CHL .3

PERIODIEKE UITGAVE VAN HET

MARINE ELEKTRONISCH EN OPTISCH

BEDRIJF

HL~9T~

PERIODIEKEHET MARINEEN OPTISCH

UITGAVE VANELEKTRONISCHBEDRIJF

9e jaargangnr. 2, mei 1989

Redactie

A.N.C. KochW.J. v.d. AkkerH. JansenMevr. J.M. Ouwerkerk-DirkseMevr. S. VlielandT.A. van ZantenIng. R. Kornman

Typewerk

Mevr. J. v.d. Boon-Peters

Vormgeving

W.J.G. Borst

Foto’ s

Fotodienst Wassenaar

Druk en afwerking

Het Spektruin Sassenheimtel. 02522—19027

Redactie-adres

2450 MEOB/O Koch2386 MEOB/H Jansen

148 MEOB/W Mevr. Ouwerkerk

Verantwoordelijkheid

De redactie behoudt zich het rechtvoor te beslissen over plaatsingvan ingezonden stukken c.q. deze inte korten.

Kopij voor het volgende nummer uiterlijk 20 mei 1989 inleveren.

Vorige maand stond het MEOB in Oegstgeest in het middelpunt van de belangstelling bij een zevental burgemeestersuit omliggende gemeenten. Zij werdenover het bedrijf rondgeleid en de opmerking van ~én hunner, niet vermoed tehebben dat er achter het hek aan deHaarlemmerstraatweg zoveel hi—techschuilgaat, doet toch wel iets. Hetgehele MEOB kan, als het er op aankomt, vé~l. Met het oog op de toekomstis het belangrijk om te weten en wijwillen het graag uitdragen. Bekendheidis beter dan nietsvermoedendheid.In Oegstgeest brengen nieuwbouw en renovatie, alsmede de aanleg van nieuwewegen, op het terrein de nodige onrustmet zich mee. Maar zo langzamerhandkomt er schot~in. Enkele Wassenaardersmaakten de overstap reeds en de komendeweken zullen er vele volgen. Het ligtin de bedoeling dat, op 15 juli aanstaande, de vestiging Oegstgeest eenopen dag houdt voor werknemers en hungezins- en/of familieleden. Het zal danmogelijk zijn het nieuwe gebouw inogenschouw te nemen. En niet alleen aande buitenkant. Ongetwijfeld zal de lezer(es) er binnenkort mê6r van horen.Even aandacht voor een knelpuntje. Onzezeer gewaardeerde secretaris en puz—zelredakteur, Willem v.d. Akker, gaatmet VUT. Daarom plaatsen wij een dringende oproep: De redactie van MEOBTIEKwil graag de puzzelrubriek voortzetten.Een eerder gedane oproep leverde helaasgeen succes op. Wie in Den Helder,Wassenaar of Oegstgeest wil, de twee—maandelijks te plaatsen, kruiswoordpuzzel verzorgen? Een taak die ook verricht kan worden door een van onzeVuttende of gepensioneerde collegae.Welkom in redactionele kringen dus.Vorig week vierden wij Koninginnedag. Traditioneel met een drukbezochtereceptie binnen het MEOB Oegstgeest.Het was een echte Oranjedag in een jaarwaarin zich belangrijke ontwikkelingenvoordoen als bijv. Europese parlementsverkiezingen en de aanloop naar Europa1992. Om de vinger bij aan de pols tehouden. Het MEOB spreekt graag een hitech woordje mee en als het even kanook ôver de huidige grenzen.

ToestelToestelToestelDirkse

1

D. Remmeizwaal 1461overleden

Een zeer actieve man, druk van aard envoor iedereen tijd nemendeNooit in gesprek als men een beroep ophem deed. Zo was onze collega Remmelzwaal. Dick, want zo kenden de meestenhem, was een populaire facteur die deoverstap maakte naar de afdeling Reprowaar hij zich als een toegewijd reprograaf manifesteerde. Hij was geliefdvanwege zijn positieve levenshouding envanuit zijn geloof.Ook in zijn woonplaats Katwijk waarontelbaren hem begeleidden naar zijnlaatste rustplaats. Zijn overlijdenkwam als een dief in de nacht. Moge hetgeloof, dat het Licht de duisternisheeft overwonnen, zijn nabestaandenkracht schenken.

G. Wijnkoop (601overleden

Lange jaren hebben velen de heer Wijn-koop als een goede collega weten tewaarderen. Hij was op en top een bedrijfsbureauman die, na een ingrijpendereorganisatie, geplaatst werd bij deafdeling Verwerving (Algemene Zaken).Een collega die enthousiast en gemotiveerd optrad. Vooral, zo herinnerenoudere MEOB’ers zich, tijdens zijnwerkzaamheden bij de Buitendienst in dejaren ‘50. Hij vertoefde toen enigetijd op Biak, Nieuw-Guinea.Wijnkoop was een kunstzinnige man. Inzijn vrije tijd hield hij zich bezigmet ontwerpen van sieraden. Menigeenheeft een stukje kunst van hem in huis.Dat is nu, toch onverwacht, tot herinnering verheven. Wij zullen Wijnkoopmissen. Moge zijn gezin en in het bijzonder zijn echtgenote vanuit een dankbare periode van samenzijn veel troostputten.

H. Sp k overleden

Onze oud-redacteur Henderik (voor onsHenk) Spek was nog maar kort met de VUTtoen hij zich lichamelijk gewonnenmoest geven. Een man uit het goede houtgesneden. Met veel gevoel voor historieen traditie. Hij beschreef met intensplezier de geschiedenis van de DienstVerificatie Rijks Zee- en Luchtvaart-instrumenten. Kon er smakelijk oververtellen en was altijd op zoek naarmeer historische gegevens

Henk was vanaf het begin nauw verwantmet MEOBTIEK en voegde, door middel vandit blad, nog een aantal historischeartikelen aan zijn eerder verschenenboek toe. Als het ware een fraaisupplement dat wij gebundeld hebbenonder de titel “Van Morsebel tot Boerhaave”. Als schrijver heeft Henk Spekgeen afscheid van ons genomen. Wijzullen altijd kunnen genieten van deartikelen die hij ons heeft nagelaten.Zijn grote belangstelling voor hetgeschreven woord kwam tot uiting in hetbezoek aan de boekhandel. Daar kon menhem tijdens de zaterdagen steevastontmoeten. Het laatste hoofdstuk is deherinnering aan een gemotiveerd redacteur. Moge het zijn echtgenote en kinderen troost schenken te weten dat hijvoor velen van blijvende betekenis zalzijn.

2

r

~YA~EDI

DE[CHU~Het bouwen van nieuwe wegen heeft ietsfascinerends. Ik kon dan ook niet nalaten de laatste maanden regelmatig uithet raam te kijken om te zien hoe hettracé voor de nieuwe wegen op het terrein van MEOB-Oegstgeest werd uitgezet,de bedding voor de grondlaag van grovestenen gereed werd gemaakt en uiteindelijk de verschillende lagen asfaltwerden aangebracht.Het bouwen van wegen roept ook associaties op met het ontsluiten vannieuwe gebieden en het zich begevennaar een “terra incognita”.Onze Wassenaarse collega’s, die binnenkort naar Oegstgeest verhuizen, zullenzeker ook het gevoel hebben dat ze een“terra incognita”, een onbekend land,zullen moeten gaan betreden. Ik hoopdat zij, zoals eertijds de grote ontdekkingsreizigers en de roemruchtigeSpaanse conquistadores in Zuid- enMidden-Amerika, met exploitatiedrift enondernemings lust de toekomst tegemoetzullen treden.Nieuwe wegen moet het bedrijf ook inzijn totaliteit gaan bewandelen om teblijven voldoen aan de criteria die aaneen modern bedrijf moeten worden gesteld.Zo werden door de leden van de evaluatiecommissie, die het bedrijf in verband met de herevaluatie op basis vanAQAP-l doorlichten, nu ook kritischevragen gesteld over de bedrijfsdoelstellingen en de bedrijfsstrategie.In dit verband ben ik dan ook bijzondergelukkig dat destijds bij de reorganisatie besloten werd een aantal kerngebieden van het bedrijf, te weten detekenkamers, de bedrijfsbureaus en delogistieke bureaus organisatorisch doorte lichten.Dergelijke onderzoeken verricht menniet in een vloek en een zucht. Er isveel overleg en de bereidheid totinnovatie voor nodig.Het verheugt mij dan ook zeer datonlangs het eerste onderzoek, dat vande tekenkamers, zo succesvol kon wordenafgesloten.Liet de kwaliteit van het tekenwerkniets te wensen over, aan de besturingvan het tekenproces kon het nodigeworden verbeterd.

Gedacht moet daarbij worden aan: begrotingsopbouw, planning, kosten- envoortgangsbewaking.Een gefaseerd onderzoek door Ydo, waarin de betrokkenen intensief hebben geparticipeerd, heeft uiteindelijk geleidtot de implementatie van een nieuwebesturingsmethodjek in het proefveld“tekenkamer wal”.De betrokkenen (medewerkers van de tekenkamers, WOAP en projectcoördinatoren) omschrijven de veranderingen diezich hebben voltrokken als volgt:- gemaakte afspraken worden beter nage

komen,- het is plezieriger werken op deze

manier,- er wordt efficiënter gewerkt.Om op deze manier een onderzoek tekunnen afsluiten stemt tot tevredenheid. Ik hoop dan ook dat dezelfdegoede resultaten kunnen worden bereiktbij de overige tekensecties en voortsbij de bedrijfsbureaus, waar het onderzoek in volle gang is.Een andere zaak die veel aandacht vanhet bedrijf vraagt zijn de ontwikkelingen rond de herstructurering van deinstandhouding van de Lynx helicopters,waarbij het in de bedoeling ligt op denduur de zgn. maintenance engineerings- en de logistieke functie op hetvliegkamp De Kooy te concentreren.Omdat op het gebied van de avionicadeze functies momenteel bij de staf MLDzijn ondergebracht, zullen er, naarverwacht mag worden, op wat langeretermijn belangrijke veranderingen gaanoptreden bij dit bedrijfsonderdeel.Uiteraard is er de leiding van hetbedrijf veel aan gelegen deze voorhet bedrijf negatieve ontwikkeling zogoed mogelijk het hoofd te bieden,waarbij het belang van de betrokkenmedewerkers zeker niet uit het oog zalworden verloren.Gelukkig ligt het in de bedoeling hetadvieswerk op het gebied van verwervingen grote modificaties, alsmede het werkin de werkplaatsen voor de MLD bij onsbedrijf te laten en ik hoop dat dooronze inspanningen op dit terrein tercompensatie zelfs nog wat uitbreidingmogelijk is.

DMEOB3

marineVan onze parlementaire re

dactieDEN HAAG, zaterdag

Het voortbestaan op termijn van de Rotterdamse marinescheepsbouwwerf RDMhangt aan een zijden draad.Ook voor de twee overige marine-werven, de KoninklijkeMaatschappij De Schelde ende marinepoot van hetscheepsbouwconcern Van derGiessen-De Noord, dreigenmoeilijkheden.

Voor een zelfstandig voortbestaan in de jaren negentigis voor alle drie geen ruimtemeer. Gezocht wordt naareen samenwerking tussen dedrie. Gedwongen ontslagenzijn dan niet te voorkomen.

Oorzaak van de malaise inde marinebouw is dat de lopende overheidsprogramma’sbinnen niet al te lange tijdzijn afgelopen terwijl geennieuwe investeringen zijnvoorzien. In 1993 legt DeSchelde de laatste hand aanhet M-fregattenproject. Vander Giessen-De Noord is klaarmet de nieuwe mij nenbestrijdingsvaartuigen en is thansbezig enkele landingsvaartuigen te bouwen. De werf is inafwachting van een Nederlands-Belgische order voornieuwe kustmij nenvegers.Maar het is zeer onwaarschijnlijk dat die order er ookinderdaad komt: de Belgischeregering is, nu de socialistendaarin een grote rol spelen,niet meer erg geïnteresseerd.

De RDM legt thans de laatste hand aan een tweede serievan twee onderzeeboten in deWairuskiasse. Daarmee is dewerf in 1991 klaar. Oorspronkelijk waren er nog twee gepland. Maar daarvoor is geengeld meer op de defensiebegroting. Alleen als deze dekomende tijd met 2% reëelper jaar groeit, komt er geldbeschikbaar.

Dat laatste is zeer onwaarschijnlijk. Het beste waaropDefensie mag hopen, is eengroei van 1% reëel. Rolt datpercentage uit de onderhandelingen over een nieuw regeerakkoord, volgend jaar na

4

RDM

de Tweede-Kamerverkiezingen, dan kan er geen derdeserie Walruskiasse onderzeeboten gebouwd worden. DeRDM hoopt intussen dat deregering alsnog kredieten terbeschikking stelt voor de ontwikkeling van een nieuwe onderzeeboot in de Moray-klasse. Het buitenland (Maleisië,Canada) zou volgens de RDMdaarvoor interesse hebben.

Het ministerie van Defensie is, zo heeft onlangs minister Bolkestein verklaard,daartoe niet bereid. Hij vindtdat Economische Zaken daarvoor over de brug moet komen. Bij dat departementzijn echter grote aarzelingenom geld te sluizen in eenmogelijk bodemloze put.

Gegeven deze ontwikkelingen staat het kabinet vooreen moeilijke keuze. LaatDen Haag de zaak op zijnbeloop en doet zij niets, dan issluiting op termijn van dedrie werven onvermijdelijk.Dan heeft ons land geen enkele marine-nieuwbouwmeer hetgeen voor een zeevarende natie toch wel vreemdis. Bovendien leidt dat totontslagen, niet alleen bij debetrokken werven maar ookbij de toeleveringsbedrijven.

Niets doen betekent ookdat de afbouw van de tweedeserie Walrus-onderzeebotenbij de RDM in het gedrangkomt. Als het bedrijf en demensen die er werken in degaten krijgen, dat er na dieklus geen nieuwe aankomt,dan dreigt een uittocht nogvoordat de boten zijn afgebouwd,

Om die reden wil Defensiedan ook op korte termijn eensamenwerking op poten zetten van de drie bedrijvenwaarbij De Schelde de spilmoet worden. EconomischeZaken is zover nog niet. Daarziet men er tegen op eensamenwerking van bovenafop te leggen. De ervaringenmet het RSV-drama liggennog te vers in het geheugen.

in de komende weken spreken de drie werven samenmet vertegenwoordigers vanEconomische Zaken en Defensie. Of op korte termijnook knopen kunnen wordendoorgehakt, valt te bezien.Later zal ook de Tweede Kamer bij het spel betrokkenmoeten worden.

ENIGE KANS LIGT NOG IN SAMENWERKING

Einde lijkt voor onze. ..

erven na i1~ i~~a#rt

RDM Tot 1991 werk aan tweede serieonderzeeërs Walruskiasse,

In afwachting eventuele ver~’olgorder Walrus.

DE SCHELDE Tot 1993 werk aan~ M-fregatten.

~ -

Geen defensie-opdracht in vooruitzicht.

VAN DER GIESSEN-DE NOORDj Laatste hand aan serie

— ii landingsvaartuigen.

In afwachting Nederlands/Belgische order kustir~inenvegers.

In het begin van dezal een geheel nieuwtiesysteem, NAVST~Rworden.Het uit 1967 stammende TRANSIT satelliet navigatiesysteem zal hierna geleidelijk uitfaseren, doordat defectesatellieten niet meer worden vervangenen later ook het noodzakelijke monitorsysteem buiten bedrijf zal wordengesteld.

