Mens &Natuur winter 2006
-
Upload
ivn-instituut-voor-natuureducatie-en-duurzaamheid -
Category
Documents
-
view
232 -
download
3
description
Transcript of Mens &Natuur winter 2006
Mens en Natuur
Meer aandacht voor cultuurhistorie
Nieuwe werkwijzen, ander publiek
Jongeren en natuur? Echt wel!
Bij ons in… Arnhem57ste jaargang - nummer 4, winter 2006
Magazine voor leden en relaties van IVN
Vernieuwende educatie
www.ivn.nl
2
De winter is overleven. Hoe hevig de effecten van de elementen ook kunnen zijn, alles heeft een keerzijde.Vorige winter wandelde ik op een landgoed in het oosten van het land, toen het begon te sneeuwen. Niet zomaar sneeuw, maar een sneeuwjacht. Ik voelde de tinteling van de vlokken in mijn gezicht.
Na enige tijd luwde de wind en stopte de sneeuwval. Het landschap, mij zo bekend, had zichzelf vernieuwd. Niet door mensenhand, maar door de natuur zelf. Op de bodem een witte deken en op de boomstammen silhouetten van sneeuw. Een kunstenaar had het niet beter kunnen doen. Het was laat in de middag en de schemering viel in. De wereld werd kleiner en de sneeuwlaag zeefde het geluid zodanig dat er alleen een zacht geknerp van mijn voetstap-pen hoorbaar was. Op zo’n moment besef je hoe weldadig de winter ook kan zijn. Wellicht komt er dit jaar weer zo’n moment. Koester het!
Rob van de BorLid IVN-Ede
Foto: Rob van de Bor
Wintergevoel
Wat geeft u een wintergevoel? Vertel het en laat het zien aan: [email protected]
3
Vernieuwende kennis en ideeënHelaas kon IVN-voorzitter Peter Rom-bouts niet bij de landelijke IVN-dag aan-wezig zijn*), terwijl hij het was die met het idee kwam om jaarlijks een dag voor het hele IVN te organiseren. Daarom nu mijn indruk van de IVN-dag, op zaterdag 11 november in Burgers’ Zoo te Arnhem. Het was een inspirerende en motive-rende dag: wat hebben vrijwilligers en beroepskrachten toch veel betrokken-heid, kennis en ideeën.
De dag was meer dan een samenkomst van ruim 1500 IVN’ers, met uitwisseling van informatie en ervaringen. Afdeling Arnhem werd terecht in het zonnetje ge-zet. Leden van deze afdeling hebben veel werk voor deze dag verricht. Het 25-jarig jubileum van de Arnhemse dierentuin-werkgroep was voor Burgers’ Zoo aanlei-ding om het IVN zo gastvrij te ontvangen. Wij zijn directeur Alex van Hooff en zijn medewerkers daar bijzonder erkentelijk voor. Eén Arnhems lid, Boukje Dunsel-man, kreeg bijzondere aandacht. Burge-meester Krikke van Arnhem benoemde haar tot Lid in de Orde van Oranje-Nas-sau wegens haar jarenlange inzet voor de dierentuinwerkgroep.
Mens en Natuur sluit in dit nummer aan bij het thema, dat deze dag centraal stond: vernieuwende educatie. Wie niet aanwezig was, kan zich hierdoor laten in-spireren en motiveren en ideeën opdoen!
Hans KapteinVoorzitter IVN District Gelderland
*) Peter Rombouts had eind oktober een auto-ongeval en lag enkele weken in het ziekenhuis. Bij het ter perse gaan van dit nummer meldde hij een goed herstel.
> NATUUR EN LEEFOMGEVING
Meer aandacht voor cultuurhistorie De meeste Nederlandse landschappen zijn door de invloed
van de mens geworden hoe ze nu zijn. Niet voor niets is er
steeds meer aandacht voor de relatie tussen natuur, land-
schap en cultuurhistorie.
Op het land, boeren en natuur In Nederland doen inmiddels 14.000 boeren aan agrarisch
natuurbeheer. In het boek ‘Op het land’ nemen boeren de
lezer mee de wei in, op zoek naar akkerkruiden en grutto-
kuikens.
> EDUC ATIE EN COMMUNIC AT IE
Stilstaan bij de relatie mens-natuur In Het Nieuwe Natuurbeleven staat de bewustwording van
onze relatie met de natuur centraal. Gericht op nieuwe
inzichten en inspiratie voor zowel de persoonlijke als de
professionele ontwikkeling van NME’ers.
> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S
Nieuwe werkwijzen, ander publiekNoordelijke IVN-afdelingen en Helmondse IVN’ers proberen
een breder publiek te bereiken met nieuwe werkwijzen.
Daarbij gaat vooral om beleven, ervaren, ontdekken en
onderzoeken.
Bomen Smallingerland in kaart IVN De Wâlden en Smelne’s Erfskip hebben karakteristieke
en monumentale bomen in de gemeente Smallingerland
nauwkeurig in kaart gebracht, in een fraai rapport met CD-
rom.
> JEUGD EN JO NGEREN
Jongeren en natuur? Echt wel!Jongeren zijn wel degelijk te interesseren in natuur en mi-
lieu. Maar dat vraagt wel een heel andere benadering dan
gebruikelijk, stellen de auteurs van ‘Generatie Einstein’.
