5e JAARGANG _nummer

50losse verkoop > 0 00 euro

mensen, muziek en film

XS VERSIE7 pagina’s

Lezersbezoek Kharmaalles voor het ultieme geluid

Heeft u ook interesse in een Hifidelity Special, mail dan naar info@hifi.nl

Special

WIE Eric StaalWAT Kharma-freak

WAAR Arnhem

ULTIEMEGELUID

2

> reportage

ALLES VOOR HET

ULTIEMEGELUID

3

“Spulleke, hè”, zegt Peter Bats van Kharma bij binnenkomst. “Geen standaard-issue, hoor”, benadrukt hij, “maar een op maat gesneden ‘custom-program’. Eenmalig gebouwd voor Eric.” Eric, dat is Eric Staal (53) uit Arnhem. Al vijftien jaar Kharma-fan. Of beter: Kharma-freak. Nee, Kharma-nerd. En ook dat is nog te zwak uitgedrukt. Maar hierover zo meer.

FERRARI ONDER DE SPEAKERSZoals meestal begon het ook bij Eric, zelfbenoemd ‘gepensi-oneerd’ handelaar in oldtimers, met een liefde voor muziek. Al ging daar wel een droeve gebeurtenis aan vooraf. Op zijn zesde werd Eric namelijk aangereden door een auto. Weken lang lag hij in het ziekenhuis, met van alles gebroken en een enorme hersenschudding. In ziekenhuizen was nog geen tv, dus luisterde hij radio, via mono-speakers: Beatles, Stones, Cilla Black.“Die muziek sleepte me er doorheen, en is nooit meer uit mijn leven weggeweest.”Vanaf zijn vijftiende ontwikkelde hij een hifi-virus, dat zo’n vijftien jaar geleden tot uitbarsting kwam, toen de joviale Arnhemmer in aanraking kwam met Kharma, de Ferrari on-der de speakers, uit Breda. Eric was meteen verliefd en had al snel een klik met eigenaar Charles van Oosterum.

EEN HUIS VOOR DE SPEAKERSDe liefde voor de hifi gaat diep bij Eric. Heel diep. Zo kocht hij een jaar geleden geen Ferrari, geen buitenhuisje en geen zeilboot, maar een nieuw huis. Een fraai vrijstaand huis, in een lommerrijke wijk in Arnhem, vlak bij een natuurplas. Een huis voor zijn speakers, met fijne akoestiek, mede door een extreem hoog plafond. Vrijstaand bovendien, zodat hij ongestoord kon ‘blazen’, iets dat hij nu met de regelmaat van de klok doet.Om een indruk te krijgen van wat Eric Staal, vader van drie tienerkinderen, sinds een maandje of vier in zijn relaxed, beetje seventies ingerichte woonkamer heeft staan: op de laatste beurs in Las Vegas won Kharma een award voor ‘beste sound’ voor haar nieuwe Elegance dB9-S-(Signature)-speakers (we waren erbij, red.). Prijskaartje: rond de dertig-

duizend euro per set. Een licht gepimpte versie van de stan-daardversie dB9, allebei gewoon te bestellen bij Kharma.Maar Eric Staal is de trotse eigenaar van iets nog veel ex-clusievers: de unieke Elegance dB9-SD, waar speciaal voor hem een jaar aan gebouwd is. De bekabeling loopt niet via aansluitterminals, maar direct naar aparte filterbakken. Ook uniek: het midhoog en het laag worden door verschil-lende versterkers aangestuurd, het sublaag is nog apart aan te passen met DSP (Digital Signal Processing). De kast is ex-tra verzwaard met een koper- en goudlaag en met een zestal behandelingen ‘gemodelleerd’ naar Exquisite-normen met units (zoals de middentoner en het speciale magneetsys-teem) uit de Exquisite Omega 7-familie.

D FOR DIAMONDKers op de taart is de ‘D’, de diamant, boven in de speaker. Uniek in de wereld, zegt Peter Bats. “Een diamanten mem-braan gemaakt van het hardste materiaal, ontzettend sterk, maar ook extreem dun en superlicht. Hierdoor hoor je totaal geen vervorming. Filtertechnisch gaat het zo ver dat je de energie die het afstraalt beleeft in de emotie. Het zijn tonen die voor het menselijk oor niet waarneembaar zijn, maar ze-ker wel op te merken zijn in onze belevingswereld.”