Dit huidige TRANSIT-systeem is uitsluitend bedoeld voor twee-dimensionalepositiebepaling van zich langzaam ophet aardoppervlak voortbewegende voertuigen. Het maakt gebruik van laag(hoogte 1075 kin) overkomende, dus snelroterende (omlooptijd 107 minuten) satellieten in polaire banen. Iedere keerdat één satelliet onder een niet teongunstige elevatie langs het firmarnentscheert (gemiddeld iedere 90 minuten),

~ITI:/6/6i~N\r All ~

0£~t~l

/‘./

4

negentiger jarensatelliet navigaGPS, operationeel

5

doppierverschuiving van de door desatelliet uitgezonden uiterst nauwkeurige draaggolffrequentie te meten.Voor een stilstaande ontvanger is dezedoppierverschuiving direct bepalendvoor de hoek tussen de verbindingslijnontvanger-satelliet en de momenteleraaklijn aan de baan van deze satelliet. Dit betekent dat, na elke metingvan de momentele doppierverschuiving,de ontvanger kan berekenen dat hij zichmoet bevinden op een kegeloppervlak metals top de momentele positie van desatelliet en als as de bovengenoemderaaklijn aan de baan van deze satelliet.Het spreekt vanzelf dat nauwkeurigegegevens, waaruit deze baan en de momentele positie van deze satellietkunnen worden afgeleid, als modulatieop de draaggolf door deze satelliet meeworden uitgezonden.Voor ontvangers in bewegende voertuigenmoet de momentele grondsnelheid, welkeeveneens aanleiding geeft tot eendopplerverschuiving van het ontvangensignaal, nauwkeurig bekend zijn.Onnauwkeurige snelheidsinformatie,bijvoorbeeld als gevolg van het uitsluitend beschikbaar hebben van gemetenwatersnelheid aan boord van schepen,resulteert in extra fouten in de positiebepaling.Door de verkregen kegels te snijden methet aardoppervlak ontstaan elipsvormigelijnen welke elkaar, mits de juisteafstand tussen antenne en het middelpunt van de aarde wordt gehanteerd, intwee punten zullen snijden. Er is dusenige voorkennis omtrent de ontvanger-positie noodzakelijk om uit te kunnenmaken welke van deze twee punten alsgemeten positie moet worden aangemerkt.De basis van het TRANSIT-systeem is dusde door de satelliet uitgezonden absolute frequentie, welke door de stilstaande ontvanger kan worden overgenomen als de satelliet op zijn hoogstepunt is en de dopplerverschuivingenwelke in andere punten van de omloop-baan optreden.

Het nieuwe “NAVSTAR Global PositioningSystem (GPS)” is, voor de bepaling vande ontvangstantenne-positie, niet gebaseerd op absolute frequentie en dedopplerverschuivingen daarop, maar opabsolute tijd en gemeten signaallooptijd van satelliet naar ontvanger. Dezelooptijd wordt met behulp van de nauw-

keurig bekende propagatiesnelheid invacuum en aardatmosfeer, omgezet inafstand tot een nauwkeurig bekendzijnde “momenteel” satellietpositie.Door (seini-)simultaan drie satellietente bemeten kan een volledig drie-dimensionale positiebepaling worden uitgevoerd. Omdat absolute tijd onmogelijkin een ontvanger met nanoseconde nauwkeurigheid kan worden bijgehouden, isde gelijktijdige beschikbaarheid vaneen vierde satelliet noodzakelijk. Inruil daarvoor verschaft NAVSTAR GPScontinue, wereldwijde drie-dimensionalepositiebepaling voor land-, zee-,lucht- en ruimtevoertuigen én een zeernauwkeurige (beter dan 100 nanoseconde)absolute tij dreferentie.Verder levert het systeem, gebaseerd opdopplerverschuivingen in de ontvangendraaggoifsignalen, ook nog drie-dimensionale snelheidsinformatie, waarTRANSIT juist externe snelheidsinformatie nodig had om tot een goede positiebepaling te kunnen komen. In principe heeft het NAVSTAR GPS ook nog demogelijkheid om, gebruikmakend vanverschilmetingen tussen de signalen vaneen meervoudige antennefiguratie,koers-, slinger- en stamphoekinforinatieaf te geven.Het enige inherente nadeel van hetsysteem is de afhankelijkheid van degoede ontvangst van externe signalen.Onder water is het systeem dus totaalonbruikbaar, maar ook in dalen en ravijnen, (natte) bosrijke gebieden en instoorzenderomgevingen kunnen problemenoptreden.

Als verticale positie informatie bepaalt het systeem in principe deafstand van de antenne tot het middelpunt van de aarde. Om hieruit de hoogtevan een vliegtuig te kunnen bepalen isgedetailleerde informatie omtrent deplaatselijke afstand van het grondniveau tot dit middelpunt in een databasenoodzakelijk. Dit geldt zelfs op zee,omdat de aarde teveel afwijkt van eenzuiver, mathematisch te definiërenelipsoïde. Meer gedetailleerde informatie ligt vast in het “World GeodetieSystem 1984 (WGS-84)”. Is de exacteafstand van de ontvangstantenne tot hetmiddelpunt van de aarde bekend, dan kandit middelpunt worden gezien als vierdesatelliet en zijn nog maar drie echtesatellieten benodigd. Dit wordt detwee-dimensionale mode van de NAVSTARGPS genoemd.

Het totale NAVSTAR-GPS wordt opgedeeldin 3 segmenten, te weten het ruimte-

kan één volledigepos itieberekeningDit gebeurt door,van de satelliet,

twee-dimensionaleworden uitgevoerd.

tijdens de passageeen aantal malen de

6

segment (de satellieten), het controlesegment (het exact bijhouden en eventueel beïnvloeden van de satellietbanenen navigatieboodschappen) en het gebruikerssegment (de eigenlijke ontvangers).

De uiteindelijk te realiseren satellietconfiguratie zal 24 satellietenomvatten. Deze zullen op 20.000 kilometer hoogte in banen rond de aardecirkelen. Hiermede kan nagenoeg wereldwijd een “full-time” simultanezichtbaarheid van tenminste vier satellieten worden gegarandeerd.Op dit moment zijn een aantal voorlopige satellieten in de ruimte aanwezigvoor test en evaluatie doeleinden.Hiermee kan op een beperkt aantal gebieden op aarde en slechts gedurendebepaalde tijdslots geopereerd worden.Oktober 1991 moeten voldoende satellieten zijn gelanceerd voor een wereldwijde, permanente 2D-navigatie.Medio 1992 geldt dit eveneens voor3D-navigatie.

Het controle-segment bestaat uit eencentrale monitor en controle faciliteitop de Falcon Airforce Base in ColoradoSprings en een viertal zend/ontvangstations op Hawaiï, Kwajalein, Accension-eiland •en Diego Garcia. In deeerstgenoemde faciliteit worden de banen en het verloop van de atoomkiokkenvan alle satellieten periodiek opnieuwbepaald. Op basis hiervan wordt vervolgens de door de satellieten uit tezenden navigatieboodschap aangepast.Deze bewaking en bijstelling van hetruimte-segment is een volledige,24-uurs continue bedrijvigheid.

1-let gebruikerssegment kent een drietalverschillende ontvangers:- Voor “low-dynamic users” wordt vol

staan met een één-kanaals-ontvanger

(“manpack”) welke sequentieel de verschillende satellieten in track neemten daarna een nieuwe positie afgeeft.Deze oplossing wordt voorzien vooralle land-georiënteerde gebruikers,te voet of in voertuigen.

- Voor “medium dynamic users” wordt eentweekanaals-ontvanger voorzien, waarin dit proces sneller kan worden afgehandeld. Voorts heeft dit type ontvanger, doordat de verbinding met hetruimte-segment niet steeds wordt onderbroken én voorzieningen voor externe “aiding” mogelijk zijn, hetvoordeel dat onder stoorzender-beïnvloeding de ontvanger een groter deelvan de tijd zal functioneren.Deze oplossing wordt voorzien voorhelicopters en, tot op zekere hoogte,voor schepen.

- Voor “high dynamic users” wordt eenvii fkanaals-ontvanger voorzien. Dezebiedt optimale zekerheid voor het intrack houden van de vier benodigdesatelliet contacten, een minimaleacquisitietijd (onderzeeboten) en eenmaximale bescherming tegen de invloedvan stoorzenders. Deze oplossingwordt voorzien voor snel bewegendevoertuigen (straaljagers en vliegtuigen in het algemeen), onderzeebotenen oppervlakteschepen (zeegang). Hoewel op oppervlakteschepen ook eentweekanaals-ontvanger kan worden ingezet hebben, mede gezien het geringekostenverschil, zowel de Amerikaanseals de Nederlandse marine beslotenvoor de vijfkanaals-ontvanger.

Alle NAVSTAR-GPS satellieten zendenpermanent uit op twee frequenties, teweten 1575 mHz (Li) en 1227,6 mHz (L2).Iedere satelliet moduleert (bi-phase)deze draaggolf met een satelliet specifieke code, waardoor een “spreadspectrum” ontstaat dat per satellietindividueel herkenbaar is.

De Li draaggolf wordt gemoduleerd met:- De dA code. Dit is een 1023 bits

lange maximum lengte reeks (pseudorandom noise) met een klokfrequentievan 1.023 mHz, dus een herhalingstijdvan ongeveer 1 msec. Deze is bedoeldom snelle acquisitie van het satellietsignaal mogelijk te maken. Viaeen “Hand Over Word (HOW)” wordt nadeze eerste acquisitie overgeschakeldnaar gebruik van:

7

- De P-code. Dit is een “pseudo randomnoise” met een herhalingstijd van 267dagen. Hiervan krijgt elke satellieteen eigen 7-daags segment toegewezen,dat wekelijks repeteert. De klokfrequentie van deze code is 10.23 mNz.

- De navigatie boodschap. Dit is een1500 bits lange boodschap die, meteen klokfrequentie van 50 bits/sec,wordt “superimposed” op zowel de Pals de dA code-bitpatronen.Deze boodschap bevat: GPS systeemtijd, het genoemde “Hand Over Word”,preciese baaninformatie over de betrokken satelliet en globale baaninformatie (“almanac”) over alle satellietbanen, status-informatie betreffende de “gezondheid” van de betrokken satelliet, globale ionosfeer-correcties voor ontvangers die uitsluitend L1 ontvangen en coëfficientenvoor de berekening van de “UniversalTime Co-ordinated (UTC)” uit de NAVSTAR GPS tijd.

De L2 draaggolf wordt alleen gemoduleerd met de P-code en het navigatie-bericht, dus niet met de dA code. Doortoevoeging van deze tweede frequentieworden ontvangers, welke deze tweefrequenties kunnen ontvangen én gebruikmaken van deze P-code, in staat gesteldom preciese correcties te berekenenvoor de draaggolfbreking door de ionosfeer.

Na de komst van de normale, operationele satellieten zal de P code wordenvercijferd (crypto) en heet dan Y-code.Om deze code te kunnen gebruiken wordtuitsluitend aan geautoriseerde (voornamelijk militaire) gebruikers eencryptosleutel ter hand gesteld. Dezeheeft een beperkte geldigheidsduur.Deze maatregel staat omschreven als“Anti Spoofing (AS)” en dient tervoorkoming van de mogelijkheid dat eenvijandelijke Organisatie valse informatie op een hoger energie-niveau in deontvanger injecteert.Om te voorkomen dat een ontvanger, naladen van deze sleutel, als een confidentieel geclassificeerd apparaat moetworden behandeld, is een “security module” ontwikkeld. Dit is een IC dat innieuwere ontvangers zal worden ingebouwd en het totaal onmogelijk maakt omdeze sleutel uit een, in vijandelijkehanden gevallen apparaat, te destilleren. Deze maatregel heeft tevens toteffect dat vijandelijke strijdkrachtende optimale nauwkeurigheid van hetsysteem, inclusief de ionosferischecorrectiemogelijkheden via gebruik van

de L2-, samen met de Li-frequentie,niet kan gebruiken. Deze optimalenauwkeurigheid is 16 meter “SphericalEstirnated Position (SEP 50%)” of 8 meter “Circular Estimated Position (2DCEP 50%). De bijbehorende snelheidsnauwkeurigheid is 0,1 m/sec in allerichtingen.

Naast bovenstaande maatregel zal tevenshet navigatiebericht kunstmatig vanfouten worden voorzien. Hierdoor degradeert de nauwkeurigheid van onvercijferde P-code van 16 naar 72 meterSEP 50%. De nauwkeurigheid van “dAcode only” (commerciële) ontvangersdegradeert hierdoor van de 30 naar de76 meter SEP 50Z of 40 meter CEP 50Z.Deze vervalsing van het navigatiebericht kan worden geëlimineerd wanneermen als geautoriseerde gebruiker beschikt over de crypto-sleutel welketevens toegang geeft voor ontcijferingvan de Y- naar de P-code.

De bovengenoemde vervalsing van hetnavigatiebericht én het niet kunnengebruiken van de ionosferische correcties via Li- en L2 P-code ontvangst,kunnen voor commerciële C/A-code-ontvangers eveneens worden omzeild doorgebruik te maken van “differentialGPS”. Hierbij wordt in een referentie—station, op een geografisch zeer goedgedefinieerde locatie, een soortgelijkedA-code ontvanger opgesteld. Daarkunnen de geïntroduceerde fouten in deaf standbepalingen tot de individuelesatellieten worden vastgesteld. Doordeze correcties radiografisch over tebrengen naar de GPS-ontvanger van eenaangesloten voertuig kan de gecorrigeerde positienauwkeurigheid van dezeontvanger, binnen een straal van meerdan duizend kilometer van het referentiestatiori, worden opgekrikt tot zelfsbeter dan een autonome geautomatiseerdeP/Y-code-ontvanger.

Voor de ontvangst van de satellietsignalen, welke beneden het antenneruisniveau liggen, en die door correlatietechnieken met de bekende pseudo randomnoise code geïriitieerde spread spectrumsignatuur moeten worden gedetecteerd,worden normaal “Fixed Radiation PatternAntenna’s (FRPA’s)” gebruikt. Daar waarstoorzenders waarschij nlijk zullenworden aangetroffen, bijvoorbeeld bijstraaljageraanvallen op vijandelijke,militaire objecten, kunnen “ControlledRadiation Pattern Antenna’s (CRPA’s)”worden toegepast. Deze hebben de mogelijkheid, om na phase en arnplitude van

8

een aantal onafhankelijke antenne-signalen, een totaal resultaat te verkrijgen, waarin de invloed van een ofenkele stoorzenders vergaand is geëlimineerd. Voor straaljagers, welkevijandelijke gronddoelen moeten aanvallen, is dit zonder meer een noodzaak.Voor onderzeeboten is een dergelijkeantenne zeer moeilijk op een periscoopaan te brengen. Voor schepen in hetalgemeen lijkt de noodzaak, mede gezienhet dreigings-scenario en de beslissingvan de Amerikaanse marine om uitsluitend FRPA’s toe te passen, minderurgent. In welke mate krachtige communicatie- of TV-broadcast satellieteneenvoudig kunnen worden voorbereid alsstoorzender voor NAVSTAR-GPS is nogonzeker. Daarnaast is de onderdrukkingvan stoorzenders op schepen, vanwege demeerdere reflecties van masten en dek-huizen, meer problematisch.

NAVSTAR-GPS is geen autonoom navigatiesysteem. Dit houdt in dat het inprincipe kwetsbaar is voor externedegraderende beïnvloeding door een“vijand”. Een algemeen beeld van dedaarbij betrokken dreigingen en getroffen of mogelijk te implementerentegenmaatregelen wordt aangegeven inonderstaand overzicht.

