Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 1

Meten van het emotioneel functioneren bij 9- tot 15-jarigenmet een gehoorverlies

Universiteit LeidenInstituut Psychologie, Sectie Onderwijs- en Ontwikkelingspsychologie

Dr. Carolien RieffeMaartje Kouwenberg, MA MSc

NSDSK (Nederlandse Stichting voor het Dove en Slechthorende Kind)Drs. Karin Wiefferink

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 2

Emoties zijn belangrijk communicatie middel

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 3

Hoe? Emoties hebben sterke communicatieve functie, maar hoe werkt het?

Functie:Doel om relatie met omgeving te veranderen of te handhaven (Frijda, 1986)

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 4

Bijvoorbeeld:Liefde: versterkt relatie met ander

Jaloezie: bescherming van “het mijne”

Schaamte: gefaald als persoon, in context van sociale normen en waarden

Trots: bekrachtigt gedrag dat positief wordt gewaardeerd in sociale context

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 5

Waarom emotioneel competent?Problemen in het emotioneel functioneren hangen

samen met allerlei vormen van:

Psychopathologie (vb: agressie, angst, depressie)

Sociale problemen

Academische problemen

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 6

Wat moeten kinderen leren om emotioneel competent te zijn?

Herkennen emoties in nonverbale communicatie

Identificatie van de eigen emoties

Omgaan met negatieve emoties (coping)

Inzicht in oorzaken van emoties van anderen

Expressie / communicatie van emoties

Empathisch vermogen

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 7

Twee constructen vorige slide

zullen nader worden toegelicht:

1. Coping

2. Theory of Mind

(inzicht in emoties anderen)

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 8

1. Coping… de huidige emotie theorie:

er staat een ‘belang’ op het spel

Verandering in “action readiness”: doel om relatie met omgeving te veranderen of te behouden (Frijda, 1986)

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 9

Kunnen we emoties controleren?

1. Primary appraisal: is dit een prettige of onprettige situatie?

2. Secondary appraisal: wat zijn mijn opties…?

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 10

“Wat kun je doen om je beter te voelen als je een probleem hebt, of vervelende situatie meemaakt?”

Dove kinderen minder vaak:

- probleem oplossende strategieën (ongeacht controleerbaarheid van situatie), én

- minder mentale strategieën

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 11

2. Theory of Mind: Oorzaken emoties van anderen

1. Situationeel:

koppeling situatie - emotie

2. Mentalistisch:

koppeling subjectieve beleving - emotie

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 12

Oorzaken emoties:mentalistisch

Twee mentale constructen centraal bij onstaan emoties:

- Wat je wilt: DESIRES

- Wat je denkt: BELIEFS

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 13

Voorspellen emoties van anderen

Dove kinderen (gemiddeld 10 jaar):

Voorspellen DESIRES: geen probleem

Voorspellen BELIEFS: achterstand

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 14

En nu? Vanaf 2009..

…longitudinaal onderzoek naar kinderen met een gehoorverlies (minimaal 40 dB) om méér te weten te komen over het emotioneel & sociaal functioneren,

en de ontwikkeling van psychopathologie

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 15

Opzet van het onderzoek

Longitudinaal: 4 metingen in 2 jaar

PP (9 tót 15 jaar = leeftijd aanvang onderzoek): Doof / Slechthorend Zich normaal ontwikkelend

Informanten: Kinderen zelf Ouder(s) / verzorger(s)

Methodologie

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 16

Wat meten we..

Emotie kennis en regulatie (vb: Coping*)

Theory of Mind Sociale maten Psychopathologie (vb: Depressieve

symptomen)

Kind functioneren Achtergrondvariabelen

* = omgaan met negatieve / vervelende situaties

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 17

Aandachtspunten Doof / SH

Aantal punten om rekening mee te houden tijdens testen van kinderen met een gehoorverlies, o.a.:

Welke taal? NGT, NmG, NL? Achterstand in taal- & leesontwikkeling Geen geluid Zoveel mogelijk non-verbaal

Presentatie Landelijke AB studiedag, 4-12-2009 18

www.kindenemotie.nl