Inhoud
Mens en Natuur57ste jaargang - nummer 4, Winter 2006
14
16
Vaste rubrieken
4 Uit het veld
13 Thuis in de natuur
Jelle Reumer: “Domheid bestrijden” 23 De stelling van Amsterdam
“Ecologische vorming is de basis van sterke NME”
24 Agenda
26 WoesteLand
27 Gesignaleerd
28 Jubilea / Geslaagden
29 Lezersaanbiedingen
31 Bij ons in... Arnhem
18
10
20
14
16
22
18
10
Foto omslag: Johan van der Wielen
4
Klimaattentoonstelling IVNVanaf april 2007 reist een klimaat-
tentoonstelling van IVN langs
bezoekerscentra bij verschillende
natuurgebieden in Nederland. De
tentoonstelling – onder de titel
‘Het klimaat verandert, heeft u het
al gemerkt?’ – is onderdeel van de
klimaatcampagne Hier, een geza-
menlijk project van Postcodeloterij-
benefi ciënten.
De tentoonstelling laat zien hoe
iedereen klimaatveranderingen
kan tegenkomen in zijn omgeving.
Ook wordt duidelijk hoe het komt
dat het klimaat aan het veranderen
is. Speciale aandacht is er voor
de relatie tussen klimaatverande-
ring en seizoensverschijnselen,
recreatie, water en gezondheid.
Deze onderwerpen worden zowel
in woord en beeld als interactief
tentoongesteld. Parallel aan deze
reizende tentoonstelling is er een
permanente klimaattentoonstelling
op het complex van De Kleine Aarde
in Boxtel.
Zie ook www.ivn.nl/klimaat
Uit het veld
Al Gore: een ongemakkelijke waarheid De fi lm ‘An unconvenient truth’ van
Al Gore – de voormalige Amerikaanse
vice-president en presidentskandidaat –
beleefde begin oktober zijn Neder-
landse première. Tegelijkertijd kwam
de Nederlandse vertaling van het
gelijknamige boek uit. Gore brengt niet
alleen de klimaatveranderingen en de
gevolgen daarvan in beeld, maar ook
wat daar nu nog tegen te doen is. Zijn
boodschap is niet alleen van belang
voor wereldleiders, maar ook voor
regionale en lokale bestuurders en alle
burgers.
Voorafgaand aan de première van Al
Gore’s klimaatfi lm organiseerde de kli-
maatcampagne Hier een bijeenkomst
op de Vrije Universiteit in Amsterdam
met, naast Al Gore, vele genodigden
uit politiek, wetenschap, maatschap-
pelijke organisaties en bedrijfsleven
en als sprekers staatssecretaris Pieter
van Geel, Ibrahim Osman (plaatsver-
vangend secretaris-generaal van het
Internationale Rode Kruis) en Eurocom-
missaris Wallström.
De fi lm ‘An inconvenient truth’ is te zien in bioscopen in heel Nederland. Het boek ‘Een ongemakkelijke waar-heid’ is verkrijgbaar in de boekhandel, prijs: € 25,00 (Meulenhoff i.s.m. Mau-rits Groen Milieu & Communicatie). Zie ook: www.climatecrisis.net en www.hier.nu
1500 IVN’ers te gast in Burgers’ ZooZo’n 1500 IVN-leden en -beroepskrachten – vaak met aanhang – brachten zaterdag 11 no-
vember een (gratis!) bezoekje aan Burgers’ Zoo te Arnhem. Overdekte attracties als de Bush,
Desert en Ocean boden bij het aanvankelijk wat wisselvallige weer uitkomst. Aanleiding
dat Burgers’ Zoo haar faciliteiten ter beschikking stelde, was het 25-jarig jubileum van de
dierentuinwerkgroep van IVN Arnhem (zie ook pag. 31). Werkgroepcoördinator en dierentuin-
gids-van-het-eerste-uur Boukje Dunselman ontving uit handen van burgemeester Krikke van
Arnhem een koninklijke onderscheiding. Ze reageerde oprecht verrast: “Dank u wel, maar ik
heb al die jaren veel meer gekregen dan gegeven!”
Veel IVN’ers gingen deze dag ook met elkaar in gesprek over hun natuur- en milieueducatieve
werk en de vernieuwing daarvan. Dit gebeurde op de levendige informatiemarkt, in work-
shops en in het discussiepanel met enkele externe deskundigen. De Turkse zakenman en
milieugoeroe Hayrettin Karaca (‘Opa Aarde’, 80+) gaf een voordracht over zijn motivatie om
actief te worden voor de natuur en de grensoverschrijdende Turkse natuur- en milieuorgani-
satie TEMA op te richten. IVN-ambassadrice en cabaretière Funda Müjde tolkte en zorgde voor
een luchtige noot.
Zie ook www.ivn.nl/ivndag
Berichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie
Tuinvogels tellenHet is weer tijd om tuinvogels te tellen. In het
weekeinde van 16 en 17 december organiseert
Vogelbescherming voor de vierde keer de nationale
tuinvogeltelling. Iedereen kan meedoen door in dat
weekeinde gedurende één uur te noteren welke
vogels in de tuin of op het balkon worden gezien.
Bij gebrek aan eigen tuin of balkon is bij een ander
kijken ook toegestaan. De dagen voorafgaande aan
de telling voeren mag en wordt zelfs aanbevolen:
het aantal soorten vogels kan zo fl ink stijgen!
De ‘uitslag’ kan worden doorgegeven op
www.tuinvogeltelling.nl. De deelnemers zien dan
direct welke vogels het meest genoteerd zijn in
eigen omgeving. Verleden jaar stond de huismus
nummer één, gevolgd door koolmees en merel. In
totaal werden door 15.000 tellers ruim 476.000
vogels gezien.
