MijnBodemConditie beter boeren met de BodemConditieScore!

verslag lancering Beemsterpolder 16 september 2013

Wageningen Universiteit

Boerenverstand

Louis Bolk Instituut

Livestock Research

SKB duurzame ontwikkeling ondergrond

CONO Kaasmakers

info@mijnbodemconditie.nl

www.mijnbodemconditie.nl

1

Introductie

De BodemConditieScore (BCS) is een eenvoudige “low-tech” methode om zelf de conditie

van de bodem onder het boerenbedrijf te bepalen. De methode is gebaseerd op visuele

indicatoren die de beluchting, waterhuishouding en organische stof zichtbaar maken en

kwalificeren. De score is ontwikkeld door de FAO (Shepherd, 2009) en ook internationaal

gepubliceerd (http://www.fao.org/docrep/010/i0007e/i0007e00.HTM). In 2012 is de methode

vertaald naar de Nederlandse situatie en verder uitgewerkt voor de Beemsterpolder. De

resultaten zijn gekoppeld aan laboratorium metingen en bleken verrassend overeen te

stemmen. Dit onderzoek is recent gepubliceerd in Soil Use and Management door Sonneveld

et al., 20131. Op 16 september is de methode gelanceerd en gedemonstreerd tijdens de

“BeemsterBodemBorrel” samen met CONO Kaasmakers. Helaas was de drijvende kracht

achter dit initiatief (Marthijn Sonneveld) niet zelf in de gelegenheid aanwezig zijn. Een ieder

wenst hem heel veel sterkte!

Het doel van de BCS is de boer verder te ondersteunen in het nemen van

beheersmaatregelen ten einde de bodemkwaliteit verder te verbeteren. Het is een aanvulling

op de reeds bestaande chemische en biologische bodemanalyses. Het enige wat nodig is is

een schop, een plastic zak, een (schilders)mes, een handleiding en gezond boerenverstand!

De BCS kan verder uitgewerkt worden naar een (onafhankelijke) beoordeling van de boer als

manager van zijn percelen/zijn bodems. Tijdens deze bijeenkomst is de voorzet daartoe

gegeven.

1 Application of a visual soil examination and evaluation

technique at site and farm level, M.P.W. Sonneveld et al., 2013

2

De bodem onder je koeien

Nick van Eekeren en Bert Philipsen schetsten de 6 peilers van bodemkwaliteit (sheets in de

bijlage). Wanneer het over bodemdiensten gaat is de volgende tabel relevant.

Dienst of functie?

Milieu, waterinfiltratie: ligt voor de boer anders als voor een natuurgebied, maar een visueel

kenmerk als afgeronde blokkige structuur (zoals ook de BCS gemeten) geeft een goede

voorspellende waarde voor bijvoorbeeld waterinfiltratie.

Meer wormen is beter voor weidevogels, in landbouwgronden zitten veel meer wormen als in

natuurgebieden.

Soortgelijks geldt ook voor draagkracht en veerkracht. Voor de boer (voor productie) moet die

zo groot mogelijk zijn, maar voor andere functies juist niet.

Demonstratie BCS in het veld

Door Ruben Borge (Rockin Soils)

Als vervanging voor Marthijn Sonneveld heeft bodemkundige Ruben Borge de aanwezige

gedemonstreerd hoe een BCS in de praktijk werkt. De scoreformulieren voor een enkele

bodemkuil en voor het bedrijf als geheel zijn aan de aanwezigen uitgereikt (zie bijlage).

Tijdens de demonstratie zijn de bemonsteringsprotocollen en de verschillende criteria

uitgelegd.

De demonstratie is uitgevoerd op twee naast elkaar gelegen percelen, beide met een

vergelijkbare klei bodem: de eerste met permanent gras en de tweede met gras waarop

eerder bollen stonden. Met de BCS kon de groep het gevolg voor de bodemconditie zien van

verschillen in beheer.

3

4

Kansen voor de toekomst

Door Frank Verhoeven (Boerenverstand)

Frank heeft aangegeven dat een beoordeling van het bedrijf als geheel (middels loting en door onafhankelijke waarnemingen) uit te bouwen is naar een waardering van de boer als manager van zijn bodems en het leveren van diensten aan de samenleving. Hij acht de BCS niet alleen veel leerzamer maar ook veel inclusiever als bijvoorbeeld organische stof metingen. Daarmee is de methode mogelijk kansrijker als “dienst” dan een serie van bodemanalyses.

Ecosysteemdiensten

Door Jos Brils (Deltaris)

Jos heeft het de Nederlandse “Community of Practices” Ecosysteemdiensten van SKB

toegelicht (LinkedIn). Een ecosysteemdienst kan het best omschreven worden als “Dat wat

de natuur de mens biedt”. Aan de aanwezigen werden 3 vragen gesteld. Hieronder de

antwoorden opgesomd.

5

Vraag: Waar bent u enthousiast over?

- low tech score

- rekensommetje

- past in “tiered” approach

- practische insteek 2x

- eenvoudige methode

- simpliciteit

- dat je op gestructureerde wijze (boer/student) naar de bodem leert kijken

- niet wetenschappelijl, maar wel practisch

- eenvoud 2x

- zelf kijken in de grond en de rijkdom ervan ontdekken in verschillende indicatoren

- belangstelling voor bodemkwaliteit

- aandacht voor bodemeigenschappen

Vraag: Hoe is de BCS (beter) te verbinden naar ecosysteemdiensten?

- Tea Bag index toevoegen

- Indicatoren verbinden met wat ze doen/beteken in de bodem

- BCS benutten om met elkaar in gesprek te komen, zelfde taal te spreken en kennis uit te

kunnen wisselen

- Door het letterlijker te benoemen

Vraag: Hoe is de BCS verder te verbeteren?

- Observaties beter verbinden met bodemeigenschappen

- Eenmalig doen heeft weinig zin, het gaat om de herhaling en ervaringen opdoen

- Bodemleven meten

- Vaak doen

- Combinaties maken met andere bedrijfs/perceels indicatoren zoals ras gras, dichtheid

zode

- Nauwkeuriger maken, instructies recht toe recht aan, geen discussie mogelijk maken

- Betere aanwijzingen geven over het aantal replicaties

- Erg subjectief, je moet er ervaring mee krijgen

- Probeer links naar objectieve parameters te vinden (bijv. Munsell-chart?)

- Besteed meer tijd aan het zoeken naar regenwormen in de zode er zitten er echt meer

dan je denkt

- Metaal corrosie verhaal niet eenduidig

- Voorbeeld foto’s voor specifiekere grondsoorten

- Pas op dat middel geen doel op zich wordt, maak het niet te absoluut maar lerend

- Betere relatie naar grasmat voor weidevogels

- Nog veel uittesten en eventueel aanpassen

- Diepte van de beworteling meenemen

- Betere koppeling tussen de scores en het beheer

1

Wij nemen deze aanbevelingen mee en zien u graag terug op www.mijnbodemconditie.nl!

2

3

4

5

6

7