Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed...

55
Menselijke Hologrammen in de Werksferen Het verbeteren van samenwerkingen op afstand A.M. Swinkels Eindhoven, 13 juni 2017

Transcript of Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed...

Page 1: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

1

MenselijkeHologrammen in

de WerksferenHet verbeteren van samenwerkingen op afstand

A.M. SwinkelsEindhoven, 13 juni 2017

Page 2: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

2 3

Gegevens StudentSwinkels A.M.2382342ICT & Media Design (voltijd)

Afstudeer periodeAfstudeerperiode: 7 februari 2017 t/m 30 juni 2017 (100 dagen)

BedrijfGreenhouse Group, LabsEmmasingel 255611 AZ Eindhoven

OnderwijsinstellingFontys Hogeschool ICTRachelsmolen 15612 MA, Eindhoven

BedrijfsbegeleiderZevenbergen, Menno vanHead Labs

DocentbegeleiderWijdeven, van de, J.H.W.M.

ScriptieMenselijke Hologrammen in de Werksferen13 juni 2017

Getekend voor gezien door bedrijfsbegeleider:

Datum 13-7-2017

De bedrijfsbegeleider,handtekening

Page 3: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

4 5

Voorwoord

‘Menselijke hologrammen in de werksferen’ is een onderzoek naar hoe de nieuwe technologie mixed reality, kan inspelen op zake-lijke samenwerkingen. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Greenhouse Group, op de afdeling Labs. Deze scriptie is geschreven tijdens mijn afstuderen aan Fontys Hogeschool ICT, waar ik van 7 februari 2017 tot 13 juni 2017 aan heb gewerkt.

Na een oriëntatie op het onderwerp heb ik met hulp van mijn be-geleiders, Jessika van de Wijdeven en Menno Zevenbergen, de hoofdvraag van deze scriptie gedefinieerd. Na uitvoerig onderzo-ek heb ik deze hoofdvraag kunnen beantwoorden. Ik wil Jessika graag bedanken voor de fijne ondersteuning en regelmatige be-sprekingen tijdens dit traject. Tevens wil ik Menno bedanken voor de hulp en waar nodig richtlijnen.

Tijdens deze scriptie heb ik nauw samengewerkt met andere sta-giaires. Ik wil hen bedanken voor de fijne samenwerkingen, brain-stormsessies, hulp, gezelligheid en de soms nodige tafelvoetbal potjes, wanneer het allemaal even te veel werd.

Tot slot wil ik Greenhouse Group graag bedanken voor het bieden van deze stageplek waar ik met deze toffe opdracht aan de slag mocht gaan.

Page 4: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

6 7

SamenvattingGreenhouse Group houdt zich bezig met innovatie om voorop te blijven lopen op concurrenten. Om innovatie van de grond te kri-jgen is de afdeling Labs opgericht, waarbinnen dit onderzoek is uitgevoerd. In Labs wordt de impact van nieuwe technologieën op digitale marketing onderzocht.

Een nieuwe technologie die we op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Een ander rele-vant onderwerp dat speelt is virtuele samenwerking.

De groei van virtuele teams vraagt om innovaties in de communi-catie middelen. Uit onderzoek naar virtuele teams en naar mixed reality is gebleken dat er kansen liggen voor mixed reality om een rol te gaan spelen voor samenwerkingen op afstand. De techniek heeft namelijk een nieuwe uitvinding met zich mee gebracht: hol-oportatie. Holoportatie is het teleporteren van personen.

Dit onderzoek is gericht op welke rol holoportatie kan spelen voor samenwerkingen van Greenhouse Group. Om hierachter te komen is in kaart gebracht wat er belangrijk wordt gevonden in de samenwerkingen van Greenhouse Group en hoe deze samen-werkingen eruit zien. Op basis van deze resultaten zijn er specifi-caties omschreven voor een holoportatie applicatie.

Om te bepalen hoe deze applicatie moet worden ontwikkeld zijn er prototypes gebouwd. Hieruit zijn conclusies getrokken over de ontwikkeling van een holoportatie applicatie. Tot slot is de appli-catie getest om een indicatie te geven over hoe de applicatie in de praktijk zal bevallen. Op basis van dit onderzoek is er een antwoord gevonden op de hoofdvraag:

Hoe kan een holoportatie applicatie met mixed reality waarde toevoegen aan de communicatie binnen samenwerkingen in Greenhouse Group?

Page 5: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

8 9

Woordenlijst

ARAfkorting van de term augmented reality.

FacetrackingSoftware die het gezicht kan detecteren.

HoloportatieTerm waarmee het virtueel teleporteren van mensen wordt be-doeld. Deze term is bedacht door Microsoft.

MRAfkorting van de term mixed reality.

RiggenBot en spierstructuur aanbrengen in een 3D model, zodat het geanimeerd kan worden.

VRAfkorting van de term virtual reality.

Page 6: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

10 11

Inhoudsopgave

Voorwoord 4

Samenvatting 6

1. Inleiding 10

2. Onderzoeksopzet 14

3. Virtuele Teams 20

4. Mixed Reality 29

5. Kansen 34

Holoportatie 34

6. Ontwikkelen van de 40

Applicatie 40

7. De Applicatie 51

in de Praktijk 51

8. Conclusies en 58

Aanbevelingen 58

Evaluatie 62

Literatuurlijst 64

Bijlagen 66

Page 7: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

12 13

1. Inleiding

Het Bedrijf

Het Project

Opbouw

1.1

1.2

1.3

1.1 Het Bedrijf

In 2015 is Greenhouse Group overgenomen door het interna-tionale bureaunetwerk Group M, wat onderdeel is van WPP. WPP is wereld’s grootste communi-catie service groep, gevestigd in Londen en heeft 200.000 werk-nemers in 3000 kantoren, in 113 landen. De samenwerking tussen Greenhouse Group en Group M valt onder Group M Connect,het project van WPP dat bezig is online expertise te clusteren en beter aan te laten sluiten op de bestaande offline praktijk. Ook andere mediabureaus, nameli-jk: Mindshare, MEC, MediaCom en Maxus zijn op het zelfde mo-ment hierin opgenomen.

De drijfveren van Greenhouse Group zijn innovation, dedica-tion en fun. Het bedrijf houdt zich bezig met innovatie om voorop te blijven lopen op con-currenten. Om innovatie van de grond te krijgen is de afdeling Labs opgericht. Labs onderzoekt de impact van nieuwe technol-ogieën op digitale marketing. Labs bestaat enkel uit stagi-aires, die in groepen van zo’n 2 tot 4 personen aan verschillen-de projecten werken. Wat deze projecten met elkaar gemeen hebben is dat het onderwerp innoverend is. Zo wordt er bi-jvoorbeeld aan projecten gew-erkt waarin studenten met nieu-we technologieën aan de slag gaan, of er wordt gekeken hoe er kan worden ingespeeld op opkomende trends.

Greenhouse Group is een digitale mediapartij gefocust op marketing, gevestigd in Eindhoven. De oprichters van Greenhouse Group richtten in 2000 tijdens hun studie het bedrijf Typhone op, dat ze in 2008 ver-kochten aan The Phone House. Met hun kennis in online marketing richt-ten ze in 2006 het bedrijf Blue Mango op. In 2009 wordt Fresh Fruit op-gericht en begint Greenhouse Group als overkoepeling van deze twee bedrijven. Inmiddels is het moederbedrijf van 5 bedrijven: Blue Mango Interactive, Fresh Fruit Digital, We Are Blossom, Pubnxt en LemonPi en heeft het momenteel 325 werknemers.

Page 8: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

14 15

1.2 Het Project

Een ander belangrijk onderwerp dat speelt is virtuele samenwerk-ing. Op zakelijk gebied gebeurt er steeds meer via het internet. Denk aan projectleden die op af-stand werken of klanten die aan de andere kant van de wereld gevestigd zijn. Zo heeft Skype hier bijvoorbeeld op ingespeeld door Skype Business op te start-en, wat puur gericht is op het bedrijfsleven. Bedrijven breiden uit en de vraag naar oplossin-gen in communicatie op afstand groeit.

Een nieuwe technologie die we op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed reality, oftewel MR een stapje dichter-bij de echte realiteit. De eerste draadloze MR bril, de HoloLens van Microsoft (figuurX), is pas sinds maart 2016 beschikbaar voor developers.

Combineer deze twee nieuwe ontwikkelingen en je komt uit op ‘holoportatie’. Holoportatie is het teleporteren van personen met MR. Met holoportatie wordt een echt persoon in de vorm van een hologram zichtbaar, zo-dat het lijkt alsof deze persoon daadwerkelijk voor je staat. De opdracht vanuit Greenhouse Group is om een holoportatie applicatie te bouwen voor de HoloLens, om zo te kijken wat de kansen van dit soort appli-caties zijn. Om dit te exploreren is er onderzoek gedaan naar de toegevoegde waarde die hol-oportatie kan hebben op het ge-bied van zakelijk contact binnen Greenhouse Group.

Figuur 1: Microsoft’s HoloLens

1.3 Opbouw

Hoofdstuk 5 Kansen Holopor-tatie geeft antwoord op de vraag hoe holoportatie kan inspelen op de huidige communicatie van Greenhouse Group. Hier wordt achterhaald wat Green-house Group belangrijk vindt in communicatie met klanten en partners, waar de kansen liggen voor holoportatie en hoe de ap-plicatie invulling zal moeten kri-jgen.

Hoofdstukken 3 en 4 van dit onderzoek zijn een oriëntatie op het onderwerp, waarin antwoord wordt gevonden op de eerste twee deelvragen. Hoofdstuk 3, Virtuele Teams, gaat over de hu-idige ontwikkelingen en trends in virtuele samenwerkingen. In hoofdstuk 4, Mixed Reality, wordt er ingegaan op wat MR precies is en wat er al gebeurt in dit veld. Hier worden de ontwik-kelingen en interessante trends besproken van MR. Ook komt in dit hoofdstuk het onderwerp ho-loportatie naar voren en samen met de bevindingen uit hoofd-stuk 3 wordt er geconcludeerd dat er kansen liggen voor MR in het verbeteren van samenw-erkingen op afstand.

De invulling van de applicatie komt aan bod in hoofdstuk 6: Het Ontwikkelen van de Appli-catie. Hier wordt het antwoord gezocht op de vraag op wel-ke manier de applicatie moet worden ontwikkeld. Hoofdstuk 7, De Applicatie in de Praktijk richt zich op hoe de applicatie in de praktijk bevalt.

Vervolgens geeft het laatste hoofdstuk Conclusie, hoofdstuk 8, het antwoord en de bevindin-gen op de hoofdvraag:

Hoe kan een holoportatie applicatie met mixed reality waarde toevoegen aan de communicatie binnen samenwerkingen in Greenhouse Group?

Ook worden in dit hoofdstuk aanbevelingen gedaan voor de toekomst van de applicatie.

Page 9: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

16 17

2. Onderzoeks-opzet

In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de hoofdvraag is bepaald. Verder worden de gebruikte onderzoeksmethodes toegelicht.

Hoofdvraag

Deelvragen

Methodieken

2.1

2.2

2.3

2.4

De Opdracht

2.1 De Opdracht

Met de applicatie kunnen mensen, die fysiek op andere locaties zijn, elkaar ontmoeten. Net zoals bij de installatie van Microsoft zelf. Het doel van het project is om te ex ploreren wat de mogelijkheden zijn van dit soort applicaties.

De focus van dit onderzoek ligt op de interactie tussen perso-nen binnen holoportatie. Omdat Greenhouse Group werkt met klanten en partners die zich op afstand bevinden kunnen deze innovaties voor het bedrijf rele-vant kunnen zijn. Om deze rede-nen is in dit onderzoek de focus gelegd op zakelijk contact, met Greenhouse Group als doel-groep.

Het nadeel van Microsoft’s in-stallatie is het prijskaartje. Een specifiek bedrag is niet te noe-men, maar voor deze technol-ogie is hoge kwaliteit hardware nodig (Humphries, 2016). Samen met 3 andere stagiaires heb ik de opdracht gekregen om een holoportatie applicatie te bou-wen voor de HoloLens, die wél binnen het bereik ligt van de ge-wone consument.

Microsoft is de grote (en tot nu toe enige) speler die is begonnen met holoportatie. In 2016 werd er een installatie gedemonstreerd die het mogelijk maakt om via de HoloLens hologrammen van echte personen in real time af te beelden, zodat het lijkt alsof deze persoon voor je staat. Lees in Bijlage 2: Microsofts Holoportatie hoe deze installatie werkt.

Voor de applicatie is het liefst zo min mogelijk extra hardware nodig, zodat het voor de con-sument zo goedkoop mogelijk blijft. Een specifiek maximaal be-drag hiervoor is niet te noemen,omdat nog onbekend is wat de mogelijkheden zijn in de ontwik-keling.

Page 10: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

18 19

2.2 Hoofdvraag

Hoe kan een holoportatie applicatie met mixed reality waarde toevoegen aan de communicatie binnen samen-werkingen in Greenhouse Group?

2.3 Deelvragen

Wat zijn de huidige ontwikkelingen/trends op het gebied van virt-uele samenwerking?

Wat zijn huidige ontwikkelingen/trends op het gebied van mixed reality?

Voor welke doeleinden kan de applicatie worden ingezet voor hu-idige samenwerkingen van Greenhouse Group?

Over welke functionaliteiten moet de applicatie beschikken?

Hoe kan de applicatie het best ontwikkeld worden?

2.4 Methodieken

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van The Development Ori-ented Triangulation Framework (figuurX). In deze paragraaf is bes-chreven hoe dit framework is toegepast.

Figuur 2: DOT framework (Turnhout, 2015)

Oriëntatiefase (H3, H4)Als eerst heeft er volgens de bieb methode online onderzo-ek plaatsgevonden naar ontwik-kelingen (literatuur) en trends (trend analyses) op het gebied van MR en virtuele communi-catie. Hieruit is geconcludeerd dat er mogelijk grote kansen liggen voor de applicatie binnen het bedrijfsleven. Holoportatie kan mogelijk ingezet worden voor zakelijke meetings. Na deze oriëntatie is er daarom voor gekozen om het onderzoek te richten op wat de applicatie kan betekenen voor zakelijke samenwerkingen, met focus op Greenhouse Group.

Analysefase (H5)Werkplaats onderzoek is uit-gevoerd om een beeld te schet-sen van de applicatie. Zo is het concept uitgewerkt en presen-teerbaar gemaakt d.m.v een demo video. Als eerst is er een storyboard opgezet. Vervolgens is de video gefilmd en geëdit. D.m.v. een peer-re-

view (showroom) is deze video verbeterd (Bijlage 3: Demov-ideo). In de video wordt ge-toond hoe de applicatie in-gezet zal worden en hoe hij er ongeveer uit zal gaan zien. Er is veld onderzoek uitgevoerd om te bepalen waar de kansen voor de applicatie liggen. Dit is onderzocht door interviews af te nemen met de doelgroep: werk-nemers van Greenhouse Group. De demovideo is met de show-room methode vooraf getoond aan deze geïnterviewden, om te zien wat de doelgroep ervan vin-dt. Hierna zijn de eisen voor de applicatie opgesteld.

Page 11: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

20 21

Ontwikkelingsfase (H6)Om te onderzoeken wat de technisch mogelijkheden zijn, zijn er verschillende prototypes gebouwd (proof of concept, werkplaats). Eerst is er gekeken naar hoe Microsoft’s holopor-tatie applicatie werkt (concur-renten analyse, bieb). Op basis hiervan zijn keuzes gemaakt over de aanpak van de ontwik-keling. Voor het eerste proto-type is gehandeld op voorkennis van andere projectleden. Hier is onder andere gekozen om zelf bepaalde software te schrijven, wat achteraf echter te moeilijk leek. Op basis van best good bad practice is er gezocht naar bestaande software die hiervoor in de plaats gebruikt kan worden (bieb). Hieruit is het tweede pro-totype ontstaan.

Testfase (H7)Met het eerste prototype is er een demo gedaan op de Dutch Technology Week (expo, show-room), waar de eerste usertests zijn afgenomen. Onder de ge-bruikers zijn er surveys afge-nomen (veld) om te onderzoe-ken wat de gebruikers van het prototype vinden en om zo te zien wat er nog verbeterd kan worden.

Omdat niet het gehele concept getest kon worden met onze eigen demo, doordat het niet voldeed aan alle specificaties, is er gekozen om voor alternatieve manieren te zoeken om het con-cept te kunnen testen (Wizard of Oz, Lab). Voor deze test zijn er surveys afgenomen (veld)

Page 12: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

22 23

3. Virtuele TeamsWat zijn de huidige ontwikkelingen/trends op het gebied van virtuele samenwerking?

Groei van Virtuele Teams

Voordelen en Nadelen

Virtuele meetings

Conclusie

3.1

3.2

3.3

3.4

3.1 Groei van Virtuele Teams

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van The Development Ori-ented Triangulation Framework (figuurX). In deze paragraaf is bes-chreven hoe dit framework is toegepast.

