Mijnmonumentenroute - 40 km.

InleidingDe oude naam voor Parkstad was de Oostelijke Mijnstreek. Een streek waar ongeveer 2.000 jaar steenkool werd gewonnen. Wat nu rest zijn verschillende monumenten die herinneren aan de bijzondere industriegeschiedenis van Zuid-Limburg. De Monumentenroute knoopt enkele markante punten aan elkaar waar u de laatste tastbare herinneringen aan het mijnbouwverleden nog kunt zien. Een unieke tocht langs mijngebouwen, woonwijken, monumenten en het grootste abdijcomplex van Nederland.

HistorieIn dit gebied vond vermoedelijk al steenkoolwinning plaats toen de Romeinen tijdens hun noordelijke veldtochten onze streek bewoonden. In hun villa’s hadden ze brandstof nodig, asresten wijzen erop dat zij al steenkool gebruikten voor verwarming van hun onderkomen.

Concreter is de aanwijzing van steenkoolwinning uit de 13de en 14de eeuw. De rivier de Worm had een diep dal uitgeslepen. In de dalwanden waren dunne steenkoollagen zichtbaar die eenvoudig gewonnen werden. Rond 1500 is de steenkoolvoorraad aan de oppervlakte uitgeput en begint men gangen en later schachten aan te leggen om de dieper gelegen steenkoollagen te bereiken.

Grondwater bedreigt de mijntjes, een waterrad met pompen moet voor de oplossing zorgen. De abt van abdij Kloosterrade ( nu Rolduc) liet er een bouwen en leverde daarmee de aanzet tot grootschalige mijnbouw. In 1742 bouwde men een groter waterrad en bereikten de mijnen al een duizelingwekkende diepte van 200 meter. De abdijmijntjes komen na de Franse Revolutie in bezit van de Nederlandse Staat en worden later als Domaniale Mijn verder geëxploiteerd. In de omgeving komen meerdere particuliere mijnen en vanaf ongeveer 1900 ziet de Nederlandse regering het belang van steenkool in. Ze kopen de vrije mijnvelden op en bouwen hier de latere Staatsmijnen op. Door import van goedkope Amerikaanse steenkool en de vondst van aardgas in Slochteren, komt de steenkoolwinning onder druk te staan. In december 1965 maakt de minister van Economische Zaken, Joop den Uyl, bekend dat de mijnen zullen sluiten. Eind 1974 is het dan zover; de laatste mijn stopt zijn productie.

In die periode start de sanering van de oude mijnterreinen onder de naam “Van zwart naar Groen”. Rigoureus verdwijnt het mijnbouwverleden en maakt plaats voor woonwijken, industrieterreinen en groengebieden. Wat rest is hier en daar nog een herinnering aan het mijnbouwverleden.

Etappe 1U vertrekt vanaf het Museumplein bij Industrion. Sla rechts af. Neem bij de rotonde de 3e afslag. Passeer Schacht Nulland en sla bij het verkeerslicht rechtsaf. Bij de rotonde neemt u de 1e afslag. U rijdt rechts de parkeerplaats op tot aan Schacht Nulland.

Schacht NullandDeze schacht hoorde bij de Domaniale Mijn en is zeer opmerkelijk door zijn buitengewone vorm. In 1907 werd begonnen met het afdiepen van de schacht. In 1909 is hij gereed tot de 150-meter verdieping. In eerste opzet was de schacht alleen maar bedoeld als ventilatie- schacht voor de luchtverversing ondergronds. Maar er werden ook meteen twee liften en een ladderafdeling aangebracht, zodat later ook materiaal- of kolentransport kon plaats vinden. In 1915 werden er vier stoomketels geplaatst om een ophaalmachine voor de liften aan te drijven.

De toren werd verhoogd en de kenmerkende bogen werden bijgebouwd als versteviging maar het bleef uiteindelijk toch alleen maar een personenschacht en materiaalschacht. In de jaren erna werd de schacht steeds verder afgediept, eerst tot 200 meter, toen 260 meter en ten slotte in 1966 tot 347 meter diepte.

Eind augustus 1969 werden de laatste steenkolen uit de Domaniale Mijn gedolven en komt er ook een einde aan de functie van Schacht Nulland. De schacht werd vanaf de 63-meter verdieping tot aan de oppervlakte volgestort met beton in 1970. Het jaar erna worden alle gebouwen rondom de schacht gesloopt. In 1975 en 1976 werd de schacht gerestaureerd en een ventilator van de Oranje Nassau I Mijn in Heerlen, ernaast geplaatst. De schacht werd monument en was jarenlang atelier en woonhuis voor een beeldende kunstenaar.

