennis


Resultaten - schrijfvaardigheid

12Mirjam Trapman

Eentalige leerlingen Meertalige leerlingen

Model R2 R2 R2 R2

1 .24 .24 * .04 .04

2 .37 .13 * .37 .33 **

3 .38 .01 .56 .19 *

4 .47 .09 .57 .01

Model 1: technisch lezen en woordherkenning

Model 2: + grammatica

Model 3: + woordenschat en zinsverificatiesnelheid

Model 4: + metacognitieve kennis

(1) Wat zijn de bijdragen van de componenten van lagere en hogere orde (en wm en nv-IQ) voor het tekstbegrip en de schrijfvaardigheid van risicoleerlingen in het VO?

Grammatica en woordenschat


Conclusie (1)

13Mirjam Trapman


Conclusie (2)

14Mirjam Trapman

(2) In welke mate verschillen de bijdragen van deze componenten tussen de een- en de tweetalige risicoleerlingen?

Lezen: - eentalige lln: technisch lezen en woordherkenningssnelheid

- tweetalige lln: grammatica

Schrijven: - eentalige lln: technisch lezen, gramm. - tweetalige lln: gramm., woordenschat

• Eerder gevonden verschil een- en tweetaligen mbt rol lagere orde vaardigheden?– Nieuwe analyse data bestaande onderzoeken (Van Gelderen ea

2007, Schijf 2008)

• Mogelijke verklaringen verschillen:– Beperktere linguïstische kennis tweetalige leerlingen:

technisch lezen helpt hen niet.


Discussie

15Mirjam Trapman

Bedankt

Contact

Mirjam [email protected] 525 4427

Website SALSA project: http://salsa.socsci.uva.nl

mailto:[email protected]

http://salsa.socsci.uva.nl/

Mirjam Trapman (Universiteit van Amsterdam) Amsterdam Center for Language and Communication

Documents

Transcript of Mirjam Trapman (Universiteit van Amsterdam) Amsterdam Center for Language and Communication