Door de vervaging van gren-zen, gemak van mogelijkheden om te reizen en ontwikkelingen binnen de telecommunicatie wordt de wereld steeds klein-er. Bedrijven kijken verder dan slechts een aantal kilometer van hun vandaan, fysieke afstanden voelen minder groot en kunnen worden overbrugt door bijvoor-beeld online communicatie. Op deze manier ontstaan er samen-werkingen tussen bedrijven met partners die op afstand werken.

Een virtueel team is een groep mensen die samenwerkt vanaf geografisch verschillende lo-caties. Uit een onderzoek van CultureWizard (2016), afge-nomen onder 1372 respondent-en uit 80 landen blijkt dat maar liefst 85% van de respondenten op dat moment in virtuele teams werkt (Figuur 3). In 2010 bleek uit een vergelijkbaar onderzoek dat dit aantal slechts op 63% lag(Dubberke, 2010).

Hier is duidelijk een trend zicht-baar. Het aantal virtuele teams groeit en samenwerkingen op afstand worden belangrijker.

Figuur 3: How Many Virtual Teams Are You On? (CultureWizard,

2016)

Page 13: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

24 25

3.2 Voordelen en Nadelen

Het verschil tussen virtuele teams en ‘reguliere’ teams is dat de eerst genoemde niet fysiek bij elkaar samenwerkt. Maar hoe heeft dit invloed op de productiviteit, onderlinge relaties en prestaties van een team?

Face-to-face meetings zijn nog steeds het voordeligst. Uit het onderzoek van CultureWizard (2016), blijkt dat bij het hebben van een face-to-face meeting 51% de meeting als zeer nuttig ervaart. Terwijl dit percentage bij conference calls en video-con-ferencing maar op 34% en 37% ligt (Figuur 4). Gebrek aan face-to-face contact heeft de groot-ste invloed op de productiviteit wanneer het aankomt op het begrijpen van de gehele context (51%), het managen van conflict-en (48%) en het onderhouden en opbouwen van relaties (45%) (Figuur 5).

Toch hoeft dit niet per se een negatieve invloed te hebben op de productiviteit van een team. Virtuele teams lijken soms namelijk zelf juist productiever te zijn dan normale teams. Zo blijkt uit een enquete van Cisco, afge-nomen onder 2000 werknemers dat 69% de productiviteit hoger vond liggen bij virtuele teams (Cisco, 2009).

Figuur 4: Most Benificial Forms of Communication Between Team Mem-

bers (CultureWizard, 2016)

Figuur 5: How Lack of Face-to-Face Contacts Affects Productivity (Cul-

tureWizard, 2016)

Page 14: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

26 27

Projectleden van virtuele teams zouden vaak meer betrokken en toegewijd zijn aan het team (Edinger, 2012), dit komt door-dat er door iedereen meer hun best gedaan moet wordt om in contact te zijn met elkaar. Af-wezigheid maakt dat mensen juist meer hun best doen om met elkaar te verbinden. Wan-neer een teamlid aan de andere kant van het kantoor zit zijn de mogelijkheden tot communicer-en zo makkelijk dat mensen het vaak voor lief nemen.

Alsnog worden virtuele teams aangeraden om vroeg in het project elkaar toch fysiek te ont-moeten. Een relatie opbouwen is namelijk lastiger wanneer je elkaar niet fysiek ziet. Dit komt doordat het moeilijker is om emotionele reacties af te lezen via de telefoon, video-calls of mail. Ook kun je via deze manier-en geen oog-contact maken met iemand, wat leidt tot een groter gevoel van afstand (Office Team, 2016). Daarnaast bestaat volgens Albert Mehrabian maar liefst 55% van onze communicatie uit lichaamstaal (Figuur 6) (Mulder, 2013) en lichaamstaal is toch het best af te lezen in fysieke ont-moetingen.

Figuur 6: Communicatie model Meh-rabian (Mulder, 2013)

3.3 Virtuele Meetings

Zoals in het vorige hoofdstuk besproken is, zijn fysieke meetings nog steeds het beste wanneer het aankomt op het opbouwen van relaties en presenteren van werk. Daarom worden er in dit hoofd-stuk de communicatie manieren behandeld die zo dicht mogeli-jk bij face-to-face meetings komen. Dit zijn de manieren waarbij zowel geluid als beeld worden gebruikt. Lees in Bijlage 4: Tele-communicatie over andere vormen van communicatie binnen de werksferen.

Een andere belangrijke fea-ture, is het hebben van groeps-gesprekken. Deze programma’s zijn gemaakt voor ‘anytime, an-ywhere communicatie’. Zo kan iemand die onderweg is digitaal toegevoegd worden aan een vergadering, waardoor iedereen aanwezig kan zijn. Om deze re-den zijn de programma’s ook meestal voor alle devices bes-chikbaar (telefoon, tablet, pc).

3.3.1 TeleconferencingDe eerste en meest populaire manier die direct concurrentie biedt aan ‘fysieke meetings’ is het (video)bellen over het inter-net, ook wel teleconferencing genoemd. Een bekende tool is Skype for Business. Om nog di-chterbij te komen bij het hebben van daadwerkelijke fysieke meet-ings, hebben deze programma’s vaak extra functionaliteiten zoals het delen, of overnemen van het beeldscherm zodat het presen-teren van werk gemakkelijker gaat.

Page 15: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

28 29

3.3.2 VR ConferencingIn 2016 beschrijft Microsoft’s Office Team een aantal op-komende trends in video confer-encing. Één daarvan is VR con-ferencing. Er wordt voorspeld dat deze manier in de toekomst een grote rol gaat spelen voor virtuele teams. Hierbij gaat het om bijeenkomsten in een virt-uele wereld. VR conferencing hangt samen met het opkomen van VR social networks (Yariv Levski, z.j.). Deze manier van vergaderen komt dichterbij face-to-face meetings dan telecon-ferenties omdat de 3D ruimte een gevoel van gezamenlijke aanwezigheid geeft én gebruik-ers er sterke visuele herinnerin-gen aan overhouden (Lahouti-fard, 2011). Op deze manier voelt het alsof iedereen fysiek samen is. Voorbeelden van ap-plicaties waarmee VR conferenc-es gehouden kunnen worden zijn Spaces (Figuur 7) en Vtime (Figuur 8), beide zijn VR social networks.

In deze applicaties creëer je als gebruiker een avatar, die jou representeert, waarmee je je vervolgens in de VR wereld kunt bevinden en kunt samenkomen met andere gebruikers. Andere voorbeelden zijn Big Screen en Altspace VR. Een nadeel van deze applicaties is dat de repre-sentatie van de gebruikers niet realistisch is. Dit komt omdat de avatars voornamelijk bewe-gen op basis van geluidsinput, i.p.v. daadwerkelijke menseli-jke bewegingen. Daarnaast zijn de avatars cartoons en geen realistische weergaves van de personen. Volgens A. van der Velden (persoonlijke communi-catie, 21 april 2017) is dit voor zakelijke bijeenkomsten een na-deel, omdat onrealistische ava-tars onprofessioneel over kun-nen komen.

Figuur 8: Vtime

Figuur 7: Spaces

Page 16: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

30 31

3.4 Conclusie

Onderlinge relaties binnen een team zijn belangrijk voor samen-werkingen. Relaties opbouwen is makkelijker face-to-face, dan wanneer er slechts virtueel con-tact plaatsvindt. Dit betekent echter niet dat virtuele teams minder productief zijn. Ze lijken soms júist productiever, effi-ciënter én meer betrokken.

De meest gebruikte manier om fysieke meetings na te bootsen, is teleconferencing. Gebreken hiervan, ten opzichte van fysieke meetings, zijn de volgende: het is lastiger om lichaamstaal af te lezen én er kan geen oogcontact gemaakt worden, wat leidt tot een groter gevoel van afstand. De belangrijkste punten die ter-ug komen in teleconferencing applicaties zijn:- live video beeld- presenteren van werk / delen van beeldschermen - groepsgesprekken- mobiliteit: ondersteund door elk device

VR conferences voelen meer als fysieke meetings dan vid-eo calls. Dit komt doordat het een versterkt gevoel geeft van samen zijn. VR conferencing is echter nog geen vervanger ge-worden van video conferencing. Dit lijkt te wijten aan het feit dat het te ver af ligt van de realiteit, waardoor het onprofessioneel over kan komen. Ook zijn op deze manier lichaamstaal en gezichtsmimiek niet af te lezen en kan er geen oogcontact ge-maakt worden, omdat de avatar niet representatief is voor hoe de gebruiker beweegt. VR con-ferences vóelen meer als fysieke meetings, maar zijn wel minder representatief dan video calls.

Er is nog geen manier gevonden die het gat tussen virtuele en fysieke meetings kan opvullen en omdat niks het wint van face-to-face meetings, blijft de vraag naar innovatie in virtuele com-municatie groeien.

4. Mixed RealityUit het vorige hoofdstuk is gebleken dat er kansen liggen om commu-nicatie tussen virtuele teams te verbeteren. Kan MR hier op inspelen? In dit hoofdstuk wordt besproken wat de huidige ontwikkelingen en trends op het gebied van mixed reality zijn die relevant kunnen zijn voor virtuele teams.

De Verschillende Realities

Mixed Reality Techniek

Kansen MR voor Virtuele SamenwerkingenConclusie

4.1

4.2

4.3

4.4

Page 17: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

32 33

Figuur 9: VR/AR/MR

4.1 De verschillende realities

4.1.1 VRVR is de techniek waarbij dig-itaal een geheel nieuwe wer-kelijkheid wordt gesimuleerd, waarin je je met een VR bril kan bevinden. Bij VR wordt de gebruiker afgesloten van de ‘echte’ wereld en geplaatst in een compleet nieuwe virtuele omgeving. VR applicaties zijn vooral gefocust op (serious) gaming.

4.1.2 ARAR gebruikt de fysieke werke-lijkheid en voegt hier op ba-sis van elementen in de om-geving een digitale laag aan toe. De digitale laag wordt toegevoegd aan de hand van markers (punten die herkend worden door de AR techniek).

Er is virtual reality, augmented reality en mixed reality, ook wel be-noemd als VR, AR en MR. De toekomst ziet er voor deze techniek-en rooskleurig uit: de VR/AR/MR markt zal volgens Curtin (2017) in 2020 naar verwachting een omzet hebben van $165 miljard. In Bijlage 5: Toekomst VR/AR/MR wordt dieper ingegaan op de toe-komst van deze markt. Maar wat houden deze technieken allemaal precies in? En vooral: wat zijn de verschillen?

4.1.3 MRMR is de techniek waarmee de volledige omgeving 3D in kaart wordt gebracht, waar vervolgens, gebaseerd op die omgeving, een digitale laag aan toe wordt gevoegd. Het concept achter MR is om de illusie te creëren dat de digi-tale laag net zo echt is als de wereld om je heen. Vandaar dat MR, ten opzichte van AR, gebruikmaakt van een head-set zodat je echt het gevoel hebt dat je je in de gemixte werkelijkheid bevindt. Dit is

AR wordt voornamelijk ge-bruikt via smartphones of tab-lets. Een voorbeeld van een applicatie met augmented re-ality is Pokemon Go.

4.2 Mixed Reality Techniek

MR is ontstaan na VR en AR. In Bijlage 6: GeschiedenisVR/AR wordt omschreven hoe VR en AR zijn ontstaan en in Bijlage 7: Ontwik-kelingen VR/AR worden recente ontwikkelingen behandeld. De eerste spelers die (publiek) met MR aan de slag gingen waren Mi-crosoft, Meta en Magic Leap.

Nog voor de komst van de HoloLens, kondigde Meta de Meta 1 aan. Meta begon als kickstarter project (Lloyd, 2013) en anderhalf jaar later werden de eerste headsets verzonden (Donovan, 2014).

Microsoft’s HoloLens wordt in januari 2015 voor het eerst aangekondigd. Deze head-set wordt in 2016 uitgebracht voor developers en kost $3000. Later dit jaar begint Meta met het verzenden van de Meta 2, die op een lager bedrag van $1000 zit. Magic Leap laat nog op zich wacht-en en momenteel zijn er dus 2 MR devices verkrijgbaar (de Meta 1 wordt niet meer ver-zonden).

Beide devices werken met sensoren en camera’s die de headsets helpen 3D maps te creëren van de omgeving. Op basis van 3D mapping kan vervolgens een holografische laag worden toegevoegd. De grootste verschillen tussen de devices zijn de field of view, besturing en mobiliteit.

Zo is de field of view van de Meta2, twee keer zo groot als die van de HoloLens. De Ho-loLens werkt draadloos, waar de Meta2 aan een computer moet zijn aangesloten. Tot slot zijn de handbewegin-gen waarmee beide devices worden bestuurd erg verschil-lend. De Meta wordt bestuurt met natuurlijke bewegingen (zoals objecten kunnen om-duwen of verschuiven op de manier dat je dat ook fysiek zou doen) en gebruikt de Ho-loLens slechts een simpele klikbeweging, naast de bloem beweging waarmee het menu geopend kan worden.

Ook andere grote namen, als Google en Apple heb-ben al veel geld gestopt in de ontwikkeling van VR/AR/MR (Drimbau, 2016). Zo heeft Apple in 2015 de AR startup Metaio overgenomen (Miller, 2015). Andere headsets die dit jaar zijn aangekondigd zijn de HP Windows MR Headset Developer Edition en de Acer Windows Mixed Reality Head-set Developer Edition.

Page 18: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

34 35

4.3 Kansen MR voor Virtuele Samenwerkingen

Uit hoofdstuk 3 bleek dat VR conferencing dichterbij komt bij fysieke meetings dan video calls, doordat het een versterkt gevoel van fysiek samen zijn geeft. De onrealistische weergaven van de 3D personen blijkt echter nog een valkuil te zijn voor deze vorm van conferencing..

In 2016 heeft Microsoft een demo gegeven van holopor-tatie. Deze installatie maakt het mogelijk om via de Ho-loLens hologrammen van echte personen in real time af te beelden. De hologram-men die afgebeeld worden in de HoloLens zijn realistisch en representatief voor de ge-bruikers. Deze installatie is nog niet beschikbaar voor de consument maar laat wel zien wat de mogelijkheden van MR zijn.

Ook heeft Microsoft demov-ideo’s over MR en samen-werkingen op afstand uit-gebracht die Microsoft’s toekomst beeld schetsen (Windows, 2016).

Microsoft is de enige speler die holoportatie heeft lat-en zien en er zijn verder ook geen andere applicaties bes-chikbaar waarmee dit kan. Dit maakt holoportatie voor de consument momenteel nog onbereikbaar.

4.4 Conclusie

Het is mogelijk om een hol-oportatie applicatie te bou-wen die realistische en repre-sentatieve 3D modellen van mensen kan weergeven waar-door het voor de gebruiker li-jkt alsof hij fysiek samen is met het hologram. Het concept achter mixed reality is om de illusie te creëren dat de digi-tale laag net zo echt is als de wereld om je heen. Omdat holoportatie met MR zo nóg dichter bij het nabootsen van fysieke meetings kan komen, lijkt het erop dat het de prob-lemen van VR conferencing (niet realistische weergave) kan oplossen en een grote rol kan gaan spelen voor virtuele teams.

Applicaties waarmee hol-oportatie mogelijk is zijn er nog niet, dus alle kansen voor het bouwen van appli-caties als deze liggen er nog. Uiteindelijk zou verwacht kun-nen worden dat dit soort ap-plicaties video calls kunnen vervangen.

Page 19: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

36 37

5. KansenHoloportatieEr zijn nog geen holoportatie applicaties beschikbaar voor de consument en de populariteit van virtuele teams blijft stijgen. Met holoportatie in MR vervagen de nadelen die VR conferencing ondervindt ten opzichte van face to face meetings. Dit lijkt kansen te bieden voor een holoportatie applicatie. In dit hoofdstuk wordt antwoord gezocht op de vraag voor welke doeleinden deze soort applicatie kan worden ingezet voor huidige samenwerkingen van Greenhouse Group én over welke functionaliteiten deze applicatie moet beschikken.

Applicatie doeleinden

Applicatie Functionaliteiten

5.1

5.2

Greenhouse Group is een bedrijf met klanten als Vodafone, ING en Media Markt. Deze zijn vaak gevestigd in de randstad, wat niet naast de deur ligt. Ook heeft het partners als Facebook, wat is gevestigd in Londen en sinds de overname door Group M, lijkt Greenhouse Group internationaler te gaan samenwerken. Hoe zijn al deze samenwerkingen precies? En hoe kan de holopor-tatie applicatie hierin iets betekenen? Om de antwoorden te vin-den op deze vraagstukken zijn er interviews afgenomen onder de werknemers. Voorafgaand aan de interviews is er een demovideo (figuurXdemovideo) getoond om uit te leggen wat een holopor-tatie applicatie inhoudt.

Page 20: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

38 39

5.1 Applicatie Doeleinden

Voor welke doeleinden kan de applicatie worden ingezet voor hu-idige samenwerkingen van Greenhouse Group?

Geïnterviewde 4 (Bijlage 11: Interview 4) werkt nauw samen met Group M, waarvan het kantoor in Amsterdam geves-tigd zit. Group M plant werk in voor Greenhouse Group, wat Greenhouse Group vervol-gens uitvoert. De geïnter-viewde geeft aan dat hij bin-nen deze samenwerking zelf één keer per week richting Amsterdam gaat, maar dat de meesten van het team de mensen in Amsterdam maar één keer per jaar zien. Hier lijkt ruimte voor verbetering, vooral wanneer het aankomt op de onderlinge relaties tus-sen Greenhouse Group en Group M. De geïnterviewde zegt dat dit echter ook geldt voor contact met klanten.