Het “Nationaal Lucht en RuimtevaartLaboratorium NLR” heeft een eigen concept voor een “addaptive array antenna”ontwikkeld. Een dergelijk concept maakthet mogelijk om de gevoeligheid van hetantennediagram in de richting van maximaal drie stoorzenders te minimaliseren. Het MEOB is ingeschakeld bij het

vervaardigen van een prototype van ditsysteem, dat kan worden geïnstalleerdaan boord van KM schepen. Beproevingenvan een dergelijk prototype worden eind1989 voorzien. Voor de produktie vandit antennesysteem zal het MEOB mogelijk intensief worden ingeschakeld.

De technologie van de ontvangers evolueert, mede gezien het zeer groteaantal verwachte toepassingen, zeersterk. De eerste experimentele ontvangers waren ondergebracht in een 19”-rekmet drie laden met elk ongeveer twintigprintkaarteri met LSI IC’s. De ontvangerdie nu, hoogstwaarschijnlijk voor de1(14-schepen, wordt geïntroduceerd wordt,exclusief het operator console, ondergebracht in een 3/8” ATR-behuizing (9 x20 x 32 cm).Dit is mogelijk door de speciaalontwikkelde IC’s en de “Gate Array’s”.Er zijn reeds prototypes van commerciële dA code één-kanaals-ontvangerswelke, mét een inklapbare helicoilantenne, niet groter zijn dan een sigarettendoosje.Dit laatste soort ontvanger wordt o.a.door Philips ook voorzien voor automobielnavigatiesystemen in combinatiemet een elektronische kaart op eenCompact Disc én koppeling naar verkeersinformatie via radio.

10 Jaar vrouwenhij de krijgsmachtHet is 10 jaar geleden dat binnen deKrijgsmacht alle functies ook voorvrouwen beschikbaar kwamen. Sindsdienhebben 2430 dames dienstgenomen hetzijbij Land-, Lucht- of Zeemacht. Rond 28%van dit aantal is “zeevrouw” bij deKoninklijke Marine. Het aantal vrouwenbedraagt echter slechts 4,3% van hettotaal aantal militairen bij deKrijgsmacht. Bij de Marine maken zeechter 5,3% van de totale bemanning vande vloot uit. Het aardige is dat demarine en de marechaussee de grootsteaantrekkingskracht uitoefenen.

GPS SIJRVIVABILITY

THREATS

ASAT

La~

P.rSds B..nt

COUNTERMEASURES

• High Almude Orbie,• Orbital Sp.oing

Spare Satellite, in Orbit)Natural RepIa~ntentGr.~tuI Degradatron of CooerageLinrited NucIear & LaSOr Hardening

~S:ofrng~

• ~ourrty MeasuresRedundant Monitor Stations& Ground Antenne,Gremtul Degradatron of AocurscyEnorypteut Teteineity A COnrrn.nd Unk,

EMP Sirrelding• Linrited Nuoiear Hardening• Spread Spectrum• Adaptive Arr.y Antenne• Nav System Arding

Crypto AntiSpoofing Technrques

~tz

1

1Personeelsleden van het MEOB dragen een ‘z~waargewonde’ van deLotusgroep uit Schagen naar beneden. (Foto Albert Vermeulen)

Noorder avenoefent tegenrampspoed

DEN HELDER — Op het terreinvan Noorderhaven is gisteren eencalamiteitenoefening gehoudendoor diverse bedrijfsveiligheidsgroepen. Deze groepen dienen bijeen ramp of ander onheil waarbijhet personeel in gevaar komt directde helpende hand te bieden. Juist deeerste minuten zijn vaak van leven-belang voor slachtoffers. Snel enadequaat ingrijpen is dan geboden.De oefening, georganiseerd door deNederlandse Vereniging Bedrijfshulpverelening Noord-West Nederland, toetste de bedrevenheid vande deelnemende groepen uit NoordHolland.

In deze praktijkoefening warende onderdelen brandweer, redding,EHBO en algemene hulpverleningverwerkt. ‘,Op zich uniek”, aldus R.Boersma, commandant van de bedrijfsbrandweer van Noorderhaven.,,Normaal wordt er op onderdelengeoefend.”. Dan oefenen brandweeren andere disciplines apart. ,,De oefening is gericht op de voorpostfunctie van de Bedrijfs Hulp Verlening in het bedrijf, waarbij na melding van een calamiteit de zo belangrijke eerste minuten moeten

worden overbrugd, tot de aankomstvan de plaatselijke huipverleningsdiensten waarmee moet worden samengewerkt.”, aldus de aanhef inhet programmaboekje.

Een lid van een kleine bedrijfsbrandweer uit Nijmegen noemde deoefening ‘vrij realistisch’. Openvuur was er nauwelijks. 0p het dakvan het Activiteitencentrum had debrandweer een bak met olie aangestoken. De ploegen moesten de dakbedekker met verbrande handenvan bet dak af halen. Het vuur wasnaar beneden door geslagen. Ditwerd binnen het gebouw door lampen aangegeven. De ploegen moesten de branden blussen en nog enkele slachtoffers evacueren ndar deehbo-ruimte. Daar werd de aardvan de verwondingen vastgesteld ende ‘slachtoffers’ verder geholpen.

Iedere ploeg werd beoordeeld opde manier waarop zij de situatieaanpakten. Hierin bleek het MarineElektronisch en Optisch Bedrijf met1094 punten het vaardigst, het Provinciaal Waterleidingbedrijf uitBloemendaal werd tweede met 1050punten, derde plaats was voor deSociale Verzekeringsbank uit Amsterdam met 943 punten, vierdewerd de Rijkswerf Willemsoord met911 .punten, AKZO Chemie werdmet 899 punten vijfde, het provinciaal elektrischiteitsbedrijf uit Bloemendaal werd zesde met 886 puntenen het Gemeenschappelijk Administratiekantoor kwam met 836 nietverder dan een zevende plaats.

Enthousiasme overheerst in SQR - ProjectgroepDe produktie van nieuwe apparatuur voor marineschepen is geen eenvoudige zaak. Menkan te maken krijgen met problemen van technische en organisatorische aard. Veelpersonen zijn er over het algemeen bij betrokken, zodat ook het communicatieve aspecteen factor van belang is. De medewerkers van de projectgroep SQR 01/00, belast met devervaardiging van een nieuwe sonarinstallatie voor het Torpedoschip Hr.Ms. Mercuur,kunnen hierover meepraten. Alle genoemde elementen zijn in deze groep aan de ordegekomen of zullen nog aan de orde komen. Toch is de projectleider, de heer Beurze, ervast van overtuigd de gevraagde apparatuur binnen de gestelde termijn te kunnenafleveren. Dit optimisme wordt hem ongetwijfeld mede ingegeven door de enthousiasteinzet en de kundigheid van de medewerkers van zijn projectgroep.

Vrijdag 3 maart ji. werd door deSQR-projectgroep een inforinatiebijeenkomst gehouden. De komende jaren zullenniet alleen de leden van de projectgroep bij het maken van de sonar-installatie betrokken zijn. Medewerkersvan vele andere afdelingen van het MEOBkrijgen in meer of mindere mate te maken met het SQR-project. Goede contacten tussen deze afdelingen en de projectgroep zullen daarom noodzakelijkzijn. Ter bevordering van een goedesamenwerking leek het de projectgroepverstandig om nu reeds de betrokkenenenigszins vertrouwd te maken met dedoelstellingen en de werkwijze rond deproduktie van de installatie.Daarom had de SQR-groep besloten eenpresentatie betreffende het SQR-projectte verzorgen voor betrokken collega’s.In een korte inleiding schetste de heerBeurze de voorgeschiedenis van hetproject. Deze geschiedenis begon in1983. In dat jaar werd het MEOB door deMarine benaderd met het verzoek eensonar voor Hr.Ms. Mercuur te maken. Naeen systeembeschrijving en een kostenraming, gemaakt door het MEOB, volgdein juli 1984 de officiële opdracht voorhet maken van de genoemde installatie.In 1986 werd een ad interim oplossingaan boord aangebracht. Afgesprokenwerd, dat de definitieve oplossing injanuari 1991 gereed zal zijn, zodat denieuwe sonar tijdens de onderhoudsbeurtaan boord kan worden aangebracht. Vervolgens gaf de heer Beurze het woordaan een aantal jongens uit zijn projectgroep om een aantal aspecten vanhet project voor de aanwezigen te verduidelijken.

Complexe techniek

de schouders van de heer Kennis, officieel medewerker van de werkgroepsoftware, maar de laatste tijd ingezetbij de hardwaregroep. Alvorens dieperin te gaan op het doel en de functievan de apparatuur, werd een aantalbegrippen uitgelegd en medegedeeld datde beoogde sonar slechts behoeft teontvangen, dus een passieve sonar is.Met behulp van dia’s en sheets werdenwerkzaamheden op het MEOB en de situatie aan boord van de Mercuur geschetst.Kennis van deze zaken is van belangomdat bij het maken van de apparatuurrekening moet worden gehouden met dezeomgevingsfactoren. Ook de toekomstigegebruiker, in dit geval de sonaroperator en de monteur, spelen hier een rol.Immers het heeft geen zin een installatie te maken waar de gebruiker nietmee om kan gaan. Het doel van deinstallatie is het detecteren, volgen,lokaliseren en classificeren van torpedo’s, het aandragen van gegevens omhet gedrag van de torpedo te analyserenen het detecteren en het lokaliserenvan in nood verkerende onderzeeboten.Eerst toen het doel en de gebruikersvan de installatie bekend waren, konmen overgaan tot het vaststellen van defuncties van het apparaat. De sonarbestaat uit een video, een audio en eenintercept gedeelte. Bij het MEOB zijnvoor zowel de audio als de video simulaties met de computer verricht. Dezesimulaties vormen de basis voor deverdere ontwikkeling. Simulaties zijnonmisbaar als hulpmiddelen omdat op zeeslechts een beperkt aantal metingenkan orden verricht. Als één dingduidelijk werd uit het verhaal van deheer Kennis was het wel de technischecomplexiteit van het project.

De moeilijke taak om de technische kantvan het project te belichten en aan deaanwezigen uit te leggen om wat vooreen apparaat het eigenlijk gaat, lag op

Strategie

Minstens zo belangrijk als een goedetechniek is een goed plan van aanpak

11

voor het slagen van het project. Dateen goed omlijnde aanpak niet alleeneen garantie is voor de goede beheersbaarheid van het werk en een hoge kwaliteit van het eindprodukt, maar tevenseen betere motivatie van de betrokkenwerknemers oplevert, bleek uit hetverhaal van de heer Boxelaar, ingehuurdvan BSO om de software groep te versterken.Hij legde in uiterst klare taal engeïllustreerd met smakelijke en originele voorbeelden de gevolgde strategieuit. Als componenten van een goedeaanpak noemde hij: project-definitie,wijze van aanpak, fasering, organisatie, planningswijze, kwaliteitsbewakingen documentatiebeheer. De wijze vanaanpak is neergelegd in een plan.Hierbij werd rekening gehouden met debeheersbaarheid en de gestelde kwaliteitseisen. Aspecten van project-definitie zijn onder andere het aangevenvan de doelstellingen de kwaliteitseisen en de begin- en einddatum vanhet project. De fasering van het SQRproject is als volgt: voor zowel deaanmaak van de software als de hardwareis er een specificatiefase, waarin hetprodukt wordt gedefinieerd, eenontwerpfase, waarin het produkt op papier wordt uitgewerkt, een ontwikkelingsfase, waarin men het produkt maakten test en tenslotte een acceptatie-fase waarin het produkt als goed wordtaanvaard. De acceptatie van de installatie aan boord van het schip valt buiten definitie van het project, maar iswel een taak van het MEOB. V an grootbelang voor het goed verlopen van hetproject is ook een goede organisatie.De organisatie van het SQR-project bestaat uit een stuurgroep, belast methet bijsturen van het project, indiennodig, en met de financiering van materiaal en personeel. De projectleiderverzorgt de dagelijkse leiding van hetproject en rapporteert aan de stuurgroep. In vier werkgroepen wordt hetgeheel verder uitgewerkt, te weten desoftwareroep, de hardwaregroep, de tekenkamer en de produktie.Elk van deze werkgroepen heeft eenwerkgroepleider, die de directe contacten met de projectleider onderhoudt.Daarnaast zijn nog vele andere afdelingen van het MEOB, soms minder, de andere keer meer bij het project betrokken.De planning valt in twee gedeelten uiteen. Er werd een planning gemaakt metbetrekking tot het gehele project.Hierin is opgenomen wat wanneer gedaanmoet worden en wat daarvoor nodig is.

het project moet de kwaliteit nauwlettend in de gaten worden gehouden, om tevoorkomen dat het produkt bijvoorbeeldonbetrouwbaar of moeilijk bruikbaar is.Tot slot is een goed documentatie- enconfiguratiebeheer voor de voortgangvan het project onontbeerlijk. Dit omte voorkomen dat werk dubbel wordt gedaan of gegevens verdwijnen.

Simpele voorbeelden

Na deze twee lange voordrachten volgdennog drie kortere verhalen. De heer VanSchuilenburg deed een verhaal over desysteemeisen en de heer Cooymans vertelde het een en ander over de te gebruiken ontwikkelingsmethodiek. Beidesprekers waren in staat om een verhaalte vertellen dat zelfs voor de grootsteleek duidelijk was. Zij maakten daarbijhandig gebruik van zeer simpele voorbeelden uit het dagelijks leven. Dit ende enthousiaste presentatie van allesprekers maakten dat de informatie vandeze uiterst moeilijke materie voor detoehoorder niet saai was.De heer Van Schuilenburg maakte gebruikvan het voorbeeld van de aanschaf vaneen auto, om uit te leggen dat systeem-eisen de voorwaarden zijn, die men aaneen produkt stelt. Tevens toonde hijaan wat er kan gebeuren, als deopdrachtgever onduidelijk is wat dieeisen betreft, zoals bij het SQR-project het geval is. Het gevolg kan danzijn dat de uitvoerder een produktaflevert, waar de gebruiker niets aanheeft. Omdat diverse afdelingen bij deuitvoerder invloed op het systeem kunnen uitoefenen bestond bovendien hetgevaar dat er een halfbakken produktuit de bus zou komen. Om dit te voorkomen moet een aantal zaken goed in degaten worden gehouden. Door de eisenmeetbaar te maken is het gemakkelijkerhet systeem regelmatig te testen, zodathet geen wollige, abstracte kretenblijven. Vervolgens moet een hiërarchie van belangrijkheid van de eisenworden aangegeven. In het geval van desonar zou men aan kunnen geven, datbeschikbaarheid geformuleerd wordt alsbetrouwbaarheid en bedrijfsveiligheid.Door de eisen meetbaar te maken wordende noodzakelijke testen gemakkelijker.Deze meetbaarheid is mogelijk door uitte gaan van de vraag: Wat willen weper se niet? Als voordelen van dezestrategie noemde Van Schuilenburg o.a.

