Metaal Magazine 3 - 2012
-
Upload
eisma-media-groep-bv -
Category
Documents
-
view
283 -
download
8
description
Transcript of Metaal Magazine 3 - 2012
M A G A Z I N E
In dit nummer:
Mensen vrijspelen dankzij automatisering
Techni-Show 2012 de moeite waard ESEF 2012:
toeleveranciers vol goede moed Plaatsnijden
met snelle fiber Compleetbewerken op
draaifreescentra Machinenieuwtjes compacte
Metav 2012 VIMAG-forumdiscussie over
klantproces Duurzaamheid centraal op
Hannover Messe Snel schakelen bij kleine
series
J a a r g a n g 5 0 | 3 - 2 0 1 2
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
metaal
01_Cover 19-03-12 12:26 Pagina 1
De laatste Variaxis series 5-assige bewerkingscentrawerden ontworpen als volgende generatie met Multi-tasking functionaliteit, bediening, nauwkeurig-heid en productiviteit.
Uitgerust met Mazatrol Matrix 2 die voldoet aan de hoogste eisen voor vijfvlaks en vijfassig simultaan freeswerk.
VEELZIJDIGHEID
Onze missie? Om uw productiviteit op een nieuw niveau te brengen.
Ergonomie, milieuvriendelijkheid en verhoogde productiviteit van onze machines, bieden een toegevoegde waarde, allen met Mazak waarden : Kwaliteit en Ondersteuning.
Het resultaat? Exponentiële groei voor uw productiviteit.
Dit jaar lanceert Mazak een ongeëvenaarde reeks nieuwe modellen.
ALLE NIEUWE MAZAK MACHINES
www.mazak.eu
10317_EMO_innovation_Ad_210x297_L_DANISH_02.indd 1 05/08/2011 12:52
Onze missie? Om uw productiviteit op een nieuw niveau te brengen.
Ergonomie, milieuvriendelijkheid en verhoogde productiviteit van onze machines, bieden een toegevoegde waarde, allen met Mazak waarden : Kwaliteit en Ondersteuning.
Het resultaat? Exponentiële groei voor uw productiviteit.
Dit jaar lanceert Mazak een ongeëvenaarde reeks nieuwe modellen.
ALLE NIEUWE MAZAK MACHINES
www.mazak.eu
10317_EMO_innovation_Ad_210x297_L_DANISH_02.indd 105/08/2011 12:52
UITZONDERLIJKE
VOORWAARDEN
Variaxis j-500 i Variaxis i-600 i Variaxis i-700
Yamazaki mazak NederlaNd B.V. Peppelkade 54, 3992 AK HOUTEN T: 030-634 40 30 F: 030-634 40 35 www.mazak.eu
VariaXiS - SerieS
• zeer grote Y-as in dit segment (900 & 1100mm)• spiltoerentallen van 12.000-30.000 tpm
Zeer gunstige financiering via
Vanaf 01/02/2012Uitzonderlijke voorwaarden opVariaxis j-500 I Variaxis i-600 I Variaxis i-700
13212 Adv. Mazak MetaalMagazine.indd 1 8/02/12 14:12
Onze tweets op Twitter zijn een handige,
eigentijdse manier om het nieuws in de metaal-
branche te volgen. Twitter is een internetdienst
waarbij gebruikers korte berichtjes publiceren.
Op http://twitter.com/Metaalmagazine krijgt u een in-
druk van onze berichtgeving. Meld u ook aan voor Twit-
ter en ‘follow’ Metaal Magazine om steeds snel op de
hoogte te zijn van het metaalnieuws. Dus twitter met
ons mee vanaf uw pc of mobiele telefoon.
Voorpagina:Gibas Numeriek, Gibas Automa-
tion en Gibas Tools hebben stevig
uitgepakt tijdens de Techni-Show
2012. Op een drietal stands wer-
den machine-, automatiserings-
en gereedschapnoviteiten ge-
toond. Op de coverfoto een CNC-
precisiedraaimachine van Schaublin zoals geëxposeerd
in Utrecht. Verder toonde Gibas machines van onder an-
dere Nakamura-Tome, Victor Taichung, Fehlmann, OKK
en Tornos.
Gibas Numeriek BV
Catharijne 1
1358 CC Almere
Tel.: +31 (0)36 540 60 00
nieuws4 Platina, goud en zilver Techni-Show
5 Centerpunt
6 Werkplaatsvloer coaten
metaalbewerken10 Mensen vrijspelen dankzij automatisering
Automatisering kan een hulpmiddel zijn om
binnen de ‘normale’ werktijden mensen vrij te
maken voor andere taken. De toepassing van de
‘Integrated Product Handler’ van Teqq maakt
dit helder
beurs12 Techni-Show de moeite waard
Er was weer veel te zien tijdens de Techni-Show
2012. Verderop in deze Metaal Magazine een
selectie van nieuwtjes en wetenswaardigheden
toeleveren20 ESEF 2012: toeleveranciers vol goede moed
Op de jongste ESEF 2012 in Utrecht was van
somberheid niets te merken. De markt is wat
grilliger dan voorheen, maar in zijn algemeen-
heid floreert de maakindustrie nog volop
metaalbewerken22 Plaatsnijden met snelle fiber
De FOL-3015 AJ van Amada is een opvallende,
snelle vlakbedsnijlaser: in roestvast staal van
1 mm dik is met deze 4 kW vastestoflaser een
snijsnelheid haalbaar tot circa 60 m/min
metaalbewerken26 Compleetbewerken op draaifreescentra
(deel 1)
Sirris heeft FAQ’s (Frequently Asked Questions)
over compleetbewerken op draaifreescentra
gepubliceerd in vier delen. In deze Metaal
Magazine het eerste deel: de mogelijkheden en
beperkingen van compleetbewerking op een
draaifreescentrum
beurs30 Machinenieuwtjes compacte Metav
In vergelijking met eerdere edities was de
Metav 2012 een compacte beurs. Elke machine-
leverancier was met minder én kleinere machi-
nes naar de beurs gekomen. Enkele nieuwtjes
forumdiscussie32 Klant en klantproces centraal
Assetvisie Metaal is een onderzoek van ING
Lease en ING Economisch Bureau dat een terug-
én vooruitblik op de ontwikkelingen binnen de
metaalbranche geeft. Reacties van VIMAG-
leden op dit onderzoek
beurs39 Duurzaamheid op Hannover Messe
Met het centrale thema ‘Greentelligence’
plaatst de Hannover Messe groene technolo-
gieën als belangrijke groeifactor voor de indus-
trie in het middelpunt van de komende beurs
machine masterclass40 Snel schakelen bij kleine series
Snel schakelen tussen producten kan dankzij het
nieuwe Skyloader palletmagazijn van Hedelius.
De Skyloader bij Melamo is de eerste die in ons
land geplaatst is
productnieuws43 ‘Doe-het-zelf’ 3D-printen
44 Ronde vorm in plaat buigen
inhoud maart
(Advertentie)
Volg Metaal Magazine op Twitter
M A G A Z I N E
In dit nummer:
Mensen vrijspelen dankzij automatisering
Techni-Show 2012 de moeite waard ESEF 2012:
toeleveranciers vol goede moed Plaatsnijden
met snelle fiber Compleetbewerken op
draaifreescentra Machinenieuwtjes compacte
Metav 2012 Vimag-forumdiscussie over
klantproces Duurzaamheid centraal op
Hannover Messe Snel schakelen bij kleine
series
J a a r g a n g 5 0 | 3 - 2 0 1 2
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
metaal
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 3
3x op uw deurmat voor maar 25 euro !
Mail uw gegevens naar [email protected]
03_Inhoud 19-03-12 14:55 Pagina 3
4 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
N I E U W S
het ITM-systeem veel opnamen van het gereed-
schap maakt.
Renishaw kreeg voor de meeetopstelling Equa-
tor een gouden onderscheiding. De nieuwe
Equator is een nieuw alternatief voor de traditi-
onele productspecifieke meetopstellingen. Het
principe van de lichtgewicht Equator is geba-
seerd op een gemakkelijk aan te passen parallel-
kinematische structuur. Deze maakt snel scannen
met vlotte tussenverplaatsingen mogelijk
en biedt ook de stijfheid voor een herhaal -
baarheid tussen punten, die vereist is voor nauw-
keurig meten. De Equator meetsystemen zijn
leverbaar met software op twee niveaus: een
programmeerbare versie en een voordelige
versie waarmee op de werkvloer de programma’s
N I E U W S
Tijdens de eerste beursdag van de Techni-Show 2012
zijn de platina, gouden en zilveren onderscheidingen
van de Techni-Show Innovatie Awards 2012
feestelijk uitgereikt aan respectievelijk
GF AgieCharmilles, Renishaw en Amada.
De hoogste platinaonderscheiding van de Techni-
Show Innovatie Awards ging dit jaar naar
GF AgieCharmilles voor het bewerkingscentrum
HSM 400 U LP met ITM (Intelligent Tool Measu-
rement). Dit is een nieuw optisch meetsysteem
voor verspanende gereedschappen dat GF Agie-
Charmilles in 2009 voor het eerst in Schorndorf
(D) gedemonstreerd heeft. Met behulp van een
CCD-camera wordt op volle rotatiesnelheid de
vorm en de lengte van het gereedschap geanaly-
seerd. Bijzonder aan het meetsysteem is dat de
meetresultaten digitaal geoptimaliseerd worden.
De storende invloeden zoals spanen, druppelse-
mulsie of andere verontreinigingen worden ge-
corrigeerd. Dit kan omdat de CCD-camera van
DOOR: REINOLD TOMBERG
GoudDe meeetopstelling Equator van Renishaw zoals
onlangs getoond tijdens de RapidPro in Veldhoven
PlatinaHet ITM-systeem van GF AgieCharmilles in actie bij een demonstratie in Schorndorf (D) (foto’s: Reinold
Tomberg)
Platina, goud en zilver Techni-Show
In totaal tien nominaties voorawardsDe andere zeven inzendingen die door
de vakjury waren genomimeerd voor de
Techni-Show Innovatie Awards 2012 (ge-
noemd in alfabetische volgorde de
namen van de bedrijven die ingestuurd
hebben):
- Dymato, draadvonkmachine Mitsubishi
NA1200 Essence met ‘Tubular Direct
Drive’
- Gibas, bewerkingscentrum Fehlmann Pi-
comax 56 TOP met elektronisch hand-
wiel
- Nikon, digitale laserscanner LC15Dx
voor contactloos meten
- Resato, ‘Bevelling Cutting Head’ voor
waterstraalsnijden
- Robomotive, humanoïde robot met 3D
bin picking
- Safan, ‘operator hulp’ voor afkantwerk-
zaamheden
- Valk Welding, ‘3D Free Shape Welding
Solution’
uit te voeren maar niet aan te passen zijn.
Last but not least kreeg Amada, die dit jaar voor
het eerst onder eigen naam deelnam aan de
Techni-Show 2012 een zilveren award voor de
afkantpers HD-1003 ATC NT met automatische
gereedschapswisselaar. Dit is een 100-tonner met
een buiglengte van 3.000 mm. Door snelle
beschikbaarheid van gereedschappen en een
absolute gereedschappositionering, worden
insteltijden gegarandeerd verkort en fouten
geëlimineerd. De afkantpers is ook voorzien
van een automatisch hoekmeetsysteem. Het is
mogelijk om vanuit een CAD/CAM-programma
machine en gereedschappen in één keer te
programmeren om de steltijden aan de afkant-
bank te minimaliseren.
ZilverDe Amada afkantpers HD-1003 ATC NT zoals vorig
najaar geëxposeerd tijdens de EMO Hannover 2011
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:18 Pagina 4
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 5
Op veler verzoek heeft beursorganisatie Eve-
nementenhal besloten om de TIV en de Meta-
vak komende september in Hardenberg tege-
lijk te laten plaatsvinden. Hallen 1 t/m 5 be-
staan uit TIV, hal 6 maakt plaats voor Metavak.
Vooralsnog betreft de clustering van TIV en
Metavak komend najaar enkel Hardenberg.
Het korte tijdsbestek tussen TIV Venray en Me-
tavak & Gebruikte Machinevak Gorinchem
C E N T E R P U N T
Als tijdens de officiële opening van de Techni-Show 2012
opgemerkt wordt dat de Nederlandse politiek eigenlijk
niets weet van de kracht van onze vaderlandse maakindus-
trie, dan kan ik het niet nalaten om als oud-gemeente-
raadslid al spiegelend vast te stellen dat de maakindustrie
ook niet geïnteresseerd is in de politiek. Meteen na de ope-
ning moest Ineke Dezentjé Hamming, de voorzitter van
FME-CWM die de openingshandeling van de Techni-Show
en de ESEF verrichtte, op pad om op bezoek te gaan bij pre-
mier Mark Rutte. Ze zou het allemaal weer eens aankaar-
ten. Weer spiegelend kun je je afvragen waarom Rutte niet
naar de Techni-Show in Utrecht komt. Volgens mij is dit een
gevolg van een weeffout in het denken in de industrie. Veel
ondernemers stellen vast dat politici niet op de hoogte zijn
over het nut van de techniek. Maar dat onze overheden be-
volkt zijn met leraren, ambtenaren, actievoerders en frac-
tieassistenten die doorgroeien komt ook omdat wij als
werktuigbouwers niet politiek actief zijn. Laat staan dat we
fel knokken om op verkiesbare plaatsen op kieslijsten te
komen. Dus zitten er bijna geen mensen uit de maakindus-
trie in de Tweede Kamer. Premier Rutte hoeft dan ook niet
naar ons te komen, want in de politiek gaat het om macht.
Die hebben we niet. In mijn visie moet dat veranderen. An-
ders blijf je tot in de eeuwigheid de nostalgische vaststelling
horen dat Jan Marijnissen de laatste lasser in de Kamer was.
Hoe? Is niet zo moeilijk. Brancheorganisaties als FME-CWM
en Metaalunie moeten gaan stimuleren dat mensen in de
metaal-maakindustrie politiek actief worden. De branche
als geheel kan geld vrijmaken voor tijd- en terugkeerrege-
lingen. Waarom niet? De inzet zou moeten zijn dat bij de
volgende verkiezingen 10 tot 15 procent van de verkiesbare
plaatsen voor technici uit de maakindustrie is. Wedden dat
de premier dan wel beurzen als een Techni-Show met een
bezoek vereert. Blijven we politiek passief? Och, dan
draaien we de volgende keer weer de grijsgedraaide plaat
dat de Kamerleden er niets van begrijpen…
WeeffoutReinold Tomberg
Evenementenhal blikt vooruit
Lasercladding met gouden contactpunten
Erns
t D
irks
en F
otog
rafi
e
heeft de beursorganisatie doen besluiten het
Metavak-gedeelte in Venray een jaartje over te
slaan.
Gelijktijdig met Metavak & Gebruikte Machi-
nevak Gorinchem treft u dit najaar NIL Verbin-
dingsweek aan. Ook heeft Evenementenhal
besloten om TIV Gorinchem naar april te ver-
plaatsen.
www.evenementenhal.nl
Voor betrouwbare tiptoetsschakelaars in auto’s, toetsen van mobiele telefoons en computers worden
schakelaars van plaatmetaal gebruikt. De contactvlakken van deze schakelaars worden gegalvaniseerd
met een dun laagje goud. Het Fraunhofer Institut für Laser Technology ILT in Aken (D) heeft in
samenwerking met Inovan een procedé ontwikkeld om op industriële schaal de contactvlakken door
middel van micro lasercladden te vervangen door kleine gelaste ‘contact-spots’ met een bundeldiameter
van minder dan 100 micrometer. De laserenergie smelt zowel goudpoeder als een dunne oppervlaktelaag
van het substraat. Het procedé bespaart 50 tot 90 procent goud en is te integreren in de productie van de
schakelaar zelf, en dus sneller dan het achteraf galvaniseren
Stand van Van Hoorn Machining tijdens de Metavak 2011 in Gorinchem (foto: Reinold Tomberg)
w
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:18 Pagina 5
N I E U W S
De vloeren bij Bouman waren vuil, vettig en
glad, en hier en daar waren er ook beschadigin-
gen ontstaan die aandacht nodig hadden. De
betonnen vloeren begonnen steeds donkerder
te worden. De scheiding tussen werkgebied en
rijbanen waren aangegeven met gele strepen
en door de vervuiling was dat slecht te zien.
Samen met schildersbedrijf Mulder Schilders
Twente (eveneens uit Almelo) dat veel ervaring
heeft met vloeren, is er een plan opgesteld hoe
de vloeren te behandelen.
De nieuwe vloer moet niet alleen optisch mooi
worden maar ook de juiste mix hebben tussen
voldoende stroef zijn en goed te reinigen. Ver-
der moet de vloer licht reflecteren (en niet ab-
sorberen), mechanisch sterk en chemicaliënbe-
stendig zijn. Gekozen is voor een tweecompo-
nenten, oplosmiddelvrije en chemicaliënbesten-
dige epoxycoating (Arturo EP3910) die in twee
lagen wordt opgebracht. Het werkgedeelte
krijgt een lichte kleur, en de rijbanen worden
grijs uitgevoerd door een (derde) laag grijze
coating bovenop de twee lichte lagen te leg-
gen.
Allereerst wordt de vloer gereinigd met een
ontvettingsmiddel. Voor de hechting wordt de
vloer door middel van het stofarme werpstraal-
procedé gestraald (rvs balletjes die met kracht
DOOR: JEROEN AALBERTS
Werkplaatsvloer coaten
6 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
In het magazijn is de rijbaan waar vrachtwagens en heftrucks
binnenkomen extra ruw. Meteen na de eerste laag worden er extra
korrels siliciumcarbide aangebracht (schilder loopt op spijkerschoenen)
(foto: Mulder Schilders Twente)
op de vloer worden gespoten en vervolgens op-
gezogen). Hiermee worden de laatste verontrei-
nigingen verwijderd en de vloer opgeruwd, en
ontstaat een betere hechting van de coating.
Grove beschadigingen worden opgevuld met
staalplamuur. Soms kan nog dezelfde dag de
eerste laag worden opgebracht. In de nabijheid
van overheaddeuren wordt de eerste laag coa-
ting ingestrooid met fijne korrels siliciumcarbide
die voor de gewenste stroefheid van de vloer
zorgen (R=12 in dit geval). De coating wordt na
goed mengen op de vloer gegoten, met trek-
kers verdeeld over het oppervlak en met rollers
op stokken nagerold. Na zestien uur kan er
weer op de vloer gelopen worden, en iedere
volgende laag moet binnen 24 uur worden op-
gebracht om te zorgen voor de meest ideale
chemische hechting. Het duurt dus drie á vier
dagen om een vloer te reinigen en te coaten, en
Mulder begint altijd op maandag met een vloer,
zodat de vloer uiterlijk donderdag gereed is. Na
drie dagen is de vloer zodanig belastbaar dat
Bouman de maandag erop kan beginnen met
herinrichten. Na zeven dagen is de vloer maxi-
maal belastbaar. Allereerst is de vloer behan-
deld in de ruimte waar nieuwe machines ge-
pland waren, voor de overige ruimten zijn tijd-
schema’s opgesteld.
Bij Bouman Industrial Solutions in Almelo worden in
verschillende fases de vloeren van een coating
voorzien. Bij de vloeren in de werkplaatsen ging
Metaal Magazine een kijkje nemen wat er allemaal
bij komt kijken om ‘tussen de bedrijven door’ deze
klus te klaren en de eisen waaraan de vloeren
moeten voldoen.
Oude en nieuwe situatie naast elkaar. Kleurverschil in werk- en rijbaangedeelte zorgt voor meer duidelijkheid
(foto: Jeroen Aalberts)
Voor de meetkamer is gekozen voor een duurdere gietvloer (foto:
Mulder Schilders Twente)
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:19 Pagina 6
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 7
Secotools (met kantoor in Gorin-
chem) heeft een nieuwe web-
site met gegevens over werk-
stukmaterialen, verspaningspro-
cessen en andere aspecten van
de autofabricage. Met interac-
tieve 3D-modellen van voertui-
gen kunnen gebruikers onderdelen identificeren en zien hoe ze
te produceren zijn.
www.secotools.com/automotive
Een aantal partijen in Twente is gestart met het project Triple-O:
Opstap, Omscholing en Opdoen van werkervaring. Werkzoe-
kenden met een vooropleiding vanaf MBO-niveau 2 of havo
worden in twaalf dagen opgeleid en klaargestoomd om te kun-
nen starten als technisch productiemedewerker bij een bedrijf.