Volgens geïnterviewde 3 (Bijlage 10: Interview 3) ligt het aan de klant en aan hoe be-langrijk meetings zijn of een meeting fysiek, of via een vid-eo call plaatsvindt. De voorke-ur heeft volgens de geïnter-viewde nog altijd de fysieke meeting, omdat je dan de re-acties van de klant beter kan zien maar dat zijn natuurlijk wel meer kosten voor de klant wanneer er reistijd bij komt ki-jken. De geïnterviewde geeft aan dat er regelmatig video calls plaatsvinden, zo’n 1 keer in de 2 weken. Dit komt om-dat de meeste klanten in de randstad zitten en dat is toch een eind weg.

“Wanneer je daadwerkelijk zo een gesprek met iemand kan voer-en dan denk ik dat je veel beter tot elkaar kunt komen en dat je

veel meer van elkaar kunt leren.”(Bijlage 11: Interview 4) refererend naar de demovideo

ConclusieDe holoportatie applicatie kan van toegevoegde waarde zijn voor contact met klanten, productie partners en Group M. De meesten hiervan zijn gevestigd in de randstad en sommige partners in het buitenland en veel contact gebeurd virtueel. De applicatie zal naar verwachting vooral bijdragen in het opbouw-en en onderhouden van de relaties binnen deze samenwerkin-gen. Eventueel kan de applicatie reistijd besparen wanneer een fysieke meeting kan worden vervangen door een holoportatie meeting.

Page 21: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

40 41

5.2 Applicatie Functionaliteiten

Over welke functionaliteiten moet de applicatie beschikken?

Een belangrijke conclusie uit hoofdstuk 3 is dat face-to-face meetings nog steeds het meest relevant zijn, omdat er dan oogcontact gemaakt kan worden én lichaamstaal beter overgedragen kan worden. Geïnterviewde 2 (Bijlage 9: In-terview 2) beaamt dit en zegt dat er in fysieke ontmoetin-gen echt gezien kan worden hoe iemand reageert, omdat dan lichaamstaal gezien kan worden, waar je vaak meer uit kan opmaken.

Volgens geïnterviewde 1 (Bi-jlage 8: Interview 1) wordt bij video calls vaak de functie ge-bruikt om een scherm te del-en zodat het makkelijker is om iets te presenteren. Geïnter-viewde 4 (Bijlage 11: Interview 4) geeft aan dat features als bijvoorbeeld het kunnen up-loaden van een PDF bestand een grote toegevoegde waarde kan hebben aan de applicatie. Het presenteren van werk bleek ook uit hoofd-stuk 3 een belangrijke specifi-catie te zijn.

“Het moment waarop het fijn is om een klant te zien, is als je iets presenteert.”

(Bijlage 10: Interview 3)

Omdat de opdracht vanu-it Greenhouse Group is om een applicatie te bouwen die één-op-één meetings kan fa-ciliteren in MR, lag de focus in het interview op één-op-één meetings. Na een aantal in-terviews afgenomen te heb-ben leek er echter geen vraag te zijn naar een applicatie die ontmoetingen tussen slechts twee personen faciliteert.

Volgens de geïnterviewde (Bijlage 10: Interview 3) zijn er eigenlijk altijd wel meerdere mensen aangehaakt bij een meeting. Ook dit punt werd al besproken in hoofdstuk 3.

“Nee, dat één-op-één is niet heel relevant.”

(Bijlage 10: Interview 3)

Conclusie

Meetings zijn bijna altijd met meerdere personen, vooral wanneer het om contact met klanten gaat. Vandaar dat de applicatie door meerdere personen tegelijk zou moeten kunnen worden gebruikt (groepsgesprekken).

Het kunnen presenteren van werk is een must. De voornaamste reden van video calls of fysieke meetings is namelijk voor het pre-senteren van werk. Via de applicatie moet daarom werk kunnen worden gedeeld, bijvoorbeeld door een PDF up te loaden.

Het is erg belangrijk dat de applicatie de emoties van de gebruik-ers kan weergeven, zodat deze overgebracht kunnen worden. Lichaamstaal en oogcontact zijn hierbij de kernbegrippen waar-van de overdracht niet kan ontbreken. Als dit werkt, zal het naar alle waarschijnlijkheid makkelijker zijn om elkaar te begrijpen en om relaties op te bouwen, dan via video calls en dán zal het toe-gevoegde waarde hebben ten opzichte van video calls.

(Voor de uitgebreide bevindingen van de afgenomen interviews wordt doorverwezen naar Bijlage 11: Bevindingen Interviews)

Page 22: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

42 43

6. Ontwikkelen van de

ApplicatieUit het vorige hoofdstuk is gebleken dat een holoportatie appli-catie toegevoegde waarde kan hebben voor samenwerkingen van Greenhouse Group. In dit hoofdstuk wordt besproken hoe deze applicatie het best ontwikkeld kan worden. De focus van dit hoofdstuk ligt op de 3D weergave van personen en hoe deze is verwezenlijkt. Hiervoor is gekozen omdat dit het gene is wat het grootste verschil maakt tussen holoportatie en VR conferencing. Ook de gebreken van video calls (geen oogcontact, lichaamstaal niet goed aflezen) kunnen door een goede 3D weergave worden opgelost. Door het korte tijdsbestek is enkel de ontwikkeling van de gezichtsanimaties onderzocht.

Requirements

Aanpak

6.1

6.2

Prototype 1

Prototype 2

6.3

6.4

Conclusie6.5

6.1 Requirements

6.1.2 Functionele EisenZoals geconcludeerd in hoofdstuk 5, moet de applicatie door meerdere personen tegelijk worden kunnen ge-bruikt (groepsgesprekken). Via de applicatie moet werk kunnen worden gedeeld (presenteren). Het is erg belan-grijk dat de applicatie de emoties van de gebruikers kan weergeven, zodat deze overgebracht kunnen worden naar de gebruiker die aan de andere kant van de ‘lijn’ zit. Lichaamstaal en oogcontact zijn hierbij de kernbegrip-pen waarvan de overdracht niet kan ontbreken.

6.1.1 Technische EisenDe applicatie zal worden ingezet voor samenwerkingen van Greenhouse Group. Deze zal schaalbaar moeten zijn én inzetbaar moeten zijn voor meerdere partijen. Dit betekent o.a. dat de aanschaf prijs zo laag mogeli-jk moet blijven. Ook is mobiliteit een belangrijke factor, omdat het voor werknemers belangrijk is dat de appli-catie makkelijk overal en altijd gebruikt kan worden. In de ideale vorm is er dus geen of zo min mogelijk extra hardware nodig om de applicatie te laten werken, in te-genstelling tot Microsoft’s installatie.

Page 23: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

44 45

6.2 Aanpak

Stel, we willen dat Jan (Figuur 10), geholoporteerd wordt naar Piet. Dit kan op twee manieren gerealiseerd worden:

6.2.1 Ontwikkelingsmogelijkheden

Optie 1 (Microsoft’s manier)Jan wordt door 3D camera’s om zich heen opgenomen, deze data wordt gecon-vergeerd naar 3D beeld én vervolgens live doorgestuurd naar Piet zijn HoloLens. Dit gebeurt ongeveer dertig keer per seconde, om het beeld vloeiend te laten lopen.

Figuur 10: Uitleg Voorbeeld

Er zal worden ontwikkeld in Unity. Unity is een game development platform, wat gebruikt wordt voor de ontwikkeling van 2D & 3D computerspellen én VR, AR en MR applicaties. Development voor de HoloLens vereist Unity (Klint, 2016).

Er zijn verschillende manieren waarop de applicatie kan worden gebouwd. In dit hoofdstuk worden deze manieren besproken en uitgelegd welke keuzes hierin zijn gemaakt voor het ontwikkelen van de applicatie. Voor extra toelichting van deze manieren wordt verwezen naar Bijlage 13: Mensen als digitale 3D modellen.

Optie 2Er wordt een gerigged 3D model, dat Jan moet repre-senteren, voor Piet gezet, wat hij kan zien door de HoloLens. Vervolgens worden de bewe-gingen die Jan maakt gede-tecteerd, en overgenomen door het 3D model dat voor Piet staat.

Het voordeel van de eerste manier is dat het maken van een 3D model, het riggen van het 3D model en het animer-en worden ontweken. Voor deze applicatie moet iedere gebruiker echter een instal-latie installeren en dat staat nog los van het feit dat er veel computerkracht nodig is om het te laten werken. Omdat deze manier niet kan voldoen aan vooropgestelde eisen: lage prijs én mobiliteit, is er voor de tweede manier ge-kozen: waarbij slechts de data van de bewegingen live wordt doorgestuurd, i.p.v. een ge-heel 3D model.

Om dit te kunnen realiseren zijn er drie dingen nodig: een 3D model dat Brian represen-teert, sensoren die zijn bewe-gingen kunnen detecteren én software die vervolgens op basis hiervan het 3D model animeert.

6.2.2 Gekozen Aanpak

Menselijke 3D modellenOmdat de applicatie wordt gebruikt voor zakelijke doe-leinden is er gekozen om ernaar te streven dat de 3d modellen in de applicatie zo realistisch mogelijk zijn. Een gevaar wat hierbij komt kijken is de uncanny valley. De un-canny valley theorie omschri-jft de verhouding van realisme en acceptatie, met betrekking tot humanoide robots maar is ook toe te passen op menseli-jke 3D modellen in games of films. Naarmate een robot realistischer wordt, wordt de acceptatie ook hoger, tot op het punt dat de robot bijna in menselijke staat is. Dan wordt de acceptatie opeens juist minder en dit wordt de un-canny valley genoemd (Figuur 11) (Mori, 1970).

Page 24: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

46 47

Figuur 11: Uncanny Valley

De technologie om realis-tische menselijke 3D model-len te maken is de laatste jaren echter enorm vooruit gegaan, waardoor de uncanny valley lijkt te kunnen worden ontste-gen. In de filmindustrie lijkt het probleem al te zijn opge-lost, denk hierbij aan films als Avatar of The Curious Case of Benjamin Button, waar 3D modellen succesvol de plaats innemen van echte acteurs.

De game industrie lijkt echter nog achter te lopen, maar de technologie lijkt ook oploss-ing voor daar te gaan bieden. Zo is Digital Ira, een digitale acteur, volgens Perry (2014) de uncanny valley al voorbij. De techniek achter Digital Ira geeft hoop aan de game industrie. Met deze techniek zou de uncanny valley ver-leden tijd kunnen worden. Vol-gens Jen-Hsun Huang, CEO of Nvidia, is als iets moment-eel in de techniek mogelijk is, het in praktijk in minder dan 10 jaar is in te zetten (Perry, 2014).

Wanneer er wordt gewerkt met de juiste technieken om menselijke 3D modellen te maken, kan de uncanny valley in de nabije toekomst hoogst-waarschijnlijk dus worden overbrugt voor de game in-dustrie. De holoportatie ap-plicatie valt onder deze indus-trie.

Omdat er door ons niet wordt beschikt over de middelen om op een professionele manier een 3D karakter te ontwikkel-en, zoals bijvoorbeeld Digital Ira (Seymour, 2013), is gekozen om voor de ontwikkeling van het prototype gebruik te maken van een programma waarmee in een grafische in-terface 3D modellen kunnen worden gemaakt.

Page 25: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

48 49

6.3 Prototype 1

Omdat er onder de andere teamleden al enige voorkennis was is er snel gestart met de ontwikkeling van het prototype. Hiervoor is gehandeld vanuit hun eigen ervaring. In dit hoofdstuk wordt be-handeld hoe het eerste prototype tot stand is gekomen en hoe deze is ontwikkeld. Figuur 12 laat de stappen zien die zijn gemaakt om tot het uiteindelijke prototype te komen (de groene gedeeltes zijn mijn verantwoordelijkheid geweest, in dit hoofdstuk worden deze stappen toegelicht.

Om het 3D model te creëren is gekozen voor het gebruik van Makehuman: een programma waarmee je 3D karakters kunt mak-en én automatisch kunt riggen. Hiervoor is gekozen omdat éen van de projectleden al voorkennis had van het programma. Modellen gemaakt met dit programma kunnen geëxporteerd worden naar Blender, waar het model gefinetuned kan worden. Ook kan hier op basis van een low-poli- en high-poli model een normal map worden gecreëerd. Een normal map geeft aan hoe het licht moet vallen op een 3D model. Dit wordt gedaan zodat het low-poli model (weinig data) in de applicatie kan worden gebruikt, maar dat de belichting van het high-poli model (veel data) kan worden toegepast, zodat het de illusie wekt van het high-poli model. Vervolgens is het mod-el geëxporteerd naar Unity, waar het model wordt aangekleed met texturen. De texturen worden mee geëxporteerd uit Makehuman, maar wil je andere texturen dan de basis textuur (bijvoorbeeld an-dere haarkleur), moet je deze eerst aanpassen in Photoshop.

Figuur 12: Eerste Prototype

Om de bewegingen in het gezicht te kunnen aflezen, is gebruik gemaakt van de Raz-er Stargazer. Deze webcam is relatief goedkoop in de aan-schaf (€100) óf is zelfs al terug te vinden in sommige nieuwe laptops, wat de technologie vrij toegankelijk maakt. Deze webcam is gekozen omdat deze beschikt over de 3D facetracking library van Re-alSense, waarmee gezichts-bewegingen kunnen worden gedetecteerd.

Met de data die de facetrack-ing binnenkrijgt, wordt het 3D model geanimeerd. Er is gekozen om de software hiervoor zelf te schrijven en geen bestaande software te gebruiken, omdat dit limi-taties kan hebben, wanneer we aanpassingen of uit-breidingen willen maken.

Tot slot is de applicatie geëx-porteerd naar de HoloLens (Figuur 13).

Figuur 13: Video Eerste Prototypehttps://youtu.be/dJwvbu3ODMs

Page 26: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

50 51

6.4 Prototype 2

Tijdens de ontwikkeling van het eerste prototype, is besloten onderzoek te doen naar andere manieren om de applicatie te ontwikkelen. Hier is voor gekozen omdat de ontwikkeling van de eigen software die het 3D model live animeert ingewikkelder was dan vooraf gedacht. Figuur 14 laat de stappen zien hoe het tweede prototype is gebouwd.

Na onderzoek naar facemotion software is geconcludeerd dat voor het live animeren van het 3D model het beste Faceware ge-bruikt kan worden. Deze software wordt gebruikt voor animaties in games als Call of Duty. Faceware heeft een Unity plugin, waarmee live facetracking data verstuurd kan worden én verwerkt kan worden in het 3D model in Unity. Hiervoor is een character setup bestand nodig, wat aangemaakt kan worden in Unity. Daarnaast werkt Faceware met een gewone camera (webcam), wat het toe-gankelijker maakt voor gebruik. Lees in Bijlage 14: Facecapture welke software nog meer is onderzocht.

Na onderzoek (Bijlage 15: Characterbuilding) is besloten dat 3D modellen voor de applicatie het best met Fuse gemaakt kunnen worden. Fuse geeft namelijk naast een auto-rig functie, de mogeli-jkheid om blendshapes toe te voegen. Deze blendshapes maken de character setup voor Faceware gebruiksvriendelijker. Daarnaast kun je in Fuse zelf texturen wijzigen, zo hoeven dus niet achteraf in Photoshop de texturen handmatig te worden aangepast.

Dit prototype is uitgewerkt tot Unity applicatie en door tijdsgebrek niet doorgevoerd naar de HoloLens (Figuur 15).

Figuur 14: Eerste Prototype

Figuur 15: Video Tweede Prototypehttps://vimeo.com/221151235

Page 27: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

52 53

De beste manier om een persoon te holoporteren is door een gerigt 3D model te gebruiken, dat je vervolgens animeert op de input die je krijgt van iemands bewegingen. Dit is omdat er dan relatief weinig data verstuurd hoeft te worden én omdat er mind-er hardware nodig is om slechts de bewegingen te detecteren.

Voor nu lijkt de uncanny valley nog iets waarvoor opgepast moet worden, maar er zijn al voorbeelden te vinden die de uncanny valley overstijgen. Dit betekent hoogstwaarschijnlijk dat het in de nabije toekomst mogelijk zal zijn om realistische 3D modellen te gebruiken die de uncanny valley overbruggen.

De manier om aan zo’n realistisch 3D model te komen is door een professionele 3D scan te maken van een persoon, wat vervolgens wordt gerigt. Voor nu is gekozen om te werken met het programma Fuse, dit is gratis software wat het maken van een gerigt 3D model mogelijk maakt in een grafische interface.

Om iemands gezichtsbewegingen te detecteren is er face-tracking software nodig. Vervolgens moet de facetracking data worden vertaald naar animaties. Software zelf hiervoor schrijven is mogelijk maar kost veel tijd en is ingewikkeld. Vandaar dat er speciale bedrijven zijn die deze software (betaalbaar) beschik-baar stellen. De beste oplossing die is gevonden is het program-ma Faceware. Een voordeel van deze software is dat het werkt met een normale webcam.