Daarnaast werd ookbetrekking tot iederegemaakt. Gedurende de

een planning metfase afzonderlijk

gehele duur van

12

de bespreekbaarheid, het ontstaan vaneen grafische presentatie en de mogelijkheid twee gegevens te presenteren,namelijk worsed case en planned case.Het simpele voorbeeld uit de praktijkvan alle dag, dat de heer Cooymans,evenals de heer Van Schuilenburg medewerker van de software groep, gebruikteom het ontwikkelingssysteem waarmeewordt gewerkt voor het SQR-project teverduidelijken, was koffie zetten.Aan de hand van dit voorbeeld werd hetde aanwezigen duidelijk hoe de Yourdonmethodiek werkt. Met gebruikmaking vandeze methodiek is het mogelijk om hetgeheel te vereenvoudigen. Binnen hetgehele systeem heeft men te maken metzoveel problemen, dat een goed overzicht ontbreekt. Met de Yourdon soft-ware methodiek is het mogelijk opeenvolgende modellen te maken, waarintelkens een probleem wordt toegevoegd.Voor een ontwikkelingsmethodiek is gekozen, omdat men straks een systeemwil, dat werkt, dat voldoet aan de eisen en dat onderhoudbaar is. Tijdenshet ontwikkelingstraject is rekeninggehouden met de functionele eisen en desysteemeisen, die aan het eindproduktworden gesteld.Het laatste praatje van de heer Van derNeut, medewerker van de tekenkamer,handelde over de CAD/CP1N van printen.Na een technische verhandeling over dewerking en de mogelijkheden van ditsysteem vatte de heer Van der Neut devoordelen van het gebruik van computersystemen bij het ontwerpen vanprinten samen. Deze voordelen warenvolgens hem: een tijdwinst van 30% ~40% op het handmatig tekenen; het sneller uitvoeren en het verkrijgen van eenbetere kwaliteit bij wijzigingen; hetfeit dat verbindingen altijd voor 100%op de print staan. Het constante niveauvan de kwaliteit van de documenten.Nadelig is dat er extra werk ontstaat.Het werken met computers maakt de aanleg van een archief en het up-to-datehouden van de library noodzakelijk.Toch vond Van der Neut de voordelenzwaarder wegen en is hij van mening dathet werken met computers een besparingin geld en tijd oplevert.Hij kon het dan ook niet nalaten aanhet slot van zijn betoog de hoop uit tespreken dat de tekenkamer spoedig zelfde beschikking zal krijgen over denoodzakelijke apparatuur en systemen.

Goede afloop

Al met al was de informatie-bijeenkomst

voor de aanwezigen bijzonder verhelderend. Zij hebben nu een idee gekregen,waar de SQR-projectgroep mee bezig is.Het enthousiasme van de medewerkers aanhet project was opmerkelijk en zondertwijfel is een vonk van deze geestdriftovergeslagen op de overige aanwezigen.De heer Beljaars, hoofd Advies van hetMEOB, beëindigde de bijeenkomst dan ookmet het uitspreken van zijn vertrouwenop de goede afloop van het project. Endaar mocht op gedronken worden.

1

De gevelsteen die in een grijs verledenhet Verificatiegebouw aan de Oude Varkenmarkt te Leiden sierde en meeverhuisde naar Wassenaar, werd enkele weken geleden na enkele vergeefse pogingen met voetstuk en al gelicht en opeen vrachtwagen gedeponeerd.

De (vrouwelijke) kraandrijver constateerde met verwondering dat “het dingzes en een halve ton woog”.

Vervolgens werd de steen naar Oegstgeest getransporteerd om herplaatst teworden bij het nieuwe SAR-gebouw.

Misschien dat de oud-Wassenaarderssneller aan hun nieuwe stek zullenwennen bij het zien van “hun menhir”.

H.O.13

Oldtimer

“Niet voor de fluit de werkplaats uit”. Zo was het in de vijftiger jaren.Einde werkzaamheden werd aangegeven door de loei op de sirene en omdat vijfminuten tijd voor “handen schoon” kennelijk ruim bemeten was zag je vroegerde “handarheiders” stiekum door een kier in de deur van de mechanische werkplaats naar I’uiten gluren. Klaar voor de start naar “moeders”, zoals het toenheette. De werkomstandigheden waren in de vijftiger jaren heel anders.Zeker in de “mechanische” die toen gevestigd was in een langwerpig, vreemd—gevormd gebouw opgetrokken uit grijze zandsteen met een laag dak van legendarische “hanebalken”. De verwarming bestond uit een drietal gietijzeren kachelsdat gestookt werd met gietcokes. De pijp naar de schoorsteen stond vaakwitgloeiend. Het nadeel echter van dit soort van verwarming was dat het langsde grond vaak niet werkte. Het personeel van de mechanische verrichtte de werkzaamheden destijds gewoon staande. Een krukje om op te zitten was er niet bij.‘s Winters betekende dat: koude voeten. Toch werd er weinig gekankerd. Zoietsligt een homo—mechanicus niet. Hij dronk overdag op tijd zijn kopje koffie,maar er mocht niets hij gegeten worden. Daar was de middagpauze voor.Bekijken wij deze opname uit de beginjaren 1950 dan zien wij in het middenvooraan Piet Polanen en geheel achteraan Frits Rozenboom. Geheel links herkennen wij Gerard Jonk, Gilles Ketting en Gerrit Boswinkel. Zij deden alles uithet handje. Want hoe primitief het er toen ook uitzag, het waren mensen diewisten wat het leveren van vakwerk betekende. Het is misschien aardig om tevermelden dat ook Prins Bernhard er nog eens zijn ogen uitkeek tijdens eenbezoek dat hij in 1952 aan het MEB bracht.

A .K.

14

Burgemeesters op bezoek bij het MEOB

In de regio Leiden spreekt de Koninklijke Marine een stevig woordje mee. Alis het dan niet ter zee, in de lucht isdaarvoor het bewijs duidelijk aanwezig.In de vorm van viermotorige en laagovervliegende Orions waarvan wij erdertien aanwezig weten. Het was eengoede gedachte van het MEOB de burgemeesters van de omliggende gemeentenook eens op een andere wijze met de Marine kennis te laten maken dan alleenmaar met het geluid van vliegtuigmotoren.Eind vorige maand mocht de DMEOB, Ir.L.J. Aritonides, er een zevental begroeten in het Petit-restaurant.De volgende burgemeesters bleken aan deuitnodiging gehoor te hebben gegeven:Mevr. G.W. van Montfrans-Hartman (Katwijk), ds. A.J. Kret (Sassenheim), drs.P.H. Schouten (Wassenaar), M.Th. v.d.Wouw (Voorhout), drs. J.L.E.M. Hermans(Hillegom), J.M. Hoffmann (Noordwijk)en mr. Sj.H. Scheenstra (Oegstgeest).Zij werden door het hoofd vloot/elektronika, J.A.T. Overes, over het bedrijf rondgeleid. Het gezelschap brachtonder meer een bezoek aan de mechanische werkplaats, het Kalibratiecentrum en het nieuwe werkplaatsgebouw“Coulomb”. “Een echt hi-tech bedrijf”,

1

aldus een van de bezoekers die onder deindruk was van wat het MEOB onder meerbetekent voor het onderhoud vanscheeps- en luchtvaartapparatuur. In dewerkplaats Orion/Lynx werden de eersteburgers uitvoerig ingelicht over degrote zorg die het bedrijf besteedt aande apparatuur van de MLD. Wellicht bekijkt men de vliegtuigen met een ietsandere blik dan voorheen.Na afloop van de rondleiding ging menwederom aan boord van het Petit-restaurant waar de “captain’s table” reedsgedekt was in afwachting van het op-dienen van een traditionele nasi-maaltijd. Dat dit alles zeer op prijs werdgesteld bleek uit een dankwoord datOegstgeests burgemeester mr. Sj.H.Scheenstra sprak.

Koninklijke Biblioth ekOnlangs ontvingen wij een brief van éénvan de afdelingen van de KoninklijkeBibliotheek.In deze brief werd onze medewerkinggevraagd voor het opzetten van een zocompleet mogelijke verzameling van Nederlandse Publikaties.Deze verzameling is ondergebracht bijhet Depot voor Nederlandse Publikatieste Den Haag.Het doel van dit depot is het zo goedmogelijk bewaren en registreren vanalle in het Nederlands verschijnendepublikaties. Hierbij probeert men zichte richten op: boeken, tijdschriften,geografische kaarten, jaarverslagen endergelijke. Derhalve heeft men ookinteresse in deze uitgave.Mocht u om enige reden geïnteresseerdzijn in de reeds bestaande lijst vanPublikaties dan kunt u contact opnemenmet:

Depot voor Nederlandse Publikatiesen Nederlandse BibliografiePostbus 742501 AJ DEN HAAG

Alle daar aanwezige publikaties zijn inde leeszaal van de Koninklijke Bibliotheek ter inzage.

1

H.J.

.4.

puntenverlies, mevr. C. de Boerpuntenverlies, dhr. F.L. Wiesenfeldpuntenverlies, mevr. C. Schipper-van Duin

Hoe de puzzelladder werkt kunt u hieronder lezen

1. Iedere ingeleverde puzzel levert 1 punt op.

2. Iedere goede puzzel levert 4 punten op.

3. Iedere keer, dat er een puzzel verschijnt, krijgen de bovenste 2 van de ladder dele c.q. de 2e prijs en verliezen dan hun punten.

4. Iedere keer wordt onder de goede oplossingen geloot voor de 3e prijs.De winnaar hiervan verliest niet zijn punten.

5. Indien er 6 maal achtereen geen puzzel wordt ingeleverd, vervallen de ev. punten.

4 puntenDhr. T. BorremanDhr. D. van SchooneveldDhr. P. Guyt

5 puntenDhr. J. Brouwers

6 puntenDhr. C. de Weerd

8 puntenDhr. J.W. Ruben

26 puntenDhr. K. VarkevisserMevr. C. van Duren

28 puntenDhr. J. JongeleenDhr. J.J.J. Mullers

29 puntenDhr. H.L. Cohen

32 puntenDhr. C. de GraafMevr. M.C.J. Jansen

33 puntenDhr. C. Haasnoot

36 puntenDhr. W.J.A. Homburg

37 puntenMevr. K. Kranenburg-ZwaanMevr. P. Grootjans-Martens

39 puntenDhr. R. v.d. Neut

9 puntenDhr. J.W. de GrootMevr. 1. Varkevisser-KuytMevr. J.M. Ruben-van Noord

13 puntenDhr. A. BalDhr. G. WesseliusMevr. P. van Duyvenbode

14 puntenMevr. B. van Kempen-Fleur

18 puntenDhr. C. de VriesDhr. C.L. MoraalMevr. C. de BoerMevr. J.A.M. GrootjansMevr. M. van Voorene-Weymar

22 puntenDhr. J.W. Beij

23 puntenDhr. P. v.d. Burg

24 puntenDhr. D.J. Beij

Oplossing vorige puzzeL~Li~kI~

11FIIEM~mrIfl~

[z~~—

EflE~1FÈi~EEI~fl~L1~Ei~L1~

~I~I~_ ~

‘91L~IIL~L]~V~Ei~ ‘fi!L~J~I~J

ZonderMetMet

f 10,——.f 25,——1 15,--

16

Horizontaal

vuurpotj ehandvatvoorzetsel1 idwoordopstootj ehemellichaamgenietingsluitingbaas (md.)abacusboommondelingbergplaatsp1. ifl de NO-poldervisoverschotj eleeradviesorgaandrinkbakjegebruikzeebanketdeel v.e. boomtype vliegtuighetzelfdeberoemd architectFr. lidwoordbanierhetzelfdegodindriekroonschoolvak

eenheid van stroomsterktevochtigechtgenootwandelaarsdeel v.e. huis

Verticaal

dresserenstelstrekkingde jongereheidemeertj evoegwoordtrouweloosheidbijbelse figuurontdekkingsreizigerrumoeralleslokspij saardkunde (afk.)momentmakrangtelwoordgeurgevatsoepel

30. mann.dier32. snel36. aanvaarden37. vr. dier38. kwijler39. kwartel40. mededinger43. sportman45. roofdier46. visgerei47. meisjesnaam48. godin50. dakbedekking52. grond55. wilde haver58. priester60. pers . voorn . woord

57.59.60.61.62.

1.6.

11.12.14.15.17.19.21.22.23.24.25.26.28.30.31.33.34.35.38.41.42.44.46.48.49.51.53.54.56.

1.2.3.4.5.7.8.9.

10.12.13.16.17.18.20.26.27.28.29.

Informatie NSecurity CIearance~ - aan~eIegenbedenAanvragen voor security clearances(beveiligingscertificaten) blijken inveel gevallen niet tijdig of zelfs inhet geheel niet ingediend te zijn. Voorbezoeken aan de Verenigde Staten, maarook aan andere (NATO)-landen, dus ookNederland, gelden de volgende regels:

1. Aanvraag van een beveiligingscertificaatDeze aanvraag dient middels het aanvraagformulier (bijlage 5 uit VVKM8) tijdig bij het Hoofd van de Militaire Inlichtingendienst, Koninklijke Marine te worden ingediend.AanvraagforTnulieren kunnen opgehaalden ingeleverd worden bij bureau personeelszaken.a. Voor besprekingen in Nederland:

7 dagen tevoren.b. Voor een bezoek aan Canada: ten

minste 40 dagen tevoren.c. Voor een bezoek aan Groot-Brit

tannië/Noord Ierland, de Bondsrepubliek Duitsland, Noorwegen enZweden: ten minste 35 dagen tevoren.

d. Voor een bezoek aan Frankrijk:ten minste 30 dagen tevoren.

e. Voor een bezoek aan de VerenigdeStaten van Amerika: ten minste 40dagen tevoren.

f. Voor een bezoek aan Australië/Nw.Zeeland: ten minste 40 dagen tevoren.

g. Voor een bezoek aan een anderland: ten minste 20 dagen tevoren.

h. Voor een bezoek aan het NATOHoofdkwartier Brussel: uiterlijk2 dagen tevoren. (alleen in uitzonderlijke gevallen).

Indien de officiële aanvraagperiodeoverschreden is, dient betrokkenedit duidelijk te kunnen motiveren endient hij/zij zelf de te bezoekeninstelling in kennis te stellen. Indien vanuit de te bezoeken instelling geen problemen te verwachtenzijn, zal het Hoofd van de MilitaireInlichtingendienst, Koninklijke Marine de verdere behandeling overnemen.

2. Het aanvraagformulier dient volledigen duidelijk te worden ingevuld.Voor een bezoek aan de VerenigdeStaten dient tevens de achterzijdevan het aanvraagformulier te wordeningevuld

3. Beveiligingscertificaat van bezoekers uit het buitenlandBij bezoeken aan Nederlandse bedrijven, waar geclassificeerde defensie-opdrachten worden uitgevoerd, alsmede bij bezoeken aan marine-inrichtingen/schepen, moet de initiatorvan het bezoek de bezoeker erop wijzen, dat deze dient zorg te dragendat zijn security clearance tijdigvâôr het bezoek bij het Hoofd van deMilitaire Inlichtingendienst, Koninklijke Marine bekend moet zijn.Een aanvraag daartoe moet door debezoeker zélf worden ingediend bijde daartoe aangewezen overheidsinstantie (Defensie, Buitenlandse Zaken) van het land van herkomst. Ingeval van tijdnood kan de bezoekerzich wenden tot de ambassade vanzijn land in Nederland.