Informatie en deelnameformulier: zie www.tuinvogeltelling.nl
5
Jongeren adviseren minister over klimaat De internationale kinderrechtenorganisa-
tie Save the Children organiseerde op 17
november in Den Haag de Jongeren Top over
Klimaatverandering. Deze top was onderdeel
van de klimaatcampagne Hier. Staatssecreta-
ris Van Geel gaf het startsein met een video-
boodschap. Middelbare scholieren vanuit heel
Nederland gingen met elkaar in debat over de
maatregelen die de overheid moet nemen om
de gevolgen van klimaatverandering in Neder-
land (en daarbuiten!) het hoofd te bieden.
Om de deelnemende scholieren inhoudelijk
voor te bereiden ontwikkelde IVN Nederland
een klimaatmodule voor de klassen 3, 4, 5
HAVO/VWO als onderdeel van het programma
Scholen voor Duurzaamheid. Zoals gebrui-
kelijk bij topoverleg, werd er een slotverkla-
ring opgesteld, met aanbevelingen voor de
Nederlandse overheid. Minister Van Ardenne
nam namens de Nederlandse regering de
aanbevelingen van de jonge adviseurs in
ontvangst. Save the Children zorgt ervoor dat
de aanbevelingen bij beslissers en beleidsbe-
palers terecht komen.
Zie www.savethechildren.nl en www.ivn.nl/klimaat
Licht uit tijdens Nacht van de Nacht Duizenden mensen bezochten de tweede Nacht van de Nacht op 28 oktober. Torens, kerken, gemeente-huizen, provinciehuizen en monumenten in 27 ver-schillende gemeenten doofden hun lichten en door het hele land vroegen er zo’n 200 uiteenlopende activiteiten aandacht voor de schoonheid van de Nacht. Ook veel IVN-afdelingen organiseerden acti-viteiten, zoals nachtwandelingen, bosuilentochten, volle maan-excursies en lezingen. Aan de oproep van de milieuorganisaties aan ge-meenten om permanent 1 miljoen lantaarnpalen te doven of te dimmen is inmiddels gehoor gegeven: vijf gemeenten doven of dimmen samen 21.039 lantaarns. Dat komt neer op een energiebesparing van ongeveer € 82.000,- per jaar. De nacht van de nacht is een initiatief van Stichting Natuur en Milieu en de provinciale milieufedera-ties.Informatie: www.laathetdonkerdonker.nl
Duizenden actief op Natuurwerkdag12.000 vrijwilligers gingen tijdens de
Natuurwerkdag op 4 november aan
de slag op 300 locaties verspreid
over heel Nederland. Jong en oud
werkten actief mee: er werd gesnoeid,
gezaagd, gehooid, poelen schoonge-
maakt, wilgen geknot en met tak-
ken gesjouwd; werk dat beheerders
alleen nooit zo snel kunnen doen. Dit
evenement, dat jaarlijks op de eerste
zaterdag van de november plaatsvindt, laat een forse groei zien, vooral in het
aantal jonge vrijwilligers. Maar liefst 40% van de deelnemers bestond uit kin-
deren. In zes jaar tijd is de Natuurwerkdag uitgegroeid tot een grote nationale
werkdag en kon de laatste jaren op 20% procent extra deelnemers rekenen.
Maar liefst 58% deed voor het eerst mee en 40% had zelfs nooit eerder in de
natuur gewerkt. De deelnemers waarderen het fysieke werk, de gezelligheid,
het saamhorigheidsgevoel en in de natuur bezig zijn. De Natuurwerkdag viel
dit jaar samen met Make a Difference Day (MADD) waarbij op 3 en 4 november
alle Nederlanders zijn uitgedaagd zich in te zetten voor allerlei vormen van
vrijwilligerswerk. Leden van het koninklijk huis, politici en diverse bedrijven
hebben hieraan hun steentje bijgedragen.
Informatie: www.natuurwerkdag.nl
De Groene Maand 2006 - met als
motto ‘Ontdek Nederland Water-
land’ - zorgde voor een waterval aan
activiteiten, publicitaire aandacht
en belangstelling van het publiek.
Zoals altijd werd de Groene Maand
gecoördineerd door IVN Nederland.
Op de website www.groenemaand.
nl - die 28.612 bezoekers trok, ruim
18% meer dan in 2005 - waren
dit jaar bijna 500 activiteiten te
vinden. De aandacht in landelijke
dagbladen en tijdschriften steeg
ten opzichte van voorgaande jaren.
Voorafgaand aan de regionale ope-
ningen werden in diverse provincies
studiogasten bij regionale radio en
televisie uitgenodigd en ook op de
landelijke radio en televisie was er
aandacht voor de Groene Maand,
onder meer bij: lijn 4 (RTL 4), Rondje
Delta (NCRV), Vara’s Vroege Vogels
(Vara).
De volgende Groene Maand, in
september 2007, heeft als thema:
Landschap en Cultuurhistorie. Veel
Nederlandse landschappen zijn im-
mers ontstaan in wisselwerking met de
mens. Dit cultuurlandschap met zijn
dijken, wegen, verkavelingpatronen en
kenmerkende bebouwing en begroei-
ing vertelt het verhaal van eeuwen-
lange bewoning. Een mooi landschap
doet recht aan die geschiedenis en
benadrukt de streekeigenheid. Een
landschap waar planten en dieren zich
thuis voelen, staat centraal in septem-
ber 2007.