Vertrek vanaf de parkeerplaats terug naar de rotonde. Neem de 3e afslag richting verkeerslicht. Bij het verkeerslicht slaat u rechts af. Bij de rotonde neemt u de 2e afslag. Bij de volgende rotonde weer de 2e afslag. Na 500 meter neemt u bij de rotonde de 1e afslag en rijdt u het parkeerterrein van de voormalige Abdij Rolduc op. Via de ronde poort bereikt u wandelend het binnenterrein en de tuinen achter het complex. Rondom de abdij liggen wandelpaden, een dierenparkje en 4 vijvers.

Rolduc - De voormalige abdij der reguliere Kanunniken van St. Augustinus 1104 – 1797.De abdij werd in 1104 gesticht door Ailbertus van Antoing. Deze kluizenaar bouwde er een houten kluis met heiligdom. In 1106 werd er een priesterkoor gebouwd in steen. Deze plaats vindt u in de kerk onder het hoofdaltaar waar tegenwoordig de crypte met sarcofaag van vermoedelijk Ailbertus van Antoing te bekijken is.

De abdij speelde naast een belangrijke rol op geestelijk, wetenschappelijk en politiek gebied, ook economisch een rol bij de ontwikkeling van de mijnbouw in het Land van Rode. Abt Rauschaw besloot in 1741 de kolenmijnen op eigen kosten te gaan ontginnen. Dit leverde geld op dat werd gebruikt om de abdij verder uit te bouwen. Ook de laatste twee abten Haghen en Chaineux hielden zich vooral bezig met de exploitatie van de mijnen.

In Frankrijk was ondertussen de revolutie uitgebroken en in september 1794 veroverden Franse troepen deze streken . In 1796 moesten de Kanunniken uit de abdij vertrekken en in 1797 werd de abdij publiekelijk verkocht, waarmee ook een einde kwam aan de bewoning door Kanunniken. Uit deze Franse periode stamt ook de tegenwoordige naam Rolduc, Rode le Duc – Land van de Hertog

De abdij was sterk vervallen en door mijnschade aangetast. Na een tientallen jaren durende restauratie werd de voormalige abdij opgeleverd als een van de grootste en best bewaarde abdijcomplexen van Noordwest Europa.. Tegenwoordig is er een priesteropleiding van het Bisdom Roermond in gevestigd, Gymnasium Rolduc en verder doet het complex dienst als congrescentrum.

Vanaf de parkeerplaats rijdt u terug naar de rotonde, neem de 2e afslag. Bij het verkeerslicht gaat u rechtdoor ( Rolduckerstraat). Bij het eerste kruispunt slaat u rechtsaf. Bij het volgende verkeerslicht gaat u rechtdoor. Rechts ligt het stadspark van Kerkrade. Bij de rotonde neemt u de eerste afslag ( door de tunnel). Bij het eerste verkeerslicht gaat u rechtdoor. Bij het tweede verkeerslicht gaat u weer rechtdoor. Bij het derde verkeerslicht( tankstation) gaat u rechtsaf. Na 100 meter slaat u linksaf. Volg deze weg ongeveer 300 meter, aan de rechterkant ligt de Botanische Tuin. Een aangename plaats om even uw benen te strekken en te genieten van een kopje thee in deze Engelse landschapstuin. Het theehuisje is gratis toegankelijk, voor de tuin betaalt u entree.Openingstijden: april tot en met september – dagelijks open behalve op zaterdag. Openingstijden: oktober tot en met maart – dagelijks behalve zaterdag en zondag. Mocht het theehuisje gesloten zijn dan is bij Snowworld dagelijks de horeca geopend. Bij Snowworld kunt u ook de Twike opladen bij een van de stopcontacten.

De Botanische Tuin in de wijk TerwinselenOp een steenworp afstand van de Botanische Tuin lag de Staatsmijn Wilhelmina. De wijk werd in de volksmond “D’r Sjtaat” genoemd, verwijzend naar de eerste staatsmijn van Nederland. In 1938 kreeg de tuin- en landschapsarchitect John Bergmans opdracht van de Staatsmijnen voor het ontwerp van een Engelse landschapstuin. In deze landschapstuin werd door Bergmans een vijver en vaste plantenborder opgenomen. De mijnen stelden deze tuin als voorbeeld voor de mijnwerkers.

Na de sluiting van de Staatsmijn Wilhelmina in de zestiger jaren, werden alle bezittingen, dus ook de tuin, door de Staatsmijnen afgestoten. Het beheer werd overgedragen aan de Stichting Botanische Tuin Kerkrade. De tuin is sinds november 2000 een Rijksmonument.

Vanaf de Botanische tuin volgt u de weg rechtdoor richting kerk. Bij de kerk slaat u rechtsaf. Bij de T-splitsing weer rechtsaf. Volg deze weg tot aan de volgende T-splitsing (Tunnelweg) en ga hier links. Na 150 meter slaat u rechtsaf, de weg een stukje volgend komt u bij de parkeerplaats van een kleine kapel.