6.5 Conclusie

7. De Applicatiein de Praktijk

In het vorige hoofdstuk zijn de eisen van de applicatie vastgesteld en zijn er prototypes ontwikkeld. In dit hoofdstuk wordt de appli-catie op verschillende manieren getest om een indicatie te geven over hoe de applicatie in de praktijk zal bevallen.

Testen met het Prototype

Menselijke Hologrammen

7.1

7.2

Conclusie7.3

Page 28: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

54 55

7.1 Testen met het Prototype

Tijdens de DTW 2017 is een demo gegeven van het eerste pro-totype. De Dutch Technology Week is een jaarlijks event in Ein-dhoven waar technologie centraal staat en waar een programma wordt geboden vol tentoolstellingen, presentaties en lezingen. Rond de zestig mensen hebben deze demo geprobeerd. Alle ge-bruikers is de vraag gesteld om een enquete in te vullen, waarvan het doel was om erachter te komen hoe er tegen een holoportatie applicatie wordt aangekeken. Uiteindelijk hebben 20 gebruikers deelgenomen aan de test.

Er wordt verwacht dat het prototype nog verbeteringen moet ondergaan wanneer het aankomt op de bewegingen in het gezicht en het lichaam en zo ook op de overdracht van emoties (dit was o.a. de reden waarom het tweede prototype is ontwikkeld).

Maar liefst 65% van de ondervraagden ziet zichzelf deze applicatie in de toe-komst zeker gebruiken. De

overige 35% antwoordde ‘misschien’ op de vraag of ze zichzelf in de toekomst deze applicatie zien gebruiken, er waren dus géén negatieve reacties. Veel werd er aange-geven dat de kwaliteit van de gezichtsbewegingen van de projectie moet verbeteren (60%). Ook de kwaliteit van de overdracht van emoties (55%) en lichaamsbewegingen (40%) waren verbeterpunten die veel genoemd werden.

“Body language vormt 80% van de communicatie. Dat kan deze applicatie onderscheidend maken van simpele beeldschermen.”

(Bijlage 16: Usertest Prototype)

Figuur 16: Testresultaten (Bijlage 16)

30% had tijdens de demo het gevoel dat hij/zij met een echt persoon aan het communic-eren was, maar een meerder-heid van 45% had dit gevoel niet. Hieruit valt op te merken dat de geloofwaardigheid van het 3D model behoorlijk per-soonsgebonden is, aangezien de resultaten zo ver uiteen liggen.

Een ander punt dat werd ge-noemd was de beperkte field of view van de HoloLens. Er werd aangegeven dat een groter projectievlak de appli-catie mogelijk kan verbeteren (bijlage 16: Usertest Proto-type). De complete resultat-en vindt je in Bijlage Usertest Prototype.

Figuur 17: Testresultaten (Bijlage 16)

Figuur 18: Testresultaten (Bijlage 16)

Page 29: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

56 57

7.2 Menselijke Hologrammen

In hoofdstuk 7.1 is onderzocht hoe de holoportatie applicatie bev-alt. 100% van de testpersonen heeft aangegeven zichzelf de ap-plicatie in de toekomst zeker of misschien zien te gebruiken. Wel waren er verbeterpunten op te merken. Zo lag er vooral veel kans voor verbetering bij de kwaliteit van gezichts- en lichaamsbewe-gingen en bij de overdracht van emoties.

De vraag is of de bovenge-noemde punten überhaupt geloofwaardig te verwerken zijn in menselijke 3D mod-ellen en wat gebruikers dan zouden vinden van deze hol-ogrammen in MR. Om dit te testen is voor een alternatieve manier gezocht, omdat het prototype niet aan de eisen voldoet van een realistisch hologram (representatieve gezichts- en lichaamsbewe-gingen).

Een applicatie die momen-teel beschikbaar is voor de HoloLens is Actiongram. Ac-tiongram biedt een selectie van 3D modellen aan, die je vervolgens als hologrammen in de ruimte kunt plaatsen. Er zijn ook menselijke hologram-

-men, die een voorgepro-grammeerde animatie kun-nen afspelen. Omdat dit op het moment één van de meest realistische hologrammen zijn die beschikbaar zijn in de Ho-loLens, is er gekozen om met deze hologrammen te testen. De kwaliteit van de holo-grammen is alsnog behoorlijk laag. Dit komt waarschijnlijk doordat de HoloLens pas het eerste MR device op de markt is en naar verwachting zal de kwaliteit in toekomstige MR devices verbeteren.

Het doel van de usertest is om erachter te komen welke mening er over het algemeen is over menselijke hologram-men en hoe ‘echt’ deze aan-voelen.

Tijdens de test krijgt het testpersoon een HoloLens opgezet en wordt hij in een ruimte gezet waar zich menselijke hologrammen bevinden (Figuur 19). Hier worden de instructies gegeven om de animaties af te spelen en om de hologrammen heen te lopen. Dit heeft per testpersoon gemiddeld 10 minuten geduurd. Vervol-gens is er een enquete afgenomen onder de testpersonen, waarin een aantal stellingen zijn voorgelegd. Deze usertest is afgenomen onder 10 werknemers van Greenhouse Group.

Figuur 19: Video Menselijke Hologrammen Testhttps://youtu.be/uzd_mZUruaI

Page 30: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

58 59

Uit de test blijkt dat 100% van de testpersonen de emoties van het hologram realistisch vindt, 90% vindt dat de bewe-gingen van het hologram re-alistisch zijn en opnieuw 90% vindt dat het hologram real-istisch is wanneer het praat. Dit geeft aan dat de verbe-terpunten voor het prototype, die in 7.1 zijn geconcludeerd, wel degelijk geloofwaardig te verwerken zijn in menselijke hologrammen.

Slechts 30% van de testper-sonen heeft het gevoel dat het hologram een echt per-soon is. Een andere 30% heeft dit gevoel níet en 40% is hier neutraal over. Weer blijkt dat de geloofwaardigheid van het hologram erg varieert.

ResultatenDe testpersonen is gevraagd wat er verbeterd moet worden om de ervaring echter te mak-en. Velen antwoordden hierop met dat interactie waarschijn-lijk een grote rol kan spelen in de geloofwaardigheid. Ook werd opnieuw het vergroten van de field of view genoemd, dit werd genoemd door ge-bruikers die voor de eerste keer de HoloLens op hadden. De kwaliteit van het 3D model werd slechts door 10% als ver-beterpunt opgenoemd.

Figuur 18: Testresultaten (Bijlage: 20)

Figuur 19: Testresultaten (Bijlage 21)

7.3 Conclusie

Wat er volgens de testpersonen miste in het prototype was de kwaliteit van bewegingen en het kunnen aflezen van emoties. In de hologrammen van Actiongram waren deze punten wel succesvol geïmplementeerd. Volgens de tweede usertest bleek namelijk dat menselijke hologrammen realistisch kunnen overkomen als het aankomt op het maken van bewegingen, emoties tonen en praten.

Echter had slechts 30% het gevoel dat het hologram een echt per-soon was. Wat de hologrammen miste volgens de testpersonen was de interactie met de gebruiker. Hieruit is op te maken dat het toevoegen van interactie betekent dat het hologram meer als een echt persoon aanvoelt. Dit geeft een indicatie dat de applicatie, wanneer deze representatieve weergaves kan geven van de ge-bruikers, in de praktijk zal bevallen.

De beperkte field of view lijkt niet bij te dragen aan de geloofwaar-digheid van menselijke hologrammen, al werd dit voornamelijk gezegd door mensen die de HoloLens voor de eerste keer ge-bruikten. Dit kan betekenen dat de field of view ook iets kan zijn waar simpel weg aan gewend moet worden.

Page 31: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

60 61

8. Conclusies en Aanbevelingen

Hoe kan een holoportatie applicatie met mixed reality iets toevoe-gen aan de communicatie binnen samenwerkingen in Greenhouse Group?

Conclusies

Aanbevelingen

8.1

8.2

8.1 Conclusies

Een holoportatie applicatie die realistische 3D modellen van mensen kan weergeven, die representatief bewegen op input van de gebruiker, kan naar verwachting Greenhouse Group’s relaties met klanten, partners en Group M verbeteren, wat kan helpen deze samenwerkingen te verbeteren. Deze applicatie moet te-vens de mogelijkheid bieden om werk te kunnen presenteren én groepsgesprekken te kunnen voeren. De applicatie zal, wanneer deze voldoet aan de bovengestelde eisen, dichterbij face-to-face meetings komen dan teleconferencing en VR conferencing en zal voor Greenhouse Group als vervanging kunnen dienen van video calls. De grote vraag is of de applicatie fysieke meetings kan gaan vervangen. Wanneer dit laatste het geval is, kan de applicatie ook reistijd besparen, wat relevant kan zijn voor Greenhouse Group.

Het ontwikkelen van een applicatie als deze is haalbaar. Profes-sionele technologie laat het toe om realistische menselijke 3D modellen te maken én er is software beschikbaar om deze 3D modellen live te animeren op basis van menselijke input. Wel kost het creëren van deze 3D modellen geld en tijd, al is dit proces per gebruiker maar één keer nodig. Gezichtsbewegingen zijn te de-tecteren met een simpele webcam, wat de applicatie goedkoop, schaalbaar en mobiel maakt in gebruik. Menselijke hologrammen kunnen emoties en lichaamstaal overbrengen, wat ze realistisch maakt. De kwaliteit van de hologrammen in de HoloLens is niet zo hoog, maar dit leek volgens usertests weinig consequenties te hebben voor de beleving. Interactie met deze hologrammen zal waarschijnlijk leiden naar meer geloofwaardigheid, wat betekent dat de hologrammen aan zullen voelen als echte personen.

Page 32: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

62 63

8.2 Aanbevelingen

Op dit moment is er nog geen interactie tussen de twee gebruikers die het prototype gebruiken. Er zal een manier gevonden moeten worden waarop alle twee de gebruikers een hololens op kunnen hebben én elkaar kunnen zien. Wanneer dit werkt zal er gekeken kunnen worden naar de detectie en animatie van lichaamsbewe-gingen.

Voor het maken van 3D modellen raad ik Fuse aan en voor het live animeren van het gezicht kan het beste het programma Faceware worden aangeschaft. In de toekomst zou er geïnvesteerd kunnen in het maken van realistischere 3D modellen. Hier zijn bedrijven voor die dit doen.

Tot slot zal ook nog een functie moeten worden geïmplementeerd die het presenteren van werk mogelijk maakt. Hiervoor kan gekek-en worden naar hoe bijvoorbeeld VR social networks dit doen.

Page 33: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

64 65

Evaluatie

De samenwerking in de groep verliep naar mijn mening niet altijd even soepel. Ik vond het op het begin van het traject moeilijk om mijn draai te vinden binnen de projectgroep. De andere stagiaires zijn alle drie Software studenten en ik merkte dat zij sommige dingen anders aanpakten dan dat ik dat zou doen. Zo is er bijvoorbeeld me-teen begonnen met bouwen aan het prototype, zonder dat er eerst onderzoek is gedaan naar de mogelijkheden hierin. Ik zei hier af en toe wel wat van, maar omdat het bouwen vooral in hun handen lag en ik zelf voornamelijk bezig was met onderzoek, liet ik dit de eerste weken een beetje gaan. Toen ik na een aantal weken merkte dat het eerste prototype niet zo soepel werkte als gehoopt heb ik mijn eigen plan getrokken en zelf onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. Waar ik uiteindelijk zelf succesvol een tweede prototype mee heb gebouwd, wat veel beter werkte dan het eerste prototype. Achteraf had ik dit echter eerder moeten doorzetten en meer mijn best moet-en doen op één lijn te komen/blijven met de andere projectleden. Ik denk dat we veel effectiever hadden kunnen samenwerken en meer hadden kunnen bereikt. Dat vind ik achteraf wel jammer. Wel ben ik blij dat ik toch door heb gezet en ben geslaagd in het maken van het tweede prototype.

Verder had ik graag meerdere kleine prototypes gemaakt. Bijvoor-beeld prototypes van 3D scans van mensen. Eventueel deze prober-en te riggen en kijken wat daar allemaal mee lukt. Nu is de technische scope behoorlijk beperkt gebleven, namelijk tot het live animeren van een 3D gezicht, terwijl er heel veel meer mogelijkheden lagen. Zo bijvoorbeeld ook in lichaamsbewegingen of in interactie binnen mixed reality.

Al met al ben ik wel heel tevreden over het onderzoek en heb ik het het afgelopen half jaar erg naar me zin gehad. Ik vind het heel vet om met deze nieuwe technologie te hebben gewerkt nu mixed reality nog in de kinderschoenen staat. Ik weet zeker dat een applicatie als deze er op een gegeven moment aankomt en dan is het toch heel tof dat je hier vanaf het begin bij bent geweest.

Page 34: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

66 67

Literatuurlijst

Cisco. (2009, 26 juni). Cisco Study Finds Telecommuting Significantly Increases Employee Productivity, Work-Life Flexibility and Job Satisfaction. Geraadpleegd van https://newsroom.cisco.com/press-release-content?articleId=5000107CultureWizard. (2016). Trends in Global Virtual Teams. Geraadpleegd van http://cdn.culturewizard.com/PDF/Trends_in_VT_Report_4-17-2016.pdfCURTIN, K. (2017, januari). Mixed Reality will be most important tech of 2017. Geraadpleegd van https://thenextweb.com/insider/2017/01/07/mixed-reality-will-be-most-important-tech-of-2017/#.tnw_73FnDPREDonovan, J. (2014, 18 september). Meta 1 Augmented Reality Glasses Are Dragging Us Into A VR Future. Geraadpleegd van https://techcrunch.com/2014/09/18/meta-1-augmented-reality-glasses-are-dragging-us-into-a-vr-future/Drimbau, V. (2016, 28 maart). Why Virtual & Augmented Reality is the next big thing. Geraadpleegd van https://medium.com/vr-ar-design/why-virtual-augmented-reality-is-the-next-big-thing-7ef9154d34b2Dubberke, S. (2010, 24 mei). RW3 Survey Finds 40% Of Virtual Teams Underperform. Geraadpleegd van https://www.rw-3.com/blog/2010/05/rw3-survey-finds-40-of-virtual-teams-underperformEdinger, S. (2012, 24 augustus). Why Remote Workers Are More (Yes, More) Engaged. Geraadpleegd van https://hbr.org/2012/08/are-you-taking-your-people-forFitzsimmons, M. (2017, 5 juni). AR you ready? Here’s why Apple can win augmented reality. Geraadpleegd van http://www.techradar.com/news/ar-you-ready-heres-why-apple-can-win-augmented-reality?utm_content=buffer8feea&utm_medium=social&utm_source=facebook&utm_campaign=buffer-trfbHistory Of Virtual Reality. (2017, 13 juni). Geraadpleegd van https://www.vrs.org.uk/virtual-reality/history.htmlHoek, C. van. (2011, 14 oktober). Microsoft rondt overname Skype af. Geraadpleegd van http://www.nu.nl/internet/2641380/microsoft-rondt-overname-skype-af.html Hollerer, T., & Schmalstieg, D. (2016, 10 juni). A Brief History of Augmented Reality. Geraadpleegd van http://www.informit.com/articles/article.aspx?p=2516729&seqNum=2 Humphries, M. (2016, 28 maart). Holoportation: Microsoft creates living memories with virtual 3D teleportation. Geraadpleegd van https://www.geek.com/microsoft/holoportation-microsoft-creates-living-memories-with-virtual-3d-teleportation-1650777/Klint, L. (2016, 8 juni). Getting Started with Microsoft HoloLens Development. Geraadpleegd van https://www.sitepoint.com/getting-started-with-microsoft-hololens-development/LAHOUTIFARD, D. (2011, 7 maart). Ten Challenges 3D Virtual Meeting Platforms Face in Corporations. Geraadpleegd van http://www.hypergridbusiness.com/2011/03/ten-challenges-3d-virtual-meeting-platforms-face-in-corporations/Levski, Y. (z.j.). 15 Virtual Reality Trends We’re Predicting for 2017. Geraadpleegd van https://appreal-vr.com/blog/15-virtual-reality-trends-2017/Liverpool FC. (2013, 1 augustus). FIFA 14 | Liverpool 3D Team Head Scan [Video]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=ZBIjwU6EbOALloyd, C. (2013, 17 mei). Meta 1 augmented reality headset fully detailed on Kickstarter. Geraadpleegd van https://www.slashgear.com/meta-1-augmented-reality-headset-fully-detailed-on-kickstarter-17282582/Merel, T. (2017, 11 januari). The reality of VR/AR growth. Geraadpleegd van https://techcrunch.com/2017/01/11/the-reality-of-vrar-growth/Miller, R. (2015, 28 mei). Apple Acquires Augmented Reality Company Metaio. Geraadpleegd van https://techcrunch.com/2015/05/28/apple-metaio/Mulder, P. (2013, 14 oktober). Communicatie model van Albert Mehrabian [Illustratie]. Geraadpleegd van https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/communicatie-model-mehrabian/Mori, M. (1970). Bukimi no tani (the uncanny valley). Energy, 7, 33-35.Mundy, J. (2017, 9 januari). What is Project Tango? Google’s AR tech explained. Geraadpleegd van http://www.trustedreviews.com/news/what-is-project-tangoOffice Team. (2016, 14 juni). The future of video conferencing—3 trends breathing new life into a decades old industry. Geraadpleegd van https://blogs.office.com/2016/06/14/the-future-of-video-conferencing/Perry, T. S. (2014, 27 mei). Digital Actors Go Beyond the Uncanny Valley. Geraadpleegd van http://spectrum.ieee.org/computing/software/digital-actors-go-beyond-the-uncanny-valleySeymour, M. (2013, 25 november). The Art of Digital Faces at ICT – Digital Emily to Digital Ira. Geraadpleegd van https://www.fxguide.com/featured/the-art-of-digital-faces-at-ict-from-digital-emily-to-digital-ira/Smith, C. (2017, 19 april). 80 Incredible Pokemon Go Statistics and Facts (April 2017). Geraadpleegd op 6 mei, 2017, van http://expandedramblings.com/index.php/pokemon-go-statistics/Turnhout, K. van. (2015, 21 december). CMD Methods Pack [Illustratie]. Geraadpleegd van http://cmdmethods.nl/more-info.htmlVan Lier, H. (2012, 9 oktober). Msn gaat gemist worden, maar alleen uit nostalgie. Geraadpleegd van http://www.volkskrant.nl/media/msn-gaat-gemist-worden-maar-alleen-uit-nostalgie~a3345260/Windows. (2016, 1 juni). Windows Mixed Reality: Enabling a World of MR (Narrated) [Video]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=2MqGrF6JaOM

Page 35: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

68 69

Bijlagen

Projectdocument v.2Aline Swinkels

Greenhouse Group Labsvoorjaar 2017

Bijlage 1: Projectdocument

Page 36: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

70 71

Greenhouse Group is een digitale mediapartij gefocust op mar-keting en voortgekomen uit innovatie. Greenhouse Group omvat 3 bedrijven: Blue Mango Interactive, Fresh Fruit Digital en Blossom.