Groene Maand 2006 en 2007
€ 30.000,- voor ‘ommetje’Landschapsbeheer Nederland schrijft een prijsvraag uit voor het bedenken van
‘ommetjes’, wandelingen van ongeveer een uur, met een afstand van zo’n drie
tot zeven kilometer. De landelijke hoofdprijs voor het realiseren van het winnen-
de ommetje bestaat uit € 30.000,-. Daarnaast worden nog 11 provinciale prijzen
uitgekeerd van € 10.000,-. Zo is Nederland straks twaalf wandelpaden rijker.
De ommetjesprijsvraag heeft als doel te inspireren tot het bedenken en reali-
seren van kleine wandelingen ‘dichtbij huis’. Waar mogelijk wordt de cultuur-
historische invalshoek gezocht: het herstel van (bijna) verdwenen paden in
het boerenland. Maar vaak gaat het ook om ‘nieuwe’ paden. Door de omme-
tjesprijsvraag kan straks weer met het ‘rondje rond het dorp’ het buitengevoel
dichtbij huis worden beleefd. Iedereen met een goed idee voor een ommetje kan
meedoen aan de prijsvraag.
Uitgewerkte ommetjesideeën kunnen tot 1 maart 2007 bij Landschapsbeheer
ingediend worden. De prijswinnaars worden op 5 april 2007 bekendgemaakt.
Aanvraag deelnamebrochure via: [email protected] Zie ook www.landschapsbeheer.nl voor downloaden van de brochure en handleiding.De ommetjesprijsvraag is gefi nancierd door de Nationale Postcode Loterij.
6
In Memoriam Harry Wals (1935-2006)Eind juni overleed plotseling Harry Wals, vanaf de oprichting van
het IVN in 1960 actief binnen de wereld van natuurbescherming
en educatie. Hij was de tweede voorzitter van het IVN (1972-
1977) als opvolger van Jan Nijkamp, die hij ook opvolgde als
directeur van de Haagse Dienst voor School- en Kindertuinen.
Daarnaast was hij onder andere betrokken bij het bestuur van
Natuurmonumenten, de Biologische Werkkampen voor het
Onderwijs, de Commissie voor Natuurbeschermingseducatie
en internationale natuurbeschermingsorganisaties, zoals onze
Belgische zusterorganisatie het CVN en de Blauwe Vlag. Vanuit
zijn werk in Den Haag wist hij veel gemeenten ertoe te brengen
om schoolbiologen aan te stellen of een kinderboerderij te
beginnen.
Bij het 40-jarig jubileum van
het IVN schreef Harry: “Het
IVN was voor mij de verwer-
kelijking van mijn harten-
wens ook andere mensen te
confronteren met de natuur
om zodoende belangstel-
ling te wekken en daarmee
de basis te leggen voor de
bescherming daarvan.”
> GRO NINGEN
Natuurgidsencursus-nieuwe stijl Groningen/HarenIVN-afdeling Groningen/Haren organiseert samen
met het Groningse consulentschap een Natuur-
gidsencursus nieuwe stijl. Er hebben zich 35
deelnemers gemeld, voornamelijk uit de regio
Groningen/Haren. Men heeft een fi ks programma
voor de boeg. De cursisten zijn druk met het kiezen
van hun afstudeerprojecten. Naar verluidt hebben
twee deelnemende cursisten al plannen voor de
oprichting van een nieuwe IVN-afdeling (nu nog een
zogeheten ‘witte vlek’ op de kaart van natuur- en
milieueducatief Nederland). Naast het IVN hebben
terreinbeherende organisaties grote belangstelling
voor goed opgeleide natuurgidsen.
> GRO NINGEN
Naschoolse activiteitenVoor leerlingen van groep 2, 3 en 4 (leeftijd 5 tot 8) uit de wijk Vinkhuizen, Groningen, werden dit najaar vijfmaal buitenactiviteiten georganiseerd. Claudia Vrieling en Froukje Reitsma beginnen om half 4 ‘s middags in de klas en gaan dan, weer of geen weer, met materialen voor het ontdekken van de grote en kleine natuur tot 5 uur op safari. Bij hun natuurbelevingstochten was het weer hen tot nu toe goed gezind. Zo hebben de kinderen uit een sloot met schepnetjes bijvoorbeeld rugzwem-mers en zelfs de geelgerande waterkever gevangen en kunnen bekijken. Een volgende keer stonden bomen centraal: een schijf met jaarringen, hoe ziet een schors er uit? Maar natuurlijk ook boompje klimmen. Een volgende keer waren het bodemdier-tjes, slakken bijvoorbeeld. Wormen zoeken, en wat zit er allemaal in compost? Het wordt een echte safari als de kinderen diersporen gaan zoeken in het Roege (ruige) Bos. De pilot lijkt nu al geslaagd. Claudia en Froukje willen meer mensen bij de buitenactiviteiten betrekken en ook met wat oudere kinderen op stap. Informatie: Marit Stokkentreeff, vrijwilligersconsu-lent Groningen, [email protected]
7
> DRENT HE
Jonge prijswinnaar IVN ZuidlarenIVN Zuidlaren heeft ter ere van het 25-jarig bestaan
van de afdeling een fotowedstrijd uitgeschreven.
Maar liefst 51 mensen hadden foto’s ingezonden
voor de jubileumwedstrijd. De jury bestond uit Harry
Cock (Drents natuur- en persfotograaf), Jan Hovinga
(eigenaar van de Zuidlaarder fotowinkel), Berend de
Groot (11 jaar), een actieve IVN’er. Alledrie waren ze
het erover eens: de foto van een pyjamazweefvlieg
op een klaproos van Willard Smid (17 jaar) was de
mooiste inzending. Willard heeft met oneindig ge-
duld, gevoel voor schoonheid en het fototoestel van
zijn vader een prachtig kunstwerk geschoten. Soms
haarscherp, hier en daar wat vervagend, warm en
helder van kleur en detail. “Ik heb pas later op
Nederpix.nl ontdekt dat het een pyjamazweefvlieg
is”, aldus de gelukkige winnaar.