Met deze basis zijn ze in staat om met een gedegen vervolgop-
leiding uit te groeien tot vakman.
www.stodt.nl
Xandorra, leverancier van CAD en PDM oplossingen met vesti-
gingen in Wageningen, Kortrijk (België) en Lyon (Frankrijk), is
gefuseerd met het Belgische bedrijf Ad Ultima PLM. Met deze
fusie is Xandorra een totaalleverancier van PTC’s softwareoplos-
singen in de Benelux en Frankrijk geworden.
www.xandorra.com
Het Verspanersforum (in 2007 opgericht door Gerrit van der
Linde) met als doelstelling behoud en overdracht van kennis en
ervaring in de verspanende industrie, is uitgegroeid tot een se-
rieus kenniscentrum en gaat nu zijn weg vervolgen als stichting.
www.verspanersforum.nl
De algemene ledenvergadering van de Vereniging Robotics
Association Benelux (RAB) heeft in de bijzondere algemene
ledenvergadering van 30 januari 2012 met meerderheid van
stemmen besloten de RAB op te heffen.
De NTS-Group in Eindhoven neemt het bedrijf BoTech in
Helmond over, dat als een 100% dochter van de NTS-Group
onder de naam ‘NTS Botech’ verder gaat . BoTech staat bekend
als toeleverancier van precieze componenten voor internatio-
nale klanten in de hightechindustrie.
www.nts-group.nl
Technisch handelsonderneming
VVS-techniek uit Deurne heeft on-
langs de A+ dealerstatus van ESAB
verkregen. ESAB is producent van
toevoegmaterialen en apparatuur
voor praktisch elk las- en snijproces.
www.vvs-techniek.nl
Onlangs startte Mikrocentrum binnen het High Tech Platform
de nieuwe werkgroep Vision & Robotics Solutions. Een vijftigtal
bedrijven zal zich inzetten om vision, robotica, gerelateerde in-
dustriële automatisering en systeemintegratie in zowel Neder-
land als België meer voet aan de grond te laten krijgen.
www.mikrocentrum.nl
K O R T
Vito groeit 3D-model op met vezels
Metav 2012 trekt 40.000 bezoekersPakweg veertigduizend bezoekers trok de
Metav 2012 eind februari en begin maart op het
beursterrein in Düsseldorf (D). Een lichte terug-
gang in vergelijking met de 45.000 bezoekers
die in 2010 naar deze Duitse beurs kwamen. Het
aantal exposanten was voor beide edities onge-
veer gelijk, zevenhonderd beursdeelnemers,
maar wel was goed zichtbaar dat de deelne-
mende bedrijven met minder machines naar de
beurs gekomen waren; het was een compacte
beurs. De volgende Metav in Düsseldorf is inge-
pland voor 11-15 maart 2014. Elders in dit num-
mer twee pagina’s met machinenieuws van de
Metav 2012.
Een bijzondere opgroeitechniek die Vito uit Mol (B) onlangs op de RapidPro in Veldhoven liet zien is
‘VitoConstruct’. Het laagsgewijze, driedimensionale opgroeien geschiedt via ‘fiber deposition’ (3DFD). Na
het opgroeien volgt een thermische behandeling om tot een mechanisch sterke structuur te komen. De
geëxtudeerde vezel waarmee Vito werkt bij ‘VitoConstruct’ bestaat uit een pasta van een metaal- of
keramiekpoeder. De diameter van de spuitneus ligt in het diameterbereik van 0,2 mm tot 1,2 mm. Deze
opgroeitechniek is inzetbaar voor het maken van poreuze delen met een gedefinieerde poriestructuur. De
poriediameter ligt tussen de 0,2 mm tot 2 mm. De porositeit kan tot 70% bedragen (foto: Reinold Tomberg)
De Italiaanse machine-
bouwer FPT, een nieuwe
vertegenwoordiging van
Oude Reimer, pakte in
hal 15 stevig uit met een
grote frees- en kotter-
bank (foto: Reinold
Tomberg)
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:19 Pagina 7
8 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
'Sterk werk'
Dieselmoterfiets3 aprilThemadag Smart Customization
Eindhovenwww.mikrocentrum.nl
12 april Themadag Kunststof oppervlaktetechniek
Lüdenscheid (D) www.mikrocentrum.nl
17 april PaintExpo
Karlsruhe (D) www.paintexpo.com
18 - 21 aprilHausausstellung Hermle
Gosheim (D)www.hermle.de
19 aprilVerbindingssymposium
RotterdamTel. (088) 400 85 60
23 - 27 april Hannover Messe 2012,
Hannover (D)www.hannovermesse.de
25 april Maritime & Offshore
Rotterdamwww.maritimeoffshorecareerevent.com
26 aprilGirlsday
op verschillende locatieswww.girlsday.nl/aanmelden
8 - 11 meiControl 2012
Stuttgartwww.control-messe.com
9 mei Congres Laser Technology ILT
Aken (D) www.lasercongress.org
9-10 meiAutomotive Lightweight Engineering
Wiesbaden (D)www.vdi-wissensforum.de
Track Dieselmotorcycles in Valkenburg (ZH) is er
in geslaagd om een goed rijdende, allround
reismotor met een dieselmotor te bouwen: de
Track T-800CDI. Het zelf ontworpen chroom
molybdeen frame is van het zogenaamde
Trellis type, voorzien van een WP upsidedown
voorvork met 48 mm voorvorkpoten en
WP achtervering. De 800cc driecilinder met
uitlaatgasturbo en commonrailtechniek komt
van Daimler.
A G E N D A
Zie ook de meer uitgebreide
agenda op de site van Metaal Magazine:
www.metaalmagazine.nl
Metaalmanifestaties
3M heeft een nieuw
wereldrecord (Guinness
World Records) gevestigd
in de categorie van het
‘zwaarste gewicht getild
met lijm’. Een 8,1 ton
(20.6 MPa) zware
vorkheftruck werd in de
lucht gehouden door een
kraan met een stalen
cilinder van 7 cm in
diameter. De twee delen
van de cilinder werden
aan elkaar bevestigd met
3M Scotch-Weld
Cyanoacrylaatlijm PR100.
Het tillen van het
voertuig werd
uitgevoerd door
ingenieurs Jens Schoene
en Dr. Markus Schleser
van de RWTH
Universiteit van Aken
De Track
dieselmotorfiets is een
zuinige motor met een
goede zit en is voorzien
van een variomatische
transmissie. Deze
variomaat is een
traploze transmissie die
bestaat uit twee poelies
met een V-vormige riem
ertussen en is bekend
van de DAF auto’s (foto:
Track Dieselmotorcycles)
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:19 Pagina 8
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 9
M A R K T I M P U L S
Op de Techni-Show 2012 stond op de stand van Bystronic uit
Hardinxveld - Giessendam een ByJet Smart 3015 watersnijma-
chine. Deze machine is verkocht aan watersnijspecialist Water-
flex uit Wijchen.
www.waterflex.nl
Machinefabriek Bouman uit Almelo heeft een Deckel Maho
DMC 160 FD duoBlock aangeschaft voor het bewerken van
grote werkstukken. Deze vijfassige bewerkingsmachine kan
zowel draaien als frezen en is voorzien van een wisseltafel.
www.bouman-is.com
Hebels Staalservice uit Oosterhout investeert in een nieuwe slit-
lijn en breidt haar decoiler uit met een automatische verpak-
kingslijn. De slitlijn kan tot maximaal 1.780 mm coils bewerken
tot band van minimaal 8 mm breedte. De automatische verpak-
kingslijn is ontwikkeld in overleg met de firma Weemaes uit
Kloosterzande op de gewenste specificatie en snelheid.
www.hebels.com
Op de stand van Gibas Numeriek uit Almere op de Techni-Show
2012 stond een OKK HM-X 6000 horizontaal bewerkingscen-
trum. Deze machine is verkocht aan Heemskerk fijnmechanica
uit Waddinxveen.
www.hfmbv.nl
Industrial LaserEvent 2012
Wisselcassette voor walserijen
Met de nieuwe quick-change drive unit van Siemens VAI kan een walsrol in een walserij verwisseld
worden in 10 minuten. De mogelijkheid om snel de rollen te wisselen vermindert de onderhoudstijd,
verhoogt de opbrengst van de molen en verhoogt de flexibiliteit van schakelen tussen de productie van
verschillende soorten staal. Daarnaast kunnen reiniging en renovatie van de rollen uitgevoerd worden
buiten de normale operaties en in een andere omgeving. Dit verbetert de kwaliteit van het onderhoud en
verhoogt de veiligheid op het werk (foto: Siemens)
De senior vice president technology van ASML,
professor Jos Benschop, zal tijdens het komende
Industrial LaserEvent op dinsdag 17 april ingaan
op de verschillende lasers die gebruikt worden in
de ASML-systemen. Verder is er aandacht voor
het certificatieschema laserlassen dat eind vorig
jaar gereed is gekomen voor de kennismarkt.
Hierin tonen de leveranciers de nieuwste ontwik-
Een demonstratie van lasercladden tijdens het Industrial LaserEvent van 2011 (foto: Universiteit Twente)
kelingen die al op de markt zijn. Bij de labdemo’s
is weer te zien hoe laserprocessen in het echt
werken.
De vijfde editie van het jaarlijkse Industrial Laser -
Event wordt georganiseerd door Universiteit
Twente, M2i, Syntens, Lightmotif en het Laser
Applicatie Centrum.
www.industrial-laserevent.nl
04-05-06-07-08-09_Nieuws 19-03-12 12:19 Pagina 9
10 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Automatisering is de aangewezen weg om buiten
bedrijfstijd extra - onbemande - machine-uren te
genereren. Maar automatisering kan ook een
hulpmiddel zijn om binnen de ‘normale’ werktijden
mensen vrij te maken voor andere taken. De
toepassing van de ‘Integrated Product Handler’ van
Teqq bij een Nederlandse jobber en een Belgische
OEM’er maakt dit laatste helder.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Met de ‘Integrated Product Handler’ van Teqq
maken Meamill in Bladel en Scima/Joskin in Bel-
gië mensen op de werkvloer vrij voor andere
productietaken. De handler van Teqq is een au-
tomatiseringssysteem voor verticale, drieassige
bewerkingscentra (voor meer informatie zie
kader bij dit artikel). Teqq heeft dit ‘low end’-
automatiseringssysteem geïntroduceerd in het
najaar van 2010 tijdens de Metavak in Gorin-
chem (zie ook Metaal Magazine nr. 7/2010, pa-
gina 14-15). Intussen is een tiental systemen ver-
kocht. Waaronder aan toeleverancier Meamill
in Bladel en aan de Scima productievesting van
Joskin in Soumagne (B).
Zes klemmenEigenaar-directeur Otto Dings van Meamill zet
de handler van Teqq in om tijdens de daguren
een bewerkingscentrum een aantal uren onbe-
mand te laten verspanen. “De handjes die daar-
door vrijkomen, kunnen we elders heel goed
gebruiken. Het geeft ons bovendien rust als een
machine onbemand functioneert.” Bij Meamill
werken drie mensen die drie CNC-bewerkings-
centra en een CNC-draaiautomaat bedienen.
Het automatiseringssysteem van Teqq is bij Me-
amill opgesteld op een Mazak VTC 200 B bewer-
De ‘Integrated Product Handler’ van Teqq op het machinebed van de verticale Mazak bij Meamill Bladel. De
kleinere foto links toont het magazijn in de parkeerpositie links op het machinebed, de andere kleinere foto de
vergelijkbare positie van de klem. In het magazijn kunnen bijvoorbeeld 92 blokjes halffabrikaat van 80 mm x 30
mm x 20 mm tot een hoogte van vier stuks gestapeld worden. Het bewerkingscentrum kan vervolgens deze
blokjes onbemand in 2 uur tot 3 uur verspanend bewerken (foto’s: Reinold Tomberg)
VideoOp onze site metaalmagazine.nl hebben
we een kort filmpje geplaatst dat het werk-
stukwisselen laat zien bij Scima/Joskin. “Het geeft bovendien rust”
Mensen vrijspelen
dankzij automatisering
10-11_Teq 20-03-12 10:54 Pagina 10
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 11
kingscentrum. Heel bijzonder bij Meamill is dat
op het bed van deze machine maar liefst zes
machineklemmen opgesteld staan. Hetzelfde
aantal machineklemmen staat bij Meamill ook
strak in lijn op een tweede verticale Mazak.
Beide machines zijn identiek: dezelfde besturing
met hetzelfde machinebereik. Het werken met
de zes machineklemmen is voor Meamill een
manier om de cyclustijd van de hoofdspil te ver-
lengen. In de zes klemmen staan zes werkstuk-
ken die met één gereedschap achtereenvolgens
bewerkt worden. Dit scheelt dus gereedschap-
wisseltijd. Ook is het mogelijk om bijvoorbeeld
in klem 1 tot 3 een eerste bewerking uit te voe-
ren en vervolgens, na handmatig omspannen,
in klem 4 tot 6 een tweede bewerking.
Dings omschrijft het produceren met de zes ma-
chineklemmen als “onze werkwijze.” Meamill
heeft hiervoor setjes met aanslagen en lijsten
aangemaakt. “Altijd een vast nulpunt in de
klem en een werkstuk van een meter lang kan
ook zo opgespannen worden.” Het automatise-
ringssysteem van Teqq sprak de mensen van
Meamill meteen aan, maar dit moest wél gerea-
liseerd worden in combinatie met de zes machi-
neklemmen. “Die gaan niet van de machine af.”
Teqq heeft dit opgelost met behulp van een rail-
systeem. Op het relatief lange machinebed van
de Mazak zijn links en rechts buiten het machi-
nebereik respectievelijk het magazijn en de
klem van de handler ‘geparkeerd’ (zie de foto’s).
Wil men met de handler gaan werken dan
wordt het magazijn over de klemmen links in
positie geschoven en de machineklem van de
handler wordt opgenomen in de eerste twee
machineklemmen rechts op het bed. Het bewer-
kingscentrum werkt dus met de zes klemmen óf
met het systeem van Teqq.
Bijzonder is dat de handler het ook mogelijk
maakt om hybride te werken. Bijvoorbeeld een
eerste bewerking aan een werkstuk onbemand
met de handler en vervolgens vanuit het maga-
zijn dezelfde werkstukken voor een tweede be-
werking handmatig positioneren in de klem-
men.
WisselplaatBij de Scima productievesting van Joskin is de
Teqq handler opgesteld op het machinebed van
een verticale Okuma van het type Ace Center
MB 56 VA. Joskin is een grote bouwer van voer-
tuigen voor de verspreiding en transport van
landbouwproducten. Programmeur Jos Frans-
sen van Scima vertelt dat de automatisering van
freeswerkzaamheden het mogelijk maakt dat
één operator nu twee of drie machines kan be-
dienen. “Door het automatiseren van de frees-
werkzaamheden is er tijd vrij gekomen voor het
uitvoeren van andere taken op de werkvloer.”
Opvallend is dat de ‘Integrated Product Han-
dler’ is opgebouwd op een wisselplaat ter
grootte van het machinebed (zie ook de foto bij
artikel). Dit maakt het mogelijk om de gehele
opstelling snel, binnen 10 minuten, op te bou-
wen of te verwijderen van het machinebed. Een
andere bijzonderheid bij Scima is dat werkstuk-
ken met een moeilijk stapelbare vorm na het
verspanen door de grijper niet in het magazijn
gepositioneerd worden, maar in een bakje dat
eveneens een plaatsje kan krijgen op de wissel-
plaat. De productie in Soumagne werkt in twee-
ploegendienst. Franssen schat in dat de Okuma
ongeveer voor 50 procent van de tijd werkt met
de handler van Teqq.
Zowel Meamill als Scima/Joskin zetten de ‘Inte-
grated Product Handler’ (nog) niet in om onbe-
mand te verspanen buiten de dag- respectieve-
lijk de tweeploegendienst. Bij Meamill wordt
hierover nog nagedacht. In België heeft men
nog niet veel trek in een onbemande productie
zonder mensen op de werkvloer.
Dings en Franssen zien de automatisering ook als
een oplossing voor het tekort aan technische ge-
schoolde mensen. Zowel in ons land als bij onze
zuiderburen is dit een groot probleem dat voor
de metaalindustrie de komende jaren nijpend
wordt. Automatisering is dan een manier om
mensen vrij te maken voor andere taken. <<<
Het ‘low end’-automatiseringssysteem van Teqq op
een wisselplaat op het machinebed van een Okuma
bij de Scima productievesting van Joskin in België.
De plaat maakt een snelwisseling mogelijk. De inzet
laat een bewerkt werkstuk zien (links) en het
uitgangsmateriaal (hoogte pakweg 90 mm) dat de
handler laadt en lost in de klem
M E T A A L B E W E R K E N
Hoofdspil laadt en lostHeel kort samengevat is de crux van de ‘Integrated Pro-
duct Handler’ van Teqq dat de hoofdspil van een verticaal
bewerkingscentrum ingezet wordt voor het laden en los-
sen van de werkstukken. Het magazijn voor het uitgangs-
materiaal en de verspaande producten staat naast de ma-
chineklem op het bed van de machine. De gehele auto-
matisering wordt dus binnen de machinebehuizing ge-
realiseerd, waarbij de hoofdspil functioneert als een
interne robot. Met als bijkomend voordeel dat de toegan-
kelijkheid van de machine optimaal blijft. Het automati-
seringssysteem van Teqq bestaat uit een aantal modules:
een grijper voor de werkstukken, die in rustpositie gesta-
tioneerd is in het magazijn, een adapter opgenomen in
het gereedschapmagazijn om de grijper te kunnen kop-
pelen aan de hoofdspil, een machineklem en een bestu-
ring om het automatiseringssysteem te kunnen koppelen
aan de CNC-besturing van de machine. Het geheel is fa-
brikant-onafhankelijk en ‘plug & play’. De ‘Integrated
Product Handler’ van Teqq was een van de nominaties
voor de ‘Made in Holland’-award van de Techni-Show.
10-11_Teq 20-03-12 10:54 Pagina 11
12 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Er was weer veel te zien tijdens de Techni-Show 2012.
Op deze pagina’s een selectie van nieuwtjes en
wetenswaardigheden die wij in Utrecht gevonden
hebben. Samenvattend: mooie beurs met waar de
exposanten veel tijd en moeite in gestoken hebben.
Bezoek aan deze nationale maakbeurs was zeker de
moeite waard. In totaal bezochten 41.479 bezoekers
de Techni-Show 2012 (in 2010 bezochten 44.410
bezoekers de beurs in Utrecht).
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG EN REINOLD TOMBERG
Techni-Showde moeite waard
Kantbank van de toekomstSafan trok alle aandacht van de bezoekers in hal 7 met augmented reality. Dankzij een projectie op een speciale
bril, kan de operator als het ware door het gereedschap heen kijken en de achteraanslag zien. Safan won
hiermee de ‘Made in Holland’ Award (foto’s: Paul Quaedvlieg/Reinold Tomberg)
Opspannen met zes klauwenDormac had in Utrecht de CNC-draaibank Puma 700 XLY voorzien van
een Inozet opspanning. Bij dit spansysteem worden de drie klauwen
vervangen door een drietal tuimelbruggen. Op elke tuimelbrug zijn
twee klauwen bevestigd. Op deze manier verandert een drieklauw -
plaat in een klauwplaat met zes klauwen
Automatisch wisselen Amada nam dit jaar voor het eerst deel aan de Techni-Show onder eigen naam. Het bedrijf
toonde onder andere de HD-ATC gereedschapswisselaar gekoppeld aan een HD 1003 NT
kantbank. De HD-ATC wisselt volautomatisch en snel en heeft een theoretische gereed -
schapscapaciteit van 26.400 mm. Amada won hiermee de zilveren Techni-Show Innovatie
Award 2012
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:29 Pagina 12
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 13
B E U R S
Robotcel metvijfasser Hermle demon-
streerde in hal 12
het robotsysteem
RS2 gekoppeld aan
een vijfassige C 40
U dynamic. Dit
systeem is zodanig
opgezet dat ook
een tweede be-
werkingscentrum in
de cel opgenomen
kan worden. De
zesassige robot kan
een massa van 270
kg verplaatsen ??