De Gedachteniskapel van de omgekomen mijnwerkers.Sinds enkele jaren is op het terrein van de Staatsmijn Wilhelmina deze Gedachteniskapel te bezoeken. De gebrandschilderde ramen verwijzen onder andere naar de Heilige Barbara, de beschermheilige van de mijnwerkers. Ieder jaar op haar naamfeest, 4 december, wordt er in de kerk van Terwinselen een mis georganiseerd en een stille tocht naar deze kapel om alle verongelukte mijnwerkers te herdenken. Op de gedenkplaten bij de kapel ziet u de namen van alle mijnwerkers die bij hun werk, bovengronds en ondergronds, om het leven zijn gekomen.

Vanaf de parkeerplaats rijdt u terug naar de hoofdweg. Sla hier rechtsaf. Bij het verkeerslicht slaat u rechtsaf. Bij het volgende verkeerslicht slaat u weer rechtsaf. Bij de rotonde neemt u de 1e afslag richting parkeerterrein Snowworld. U rijdt het parkeerterrein op en houdt rechts aan, rijd door tot aan het einde van de parkeerplaats. Hier hebt u uitzicht op Megaland, een mijnmonument en de oude steenberg van een kolenmijn.

De steenbergenSteenbergen vormden samen met koeltorens en schachtbokken, een karakteristiek silhouet in de Mijnstreek. Bij het aanleggen van de gangen ondergronds in de mijn, kwamen grote hoeveelheden gesteente mee naar boven. Uit dit afvalgesteente groeide in de loop van tientallen jaren een steenberg van 93 meter hoog.

Deze steenberg werd gedeeltelijk afgegraven en van de top werd een flink stuk afgehaald. Snowworld heeft van deze kunstmatige “berg” gebruik gemaakt door er een overdekte skipiste met een lengte van meer dan 500 meter op te bouwen. Het is de langste overdekte skibaan in Europa, zelfs geschikt voor wereldcupindoorwedstrijden.

Voor u ligt Megaland, eerst een draf- en renbaan tegenwoordig een evenemententerrein. Aan de rand van de berg, bij de rotonde ziet u ook nog een mijnmonument staan. Een schachtwiel. Het wiel waaraan de liften hingen, waarmee duizenden mijnwerkers dagelijks afdaalden in de diepte. Voor de sportievelingen is er een trap aangelegd naar de top, een geweldig uitzicht is de beloning voor deze forse klim.

Vanaf de Parkeerplaats rijdt u terug richting rotonde. ( let op steile helling) Bij de rotonde neemt u de 1e afslag. Bij de volgende rotonde neemt u weer de 1e afslag. Bij de volgende rotonde, let op!, de 2e afslag.( de afslag ná de ingang van Mondo Verde) Aan het einde van de weg gaat u bij de T-splitsing linksaf richting spoorweg. Steek het spoor over en volg deze weg, scherpe bocht naar links. Aan het einde van de weg gaat u links, meteen weer rechts en de eerste straat links ( Meesstraat). Hier kunt u parkeren.

Mijnwerkerswijk – Kolonie De HopelDe huisvestiging van tienduizenden ondergrondse en bovengrondse werknemers vroeg natuurlijk om een groot aantal woningen. Deze werden meestal direct in de nabijheid van de mijnen gebouwd. De woninggroepen die zo ontstonden werden van oudsher Mijnkoloniën genoemd. De Hopel is een voorbeeld van een kolonie die onder Monumentenzorg valt. Een wijk met een hofjesachtig karakter met een gevarieerde architectuur. De woningen werden gebouwd in 1906-1910 door de mijn “Laura & Vereeniging”. De wijk bestaat uit 46 woningen die onderverdeeld zijn in 11 verschillende woningtypen. In 1976 bleek renovatie van de woningen een kostbare zaak en leek de wijk voorbestemd om gesloopt te worden. Door acties wist men de wijk te redden en in 1979 werd de hele wijk onder monumentenzorg geplaatst. In 1980 startte de renovatie.

Vanuit de wijk rijdt u weer terug naar de vluchtheuvel, dan weer over het spoor waar u al eerder over reed, richting Kerkrade / Maastricht. Na de spoorwegovergang blijft u enkele kilometers rechtdoor rijden, via de Dentgenbacherweg.

Links van u ligt het Anseldal en op de heuvel ziet u Kerkrade liggen, rechts industrieterreinen met destijds als doel vervangende werkgelegenheid scheppen voor de werkloze mijnwerkers.

Bij de rotonde neemt u de 2e afslag, links van u ligt de entree van Gaia-park, de dierentuin. U rijdt rechtdoor tot aan de verkeerslichten. Bij de verkeerslichten slaat u linksaf, de Kerkradersteenweg naar beneden. Bij de verkeerslichten gaat u rechts. Volg deze weg tot aan de kruising, hier gaat u links. Via de bochtige weg komt u bij de spoorwegovergang. Hier gaat u links. Na 50 meter slaat u links af en bent u weer aangekomen bij de parkeerplaats van Industrion.