> OV ERIJSSEL
IVN-zomerweek in De Weerribben De traditionele IVN-zomerweek vond dit jaar plaats in Scheerwolde, Noord-West
Overijssel, een prima uitvalsbasis voor nationaal park De Weerribben en De Wie-
den. De 75 deelnemers - waaronder veel IVN-gidsen - konden dagelijks kiezen
uit natuurbelevingsprogramma’s voor hoofd, hart en handen. Er werd gefi etst,
gekanood, geschilderd, gezongen en levensverhalen verteld aan de bar. Er werd
genoten van de natuur en cultuurhistorische verworvenheden als houtwallen,
boomgaarden en instandhouding heidegebieden. Ook herstelden deelnemers
in weer en wind een eendenkooi. Daarnaast was er een apart jeugdprogramma
waarin elke dag aanwijzingen werden gezocht om Otto de Otter, hét symbool
van ‘De Weerribben’, te traceren. Ook werd er door de kinderen soep gemaakt
van allerlei wilde planten. In 2007 is de IVN-zomerweek van 4 tot 11 augustus in
Arnemuiden, Zeeland.
Verslagen en foto’s: www.ivn.nl/ivnzomerweek
> UT RECHT
Donatie voor WatchIn Driebergen vond half oktober een speciale
Watch-les plaats. Groepjes leerlingen uit groep
6 van een van de lokale basisscholen werden
versterkt door een medewerker van de ‘Alcoa
Foundation’. Deze overhandigde een donatie
van $50.000 aan IVN Nederland. Hugo Bunte,
adjunct-directeur, nam de cheque in ontvangst.
Omdat het deze dag ook World Water Monitoring
Day was, zijn enkele Watch-proeven langs de
waterkant gedaan. Op deze World Water Monito-
ring Day werden overal gegevens verzameld over
het zuurstofgehalte, doorzicht, temperatuur en
zuurgraad van het water. Al die informatie samen
geeft een beeld van de wereldwijde gesteldheid
van het water. De verzamelde gegevens worden
doorgegeven aan de Amerikaanse World Environ-
ment Federation. De organisatie van World Water
Monitoring Day probeert mensen door mondiaal
uitgevoerd onderzoek te laten inzien dat zij zelf
invloed kunnen uitoefenen op de kwaliteit van
water. Dat ook grote bedrijven een schoon milieu
van belang vinden blijkt uit de samenwerking
met Alcoa, een internationaal opererend alumi-
niumbedrijf met vestigingen in Nederland. Alcoa
ondersteunt projecten zoals Watch. Door de
donatie kunnen nog meer kinderen kennismaken
met Watch.
Informatie: IVN Consulentschap Gelderland, e-mail: [email protected], tel. (026) 3512927,internet: www.watchweb.nl
> NO O RD - EN ZUID - HO LL A ND
Nieuwe zeegidsen IVNIn september hebben vrijwilligers
van 10 IVN-afdelingen in Noord- en
Zuid-Holland de zeegidsencursus
afgesloten met een diploma. Doel
van deze door de IVN Consulent-
schappen Noord- en Zuid-Holland
georganiseerde cursus is om gidsen
op te leiden om educatieve activitei-
ten rondom kust en zee op te zetten
voor een breed publiek. Nadrukke-
lijk is het streven ook daarbij samen
te werken met andere organisaties.
Voorafgaand aan de diploma-uit-
reiking presenteerden de cursisten
de projecten waar zij aan hebben
gewerkt.
Afdelingen ontwikkelden nieuwe zee-
producten en -activiteiten, zoals: een
handleiding voor strandgidsen met
kustplanten, -dieren en -activiteiten;
een strand-schoolreizen voor basis-
schoolleerlingen; bijzondere strand-
excursies en watertentoonstellingen;
een poelenpark bij de haven van
Scheveningen, waar de onderwater-
wereld te bekijken is; een ‘zeerugzak’
met strandactiviteiten voor toeristen;
vissen met een kornet en een snorkel-
excursie voor kinderen.
Meer informatie: www.ivn.nl/zuidholland en www.ivn.nl/noordholland
8
> ZUID - HO LL A ND
Atalanta’s
Onlangs van start gegaan: Atalanta, een bijzonder project van het Rotterdams Milieu-
centrum. Met Atalanta probeert het milieucentrum moeilijk bereikbare jongeren te
interesseren voor natuur en milieu. Het project is genoemd naar de Atalanta-vlinder.
De Atalanta wordt als metafoor gebruikt. De dagvlinder Atalanta leeft ’s zomers in
Nederland en ’s winters in Marokko. De vlinder plant zich zowel voort in Marokko als in
Nederland en trekt van het ene naar het andere continent.
Atalanta laat de Rotterdamse hangjongeren kennismaken met natuur, milieu en ontwik-
kelingssamenwerking. Het milieucentrum organiseert in het najaar een werkreis naar
Marokko voor 15 Rotterdamse jongeren. In de periode voorafgaande aan de ‘Marok-
koreis’ komen ze veel te weten over de natuur in Nederland en vlinders in het bijzonder.