Opmerkelijk

Bureau MID-KMMEOB Oegstgeest

Het Zuidhollandse Valkenburgse raadslidJ.W.M.E. van Laarhoven, in OegstgeesterMEOB-kringen welbekend, heeft het college van B en W aanbevolen eens te gaanpraten met de commandant van het MVKVomdat het aantal vliegbewegingen istoegenomen. De Valkenburgers wordennamelijk gestoord in de rust die hetdorp moet uitstralen. Vliegtuigmotorenzijn namelijk niet geruisloos.In het personeelsblad van MVKV “Blokkenweg” wordt van genoemde ontwikkelinggewag gemaakt. Marinevoorlichter LTZVan Geneste zegt dat het allemaal welmeevalt. Het is namelijk zo dat deontvangst van Very Important Personsniet meer plaats vindt op Ypenburg,maar dat MVKV deze eer te beurt is gevallen.“Er komen dus per week ongeveer zesvliegtuigen extra naar het MVKV. Watkleinere en wat grotere . . .“, aldus VanGerieste. “Vroeger stonden er op Valken-burg wel eens honderd vliegtuigen en nuzijn het maar 13 Orions, waarvan er eenop IJsland is gestationeerd”.Dit alles lazen wij op een plaats waarmeer geluidshinder van de auto’s opRijksweg 44 wordt ondervonden dan vanhet MVKV. U raadt het al: het MEOB aande Haarlemmerstraatweg

ç~J~

Computer Hobb~j ClubDe markt wordt aardig overspoeld metcomputertijdschriften. Ieder computer-merk heeft zijn eigen tijdschrift,zoals ook gebruikersgroepen en verenigingen maandbladen uitbrengen. Onzeeigen Computer Hobby Club heeft maandelijks zijn “Nieuwsblad”. Indien uregelmatig op de publikatiebordenkijkt, ziet u dit “Computer Hobby ClubNieuwsblad” sinds november 1988 daaropgeprikt. In eerste instantie is dezebedoeld als herinnering dat het delaatste woensdag van de maand computerclubavond is. Daarbij blijft er genoeg ruimte over voor allerlei mededelingen: bekendmakingen over geplandedemonstraties, advertenties, mededelingen van de bladenman, software-uitleen etc. Tevens een kort verslag vande vorige clubavond. Als je er meerover wilt weten moet je zelf naar declubavond komen!Van “Informatie Centra Koninklijke Marine” is inmiddels het 13-de exemplaarverschenen van de “Nieuwsbrief”. “ICNIEUWSBRIEF is een twee-maandelijkseuitgave van en voor PC-gebruikers bijde 1(14, verzorgd door het ICA met eenoplage van 1.500 stuks. Iedere 1(14-medewerker komt in aanmerking om dezeNieuwsbrief op de werkplek te ontvangen”.Het Redactie-adres: DEBKM/CABIS,Informatie Centrum Admiraliteit,V.d. Burchlaan 31,Gebouw 35/Kamer C339,2597 PC Den Haag,tel.: 070—(16)1515.Het maartnumrner vermeldt enige wetenswaardigheden over het PC Privé Project.Het project dat in 1988 heeft plaatsgevonden is definitief afgesloten. Er kanniet meer van de toen geldende regelingen gebruik worden gemaakt. Een globaal overzicht geeft de resultaten tezien van het PC Privé Project. Er zijnruim 92.000 brieven verzonden en op 20defensielocaties werden kijk- eninformatiedagen gehouden. In het totaalhebben ongeveer 9.000 defensiemedewerkers een PC gekocht.Het blad bevat zo’n 15 pagina’s informatie over software, hardware, ingezonden stukken en standpunten van 1(14over automatisering e.d. en is grappig

geïllustreerd.

Militairen

1CM KL KLu KMar

19,1% 31,9% 14,0% 4,8%1.719 2.871 1.260 432

Burgers M.v.D.

CO KMD Totaal

0,5% 29,7% 100%45 2.673 9.000

Tij dschriftenroulatie

De leden van de Computer Hobby Clubkrijgen via een roulatiesysteem,verzorgd door B. Wijling, diversetijdschriften toegezonden. De roulatiegaat erg moeizaam, soms is een bladmeer dan een jaar onderweg! Tegen detijd dat je het blad te lezen krijgthebben de advertenties hun waardeal lang verloren en zijn sommige artikelen alweer uitverkocht of vervangendoor een nieuw type. Het gebeurt maaral te vaak dat bij afwezigheid van iemand de bladen op zijn bureau wordenopgestapeld, soms blijven ze daar langer dan zes weken liggen! Dit kan echtniet, laten we daar maar eens wat aandoen met z’n allen en prober de bladenniet langer dan een dag in het bezit tehouden. Collega afwezig? Dan bladdoorzenden naar de volgende op de lijsta.u.b.!Leden die verhuizen naar een andereafdeling geven hun mutatie aan op hetdistributjeblad. Helaas, dit bereikt de“bladenman” pas maanden later. Beter ishet om dergelijke mutaties telefonischdoor te geven op toestel 2185. Hetrondsturen gaat dan waarschijnlijkminder moeizaam en, wie weet, een stuksneller!

Software uitleen

Het blijkt dat veel leden niet op dehoogte zijn van de activiteiten binnende club. Het feit dat J. Murk software

19

uitleent is, ondanks diverse bekendmakingen, nog niet geheel doorgedrongen.Bij deze dan: J. Murk leent softwareuit voor diverse merken computers. Dezestaat op cassette of op schijf, 3,5” of5,25”, al naar gelang het medium waarvoor het bestemd is.

Het bestand wordt regelmatig aangevuld,zoals recentelijk met basicode voor dePC en Belasting ‘89 voor de MSX computer

Hardware

Voor uitleen van hardware kunt u bij W.van Elk terecht. Onder hardware wordtverstaan: een cassetterecorder, voorals die van u in reparatie is; eenprinter, STAR SG-1O, met interfacesvoor Atari, PC, Commodore en MSX—computers; een MSX1 computer met eenEPROM-Programmer en/of een modem. Doorde recente aanschaf van een MSX1 computer kunnen we een clublid kennis laten maken met het modemgebruik, onafhankelijk van wat voor een computer menthuis heeft. Dit geldt ook voor deEPROM-Programmer, deze kan nu ook gebruikt worden door iemand met eenandere hobby dan de computerhobby.

Ondersteuning

In de praktijk blijkt er weinig ondersteuning te zijn ‘zoor de aanschaf fersvan een “PC-Privé” computer. De “beginneling” heeft het hier best welmoeilijk mee en zit thuis op zijn ofhaar zolderkamertje met een “kassie”waar maar weinig zinnigs uit komt. Deeerste aanzet blijkt toch zonder hulpniet te gaan en als in je naaste omgeving niemand te vinden is om je op wegte helpen, zit je er maar mooi mee! DePC1 heeft al gauw meer dan twee duizendgulden gekost, over sommige configuraties van de M240 kan je alleen maarden naar de prijs, dit is te duurzo maar aan de kant te zetten. Alser thuis alleen niet uitkomt, komnaar de computerclubavond metsysteem. Het is al zo vaak gezegd,die stap nou maar, desnoods ga jeeens zonder computer en kijk jerond. Stel gerust vragen, goede raad isniet duur, je computer wel! Gelukkighebben al een paar mensen met “aanloopproblemen” de weg naar de club gevonden en hebben de eerste geheimenontsluierd. Word ook lid en maak gebruik van de mogelijkheden die de club ute bieden heeft. Doe rustig aan enonthoud goed: iemand die langzaam oefent, leert snel!

.Please protect myinformation

Uw PC of computerterminal is eenmensvriendelijk apparaat. Hij is vangoede wil en kan veel voor u betekenen.Een nadeel is echter, dat hij geenonderscheid maakt tussen goede enslechte gebruikers.U, als goede gebruiker, moet dan ook denodige voorzieningen treffen om eenoptimale beveiliging te bewerkstelligen. Daarom een paar opfrissertjes.

Beveiliging

Beperk de toegang door sleutels tegebruiken (en deze ook op te bergen) enverander regelmatig het password.Beschikt uw PC of terminal niet overeen slot, dan kunt u deze aanvragen viahet Bureau Automatisering Oegstgeest.In die tussentijd kunt u het toetsenbord ‘s avonds afkoppelen en in eenkast opbergen.

Gegevensdragers

Het is zeer verstandig om regelmatigeen back-up te maken en deze net als deandere diskettes, veilig en indien mogelijk brandvrij op te bergen. (Houd dekopieën gescheiden van de originele).

Programmatuur

Maak pertinent geen gebruik van geleende of onrechtmatig gekopieerdeprogramma’s. Een virus is sneller binnen dan u denkt.

Geclassificeerde gegevens

Laat geen geclassificeerde gegevensonbeheerd in uw PC of terminal achter(dus: geen geclassificeerde gegevens opeen harde schijf laten staan en diskette verwijderen als u de kamer verlaat).Vermeld altijd de classificatie-aanduiding op het label van de diskette (ofandere magnetische gegevensdragers).Behandel de geclassificeerde disketteop dezelfde wijze als een geclassificeerd boekwerk. Kortom: “achter slot engrendel”.

Het vorenstaande kunt u in uitgebreidervorm terugvinden op de beveiligingskaart in uw computerboek. Raadpleeganders uw beveiligingsfunctionaris ofhet informatiecentrum.

raomje

danje

neemeerst

eens

Wil van Elk

20

MEOB OEGSTGEE51.. DEN HELDER... WASSENAAR

h~IEEEE~L ~Toekomstige ontwikkelingen MLD.De “maintenance engineeringsfunction”t.b.v. de instandhouding van deLynx-helicopters zal zo goed als zekerovergaan naar het Marine Vliegkamp “DeKooy”. Het heeft gevolgen voor de StafMLD en voor de daar gevestigde groepLogistiek omdat men streeft naar een“Artikelmanager Helicopters”. De voorzitter heeft van de Sous-chef ME deverzekering gekregen dat het plan geeninvloed heeft op de gang van zaken inde werkplaats. HLVLITECH heeft verzekerd dat de diensten ten aanzien vannieuwbouw en modificaties, ter verbetering van de performance, onaangetastblijven. Het een en ander, aangekondigdals een “pilot project”, wil men op delange duur ook toepassen op de gang vanzaken rond de Orions. Bij realiseringvan de plannen zou er bij de Staf MLDwel eens een tiental plaatsen kunnenverdwijnen. Een aantal dat in de verretoekomst nog kan toenemen indien deOrion bij de plannen betrokken wordt.

Verruiming MJOIn het kader van gerine financiëlearmslag die de KM heeft, overweegt menhet meerjaren-onderhoud van de schepente verruimen van 4 naar 6 jaar. Tussentijds zal er echter wel enig noodzakelijk onderhoud moeten plaatsvinden.De ploeg die dit gaat doen, zal geenandere zijn dan die van het MEOB. Devoorzitter van het overleg heeft verdermedegedeeld dat het terugdringen van deATW’s de nodige aandacht zal krijgen.Ten aanzien van de ontwikkelingen ishet zoeken naar compenserend werknoodzakelijk. Ook een betere dienstverlening aan de schepen en het kritisch beschouwen van de uitbestedingenkunnen daar een steentje aan bijdragen.De DC sprak haar verontrusting uit overde toenemende invloed van militairen ophet werkpakket van het MEOB. I-IMEOB/Hheeft medegedeeld dat men niet bevreesdhoeft te zijn dat militairen (bijv. opde GES) de taken van het MEOB zullenovernemen.

InformatieTen aanzien van het formele overlegheeft de DC gevraagd om over meerinformatie te kunnen beschikken en hetwederzijds vertrouwen te versterken.Daarbij is verwezen naar het ARAR.Kennis, overleg, informatievoorzieningen wederzijds vertrouwen zijn belangrijke zaken om een goede bijdrage vande DC mogelijk te maken. De huidigegang van zaken wordt niet als optimaalervaren. De voorzitter van het overlegheeft de DC uitgenodigd hem te informeren als blijkt dat zaken niet goedlopen. Maximale openheid is van zijnkant toegezegd.

Rapport YDODe DC heeft kritiek geuit op de wijzewaarop het onderzoeksbureau YDO te pasen te onpas wordt ingeschakeld. Nietieder onderzoek is aan de DC gemeld,hoewel dat daarover afspraken zijngemaakt. Zo is er voor vervolgonderzoeken geen advies aan de DC gevraagd.De DC zegt te willen volgen wat erplaatsvindt en verwijst naar eenonderzoek te Den Helder (rapport Bakker) dat op ad-hoc wijze heeft plaatsgevonden. Ten aanzien van de vervolgonderzoeken heeft HADV de DC medegedeelddat de oorzaak, van wat men als “te pasen te onpas” ervaart, gelegen kan zijnin het feit dat contracten zijn opgesplitst in deelcontracten. Met betrekking tot het zgn. “rapport Bakker”heeft de voorzitter van het overlegopgemerkt dat het gaat om papieren studies die niets te maken hebben met deuitvoeringsfase. De DC is de nodigdeinformatie, zoals een beleidsnota, toegezegd. De DC trekt het voorstel, eenlopend onderzoek van YDO waarvoor geenadvies is gevraagd aan te houden, nogniet in. Men wil zich intern naderover de gang van zaken beraden.

Plaatsing KMR’sDe plaatsing van een drietal K11R’s(project SQR 00/01) is slechts tijdelijk en betreft in dit geval niet de

MEOD

21

bezetting van bestaande formatieplaatsen. Is dit wel het geval dan wordt hetaanstellen van KMR’s eerst in de herplaatsingsconimissie overwogen zodat deDC mede kan accorderen.

Reorganisatie groepsstructuur werkplaatsenIn het laatste voorstel betreffende degroepsstructuur van de werkplaatsenwordt uitgegaan van een tweetaal dusters namelijk elektronica en optiek. DeDC houdt vooralsnog vast aan een eerdervoorstel waarin sprake is van eendrietal clusters omdat men vreest dater sprake is van een té brede opstelling als er te veel werknemers onderéén hoofd komen. De voorzitter van hetoverleg heeft toegezegd het zo snel mogelijk te zullen voorleggen aan denieuwe HPB/O en, indien gewenst, de DCom assistentie te vragen.

Organisatiewijziging als gevolg vannieuwe digitale printtesters ST/O -

OREKDe DC heeft gevraagd het aantal medewerkers t.b.v. de software direct op 8te brengen. Verder is de noodzaak vande reorganisatie ter discussie gestelden gevraagd om een “nieuw verhaal”. Devoorzitter van het overleg heeft toegezegd de voorgestelde organisatiewijziging zo snel mogelijk aan de nieuweHPB/O voor te leggen.

BindingspremieOpenbreking van gemaakte afsprakent.a.v. de toekenning van een bindingspremie is niet mogelijk. Dit isdoor HPZ medegedeeld op het verzoek vande DC om de toekenning van de premies,zoals deze nu plaatsvind, nog eens tetoetsen aan de randvoorwaarden die ervoor gelden. Afdelingshoofden kunnenechter wel binnen de afdeling een zoek-slag maken en met een goed bearguinenteerde opgave komen. Het aanmaken vansoftware moet een substantieel deel vande functie zijn. Ook de DC is uitgenodig met een opgave te komen.

BeloningsdifferentiatieHPZ heeft medegedeeld dat men ten aanzien van het onderwerp “beloningsdifferentiatie” de vormen van werkoverlegzal ingaan om daar de nodige voorlichting te geven over bijv. extra periodieken, functioneringstoeslag voor éénjaar, dinner voor twee, groepsbeloningetc. HPZ zal met de nodige voorbeeldenkomen.

Organisatiestructuur P.B. Den HelderTen aanzien van het aanwijzen vanwerknemers op plaatsen die niet formeelzijn wordt een bekendmaking uitgegevenwaarin de nadruk ligt op het tijdelijkevan dergelijke plaatsingen. Bij formalisatie zal de gebi~uikelijke sollicitatieprocedure plaatsvinden.

Formeel overlegHet volgende formele overleg met de DCzal plaatsvinden op donderdag 27 april1989.

Oud-medewerkersnaar ElburgElburg is een parel aan de kroon vanGelderland. Een plaats om op het eerstegezicht verliefd op te worden. AlsHollander kun je je er pas compleet Nederlander voelen. Zoiets is eigenlijkniet te omschrijven. Hoe het voelt kaniedere oud-medewerker van het MEOB opwoensdag 31 mei a.s. aan den lijveondervinden. Dan wordt namelijk de zogeheten “gepensioneerdendag” gehoudenen staat Elburg op het programma alsbeziens-, etens- en varenswaardigeplaats aan het Veluwemeer. Echteoud-marinemensen kun je niet de heledag aan de wal houden. Die moeten gewoon even varen. Dat gaat gebeuren opeen luxe salonboot van de Rederij Rand-meer. Als iedereen de brakke lucht vanhet water heeft opgesnoven wordt er inrestaurant “Veluwe Strandbad” een uitgebreide Gelderse Koffietafel genoten.Het wordt een mooie dag. De bussenvertrekken ‘s ochtends vroeg vanaf dekantine aan de Haarlemmerstraatweg (ca.08.30 uur) en na aankomst te Elburg kanmen het neerstrijken op een terrasbeoefenen, waar koffie met gebak klaarstaat. En is men slecht ter been, danhelpt de rolstoel er de deelnemers weloverheen. Het MEOB wil vâ6r 8 mei a.s.graag weten wie er mee gaan. Als hetgoed is hebben alle oud-medewerkershierover reeds bericht ontvangen. Ende redactie van dit bedrijfsblad komter met, hopelijk zonnige, foto’s op terug. A.K.