ZWAKKE SCHAKELSHet systeem kent geen zwakke schakels, zegt Peter, want de bekabeling is één geheel, van de units tot de voorverster-kers, de stroomkabel van de powerblock loopt direct naar de meterkast, meer dan twintig meter. “Dat maakt het systeem rustig en schoon, pakt zo onderweg geen verstorende signa-len op van zendmasten, radiosignalen of telefoons. Mensen vergissen zich in het belang hiervan.”Over die moddervette bekabeling: Enigma Extreme Signa-ture van monochrystal-zilver, een draad van pakweg vijfdui-zend euro de meter, die – om nóg een indruk te krijgen – door Kharma alleen wordt gebruikt bij speakers vanaf twee ton.Oh ja, toch nog één ‘zwakke schakel’. Doordat de kabels vast zitten aan de filterbakken moet je het geheel – twee keer on-

Eric Staal is wat je noemt een hifi-liefhebber. Hij kocht namelijk een huis voor zijn speakers. Echt gebeurd? Ja, echt gebeurd. “Ik ben soms wel een beetje ziekig, geloof ik, ja.”

Over extreem fine-tunen, de D van diamant, het belang van Blotevogels,

groene stiften en uiteraard: muziek.

tekst

Redactie HiFi.nl

fotografie

Fotografiebureau

PHOTO40

‘Aan de unieke Elegance dB9-SD is speciaal voor hem een jaar gebouwd.’

4

> reportage

5

6

> reportage> reportage

‘Al vijftien jaar Kharma-fan. Of beter: Kharma-freak. Nee,

Kharma-nerd. En ook dat is nog te zwak uitgedrukt…’

geveer negentig kilo en twee keer ongeveer dertig kilo – in twee (zware) delen vervoeren. Peter: “Maar als het eenmaal staat, wil je er toch niet meer vanaf...”

ELEGANT & EXQUISITEHet leuke van Kharma, zegt Eric: als je iets wil, dan krijg je het. Wat wilde Eric precies? De kast van de Elegance, maar het geluid van de Exquisite. Eric: “Dat geluid is helemaal gelukt.” Peter: Ja, zelfs de extremes.” Al was er aanvanke-lijk nog wel een probleempje, volgens Peter. “De Elegances klonken te goed, te clean. Het klopte te goed. Dat hebben we gelukkig weg kunnen werken.”

ABSOLUTE MATCHMaar helemáál tevreden is Eric nog niet. Hij is – in nauwe samenwerking met het team van Kharma – nog steeds op zoek naar de ‘absolute match’ met zijn Kharma-spullen. Zijn cd-speler van Esoteric stemt hem soms nog wat teleur. “Als ik hem hard speelt lijkt het net of-ie op loudness staat. Het klinkt te dik, te vet, teveel resonantie. Ik had daarvoor een Wadia, die het achteraf gezien toch ook niet slecht deed. De Wadia klonk op een hoger volume schoner omdat ik deze zelf binnenin volgeplakt had met bitumen en andere mate-rialen. Dat is bij de Esoteric niet gebeurd, en omdat ik nogal hard draai, ga je dat horen. Ik ben ervan overtuigd dat de

Esoteric ook veel beter en schoner gaat klinken als die van binnen volgeplakt is.” Hoe dan ook, de Esoteric staat momenteel te koop. Eric wil vooral plaats maken voor de p1000-voorversterker van Kharma. En een d/a-converter wil hij ook nog, misschien een MSB. En dan die Sony-platenspeler, een PS-4300. Eric schat hem op dertig jaar oud. Een tijdje geleden heeft hij

hem uit de schuur gehaald, tegelijk met een doos platen. Sindsdien draait hij bijna alleen nog maar platen. “Ja, die Sony, dat kan natuurlijk helemaal niet bij die Kharma’s. Een ding van niks, maar ik word er zo blij van.”

ROCK EN HOUSEEric ‘bladert’ door zijn fysieke cd-collectie. “Hier de twee grootste meesterwerken uit mijn verzameling: Remain in light van Talking Heads en One size fits all van Zappa. En deze, ook heel belangrijk, van Densen; demagnetiseert de geluidsinstallatie. Héél belangrijk.” In de hoek naast de ste-reo staat het vinyl: van TC Matic tot Japan, van Gino Vanelli tot Public Enemy. “Ik ben van oorsprong een rocker.”Hij gaat geregeld naar optredens van gitarist John Hayes (Mother’s Finest), zag een fraai concert van The Young Gods, bezocht Deep Purple bij hem om de hoek in het Gelredome (al maakte die een belachelijke indruk met hun orkest) en ging recent nog naar Steve Wilson in Zoetermeer. Eigenlijk is hij allround muziekliefhebber. “Hangt van mijn nukken af.” Zo maakte hij in de jaren tachtig heel bewust het begin van de house mee. “Nog steeds vind ik het leuk om dance te draaien. Pak ik tijdens een feestje een live-set van Under-world of Sven Sväth van internet en dan gaat het hier tot diep in de nacht helemaal loos.”De Arnhemmer streamt sowieso graag van internet. “Wil je bijvoorbeeld Butterfly horen van Herbie Hancock, dan vind je in no time wel vier verschillende live-versies.” Dat die