Er wordt samengewerkt met vlinderspecialisten, bureau Stadsnatuur en Natuur in Kaart,
een Rotterdams inventarisatieproject dat al vanaf 1999 loopt. Er wordt een vlindertuin
aangelegd op het binnenterrein van de Kaapstraat in Rotterdam-Zuid. In Marokko wordt
door de jongeren samen met Marokkaanse jongeren een vlindertuin aangelegd in de
stad Nador (Noord-Marokko, Rif). Tevens worden zowel hier als in Marokko vlinders
geïnventariseerd in het kader van Natuur in Kaart.
Informatie: Rotterdam Milieucentrum, Mohamed Hacene, tel. (010) 4656496, www.milieucentrum.rotterdam.nl
> ZUID - HO LL A ND
Jongeren worden Rotterdams Milieuvoorlichter Het Rotterdams Milieucentrum leidt
sinds november 25 jongeren op tot
Rotterdams Milieuvoorlichter. De
jongeren gaan voorlichting geven over
milieu en duurzaamheid op mid-
delbare scholen, in buurthuizen en
in jongerencentra. Tijdens de cursus
komen onderwerpen aan bod als
luchtkwaliteit, klimaat, duurzaamheid,
energie en natuur. Belangrijk element
in de cursus is ook milieucommunica-
tie: hoe breng je een boodschap over
aan een groep? De cursus bestaat uit
vijf bijeenkomsten en een excursie en
wordt in samenwerking met SME Ad-
vies en COS Rijnmond georganiseerd.
Na de cursus ontvangen de deelne-
mers een certifi caat uit handen van de
Rotterdamse milieuwethouder Roelf
de Boer. De jongeren gaan eerst onder
begeleiding van het Milieucentrum en
later zelfstandig voorlichting geven
over luchtkwaliteit, klimaat, energie en
duurzaamheid. Ze gebruiken daarbij
speciaal voor hen ontwikkeld voor-
lichtingsmateriaal, zoals boekjes over
luchtkwaliteit en klimaat en energie.
Verder zijn er dvd’s met onder meer
een montage van FLEX M, een op de
digitale educatieve tv-zender etv.nl
uitgezonden televisieprogramma
voor jongeren over milieu. De acti-
viteiten vinden plaats in het kader
van MilieuDivers, een onderdeel van
Kleurenkapitaal, een initiatief van het
IVN Consulentschap Zuid-Holland.
Kleurenkapitaal wil allochtonen en
autochtonen stimuleren en inspireren
tot samenwerken in projecten gericht
op duurzaamheid.
Informatie: www.kleurenkapitaal.nl, www.milieucentrum.rotterdam.nl en www.etv.nl(Met dank aan Emile van Rinsum en Mohamed Hacene)
> ZUID - HO LL A ND
Dordrecht: cursussen in modulesHet aantal cursussen en activiteiten
waar de hedendaagse mens uit kan
kiezen is enorm. Ook IVN-cursus-
sen moeten zich in dit woud zien te
onderscheiden en tegemoet zien te
komen aan de wensen van moder-
ne, drukke, kieskeurige mensen.
IVN Dordrecht organiseert met het
oog op een fl exibel en aantrekke-
lijk aanbod cursussen in modules.
Deelnemers kunnen zich voor één
onderdeel inschrijven, maar kunnen
ook kiezen voor het volgen van
meerdere modules tegen een gere-
duceerde prijs. Het is een manier
om de drempel naar het volgen
van een IVN-cursus te verlagen. De
modules zijn zo opgesteld, dat de
cursisten de andere modules en
uiteindelijk de IVN-gidsencursus,
die in Dordrecht ieder vijf jaar wordt
georganiseerd, als een logisch
vervolg zien.
Informatie: www.ivn-dordrecht.nl, Gerard Verroen, tel. (078) 6178680
> ZUID - HO LL A ND
Goeree Overfl akkee: hiep hiep hoezee!IVN-afdeling Goeree Overfl akkee organiseert sinds kort verjaardagsfeestjes voor kinderen tot
12 jaar. Gekozen kan worden uit activiteiten zoals strandjutten, vleermuistocht, knutselen en
schatzoeken. Er blijkt bij jonge ouders veel belangstelling voor deze verbreding van het aanbod
van natuureducatieve activiteiten van het IVN.
Informatie: IVN Goeree Overfl akkee, Sarette Bakelaar, e-mail: [email protected], www.ivn-go.nl
> GELDERL A ND
Heimans en Thijsse Prijs voor Stichting OaseDe Stichting Oase uit het Gelderse Beuningen heeft in september de Heimans en Thijsse Prijs ontvan-gen. Deze prijs wordt elke twee jaar uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich verdienstelijk heeft gemaakt op het gebied van natuureducatie, natuurbeheer en natuurstudie. De prijs is genoemd naar de bekende pioniers op dit gebied, Jac. P. Thijsse en Eli Heimans (eind 19e, begin 20e eeuw). Stichting Oase kreeg de prijs wegens haar inzet voor natuurrijke tuinen en parken. De stichting is gevestigd in een voormalig klooster waar ze een 3000 m² grote tuin beheert met daarin een lemen tuinpaviljoen met vegetatiedak. De bloemrijke en diervriendelijke tuin heeft verschillende biotopen. Oase werkt als een netwerkorganisatie en stimu-leert veel andere organisaties bij de inrichting en het beheer van meer natuurlijke tuinen en parken. Oase wordt geprezen voor haar mooie tuin, het goede educatieve programma en de samenwerking met gelijkgestemden en anderen. Zie www.stichtingoase.nl, www.heimansenthijssestichting.nl
9
> BR A B A NT
Aarde- en milieu-wandelingen Mark & Donge Een excursie kan meer zijn dan een
begeleide wandeling door de na-
tuur, meent IVN Mark & Donge (Breda
e.o.). Daarom vonden dit najaar twee
experimenten plaats. Eind augustus
genoten twintig deelnemers van een
aardewandeling en in oktober werd
een wel heel bijzondere milieuwande-
ling georganiseerd. Al enkele jaren
voeren Ria Voermans en Tom Reijnders
aardewandelingen uit op aanvraag.