De drie drijfveren van Greenhouse zijn innovation, dedication en fun. Om voorop te blijven lopen op concurrenten houdt Greenhouse zich veel bezig met innovatie. Om innovatie van de grond te krijgen is de afdeling Labs opgericht. Labs onderzoekt wat de impact is van nieu-we technologieën op digitale marketing.

Natuurlijk zijn er meer bedrijven die zich bezig houden met innovatie en nieuwe technieken. VR, AR en MR zijn erg in opkomst en daarom ook aantrekkelijk voor bedrijven om in mee te gaan. Zo is er bijvoor-beeld het Fontys ICT VR lab en nu heeft ook Tilburg University een mixed reality lab geopend. De meeste bedrijven zijn echter nu nog bezig met VR en AR, omdat MR pas net bestaat.

Het Bedrijf

Aanleiding tot opdrachtÉen van de innovatieonderwerpen waar Labs zich mee bezig houdt is nieuwe media en een van de nieuwe technieken die we nu op zien komen is mixed reality. Dit is ook het onderwerp waar ik me mee bezig ga houden. Mixed reality is een concept dat aspecten uit zowel Virtual reality en Augmented reality combineert.

Met de virtual reality techniek wordt een geheel nieuwe werkelijk-heid gesimuleerd, waarin je je met een VR bril in kan bevinden. Zo kun je je 360 graden draaien en kun je ook vaak door de gesimu-leerde omgeving heen lopen. Augmented reality gebruikt de fysieke werkelijkheid en voegt hier op basis van elementen in de omgev-ing een digitale laag aan toe. Deze techniek wordt vaak gebruikt via smartphones of tablets. Een voorbeeld hiervan is Pokemon Go.

Met mixed reality waan je je in de fysiek echte wereld, maar met een toegevoegde digitale laag. De Mixed Reality bril scant de omgeving en zo kunnen er allerlei objecten worden toegevoegd. MR kan overal worden gebruikt, terwijl AR vaak beperkt is tot een aantal objecten (AR werkt bijvoorbeeld met QR codes). Daarnaast werkt MR, in te-genstelling tot AR, met een bril. Het aspect van VR, kunnen verplaat-sen en rondkijken in de gesimuleerde wereld, kan met MR ook. Je kunt zo bijvoorbeeld naar objecten toe, eromheen lopen en er zelfs mee interacteren. bezig met VR en AR, omdat MR pas net bestaat.

De Opdracht

Bijlage 1

Aanleiding tot opdrachtDe opdracht vanuit Labs is om in een half jaar met de Meta2, in mixed reality, een meeting te faciliteren tussen twee mensen die fysiek op twee verschillende locaties zijn. In andere woorden; kun-nen we mensen (virtueel) transporteren zodat ze met elkaar kunnen afspreken (must)?

Eigenlijk dus een soort skype met hologrammen. Indien mogelijk (should have) zouden er ook interactieve objecten kunnen worden toegevoegd waarmee de gebruikers samen kunnen interacteren, zoals een scherm of een 3d model.

Greenhouse wil weten hoe mensen omgaan met mixed reality, om een voorsprong te hebben op concurrentie op het moment dat mixed reality een business wordt. Om dit te exploreren heeft Labs een Meta2 aangeschaft. Omdat de Meta2 pas net voor de consu-ment beschikbaar is, is de levertijd erg lang. Om deze reden werken we, totdat de Meta2 binnen is (wat misschien pas in juni is), met de hololens van Microsoft.

AnalyseDe opdracht vanuit Labs is om in een half jaar met de Meta2, in mixed reality, een meeting te faciliteren tussen twee mensen die fysiek op twee verschillende locaties zijn. In andere woorden; kun-nen we mensen (virtueel) transporteren zodat ze met elkaar kunnen afspreken (must)?

Eigenlijk dus een soort skype met hologrammen. Indien mogelijk (should have) zouden er ook interactieve objecten kunnen worden toegevoegd waarmee de gebruikers samen kunnen interacteren, zoals een scherm of een 3d model.

Greenhouse wil weten hoe mensen omgaan met mixed reality, om een voorsprong te hebben op concurrentie op het moment dat mixed reality een business wordt. Om dit te exploreren heeft Labs een Meta2 aangeschaft. Omdat de Meta2 pas net voor de consu-ment beschikbaar is, is de levertijd erg lang. Om deze reden werken we, totdat de Meta2 binnen is (wat misschien pas in juni is), met de hololens van Microsoft.

Bijlage 1

Page 37: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

72 73

Wat kan holotransportatie met mixed reality toevoegen aan communicatie m.b.t zakelijk contact, ten opzichte van communi-catie over andere middelen zoals bellen, email of Skype?

Ik ga dit onderzoeken binnen de zakelijke contacten van Greenhouse Group.

Hoe is het contact met klanten van Greenhouse Group?Hoe vaak is er contact?Op welke manier vindt dit contact plaats? (email/telefonisch/skype/fysiek)Waarom en wanneer zijn mensen geneigd naar welke methode, bi-jvoorbeeld m.b.t. tijd?

Waarom zijn fysieke zakelijke bijeenkomsten belangrijk? Bijvoor-beeld met klanten of partners.Onderzoeken binnen Greenhouse Group d.m.v. enquêtes / inter-views.Bestaande theorieën over de culturele en sociale aspecten van zake-lijke bijeenkomsten.

Wat zijn de voordelen van meetings in mixed reality ten opzichte van meetings via skype, bellen en email?Wat is het voordeel om van 2d projectie naar 3d projectie te veran-deren?Hoe is de interactie met objecten in een meeting met teletranspor-tatie in mixed reality ten opzichte van traditionele meetings-meth-odes?

Kunnen gesprekken in mixed reality de betrokkenheid en te-vredenheid verhogen ten opzichte van gesprekken met andere digitale middelen?Usertesten. Zelfde verhaal overbrengen met verschillende sociale kanalen.

Bijlage 1

Wat kan holotransportatie met mixed reality toevoegen aan cW-erkzaamheden (scope)

UX design, prototyping, User testing, concepting, onderzoek.

Ik houd me voornamelijk bezig met het onderzoek, maar ik werk ook mee aan het uiteindelijke product. Dit uit zich voornamelijk in het concept en de toepassing van ons product, het UX design van de applicatie. Daarnaast houd ik me ook bezig met het presenteren van het project. Zo maakt ik demo video’s en project presentaties.

Eisen aan de opdrachtEindproducten / opleveringen:onderzoek holotransportatie personen binnen mixed realityconclusie + aanbevelingenwerkend prototype holo transportatie binnen mixed reality

De OpdrachtWe werken met scrum. Deze sprints duren twee weken.

In het begin van het project ben ik vooral bezig met me oriënteren binnen het onderwerp Mixed Reality (bieb). Om een concept op te stellen zal ik onderzoek doen naar wat er allemaal al bestaat binnen het werkveld en hoe ik hier op in kan spelen (veld). Later in het pro-ject kan ik gaan testen, omdat er nu nog geen werkend product is. Aan het product wordt parallel aan mijn onderzoek gewerkt. Als er een eerste prototype staat kan ik het prototype zodanig aanpassen (werkplaats) zodat het klaar is voor mijn eerste usertesten (showroom / lab).

Bijlage 1

Page 38: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

74 75

De Opdracht

Deze planning is puur voor mijn scriptie. Naast mijn scriptie zal ik gedurende de gehele 20 weken ook mee werken aan het daadwer-kelijke prototype.

week 1 t/m 5Opstarten. Inlezen over onderwerp, wat bestaat er al op gebied van mixed reality? Wat bestaat er al op gebied van virtueel 3d commu-nicatie?

week 6 t/m 10onderzoek naar huidige communicatie tussen Greenhouse Group en klanten/partners. onderzoek naar culturele/sociale aspecten van zakelijke bijeenkom-sten(Eerste deelvragen)

week 11 t/m 15voordelen mixed reality ten opzichte van andere middelenusertesten met prototype

week 16 t/m 20usertestenschrijven scriptie

Afspraken rondom communicatie Elke ochtend om 9 uur hebben we een standup met het team. Hierin vertellen we elkaar wat we de dag ervoor hebben gedaan, waar we tegen aan liepen en wat we vandaag gaan doen. Op deze manier blijven we allemaal op de hoogte van waar iedereen mee bezig is en kunnen we elkaar helpen wanneer nodig.

Mijn begeleider Menno Zevenbergen zit bij ons aan het bureau en kijkt regelmatig mee naar onze dagelijkse standups zodat hij op de hoogte blijft van waar we mee bezig zijn en of iedereen nog vooruit kan.

Ik houd mijn afstudeerbegeleider Jessika Wijdeven wekelijks op de hoogte met een korte update over waar ik die week aan heb gewerkt.

Bijlage 1

Éen manier om 3D animaties te maken is door personen ‘simpelweg’ live op te nemen. Dit is ook de manier waarop Microsoft’s holopor-tatie applicatie werkt.

Bijlage 2: Microsoft’s Holoportatie

Om een 3D beeld op te ne-men zijn er een aantal hoge resolutie camera’s mét 3D sensoren nodig, die om de gebruiker heen geplaatst worden. Wanneer al deze camera’s een beeld opnemen, kan deze data gecombineerd worden en wordt er een 3D map gemaakt van alles wat zich in de installatie bevindt (Figuur 1). Deze data moet on-geveer 30 keer per seconden worden geüpdatet om het live beeld soepel te laten zijn. De data kan vervolgens naar de gebruiker aan de andere kant worden verstuurd, zodat deze zichtbaar wordt in de hololens (Figuur 2). Wil je met zijn 2e bellen, is dit allemaal dus 2 maal nodig.

Éen manier om 3D animaties te maken is door personen ‘simpelweg’ live op te nemen. Dit is ook de manier waarop Microsoft’s holopor-tatie applicatie werkt.

Page 39: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

76 77

Eerste versie

Bijlage 3: Demovideo

https://www.youtube.com/watch?v=qFZNwmpxOg8 Deze video is gemaakt in de eerste week om makkelijk het doel van het project te kun-nen presenteren.

Tweede versieDe eerste demo video is in een hele korte tijd gemaakt en was meer bedoeld als manier om in het begin het project te kunnen presen-teren. Een aantal weken later is een tweede, verbeterde, versie ge-maakt. https://youtu.be/rzIWlJxmC7Atatie applicatie werkt.

In een peer-review met Karen Ebert is de video besproken en zijn er tips gegeven over de verbetering van de video. Deze verbeteringen zijn door-gevoerd in de uiteindelijk demovideo:https://vimeo.com/219821999

De eerste e-mail werd al verstuurd in 1971 door Ray Tomlinson, maar pas midden jaren 90 werd mailen populair onder het grote publiek, toen het internet toegankelijker werd. Rond dezelfde tijd werd mo-biel bellen toegankelijk voor de consument. Eind jaren 90 begon de opkomst van instant messaging, wat letterlijk ‘onmiddelijke berichtgeving’ betekent. In 1999 begon de ontwikke-ling van MSN (MicroSoft Network), wat overigens niet het eerste chat programma was, maar het chatten wel bekend maakte onder het grote publiek. MSN werd zo bekend dat het in 2005 zelfs leidde naar een nieuw werkwoord in de dikke van Dale; msn’en (Van Lier, 2012). Bij instant messaging gaat het erom dat berichten zo snel mogelijk heen en weer kunnen worden verstuurd. De business variant hiervan is Microsoft Office Communicator, wat in 2007 werd uitgebracht. Zoals de naam al verklapt was deze software gericht op gebruikers op kantoor. Een bekende instant messaging tool van dit moment is Slack. Dit soort tools maken het makkelijk en laagdrempelig om met iedereen binnen het bedrijf in contact te komen. Echter worden deze tools niet enkel gebruikt voor virtuele teams, maar ook veel door bedrijven waarvan teams wél op de zelfde locatie werken. Tools als Slack zijn dus niet direct tools die een fysieke afstand overbruggen, maar ook gewoon om het voor me-dewerkers net wat makkelijker te maken om collega’s aan te spreken. In 2007 wordt clouddienst Dropbox ontwikkeld, die het makke-lijk maken om werk online te delen. Andere bekende clouddiensten als Github (2008), iCloud (2011) en Google Drive (2012) volgen in de jaren hierna. Ook deze manier van online samenwerken wordt niet slechts gebruikt door virtuele teams. Ook ‘gewone’ teams maken ge-bruik van deze tools. Het is tegenwoordig nou eenmaal veel makke-lijker om alles online te delen.

De volgende manier van telecommunicatie is: VoIP; Voice of Inter-net Protocol. Hierbij gaat het om het bellen over het internet. Een belangrijke speler hierin is Skype -wat in 2003 werd uitgebracht en in 2005 ook het video bellen mogelijk maakte- die tot op de dag van vandaag de pionier is geweest van het gratis bellen. Het is dan ook niet voor niets dat in de volksmond vaak wordt gerefereerd naar ’Skypen’ wanneer mensen het over video bellen in het algemeen hebben. In 2011 werd het bedrijf overgenomen door Microsoft (Van Hoek, 2011) en eind 2015 kwam het met een nieuwe communicatie software, specifiek gericht op het bedrijfsleven; Skype for Business. Skype for Business is nu de opvolger van Microsoft Office Commu-nicator (2007) en Microsoft Lync (2010), die stuk voor stuk ook puur gericht waren op communicatie binnen de werksferen.

Bijlage 4: Telecommunicatie

Page 40: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

78 79

Op dit moment is VR de grootste, maar de verwachtingen zijn dat AR uiteindelijk de grootste rol gaat spelen in de toekomst (Figuur). De grootste reden hiervan is dat voor AR geen extra hardware aang-eschaft hoeft te worden. AR applicaties kun je met je telefoon beki-jken (die je toch al hebt), waar je voor VR en MR een éxtra device nodig hebt (Merel, 2017).

Momenteel wordt er veel ontwikkeld in de AR techniek voor smart-phones. Er worden AR technieken ontwikkeld in smartphones die net als MR devices met behulp van sensoren hun omgeving 3d in kaart brengen. Zo komt de techniek achter AR opeens heel dichtbij de techniek achter MR.

De grens tussen mixed reality en augmented reality is vaag en zal waarschijnlijk nog vager worden wanneer er AR smartphones op de markt komen. De vraag uiteindelijk is of AR telefoons het in de toe-komst zullen winnen van MR headsets, of dat MR headsets de smart-phones helemaal zullen vervangen.)