22

Oud-directeur M.E.B. ,drs. H.A. Rijks,wethoud r te Oe~stgeest

In Oegstgeest zegt men sinds kort datde RIJKS-overheid heel goed plaatselijkkan functioneren. Dit is een aardiggevonden toespeling op drs. H.A. Rijksdie kortgeleden unaniem door de gemeenteraad tot wethouder werd gekozen.Een opmerkelijke gang van zaken dieonze aandacht verdient. Drs. Rijks iskapitein ter zee (E) bd en was eerdernauw verbonden met het MEB. In 1947meldde hij zich bij het KoninklijkInstituut voor de Marine (adelborst) enin 1950 volgde zijn benoeming totofficier. Via plaatsingen bij de Mijnendienst kreeg hij een aanvullendeopleiding elektrotechniek bij deTOKM/Radio-radarschool te Amsterdam. In1953 ging Rijks over naar het KorpsOfficieren van de ElektrotechnischeDienst. Van 1953 tot 1955 was hij geplaatst aan boord van het vliegdekschipHr.Ms. Karel Doorman en aansluitend tot1958 belast met modernisatie elektronika van genoemd schip bij WiltonFijenoord te Schiedajn. Gedurende deperiode 1958-1964 kwam men Rijks tegenbij het bureau TET ofwel ToegepasteElektronen Techniek van de Roofdafde-

ling Materieel, sectie radio. Van 1964tot 1967 verbleef hij in tropischesferen, namelijk de Nederlandse Antillen. Zijn volgende plaatsing was Hr.Ms.Kruiser De Ruyter, waar hij hoofd vande Elektrotechnische Dienst was. In1969 openden zich de poorten van hetMarine Elektronisch Bedrijf. Hij was erachtereenvolgens Stafofficier AlgemeneZaken, Hoofd van de Elektronische Werkplaatsen Den Helder en directeur.In 1978 ging Rijks met pensioen. Aan deErasmus-universiteit te Rotterdam behaalde hij zijn doctoraal bedrijfseconomie. In Oegstgeest liet de gemeenteraadspolitiek hem niet onberoerd. Naeen aantal jaren als fractievoorzittervan de VVD in de gemeenteraad te hebbengefunctioneerd is hij gekozen tot wethouder van o.m. onderwijs en welzijn.Beide portefeuilles werden tot voorkort beheerd door mevr. Th.L. Blom-deKock van Leeuwen. Haar functie kwamvacant vanwege haar benoeming totombudsman van de gemeente Den Haag.Tijdens het afscheid kwam DMEOB, Ir.L.J. Antonides, wethouder Blom-de Kockvan Leeuwen nog even de hand schudden.

23

Naast hem oud-directeur MEB H.A. Rijks.Dat de Koninklijke Marine en Oegstgeestnauw verwant zijn is duidelijk. Eerderkende het college van B en W de marineofficier Gmelich Meijlingh, thans burgemeester van Den Helder. De gemeenteraad telde enkele jaren geleden zelfseen drietal kolonels KM bd, namelijk deheren Van Hazel (wethouder CDA),Heilbron en Rijks (VVD). Een triumviraat dat overigens nooit een greep naarde macht heeft gedaan maar zich alsgoed bestuurder deed kennen.

Namensde vergeten groepvan ABEen prettig idee, we zijn er wel, maarbestaan niet echt. Dit idee werd versterkt toen we na veel moeite eenMEOBTIEK konden bemachtigen.Bezorgen kon niet meer, want de Cryptowas er niet meer, daar boven aan desteile trap, waar éens de bibliotheekwas. In deze MEOBTIEK konden we danlezen dat gebouw AB leeg was. Nu ik ditepistel tracht te schrijven, te middenvan het lawaai van slaghamers, dreunenmet een kracht van 5 op de schaal vanRichter, dan denken we met weemoed aandie leuke foto waarop de heftruck eenjuffrouw compleet met bureau wegrijdt.Dat zou nu niet meer kunnen, de vloerbeneden ons is zwevend, stofwolken endieselstank is ons deel, want ja wijzijn er nog en trachten onze werkplaatsdraaiend te houden, zonder lift, sanitair en vooral rust. Met het vooruitzicht dat binnenkort 300 palen de grondin geheid worden.Het stucwerk op de muren is reeds losen kan met dat heien naar beneden komen, maar daar tillen we niet zo zwaaraan, want ook hier zal wel weer eenoplossing voor gevonden worden.Maar als we langs de met schottendichtgetimmerde balustrade de stoffigetrap betreden dan denken we:

“Het is daar binnen in elk geval warmen gezellig en over een jaar is het erook weer rustig, als het plafond hetmaar houdt”.

Welkom Wassen arProfessor Kaiser kon er nog niet vandromen. Het MEB in vroegere jarenook niet. Maar het is er van gekomen.Wassenaar verovert Oegstgeest in eengloednieuw gebouw dat men even op 225palen heeft neergezet om het leger vanVerifianen grond onder de voeten teverschaffen. Ineens is het tussen demiddag druk in de kantine en je moeter niet aan denken dat al die MEOB’erser tegelijk naar toe gaan. Allemaalsoep willen hebben, want dan moet dekraan nog verder open (Grapje).

Wassenaar gaat het in Oegstgeest op4500 vierkante meter waarmaken. In eenbekendmaking lazen wij dat er voorlopig nog 25 afbouwers achterblijven ophet terrein dat vele jaren het domeinvan Ven was. Welk een weemoed zal erheersen als daar, na de ingebruiknamevan een gerenoveerd gebouw AB, delaatste het licht uitdoet. Sic transit gloria mundi Maaldrif t. Maar dePhoenix is uit zijn as herrezen in eentypisch grijs-blauw utiliteitsgebouwwaaraan andere, functionele kleurtjesniet ontbreken.Indrukwekkend van strakheid, met eentoren die ontworpen zou kunnen zijndoor de beroemde architect Rietveld.Rationeel ingericht volgens reglementaire paden. Niets is aan het toevalovergelaten. Een kunstwerk van de heerShaw zal straks het Belfort van hetmodernisme, waarin zich de Wassenaarsebrainbox heeft genesteld, krachtigondersteunen. Met verhuizer Deudekomis het illustere collegium opticumdrie weken op drift geraakt. Maar derust zal weerkeren. Wat zal blijvenis de weemoed naar het ietwat primitieve onderkomen dat men in de steekheeft moeten laten en waarvan demuren van ieder vertrek het vermogenbezitten om te spreken. Na jaren zitde vertrouwdheid met de omgeving gewoon ingemetseld. Het nieuwe gebouw,hoe fraai ook, kent dit nog niet.Het is maagdelijk, de geboorte heeftnet plaatsgevonden. Het moet groeien.Wassenaarders moeten er zich Oegst—geestenaren gaan voelen. Het gaat nietvan de ene dag op de andere. Maar zezullen het fiksen. Wij wensen onzenieuwe collega’s sukses.

A .K.

24

G.J. van Markus: dienstcommisse al“De beslissing om te zeggen ‘Ik hou ermee op’ is niet gemakkelijk geweest”zegt de CFO—vertegenwoordiger in dedienstcommissie G.J. van Markus “jebent namelijk nauw betrokken hij hetbedrijf sgebeuren en ineens ontstaater dan, voor jezelf, een leegte.Waarom hij er dan tôch een punt achterheeft gezet? Dat komt door mijntaakverzwaring. Ik kan het DC—werkniet meer verenigen met mijn functiebij te tekenkamer. Als ik iets aanpakwil ik het goed doen. Niet half. Datis precies de reden van mijn besluit”.

Van Markus heeft maar liefst 22 jaardeel uitgemaakt van de Dienstcommis—en vijf hoofden/direkteuren van hetMEB en MEOB meegemaakt. Somt ze evenop: “Van Dijk, Glaser, Rijks, Kreef—tenberg en thans Antonides. . .“

Voordat de DC-nieuwe—stijl zijn intrede deed was Van Markus een soortvan “secretaris—generaal”, ook wel tevertalen door “manus—van—alles”. Zelfnoemt hij die taak “een ratjetoe”.“De nek waar alles op draaide en diehet voortouw moest nemen. Het heeftgeresulteerd in mijn benoeming totDC-secretaris in de DC—nieuwe stijl”

Het lijdt geen twijfel dat Van Markuseen enorme kennis van het bedrijfheeft opgebouwd. In de jaren zestigbegonnen als DC—lid voor de Ned.Chr.Bond van Overheidspersoneel (NCBO)heeft hij, afgerond, 80 overlegverga—deringen met direkteuren van het bedrijf en 300 DC—vergaderingen bijgewoond. Om nog maar te zwijgen overtussentijds overleg en gesprekken dieover en weer belangrijk werden geacht.Logisch dat zo iets een enorm beslagop de persoon legt. De werkzaamhedendie Van Markus verrichtte zijn thansverdeeld over ... drie DC—leden.

Verwacht van hem niet een antwoord opde vraag hoe hij het reilen en zeilenvan de DC-nieuwe stijl ziet. Daarvooris hij teveel een diplomaat. Zijn besluit ten aanzien van de DC heeft geengevolgen voor zijn “vrijetijds functie” als voorzitter van de regio—groep Defensie van het CFO. Daarnaastis hij secretaris van de afdelingBollenstreek.Kortqe ledenvergaderingwoord van

Kleijn. Deze onderbrak de bijeenkomstom, zoals het sportief ook gaat, eenpubliekswissel aan te kondigen.Van Markus wordt opgevolgd door D.C.Havenaar. Diens voorletters passen eral helemaal bij. Namens de DC—ledenoverhandigde De Kleijn ee~ fruitigboeket in de vorm van een aantal flessen wijn met een Dorst Continue af—afdronk. Daarbij de kenner alle eergunnende er straks van te genieten.

Voorzitter De Kleijn: “Ik heb Van Markus 9 jaar meegemaakt. Ik mag wel zeggen dat hij mij het vak geleerd heeft.Mooi kompliment om dit verhaal mee tebesluiten.

A.K.

Schotel-antennesKomend jaar zullen er in Europa rond 1miljoen schotelantennes staan. Dezemaken de ontvangst van satelliettelevisie mogelijk. Thans schommelt hetaantal nog tussen de 100.000 en140.000. Met de groei van het aantaltelevisiesatellieten én het aantalschotelantennes neemt de belangstellingvoor aansluiting op het kabelnet evenredig af.Deze stelling wordt breed verkondigd,maar bewaarheid is nog iets anders. Menverwacht dat er volgend jaar in onsland ongeveer 10.000 schotelantenneszullen staan. Opvallend is dat Nederlandstalige televisieprogramma’s bijkijkers voorkeur genieten. Tijdens deuitzending van reclameblokken pakkenvelen de af standbediening om even techecken wat er op de andere kanalen tezien is... .En dat wordt natuurlijk weerdoor de adverteerders betreurd.

werd Van Markus“uitgeluid” metde voorzitter

in een DC—een dank—

F.F.M. de

25

A P valuatiVan 15 tot 20 maart ji. is het MEOBbezocht door de Evaluatiecomxnissievan het Direktoraat Generaal Materieelin verband met de verlenging van hetAQAP- 1 certificaat.De commissie bestaat uit: Ing L.J.Zij—deman (voorzitter. 1(L), Ing. H.F.Gomes(secr. DGM) en de leden Ing. B.H. vanOorschot (1(L), Ing J.G.W.A. Hendriksen(1(M), dhr. R. Holstege (1(M), Maj.A.M.H. van Doorn (KLU) en de waarnemers Ing N.T.A. Molenaar (1(M) en deSM W.A. Volkers (KLU).

Naar aanleiding hiervan werden intotaal 51 detailrapporten opgesteldwaarvoor op dit moment, door deafdeling kwaliteitszorg alsmede deandere betrokken functionarissen,maat—regelen ter verbetering worden uitgewerkt. De evaluatiecominissie komt op12 juni terug om de maatregelen tetoetsen en vervolgens, tot 19 juni, hetbedrijf te evalueren. Tijdens het eerste bezoek werd er vaak tot ‘s avondslaat en gedurende de zaterdag aktiefdoorg~werkt.

A.K.

Zeitbeheer ter sprake

Tijdens de eerste dag van het bezoekwerden door het MEOB een aantal lezingen gehouden over onderwerpen alsde organisatie van het bedrijf, overzeifbeheer, PRAWDA en ESD. Daarna werdhet bedrijf bezichtigd.De volgende dagen werden in beslag genomen door een documentatieonderzoekom na te gaan of de procedures, processen en voorschriften voldoen aan dein de AQAP-1 gestelde eisen.

Op 29 maart 1989 werd het MEOB Oegst~ geest bezocht door de IGK KLTZ D. Geer‘.y ligs.Hij was in gezelschap van KTZ S.F.

Marang, de LTZSD2OC G. Ploeg en LKOL.W.W.Ploeg.Het gezelschap werd ontvangen door HADVIr. C.G. Beljaars.De nieuwe HPB/O, Ir. T.A.J. IJzerinan,hield een inleiding over de organisatiestructuur van het bedrijf. Ir. Bel—jaars sprak over de resultaten van hetzeifbeheer en over de taak— en doelstellingen van de DC met betrekking totzeifbeheer hield de voorzitter van deDC,de heer F.F.M. de Kleijn een lezing.Onder begeleiding van Ir. Beljaars werdeen uitvoerige rondgang door het bedrijf gemaakt. Daartoe behoorde ook eenrondje nieuwbouw.Tijdens de middaguren werd de vestigingWassenaar met een bezoek vereerd.

De commissie heeft, schriftelijk, 84vragen gesteld aan het MEOB. Dit allesmet betrekking tot de organisatie enhet functioneren van het kwaliteitssysteem.

~~1L ~;I

“Hoe gaat het met de Orion/Lynx?”“Goed”.“En met de Orion/Rechts?”.

1 1•1

26

Tillen zonder risicoGoed tillen is een vak apart. Gelukkigwel een vak dat snel onder de knie tekrijgen is. Een beetje goede wil, globale kennis van de rug, het hanterenvan een paar basisregels en het lerenkennen van je eigen grenzen zijn daarbij onontbeerlijk. Leest u in hetonderstaande hoe de rug in elkaar zit,wat je er wel en niet mee moet doen enhoe hij u helpt zware voorwerpen metsucces te tillen.

Op handen en voetenWe lopen keurig rechtop. De één watmeer dan de ander, maar we verplaatsenons allemaal in verticale houding. Datwas vroeger wel anders. Onze vooroudersgingen op handen en voeten door hetleven. Ze kwamen hoogstens overeind alser wat te spieden, vechten of verorberen viel. Toch bleken ze niet ongevoelig voor de voordelen van het lopen enstaan. Die waren dan ook niet gering.Op twee benen leek je groter en indrukwekkender. Bovendien had je dan jehanden vrij om tegenstanders aan tepakken, prooien te bemachtigen ofallerlei werkzaamheden te verrichten.Langzaam maar zeker raakte het handen-en voetenwerk in onbruik. En nu lopen,staan of zitten we alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Daarmogen we ons over verbazen, want alhebben we in de lange loop der jarendoor onze leefwijze een aantal aanpassingen ondergaan - de romp en armenwerden korter, de benen langer - helemaal up-to-date zijn we nog niet. Onzeruggegraat is nog steeds op het horizontale tijdperk afgestemd. Het simpelefeit dat we rechtop lopen, staan enzitten, is voor deze flexibele steun-balk al een hele opgaaf. En dan hebbenwe het nog niet eens over het tillen,sjouwen en zeulen en andere rugbelastende zaken.Je zou bijna respect krijgen voor dewervelkolom, die ons een hele (werk)daglang overeind houdt. Tegen de verdrukking in. En dat liefst een leven lang.