Intelligente automatiseringCellro toonde in Utrecht de Smartcell. Deze
minifabriek wordt inclusief Grob G350 vijfassige
machine geleverd en is de oplossing voor een
efficiënte automatisering. De Smartcell richt zichzelf
geheel automatisch in voor ieder product, spant zelf
de producten op en bewerkt deze. Daarna volgt
controle, reiniging en afvoer, volledig automatisch
MTE voor ZandstraDe grote bedfrezer die Promas verkocht heeft aan
toeleverancier Zandstra in Geleen op de beurs in
Utrecht. Deze freesbank van de Spaanse fabrikant
MTE is een indrukwekkende machine: X = 4 m,
Y = 1,4 m en Z = 2 m
DMG samen met MoriDMG / Mori Seiki presenteerde zich tijdens de Techni-
Show voor het eerst in een gezamenlijke stand. Links
machines van de bloedgroep DMG (Deckel Maho
Gildemeister) en rechts machines van Mori Seiki
Krachtige schijflaserVoor vlakbedsnijlasers biedt Trumpf nu ook een 5 kW
schijflaser aan. In Utrecht werd de TruLaser 5030
gedemonstreerd. Eerder was al een 3 kW schijflaser
beschikbaar voor plaatsnijden. Een duidelijke trend
tekent zich af: de vastestoflaser verovert terrein bij
het smeltsnijden van dunne plaat
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:30 Pagina 13
14 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Draaien en frezenDe nieuwe Heidenhain TNC 640 besturing is speciaal voor draai- en freesbewerkingen. In het NC-programma is
eenvoudig om te schakelen tussen de draai- en freesmodus. Op de achtergrond stond een Hembrug AI’tje met
de nieuwste draaibesturing van Heidenhain: de CNC 620 Pilot
Tubular Direct Drive Dymato presen-
teerde de Mitsubishi
draadvonker NA
1200. Een bijzon-
derheid van deze
machine is de
‘Tubular Direct
Drives’. Dit is een
aandrijving opge-
bouwd uit een as
met ringvormige
magneten. Daarom-
heen beweegt een
zogeheten ‘mover’
met een spoelen-
pakket
Carbon spanopnameOp de stand van Gibas Numeriek was een
Nakamura-Tome voorzien van een Hainbuch
koolstofvezelversterkte spanopname geleverd door
BIS. Ten opzichte van een stalen uitvoering zijn
gewichtsbesparingen van 60 procent mogelijk
Beschermende coatingNoviteiten bij Wila waren de
Wila Tool Coat en de Press
Brake Productivity Wax. De
Tool Coat is een beschermende
coating op CNC diepgeharde
ondergereedschappen, die
ongewenste zinkafzetting
voorkomt bij het buigen van
thermisch en elektrolytisch
verzinkt plaatmateriaal. De
Wax is speciaal ontwikkeld
voor reiniging, onderhoud en
bescherming van de
gereedschappen
Drie revolversDe Okuma LT2000 EX op
de stand van Gelder-
blom. Een eigentijdse
productiemachine met
drie revolvers (twee
bovenrevolvers en een
onderrevolver) en twee
spillen (hoofd- en
tegenspil). Dankzij een
Y-as een toegesneden
machine voor
compleetbewerken
Alternatief meetsysteemRenishaw kreeg voor de meetopstelling Equator een
gouden Techni-Show Innovatie Award 2012. De
nieuwe Equator is een nieuw alternatief voor de
traditionele productspecifieke meetopstellingen. Het
principe van de lichtgewicht Equator is gebaseerd op
een gemakkelijk aan te passen parallelkinematische
structuur
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:31 Pagina 14
TRUMPF Neder land B.V. Postbus 837 7550 AV Hengelo Te l : 074 - 249 84 98
Fax: 074 - 243 20 06 e-mai l : info@nl . t rumpf.com www.nl . t rumpf.com
TRUMPF World Class Partner Programma: beschikbaarheid op maat
Kosten die maat houdenUitval van machines kost geld. Gemiddeld gaat er teveel tijd verloren
aan het herstellen van fouten in het productieproces. TRUMPF
gaat voor een serviceverlening op maat en introduceert daarom
het World Class Partner Programma. Hiermee kunnen we klanten
“beschikbaarheid op maat” aanbieden. Dat doen we aan de hand
van vier (partnership)modellen waarbij beide partijen precies weten
wat van elkaar verlangd wordt. Bel vandaag nog voor “beschikbaarheid
op maat”.
MM_KOSTEN DIE MAAT.....indd 1 07-03-2012 08:46:58
Snel-metaal-op-maat.nl
In 2 minuten uw prijs voor 3D plaatwerk!
• Kanten • Buislaser snijden • Laser-plasma-autogeen-snijden • Zagen • Oppervlakte behandeling • Knippen
In 2 minuten uw prijs voor 3D plaatwerk!
• Buislaser snijden • Laser-plasma-autogeen-• Kanten • Buislaser • Buislaser
WERELD-
PRIMEUR!
2012De Cromvoirtse
bouwt hem!
De plaatwerkfabriek van de toekomst?
Bekijk alle vorderingen via www.decromvoirtse.nl
Snel-metaal-op-maat.nl
Uw 2D DXF of
3D STEP file direct
online uploaden
068.015 Adv Metaalmagazine_30maart_191x130.indd 1 14-03-2012 15:32:52
� In een harde en ruwe werk-omgeving hecht de gereed-schapsgebruiker steeds meer waarde aan de ergonomische aspecten: minder vibraties, gereduceerd lawaai, vermin-derde stofbelasting en geopti-maliseerde haptiek.
PFERD biedt met het PFERDERGONOMICS-programma innovatieve oplossingen, die bijdragen tot het gezond blijven, veiligheid en verbetering van het werkcomfort.
De mens staat centraal. Neem het thema ergonomie ter hand en vraag uw persoonlijk informatiepakket aan: www.pferd.com.
VERTROUW BLAUW
Neem het thema ergonomie ter hand
* V
eilig
heid
shan
dsch
oene
n „S
enso
Grip
“, r
educ
eren
vib
rati
es t
ot 3
0 %
. Sl
echt
s ee
n va
n de
vel
e PF
ERD
ERG
ON
OM
ICS-
prod
ucte
n.
*
� In een harde en ruwe werk-omgeving hecht de gereed-schapsgebruiker steeds meer waarde aan de ergonomische aspecten: minder vibraties, gereduceerd lawaai, vermin-derde stofbelasting en geopti-maliseerde haptiek.
PFERD biedt met het PFERDERGONOMICS-programma innovatieve oplossingen, die bijdragen tot het gezond blijven, veiligheid en verbetering van het werkcomfort.
De mens staat centraal. Neem het thema ergonomie ter hand en vraag uw persoonlijk informatiepakket aan: www.pferd.com.
VERTROUW BLAUW
Neem het thema ergonomie ter hand
* V
eilig
heid
shan
dsch
oene
n „S
enso
Grip
“, r
educ
eren
vib
rati
es t
ot 3
0 %
. Sl
echt
s ee
n va
n de
vel
e PF
ERD
ERG
ON
OM
ICS-
prod
ucte
n.
*
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 17
B E U R S
Bijzondere plaatbewerkingDe Codatto EVA 3121 paneelbuigmachine die Siboma tijdens de Techni-Show in
hal 7 toonde is een bijzondere plaatbewerkingsmachine: vrije, ronde vormen zijn
in een plaat te buigen zonder gebruik van speciale gereedschappen. De machine is
verkocht aan Goma in Hengelo (Gld.)
Compacte plaatautomatiseringPrima Power Benelux liet een ponsmachine zien van het type ThePunch, voorzien van een Compact Express
magazijn voor manloze productie. De machine is verkocht aan Spirado Metaal & Techniek in Amersfoort.
Overigens blijft Tuwi voor Nederland de Prima Power lasersnijmachines verkopen
CNC-trainingen -simulatieAMTC demonstreerde
tijdens de beurs de
CNC Training
Machine. Deze Narvik
EDU Turn VLF kan
functioneren als een
draaisimulator en als
een CNC-opleidings-
trainer. De simulator
is programmeerbaar
via een computer, via
CAD/ CAM of via het
Fanuc besturings-
paneel
Hoog bedieningscomfortRehm liet met de Invertig.Pro digital een
comfortabele lasstroombron zien. Middels een
display met een hoge resolutie, een centrale knop,
een aantal multifunctionele keuzetoetsen en een
viertal applicaties is de lasstroombron eenvoudig te
bedienen. Vooral de grafische display geeft veel
duidelijke informatie
Litz bij De Ridder Litz Hitech uit Taiwan is een nieuwe
vertegenwoordiging van De Ridder. Op de beurs
werd de verticale vijfasser Litz LU 620 getoond. Deze
machine is op de eerste beursdag meteen verkocht.
De LU-620 is zwaar en stijf uitgevoerd en voorzien
van de Heidenhain iTNC530 HSCi besturing
Compleetbewerken MazakYamazaki Mazak exposeerde in Utrecht onder andere een Integrex j-400 en een
groter Integrex i-200ST (op de foto). Dit is een machine met twee draaispillen en
een freesspil met een Y-as. Een machine die is ontwikkeld voor
compleetbewerken
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:33 Pagina 17
18 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Lassen aan racemotorRolan Robotics trok veel bekijks met deze racemotor op een lasmanipulator. Het
bedrijf toonde wel een Europese primeur in de vorm van de OTC B4 lasrobot. Deze
robot communiceert twintig keer sneller en heeft een lichter programmeerpaneel
Intuïtieve besturingStyle High Tech presenteerde tijdens de Techni-Show de Style 4.0 besturing. Een
gebruiksvriendelijke besturing die helpt bij het oplossen van het tekort aan
technisch geschoold personeel. Na één dag training kan een operator met deze
machine werken
In lijn metenMitutoyo toonde onder andere Mach 3A 653 coördinaten meetmachine. Deze
machine is geschikt voor het meten in een productielijn. Het meetbereik bedraagt
605 mm bij 505 mm bij 285 mm en de meetsnelheid is 30 mm/s. Daarmee wordt
volgens Mitutoyo een tijdsbesparing behaald tot wel 86 procent
Opslag staf en profielPromatt demon-
streerde het opslag-
systeem Multitower
van Fehr uit
Zwitserland. Hierin
kan materiaal met
een lengte tot 9.000
mm opgeslagen
worden. In totaal
zijn 150 opslag-
plaatsen mogelijk
Compacte lasersnijmachineDe BySpeed Pro 3015 van Bystronic werkt met vliegende optiek, waarbij de plaat
vastligt en de optiek beweegt. De positioneersnelheden in X- en Y-richting
bedragen daarbij 120 m/min (simultaan 169 m/min), terwijl versnellingen tot 3g
worden gehaald. Het snijbereik bedraagt 3.048 mm x 1.524 mm
Titaan verspanen Bij Produtec was op
Makino a61nx
bewerkingscentrum
een werkstuk van de
titaallegering Ti-6Al-4V
opgespannen. Met een
14.000-toerenspil met
300 Nm koppel kan met
een HSK63 opname
deze titaanlegering
verspaand worden met
een capaciteit van 100
cm3/min.
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:34 Pagina 18
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 19
B E U R S
Verwisselbare tipDe deelname van Sandvik aan de Techni-Show stond
in het teken van het gatenmaken. Op de foto de
wisselplaatboor. Deze boor met een verwisselbare
boortip is standaard leverbaar in diameters van 12
mm tot 20,99 mm (0,472 tot 0,826 inch) en in lengtes
van 3D en 5D
Knappe grijptechniekSchunk liet in Utrecht meerdere noviteiten zien.
Onder meer laat Schunk met deze afkoppelbare
grote grijper zien dat het bedrijf toonaangevend is
op het gebied van producthandling. Daarnaast
toonde het bedrijf nog een aantal magnetische
grijpers
Inwendig koelen Kennametal presenteerde tijdens de Techni-Show
2012 de nieuwe wisselplaattechnologie ‘Beyond
Blast’ (op de foto een model). Hierbij wordt het
koelmiddel niet van buitenaf toegevoerd, maar via
kleine inwendige koelkanalen in de wisselplaat zelf
(zie de inzet)
Meer foto’s op onze siteMeer foto’s van de Techni-Show 2012 op onze site www.metaalmagazine.nl.
Beweegbare kopDe Bevelling Cutting Head voor waterstraalsnijden van Resato is een snijkop met een geïntegreerde
hoogtesensor die vijfassig waterstraalsnijden mogelijk maakt met direct-aangedreven motoren. De machine
was in actie te bewonderen in hal 7
12-13-14-17-18-19_Techni-show 19-03-12 14:35 Pagina 19
20 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Het zijn zware tijden, als je media en politici mag
geloven. En met de maatregelen die van
overheidswege nog in het vat zitten zijn de
vooruitzichten weinig hoopgevend. Op de jongste
ESEF 2012 in Utrecht was van al die somberheid
echter niets te merken. De markt is wat grilliger dan
voorheen, maar in zijn algemeenheid floreert de
maakindustrie nog volop.
DOOR: JAN OONK
“De markt is wat wiebelig”, zoals sectormana-
ger Leendert Remmelink van de Nevat het ele-
gant omschrijft (overigens sinds kort werkzaam
als secretaris van FME-CWM Oost-Nederland in
Enschede). Of zoals een toeleverancier het ver-
woordde: “Er zit veel angst in de markt”. Op-
drachten worden uit voorzichtigheid zo lang
mogelijk opgeschoven en dat zorgt voor meer
pieken en dalen in de orderstroom. Waarbij
overigens de bouw nog altijd achterblijft bij an-
dere sectoren. Marktsegmenten als de machine-
bouw en de energiesector floreren echter nog
volop.
Met name Duitsland is daarnaast nog altijd
booming business. Het is waarschijnlijk een
van de redenen dat de Nevat-collectieven op
de komende Hannover Messe ten opzichte
van voorgaande jaren een verdubbeling
laten zien tot twintig deelnemers. Halver-
wege de beursperiode leek de ESEF af te
stevenen op een bezoekersaantal rond de
dertigduizend en ook dat is op z’n minst
hoopgevend. <<<
ESEF: toeleveranciersvol goede moed
Easy-PullDe ESEF Engineering Award in de categorie ‘engineering en design’ werd in de wacht gesleept door de Easy-
Pull diesel injectortrekker. Ontwikkeld door leraar CAD-tekenen Jack van den Broek en geproduceerd door
Smits Machine Fabriek in Valkenswaard. De jury liet zich vooral overtuigen door de marktpotentie van de Easy-
Pull. Kost het verwijderen van vastzittende dieselverstuivers nu vaak twee tot drie uur, met de Easy-Pull kan de
klus in 15 minuten worden geklaard, zonder dat de elektronica daarbij wordt beschadigd
Rechtstreeks meten Samen met Renishaw heeft Stamhuis Lineairtechniek in Twello een meetsysteem ontwikkeld dat kan worden
geïntegreerd in bestaande lineairgeleidingen. “Essentie is dat we daarmee rechtstreeks op de geleiding meten
en dat fouten in de aandrijftrein worden uitgesloten”, noemt salesmanager Bert Post als het grote winstpunt.
Nauwkeurigheden binnen 1 micrometer zijn volgens hem haalbaar. Het systeem neemt (vrijwel) geen ruimte in
en zorgt bovendien voor een extra bescherming van de geleiding
20-21-ESEF 19-03-12 12:28 Pagina 20
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 21
T O E L E V E R E N
NTS lijft Botech inNTS Botech vormt sinds begin 2012 de jongste en
dertiende loot binnen de NTS Groep. Het bedrijf in
Helmond is gespecialiseerd in de bewerking van
graniet met ultieme vlakheden binnen 1 micrometer,
wat onder meer wordt toegepast bij de productie
van waferstages voor ASML (op de foto een oudere
uitvoering). NTS Botech neemt daarbij het hele
traject tot en met montage, uitrichten en testen voor
zijn rekening. Het bedrijf telt dertig vaste mede-
werkers, aangevuld met een schil van flexwerkers
om snel in te kunnen spelen op de grillige halfge-
leidermarkt
Best supplierVan Hoof Groep in Asten, en dan met name het
onderdeel Van Eijk Transmissies, werd bekroond met
de titel ‘best supplier’. Van Eijk Transmissies
onderscheidt zich onder meer door het slijpen van
vertandingen uit volmetaal. “Met name in de
prototypefase en bij kleine series levert dat grote
tijdwinst op omdat geen speciaal afwikkel-
gereedschap ontwikkelt hoeft te worden”, aldus
directeur Godfried Rovers (links op de foto, rechts
directeur/eigenaar Nicol van Hoof). Van Eijk
Transmissies kan een complete set tandwielen
leveren binnen vier weken
Waterstraalsnijden Speciaal voor het waterstraalsnijden van rvs en
aluminium heeft Waterflex in Wijchen een tweede
ByJet Smart 3015 van Bystronic aangeschaft. Met
name vanwege de groeiende belangstelling vanuit
de foodindustrie. “Waterstraalsnijden is een koud
proces, zodat de snijranden geen nabewerking
nodig hebben”, noemt directeur Sten Knuiman als
voordeel van de techniek. “Bovendien is de nauw-
keurigheid van 0,1 mm bij dikke producten onover-
troffen.” De machine opereert onbemand, zodat ook
grotere seriegroottes rendabel bewerkt kunnen
worden
Speciaal staal Het Finse Ruukki heeft een speciaal plaatmateriaal
ontwikkeld, Ruukki Laser, waarmee een hogere
efficiëntie wordt bereikt bij het lasersnijden en
waarbij de kans op verstoringen van het snijproces is
geminimaliseerd. Met name de homogene samen-
stelling en dikte zijn daarbij belangrijke kenmerken.
Volgens directeur Robert Wesdijk (rechts op de foto,
links accountmanager Peter Scherf) van Ruukki
Benelux in Almelo kan de snijsnelheid met zo’n 10
tot 15 procent omhoog. Om zo dicht mogelijk bij de
klant te zitten wordt samengewerkt met de
distributeurs Douma Staal en Galvano Metaal
Bedfreesmachine Zandstra Metaalbewerking in Geleen heeft
geïnvesteerd in een nieuwe 42 KT bedfreesmachine
van MTE (tijdens de Techni-Show te zien bij Promas).
De 42 KT, met een bedlengte van 4 m, zal vooral
worden ingezet voor de bewerking van slijtplaten
uit Hardox met een lengte van om en nabij 12 m. Op
speciale sloopschepen worden langs deze slijtplaten
de frames van afgedankte booreilanden omhoog
getrokken. Op de foto een kijkje in de werkruimte
van de 42 KT
Nieuwe laserbronWerkten de beide laserlascellen bij BOZ Group in
Bergen op Zoom in het verleden op één laserbron,
met de aanschaf van een nieuwe 3,3 kW diode
gepompte schijflaser van Trumpf hoeven de robots
nooit meer op elkaar te wachten. Het rendement
(circa 25%) ligt bovendien een factor tien hoger en
dat levert naast een lager energieverbruik ook nog
eens meer snelheid op. “Sneller, dieper en effi-
ciënter”, zo vat oud-directeur Harry van Opdorp de
voordelen samen. Dat is nodig, want het bedrijf
groeide vorig jaar met 40 procent
Quinny Yezz Winnaar van de ESEF Engineering Award in de
categorie ‘innovatieve materiaaltoepassingen’ en
van de Publieksprijs was de Quinny Yezz wandel-
wagen, een ontwerp van Pezy en geproduceerd en
geassembleerd door VDL Parree in Sevenum. De
Quinny Yezz wordt volledig gespuitgiet uit glas-
vezelversterkt polyarylamide (IXEF van Solvay), een
materiaal met extreme sterkte en stijfheid. “Dankzij
de eenvoudige assemblage en het vermijden van
laswerk is een dergelijk product toch concurrerend te
maken in Nederland”, aldus accountmanager Pieter
Melisse
20-21-ESEF 19-03-12 12:28 Pagina 21
22 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Tijdens de Techni-Show 2012 heeft Amada onder
andere de lasersnijmachine FOL-3015 AJ voor het eerst
in ons land gedemonstreerd. De FOL-3015 AJ is een
opvallende, snelle vlakbedsnijlaser: in roestvast staal
van 1 mm dik is met deze 4 kW vastestoflaser
(fiberlaser) een snijsnelheid haalbaar tot circa 60 m/min.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Dankzij een aandrijving door middel van line-
aire motoren van de lasersnijmachine FOL-3015
AJ zijn de maximale positioneersnelheden over
X-, Y- en Z-as respectievelijk 240 m/min,
240 m/min en 120 m/min (simultaan maximaal
340 m/min). De maximale versnelling bedraagt
5g (50 m/s2). Amada nam medio maart voor de
eerste keer als zelfstandig exposant, onder
eigen naam dus, deel aan de beurs in Utrecht.
Een fiberlaser zoals FOL-3015 AJ heeft een laser-
bron die bestaat uit een lange dunne fiber
(vezel). In deze fiber wordt de laserstraal opge-
wekt door het pompen met diodelasers. Bij de
4 kW fiberlaser van Amada zien we zeven mo-
dules die de benodigde 4 kW opwekken. Elke
module is opgebouwd uit 90 dioden met een
vermogen van 10 W. Net zoals de fiberlaser is
ook de diodelaser een vastestoflaser. Dat wil
zeggen, dat het actieve medium waarin door
energietoevoer het laserlicht ontstaat een vaste
stof is. De meest gebruikte laser in de plaatbe-
werking is de CO2-laser, het actieve medium is
koolzuurgas. Populair gezegd is een diodelaser
een omgekeerde zonnecel: een elektrische
spanning wordt omgezet in licht. Dit licht is de
energietoevoer om in het actieve medium - in
dit geval dus de lange, dunne fiber- de emissie
van lichtdeeltjes te doen ontstaan die kenmer-
kend is voor een laserstraal. Opvallend bij de 4
kW fiberlaser van Amada is de golflengte van
976 nanometer (0,976 micrometer). Dit is onge-
veer een factor tien lager dan de golflengte van
10,64 micrometer van de CO2-lasers. De fiberla-
ser van Amada is overigens niet de enige vastes-
toflaser in de markt. Integendeel, tijdens de Eu-
roBlech 2010 had elke leverancier van plaatbe-
werkingsmachines wel iets in de aanbieding.