Bijlage 5: Toekomst VR/AR/MR

Figuur 1 (Merel, 2017)

VR gaat eigenlijk al heel wat jaren terug. Het concept virtual reality is ontstaan uit het idee om de illusie te creëren dat we ons op een an-dere plek begeven dan dat we eigenlijk zijn. En deze ontwikkelingen gaan al een flink tijdje terug. Begin 19e eeuw al, worden er 360graden panorama schilderijen gemaakt, die de kijker het idee moeten geven dat ze aanwezig zijn in één of andere historische gebeurtenis. Als je gaat kijken naar de kern van virtual reality, komt dat stiekem behoo-rlijk overeen met het idee dat achter deze historische schilderijen zat. In 1838 ontdekt Charles Wheatstone dat de hersenen twee tweedimensionale beelden, voor elk oog één, verwerken tot één drie dimensionaal beeld, waardoor je het gevoel hebt dat er diepte in het beeld zit. Op basis van deze ontdekking zijn de stereoscope, de len-ticular stereoscope en de View-Master ontwikkeld (“History Of Virtual Reality”, 2017). Het principe van deze fotoviewers wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt voor bijvoorbeeld de Google Cardboard, een VR headset voor smartphones. In 1956 ontwikkelde de Amerikaan Morton Heilig de Senso-rama. De Sensorama was een systeem wat de gebruiker het gevoel moest geven dat hij helemaal in een andere wereld zit. De Sensora-ma gaf naast stereoscopische 3d camera beelden ook invulling aan andere zintuigen. Zo gaf het bijvoorbeeld geur en wind af. 5 jaar lat-er, in 1961 kwam de eerste headset met headtracking; “Headsight”. Deze headset kon de bewegingen van het hoofd meten, zodat de camera op basis van je hoofdpositie mee bewoog. Op deze manier kon je dus voor het eerst op een natuurlijke manier rond kijken in een beeld. En in 1968 is daar dan de eerste echte VR headset gemaakt: Sword of Damocles (“History Of Virtual Reality”, 2017)!

En dan heb je nog Augmented Reality, het broertje van Virtual Reali-ty. Voor AR (en MR) begon het in 1992, toen werknemers in een vlieg-tuig fabriek montage hulp kregen d.m.v. een Head Mounted Display. Door door de bril heen te kijken, konden monteurs door de digitale laag zien hoe de bedrading van bepaalde onderdelen zou moeten liggen. In 1999 kwam de ARToolkit, die Augmented Reality bekend maakte onder het grote publiek (Hollerer & Schmalstieg, 2016). Deze software maakte het mogelijk om beelden in het echte leven te com-bineren met interactie van virtuele objecten. Toch duurde het nog even voordat Augmented Reality echt aansloeg. Rond 2008 beginnen de eerste AR apps voor smartphones beschikbaar te worden. AR krijgt bijvoorbeeld mening en invulling in 2009, wanneer het Nederlandse bedrijf Layar de eerste augment-ed reality browser ontwikkelt. Met Layar wordt er een digitale laag over je camerabeeld heen gelegd. Deze browser maakte gebruik van de ingebouwde camera op je telefoon, gps, kompas en accelerom-eter. Zo kon je met Layar bijvoorbeeld de dichtstbijzijnde pinauto-maat vinden, of zien welk huis te koop stond. Ook worden er games ontwikkelt die gebruikmaken van AR.

Bijlage 6: Geschiedenis VR/AR

Page 41: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

80 81

Virtual realityHet moment dat Virtual Reality echt onder de aandacht komt, is in 2012, wanneer Oculus Rift een inzameling op Kickstarter begint. De Oculus Rift is een VR headset. Na 4 uur hadden ze het vooropgestel-de doel van $250.000 al gehaald en uiteindelijk eindigden ze met maar liefst $2,4 miljoen. Een jaar later kwam de ontwikkelaarsversie van de eerste Oculus Rift op de markt. Deze headset was dus nog alleen voor developers verkrijgbaar. Nog een jaar later, in 2014, wordt iedereen wakker geschud als Oculus Rift wordt overgenomen door Facebook, die voor de overname van het bedrijf een niet te zuinige $2 miljard weg legt. Alle grote bedrijven als Google, Sony, Samsung, Microsoft, Apple tot nieuwe kleine bedrijven zoals Meta, LeapMotion en MagicLeap beginnen te investeren in VR en AR. (Drimbau, 2016). Maart 2016 komt de eerste VR headset op de markt voor de consument en Oculus is niet de enige die een VR headset uitbrengt dit jaar. HTC volgt een maand later al met de HTC Vive, in augus-tus brengt Samsung de Samsung Gear uit, in oktober komt de Sony Playstation VR headset op de markt en in november is daar ook grote speler Google met de Google Daydream. Virtual Reality is hier en naar verwachting zal het aantal VR headsets op de markt in 2017 al-leen nog maar meer gaan stijgen (Levski, z.j.).

Bijlage 7: Recente Ontwikkelingen VR/AR Augmented RealityDe Augmented Reality hype komt los wanneer daar oud bekende ‘Pokemon’ mee komt doen. De voor vele nostalgische game is in een nieuw jasje gestoken en wel in Pokemon Go. Pokemon Go wordt in 2016 uitgebracht en heeft in de eerste week meer downloads in de Apple store, dan elke andere app ooit in de geschiedenis (Smith, 2017). Een andere populaire app die gebruikt maakt van AR technol-ogie is Snapchat. Snapchat is een social media applicatie waarmee je foto’s en video’s kan maken, waaraan je filters kunt toevoegen. Deze digitale laag van filters wordt op basis van je gezicht over het beeld heen gelegd.

Momenteel worden er AR smartphones ontwikkeld, die net als MR devices met behulp van sensoren hun omgeving 3d in kaart brengen. De enige twee AR smartphones die tot nu bekend zijn, zijn de Goog-le Tango Lenovo Phab 2 Pro en de Asus ZenFone AR, die waarschijnli-jk eind 2017 worden uitgebracht. Beide smartphones werken met de nieuwe technologie Tango, een technologie van Google die in staat is tot motion tracking, area learning en diepte perceptie, die AR naar een nieuw niveau tilt (Mundy, 2017).

Daarnaast kondigt Apple op 5 juni 2017 de AppleARKit aan. Deze toolkit biedt developers de mogelijkheid AR applicaties te bouwen voor Apple devices. Op dit moment is de toolkit nog niet uit, maar Apple lijkt een hele goede weg in te hebben geslagen (Fitzsimmons, 2017)

Bijlage 7

Page 42: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

82 83

InterviewerHallo! Ik zit momenteel bij Labs en werk aan het Mixed Reality pro-ject. Samen met 3 andere studenten ben ik een applicatie aan het bouwen voor de Hololens waarmee je als het ware kan 3d Skypen. Ja, we gaan dus eigenlijk mensen proberen digitaal te teleporteren. Ik heb een korte demovideo gemaakt om het idee te laten zien.

Mijn onderzoek gaat over wat zo’n soort applicatie zou kunnen toev-oegen voor zakelijk contact van Greenhouse Group. Met dit interview wil ik in kaart brengen hoe de communicatie met zakelijke contacten van Greenhouse is zodat ik dan kan kijken hoe onze applicatie hierop in kan spelen.

Kun je wat over jezelf vertellen?

StrateegIk ben strateeg, dus ik heb heel veel contact met klanten, maar ook met partners zoals bijvoorbeeld Facebook. Via de e-mail, via de tele-foon, via bijvoorbeeld een Bluejeans of een Skype. Scheelt van con-tact met stagiaires tot contact met de brandmanager.

InterviewerWanneer ben je naar welke communicatie vorm geneigd? Wanneer Skype je bijvoorbeeld of wanneer kies je ervoor om een email te sturen?

StrateegMeestal gebruik ik email als het korte communicatie is, of als ik bi-jvoorbeeld heel veel vragen heb gekregen in een mail dan schrijf ik meestal de vragen daaronder terug of bel ik er even achteraan. Of soms ben je aan het typen en dan merk je dit krijg ik niet uitgelegd dus dan denk je oke ik ga wel gewoon heel even bellen. En soms zijn er ook bijvoorbeeld 2 wekelijkse calls, die gewoon ingepland staan waarin we door alle lopende zaken lopen of soms heb ik gewoon een vraag omdat ik met een campagne van start moet en dan moet ik ge-woon echt even nu iets weten en dan heb ik geen tijd om te wachten totdat iemand terug mailt dus dan bel ik gewoon meteen.

Interviewer En hoe zit het met fysieke meetings?

StrateegDat verschilt ook best wel, of zij komen hierheen of wij gaan daar-heen. Soms ontmoeten we elkaar in het midden ergens. Maar die zijn meestal met wat meer mensen. Want als je toch helemaal daarheen gaan dan spreek je toch wat meer mensen die aangesloten zijn bij zo’n campagne en heb je niet zo gauw een op een gesprekken.

Bijlage 8: Interview 1

Interviewer Dus fysieke meetings eigenlijk vooral als het met meerdere mensen is?

StrateegJa, precies.

Interviewer Wat vind je fijner aan skypen dan aan bijvoorbeeld bellen?

StrateegSkypen is heel handig als je iets moet presenteren, maar dat dat niet bij de klant kan. Omdat je bijvoorbeeld geen reistijd hebt of zo. Dus dan kan je makkelijk bijvoorbeeld je scherm delen of je kunt meerder mensen in de meeting laten aanhaken. Ik vind het fijn dat je dan ook de reactie kan zien van de klant. Als je gewoon belt aan de telefoon dan zie je natuurlijk niet of ze het echt ergens mee eens zijn. Vaak kun je aan de gezichtsuitdrukking toch best wel veel aflezen van valt het goed valt het niet goed en dat is wel fijn.

Interviewer En denk je dat er nog verschil is tussen skypen en fysieke meetings?

StrateegJa, omdat je heel vaak als je belt via de computer, en je bent aan het presenteren dan meestal wordt het geluid uitgezet en dan zie je af en toe dat ze even snel wat tegen elkaar willen zeggen. En als je echt in een meeting zit heb je dat wat minder. Want als ze dan iets willen zeggen dan zie en hoor je dat gelijk. Ik mute ook zelf wel eens een call om met collega het erover te hebben van hee wat vind je hier nou van? Dus het geeft iets meer ruimte om af en toe iets meer een stapje terug te nemen en even snel wat te bespreken met elkaar.

Interviewer Denk je dat dat iets positiefs is?

StrateegSoms is het wel fijn, want soms zegt een klant zoiets raars dat je denk van uh oke? Dit heb ik nooit gezegd, maar misschien heeft een col-lega dat ooit gezegd dus dan kan je even vragen van ‘heb jij dit ooit eerder gehoord?’. En dan kun je vervolgens de call wat meer naar je hand zetten.

Interviewer Hebben jullie klanten waarmee enkel virtueel contact is?

Bijlage 8

Page 43: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

84 85

StrateegHet is altijd ook fysiek. We hebben wel bijvoorbeeld wat contact personen die in het buitenland zitten, bijvoorbeeld van Facebook of Snapchat. Die spreek je eigenlijk bijna alleen maar over de telefoon of video conference en heel soms dan zijn ze in Nederland en dan ontmoeten we eigenlijk altijd wel even.

Interviewer Dus iedereen ontmoet je op een zeker punt toch ook wel in het echt?

StrateegJa, eigenlijk wel. Soms duurt het wel even. Een account manager of project manager, die zitten veel meer bij klanten dus dan heb je bijvoorbeeld al heel lang met iemand gemaild of gebeld. Dat had ik vorige week nog bij iemand, en dan is het heel fijn om dan een ge-zicht te hebben bij iemand.

Interviewer Heb je ooit een meeting gehad in Virtual Reality?

StrateegNee, ik heb wel een paar keer die Oculus opgehad, maar ik heb nog nooit daarmee mensen gebeld of zo.

Interviewer Wat denk je zelf van, als je nu nadenkt over mensen digitaal telepor-teren? Denk je dat het iets toe zou kunnen voegen? Of wat verwacht je ervan?

StrateegIk heb een keer een filmpje erover gezien, van een man die heel veel op reis was en daardoor zijn dochtertje niet zoveel te zien kreeg. Volgens mij was het ook vanuit de hololens. En toen hebben ze dat dochtertje ergens in een kamertje gezet met allemaal camera’s erop en toen moest hij die hololens op en toen ging dat kindje helemaal om hem heen lopen, alsof dat kindje echt daar zat. En dat vond ik best wel cool, coole oplossing. En ik denk op zich dat dat het iets is waar je aan moet wennen maar dat was ook zeg maar toen mensen net een telefoon hadden. Van “ik ga echt niet ophouden met gewoon vanaf thuis bellen, of ik ga dat ding echt niet altijd meenemen”. Maar dat uiteindelijk wel meer zal gebeuren en dat het daardoor ook denk ik makkelijk wordt om bijvoorbeeld met mensen die heel ver weg zijn te praten. Dus voor echt grote bedrijven die heel internationaal werken kan dat best werken.

Bijlage 8

Interviewer Onze applicatie is nu gericht op 1-op-1 ontmoetingen, maar denk je dat het slim is om ook te kijken om het met meerdere mensen te kunnen doen? StrateegIk denk dat het veel toe kan voegen. We hebben wel eens dat een heel team bij een klant is en dat iemand moet inbellen omdat die er niet bij kan zijn. En dan merk je toch dat het heel lastig is voor die gene om mee te krijgen wat er allemaal wordt gezegd. Ik denk dat het best interessant kan zijn ook zeg maar als je mensen echt aan kan kijken en dat contact hebt met de klant dat dat beter werkt dan bel-len of Skypen. Dan kan je ook meer lichaamstaal aflezen.

Interviewer Oke ik denk dat dat het is. Super bedankt!

StrateegGeen probleem, als je verder nog vragen hebt kan je me altijd een berichtje sturen!

Bijlage 8

Page 44: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

86 87

InterviewerHallo! Ik zit momenteel bij Labs en werk aan het Mixed Reality project. Samen met 3 andere stu-denten ben ik een applicatie aan het bouwen voor de Hololens waarmee je als het ware kan 3d Sky-pen. Ja, we gaan dus eigenlijk mensen proberen digitaal te teleporteren. Voor nu is onze applicatie gericht op een-op-een meetings. Demovideo speelt af

Mijn onderzoek gaat over wat zo’n soort applicatie zou kunnen toevoegen voor zakelijk contact van Greenhouse Group. Met dit interview wil ik in kaart brengen hoe de communicatie met zakelijke contacten van Greenhouse is zodat ik dan kan kijken waar de kansen liggen voor onze applicatie.Kun je wat over jezelf vertellen?

ProjectmanagerIk ben een projectmanager en wij hebben veel klantencontact en wij bellen eigenijk altijd gewoon met de telefoon, op luidspreker. En dat komt ook omdat we hier niet de tools hebben. We kunnen wel skypen, maar vaak kan de klant niet. Of zij zijn niet in de gelegenheid op dat op dat moment te doen. Calls worden wel altijd door ons ingepland, zodat iedereen aanwezig is. Maarja het is ei-genlijk wel altijd met meerdere mensen. Dus als we een call inplannen is er altijd wel een account manager bij, of iemand van creatie om plannen door te spreken en daardoor zitten wij altijd met meerdere mensen om de telefoon. En daarbij missen wij vooral dat we niet makkelijk samen naar de zelfde documenten kunnen kijken omdat we niet bijvoorbeeld skypen, wat wij wel graag zouden willen maar de klant vaak niet kan.

InterviewerZijn er wel mensen een-op-een contact hebben?

ProjectmanagerIk denk de account managers. Want wij sluiten wel zoveel mogelijk mensen altijd aan en de account managers die hebben wel vaak een een-op-een gesprek. Dus ik kan me voorstellen dat die er meer baat bij zouden hebben.

InterviewerWat denk je dat het verschil is tussen fysieke meetings en skype meetings?

ProjectmanagerHet heeft denk ik beiden zijn voor- en nadelen. Je ziet vaak als je fysiek iemand ontmoet echt hoe iemand reageerd, de lichaamstaal. Daar kan je vaak meer uit opmaken dan alleen aan de telefoon. Maar nu vinden wij het soms ook juist wel fijn dat ze ons niet kunnen zien, omdat je zonder dat je praat toch dingen duidelijk kan maken. En dat kan niet bij een fysieke meeting. Maar ik kan me voor-stellen dat wanneer je een klant voor het leert kennen dat het dan fijn is om hem ook te zien zodat je weet hoe iemand eruit ziet, hoe iemand reageert. Want als je dat weet dan heb je ook een beeld erbij als je met iemand belt.

Bijlage 9: Interview 2

InterviewerWelke doeleinden hebben jullie voor meetings en voor wat voor ontmoetingsvorm kiezen jullie dan?

ProjectmanagerBrainstormen doen we eigenlijk altijd fysiek. Feedback doen we wel vaak over de telefoon en con-crete afspraken maken. Vaak gaat de account manager fysiek naar de klant toe en de project man-ager niet, omdat die de relatie opbouwt met de klant en dat is toch vaak fijner om dat fysiek te doen.

InterviewerOke dat was het wel. Heel erg bedankt!

Bijlage 9

Page 45: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

88 89

InterviewerHallo! Ik zit momenteel bij Labs en werk aan het Mixed Reality project. Samen met 3 andere stu-denten ben ik een applicatie aan het bouwen voor de Hololens waarmee je als het ware kan 3d Sky-pen. Ja, we gaan dus eigenlijk mensen proberen digitaal te teleporteren. Voor nu is onze applicatie gericht op een-op-een meetings. In de demovideo wordt het concept getoond. Laat video zien

Mijn onderzoek gaat over wat zo’n soort applicatie zou kunnen toevoegen voor zakelijk contact van Greenhouse Group. Met dit interview wil ik in kaart brengen hoe de communicatie met zakelijke contacten van Greenhouse is zodat ik dan kan kijken waar de kansen liggen voor onze applicatie.

Accountmanager BlossomWij doen sowieso bij Blossom al best veel video calls met appear.in. Veel klanten zitten ver weg om-dat we natuurlijk in eindhoven zitten, veel zitten in de randstad. Dus dat doen we al best wel veel.