Rugpijn, wat is dat?Een biologische verklaring is gauw gegeven: de zenuwen in de rug krijgen eenonaangename prikkel en geven diespoorslags door naar de hersenen. Wevoelen pijn. De onderste vijf wervelsen tussenwervelschijven worden hetzwaarst belast. Rugpijn treedt dan ookmeestal in het lendegebied op. Met het

hoe en waarom van rugpijn zijn we minder snel klaar. Pijn is een waarschuwing dat er ergens een fout zit. Omdatwe ons teveel hebben ingespannen bijvoorbeeld. Of op een verkeerde manier.Bij het tevéél speelt een aantal factoren een belangrijke rol. Leeftijd,geslacht en conditie zijn er drie van.Een vierde factor, de psychische belastbaarheid geeft aan hoeveel we opeen bepaald moment “aankunnen”. Die belastbaarheid is bij iedereen weer anders en is bovendien aan sterke variatie onderhevig.Vaak gaat alles naar wens. Soms luktniets. Zorgen, vermoeidheid en spanningzijn in dat geval vaak de grote boosdoener. Bij ieder van ons wordt dagelijks een beroep gedaan op depsychische belastbaarheid. Thuis en ophet werk. Gelukkig hoeven we nietlijdzaam af wachten wat een nieuwe dagwat dat betreft voor ons in pettoheeft. Integendeel. We zijn in staatde grenzen van onze psychische belastbaarheid op te voeren en op die manierde kans op ongelukken en letsel teverkleinen.

Zo zit de rug in elkaarDe rug is opgebouwd uit een wervelkolommet spieren, banden, bloedvaten en zenuwen. De wervelkolom of ruggegraatbestaat uit een groot aantal wervelsdie door de banden en tussenwervelschijven beweeglijk met elkaar zijnverbonden. De banden hebben een constante lengte en functioneren passief.De spieren zijn het actieve gedeeltevan de rug. Ze zitten als kabels aande wervels vast en houden de ruggegraat als een flexibele mast overeind. Daarnaast vangen ze de dagelijkse arbeidslast op. Dat lukt het bestals ze in een goede conditie verkeren.

Tillen zonder risicoGoed tillen is een vak apart. Gelukkigwel een vak dat snel onder de knie tekrijgen is. Een beetje goede wil, globale kennis van de rug, het hanterenvan een paar basisregels en het lerenvan je eigen grenzen zijn daarbijonontbeerlijk. Goed tillen is mindermoeilijk dan u denkt. ‘Rug recht enknieën gebogen ‘, luidt het devies. Ineen viertal punten zal ik u aangevenhoe u een last veilig van de grondkrijgt (en weer neerzet!).1. Ga recht voor het te tillen voorwerp

27

staan. Zet daarbij de voeten ietsuit elkaar met de tenen naar buitengericht voor een groter steunviak.

2. Zak door de knieën met het bekkeniets naar voren gekanteld (“staarttussen de benen”). Als u de rug zoveel mogelijk gestrekt houdt -rechtop of iets achterover- tilt u auto-ma isch met de beenspieren.

3. Pak het te tillen voorwerp goedvast, met de volle hand en nietalleen met de vingertoppen.

4. Houd de armen zo recht mogelijk endicht tegen het lichaam. Daarmeevoorkomt u dat ze als hefboom gaanwerken.

Neerzetten geschiedt in omgekeerdevolgorde. Lange voorwerpen, zoals ladders, planken, buizen e.d. worden we debaas, indien we één einde van de lengtetot schouderhoogte tillen, naar vorenlopen en tegelijk de handen verplaatsentot het voorwerp in evenwicht op deschouder rust. Ook hier weer: Til metde benen, niet met de rug. Bij duwenen trekken laten we het zware werkeveneens aan de beenspieren over. Ennet als bij het tillen staan we rechtvéér of achter de te verplaatsen last.

Buigen en barstenDe beweeglijkheid van de rug is beperkt. Met het bovenlichaam draaiengaat prima. Maar buigen en strekken isal lastiger. In het lende wervelgebiedbestaat de beweeglijkheid voornamelijkuit voor- en achterwaarts buigen enstrekken. Naar links en rechts buigenis moeilijker en draaien is slechts ingeringe mate mogelijk. Gaan we nu téchflink draaien van onder uit de rug, dandoen we onze tussenwervelschijven geweld aan. Bij meer dan 3 graden ‘rotatie’ krijgen ze het moeilijk. Nemen wedan ook nog een last ter hand dan lopen we kans op “rotatie-overbelasting”.Het klassieke voorbeeld daarvan is datvan de man die bij het laden en lossenvan zakken cement in gebogen houdingeen zak optilt en een draaiende beweging maakt om de last te verplaatsen.De te verwachten gevolgen kunnen variëren van spit tot scheurtjes in detussenwervelschijf. Niet alleen hetverplaatsen van compacte en zware lasten, ook het verzetten van grote,“onhandige” voorwerpen kan voor de nodige problemen zorgen. Een flinke tafelvan bijvoorbeeld 40 kilo, mag nooitdoor één man of vrouw alléén verzetworden. Afhankelijk van de groottevan het meubelstuk kan door hefboomwerking een druk op de wervelkolom ont

staat van maar liefst 800 kilo! Dat iszelfs voor de meest geoefende atleetveel te veel. Alleen tillen in plaatsvan met z’n tweeën is niet 2 keer, maarsoms wel 20 keer zo zwaar. Maak alshet even kan gebruik van hulpmiddelen.Steekkarretjes, takels en heftruckszijn er om uw werk te verlichten.Wist u trouwens dat je je zelfs metlege handen kunt vertillen? Door over-gewicht en slechte spierconditie rakende gewrichtjes en banden in de wervelkolom op den duur overbelast. Het isdus zaak om gewicht en conditie in degaten te houden.

BVA

MEOB krijgt burenAan de noordzijde van het MEOB Oegstgeest wordt nog dit jaar een internationaal transportbedrijf gevestigd.Beter gezegd: dit bedrijf verhuist vanuit de bebouwde kom van de gemeentenaar de “periferie”. Oegstgeests burgemeester, mr. Sj.H. Scheenstra, sloeg op3 april jl. de eerste paal. De gebouwenc.q. garages van het bedrijf zullen ca.6000 m2 beslaan. Het gehele bedrijfsterrein is 4 hectare groot. De nieuwevestiging, die onder meer een overslag-bedrijf voor snijbloemen omvat, zaleind november van dit jaar in gebruikworden genomen. Het internationaletransportbedrijf Van der Luyt is eenbedrijf dat van vader op zonen steedsgroter groeide. De expeditie is gespecialiseerd op Zwitserland en Engeland.

ogina temporisDit is niet de aanduiding van eenvoorjaarsgriepje maar zo praten Lati—nisten wel eens schertsend over dekwaal die “tijdnood” heet. De redactie lijdt dus aan Angina Temporis.Het werk stapelt zich hier en daar ophet personeel slankt af. Wij lijdenten aanzien van de MEOBTIEK daaromeven aan een evenwichtsstoornis. Dewil is aanwezig maar het ontbreektin drukke tijden aan capaciteit waardoor er stagnatie optreedt in de toelevering van kant en klaar uitgetyptetekst naar de lay-out toe.Het is nietanders. Wij hebben geprobeerd om deschade zoveel mogelijk te beperken,maar helaas is het aprilnuinmer tocheen meinummer geworden. E~n troost isdat in deze maand alle vogels hun eileggen....

28

le TechnicaNu zult u zeggen “Wat is dat nu weer,een le technica, is dat een meervoudsvorni ergens van?”Nee, dat is het niet. Sinds het mogelijk is om van alle normale nederlandsewoorden diverse vervoegingen te maken,heeft dit woord een andere betekenis.Technica staat in dit geval voor vrouwelijke technicus. Het is een verbastering van technicus en het woord “ka”wat te pas en te onpas voor vrouwengebruikt wordt. Het voorvoegsel “le”heeft een dubbele betekenis. Ten eerstegeeft het de gradatie in functie aan enten tweede is het de eerste dame diedeze functie inhoud gaat geven.

Zoals Vrij regelmatig gebeurt, zijn erook in de afgelopen periode een aantalnieuwe MTS-ers geplaatst bij het MEOB.Op zich is dit niets bijzonders, warehet niet dat één van deze nieuwkomerseen vrouwelijke MTS-er is. Voor hetMEOB is zij de eerste vrouwelijke letechnicus die geplaatst wordt in éénvan de werkplaatsen.Eerder zijn daar een aantal monteusesgeweest en zelfs een dame die haarH.T.S.-stageperiode in ons bedrijfheeft voibracht. Echter naar onze (beperkte) informatie is deze dame deeerste techneute voor de werkplaatsente Den Helder.

Op de fotowe hierbijlinks onderJ.H. HofstraJ. PosthuinaE.A. de VriesN.H.J. RoodE.A. v.d. MeeE.J. Laan

In het navolgende gesprek maken we nader kennis met Angela de Vries.

Direct na de lagere school is zij op deLTS-E terechtgekomen en vandaar heeft

ze de M.T.S. richting Elektronika gevolgd. Eigenlijk is ze via een school-test in de techniek beland en heeftlater gekozen voor elektrotechniek.De schoolperiode heeft zij doorgebrachtbij het Nautisch College te Den Helder,voor zover het de M.T.S. betreft. Destage heeft ze gevolgd bij het Geminien het Duikmedisch Centrum. Hier werdzij begeleid door onze collega Dhr.Nottelman. Hier komen wij later nog opterug. Bij het Geminiziekenhuis werdzij begeleid door een oud-MEOB-er, namelijk Dhr. Haasdijk.

Na de schoolperiode heeft zij zich gemeld bij een uitzendbureau en via decontacten van dit bureau met ons bedrijf heeft zij kunnen solliciterennaar een functie voor le technicus. Hetsollicitatie-gesprek hiervoor werd direct na nieuwjaar gehouden. Het vreemdehierbij is dat deze vacature pas latervia de interne vacaturekrant bekendgemaakt werd. Per 1 maart 1989 werd zesamen met de anderen op de foto aangenomen bij het MEOB.

Mej. De Vries werd geplaatst in de Radarwerkplaats bij de groep E.O.V. Dechef van deze werkplaats is Dhr. Bertde Kant. Enkele jaren geleden was hijook al de uitverkorene om een viertalmonteuses onder zijn hoede te krijgen.Nu rijst de vraag bij de andere chefswat hij méér heeft, want zoiets kangeen toeval zijn.

Haar voornaamste werkzaamheden binnende E.O.V. groep bestaan uit het herstellen van de beruchte D.L.V.A.’s. Wijhebben echter begrepen dat zij, na hetdoorlopen van de inwerkperiode, ook opandere werkzaamheden ingezet zal worden.

Buiten haar werk om zijn er nog enkeleandere bezigheden te vermelden. Zehoudt zich zoal bezig met volleyballen,waar ze helaas aan het einde van ditseizoen mee gaat stoppen. Daarnaast isze druk bezig met het behalen van eenrijbewijs. De meeste Vrije tijd wordtbesteed aan haar vriend die, hoe konhet ook anders, een technische studievolgt. Dit vindt plaats op de T.H. teRij swijk en wel de richting technischenatuurkunde.Hierbij wordt direct het verband gelegdmet haar stageperiode. Haar vriend isnamelijk een zoon van jawel, ArieNottelman. Zo ziet u maar, het is een

‘4

ziet u de nieuwkomers dieaan u voorstellen. Vanafziet u:

- tekenkamer- buitendienst- radarwerkpiaats- radiowerkpiaats- radarwerkpiaats- buitendienst.

29

klein wereldje onder de techneuten.Tot slot wil ze nog vermelden dat ze Nestor Vu Chatinierhet goed naar haar zin heeft in de DWRAen dat ze goed begeleid wordt bij haarwerkzaamheden. met pensioenWij wensen al de nieuwkomers een prettige tijd bij het MEOB.Vanuit Den Helder, uw fietsende reporters,

H.J. en T.A. van Z.

Er zijn nog ambtenaren die met pensioengaan. Zo één is onze collega C.H. duChatinier. Vorig jaar dook hij al alseen “fenomeen” op in de kolommen vandit blad. Rest ons thans een eerbiediguitwuiven van een collega van de oudestempel. Liefde voor het vak. Altijdinteger en nauwgezet bezig. Om door tegaan tot in lengte van jaren. “Werkenhoudt de ziel gezond”. Du Chatinierweet dat dit gezegde niet is uitgevonden door “zwemmers in de materie”. Hijwas voor ons het voorbeeld dat het échtzo is. Hoe het ook zij, na een eerderebijeenkomst was er nu in het petit-restaurant een afscheidsreceptie, waaradjudant J.J. van der Meer zijn collegaopbeurend toesprak en hem een cadeaubonoverhandigde. Aan de echtgenote van“Duchat” overhandigde hij een fraaiboeket. Wil de thans oudst aanwezigeMEOB’er zich even melden???

A.K.

a bet iDi oVoor uw blijken van medeleven en belangstelling betoond na hetoverlijden van onze lieve man, vader en opa Dick Remmeizwaalbetuigen wij u onze oprechte dank.Het heeft mij en de kinderen gesterkt en getroost, dat u zichzo betrokken voelde bij dit verlies.

Mevr. C. Remmelzwaal-Schaapen kinderen

30

Indiensttredingen

Naam Afdeling

PZ’erstoestel:2241

Datum

F.S.M. RotherJ.R. WinterdaalP. HarteveldH.J. HaasnootD. HoekC.A.P. van BeelenV.H.J. RoodE.J. LaanE.A. de VriesE.A. v.d. MeeJ.H. HofstraT. PosthumaW.M. HeemskerkK. BorstJ.K. BoujnaH.S.C. CiereM.E. HarteveldL.A.M. van Oosten

OTSEGlasbewerkingBB/ExpeditieOKMPOrion/LynxONZOBD/HBD/HRadarwerkpiaatsRadarwerkpiaatsBD/HBD/HKantineKantineBureau bedrij fskundeTypekamer en telefooncentraleTypekamer en telefooncentraleLogistiek

01—04-198901-04-198916-02-198901-04—198913—02-198927-02-198901-03-198901-03-198901-03—198901—03—198901-03-198901-03-198913-04-198901-03-198920-02-198901-03-198901-03-198901-03—1989

Interne overplaatsingen/functiemutatjes

H.S. HofstraC.J. van ZoestA.D. de Neeling

naar:vannaar:vannaar:vannaar:vannaar:van

vannaar:vannaar:vannaar:vannaar:vannaar:

wpl. Klein OptiekTekenkamerAnal.P1. + Ac3m.Vuurl.wpl.BBVuurl.wpl.Sonarwpl.2e techn.le techn.2e techn.