Vermeldenswaard is wel dat we bij andere leve-
ranciers golflengtes zien van 1,06 micrometer of
1,03 micrometer terwijl die van Amada onder
de 1 micrometer ligt. Een zo laag mogelijke
golflengte is gunstig, omdat bij het snijden van
metalen de absorptiecoëfficiënt afneemt bij een
toenemende golflengte van het laserlicht. Dit is
ook de verklaring waarom vastestoflasers zo
goed inkoppelen op reflecterende materialen
als koper of messing.
Voordelen en beperkingenUiteraard kan Amada voor de fiberlaser een
aantal voordelen opsommen: een hoge straal-
Een proefwerkstuk dat de mogelijkheden voor (fijn)snijden van de Amada lasersnijmachine FOL-3015 AJ
illustreert. De talloze gaatjes in de zes segmenten in deze 2 mm dikke plaat van rvs 304 zijn opgebouwd uit drie
elkaar overlappende cirkels met een diameter van 0,8 mm. De hoekjes zijn scherp gebleven, een teken hoe
goed het snijproces beheerst wordt. De totale snijtijd bedraagt 35 min en 53 s (foto’s: Reinold Tomberg)
Golflengte 976 nanometer
Plaatsnijdenmet snelle fiber
22-23_Amada 19-03-12 12:29 Pagina 22
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 23
kwaliteit, een hoog rendement (betere energie-
benutting in vergelijking met CO2-laser), laser is
goed te koelen, het is een robuuste laser en
zoals gezegd zijn materialen als koper, messing
en titaan goed te bewerken. Het energierende-
ment blijkt ook uit de aansluitwaarde van de
FOL-3015 AJ. Op het typeplaatje van de laserge-
nerator AJ 4000 staat 20 kVA vermeld voor
4,2 kW. Kenmerkend voor fiberlasers is ook de
flexibele lichtgeleiding van de laserbron naar de
snijkop. Maar Amada somt ook een aantal be-
perkingen op van dit type laser; in vergelijking
met de CO2-lasers is het vermogensbereik nog
beperkt, de dioden die de fiberlaser pompen
kunnen verouderen en laserlicht van rond 1 mi-
crometer is gevaarlijk voor de ogen en de huid.
De lasersnijmachines voor dit type lasers moeten
dus volledig ingekapseld zijn. Ze zijn bij alle le-
veranciers meestal goed te herkennen aan de
groene, laserlichtwerende ruitjes in de machine-
behuizing. Een volledige inkapseling kan de
mogelijkheden voor automatisering beperken.
Er is nog een kanttekening die Amada net zoals
alle andere leveranciers van vastestoflasers
onder de aandacht brengt. Dit type lasers lijkt
het ‘non plus ultra’ voor de plaatbewerking,
maar dit behoeft toch enige nuancering. Vastes-
toflasers komen maximaal tot hun recht bij het
lasersmeltsnijden van dunne plaat met stikstof.
Daar zijn snelheidswinsten van wel een factor
drie te behalen. Dit voordeel neemt af bij een
toenemende plaatdikte en bij een dikte van
pakweg 6 mm is de snelheidswinst ongeveer
verdampt. De verklaring hiervoor is dat bij het
smeltsnijden in dunne plaat het licht van een
vastestoflaser bij een kleine invalshoek beter ge-
absorbeerd wordt dan het licht van een CO2-
laser. De invalshoek is een hoek die ontstaat op
het snijvlak tussen laserstraal en het werkstuk.
Bij dunne plaat is de hoek klein en bij dikke
plaat gaat deze hoek naar 90°.
Bij het laserbrandsnijden met zuurstof zie je,
gelet op de snijsnelheid geen verschil tussen
CO2- en vastestoflasers. Kijk je echter naar het
uiterlijk van de snede, dan is die van een CO2-
laser, zeker bij dik roestvast staal, van een ho-
gere kwaliteit. Om die reden zijn vastestofla-
sers eigenlijk minder geschikt voor jobbers die
een universeel en wisselend pakket moeten
snijden. <<<
Een kijkje in de Amada lasersnijmachine FOL-3015 AJ. Dit is een
vlakbedsnijlaser die werkt met een plaatformaat van maximaal
3.000 mm x 1.500 mm
M E T A A L B E W E R K E N
Samen met JDSUIn 2010 was de fiberlaser FOL-3015 AJ een van de aan-
dachttrekkende noviteiten van de EuroBlech 2010 in Han-
nover (D). De snijmachine is vorig jaar ook geëxposeerd
tijdens de EMO Hannover 2011. De ‘AJ’ in de typeaandui-
ding verwijst naar Amada én JDSU. Sinds enkele jaren
werkt Amada met deze Amerikaanse onderneming
samen bij de ontwikkeling van lasers. Intussen is meer dan
10 miljoen euro geïnvesteerd. In juli 2010, kort voor de
EuroBlech 2010 dus, is de ‘High Power Fiber Laser’ voor
het eerst aangekondigd door JDSU. Eind maart vorig jaar
heeft JDSU laten weten dat nu samen met Amada ge-
werkt wordt aan de ontwikkeling van de ‘second genera-
tion kilowatt fiber lasers’. Een vermogen is in dit laatste
persbericht niet genoemd, maar je kunt ervan uitgaan dat
Amada en JDSU het vermogen van de 4 kW laserbron,
zoals we die aan het werk gezien hebben tijdens de
Techni-Show in Utrecht, naar boven toe wil verhogen. Iets
om naar uit te zien voor de komende EuroBlech 2012 dit
najaar in Hannover?
VideoOp onze site metaalmagazine.nl hebben we een kort
filmpje geplaatst dat de fiberlaser FOL-3015 AJ van
Amada in actie laat zien.
Een demowerkstuk van Amada bestaande uit koper,
aluminium en messing. Alle componenten zijn
gesneden met de fiberlaser. In de koperdeeltjes is
de fijnheid van het snijwerk zichtbaar
Deze schema’s liet Amada tijdens de EuroBlech 2010 zien om de werking van de nieuwe fiberlaser te
verduidelijken
22-23_Amada 19-03-12 12:29 Pagina 23
1. IntroductieTijdens klantenbezoeken zien we soms de aarzeling om in hoog-waardige nieuwe machines te investeren. Dit komt hoofdzakelijkdoor het ontbreken van potentiële klanten die deze investeringenwinstgevend moeten maken. Voor directie en inkoop afdelingen zijn vele aanbiedingen en bro-chures ogenschijnlijk gelijk qua nauwkeurigheid. Echter, indien debewerkingscentra geen goede mechanische structuur hebben engeen goede repeteerbare en stabiele nauwkeurigheid, worden detotale proceskosten voor de productie snel hoger. Zo hoog dat hetvoordeel van de lagere aanschafkosten, in vergelijking met een ho-gere investering, snel is verdwenen. De extra kosten die gemoeidzijn vanwege tijdverspilling voor het opnieuw bewerken van precisieonderdelen zijn hier nog buiten beschouwing gelaten. Laat ons uitleggen wat het werkelijke verschil is in uw productie vanprecisie onderdelen Neem b.v. matrijsplaat toepassingen, en devoordelen van Yasda machines. We laten graag de voorbeelden vannauwkeurigheid zien van grote matrijsplaten met als doel +/- 5µm,en kleinere matrijsplaten binnen +/- 2 to 3µm, in één keer goed.
2. Precisie in grote matrijsplaten De vraag naar grote motoren met hoge prestatie is groeiende,daarom stijgt ook de vraag naar nauwkeurigere grote matrijsplaten.Onze ervaring is dat niet alleen met kotterbewerkingen, maar ookbij het circulair frezen met rechte frezen, waarbij plaats- en vormto-leranties worden bereikt binnen +/- 5µm. In sommige testwerkstuk-ken bewijzen we dezelfde bewerkingsnauwkeurigheid met een 12jaar oude YBM 1218V machine uit onze eigen dagelijkse productie.
Onze ervaring van oppervlakte gesteldheid:• 2S, Ra0.5 met rechte vingerfrees • 3.2S, Ra0.8 met kotterbaar• 3.2S-1.6S, Ra0.8-0.4 met ruimerOfschoon er beperkingen zijn in het gebruik van vingerfrezen tij-dens het nafrezen gezien de diepte van de boringen in relatie to defreesdiameter (L/D: Lengte tot Diameter), is nauwkeurig nafrezeneen grote tijdsbesparing t.o.v. co-slijpen, vonken en handmatig po-lijsten.
3. Precisie in kamerfrezenNiet alleen 2 dimensionele nauwkeurigheden van het werkstuk,maar ook de rechtheid van verticale wanden van kamers is een zorgvan onze klanten. Onze ervaring is:• Rechtheid: afwijking tussen de top en 80 mm diepte is binnen 1µm.• Oppervlakte gesteldheid Ra0.18 d.m.v. CBN vingerfrees• Materiaal RAMAX HRC40, we schatten dat een vergelijkbaar
resultaat mogelijk is bij hardere materialen
4. Precisie in kleine matrijsplaat De vraag naar hogere precisie vanuit de optische, medische en andere industrie is groeiende. Daarom worden nauwkeurighedenin kleinere matrijsplaten extreem klein. Onze ervaring leert dat metvingerfrezen plaats- en vormtoleranties van boringen in matrijs -platen kunnen worden bereikt binnen +/- 2 to 3µm. Tijdens eentests hebben we een nauwkeurigheid behaald van +/- 2µm na eenbewerking die meer dan 25 uur in beslag nam.
Kleine matrijsplaat
“In één keer goed eYASDA PRECISION TOOLS K.K. Machines & Applicaties voor hoogwaardige werkstukken
Tafel 1200x 1800mm
Spil 10,000 omw/min
BT50 Big plus
Nafrezen grote
matrijsplaat
Tafel 900x1500mm
Spil 24,000 omw/min
BT40 Big plus
Advertorial
24-25_Advertorial 20-03-12 11:55 Pagina 10
d en nauwkeurig.”
Tafel 600x350mm
Spil 40,000 omw/min
HSK-E32
5. Eisen t.a.v. repeteernauwkeurigheid in precisie bewerkingenWe hebben 3 belangrijke punten die hoge dimensionale nauwkeu-righeid en repeteer nauwkeurigheid beloven voor uw werkstukken.1) Robuust en symmetrisch: voor dezelfde positioneer nauwkeurig-
heid op elke positie binnen het werkbereik. Het betekent delangste gereedschaps-standtijd en absorbeert snijkrachten. On-nodig uit te leggen dat een gecontroleerde werkplaatstempera-tuur en goede fundatie noodzakelijk zijn om machine te onder-steunen.
2) Met extra zorg samengesteld: Indien machine is voorzien van eenactieve software compensatie, is normaal gesproken alleen despil gecontroleerd. Om nauwkeurigheden binnen 3 tot 5 micronin het gehele bereik te garanderen, zijn extra criteria van nauw-keurigheid verplicht in elke mechanische samenstelling. Hand-
matig schrapen vanalle montagevlak-ken van bv. gelei-dingen is een voor-beeld om submi-cron nauwkeurig-heid te garanderenvan basiscompo-nenten.
Robuust en symme-
trisch ontwerp van
YBM-V-series
3) Ontworpen om nauwkeurig te positioneren: Het is belangrijk hoeelke as nauwkeurig stopt tijdens precisie bewerken. Algemenemachines gebruiken standaard lineaire geleidingen met hogevoedingssnelheid, bijvoorbeeld 40 – 60m/min voor kleine totmiddelgrote verticale machines. In dit geval, kogels binnenin degeleidingen kunnen wel snel starten, maar het is niet eenvoudigom nauwkeurig te stoppen. Yasda past grote en solide blokge-leidingen toe of speciale lineaire geleidingen met 20 m/min voe-ding toe. Breedte van geleidingen is standaard dubbel zo grootdan standaard lineaire geleidingen en garanderen een stabielecontrole van elke as. Wanneer we lineaire geleidingen toepassengebruiken we ultra nauwkeurige types met extra veel kogels bin-nenin speciaal vanwege nauwkeurigheid.
Blokgeleidingenvan YBM1218V
De structuur van de machine is zoals een menselijke hand om hetgereedschap vast te houden, daarom is het niet eenvoudig in ge-tallen te vergelijken, maar extreem belangrijk om precisie in éénkeer te bereiken.
6. Conclusie Echte winstgevendheid betekent dat u uw geld te investeert in eenvolledig betrouwbaar bewerkingscentrum voor uw productie. Doorbetrouwbaarheid in het nafreesproces wat resulteert in een goedwerkstuk in één keer, bespaart u een grote hoeveelheid afkeur, envoegt waarde toe aan uw werkstukken.YASDA blijft zijn best doen om klanten te voorzien, die op zoek zijnnaar hogere nauwkeurigheid en winstgevendheid op lange termijn,met de meest betrouwbare machines.
Adresgegevens voor informatie: Yasda Precision Tools K.K.Fritz Vomfeldestrasse 3440547 Dusseldorf Duitsland | www.yasda.co.jp
Vertegenwoordiging Nederland en België:SVM FreestechniekDragonder 49g, 5555 XZ ValkenswaardTel: 040-2040923, Fax: 040-2047968Email: [email protected] | www.svmfreestechniek.nl
Advertorial
24-25_Advertorial 20-03-12 11:56 Pagina 11
26 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Draaifreescentra raken ingeburgerd in verspanende
bedrijven. Een draaifreescentrum integreert
verschillende klassieke verspaningstechnologieën in
één machine. Dit kan leiden tot de volledige
afwerking van een werkstuk op één machine. De
belangrijkste voordelen die hieruit voortvloeien zijn:
doorlooptijdverkorting, verbetering van de
nauwkeurigheidsgraad, flexibiliteit en uitbreiding
van bewerkingsmogelijkheden.
DOOR: KRIST MIELNIK (SIRRIS)
De keuze van de juiste bewerkingsvolgorde en
afwerkingsstrategie bij compleetbewerken is af-
hankelijk van verschillende factoren. Een niet te
onderschatten valkuil is nog steeds de correcte
en vooral efficiënte NC-programmering van
zulke machines met een offline programmeer-
systeem. Ook de haalbare nauwkeurigheid kan
een heikel punt zijn. Sirris heeft dankzij twee
collectieve onderzoeksprojecten rond compleet-
bewerken op een draaifreescentrum en een
aantal complexe industriële cases de voorbije
jaren heel wat ervaring opgedaan. Sirris is een
collectief centrum van de Belgische technologi-
sche industrie gevestigd in Diepenbeek (B). In de
vorm van FAQ’s (Frequently Asked Questions)
heeft Sirris haar belangrijkste ervaringen op een
rijtje gezet. In dit artikel deel 1: de mogelijkhe-
den en beperkingen van compleetbewerking
op een draaifreescentrum (zie ook kader bij dit
artikel).
Weinig beperkingenOmdat een draaifreescentrum een uitgebreid
aantal ‘klassieke’ verspaningstechnologieën on-
dersteunt, zijn er in theorie weinig beperkingen
naar te vervaardigen werkstukken op een draai-
freescentrum. De belangrijkste ondersteunde
technologieën zijn draaibewerkingen, freesbe-
werkingen (ook vijfassig frezen) en gatbewer-
kingenoperaties (boren, tappen, ruimen, kotte-
ren en dergelijke). Omdat een draaifreescen-
trum standaard is uitgerust met een klauwplaat,
Dit schema van een compact draaifreescentrum illustreert het grote aantal NC-gestuurde assen dat ingezet kan
worden voor verspanende bewerkingen. Controleer daarom altijd of de opspanning voor beide opspanningen
botsingsvrije gereedschapsbanen toelaat met de beschikbare gereedschappen (illustratie: Mori Seiki)
Extra aandacht om botsingen te vermijden
Compleetbewerkenop draaifreescentra (deel 1)
26-27-28_Compleetbewerken 19-03-12 12:37 Pagina 26
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 27
is het uitgangsmateriaal meestal cilindrisch van
vorm (zoals het geval is bij een draaibank). Ook
voor werkstukgeometrieën, waar men in eerste
instantie aan andere uitgangsvormen dan een
cilinder denkt, wordt bij een draaifreescentrum
meestal vanuit een cilinder vertrokken. Dit biedt
ook mogelijkheden tot productieautomatisatie
van productseries (automatische staafaanvoer).
Dankzij een NC-gestuurde draaispil - meestal
aangeduid als de C-as - zijn ook draaifreesope-
raties mogelijk. De technologie van het draai-
frezen produceert eerder kleine spanen - een
voordeel bij langspanige materialen - en brengt
minder terugdrukspanningen met zich mee,
wat dan weer een voordeel is bij slanke werk-
stukken. Ook voor niet-rotatiesymmetrische
vormen biedt een draaifreesoperatie mogelijk-
heden. Op verspaningstechnologisch vlak zijn
de voor- en nadelen van beschikbare technolo-
gieën op een draaifreescentrum identiek aan
deze op aparte machines (draaibank, freesma-
chine). Slijpen, als eindbewerking, geschiedt
veelal nog op afzonderlijke slijpmachines.
OpspanningenEen draaifreescentrum is veelal uitgerust met
een hoofdspil en een subspil, die op één lijn lig-
gen. Dit laat toe om een werkstuk van de ene
spil naar de andere door te geven en op die ma-
nier het werkstuk in twee opspanningen com-
pleet af te werken. Ervaring heeft Sirris geleerd
dat de eerste set van bewerkingen meestal
wordt uitgevoerd op de hoofdspil (deze bevindt
zich aan de linkerzijde van de machine als men
ervoor staat). De tweede en een laatste set van
bewerkingen wordt uitgevoerd op de subspil.
De subspil is de NC-as die een lineaire aandrij-
ving bezit (W-as) om het halffabrikaat van de
hoofdspil naar de subspil te transfereren. Indien
nodig, is het ook perfect mogelijk om de eerste
serie van bewerkingen uit te voeren op de sub-
spil. De subspil transfereert het halffabrikaat
vervolgens naar de hoofdspil. Bij standaard vor-
men (rond, vierkant) kan een werkstuktransfer
volledig automatisch gebeuren (nadat de trans-
ferpositie eenmalig is ge-‘teacht’). Voor som-
mige werkstukvormen is het echter niet moge-
lijk om een volautomatische werkstuktransfer
uit te voeren en dient er eerst een opspanmal
op de bewerkte werkstukzijde te worden ge-
monteerd. De gemonteerde opspanmal kan
dan wel automatisch worden gespannen door
de subspil.
WerkstukgeometrieIn welke mate heeft de werkstukgeometrie nu
invloed op de bewerkingen die geschieden tij-
dens de eerste respectievelijk de tweede op-
spanning. Een aantal belangrijke aandachtspun-
ten wordt hieronder genoemd:
• Er moet op voorhand worden nagegaan of
het werkstuk in beide opspanningen kan wor-
den gespannen, zonder daarbij reeds afge-
werkte vlakken te beschadigen of te vervor-
men. Afhankelijk van de werkstukvorm en –
afmetingen dient de spandruk van de klau-
wen verlaagd te worden of dienen andere
klauwen ingezet te worden, voor een gelijk-
matigere krachtenverdeling.
• Streef steeds naar zo eenvoudig mogelijke op-
spanmiddelen, zoals harde en zachte klau-
wen. Dit biedt meer potentieel naar manarme
productie toe.
• De compleetbewerking van complexe werk-
stukken vraagt vaak enige creativiteit om het
halffabrikaat tijdens de tweede opspanning
correct en stabiel te spannen. Opspanmallen
op maat zijn vaak de beste oplossing. Een vol-
automatisch productieproces is in dat geval
niet altijd mogelijk, omdat de opspanmal ma-
nueel bevestigd wordt op de reeds bewerkte
zijde.
• Alvorens een werkstuktransfer uit te voeren,
is het belangrijk om te controleren of alle be-
werkingen binnen de desbetreffende opspan-
ning zijn uitgevoerd.
• Een draaifreescentrum heeft heel wat NC-ge-
stuurde assen, wat het risico op botsingen al-
leen maar vergroot. Controleer daarom of de
opspanning voor beide opspanningen bot-
singsvrije gereedschapsbanen toelaat met de
beschikbare gereedschappen. De simulatie
met waarheidsgetrouwe gereedschaphouders
en uitsteeklengtes is hierbij een handig hulp-
middel.
• Een draaifreescentrum biedt veel mogelijkhe-
den. Dit betekent dat er ook verschillende be-
werkingsvolgordes mogelijk zijn. Tracht de
meeste operaties, zeker deze met hoge snij-
krachten, echter steeds uit te voeren tijdens de
meest stabiele fase (dit is veelal de opspanning
van het werkstuk in de harde klauwen).
• Omdat de opspanning in de subspil meestal
minder stabiel is in vergelijking met deze tij-
dens de eerste bewerkingen in de hoofdspil,
heeft dit ook een weerslag op de snijparame-
ters. De opspanning van het werkstuk in de
subspil is daarom de beperkende factor, en
niet het snijgereedschap.