InterviewerIs dat altijd met meerdere mensen?

Accountmanager BlossomMeestal met meerdere mensen. Vanuit hun is het vaak wel 1 of 2 mensen, maar vanuit ons haken er meestal wel een paar aan zodat iedereen de klant hoort.

InterviewerOnze applicatie is nu gericht op een-op-een meetings, maar het is wel iets om naar te kijken of dat wel relevant is. Hoe vaak heb jij bijvoorbeeld een-op-een meetings?

Accountmanager BlossomHet moment waarop het fijn is om een klant te zien, is als je iets presenteert. Want dan zie je reacties van gezicht, en mimiek en dan kan je een beetje aanvoelen en erop inspringen. En ik presenteer eigenlijk nooit iets alleen. Want voor mij is een-op-een niet zo relevant, want dan bel ik wel.

InterviewerOke, dus als je iets presenteert dan video en anders gewoon bellen of e-mailen?

Accountmanager BlossomJa, ja.

InterviewerHoe vaak maken jullie ongeveer gebruik van video calls?

Accountmanager BlossomDat verschilt een beetje, ik zou zeggen zo’n 1x in de 2 weken. En het ligt eraan hoe belangrijk de presentatie is of je fysiek bij elkaar zit of video. En het verschilt ook nog per klant. Dus heb verschilt per klant, en per grootte van het project of je daarvoor kiest. Want wij presenteren echt creatieve concepten, die wel toelichting nodig hebben. Dus als het even kan dan wil je dat liever fysiek doen.

Interviewer

Bijlage 10: Interview 3 En waarom is dat denk je?

Accountmanager BlossomOmdat je dan meer uit kan leggen en ook zo appear.in wat wij vaak doen, ik merk dat het toch best vaak niet goed werkt. Ruis op de lijn, en je wil gewoon echt even met elkaar rust, om een klant er rustig doorheen te nemen en om daar gewoon even de tijd voor te pakken. Want dan lukt het ons beter om goede ideeën te verkopen en weet de klant ook waarvoor hij uiteindelijk kiest.

InterviewerHeb je een idee hoe ik onze applicatie zou kunnen testen? En wat belangrijk is om te testen?

Accountmanager BlossomMisschien zeg ik iets stoms, maar dat het technisch in ieder geval goed werkt. Ik denk dat je graag iemands reactie, lichaamstaal en mimiek wilt zien. En iemand kunnen aankijken.

InterviewerEn als je een video call maakt, zie je dan 1 persoon voor de webcam?

Accountmanager BlossomMeestal zitten we met kleine groepjes rondom de webcam, en de klant ook. Dus 2, 3 man. Dan hebben we gewoon de hele tafel in beeld.

InterviewerDus eigenlijk zeg je dat het relevanter is om de applicatie voor groepsgesprekken te maken, want een-op-een is niet heel relevant?

Accountmanager BlossomNee, dat een-op-een is niet heel relevant. Nee, want bij ons werkt het eigenlijk altijd wel zo dat er meer mensen aangehaakt zijn. Niet alleen met klanten, maar ook met productie partijen. We prob-eren eigenlijk altijd wel dat er ook nog iemand anders mee luistert. Want als de klant hele belangri-jke input geeft dan is het altijd belangrijk dat meerdere mensen dat horen en dat je dan achteraf kan denken ‘hebben we dat het zelfde geïnterpreteerd of heb jij iets anders gehoord dan ik?’. En er onstaat gewoon best wel snel ruis, omdat je het over concepten hebt en dat is niet heel concreet, dus dan is het best wel belangrijk dat je met meerdere mensen het hoort en het erover kan hebben. Dus we doen dat eigenlijk nooit een-op-een, nee.

Het is soms ook misschien.. Dat is misschien heel stom, maar ik merk dat door telefoon of door mail, zelfs als door mail pakken mensen minder snel de telefoon. Omdat ze dan denken ik stuur een mailtje, dan heb ik het van me af geschreven. Dus ik denk ook dat het best wel hoogdrempelig is om van een telefoon naar een videocall is als dat een-op-een is.

InterviewerHeb je ooit in Virtual Reality een meeting gehad?

Accountmanager BlossomNee.

- Maar ik denk dat het wel fijn kan zijn dat je toch misschien met minimaal 2 personen toch kan deel-nemen. Want dat zou al heel veel schelen.

Bijlage 10

Page 46: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

90 91

InterviewerOke, met deze techniek zou je ook meetings in 3d kunnen opnemen, dus dan zou je het iemand anders later kunnen laten zien. Zo zou je misschien wel die ruis daarmee kunnen oplossen?

Accountmanager BlossomJa, klopt dus dat is dan als iemand niet kan. Maar dan is het ook vaak weer, stel nou dat ik in die call had gezeten of in die meeting en dan deel ik het met een collega. Dan gaat die collega mij weer allemaal vragen stellen en dan kost het mij weer meer tijd. Dat is eigenlijk ook altijd een beetje een discussie met klanten, het is eigenlijk efficiënter om meer mensen bij zo’n meeting te hebben. Dan betalen ze die uren natuurlijk wel maar anders zijn wij intern weer heel veel tijd kwijt om alles door te presenteren en uit en toe te lichten. En de kans dat iemand anders een andere vraag heeft over die meeting, is natuurlijk best aanwezig. Dus het kan wel, zeker. Als iemand bijvoorbeeld op vakantie is dan zou dat fijn zijn als hij het terug kan kijken. Daar is het heel waardevol voor. We werken ook in behoorlijk grote teams, en niet iedereen gaat altijd mee naar meetings, dus dat zou ook wel een groot voordeel zijn als iedereen dan die presentaties terug kunnen kijken. En dat ze daar toch iets meer gevoel bij krijgen.

InterviewerZijn en contacten waarmee je puur en alleen via Skype of telefoon of email contact hebt en niet fysiek?

Accountmanager BlossomNee, op werkgebied zorgen we altijd wel dat we mensen ook echt ontmoet hebben. Het contact met de klant is toch wel heel belangrijk, dus als we een nieuwe klant hebben dan gaan we toch altijd wel kennis maken.

Ja wel grappig, de vraag is dus eigenlijk of dat dat dan uiteindelijk gaat vervangen. Of je elkaar fysiek niet meer hoeft te zien? Het kost natuurlijk wel tijd. Het is een uur reizen, en een uur terug. Dus ik ben heel benieuwd.

Maar inderdaad, iemand aan kunnen kijken, en ook misschien wel dat als je met 2 mensen zit dat je ze tegelijk in beeld hebt. Want soms zie je ook dat mensen even naar elkaar kijken en dan voel je ook dit gaat niet goed of ja ze zijn heel blij. Dus als je met meerdere mensen bent dan moet je ze dus ook tegelijk kunnen zien denk ik. Om dan ook de interactie tussen hun te kunnen zien. En verder kan ik eigenlijk niet echt dingen bedenken.

- Want dat terugluisteren zou dat dan alleen audio zijn? of hoe zit dat?

InterviewerMicrosoft heeft het al gebouwd, het terugspelen van ‘herinneringen’.

Laat holoportation demo video van Microsoft Hololens zien

Accountmanager BlossomShit..

InterviewerHeel erg bedankt!

Bijlage 10

InterviewerHallo! Ik zit momenteel bij Labs en werk aan het Mixed Reality project. Samen met 3 andere stu-denten ben ik een applicatie aan het bouwen voor de Hololens waarmee je als het ware kan 3d Skypen. Ja, we gaan dus eigenlijk mensen proberen digitaal te teleporteren. Deze demovideo laathet concept zien. Speelt demovideo af

Mijn onderzoek gaat over wat zo’n soort applicatie zou kunnen toevoegen voor zakelijk contact van Greenhouse Group. Met dit interview wil ik in kaart brengen hoe de communicatie met zakelijke contacten van Greenhouse is zodat ik dan kan kijken waar de kansen liggen voor onze applicatie.

WerknemerKan je dan ook echt emoties aflezen?

InterviewerHet is de bedoeling dat hij helemaal een 3d model maakt van je gezicht realtime en dat hij het over-plaatst in het gezicht van het 3d model.

WerknemerOke want wat je heel veel ziet is dat er nogal, vooral in samenwerkingen tussen Amsterdam en Eind-hoven, zie je dus dat er heel veel ruis is. Omdat we toch wel in een hele andere wereld denken. Echt een hele verschillende manier van hoe je naar marketing kijkt. Bijna water en vuur.

InterviewerEen beetje cultuur verschillen?

WerknemerNiet echt cultuur maar ook echt wel de manier van denken. Het is daar veel meer gericht op brand-ing en wij zitten veel meer gericht op performance. Wij zitten heel erg in de technologie terwijl het daar veel meer vanuit het plaatje en vanuit het verhaal gaat. En wat daarin denk ik een goede toev-oeging kan zijn is, kijk je hebt wel eens een gesprek met iemand alleen dat is natuurlijk nooit heel persoonlijk. Maar wanneer je daadwerkelijk zo een gesprek met iemand kan voeren dan denk ik dat je veel beter tot elkaar kunt komen en dat je veel meer van elkaar kunt leren.

InterviewerWant doen jullie het meeste contact via de computer?

WerknemerJa, veel mail. Veel bellen ook en ik zelf ben daar 1x in de week. In de ochtend of in de middag en dan ga ik daarna nog naar een klant en andere mensen ook. Dus er zijn wel mensen van ons die er af en toe een keer heen gaan. Maar dat is niet op hele structurele basis. Dus daar is echt nog wel ruimte voor verbetering.

InterviewerHoe zien die teams er dan uit?

Werknemer

Bijlage 11: Interview 4

Page 47: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

92 93

Mensen die in Amsterdam zitten zijn communicatie planners. Dus die krijgen eigenlijk vragen bin-nen van een klant. Bijvoorbeeld Ford, er komt een nieuw model aan en mindshare die kan er dan voor kiezen dat ze bijvoorbeeld video in gaan zetten, social en realtime bidding. En dan sturen ze bijvoorbeeld video naar ons toe, realtime bidding gaat naar een andere partij en social gaat ook naar ons. Dus die zijn eigenlijk continu aan het schakelen tussen verschillende partijen. Vandaar ook de naam Media Communicatie Planners, dus zij plannen eigenlijk de media en zij hebben continu contact met alle specialisten. En in dit geval zitten alle specialisten gewoon hier. Dus dat is eigenlijk het voornaamste contact.

Dus wat denk ik daarbij een optie zou kunnen zijn. We maken ook veel presentaties, dus op t mo-ment dat ik met iemand een call zou hebben om een presentatie of een reportage achteraf door te nemen. Dat dan op de een of manier ook doorgevoerd kan worden in jullie applicatie.

InterviewerWant wat doe je precies als je daar langs gaat?

WerknemerMeetings, alleen of in groepen.

InterviewerGebruiken jullie tools voor samenwerkingen met hun?

WerknemerHet liefst zouden wij ook Slack gebruiken met hun. Alleen nu is dat echt alleen mail.

InterviewerDenk je dat de samenwerkingen beter of slechter gaat omdat jullie ver van elkaar vandaan zitten?

WerknemerWat je merkt is dat als je daar bent geweest dat je er weer 2 weken tegen aan kan, op het gebied van dat de problemen weer wat meer zijn uitgesproken en dan heeft iedereen weer wat meer be-grip voor elkaar.

En ik denk dat zon tool vooral daar invloed op zou kunnen hebben. Voornamelijk op de relatie.Maar ook met klanten natuurlijk. Met klanten heb ik over het algemeen wel een betere relatie om-dat je natuurlijk met klanten ook gewoon aardig moet zijn en met mensen waarmee je samenwerkt moet je ook aardig zijn maar het is ook vaak arrogantie vanuit hun. Zij hebben ons overgenomen en wij weten het allemaal minder goed dan hun. Dat is een klein beetje wat daar leeft en wat daar speelt. Dus als wij dan opeens een grote mond hebben dan zorgt dat wat voor frustratie en argwaan.

InterviewerZijn er hier teams die wel met mensen ver weg werken? Dus binnen het team?

WerknemerWe werken ook wel eens met externe design bureaus. Dus dat gebeurd. Voor ING bijvoorbeeld, werken we met een extern design bureau. Alleen zit vaak ING daar dan wel tussen. Dus als we met externe mensen werken zit of het media bureau in Amsterdam er tussen of de klant.

Interviewer

Bijlage 11

Denk dat je de samenwerking met Group M invloed heeft op de productiviteit? Ik heb bijvoorbeeld artikelen gelezen die claimen dat de productiviteit binnen Virtual Teams zelf hoger ligt dan normale teams, omdat virtual teams bijvoorbeeld meer hun best moeten doen om in contact met elkaar te zijn.

WerknemerDaar kan ik me zeker wel in vinden. Dat zit ook in dat stukje relatie, wat ik al aangaf. Ik denk dat voornamelijk op de relatie zit. En op het moment dat de relatie beter is dan ga je ook eerder voor elkaar door het vuur. Dan ben je ook meer genegen om een aantal extra stappen te zetten.

InterviewerHet je nog ideeën hoe we de applicatie kunnen testen? Of wat voor functionaliteiten er niet kunnen missen?

WerknemerIk denk dat de emotie heel belangrijk is voor het slagen. En extra features, dat je bijvoorbeeld een pdfje kan uploaden dat je dan aan de zijkant kan zien. Want wat wij best veel doen is dat we dan reportages doorsturen en dan willen we daar nog een keer overheen bellen. En dan zit je elke keer te kutten met een pdf die niet opent of whatever. En ook van ‘hee op welke pagina ben jij’. En als je dat een keer upload en je ziet allebei hetzelfde dan zit je altijd op de zelfde lijn met elkaar.

InterviewerWant jullie maken dan eigenlijk niet echt video calls met hun?

WerknemerNee, niet veel. Wat we wel veel doen, met onze tech partners zoals Facebook en met andere tools waar wij mij werken, daar doen we wel veel bluejeans mee. Maar het werkt nooit goed. Het is altijd kut, altijd slecht.

InterviewerEn die mensen zie je nooit in het echt?

WerknemerDie zien we 1x in het half jaar.

Maar in die zin, kijk als het ook beter is dan een skype dan zal de adoptie veel sneller zijn. Het is denk ik goed om dit met de Speedboat te testen. Want zij willen ook hun communicatie verbeteren.

InterviewerWat is de speedboat?

WerknemerJe hebt Mindshare, je hebt Mac en je hebt Media Com als bureau en daar werken wij voor. Zo is ons bedrijf nu opgedeeld. We kunnen natuurlijk niet voor al die merken van die partijen werken. En er wordt ook voor al die partijen een andere bepaalde vorm van diepgang gevraagd. Dus soms is het zo dat iemand alleen Search of alleen Social wil doen. En tot nu toe noemen we dat Execution Only. Dus dat is dan alleen de Executie. Geen klantencontact, dat wordt door de persoon in Amsterdam gedaan. En wat we gaan doen; nu zit het nog verweven tussen alle 3 de units, dus die doet af en toe een campagne, die een campagne, die een campagne. Zit allemaal een beetje los. En wat we nu

Bijlage 11

Page 48: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

94 95

gaan doen is we gaan van elke unit er 1 of 2 uitpakken, 1 van social en 1 van search. En die zetten we dan bij elkaar en dat noemen we de speedboat. En die kunnen dan veel makkelijker en sneller opgeschakelen. Want wij blijven allemaal voor onze kleinere groep van klanten werken en die groep gaat dan voor al die mensen uit Amsterdam aan de slag.

InterviewerOke, dus dat word gewoon een soort team?

WerknemerDat wordt een team, maar die moeten continu werken met Amsterdam. En het idee is ook dat zij heel erg op automatisering gaan zitten. Dus hoe kunnen we nou het proces beter en sneller inricht-en. Bij deze groep klanten wordt ook betaald op de media. Dus we krijgen gewoon een fixt bedrag, een percentage, per elke euro die we uitgeven krijgen wij 15% bijvoorbeeld. Dus als we 10.000 aan mediakosten doen dan krijgen wij 1500 euro. En als je nou 10 uur moet maken of 15 uur, dat maakt niet uit want het is een fixt bedrag. Dus daarbij zijn we nog veel meer gebaat dan bij onze eigen klant om echt op het proces en automatisering te zitten. En ik denk dat op het moment dat je op deze manier gaat innoveren dat je daar wel een kans van slagen hebt.

InterviewerIs dat team er al?

WerknemerStart 1 juni. Dan kun je denk ik het best een keer met Nathan van de Horst praten, of met Mark Wouters. Die doet dat team leiden, de teamlead. En Nathan die heeft al heel veel contact met Group M. Dus dat is wel interessant denk ik.

InterviewerOke heel erg bedankt!