7

OVER HIFI.NLA/V platform voor de Benelux Jaarlijks wordt HiFi.nl 4.4 miljoen keer bezocht door in totaal 1.8 miljoen verschillende mensen. www.hifi.nl

© 2013 Xingo / HiFi.nl

YouTube-versies misschien wat minder klinken, soit. “Van de ene kant ben ik een extremist, van de andere kant gaat het me wel om de muziek.”

PRIVÉ DISCOTHEEKDoor al dat geouwehoer hebben we nog steeds niet echt kun-nen luisteren, zegt hij. Nu is het dan echt luistertijd. We set-telen ons op de rode luisterbank voor de installatie. De gor-dijnen gaan dicht. Dan is het ‘rustiger’. Niet lang daarna loeit de techno-trance van Extrawelt door de kamer, die spontaan verandert in een privé-discotheek. Hierna zorgt een live-cd van Fink, een favoriet van Peter Bats, voor een ultieme live-ervaring. Eric: “Het kenmerk van een goede set: ook als hij hard staat, kun je nog met elkaar praten.”Eric legt nog een cd’tje op, van Trentemøller, dat Peter mee heeft gebracht. Maar niet voordat hij hem met een groene Edding-stift de randen van de cd heeft gekleurd. “Groen ab-sorbeert de zijwaartse verstrooiing van het laserlicht. Hoor-baar beter.”

EXTREME FINE-TUNEREric is een extreme fine-tuner. Bijna dagelijks is hij er mee bezig. Laatst weer, wilde hij meer koper in zijn powerblock, voor een nog meer afschermende werking. “Het komt voor dat ik tot zes uur ‘s ochtends met spikes onder de speakers loop te pielen, alles voor het ultieme geluid.” Of met de ‘Blo-tevogels’ die onder en tussen zijn versterkers/filterboxen voor een zesvoudige ontkoppeling zorgen, en die hij ook on-der zijn powerblock heeft staan. “Spikes zijn nooit helemáál stil, je hoort altijd het begin en eind. De draadjes van de Blotevogels, die bewegen mee, zorgen voor een geheel, het geluid blijft vloeibaar.” Mensen onderschatten vaak hoe je iets moet neerzetten, zegt hij. Maar op een bepaald moment is het zelfs voor hem mooi geweest met dat fine-tunen. “Dan houdt het luisteren op en begint de emotionele beleving.”‘Zijn vrouwelijke kant’, noemt Eric Staal zijn hifi-hobby. Maar wat vindt mevrouw Staal (Monica) eigenlijk van ‘s mans hobby. “Hobby? Zeg maar gerust obsessie”, lacht ze. “Af en toe draaft hij echt door, gaat het richting zieke geest. Wie bouwt er nu z’n huis om een stereo-installatie heen?”Monica, toch ook gezegend met een goed gevoel voor mu-ziek, hoort niet altijd het verschil als manlief weer ‘s een up-grade heeft gedaan met allerlei ‘minuscule draadjes’, maar geniet stiekem wel mee. Eric: “Ik had laatst voor 75 cent een elpee gekocht van Bettie Wright, omdat ik wist dat Monica daarvan houdt. Toen ze hem op mijn installatie hoorde, werd ze helemaal enthousiast. En ik vond die muziek plotse-ling ook leuk!”Eric is soms net een klein kind, zegt Monica. “Als er iets nieuws is, wil hij het per se hebben.” Peter Bats van Kharma kan dat beamen. “We zijn bezig met verschillende nieuwe ontwikkelingen, bijvoorbeeld in de laagweergevers van de Exquisites. Kan hij niet op wachten, wil constant weten hoe ver we zijn. Als we klaar zijn, gaan zijn speakers meteen weer voor een upgrade naar Breda. Eric verdient ook gewoon nóg een stapje beter.”