• Op een draaifreescentrum kan zowel worden
gefreesd als gedraaid. Om werkstukonbalans
Een bijzonder draaifreescentrum van Nakamura-Tome: de bovenrevolver met aangedreven gereedschappen
kan zwenken (lees meer over deze machine in Metaal Magazine nummer 10 -2011, pagina 20-21, foto: Reinold
Tomberg)
M E T A A L B E W E R K E N
FAQ’s draaifreescentra in vier delenSirris (www.sirris.be) heeft FAQ’s (Frequently Asked Ques-
tions) over compleetbewerken op draaifreescentra gepu-
bliceerd in vier delen:
1. De mogelijkheden en beperkingen van compleetbe-
werking op een draaifreescentrum.
2. (Offline) programmering van een draaifreescentrum.
3. Geïntegreerd meten op een draaifreescentrum en haal-
bare nauwkeurigheden.
4. Een draaifreescentrum, een vijfassige freesmachine of
een combinatie van machines?
In dit nummer deel 1. De volgende delen verschijnen in
komende nummers van Metaal Magazine.
>>>
26-27-28_Compleetbewerken 19-03-12 12:37 Pagina 27
28 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
te vermijden of te minimaliseren, is het aange-
wezen om draaioperaties zoveel mogelijk uit
te voeren op het moment dat de tussentijdse
werkstukvorm nog zijn rotatiesymmetrische
vorm heeft. Dit gaat uiteraard niet op voor
werkstukken die op geen enkel tijdstip een ro-
tatiesymmetrische vorm hebben.
Machinebereik Eén van de nadelen van een draaifreescentrum,
in vergelijking met een ‘zuivere’ freesmachine,
is het beperkte machinebereik van de Y-as. Bij
de meest recente versies van draaifreescentra is
dit probleem minder uitgesproken. Ook is dit
fenomeen merkgebonden en niet bij elke fabri-
kant van dezelfde grootteorde. Wanneer dit
probleem zich voordoet, kan de bewerking in
plaats van met een Y-beweging worden uitge-
voerd via een XC-interpolatie, wat tot hetzelfde
resultaat leidt. Dit is echter niet voor alle bewer-
kingen mogelijk. Een aanpassing (reductie) van
de gereedschapsdiameter kan dan ook een op-
lossing zijn.
Een draaifreescentrum is in meerdere configu-
raties uitvoerbaar. De standaardversie bevat
naast een hoofdspil nog een freesspil met ro-
teerbare kop. Op dat moment heeft men in
principe de mogelijkheden van een vijfassig be-
werkingscentrum. Meer uitgebreide versies zijn
zelfs uitgevoerd met een subspil, of met een on-
derrevolver (al dan niet met aangedreven ge-
reedschappen). Bij deze laatste versie kunnen
parallelle operaties worden uitgevoerd. Con-
creet betekent dit dat er gelijktijdig activiteit is
op zowel hoofd- als subspil. Bij manarme pro-
ductie kan het zinvol zijn om de bewerkingstijd
te balanceren tussen de beide spillen.
NauwkeurigheidBij een verspanende operatie wordt warmte ge-
genereerd, zowel in het werkstuk als in de ma-
chineonderdelen van het draaifreescentrum. De
gegenereerde warmte neemt toe als functie van
het spiltoerental. Proefondervindelijk is vastge-
steld dat de freesspil zal verlengen nadat hij ge-
durende een aantal minuten heeft rondge-
draaid. In dat opzicht is het van belang om
nauwkeurige draaibewerkingen te vermijden
vlak na een (zware) freesoperatie. Compleetbe-
werking gaat vaak gepaard met een werkstuk-
transfer tussen de beide spillen. Werkstukken
met plaatstoleranties worden gelet hierop het
best zoveel mogelijk binnen eenzelfde opspan-
ning uitgevoerd. Een draaifreescentrum is im-
mers een machine die uit veel verschillende
assen is opgebouwd die elk een geometriefout
met zich meebrengen (bijvoorbeeld coaxialiteit
tussen hoofdspil en subspil, uitlijningsfout tus-
sen de draaispil en de freesspil).
GereedschappenEen draaifreescentrum is uitgerust met een
freesspil met roteerbare kop. De rotatiemoge-
lijkheid van de freesspil (hierin worden in feite
ook alle gereedschappen voor draai-, frees- en
gatbewerkingen geklemd) laat toe om ook
draaigereedschappen onder een hoek te plaat-
sen. Het grote voordeel is dat zogenaamde 45°-
draaibeitels kunnen worden ingezet. Het ge-
bruik van deze multifunctionele draaibeitels
(voor onder meer langsdraaien en kopvlak-
draaien) verlaagt het botsingsgevaar aanzienlijk.
Een draaifreescentrum dat naast een hoofdspil
en een freesspil ook is uitgerust met een subspil
en onderrevolver vraagt extra aandacht om bot-
singen te vermijden. Zo dient bij bewerkingen
op de hoofdspil met de freesspil de onderste re-
volver altijd op een veilige positie te worden ge-
parkeerd (meestal onder de subspil).
Samen met het ontstaan van draaifreescentra
zijn ook ‘multitasking tools’ ontstaan. Deze ge-
reedschappen incorporeren meerdere functies
(draaien, boren). Het grote voordeel is dat er
met één fysisch gereedschap, en dus ook slechts
één plaats in het gereedschappenmagazijn,
meerdere operaties kunnen worden uitgevoerd.
Een bijkomend voordeel van ‘multitasking tools’
is dat er minder gereedschapswissels nodig zijn
en de stuktijd daardoor kan dalen <<<.
Waarop letten bij aankoop van een draaifreescentrum?Op basis van ervaringsgegevens bij Sirris en de inherente
complexiteit van een draaifreescentrum, wordt hieronder
een aantal belangrijke vragen en aandachtspunten bij de
aanschaf van een draaifreescentrum opgesomd:
• Wat is de geometrische nauwkeurigheid, en dit zowel
vóór als ná de implementatie van de machine?
• Wat is de thermische stabiliteit van de machine, en
welke compensatiemogelijkheden zijn ingebouwd?
• Wat is het maximaal spiltoerental van de freesspil? Dit
is zeker belangrijk voor de bewerking van lichtmetalen
onderdelen.
• Hoeveel bedraagt het bereik van de Y-as (zowel in ne-
gatieve als in positieve zin)? Een beperkte Y-slag kan
voor sommige producten een ‘bottleneck’ zijn.
• Tot welke werkstukdiameters kan worden gespannen
met de klauwplaat?
• Beschikken de klauwplaten over een schoonblaasfunctie
van de klauwen? Dit is belangrijk bij een proceszekere
werkstuktransfer en bij manarme productie.
• Beschikt de machinesturing over programmeerfunctio-
naliteiten? En is dit gebruiksvriendelijk?
• Biedt de machineleverancier een gedegen program-
meeropleiding en bijhorende syllabus?
• Bij service na verkoop: welke is de reactiesnelheid en
vakbekwaamheid van het servicepersoneel?
• Wat is de levertermijn van reservedelen?
• Kan het draaifreescentrum worden uitgerust met een
meetprobe, en in hoeverre is de meetsoftware compa-
tibel met de software van de machinesturing?
• Kan het draaifreescentrum worden gekoppeld met een
beladingsrobot?
• In hoeverre werkt de machinefabrikant samen met
CAM-pakketten en is een bruikbare postprocessor be-
schikbaar? Een centrum voor compleetbewerken met in het midden een freesspil. Dankzij de assen van deze spil kan het
centrum functioneren als een vijfassig bewerkingscentrum (foto: Deckel Maho Gildemeister)
26-27-28_Compleetbewerken 19-03-12 12:37 Pagina 28
30 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
In vergelijking met eerdere edities was de Metav 2012
een compacte beurs. Niet dat er veel exposanten
ontbraken, maar alles was veel compacter opgezet.
Bovendien was bijna elke machineleverancier met
minder én kleinere machines naar de beurs gekomen.
Het gevolg: de beurs past nu prima in vijf hallen en is
in één dag goed te bezoeken. Metaal Magazine zag in
Düsseldorf (D) samen met veertigduizend bezoekers
een paar machinenieuwtjes die we op deze beide
pagina’s presenteren.
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG EN REINOLD TOMBERG
Machinenieuwtjescompacte Metav 2012
FreesdraaicentrumSHW toonde in Düsseldorf de nieuwe UniSpeed 6T. Volgens SHW staat deze machine voor nauwkeurigheid,
snelheid en compleetbewerking binnen compacte afmetingen. Het werkbereik is 3.000 mm (X) bij 1.300 mm (Y)
bij 1.300 mm (Z). De rondtafel heeft een diameter van 1.600 mm en kan tot 8.000 kg belast worden (foto’s: Paul
Quaedvlieg en Reinold Tomberg)
Zevenassige draaiautomaatTraub introduceerde op de Metav 2012 de TNL 32. Dit is een CNC-
draaiautomaat voor kort- en langdraaiwerk. Het is een machine met
zeven assen met een ingenieuze kinematische opbouw. Door de
verticale opbouw is een goede spaanafvoer gegarandeerd
VerhoogdeflexibiliteitDoosan had flink
uitgepakt op de
Metav 2012 met een
grote stand en veel
machines. Een
noviteit was de Puma
700LY, op zich een
bekende machine,
maar nu met een
orthogonale Y-as met
een verplaatsing van
200 mm verandert
deze machine in een
multifunctioneel
draaicentrum
FotoreportageOp onze site www.metaalmagazine.nl hebben we een fo-
toreportage geplaatst van ons bezoek aan de Metav 2012
in Düsseldorf (D).
30-31_Metav 19-03-12 12:39 Pagina 30
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 31
B E U R S
HangendeklauwplaatGloednieuw op de
beursvloer van de
Metav 2012 was het
draaicentrum Univertor
AM van Weisser. Dit is
een machine met een
verticale, hangende
klauwplaat die bedoeld
is voor het
geautomatiseerd
draaien van seriewerk
voor bijvoorbeeld de
automotive-sector
Blauwe MatecMatec zette de beursbezoekers even op het
verkeerde been met het bewerkingscentrum 40 HV
in een blauwe kleurstelling. Iets nieuws? Nee
‘gewoon’ een klant die een machine in een eigen
kleur wil hebben. Maar het werkt wel: veel aandacht
tijdens de beurs
StafladersFMB Maschinenbau liet op de Metav diverse
stafladers zien waaronder deze ST-line. Deze
staflader was gekoppeld aan een Unirobot van FMB.
Tevens waren diverse klembussen ingezet van JBS-
system. De ST-line bestaat uit stafladers voor
materiaal vanaf 2 mm rond tot 100 mm rond
Formule 1 fun Bij Hurco draaide alles om snelheid. Sneller
programmeren op de nieuwste WinMax-
besturingen, snel produceren op de Hurco machines
en zo snel mogelijke rondetijden maken in deze
Formule 1 simulator. Feit is dat Hurco hier veel jeugd
mee op de stand trok
Mazak met Siemens Opvallend aan het grote bewerkingscentrun
Integrex e-670 H II dat Yamazaki Mazak
demonstreerde in Düsseldorf (D) is de koppeling met
Siemens 840D SL. Deze CNC-besturing is nu ook
leverbaar voor dit type machines van Mazak
Compacte laserOp één vierkante meter biedt het Duitse Laservorm
een compacte lasermachine aan. Met deze LV Mini
kan, afhankelijk van het type laser, gelast, gehard,
opgelast of gesneden worden. Deze machine
beschikt over de nieuwe B&R NC-besturing,
waardoor bediening, programmering en veiligheid
in één systeem zijn gecombineerd
LiefdesbabyDe Milltap 700 werd tijdens de Metav door DMG / Mori Seiki net zoals tijdens de EMO Hannover 2011 weer
volop in de schijnwerpers geplaatst. Het is de eerste machine die DMG en Mori Seiki gezamenlijk ontwikkeld
hebben
30-31_Metav 19-03-12 12:39 Pagina 31
32 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
De metaalindustrie wordt geconfronteerd met een
groot aantal uitdagingen. Arbeidsflexibiliteit,
automatisering, economische windstilte en een
toenemende verschuiving van product- naar
procesdenken zijn daar slechts enkele voorbeelden
van. Deze en andere ontwikkelingen komen aan de
orde in de Assetvisie Metaal, een onderzoek van ING
Lease en ING Economisch Bureau; een terug- én
vooruitblik op de ontwikkelingen binnen de
branche. De publicatie was aanleiding om met
leveranciers van machines en gereedschappen aan
tafel te zitten en trends en ontwikkelingen te
bespreken. Welke lessen hebben we geleerd en hoe
profiteren we daarvan? Nu en in de toekomst. En
hoe maken en houden we onze bedrijfstak zo
aantrekkelijk dat ook over een paar jaar nog
instroom van nieuwe metaalmedewerkers een feit
is? Vragen die tijdens de forumdiscussie Metaalvisie
werden beantwoord.
TEKST: MARTIN FRANKE (BETA PR & MEDIA)
Volgens de Metaalvisie van het Economisch Bu-
reau van de ING vertoont de metaalindustrie
sinds het vierde kwartaal van 2011 weer krimp.
Daar staat tegenover dat in het tweede kwar-
taal van dit jaar weer groei wordt verwacht. De
sector bevindt zich bovendien nog in onrustig
vaarwater. De onrustige tijden, die nog steeds
niet ten einde zijn gekomen, hebben ertoe ge-
leid dat veel bedrijven in de metaalindustrie zich
strategisch zijn gaan oriënteren. Decennialang
bleek het onderhouden van relaties één van de
belangrijkste succesfactoren. Aan die tijden lijkt
een einde te gaan komen. Steeds meer bedrij-
ven beseffen dat er meer nodig is om klanten te
binden. Eenwording met het proces van klanten
is daar het meest sprekende voorbeeld van. Dit
denken in eigen processen en die van de klant
Klant en klantproces centraal in metaalindustrie
is een belangrijke drijfveer voor de opkomende
automatiseringsgolf in de metaalindustrie.
Maar keert daarmee ook de rust weer in de sec-
tor? Of moet de branche gewoon maar wennen
aan wat sommige Duitse machineleveranciers
beweren: productietechniek wordt een markt
van hollen of stilstaan met extreme pieken en
dalen. Leeft dat gevoel ook bij Nederlandse me-
taalbedrijven? Richard Boske van Klein Tooling:
“Ik denk het niet. In 2009 was er absoluut grote
paniek in de branche. Alle vertrouwde patronen
werden weggevaagd waardoor iedereen alleen
nog maar op cash kon sturen. De kosten werden
in no-time teruggeschroefd en de voorraden
werden volledig afgebouwd. Die zijn nooit vol-
ledig teruggekomen. Wat het allemaal extra
dramatisch maakte, was het hoge niveau dat
32-36_Forumdiscussie 19-03-12 12:52 Pagina 32
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 33
we in 2008 kenden. Van de top van een berg,
werd een vrije val naar het diepste dal gemaakt.
We hebben dat dal inmiddels al weer lang ach-
ter ons gelaten en ik zie zo’n val als in 2008 ook
niet meer terugkomen”. Hank Oude Reimer van
Oude Reimer vult aan: “Het is zeker zo dat de
markt op en neer gaat en dat zal ongetwijfeld
ook wel zo blijven. Maar zo extreem als in 2008
zal het naar verwachting niet meer worden”.
De volatiliteit van de markt wordt volgens Eddo
Cammeraat van Laagland ook gestimuleerd
door automatisering. “Er is de afgelopen jaren
veel geautomatiseerd in de metaalindustrie. Dat
heeft er ook voor gezorgd dat er sneller kan
worden gereageerd op veranderende markt-
omstandigheden. De hele markt is daardoor in
een versnelling gekomen; een versnelling die
zowel een opwaartse als neerwaartse richting
kan hebben.” Daniël Kofman van Siemens Ne-
derland ziet dat de veranderde markt ook veel
mogelijkheden biedt: “Voor de crisis waren er
legio bedrijven die zo mogelijk alle markten wil-
den bedienen. Na 2008 is meer focus gekomen.
Bijvoorbeeld op één of twee nichemarkten
waardoor je als bedrijf beter bent voorbereid op
veranderingen in die segmenten. Bovendien
wordt het door die focus ook gemakkelijker om
op lange termijn ontwikkelingen te sturen”.
Mee-ademen Sneller en effectiever inspelen op veranderin-
gen in de markt, is ook mogelijk door arbeids-
flexibiliteit te introduceren. Flexibiliteit die niet
ontstaat door personeel geregeld aan te nemen
en te ontslaan maar door het bedrijf te laten
mee-ademen met de markt. Tegelijkertijd zou
gestimuleerd moeten worden dat jongeren
weer interesse krijgen voor de (metaal)indus-
trie. Zijn de deelnemers aan de discussie ook en-
thousiast over die flexibiliteit en hoe kan de
branche daar zelf aan bijdragen? Theo Coffeng
van Dymato: “Enthousiast zeker, maar je hebt
ook werknemers nodig die daar aan mee willen
werken. In Duitsland heeft men tijdens de crisis
zeer positieve ervaringen opgedaan, maar het
was het wel zo dat overuren pas werden uitbe-
taald wanneer de werknemer er meer dan dui-
zend had. Ik weet niet of dat in Nederland op
veel belangstelling kan rekenen”. Harm Jager
van Stansz Environment Systems: “In principe is
dat met de Nederlandse CAO onmogelijk. Wij
maken daarom al meer dan drie jaar gebruik
van een groot bestand zzp’ers. Daarmee geven
wij invulling aan het begrip flexibiliteit en zijn
wij in staat om soepel mee te bewegen met de
markt. Het is alleen niet ideaal. Wij geven de
voorkeur aan eigen personeel en veel van de
zzp’ers zouden hun zelfstandigheid ook wel op
willen geven om op dezelfde, flexibele manier
bij een bedrijf aan de slag te gaan. De minister
ziet die flexibiliteit echter niet zitten. Flexibiliteit
is in onze sector altijd een heikel punt geweest.
Vanuit de politiek wordt er altijd moeizaam op
gereageerd. Andere marktsegmenten zijn mis-
schien brutaler geweest en hebben het daar-
door beter”. Tom Strijbos van Gelderblom geeft
daar een voorbeeld van: “Een bedrijf als ASML
Metaal voorlopig nog niet op pre-crisisniveau (bron: ING)
F O R U M D I S C U S S I E
Deelnemers aan de VIMAG-forumdiscussie over de Metaalvisie waren Hank Oude Reimer van
Oude Reimer (Hilversum), Eddo Cammeraat van Laagland (Dordrecht), Tom Strijbos van Gel-
derblom (Houten), René Hazenberg van Amada (Haan), Theo Coffeng van Dymato (Veenen-
daal), Richard Boske van Klein Tooling (Weesp), Jurjen Witteveen, Michiel van Dijk en Rindert
Ekhart van ING, Rob Garritsen van Mayfran International (Landgraaf), Ger van der Endt van
Trumpf Nederland (Hengelo), Greta Jager-Smit en Harm Jager van Stansz Environment Systems
(Dronrijp), Daniël Kofman van Siemens Nederland (Den Haag), Tinus Zuetenhorst van Ceratizit
Nederland (Roosendaal) en Arnaud de Potter van Seco Tools Benelux (Gorinchem) (foto’s: Mi-
chel Zoeter).
>>>
2
Tweede recessie in vier jaar zet druk op metaalsector
De vooruitzichten voor de komende jaren zijn voor de Nederlandse en Europese economie niet al te rooskleurig. Deze assetvisie Metaal concentreert zich op de gevolgen voor de Nederlandse metaalsector en de strategische keuze waar metaalbedrijven voor staan om succesvol te blijven.
Dalende metaalproductie in 1e helft 2012Nederland verkeert sinds het derde kwartaal van 2011 in een recessie. Ook de economische groei in de eurozone als geheel is sterk teruggevallen. Hoewel in de tweede helft van 2012 licht herstel wordt verwacht, zijn de onzekerheden groot. Door de onzekerheid kampt de metaalsector, na een sterk herstel in 2010, sinds medio 2011 met een krimpende productie. De productieniveaus van 2008 zijn nog ver uit zicht.
Economische tegenwind legt structurele kwetsbaarheden metaalsector blootHoewel de grondstofprijzen enigszins zijn gedaald, zorgt de afgezwakte eindvraag voor moeilijke marktomstandigheden. Concurrentie en margedruk in de metaalsector worden versterkt door enkele structuurkenmerken van de sector, zoals de fragmentatie van de markt en binnenlandse focus.
Deze marktstructuur in combinatie met de economische tegenwind stelt individuele metaalbedrijven voor uitdagingen.