Die wandelingen zijn zo’n succes
dat de twee IVN’ers besloten eens
te kijken hoe zo’n wandeling uitpakt
voor een wat groter publiek. Op 20
augustus begon voor twintig mensen
de ‘onderdompeling’ in de natuur van
Het Speelbos in Boswachterij Dorst.
Reijnders: “Met een groep mensen van
alle leeftijden zijn we op zoek gegaan
naar natuurschatten, luisterend naar
het natuurconcert van de vogels. Het
was voor de deelnemers een bijzon-
dere ervaring waarin ze het bos in een
geheel ander perspectief zagen. Het
experiment is erg geslaagd en zeker
voor herhaling vatbaar!”
Stilstaan bij milieuvraagstukken kan
het beste door er zelf actief mee aan
de slag te gaan. Daarom organiseerde
IVN Mark & Donge op 8 oktober een
milieuwandeling in De Duiventoren in
Dongen. Bijzonder aan deze wande-
ling was dat de deelnemers in kleine
groepjes een route afl egden waar ze
op verschillende posten de gidsen
tegenkwamen. Hoofdgids Jeroen Nus-
selein: “Dit is een andere manier van
informatie overdragen dan mensen
gewend zijn. Per tussenstation kregen
de deelnemers een milieuonderwerp
voorgeschoteld waarover ze intern
moesten discussiëren. Het ging om
vraagstukken als klimaat, zure regen
en vervuiling. De deelnemers waren
unaniem enthousiast over deze werk-
wijze.”
Informatie: www.ivn-markendonge.nl
> LIMBURG
Breed aanbod CNME Maastricht Het Centrum voor Natuur en
Milieu Educatie (CNME) Maas-
tricht kenmerkt zich door een
breed aanbod, vaak in samen-
werking met allerlei partners.
(zie ook pag. 23)
Dit najaar waren er meer dan
vijfenveertig activiteiten die
met zo’n achttien organisa-
ties worden aangeboden. Het
CNME en de Educatieve Boer-
derij nemen veel activiteiten
zelf voor hun rekening. Maar
ook andere organisaties en
bedrijven uit de regio werken
steeds vaker mee, zoals melk-
veehouderij, fruitteeltbedrijf,
de Bisschopsmolen, Torenmo-
len Gronsveld, Paradijsvogels,
Holle Bolle Geit. Daarnaast
legt kunstenares Bernadette
Huijbers de link tussen kunst
en natuur en weet kinderen te
inspireren om met wilgen en
rijstpapier schitterende kunst-
werken te maken.
Informatie: www.cnme.nl of tel. (043) 3219941
> LIMBURG
De grensprofessorHet IVN Consulentschap Limburg is druk bezig met de ontwikkeling van een nieuw project: De Grens-professor. In het project komen de onderwerpen mens, natuur, ruimte en tijd en hun samenhang aan de orde. Het is een combinatie van een lessenreeks op school die afgerond kan worden met een reis (veldwerk) op de fi ets of te voet door het grenspark Maas Swalm Nette (Nederland-Duitsland). Natuur-lijk komt er ook een website bij. Rode lijn is steeds ‘grenzen tussen Duitsland en Nederland’. Informatie: IVN Consulentschap Limburg, Simone van Bergen, e-mail: [email protected]
> BR A B A NT
Parelsnoermix Loonse en Drunense DuinenMet de opening van zes digitale informatiezuilen
werd een begin gemaakt met de zogenaamde
‘Parelsnoermix’ rond Nationaal Park De Loonse
en Drunense Duinen. De Parelsnoermix bestaat
uit een mix van communicatiemiddelen met als
doel de waardering voor dit natuurgebied te
vergroten.
Bij de zes ingangen (‘parels’) van het gebied
waar ook een horecagelegenheid is en waar de
grootste bezoekersstromen zijn komen informa-
tiepunten. De parels zijn: de Rustende Jager, de
Drie Linden, de Klinkert, Bosch en Duin, manege
van Loon en de Roestelberg. Meest opvallend is
de digitale informatiezuil. Door middel van een
touchscreen krijgt de bezoeker actuele infor-
matie over het gebied. Het gaat niet alleen om
informatie over de natuur, maar ook algemene
toeristische informatie en aanbiedingen uit de
streek zijn gemakkelijk te vinden. Bijzonder zijn
ook de natuurplacemats die in de horecagele-
genheden worden gebruikt: voor zowel volwas-
senen als kinderen is hierop leuke en interes-
sante informatie te vinden. Daarnaast worden
speurtochten, natuurverjaardagsfeestjes en een
fl exibele infokraam ingezet. De eerste reacties
van bezoekers aan De Loonse en Drunense Dui-
nen zijn positief.
> LIMBURG
‘Kom op het erf’ Vijfendertighonderd burgers en bui-
tenlui en tweeduizend boeren be-
zochten begin september de open
dag van melkveehouderij Rompel-
berg in Eijsden. Aanleiding was het
vijftigjarig bedrijfsjubileum van dit
boerenbedrijf én de ingebruikname
van een unieke melkcarrousel.