Bijlage 11

Bijlage 12: Bevindingen Interviews

“Het moment waarop het fijn is om een klant te zien, is als je iets presenteert.” Aldus de geïnter-viewde (Bijlage Interview 3). De geïnterviewde geeft aan dat er regelmatig video calls plaatsvinden, zo’n 1 keer in de 2 weken. Dit komt omdat de meeste klanten in de randstad zitten en dat is toch een eind weg. Wat fijn is aan de klant zien tijdens het presenteren van werk, is volgens de geïnter-viewde dat je de reactie van de klant kan zien. Je kunt de mimiek zien, waar je vervolgens weer op kan inspelen. De geïnterviewde geeft aan dat dit ook erg belangrijk zouden zijn voor de applicatie. Je moet iemands lichaamstaal en mimiek kunnen zien en iemand kunnen aankijken. Deze punten werden overigens door alle geïnterviewden aangehaald. Geïnterviewde 4 (Bijlage Interview 4) geeft aan dat het fijn is om partners te zien om elkaar beter te begrijpen en om betere relaties op te bouwen. Geïnterviewde 4 werkt nauw samen met Group M, waarvan het kantoor in Amsterdam gevestigd zit. Wat ze daar doen, is de communicatie plannen. Zij krijgen vragen binnen van klanten en plannen vervolgens de media. Zij hebben continu contact met de klanten en alle specialisten. En voor GHG zijn alle specialisten gewoon bij GHG gevestigd. Eigenlijk voert GHG op dat moment dus gewoon werk uit voor Group M en is dat het voornaamste contact. De geïnterviewde geeft aan dat hij binnen deze samenwerking zelf 1 keer per week richting Amsterdam gaat, maar dat de meeste van het team de mensen in Amsterdam maar 1 keer per jaar zien. Verder blijkt dat het contact momenteel alleen via de mail of telefoon gaat en dat er nauwelijks gebruikt wordt gemaakt van teleconferencing. Hier lijkt nog wel ruimte voor ver-betering, vooral wanneer het aankomt op de onderlinge relaties tussen GHG en Group M.

Ook bleek uit de interviews dat het in een fysieke meetings of via video calls makkelijk is om werk te presenteren en bespreken. Volgens een interview met geïnterviewde 1 (Bijlage Interview 1) wordt bij video calls bijvoorbeeld vaak de functie gebruikt om een scherm te delen zodat het makkelijker is om iets te laten zien. Geïnterviewde 4 (Bijlage Interview 4) geeft aan dat extra features als bijvoor-beeld het kunnen uploaden van een PDF bestand een grote toegevoegde waarde zou hebben aan de applicatie. Ook de andere geïnterviewden geven aan dat het presenteren van werk de grootste reden is voor fysieke meetings of video calls. Volgens geïnterviewde 3 (Bijlage Interview 3) ligt het aan de klant en aan hoe belangrijk de presentatie is of een meeting fysiek, of via een video call plaatsvindt. De voorkeur heeft volgens de geïnterviewde nog altijd de fysieke meeting, maar dat zijn natuurlijk wel meer kosten voor de klant wanneer er reistijd bij komt kijken. Het gene wat volgens geïnterviewde 2 (Bijlage Interview 2) en 4 (Bijlage Interview 4) eigenlijk altijd fysiek gebeurd, is brainstormen. Een andere communicatiemid-del als een telefoongesprek, wordt voornamelijk gebruikt als er snelle vragen zijn of als een vraag of melding te gecompliceerd is voor een mail. Mail wordt gebruikt wanneer iets minder dringend of overzichtelijker tekstueel is.

Omdat de opdracht vanuit Greenhouse Group is om een applicatie te bouwen die een een-op-een meetings kan faciliteren in mixed reality, lag de focus in het interview op een-op-een meetings. Na een aantal interviews afgenomen te hebben leek er echter geen vraag te zijn naar een applicatie die ontmoetingen tussen slechts twee personen faciliteert. Zo reageerde geïnterviewde 2 (Bijlage Inter-view 2) direct nadat de demo video getoond werd met dat video calls eigenlijk altijd met meerdere mensen zijn. Er werd gewezen op het feit dat dit misschien enkel relevant zou zijn voor accountman-agers, omdat deze puur op klantencontact gericht zijn (Bijlage Interview 2). Maar na een interview

Page 49: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

96 97

met een accountmanager, bleek ook deze eigenlijk enkel fysieke of teleconferencing meetings te hebben, waarbij meerdere mensen zijn aangesloten. Op de vraag of éen-op-een meetings dan niet relevant zijn, antwoordt de accountmanager: “Nee, dat een-op-een is niet heel relevant.” Volgens de geïnterviewde (Bijlage Interview 3) zijn er eigenlijk altijd wel meerdere mensen aangehaakt bij een meeting met klanten (zowel fysiek als teleconferencing), maar ook met produc-tie partijen. Dit is nuttig wanneer de klant of partner belangrijke input geeft, zodat achteraf bijvoor-beeld overlegt kan worden of iedereen dat het zelfde heeft geïnterpreteerd. Ook geeft de geïnter-viewde het voorbeeld dat collega’s die een meeting missen, vaak nog met andere vragen komen. Die dan weer door gecommuniceerd moeten worden naar de klant, etc. Om deze reden is het veel efficiënter om vergaderingen met meerdere mensen te voeren. Ook geeft de accountmanager aan dat een-op-een meetings misschien te hoogdrempelig zijn:

“Ik merk dat door telefoon of door mail, zelfs als door mail, mensen minder snel de telefoon pa-kken. Omdat ze dan denken: ‘ik stuur een mailtje, dan heb ik het van me af geschreven’. Dus ik denk ook dat het best wel hoogdrempelig is om van een telefoon naar een videocall te gaan als dat een-op-een is.”(Bijlage Interview 3)

Virtual ConferencingTot slot is er in het interview ook nog gevraagd naar eventuele ervaringen met Virtual Reality Con-ferencing, maar geen van de geïnterviewden heeft hier ervaring mee. Wel reageerde alle geïnter-viewden erg positief en enthousiast op de demovideo, maar alsnog is het moeilijk in te schatten hoe dat zich in de praktijk zal gaan uiten.

Teleconferencing toolsTeleconferencing tools die door de geïnterviewden worden gebruikt zijn: Bluejeans, appear.in en Skype.

Belangrijkste ondervindingen

Voor welke doeleinden kan de applicatie worden ingezet: - Group M -> relaties verbeteren - klanten -> relaties verbeteren + betere communicatie (minder ruis zoals bij videocalls, doordat lichaamstaal + emoties beter overgebracht kunnen worden) + minder reistijd - productie partijen -> relaties verbeteren + betere communicatie (minder ruis zoals bij videocalls, doordat lichaamstaal + emoties beter overgebracht kunnen worden)

Over welke functionaliteiten moet de applicatie beschikken: - overdacht van emoties, lichaamstaal, gezichtsmimiek - het kunnen presenteren van werk - het kunnen voeren van groepsgesprekken (niet een-op-een)

Bijlage 12 Bijlage 13: Mensen als digitale 3D modellen

Menselijke 3D modellen. Je ziet ze steeds vaker terug, in bijvoorbeeld games als Call of Duty of films als Avatar. Hoe worden deze menselijke 3D modellen gemaakt?

3D model scannenHoe zet je een echt persoon om in een 3D karakter? Het 3D scannen van personen is iets wat op dit moment nog vol in ontwikkeling is en er zijn verschillende manieren waarop 3D karakters worden ontwikkeld. De professionele manier, die bijvoorbeeld wordt gebruikt voor games als FIFA is door-middel van inscannen. Hiervoor heb je een groot aantal camera’s nodig die allemaal tegelijk een foto maken van de desbetreffende persoon. Gooi deze door een complexe software en op basis hiervan krijg je een 3D model. Volgens FIFA duurt het ongeveer een halve dag om het 3D model goed te krijgen (Liverpool FC, 2013). Sommige, maken het proces nog uitgebreider en maken fo-to’s van élke gezichtsuitdrukking van een persoon. Het kan zo gecompliceerd worden als je maar wilt, maar wat al deze professionele 3D scan methodes gemeen hebben, is dat er een groot aantal camera’s nodig is. Character building softwareEr is ook nog een andere manier om aan 3D karakters te komen. Denk hierbij aan de Sims: het spel waarbij je je eigen karakter kunt samenstellen. Nou is Sims geen software, gemaakt om 3D mod-ellen mee te maken en exporteren, maar applicaties met deze doeleinden bestaan wél. Een voor-beeld hiervan is MakeHuman. Het nadeel van deze manier is dat je als gebruiker gelimiteerd bent aan de opties van de software, waardoor je karakter misschien niet exact het uiterlijk kan krijgen wat je voor ogen hebt. Het voordeel is dat je geen dure installatie nodig hebt.

Soms wordt er gekozen om een 3D model compleet vanaf de ‘grond op te bouwen’. Met 3D soft-ware als Blender kun je een model vormen. Deze manier is te vergelijken met beeldhouwen of kleien, maar dan digitaal. Sommige 3D artiesten gebruiken bijvoorbeeld foto’s als referentie ti-jdens het maken van het 3D model. Het voordeel van deze manier is dat je alles compleet in eigen handen hebt, het nadeel is dat het veel tijd kost om een 3D model voor zoiets gecompliceerds als een mens te maken.

Het 3D karakter klaar maken voor animatiesWanneer je dit 3d karakter vervolgens ook nog wil laten bewegen, zul je het moeten riggen. Rig-gen is simpel gezegd het toevoegen van botten en spieren aan je 3d karakter, zodat het weet hoe het zou moeten reageren wanneer het beweegt. Het riggen van een karakter moet handmatig ge-beuren. Als we weer terug gaan naar het FIFA voorbeeld, duurt het riggen volgens de experts een paar dagen per karakter (Liverpool FC, 2013). Er ís software waarmee je dit kunt automatiseren (een voorbeeldhiervan is Mixamo), maar dit werkt nooit perfect en er komt altijd nog wel handmatig werk bij kijken. Als het karakter gerigt is, kun je het animeren (bewegen).

6.2.4 Animeren van menselijke bewegingenEr zijn een hoop bedrijven die bezig zijn met het 3d in kaart brengen van echte menselijke bewegin-gen. Zo wordt dit bijvoorbeeld veel gebruikt in de filmindustrie, waar met motioncapture technieken, bewegingen van acteurs worden opgenomen en vervolgens over worden gezet naar bewegingen in een virtuele animatie. Op deze manier kunnen virtuele karakters de bewegingen overnemen van de acteur, en hoeft het animeren niet meer handmatig gedaan te worden. Een voorbeeld hiervan is het karakter Gollum, uit the Lord of the Rings. https://www.youtube.com/watch?v=-FSVQ4fdmpI

Page 50: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

98 99

Een andere, veel minder representatieve manier om 3D modellen te animeren is door voorgepro-grammeerde animaties te gebruiken. Dan gebruik je geen input van echte bewegingsdata, maar animeer je het 3D model op basis van andere gegevens. Zo zou een 3D model bijvoorbeeld voorge-programmeerde praat bewegingen kunnen maken wanneer er spraak wordt gedetecteerd. Deze manier wordt tot nu toe veel toegepast bij VR Social Networks, zoals Facebook spaces of Vtime. Ook worden bij deze applicaties lichaamsbewegingen toegepast wanneer iemand aan het woord is, zo worden bijvoorbeeld de handen bewogen. Spaces gaat nog een stapje verder en detecteert emoties van de gebruiker (ook door geluid), waardoor 3D karakters ook bijvoorbeeld kunnen lachen of geschrokken kunnen kijken.

Bijlage 14: Facecapture

Om een applicatie voor de Hololens te bouwen wordt er gewerkt met Unity. Unity is een game de-velopment platform, voor de ontwikkeling van 3D computerspellen.

Er is gezocht naar software waarmee het 3D model live geanimeerd kan worden in Unity. Hiervoor is facetracking nodig en een koppelingen naar het 3D model. De Razer Stargazer heeft zelf al facetracking software. Software om de facetracking-data over te nemen in het 3D model in Uni-ty, ontbreekt enkel. Tijdens de zoektocht naar een nieuwe oplossing zijn de volgende applicaties gevonden:

• FacePlus MixamoFacePlus is gemaakt om samen te werken met Adobe Fuse. Fuse is een character building appli-catie. FacePlus is gratis software van adobe waarmee op basis van input van een normale webcam, live het gezicht van een 3D model kan worden geanimeerd d.m.v. blendshapes. Daarnaast beschikt FacePlus over een unity plugin, wat het de perfecte software lijkt te maken. Echter is de ontwikke-ling van FacePlus in 2015 gestopt en zo verouderd en wordt het niet meer ondersteund door nieu-were versies in Unity.

• Faceware Faceware wordt gebruikt voor animaties in games als Call of duty, FIFA 17 en Fragments (hololens app). Faceware heeft facetracking software én een live client, die via een Unity plugin live kan strea-men naar Unity. Zo kan het vervolgens 3D modellen in Unity animeren. Hiervoor is een json charac-ter set up file nodig. Ook Faceware werkt met een normale camera.

• FaceshiftFaceshift werkt met de kinect. Er is geprobeerd om deze software te testen, maar hij was niet te downloaden. https://www.polygon.com/2012/11/19/3668230/faceshift-uses-kinect-to-animate-fac-es-in-real-time

• Cinema face capCinema face cap werkt met de kinect 2. Face cap kost $40 en heeft een Unity plugin. Er zijn demo video’s beschikbaar, op deze video’s lijkt de software echter niet heel soepel te werken. Ook voor dit programma is een character set up nodig.

• Dynamixyz Dynamixyz is ongeveer het zelfde als Faceware. Voor Dynamixyz is echter geen Unity plugin, wat het moeilijker om te gebruiken maakt.

Page 51: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

100 101

Bijlage 15: Character Builder

Om een applicatie voor de Hololens te bouwen wordt er gewerkt met Unity. Unity is een game de-velopment platform, voor de ontwikkeling van 3D computerspellen.

Om een 3D model van een mens te maken is er gezocht naar een applicatie waarmee menseli-jke, geriggde 3D modellen gepersonaliseerd kunnen worden. Een ander vereiste is dat het model geëxporteerd moet kunnen worden naar Unity. Tijdens het zoeken zijn er een aantal applicaties uitgeprobeerd, er wordt uitgelegd hoe deze applicaties werken en wat de voor- en nadelen van de applicaties zijn.

• iClone / Crazytalk8 - alleen te exporteren naar iCloneCrazytalk is een betaald programma waarmee je met 2 foto’s een 3D model kunt maken van een ge-zicht. Dit 3d model is behoorlijk realistisch. Crazytalk kan alleen enkel exporteren naar iClone, een programma van de zelfde makers als Crazytalk, waar je het vervolgens wel weer kunt exporteren naar Unity. Wanneer je een model exporteert naar iClone komt het er echter opeens heel anders uit te zien en is het totaal niet meer representatief voor het eerst gemaakte model (voorbeeld). Vandaar dat Crazytalk goed lijkt te werken, en een gebruiksvriendelijke oplossing te bieden om realistische 3D modellen te maken die relatief makkelijk te maken zijn, maar in de praktijk flink tegenvalt. • MakehumanMakehuman is een gratis programma waarmee je menselijke 3D modellen kunt maken. Wanneer je een nieuw model maakt begin je met een ‘blanco’ model wat je vervolgens d.m.v. sliders kan aanpassen. Sommige vormen zijn daardoor echter moeilijk of niet te creëren omdat je gelimiteerd bent aan wat Makehuman je laat aanpassen. Daarnaast kun je in het programma niet de kleuren van ogen, haren, kleren, etcetera aanpassen. Het model wordt geëxporteerd met de standaard texturen (kleuren ogen, haren .. ). Wanneer je deze vervolgens wil aanpassen, moet je deze texturen editten. Dit kan bijvoorbeeld in photoshop gedaan worden. Makehuman modellen kunnen automatisch volledig gerigt worden, waardoor ze kunnen worden geanimeerd. • FuseFuse is een gratis programma van Adobe. Modellen in Fuse hebben een iets meer cartoony stijl dan Makehuman, wat een nadeel kan zijn. Ook Fuse werkt met sliders om je model aan te passen. Een voordeel van Fuse is dat het meer opties heeft wanneer het aankomt op kleding en haar. Daar-naast kunnen in Fuse texturen worden aangepast, waardoor je dus bijvoorbeeld de haarkleur kunt veranderen.

Wanneer het 3D model af is, kun je deze exporteren via Mixamo. Je wordt doorgestuurd naar de Mixamo website waar je je 3D model kunt auto-riggen, de optie blendshapes aanvinken en vervol-gens exporteren naar Unity. Blendshapes zijn eigenlijk kopieën van het 3D model, in verschillende posities. Zo heb je bijvoorbeeld een blendshape ‘left eye closed’. Wanneer deze blendshape de waarde 0 heeft zal het linker oog open zijn, wanneer de waarde 100 is, is het oog gesloten. Hoe dichter je bij 100 komt, hoe verder het oog gesloten is. De optie om blendshapes toe te voegen is een ander voordel van Fuse. Met deze blendshapes kun je animaties maken.

Bijlage 16: Usertest DTW

Page 52: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

102 103

Bijlage 16 Bijlage 16

Page 53: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

104 105

Bijlage 16 Bijlage 16

Page 54: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

106 107

Bijlage 17: Menselijke Hologrammen Bijlage 17

Page 55: Menselijke Hologrammen in de Werksferen · 2017-11-20 · op zien komen is mixed reality. Mixed reality is de grote broer van virtual reality. Zoals de naam al doet denken zet mixed

108 109

Bijlage 17 Bijlage 17