Nederland en eurozone: twee recessies in vier jaar
Metaal voorlopig niet op pre-crisisniveau
-6
-4
-2
0
2
4
2013*2012*2011201020092008
_ Eurozone _ Nederland
Economische groei % j.o.j
80
90
100
110
2013*2012*2011201020092008
Index 2005 = 100
_ Industrie totaal _ Metaalproducten
Ontwikkeling grondstofprijzen metaal (o.b.v. GSCI-index), uurlonen en afzet-prijzen metaalindustrie, 2008-2011
Faillissementen metaalsector nog altijd hoog
-100%
-50%
0%
50%
100%
2011201020092008
-10%
-5%
0%
5%
10%
_ Afzetprijzen metaalindustrie (rechter as, % j.o.j)_ Uurlonen metaalsector (rechter as, j.o.j.)_ Grondstofprijzen metaal (linker as, % j.o.j)
0
10
20
30
40
50
60
2011201020092008
* raming ING Economisch Bureau
Bron: CBS, EcoWiin
32-36_Forumdiscussie 19-03-12 12:52 Pagina 33
34 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
heeft het inderdaad beter geregeld. Daar wordt
heel natuurlijk meebewogen met de markt: is er
geen werk, dan werk je niet of aanzienlijk min-
der; zijn er vijf ploegen per dag nodig, dan
staan ze gewoon klaar. Het kan dus wel en het
geeft een bedrijf een ongekende flexibiliteit. En
misschien nog wel belangrijker: alle medewer-
kers zijn razend enthousiast. Wij proberen die
flexibiliteit te introduceren door zzp’ers onder
contract te hebben. Het probleem is echter dat
zij het druk hebben als wij dat ook zijn. Per
saldo schiet je er dan niet heel veel mee op. En
als je ze vervolgens in dienst neemt, verdwijnt
de mogelijkheid om flexibiliteit te creëren weer
als sneeuw voor de zon”.
Het hoeft niet alleen te gaan om een flexibele
schil die het metaalbedrijf in staat stelt om mee
te ademen met de markt. In Duitsland worden
nu ook de levensfase-gebonden arbeidscontrac-
ten aangeboden. Ger van der Endt van Trumpf
Nederland: “Iemand die net van de universiteit
komt, wil het liefst 60 uur per week werken om
ervaring op te doen. Die ruimte moet je hem
ook bieden. Maar als hij of zij eenmaal ge-
trouwd is en er kinderen komen, dan verandert
dat en willen velen zelfs minder dan 40 uur wer-
ken. Bij Trumpf in Duitsland bieden wij die mo-
gelijkheid door arbeidscontracten die gebon-
den zijn aan de levensfase. Wil je 60 uur werken,
dan kan dat; werk je liever 30 uur dan is dat ook
geen probleem. De contracten worden steeds
voor een periode van twee jaar afgesloten. De
reacties zijn onverdeeld positief en het opval-
lende is dat er in totaal meer uren worden ge-
werkt. Je hebt er als bedrijf echter wel schaal-
grootte voor nodig.”
Goede buurDe afgelopen twee jaar is de markt hersteld na
de enorme val in 2008. Een deel van dat herstel
is te danken aan de snelle groei van de Duitse
economie, en dan met name in de automotive-
sector. Heeft de Nederlandse metaalwereld vol-
doende geprofiteerd van de groei van de Duitse
maakindustrie? Cammeraat: “De belangrijkste
groeisector in Duitsland is de automotive-indus-
trie. Die heeft de afgelopen jaren een enorme
boost gekend. Ik durf wel te stellen dat we daar
niet voldoende van hebben geprofiteerd. Dat is
ook deels te wijten aan de Duitse aanpak: de
focus ligt daar allereerst op Duitsland zelf. En in
échte crisistijden mag er alleen bij Duitse bedrij-
ven worden uitbesteed. Wanneer de capaciteit
écht niet meer kan worden ingevuld, wordt
naar het buitenland gekeken. De blik is dan in
eerste instantie op het Oosten gericht. Prijstech-
nisch is dat voor hun aantrekkelijker. Nederland
heeft de afgelopen decennia ook veel verloren.
Een volwaardige automotive-industrie hebben
we hier eigenlijk niet meer. We hebben wat dat
betreft veel verloren; ook in andere sectoren
van de industrie. Het resultaat is dat er in Neder-
land eigenlijk geen eindproducten meer wor-
den gemaakt. Daardoor heeft de Nederlandse
economie zich ontwikkeld tot een componen-
ten- en toeleverindustrie”. Oude Reimer: “Als je
dat combineert met de globalisering ontstaat er
een wankele basis. Door de internationalisering
wordt er niet alleen gekeken waar het best
maar ook waar het goedkoopst kan worden ge-
produceerd. En voor een groot aantal produc-
ten kan dat net zo goed in India of China. Ne-
derland wordt daardoor steeds meer een land
van ‘jobbers’”. Cammeraat trekt de lijn door:
“En dan kan het snel gaan. In één jaar tijd is een
fabriek uit Nederland overgebracht naar China.
In Nederland zouden we ons daarom meer
moeten focussen op technologie en die verder
ontwikkelen. Het is niet erg als je afhankelijk
bent van buitenlandse industrieën, maar het is
vele malen beter als je een eigen industrie hebt
en die op orde weet te houden”.
CapaciteitstekortenCammeraat: “Nederland wordt een land van
peak shavers: als het in Duitsland teveel wordt,
vullen wij het tekort aan capaciteit aan. De
grote opgave waar veel metaalondernemers
voor staan is de stap van product- naar proces-
focus”. Tinus Zuetenhorst van Ceratizit Neder-
land: “Om je als bedrijf zo te kunnen ontwikke-4
Kwetsbaarheid: export gericht op traag groeiend West-Europa
83% van de metaalexport blijft binnen EUVoor het deel van de metaalproductie dat wel geëxporteerd wordt (29%, zie vorige pagina), is circa 83% bestemd voor landen in de Europese Unie. Dit grote aandeel vormt een kwetsbaarheid voor de metaalsector omdat de groeivooruitzichten voor de EU op zijn best matig zijn als gevolg van forse overheidsbezuinigingen en vergrijzing.
Kansen voor groter marktaandeel in DuitslandDuitsland is de exportbestemming voor één derde van de metaalproducten. De Duitse maakindustrie behoort, de afgelopen vijftien jaar bezien, tot de snelst groeiende van Europa en is relatief goed aangesloten op de opkomende economieën in Oost-Europa en Azië. Voor de Nederlandse metaalsector biedt deze markt nog groeimogelijkheden. Individuele metaalbedrijven kunnen specifieke ‘Nederlandse’ sterktes, zoals de al hoge automatiseringsgraad en betrouwbaarheid, aanwenden om internationaal te groeien.
Aandeel landen/regio’s in export metaalproducten*, gemiddelde 1996-2000 en 2006-2010
* het betreft hier de totale export van metaalproducten (inclusief wederuitvoer)Bron: CBS, ING Economisch Bureau
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
AfrikaNoord- en Zuid-Amerika
Aziëen
Oceanië
Europa,niet-EU
overigEU
SpanjeItaliëVKFrankrijkBelgië*Duitsland
Gemiddelde 1996 - 2000
Gemiddelde 2006 - 2010
Aandeel landen/regio’s in export metaalproducten (bron: ING)
32-36_Forumdiscussie 19-03-12 12:53 Pagina 34
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 35
F O R U M D I S C U S S I E
len, is wel een visie nodig. Zonder zo’n visie ben
je eigenlijk niet in staat om als partner volwaar-
dig te functioneren”. Coffeng vult aan: “Ik kan
me daarbij nog wel voorstellen dat je niet altijd
met een grootse visie start. Sommige bedrijven
starten, omdat de eigenaar ergens een gat in de
markt ziet of een dienst levert waar op dat mo-
ment vraag naar is. Die visie moet dan echter
wel op korte termijn worden ontwikkeld. Gro-
tere bedrijven zien dergelijke starters als een
soort zzp’er. Maar ook zo’n bedrijf kan zich ver-
der ontwikkelen op basis van een visie op de
markt, zijn bedrijf, zijn proces en zijn produc-
ten.” Jager: “Sterker nog, als je als zzp’er actief
bent, is het noodzakelijk dat je een visie hebt op
je ontwikkeling. Anders ben je na vijf jaar uitge-
speeld. Je kennis is dan verouderd waarna je
door de markt buitenspel wordt gezet”.
Meer profileren Boske relativeert: “Toch heeft Nederland veel
positieve kanten: snelheid, flexibiliteit en know-
how. Dat moeten we nadrukkelijker profileren.
Het is ook maar net in welk deel van de indus-
trie je actief bent. De lucht- en ruimtevaartin-
dustrie heeft nooit een dip gekend en is altijd
blijven groeien. Als toeleverancier voor die in-
dustrie, heb je de afgelopen jaren goed zaken
kunnen doen”. Ook Van der Endt onderkent
het belang van die focus op industrieën: “We
richten ons nog te weinig op de lucht- en ruim-
tevaartindustrie. Het blijft beperkt tot een
handvol bedrijven. Ik denk dat bedrijven er baat
bij hebben, wanneer ze zich op die manier fo-
cussen”. Die focus is goed, maar lang niet altijd
even makkelijk te realiseren. Coffeng: “Eigenlijk
wil iedereen universeel zijn. Gaat het op dit mo-
ment goed in de luchtvaart, dan gaan we ons
daarop richten. En als het daar minder gaat,
maar in een andere tak van industrie weer
beter, dan pakken we die gewoon weer op. Het
probleem dat daardoor ontstaat is, dat er te
weinig toegevoegde waarde wordt gecreëerd.
Het proces van opdrachtgevers wordt je nooit
volledig eigen. Dat betekent ook dat je als eer-
ste afvalt wanneer het minder gaat. Je zult
daardoor dan ook jobber blijven”. Boske: “Dat
neemt niet weg dat een jobber zich ook kan
ontwikkelen als onderdeel van een proces.
Maar daarin zal je als jobber ook moeten inves-
teren. Als je alleen voor uren blijft werken, ont-
staat uiteindelijk een problematische situatie”.
JeugdToch wil het ontbreken van vitale eindprodu-
centen, nog niet zeggen dat de Nederlandse
metaalondernemer alleen maar afhankelijk is
van het buitenland. Van der Endt: “Laten we
ons liever richten op dingen die goed gaan. De
halfgeleiderindustrie in Nederland gaat bijvoor-
beeld uitstekend. Hetzelfde geldt voor de me-
dische- en voedingsmiddelenindustrie. We
mogen er best trots op zijn dat we actief zijn in
de tweede industrie in Nederland: de maakin-
dustrie. Die industrie draagt maar liefst 15 pro-
cent bij aan ons nationale product. Laten we dat
voor ogen houden en onze businessmodellen
aanpassen aan de nieuwe situatie. Die situatie is
ook dat er in Nederland minder waardering is
voor de industrie dan bijvoorbeeld in Duitsland.
Werken in de industrie is daar iets waar men
nog trots op is. Dat zouden we in Nederland
ook meer moeten zijn”. Jager zoekt de verkla-
ring daarvoor deels in de opleiding: “Onze
scholing is een crime. De ambachtschool is ver-
loren gegaan en daarmee ook generaties vak-
mensen. Er worden nauwelijks nog vakmensen
‘afgeleverd’ en er bestaat steeds minder be-
langstelling voor bèta-onderwijs. Dat zijn juist
de mensen die we voor de toekomst nodig heb-
ben. Van dienstverlening alleen kun je niet
leven. Door de schaarste aan vakmensen is er
ook een vreemde scheefgroei: een vakman ver-
dient tegenwoordig bijna net zoveel als een
HTS’er. We hebben ze alleen niet meer en we
hebben ze niet de waardering gegeven die ze
verdienen”. Dat gemis aan technische know-
how en vaardigheden wordt niet alleen in de
metaalindustrie gevoeld. Cammeraat: “De Fe-
deratie Aandrijftechniek Feda loopt tegen het-
zelfde probleem aan. De federatie is daarom
zelf begonnen met de Fedacademy; een initia-
tief waarmee het vakmanschap weer op de
12
Productie metaalsector krimpt weer na twee goede jaren
* raming ING Economisch Bureau
Bron: CBS
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
2012*201120102009
-15,5%
8%5,8%
-2%
2012 vraagt om keuzes
Druk op eindvraag dwingt metaalbedrijven tot keuzesDe Nederlandse metaalsector staat onder druk door de tweede recessie in vier jaar tijd en de structuur van de markt. Met name de fragmentatie van de metaalmarkt en de binnenlandse afzetfocus maakt de sector kwetsbaar. Voor individuele bedrijven liggen er echter ook kansen. Het onderscheidend vermogen van metaalbedrijven wordt in moeilijke tijden vaak pas echt zichtbaar.
Focus op relatie alleen biedt onvoldoende onderscheidIn een sector met ruim 8.600 bedrijven is onderscheidend vermogen geen vanzelfsprekendheid. Met name de groep zogeheten jobbers is kwetsbaar.
Veel metaalbedrijven zijn, als (indirecte) toeleverancier aan een OEM-er, relatiegericht. Een procesfocus is echter nodig om succesvol te blijven. Niet ten koste van de relatie, maar ter versterking van de relatie. Verdere automatisering is hierin essentieel. Manarme en 24/7 productie vergt meer van het machinepark, wat kansen biedt voor machinefabrikanten tot onderscheid op het gebied van machinemogelijkheden, betrouwbaarheid en onderhoud.
Van de metaalbewerker vraagt procesoptimalisatie om niet langer de machine centraal te stellen, maar juist het beheersen van de supply chain en de interne processen.
Strategische focus: onderscheid in proces of product ter versterking van de relatie
Bron: Treacy en Wiersema, ING Economisch Bureau
Relatie
ProductProces
Strategische focus: onderscheid in proces of product ter ondersteuning van de relatie (bron: ING)
32-36_Forumdiscussie 19-03-12 12:53 Pagina 35
36 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
kaart moet worden gebracht. We merken daar
ook dat er veel ontwikkelingen zijn in de ma-
chinebouw. Opmerkelijk is, dat daar veel jonge-
ren instromen die door programma’s op Disco-
very Channel enthousiast zijn geworden voor
techniek. Daar zien ze hoeveel en welke mooie
dingen er met techniek mogelijk zijn. Dat moe-
ten we ook met de metaalindustrie voor elkaar
zien te krijgen”.
Zijn jongeren dan alleen via televisieprogram-
ma’s te bereiken? Misschien dat sociale media
ook wel een rol spelen voor de toekomst van de
metaalindustrie? Strijbos: “Het is in ieder geval
zo dat een andere generatie ook een andere
aanpak vergt. Wij hebben bijvoorbeeld drie
nieuwe jongens aangenomen die actief zijn ge-
weest in de wereld van de Vakkanjers. Eén van
de dingen die we daarbij gedaan hebben, is het
voeren van gesprekken met hun ouders. Alleen
om ze ervan te overtuigen dat het ook goed
met hun kinderen zou komen, wanneer ze in
de metaalindustrie aan het werk gaan”. Een in-
dustrie die daarmee ook goed voor zijn mensen
zorgt? Boske: “Ik denk dat werkgevers in de
metaalindustrie wel beseffen dat hun werkne-
mers een kostbaar goed zijn. En de recente
CAO-afspraken bewijzen dat ze zelfs bereid zijn
om meer te betalen dan ze vragen”. Jager: “Ik
denk ook dat we onze werknemers goed ver-
zorgen. De emolumenten zijn prima. Het is al-
leen zo dat we een werkomgeving hebben die
in de ogen van de buitenwereld voor verbete-
ring vatbaar is”.
Procesdenken De jeugd is nodig om de toekomst van de me-
taalindustrie veilig te stellen. Maar de toekomst
verlangt meer van bedrijven. Meer flexibiliteit
als het om de relatie met klanten gaat. De tra-
ditionele focus op het product moet moderner
worden; met meer aandacht voor het proces.
Dat procesdenken staat dan ook volop in de be-
langstelling. Wie de processen goed weet te be-
heersen en waar mogelijk te automatiseren lijkt
de toekomst te hebben. Probleem is alleen dat
beheersing en automatisering van processen op
papier heel gemakkelijk zijn. De praktijk is vaak
weerbarstiger. Hoe doe je dat eigenlijk? Kof-
man: “Allereerst moet je weten welke klanten
je wilt bedienen en wat hij én zijn klanten wil-
len. Een goede kennis van het proces van je
klanten zijn een vitale eerste stap voor het hele
veranderingsproces. En als er bij die overgang
automatisering nodig is, dan zul je die stap al-
leen maken wanneer je daarmee klanten over
langere tijd mee kunt bedienen. Dat vereist dus
een kijk op de toekomst. Hoe ontwikkelen mijn
klanten en hun markten zich? Op welke manier
ben ik daar onderdeel van? Je zult dus nooit zo-
maar een drieassige machine kopen om vervol-
gens te kijken welke klanten je ermee kunt be-
dienen. De klant en zijn proces moeten als eer-
ste centraal staan”. Van der Endt: “En wie is de
klant van jouw klant? Dat is een belangrijke
vraag! Met het antwoord daarop kun je klanten
helpen. Dat betekent dat je hem ondersteunt
bij procesbeheersing en kunt zorgen voor fout -
eliminatie”. <<<
VIMAG-forumdiscussieDe VIMAG-forumdiscussie is een initiatief van de sectie VIMAG van de Federatie Productie
Technologie. De leden van de vereniging vertegenwoordigen gezamenlijk meer dan vijftien-
honderd producenten van apparatuur voor de metaalindustrie. Door hun rechtstreekse ver-
tegenwoordiging en de jarenlange ervaring beschikken de VIMAG-leden over een onschatbare
hoeveelheid kennis en deskundigheid. Die knowhow wordt nu ook via de forumdiscussie over-
gedragen. Tijdens de discussie passeren onder meer de stand der techniek, ontwikkelingen en
aandachtspunten voor potentiële gebruikers de revue. De bijeenkomst over de Assetvisie Me-
taal stond onder leiding van Reinold Tomberg, hoofdredacteur van Metaal Magazine en vond
plaats onder auspiciën van de PR-commissie van de Federatie Productie Technologie.
32-36_Forumdiscussie 19-03-12 12:53 Pagina 36
Walter Benelux N. V. / S. A. Cluster Park, Romboutsstraat 3
B-1932 Zaventem
NIEUW
Tiger·tec® Silver ISO P generatie: nieuwe snijmate-rialen plus nieuwe geometrieën! De combinatie van de unieke Tiger·tec® Silver CVD-coating met de volledig nieuwe geometriefamilie voor een nog groter toepas-singsbereik maakt het innovatieve performance-wonder bij het draaien van staal nog efficiënter. Dat is onze definitie van pure performance – volledig geïntegreerd in de processen van onze klanten.
+ 75 %Concurrentie
Tiger·tec® Silver WPP10S
Aanzielijke prestatieverhoging:
Fullyintegrated performance
www.walter-tools.comwww.youtube.com/waltertoolswww.facebook.com/waltertools
AZ_Turning_TTS_nl_Halb_94x265.indd 1 09.03.12 13:39
AEROSPACE & AVIATION
w w w.un i s i g n .n lYour partner in productivity
MACH4METAL METALWORKINGMACHINERY
Wanted Heavy Machinery
www.mach4metal.com Wanted you surplus machinesTel. 0031 (0)316-247123 Fax. 0031 (0)316 - 247956 [email protected]
LVD 4.000 X 220 TON
CNC KANTBANK 20008 assen CADMAN sturing
CNC bombering / Veel, Veel Gereedschap / uit voorraad !
MG 3000 X 32 MM
4 ROLLEN WALS 2001Ø 380 rol, 3100 x 32 / 25 Aanbuiging, digitaal, top & zij support, vrij 06.2012
MAS VO 50 RADIAAL
MAS KOVOSVIT 2003Radiaalboor, uitlading 1600, mk 6 / 310 mm diepte, boor kubes, vario toeren
TOS FGS 63 B
CON. FREESBANK 1999X/Y/Z 1400 x 700 x 1500Iso 50 / Uni. Milinghead
3 axis dro / some tooling !
PBR T 800 X 5000
CON. DRAAIBANK 1997Ø 1.600 x 5.0000 mm 2 brillen, Mot. Tegen center, didgitaal, 4 Klauw Ø
1.500 mm
CNC TOS WHN 13.8 C
CNC WHN13.8 C 1987X/Y/Z/W 3.000 x 2.000 x 800 x 1.250 /
tafel 1800 x 160034 kW / 1.000 Rpm /Ø 130
HACO ERM 4.300 X 220 T
CNC KANTBANK 20076 assen BC 59 graphics 2 DCNC bombering / set Uni.
Gereedschap / uit voorraad !
ANAYAK HV 3000 PLUS
CNC BED FREEZER 2003X/Y/Z 3200 / 1500 / 1250Iso 50 30 kW / C+B axis
Fanuc 18 iT / 20 pos. wissel
NICOLAS CORREA 25
CNC BEDFREEZER 2006X/Y/Z 2.500 x 1.000 x 1.000
Iso 50 / 22 kW / 4.000 omw.iTNC 530 / 2500 x 900 tafel
DARLEY 4.300 X 300 T
CNC KANTBANK 20087 assen delem DA66W
CNC bombering / wila klem Gereedschap vergrote slag !
TACCHI HD 1000
CON. DRAAIBANK 1987Ø 1.050 x 2.000 mm, V constante, 40
kW, 3 assen digitale uitlezing, 9.800 Kg
BOVENLOOP KRANEN !