FotodienstHoofd FotodienstDegaussingLogistiekNormeringSystemenNormeringDiagnostiekNormeringPlan Onderhou

01-04—198901-04-198901-04-1989

06-03-1989

01-03—1989

01-01-1989

01-03-1989

01-03-1989

01-02-1989

01-03-1989

01-03-1989

01-04-1989

01-02-1989

01-01-1989

01—01-1989

--

Groepsleider BDGroepsleider BDvan : BB/mag

E . M. Pleune-Kousemaker

M.R.S. Burm

C. van Eis

J.C. van Vliet

R.G. Scharff

M. v.d. Plas

J.A. Debije

F.P. de Vries

H.J. Kalnpinga

W. de Vos

K.P. Aalders

H.O. Bakker

B. v.d. Velden

naar: le techn.van : voorbew.verfsp.naar: ta/plv. chefvan : bureau Kwal.Insp.naar: hoofd Opleidingenvan : ONZOnaar: bureau Automatisering

01-01-1989

vervolg

Pters

J. v.d. Bent

G. van Pruissen

A. Brouwer

Ontslag

Systeeminteg.NormeringSysteeminteg.KalibratielabKalibratielab

+ beproeving

01-01-1989

01-01-1989

01-03-1989

H.J. RasserJ. Pronk-LulofsC.G.J. BorstJ. VerloopH.W.E. HippolyteM. ToetW. de VrindB. HoefakkerC.H. du ChatinierA.M. GieskeM.M.M. KooyTh. KleerS.J. UitterdijkJ. Ravensbergen

Over leden

AutomatiseringKostprij sadministratie/HKokKantinePersoneelszakenFotodienstOptische MetingenOptische MetingenCryptowpi.Rek./Pr.Secretarie/HONZOHPB/OGroot Optiek

01—04-198901-04-198920-03-198901-03—198901-03-198901-04-198901—04-198901-03-198901-04-198901-04-198901-03-198901-03-198901-03—198901-03-1989

D. RemmelzwaalJ.C. Magielsen

Diversen

ReproBD/H

17-03-198907-03-1989

Inpas S ing

M. QuistA.D. de NeelingJ.C. van VlietR.G. ScharffM. v.d. PlasH. de BestM. FlanderhijnB.A. van VeenT.A. v.d. HoekA. de VisserK. de VosC. FlippoA.H. de KorteT.G.M. Onderwater

Bevorderingen

van schaalvan schaalvan schaalvan schaalvan schaalvan schaal

F.P. De VriesH.J. KampingaK.P. AaldersM.W.M. van HalM.P. OpdaniA. Brouwer

inpassing schaal 6schaal 7schaal 11schaal 8extra periodiek in schaal 9schaal 7

01-03-198901-04-198901-01-198901-05-198901-03-198901-03-1989

TSt_Z2~.l.

van : Normeringnaar:vannaar:vannaar:

+ beproeving

schaal 4van schaal 2van schaal 4

naar schaal 3naar schaal 5

vanvanvanvanvan

schaalschaalschaalschaalschaal

4 naar3 naarS naar5 naar5 naar5 naar5 naar6 naar7 naar

schaal 5schaal 5schaal 6schaal 6schaal 6schaal 6schaal 6schaal 7schaal 8

5 naar schaal 65 naar schaal 6

32

M. Toet met VUTtoen ook buiten het bedrijf gewerkt konworden.

Onder grote belangstelling van collega’s, oud-collega’s, vrienden en bekenden “van buiten” werd op 30 maartjl. gereceptieerd in de kantine te Wassenaar. De heer Toet, in gezelschap vanechtgenote, kinderen en kleinkinderen,schudde vele handen en ontving evenzovele stoffelijke blijken van waardering.

Na 33 jaar “Wassenaar” viel het doekvoor de heer M. Toet als hoofd foto-dienst MEOB wegens het bereiken van deVUT-leeftijd.Ooit (in 1946) begonnen als autoelektriciën bij de RIMI/Maaldrift hieldde heer Toet het na enige maanden voorgezien om na enkele jaren “buitengaats”in 1956 terug te keren als fotograafbij Verificatie.

Aanvankelijk begonnen als eenmans-fotosectie in één kamer, dienst doende alsdoka annex studio, wist de heer Toet dezaak op en uit te bouwen tot een meer-mans fotodienst. Dit laatste werd metveel moeite en praten bereikt, zodat

Gezien zijn uitdrukkelijke wens de bijeenkomst informeel te houden volstondde heer Bergervoet bij de overhandigingvan het cadeau van collega’s en enkeleoud-collega’s (een accuboor/schroevendraaier) met het vermelden van de bronvan herkomst der giften en bleef degebruikelijke speech achterwege. Ookwas er nog een miniatuurcamera verzorgddoor de collega’s van de fotodienst.

Wij wensen de heer Toetlukkige jaren “in ruste”.

nog vele ge

H.O.

Afcei van en aII-r u der.A.M. Gieske met VUT

Bij het afscheid van collega WietGieske dringt zich een vraag op. Namelijk: wat is belangrijker voor hetbedrijf, een breed geschoolde technicus6f een die zich gespecialiseerd heeftop één apparaat? Over het antwoord opdie vraag is in het verleden veel nagedacht. Er zijn tijden geweest waarin

men een voorkeur aan de dag legde voorde specialist. De keerzijde van diemedaille is echter dat er sprake is vaneenzijdigheid waardoor de flexibiliteitvan het functioneren van afdelingen inhet gedrang komt. Thans neigt men naareen bredere scholing waarin het specialisme pas later aan bod komt.Inzetbaarheid van personeel is een belangrijke zaak.

Gieske heeft men altijd breed kunneninzetten want hij was (en is) eenall-round technicus die letterlijkoveral belangstelling voor had (heeft).Zijn kennis kwam natuurlijk niet vanzelf “aanwaaien”. Dat moest aangeleerdworden en hij was genoeg studiehoofd omin de boeken te duiken. Zelfs in zijnvrije tijd: zijn werk was (is) zijnhobby. Hij was er niet de man naar omdriftig aan de weg te timmeren. Daar-

fl~..

33

voor ging hij teveel in de techniek op.Kortom: een technicus van de oudestempel, primair opgaand in zijn werken vaak te weinig denkend aan de materiële kant. Er bestaat een bekend gezegde waar ik, toen ik Gieske vlak voorzijn afscheid ontmoette aan moest denken: “Pure vaklui zijn vaak pure hobbyisten en daarom laten zij zich vaakte weinig betalen”. Het aardige vanonze ontmoeting was dat hij het tijdenseen kort interview zelf ook opmerkte.

In 1950 betrad Gieske voor het eersthet bedrijf aan de Haarlemmerstraatweg,dat toen nog verkeerde in de overgangsfase van Marine Radio Dienst naarMarine Elektronisch Bedrijf. “Gebouw Hwas in aanbouw en de radiowerkplaatsgevestigd in het gebouwtje waar thansde expeditie van het MEOB is, naast debrandvijver”, vertelt Gieske. “Kun jenagaan, wij zaten daar met 25 man en deverwarming bestond uit een tweetal kolenkachels die je ‘s winters iedere dagmoest aanmaken. Dat deden ze wel eensmet benzine. Hardstikke gevaarlijk natuurlijk. Ik weet nog dat het dekselvan de kachel in de hanebalken vloog”.In ieder geval is het gebouwtje overeind gebleven. Er werd toentertijdheel wat onder handen genomen. “Veelvliegtuigpeilers, zoals die van deSeafuries en de Fireflies, die op deKarel Doorman gestationeerd waren alsdit schip op zee was...”, herinnertGieske zich.

In 1951 verhuisde hij met de werkplaats mee naar het nieuwe gebouw H.“Kregen wij echt een heel mooie afdeling”. Als ik het met hem heb over debedrijfscultuur dan is er in de periode‘50 - ‘89 heel wat veranderd. “Ja, ikweet nog wel dat het tot de taak van deterreinpolitie behoorde er op te lettendat je aan het werk was. Je had ook hetonderscheid met de witte-boorden-ambtenaren en de mensen in de werkplaats.De fietsenstalling was in tweeën gesplitst. Er hingen bordjes als “Kantoorpersoneel” en “Werkplaatspersoneel”en er was toezicht opdat je je fietsniet in het verkeerde gedeelte van destalling neerzette. Raar hoor. Laterzijn die bordjes verwijderd en warenalle fietsen gelijk. De verpleger “pa”van der Mark heeft de aanduidingen nogeen tijd in de ziekenboeg aan de muurgehad... Aanvang en einde werktijdwerden aangegeven met een loei van desirene. Hoofdarbeiders werkten toenkorter dan handarbeiders”.

De Koninklijke Marine was rijk voorzienvan apparatuur. “Ik heb in de loop derjaren wel 100 verschillende apparatenonder handen gehad. Ieder nieuw apparaat betekende: bijscholen en je er opinwerken. Heb heel wat bedrijfscursussen gevolgd. Dat kostte je goed veelvrije tijd. Zeker om het buizentijdperknaar het computertijdperk te overbruggen”. Saillant detail is dat Gieske ophet bedrijf de eerste was die computerprograrnma’s maakte. “Het aanmakenvan de eerste software gebeurde onofficieel”, zegt hij bescheiden omdat hijhet eigenlijk als “hobby” gedaan heeft.Intussen wordt er nog steeds van hetprogramma automatische metingen gebruikgemaakt. In de annalen van het bedrijfkomt men overigens de naam Gieske herhaaldelijk tegen. Bijvoorbeeld tijdensde watersnood van 1953, als “beschikbare burgermonteur”.

Als je vroeger bij het MEB in diensttrad en je had voordien niet als militair bij de Koninklijke Marine gediend,kreeg je de naam “sambaljas” mee.Gieske moet daaronder ook gebukt gegaanzijn. “Ik was in dienst bij deLucht-Strijd-Krachten. LSK heette detegenwoordige KLu toen. Kreeg in Deelenmijn opleiding. Ik ben bij gelegenheidvan het 75-jarig bestaan van de KLunaar een reünie geweest en was er deenige LSK-er die toentertijd op deschool in Deelen gezeten heeft”, vertelt hij.

Ik geloof dat Wiet Gieske een boek overhet bedrijf zou kunnen schrijven.Wat velen niet weten is dat hij een vande eerste dienstcommissieleden was.Tijdens ons gesprek reageert hij bescheiden en laconiek. Wil zelfs nogkwijt dat hij een papiertje haalde voorzend-amateur. Speciaal telefonie enluisterende naar de roepnaam PE1DXN.

Kijkt in de werkplaats OTSE naar hetplafond. Begint te tellen.... Zegt dan:“Ja, ik ben acht maal verhuisd”. Delaatste verhuizing is VUT. Zo is hetmet oud-gedienden. Soms is het jammerals een all-rounder er een punt achterzet. Ervaring en kennis krijgen plotsvleugels en klapwieken de poort uit.Zo is het gekomen, maar niet nadat WietGieske samen met zijn collega’s zichheeft uitgegeten. Als een echte burger-marineman en niet als een “sambaljas”. Dat predikaat ben je in 39 langejaren wel kwijtgeraakt.

A.K.

34

Koninklijk goud voor C.Flippo

Veertig jaar geleden, in april 1949,stapte C. Flippo als nummer 33051 in dewereld die Marine heet. Sindsdien gaathij als een kleurrijk marineman doorhet leven. Op 10 april jl. vierde hijzijn 40-jarig jubileum. Samen met echtgenote, kinderen en kleinkinderen werdhij door DMEOB Ir. L.J. Antonides inhet zonnetje gezet. Terecht, wantFlippo draagt zijn (kleine) hart op dejuiste plaats. Tijdens de ontmoetinglas DMEOB een Koninklijk Besluit voorFlippo te onderscheiden met de Eremedaille in goud behorende bij de Ordevan Oranje Nassau.Nadat Ir. Antonides de versierselen hadopgespeld was hij de eerste die Flippoen echtgenote feliciteerde. Daar slotende heren IJzerman, Verhey, Van Daalen,Verbokkem, Sira en V.d. Berg zich bijaan.

Ir. Antonides memoreerde de modernisering van de mechanische werkplaats, ookaangeduid als instruinentmakerij. “U

bent vanuit het stenen tijdperk detwintigste eeuw binnengestapt. Het waseen hele omschakeling en u hebt, als

leidinggevend man, die rol goed opgepakt. Voordien viel het op dat mensenop verouderde machines uitstekend vak-werk leverden. Er heerst in de werkplaats een goede geest”, aldus de directeur. Spreker memoreerde de loopbaanvan Flippo. “Wij zijn er u erkentelijkvoor dat, als er een beroep op u gedaanwordt, het altijd “gefikst” voor elkaarkomt”. Na de gebruikelijke plichtplegingen zoals de overhandiging van deenveloppe met inhoud, de bloemen enplanten en wat dies meer zij, trad devoorzitter van de P.V., de heer V.d.Berg voor het voetlicht om Flippo tedanken voor zijn inzet binnen de P.V.Dit werd gehonoreerd met een cadeaubon.

Daarna was de tijd aangebroken om zichnaar de kantine te begeven, waar de genodigden vele sterke verhalen opdistendie zij overgehouden hadden aan eerdereontmoetingen met de jubilaris, die ookenige tijd bij de Buitendienst werkzaamis geweest. Zo zat hij vroeger in hethoogste puntje van een radarmast en opde vraag van een collega “Hoe hou je jedaar vast” riep hij vanuit zijn niet

35

ongevaarlijke positie naar beneden:“Gewoon met één hand aan onze lieveHeer”. Nog mooier was het op hetVliegveld Valkenburg toen een helicopter het scherm van een LW-radar van hetdak van een gebouwtje zou tillen.Flippo had het gevaarte ontdaan vanmoeren en bouten waarmee het op de pedestal bevestigd was ... maar hij hader ééntje vergeten. Het gevolg was dathij bijna een helicopter van de Marinehad neergehaald. Prachtig is ook eengebeurtenis bij Wilton in Schiedam. Hijmoest op de werf zijn doch had geenpasje. De portier liet hem er niet in.“Moet je voor bij meneer Wilton zijn”zei deze. Flippo voegde de daad bij hetwoord en ging regelrecht naar de directeur. In “no time” had hij zijn pasmet een kattebelletje voor de portierdat hij niet voor dergelijke futiliteiten gestoord wenste te wordenFlippo is wat dat betreft een “radicaal” die, volgens een collega die methem een tijdje in Vlissingen te werkgesteld was, niet gestoord wenst teworden als hij een portie frietjes aanhet eten is

De heer Verhey bood de jubilaris, tijdens de bijeenkomst in de kantine, namens de collega’s en allen die een“duit in het zakje hadden gedaan” eenvlakschuurmachjne aan inclusief eenaantal cadeaubonnen. Collega De Vosvoerde het woord namens de collega’suit de werkplaats en had een klop/boormachine meegebracht. “Jullie hebben mijverkeerd begrepen”, grapte Flippo, inzijn hoedanigheid als voorzitter van devisciub, “nou heb ik minder tijd om tegaan vissen”.Tijdens zijn dankwoord bood de jubilaris iedereen die hij op de tenen heeftgetrapt zijn excuus aan ... maar beloofde niet het reeds de volgende dagte laten. Het glas werd geheven, hethapje genoten en daarna ging iedereenweer over tot de orde van de dag. OokFlippo die nog even mee blijft doen totzijn werkplaats is overgeplaatst naargebouw AB. Maar hij zal, net als nummer33060, de wereld die Koninklijke Marineheet niet kunnen vergeten. Oude stempels stempelen het best.

A.K.

Nationale Vlootdagen

De nationale vlootdagen in Den Helderworden dit jaar gehouden op 30 juni, 1en 2 juli. “Dan gooit de KoninklijkeMarine haar poorten weer open”, zo lezen wij in “Alle Hens”. U kunt het geloven of niet: er schijnen collega’s tebestaan die nog niet aan boord van eenmarineschip zijn geweest. Een goed ideeom de data dus vast even in de agendate noteren, want het is écht de moeitewaard.

36