2 X 50 TON X 20,500 MM3 X 32 TON X 20,500 MM4 X 20 TON X 15,455 MM3 X 16 TON X 15.565 MM
24 x
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 39
Met het centrale thema ‘Greentelligence’
plaatst de Hannover Messe 2012 groene
technologieën als belangrijke groeifactor
voor de industrie in het middelpunt van
de komende beurs. Producten en
processen moeten duurzaam, milieu-
veilig en efficiënt zijn om op de huidige
en toekomstige wereldmarkt succesvol
te kunnen zijn. Duurzaamheid geldt
daarbij voor alle thema’s: automati-
sering, industrie, industriële toelevering
en diensten alsmede onderzoek en
ontwikkeling.
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG
Op de Hannover Messe 2012 (23 t/m 27 april)
beleeft de vakbeurs IndustrialGreenTec haar
première. Deze nieuwe vakbeurs presenteert
zich als een podium voor alle milieutechnolo-
gieën binnen het hele industriële economische
proces. Belangrijkste thema’s van de Industrial-
GreenTec zijn recycling en afvalverwerking,
technische maatregelen ter bescherming van
het oppervlaktewater en de bodem, voorzienin-
gen ter bestrijding van lawaaioverlast en ter be-
perking van de luchtvervuiling, efficiënt gebruik
van materialen en dienstverlening, van advies
tot certificering.
De Hannover Messe 2012 onderscheidt zich met
haar acht vakbeurzen (Industrial Automation,
Energy, MobiliTec, Digital Factory, Industrial Sup-
ply, CoilTechnica, IndustrialGreenTec en Research
& Technology) als een internationale en veelzij-
dige beurs. Uit de hele wereld komen vakbezoe-
kers bijeen. Meer dan honderd belangrijke dele-
gaties uit politiek en bedrijfsleven zijn elk jaar in
Hannover te gast om zich op de hoogte te stel-
len van de nieuwste trends en oplossingen.
Partnerland ChinaChina is dit jaar het partnerland van de Hanno-
ver Messe. Afgelopen zomer ondertekenden de
Duitse minister van economische zaken Rösler
en de Chinese minister voor industrie en infor-
matietechnologie Wei in het kader van het
Duits-Chinese regeringsoverleg daarover een
overeenkomst in Berlijn. Dit partnerschap moet
sterke impulsen gaan geven aan de Duits-Chi-
nese economische betrekkingen. Ook zal het op
de exposerende bedrijven en vakbezoekers uit
de hele wereld een grote aantrekkingskracht
uitoefenen. Voor alle beursdeelnemers bestaat
de kans om hun zakelijke betrekkingen met
China ten aanzien van im- en export te intensi-
veren en hun economische en wetenschappe-
lijke betrekkingen verder aan te halen. De Chi-
nese regering heeft aangekondigd dat zij op de
Hannover Messe 2012 nationale onderzoeks-
projecten op het gebied van het efficiënt ge-
bruik van energie wil voorstellen. Het partner-
land wil met name aandacht besteden aan de
sectoren energieopwekking, intelligente ener-
gienetwerken en -systemen en milieuvriende-
lijke mobiliteitsoplossingen.
LijmtechniekDe vakbeurs Industrial Supply biedt diverse
overzichten van de toeleveringsindustrie. Met in
totaal negen thema’s, waarvan het thema lijm-
techniek in 2012 haar première beleeft, wordt
de internationale vakbeurs voor industriële toe-
levering tijdens de komende beurs verder uitge-
breid. Deze geeft daarmee de diversiteit en in-
novatiekracht van de toeleveringsbranche weer.
Een bijzondere focus is tijdens Industrial Supply
gericht op intelligente materialen en duurzame
technologieën. Dit wordt duidelijk bij het the-
matische zwaartepunt van het licht bouwen vol-
gens de nieuwste trends, bijvoorbeeld met kool-
stofvezelmaterialen. <<<
Duurzaamheid staat centraal tijdens de Hannover Messe 2012, ook voor de toeleveringsindustrie. Hier een
bewerkte behuizing van een windturbinetandwielkast die vorig jaar in Hannover te zien was (foto: Paul
Quaedvlieg)
B E U R S
In het kortWanneer: 23-27 april
Open: van 9.00-18.00 uur
Waar: Hannover Messe (D)
Info: www.hannovermesse.de
Industriële automatiseringOp de beurs Industrial Automation zijn in acht hallen alle
disciplines en thema’s van de industriële automatisering
vertegenwoordigd. Daarmee trekt deze vakbeurs voor
procesautomatisering, productieautomatisering en sys-
teemoplossingen elk jaar veel belangstelling. Groot is de
vraag in de industrie naar gerichte automatiseringsoplos-
singen voor de industriële productie en tevens zal het
forum ‘Efficiënt gebruik van energie in industriële proces-
sen’ veel aandacht krijgen.
Duurzaamheid centraal
39_Hannover Messe 19-03-12 13:05 Pagina 39
40 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
“Maximale flexibiliteit en productiviteit vanaf
enkelstuks, dat is onze insteek.” Salesmanager Frans
Branten en bedrijfsleider Ben van Otterdijk van
Melamo in Helmond zijn wat dat betreft helder in
hun uitgangspunt. Het leidde tot de aanschaf van
een vijfassig RS 605 bewerkingscentrum van
Hedelius, met Skyloader palletmagazijn en met
aanvullend extern gereedschappenmagazijn.
DOOR: JAN OONK
Bij Melamo Fijnmetaaltechniek draait het vooral
om enkelstuks en kleine series, waarbij het ac-
cent ligt op de bewerking van roestvast staal,
non-ferro metalen en kunststoffen. “Snel kun-
nen schakelen tussen verschillende producten”
is dan een voorwaarde, want ook bij kleine se-
ries moet de spil zo veel mogelijk draaien om
prijstechnisch interessant te blijven. “De klant
wil niet betalen voor omsteltijden”, zoals Frans
Branten eenvoudig vaststelt. Dat snel schakelen
tussen producten kan dankzij het nieuwe Sky -
loader palletmagazijn van Hedelius, met zesas-
sige robot die de (zijwaartse) omwisseling van
de pallets in en uit de machine voor zijn reke-
ning neemt. De Skyloader bij Melamo is de eer-
ste die in ons land geplaatst is.
Wisselcyclus 25 sBij Melamo gaat het om een Skyloader van het
type 308, gekoppeld aan een RS 605 Single be-
werkingscentrum. De toevoeging Single geeft
aan dat het hier gaat om een machine met één
bewerkingsstation, niet om een van de pendel-
machines waar Hedelius om bekend is. De Sky-
loader 308 is uitgevoerd in de vorm van een car-
rousel en telt acht pallets van 320 mm x 320
mm. (In een andere variant, de Skyloader 405, is
sprake van vijf pallets van 400 mm x 400 mm). In
het geval van Melamo bedraagt het handlings-
gewicht van de robot 65 kg, dat wil zeggen dat
uitgaande van een palletgewicht van 15 kg
werkstukken tot 50 kg gehanteerd kunnen wor-
den. Ook zwaardere uitvoeringen horen echter
tot de mogelijkheden. Een complete wisselcy-
clus van pallets neemt 25 s in beslag.
De Skyloader 308 is met name ontwikkeld voor
Hedelius machines van het type 505 S en 605 S,
blijkt uit de toelichting van Richard Hermans
van Promas in Maasbree, dat Hedelius in ons
land vertegenwoordigt. Voor andere typen ma-
De RS 605 bij Melamo, met links het Skyloader palletmagazijn. Het externe gereedschappenmagazijn bevindt
zich achter de machine (foto: Jan Oonk)
Automatisering in één hand
Snel schakelen bij kleine series
40-41-42-Skyloader 19-03-12 13:04 Pagina 40
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 41
chines kan de Skyloader ook worden geleverd
in de vorm van een schappensysteem in combi-
natie met een lineaire robot. Hieronder ook va-
rianten die in een later stadium kunnen worden
uitgebreid, mocht de ontwikkeling van de pro-
ductie dat noodzakelijk maken. Voor meer in-
formatie over de Skyloader en de diverse machi-
nes van Hedelius zie www.promascnc.nl en
www.hedelius.de.
Een kenmerk is verder dat de Skyloader direct is
gekoppeld aan de machine en dat heeft volgens
Branten en Van Otterdijk een wezenlijk prak-
tisch voordeel: “Olie en spanen vloeien direct
terug in de machine, zodat het palletmagazijn
zelf minder vervuild raakt”.
190 posities extraDe RS 605 beschikt standaard over een meelo-
pend gereedschappenmagazijn met dertig po-
sities. Om ook bij de grote variatie aan werk-
stukken uit de voeten te kunnen qua automati-
sering is de machine daarnaast uitgerust met
een extra extern gereedschappenmagazijn met
190 posities. Compleetbewerking en automati-
sering gaan voor Branten en Van Otterdijk wat
dat betreft hand in hand, vandaar ook de vijfas-
sige uitvoering van de machine. Bij de omscha-
keling naar een nieuw bewerkingsprogramma
wordt automatisch gecontroleerd of alle beno-
digde gereedschappen in het meelopend maga-
zijn aanwezig zijn. Is dat niet het geval dan
wordt de voorraad aangevuld. Zijn voor een be-
werking meer dan dertig gereedschappen
nodig dan kan ook rechtstreeks uit het externe
magazijn worden geput.
Het externe gereedschappenmagazijn is uitge-
rust met een apart bedieningspaneel, om de be-
sturing rechtstreeks vanaf de achterzijde te kun-
nen bedienen. Om de insteltijden zo minimaal
mogelijk te houden vindt de voorinstelling van
de gereedschappen bij Melamo plaats buiten de
machine door de preset-afdeling.
De RS 605 zelf is een doorontwikkeling van een
bestaande machine van Hedelius. “Een bewe-
zen concept, dat garant staat voor een hoge sta-
biliteit en betrouwbaarheid”, aldus Hermans.
Die bewezen degelijkheid van de RS 605 is voor
Branten en Van Otterdijk een belangrijk argu-
ment, in verband met de onbemande productie
en de bewerking van roestvast staal. De ma-
chine is sinds begin januari operationeel en over
de stabiliteit van de machine zijn ze uitermate
tevreden. “De machine wordt voor 70 procent
ingezet voor de verspaning van roestvast staal
en met name daar is stabiliteit en degelijkheid
van het grootste belang.” Over het spilrende-
ment valt zo kort na de opstart nog niet zo veel
te zeggen, maar ook op dat punt zijn ze vol ver-
trouwen. “Het is een concept dat ons aan-
spreekt en dat past binnen onze bedrijfsvoe-
ring.”
Kleiner tegenlagerDe RS 605 bij Melamo heeft een vermogen van
19 kW en een bewerkingsbereik van 600 mm x
650 mm x 520 mm. De lineaire ijlsnelheden lig-
gen op 45 m/min, terwijl het maximale toeren-
tal van de spindel 14.000 min-1 bedraagt. Een
belangrijke aanpassing ten opzichte van eer-
dere uitvoeringen van de RS 605 is de uitvoering
van het tegenlager van de draaizwenktafel. Dit
tegenlager is wat minder massief uitgevoerd,
terwijl de hoogte naar beneden is bijgesteld.
Een noodzakelijke aanpassing om de machine
Het Skyloader palletmagazijn met acht posities. Op de voorgrond de wisselpositie (foto: Jan Oonk)
Binnen het Skyloader palletmagazijn neemt een zesassige robot de (zijwaartse) omwisseling van de pallets in
en uit de machine voor zijn rekening. Een complete wisselcyclus neemt 25 s in beslag (foto: Hedelius)
M A C H I N E M A S T E R C L A S S
>>>
Afwegingen van Branten en Van Otterdijk- Met name bij kleine series is een automatiseringsconcept
van belang dat de meeste flexibiliteit biedt. Je moet snel
kunnen schakelen tussen verschillende producten.
- Een wezenlijke voorwaarde voor ons is dat de hele au-
tomatisering van machine, pallet- en gereedschappen-
magazijn in één hand ligt. Eén aanspreekpunt voorkomt
discussies bij problemen.
- Het externe gereedschappenmagazijn biedt de garantie
dat een grote variëteit aan complexe producten auto-
matisch en compleet bewerkt kan worden.
40-41-42-Skyloader 19-03-12 13:04 Pagina 41
42 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
zijwaarts te kunnen beladen door de robot van-
uit het palletmagazijn. “Die zijwaartse belading
heeft als voordeel dat de machine te allen tijde
vanaf de voorzijde toegankelijk blijft voor de
operator, terwijl de stabiliteit van het geheel be-
houden blijft”, noemt Hermans als achterlig-
gende gedachte.
Een andere aanpassing is de extra overkapping
met afzuiging waarmee de machine is uitge-
voerd. “In het belang van de medewerkers en
hun welzijn”, zoals Branten en Van Otterdijk
aangeven. Dankzij die overkapping is ook het
geluidsniveau van de machine een stuk lager.
De beste combinatieEen belangrijk argument van Branten en Van
Otterdijk bij de keuze voor Hedelius is dat ma-
chine en de automatisering daar omheen van
één leverancier afkomstig zijn. “Dat maakt het
voor ons de beste combinatie”, aldus Branten.
“We hebben te maken met één aanspreekpunt
en dat maakt de communicatie een stuk een-
voudiger en directer. Vooral bij problemen heb
je niet het risico dat je in allerlei discussies ver-
zeild raakt.” Met andere woorden: “Knowhow,
know where en know who in één hand.” Ook
niet onbelangrijk: “Prijstechnisch is het even-
eens een stuk interessanter”.
Een ander winstpunt is dat de hele aansturing
van machine en pallet- en gereedschappenma-
gazijn is geïntegreerd. Vanuit de Heidenhain
iTNC530-besturing wordt niet alleen het bewer-
kingsproces aangestuurd, maar ook de pallet-
wisseling en het gereedschappenbeheer. De
machine is daarbij direct gekoppeld aan het
ERP-systeem van Melamo.
Bij de keuze voor de machine en het automati-
seringsconcept zijn de operators overigens
vanaf het begin nauw betrokken geweest. “Dat
is goed voor de motivatie. Het is belangrijk dat
zij overtuigd zijn van de mogelijkheden om de
machines later optimaal te kunnen benutten”,
aldus Van Otterdijk. Branten voegt daaraan toe:
“Machines kopen kan iedereen, maar de vak-
mensen maken het verschil”. <<<
De constructie van het tegenlager van de draaizwenktafel (links) is zodanig aangepast dat de pallets zijwaarts
in de machine kunnen worden geladen door de robot (foto: Jan Oonk)
Supply support vergt continueinnovatieAls toeleverancier heeft Melamo Fijnme-
taaltechniek de afgelopen jaren de om-
slag gemaakt van het jobberwerk naar
wat wordt genoemd ‘supply support’,
waarbij het ondersteunen van de klant
de belangrijkste drijfveer is. Van de leve-
ring van fijnmechanische onderdelen is
het accent verschoven naar de uitvoering
van complete projecten, waarbij kant-en-
klare assemblages worden geleverd aan
de klant. “Als onderdeel van de supply
chain streven we naar vereenvoudiging
van de keten”, zoals Frans Branten en
Ben van Otterdijk het verwoorden. De
combinatie van draaien, frezen, lassen en
mechanische assemblage vormt daarbij
een sterk wapen. Voor de key customers
worden de projecten begeleid door spe-
ciale accountteams.
Met de metamorfose naar ‘supply sup-
port’ is de focus verschoven naar samen-
werking met de klant en naar een proces
van continue innovatie. Onder dat laatste
verstaan Branten en Van Otterdijk niet al-
leen investeringen in de modernste ma-
chines en technologieën, maar ook het
perfectioneren van de organisatie, inclu-
sief inkoop en logistiek. Naast tal van
draaimachines en drie-, vier- en vijfassige
bewerkingscentra beschikt Melamo
onder andere over een draaifreescen-
trum van Nakamura-Tome.
Belangrijke afzetmarkten zijn de verpak-
kings- en de voedingsmiddelenindustrie,
terwijl ook de hightech sector in de om-
geving tot de klantenkring behoort.
Voorbeelden van complete constructies
zijn bijvoorbeeld reactorvaten ten be-
hoeve van waterzuivering en warmtewis-
selaars. Opvallend is de grote schakering
in het type producten en het formaat
daarvan. Zo maakt Melamo precisieon-
derdelen waarvan er vijftig in een hand
gaan tot complete lasconstructies met
een lengte van 14 m. Van de omzet
wordt 90 procent bereikt binnen een
straal van 70 km rond Helmond, terwijl
voor de resterende 10 procent de connec-
ties reiken tot in Oost-Europa.
Melamo Fijnmetaaltechniek (met 105
medewerkers) maakt deel uit van de Tho-
mas Regout Group, waartoe in totaal vijf
bedrijven behoren. Nieuwste loot is Me-
lamo Stainless Modules in Slowakije,
waar grote lasprojecten worden uitge-
voerd.
Voor meer informatie zie www.melamo.nl
en www.thomasregout.nl.Het externe gereedschappenmagazijn, met extra 190
gereedschappen (foto: Jan Oonk)
40-41-42-Skyloader 19-03-12 13:04 Pagina 42
Het is een beetje als de kip en het ei:
bouw je eigen 3D-printer met onder-
delen die door middel van 3D-printen
van kunststof hun vorm gekregen
hebben. Onlangs tijdens RapidPro in
Veldhoven werd duidelijk dat ‘doe-het-
zelvers’ volop aan de slag kunnen met
opgroeien door middel van 3D-printen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Widenhorn Rapid Prototyping, met vestigingen in
Rhoon en Poortugal, had als beursaanbieding de
3D-printer RapMan 3.2 die als bouwpakket aan-
geboden werd voor een vanaf-prijs van 1.030
euro. In Veldhoven werd de ‘do it yourself’-printer
getoond met twee koppen die producten kunnen
opgroeien van de kunststof ABS of de biologisch
afbreekbare kunststof PLA. De printer zelf is mede
gebouwd met geprinte, kunststof componenten.
Die twee koppen bieden dan een mogelijkheid
om een model of een prototype te laten op-
groeien in twee kleuren. Dit is natuurlijk een aan-
trekkelijke, visuele optie. Widenhorn kan deze
printer ook leveren met drie koppen. Het is duide-
lijk een ‘low end’-instapmodel voor bedrijven en
scholen, maar ook voor consumenten, die willen
kennismaken met 3D-printen.
Is die prijs van 1.000 euro nog te hoog, dan kan
het nog goedkoper. FabLab uit Zuid-Limburg
toonde in Veldhoven onder andere de Orca 0.3
printer voor een prijs van 650 euro. Exclusief BTW
stond bijna verontschuldigend op het prijskaartje.
De versie 0.4 ging als beursaanbieding voor 699
euro weg. In vergelijking met de Rapman is het
‘knutsel’-gehalte van de Orca hoger, maar ook
deze printer kon moeiteloos een ingewikkelde
vorm printen (zie ook de foto’s). Een FabLab is een
kenniscentrum dat wil functioneren als een ont-
wikkelpartner voor de industrie, als leeromgeving
voor het onderwijs, als laboratorium voor de kun-
sten, als incubator voor technostarters en ontwer-
pers en als openbare werkplaats voor ambachts-
lieden en modelbouwers. Betaalbare 3D-printers
voor het mkb en zelfs voor thuisgebruik is een van
de ontwikkelingsdoelstellingen.
Ook toonde FabLab op de beursvloer de Prusa 2
voor een prijs van 800 euro. Deze wel inclusief
BTW. Dit is ook een zelfbouw 3D-printer. FabLab
omschrijft deze printer als een zo ver als mogelijk
geoptimaliseerd ontwerp, dat veel sneller te bou-
wen is dan voorgaande modellen. Het ontwerp is
gemaakt door Josef Průša, een Tsjechische ont-
werper.
Ook opvallend: het enthousiasme van jonge tech-
nici voor deze zelfbouwprinters. Een bewijs dat
‘Doe-het-zelf’ 3D-printen
De zelfbouwprinter RapMan 3.2 die Widenhorn op de markt brengt. De
inzet toont een onderdeel van deze printer die door printen van kunststof
vervaardigd is (foto’s: Reinold Tomberg)
jonge mensen wél geïnteresseerd zijn in techniek,
als het maar gaat om eigentijdse technieken en
dan het liefst in combinatie met computertech-
niek.
De Orca printer
van FabLab;
dit is een
éénkopsprinter.
Als inzet een
model dat met
deze printer
gemaakt is.
T E C H N I S C H N I E U W S
De Prusa 2 3D-printer van FabLab
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 43
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:56 Pagina 43
44 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
DOOR: REINOLD TOMBERG
De Codatto EVA 3121 is een stevige machine:
over een buiglengte van meer dan 3 m (3.123
mm om precies te zijn) kan staal van 3 mm dik
over de volle lengte van de machine gebogen
worden. Roestvast staal kan met een maximale
dikte van 2,2 mm over die 3 m gebogen wor-
den. Uiteraard heb je dan een stevige machine
nodig: de eigen massa van de paneelbuigma-
chine bedraagt 26.000 kg.
Kenmerkend voor dit type buigmachine is dat
de te buigen plaat vlak op het bed blijft liggen
en dat met behulp van een boven- en ondermes
de plaat in twee richtingen naar boven of bene-
den gebogen wordt. De foto’s bij dit artikel
tonen de plaatwerkmogelijkheden van de Co-
datto. De boven- en ondergereedschappen zijn
bij de Codatto bevestigd op een raam, een ro-
buust C-frame, dat op en neer beweegt. De di-
mensionering van dit machineonderdeel is met-
een maatgevend voor de maximale hoogte van
het buigdeel: deze bedraagt 220 mm.
Op zich is dit een relatief hoge buighoogte.
Een andere belangrijke afmeting is de ‘diepte’
van het gereedschap, deze bedraagt in stan-
daarduitvoering 142 mm. Over deze afmeting
klemt de plaathouder de plaat op de tafel, dit is
dus tevens de minimale basis van een buigpro-
duct. Bijzonder is dat Goma speciale onder-
bouwgereedschappen heeft besteld met ge-
reedschapdiepten van ‘maar‘ 72 mm en 40 mm.
Dit betekent dat na een relatief kleine plaat-
doorvoer al weer een volgende buiging kan
plaatsvinden.
Bijzonder van Codatto is ook dat de positie
van de buigvingers vrij programmeerbaar is.
Er is dus sprake van geprogrammeerde aan-
drukpunten. De buigvingers verschuiven dus
niet over de plaat. Dit biedt bij het bewerken
van gelakte plaat voordelen gelet op het voor-
komen van beschadigingen.
Een andere bijzonderheid is het rondbuigen van
een plaatdeel. Door steeds in stapjes de plaat
aan te voeren en vervolgens iets te buigen ont-
staat een radius. Dit kan een kraal zijn met een
relatief kleine radius, maar is het ook mogelijk
om bijvoorbeeld in een plaatdeel een radius van
300 mm na een vlak deel te laten overgaan in
een radius van 20 mm. Met name bij stylingpro-
ducten van roestvast staal zie je een toene-
mende vraag naar ronde vormen. Terwijl de se-
riegroottes afnemen. Een paneelbuigmachine
als de Codatto biedt Goma dan de mogelijkheid
om ook zonder de aanmaak van speciaalge-
reedschap, ook voor een prototype, deze ronde
vormen in één keer goed te buigen.
De Codatto EVA 3121 paneelbuig-
machine die Siboma uit Ulft tijdens de
Techni-Show 2012 in hal 7 in Utrecht
demonstreerde, is na afloop van de
beurs naar Goma in Henglo (Gld)
gegaan. Het is een bijzondere plaat-
bewerkingsmachine: vrije, ronde
vormen zijn in een plaat te buigen
zonder gebruik van speciale
gereedschappen.
Video laat buigen zien
Op onze site metaalmagazine.nl hebben we een
filmpje geplaatst dat het plaatbuigen met de
Codatto EVA 3121 paneelbuigmachine duidelijk
laat zien. Een aanrader om de crux van het buigen
te doorgronden.
Wat voorbeelden van plaatwerkstukken die maakbaar zijn met de Codatto EVA 3121 paneelbuigmachine. Ook
de ronde vormen zijn buigwerk (foto’s: Goma/Codatto)
Ronde vorm in plaat buigen
Deze detailopnames illustreren met welke fijnheden
plaat gebogen kan worden. Maximale
nauwkeurigheid bedraagt volgens opgave Codatto
0,05 mm
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:57 Pagina 44
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 45
T E C H N I S C H N I E U W S
Bystronic biedt haar lasersnijmachine BySprint
Fiber naast een vermogen van 2 kW nu ook aan
met een laservermogen van 3 kW. De nieuwe
Fiber 3000 laserbron kan plaatmateriaal verwer-
ken van 12 tot 20 mm (staal), 6 tot 8 mm (roest-
vast staal), 6 tot 12 mm (aluminium) en tot 6
mm voor koper en messing. Door dit hogere
vermogen kan de BySprint Fiber met de Fiber
3000 laserbron aanzienlijk flexibeler worden in-
gezet. Een andere innovatie bij het lasersnijden
met fiber laserbron is de ByPos Fiber, waarop de
focuspositie automatisch kan worden aange-
past. Dit is nodig wanneer er gewisseld wordt
van materiaal tussen twee orders. ByPos Fiber
wordt standaard op alle BySprint Fiber systemen
geleverd, onafhankelijk van het gekozen laser-
vermogen. Voor systemen die werden geleverd
zonder ByPos Fiber, wordt er een ombouwset le-
verbaar vanaf het derde kwartaal van 2012.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68158
Nieuwe machinesOp zoek naar een nieuwe machine? Bezoek www.Products4Engineers.nl
De BySprint Fiber lasersnijmachine van Bystronic is
flexibeler dankzij een hoger vermogen (foto:
Bystronic)
Meer flexibiliteit
Horizontaal bewerkenHurco introduceert met
de HMX serie een
nieuwe lijn van hori-
zontale bewerkings-
centra. Als eerste wordt
de HMX630 leverbaar.
Later volgen een
HMX500 en een
HMX400. De HMX630
machine is uitgerust
met een snel twin 630
mm palletwisselsys-
teem met 1.000 kg ta-
felbelasting, een ge-
reedschapmagazijn
met maximaal 96 posi-
ties voor SK50 houders,
Sneller schurenNorton, een merk van Saint-Gobain Abrasives, lanceert een nieuwe reeks schuurbanden voor me-
taalbewerking. Deze nieuwe schuurbanden worden uitgebracht onder de naam Blue Force, welke
tot 60 procent sneller snijden dan conventionele banden. De nieuw ontwikkelde en gepatenteerde
naaldvormige Norzon korrel (zirkonium) breekt microkristallijn. Hierdoor vernieuwen de snijhoe-
ken, waardoor een aanhoudende hoge materiaalverspaning en standtijd ontstaan. De zware po-
lyester YY drager geeft een sterke korrelon-
dersteuning. Hierdoor kan de verspaning per
tijdseenheid tot 60 procent toenemen en het
aantal te slijpen onderdelen per uur sterk stij-
gen. Blue Force is geschikt voor robot en hand-
matig slijpen op een bandschuurmachine
(backstand), op gietstukken, turbineschoepen,
platen en laskanten. Blue Force (R874) is ver-
krijgbaar in korrelgrofte 24-120 en met een Su-
persize toplaag (R876) in korrelgrofte 24-80.
Naast roestvast staal is Blue Force ook effectief
op staal en aluminium en wordt het toegepast
in diverse sectoren van plaatbewerking tot slij-
pen van turbineschoepen.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68159
De Blue Force banden zijn ook geschikt voor het
afwerken en finishen (foto: Saint-Gobain
Abrasives)
een volledig geïntegreerde CNC vierde as, en de
Hurco WinMax-besturing. De HMX630 heeft
een werkbereik (X,Y,Z) van 1.050 mm bij 900
mm bij 1.000 mm, een spilvermogen van 22 kW
en een aandrijfkoppel van 352 Nm. Het maxi-
male spiltoerental ligt op 8.000 min-1 of 10.000
min-1 en er zijn ijlgangen mogelijk tot 35 m/min.
Volgens Hurco de ideale mix bij het bewerken
van kleine tot zeer grote series.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68153
Het palletsysteem maakt pendelen mogelijk en het grote gereedschapmagazijn
geeft veel mogelijkheden bij onbemande productie (foto: Hurco)
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:57 Pagina 45
46 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
Ansys 14.0 maakt gebruik van speciale hardware-
innovaties, en is in staat om complexe
simulatieberekeningen sneller te voltooien dan
andere software (beeld: Ansys)
Gantry draaicelOp de Techni-Show toonde Dormac samen met
Fastems een draaicel op basis van een kleine
Doosan Lynx 220LM draaimachine met een
Fastems RPC20G beladingsrobot in een gantry
concept. Een volautomatische draai- of freesma-
chine met beladingscel moet, ondermeer voor
spoedklussen, ook voor handmatig werk toe-
gankelijk zijn. Het gantry concept van een bela-
dingscel is daarvoor een goede oplossing. Met
een simpele beweging kan de automatisering
aan de kant worden gezet en is de originele
standalone machine weer toegankelijk. Ook
voor het in- en afstellen biedt dit concept alle
ruimte aan de operator, zonder obstakels en
buizen en leidingen over de grond.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68160
De draaicel van Fastems is geschikt voor zowel
handmatig werk als volautomatische serieproductie
(foto: Doosan/Fastems)
Beter simuleren
Volhardmetalen
frees
Aan het Precitool assortiment, vertegenwoordigd
door Klein Tooling uit Weesp, is sinds kort de vol-
hardmetalen GP frees toegevoegd. Deze frees is
een universele viersnijder en geschikt voor zowel
ruw- als nafrezen, in staal, roestvast staal en giet-
ijzer. De frees is voorzien van een kleine 45° punt-
fase en een ongelijke spiraal (35° - 38°). Hierdoor
is de spaandikte niet constant en is de kans op tril-
lingen aanmerkelijk minder. Als voorbeeld een
toepassing in ST 52 met een GP frees van rond 8
mm, snijgegevens z=4, Vc=200 m/min. ap = 8 mm,
ae= 8 mm en fz= 0,04 mm. Resultaat is een stand-
tijd van 115 m en een verspaand volume van
7.373 cm³. De frees is leverbaar in drie verschil-
lende lengtes en voorzien van een AlCrN-coating.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68163
verbinding met de LVD CADMAN-B offline pro-
grammeersoftware.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68161
LVD Company heeft zijn mid-level gamma hy-
draulische afkantpersen, de PPEC-serie, uitge-
breid met modellen met een capaciteit tot 640
ton. Deze nieuwe PPEC-modellen met een capa-
citeit van 320 ton tot 640 ton zijn uitgerust met
een achteraanslag met twee (X, R) of vier (X, R,
Z1, Z2) assen, twee aanslagvingers met een
breedte van 100 mm en keuze voor verticaal uit-
neembare LVD Classic of Euro-style gereedschap-
pen. Alle PPEC-afkantpersen zijn uitgerust met
de LVD Cadman Lite-bediening. Deze bediening
is gebaseerd op hetzelfde gebruiksvriendelijke
platform als de Cadman-Touch en heeft dan ook
een aantal identieke kenmerken, zoals 2D grafi-
sche programmering, automatische berekening
van de plooivolgorde met botsingdetectie, Quick
Bend directe hoekprogrammering en netwerk-
De nieuwe GP frees heeft een vrijgeslepen
weldonschacht zodat dieper frezen mogelijk is (foto:
Klein Tooling)
De PPEC-serie van LVD Company is uitgebreid met
een aantal nieuwe modellen (foto: LVD Company)
Met de nieuwe simulatiesoftware Ansys 14.0
kunnen bedrijven producten sneller, eenvoudi-
ger en tegen lagere kosten naar de markt bren-
gen. De softwareverbeteringen zijn te vinden op
drie belangrijke vlakken: optimalisatie van het
engineeringproces, simulatie van complexe sys-
temen en een zakelijke meerwaarde dankzij
highperformance computing (HPC). Ansys 14.0
automatiseert een groot aantal arbeidsinten-
sieve bewerkingen, zodat productontwikkelaars
zo min mogelijk tijd kwijt zijn aan het voorberei-
den van de simulaties. Verder stelt het de soft-
ware-engineers in staat om met compromisloze
nauwkeurigheid de complexiteit van de praktijk
te simuleren, of het nu gaat om één component
of een volledig systeem. Ansys heeft een Bene-
lux-vestiging in Wavre (B).
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68162
Mid-level afkantpersen
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:57 Pagina 46
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2 47
Hogere standtijd
De Duitse producent Arku, in Nederland verte-
genwoordigd door Hevami Oppervlaktetech-
niek in Veghel, levert een compleet programma
aan hoogwaardige richtmachines. Van precisie
richtmachines voor plaatdelen van 0,5 mm tot 50
mm plaatdikte tot hoge capaciteit machines
voor de coilverwerking. Verder integreert men
de machines in persstraten en levert men band-
toevoerinstallaties voor profileerlijnen en band-
afkortinstallaties. Hevami toonde tijdens de
Techni-Show een 1.650 mm brede hydraulische
richtmachine waarmee platen van 0,5 tot 12 mm
te richten zijn. Naast het vlak maken van de
plaatdelen zijn er grote voordelen te behalen
met gerichte delen in de nabewerking zoals het
kanten en het lassen.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68165
Plaatdelen
richten
Snelle
laserscanner
Onder de naam KCPM15 introduceert Kenname-
tal binnen het Beyond-programma een schacht-
frees met een verbeterde hardmetaalkwaliteit en
een intern ontwikkelde AlTiN-coating. Deze frees
heeft een aanzienlijk hogere standtijd bij het fre-
zen van staal en roestvast staal dankzij de verbe-
terde weerstand tegen kratervorming, flankslij-
tage en de grotere diepte van de spaanbreker-
groef. Bij zowel ruw voorfrezen van staal als fijn
nafrezen van roestvast staal zijn naast een ver-
hoogde standtijd ook betere oppervlaktecondi-
ties haalbaar. De hoogwaardige snijkantgeome-
trie garandeert een uitstekende hechting van de
coating en een hoge stabiliteit van de snijkant.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68164
De nieuwe KCPM15 schachtfrees van Kennametal
heeft een hogere standtijd (foto: Kennametal)
Voor veel bedrijven is het richten van plaatmateriaal
een onbekende kostenpost waar veelal nog veel
winst te behalen is (foto: Hevami)
Multipurpose productie
Dreistern, specialist in het rolvormen van buis en andere profielen, maakt tegenwoordig ook
multipurpose productiemachines. De markt vraagt steeds vaker om verschillende maten buis, zonder dat
er extra gereedschap hoeft worden ingezet. Ook is er vraag naar een productieproces waarin zaken als
complexe vormen, gaten, gebogen vormen en coatings in het productieproces worden geïntegreerd.
Onlangs werden de eerste machines uitgeleverd die zowel standaard buis als complex gevormde
automobielonderdelen kunnen maken op een geïntegreerde lijn. Op de foto wordt de gevormde buis
meteen gelast middels laserlassen. In Nederland wordt Dreistern op de markt gebracht door Rijva in
Vaassen (foto: Dreistern)
Onder de naam Surface Measure introduceert
Mitutoyo de eerste eigen laserscanner voor ge-
bruik op een 3D-coördinatenmeetmachine. De
laserscanner is inzetbaar voor meettaken waar-
bij veel, snel en nauwkeurig punten moeten
worden opgenomen, bijvoorbeeld voor het ge-
nereren van een CAD model uit een bestaand
object (reverse engineering). Een andere toepas-
sing ligt in de vergelijking van dubbelgekromde
oppervlakken met een bestaande dataset, bij-
voorbeeld een CAD-model. De Surface Measure
werkt met een laserlijn van 60 mm lengte en
neemt 75.000 punten per seconde op met een
puntafstand van 60 micrometer. Zo wordt de
meettijd aanzienlijk gereduceerd ten opzichte
van de conventionele (taster)methode, met
meer details in dezelfde tijd. Bij het scannen
wordt de laserintensiteit automatisch aangepast
aan de kleur, materiaalsoort en reflectie van het
te scannen oppervlak.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68037
De Surface Measure
laserscanner kan
probleemloos
geïntegreerd worden
in bestaande
systemen en ook
gebruikt worden
samen met tastende
systemen (foto:
Mitutoyo)
T E C H N I S C H N I E U W S
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:57 Pagina 47
Keramische
coating
Spanenpers
Aerodag Ceramishield van Henkel is een inno-
vatieve, keramische coating die lasapparatuur
(contacttip, gasmondstuk, mal, opspan- en
montagemateriaal) tot acht uur lang beschermt
tegen metaalspatten zonder dat het product
tussendoor opnieuw aangebracht hoeft te wor-
den. In tegenstelling tot de klassieke anti-spat
spray, vormt Aerodag Ceramishield een droge
keramische film die bestand is tegen tempera-
turen tot 1.200°C. Met deze coating kan de pro-
ductiviteit van het lasproces stijgen tot 10 pro-
cent. Bovendien zijn de verbruiksmaterialen lan-
ger te gebruiken. Het product kan ingezet wor-
den bij manueel en gerobotiseerd MIG/MAG
lassen, laser- en plasmasnijden alsook bij mallen,
opspan- en montagemateriaal. Met Ceramis-
hield RobotIQ kan de keramische coating geïn-
tegreerd worden in geautomatiseerde laspro-
cessen.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68166
Hagro Precisie introduceert de nieuwe lijn bri-
ketteerpersen van de Italiaanse fabrikant OM
Jvonne. De Eco Compatt perst spanen tot
dichte, droge en compacte briketten. Hierbij
worden volumereducties bereikt van 95 procent
en wordt de vochtigheidsgraad teruggebracht
tot 2 procent. De ronde briketten met een dia-
meter van 55 mm zijn gemakkelijk te manipule-
ren, op te slaan en te transporteren. Andere
voordelen zijn: terugwinning van koel- en snij-
vloeistoffen, vermeerdering van de waarde van
spanenafval (hogere verkoopprijs door lagere
transportkosten), efficiëntere opslag (max. 10%
van oorspronkelijke volume), afname van trans-
port- en personeelskosten (intern en extern) en
een schonere werkomgeving.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 68157
Met de Aerodag Ceramishield coating hoeft het
lasproces veel minder vaak
te worden onderbroken
om de lasapparatuur
schoon te maken (foto:
Paul Quaedvlieg)
De Eco Compatt kan direct onder de spanenafvoer
geplaatst worden van CNC draaimachines,
freesmachines en bewerkingscentra (foto: Hagro
Precisie)
Oude draaibankDeze oude draaibank van Flesch&Stein stond tijdens de Metav 2012 op de stand van de Duitse
draaimachinefabrikant Seiger. De oorsprong van de kennis van Seiger ligt namelijk bij
Flesch&Stein in Frankfurt am
Main, die al in de 19e eeuw draai-
banken bouwden. Deze oude
draaibank heeft ondermeer een
sierlijk gietijzeren onderstel en een
holle klauwplaat. Veiligheid was
toen geen issue, alle tandwielen
draaiden zonder bescherming. De
aandrijving gebeurde met een
leren aandrijfriem, die van een
centrale as werd afgetakt (foto:
Paul Quaedvlieg)
Terugkoppeling
T E C H N I S C H N I E U W SC O L O F O NMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding gevenden inde metaalbranche, constructeurs en hoofden van technischediensten in industriële bedrijven. Technische, actuele en praktijk-gerichte informatie over metaalproductietechnieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmedia eneen voortzetting van Metaal en Kunststof.
Hoofdredacteur: ing. R. TombergRedactie: J. Aalberts, P. QuaedvliegBureauredactie: L. BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: [email protected] redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem
Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem
Directie: E. van Hes, algemeen directeurB. Hoving, financieel directeurG. Tiecken, uitgeefdirecteur
Uitgever: H. Meinen
Marketing: I. Hammerman, tel.: +31 88 2944760
Advertentie-exploitatie:Sales: C. te Nijenhuis, salesmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944735, e-mail: [email protected]. Balduk, accountmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944741, e-mail: [email protected]. Feron, accountmanager binnendienst,tel.: +31 88 2944739, e-mail: [email protected]
Traffic:ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810, [email protected]
Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail [email protected]: € 240 per jaar (excl. 6% BTW) (bij automati-sche incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit is bij voor-uitbetaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave viawww.metaalmagazine.nl of via abonnement@ eisma.nl. Opzeg-ging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het eindevan de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van onseen schriftelijke bevestiging.
Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298Voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91
Druk: Scholma Druk b.v.
©2012 Eisma Industrialmedia BV, Leeuwarden
Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of over-genomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitge-ver en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze ennaar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever enauteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of vol-ledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaardendan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welkeaard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingendie gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van ditblad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïso-leerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennisen ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
48 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 3 - 2 0 1 2
43-48-Technisch Nieuws 19-03-12 12:57 Pagina 48
Gigantisch
Hermle, een van de grootste producenten van 5-assige bewerkingscentra, breidt het productprogramma uit: onze perfectenauwkeurigheid, betrouwbare service en automatiseringskennis zijn vanaf nu beschikbaar voor productgewichten tot en met 2500 kg.
OPENHUIS BIJ HERMLE IN GOSHEIM 18-19-20-21 APRIL 2012
www.hermle-nederland.nlHermle Nederland B.V. · Moliérelaan 176 · NL-5924 AN Venlo-Blerick · Telefoon: 0773961761 · www.hermle-nederland.nl
Reduceer verspanings tijd met 30%bij ruwfrees toepassingen
Een nieuwe familie frezen met tangentiaal geklemde wisselplaten met 4 rechtshandige spiraalvormige snijkanten
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
P M K N S H✓ ✓
161308
www.iscar.nl
ADS 2012-NE.indd 7 2/3/12 7:26 AM