IVN-afdeling Maastricht en Eijsden
greep die gelegenheid aan om het
unieke verband tussen het boeren-
bedrijf en de natuur naar voren te
brengen. Dat deden ze via excursies
en diverse stands, rondleidingen op
de boerderij, demonstraties van de
Koeiencarrousel (melkinstallatie),
het project Spelen op de boerderij
voor de jeugd, en de exposities
Terug naar het verleden en Oude
ambachten van vroeger tot nu. Voor
zowel burgers als boeren bleek de
open dag een ‘eye-opener’.
Informatie: (043) 3626261
10
Van het Limburgse heuvelland tot de Drentse heidevelden, van de Utrechtse
polders tot het Friese merengebied: het zijn door mensen gemaakte,
cultuurhistorische landschappen. Daarom is er steeds meer aandacht voor
de relatie tussen natuur, landschap en cultuurhistorie, ook bij het IVN.
Niet voor niets is ook het thema van de Groene Maand 2007 Landschap en
cultuurhistorie.
Het grasland waar de biologische boeren Koos en Monique
van der Laan hun koeien en kalfjes laten grazen lijkt zomaar
een weiland. Maar de schijn bedriegt. Voor wie weet waar hij
moet kijken, doet het landschap nauwgezet de geschiedenis
van de streek rond het Utrechtse Kamerik uit de doeken.
Neem de sloten, die de veenweiden rond Kamerik doorsnij-
den. Ze zijn bijna allemaal kaarsrecht en in de twaalfde eeuw
met de hand gegraven. Zo secuur dat elke boerderij precies
evenveel land kreeg. Monique: “Daar is geen enkel apparaat
of modern meetinstrument aan te pas gekomen. Het is zó
bijzonder dat ze dat rond 1100 al voor elkaar kregen.”
RomeinenAanvankelijk was dit ruig moerasgebied. De Romeinen lieten
het links liggen. Na hun vertrek werden de moerassen gelei-
delijk ontgonnen. Deels door kerken en andere welgestelde
lieden. Zij verkochten of verpachtten de grond aan boeren.
Door het graven van sloten kon het natte gebied afwateren.
“In het begin werd op de nieuwe akkers graan verbouwd”, ver-
telt Monique. “Maar al snel begon de veengrond te verzakken
en kon het alleen als weidegrond gebruikt worden.”
De boerderijen lijken midden in het land te zijn neergeworpen.
Maar ze lagen oorspronkelijk langs een nu verdwenen water-
gang. De gedempte sloten zijn nog te herkennen. Ze liggen
hoger dan het omliggende land en het gras kleurt er anders.
Andere restanten uit het verleden zijn oude geriefbosjes, die
nu beschutting bieden aan vogels en dieren.
Meer aandacht voor landschap en cultuurhistorie
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Door Ria van Griethuizen
Foto’s: Koos en Monique van der Laan
11
>>
GeschiedenisNet als de Utrechtse polders heeft elke plek in Nederland zijn
eigen geschiedenis. Het landschap ‘vertelt’ wat de mensen
er in de loop van de tijd aan hebben veranderd en hoe ze het
hebben gebruikt. “Je kunt het landschap als het ware lezen.
Mits je weet waar je naar moet kijken”, vertelt Johan Eppink,
die zich als landelijk IVN-programmaleider bezighoudt met het
onderwerp ‘Landschap en cultuurhistorie’.
Het IVN gaat de komende jaren intensiever samenwerken met
organisaties op het gebied van cultuurhistorie, archeologie en
toerisme. “We brengen onze kennis samen en gaan land-
schapsgidscursussen aanbieden voor IVN’ers en vrijwilligers
van andere organisaties, zoals heemkundeverenigingen.”
PilotIn Gelderland wordt als pilot de opleiding ‘Veluwse land-
schapsgids’ gestart, een aanvullende cursus die opleidt tot
het certifi caat landschapsgids. De cursisten vergroten er hun
kennis mee over de cultuurhistorie van het gebied en leren
gebouwen, landschapselementen en menselijke sporen
duiden. Deze kennis geven ze door aan de deelnemers aan
natuurwandelingen en activiteiten. Daarnaast ontwikkelt het
IVN een handleiding ‘leesbaar landschap’, waarmee IVN’ers
zelf landschapsexcursies kunnen samenstellen. IVN’ers
worden aangemoedigd om kennis van anderen te verweven
in hun excursies. Eppink: “Landschapsbeheer weet bijvoor-
beeld alles van boerenerven, terwijl heemkundekringen weer
veel weten van geschiedenis. Die kennis kun je gebruiken om
leuke landschapsexcursies te maken. Uitstapjes waarin je niet
alleen aandacht schenkt aan de fl ora en fauna, maar ook aan
de ontwikkeling van het landschap door de eeuwen heen.”
SamenwerkingOp verschillende terreinen bestaat zo’n samenwerking al. Zo
werken in sommige forten IVN’ers samen met mensen die veel
van de geschiedenis van het betreffende fort weten. Maar voor
veel IVN-afdelingen is samenwerking met landschapsbeheer-
ders en mensen met historische kennis nog een onbetreden
pad.
“Natuurlijk blijven de oude vertrouwde excursies gewoon
bestaan. Maar voor wie iets ziet in een landschapsexcursie
hebben we aandachtspunten op een rij gezet, waarbij we
gebruik proberen te maken van de kennis die in verschillende
afdelingen al is opgedaan”, aldus Eppink.
Zo kunnen bij het samenstellen van een excursie verschil-
lende aspecten aan de orde komen. Eppink somt op: “Je kunt
kijken naar de ecologie van een gebied: als je elzen ziet, zegt
dat bijvoorbeeld meteen al iets over de grondsoort. Daarnaast
herken je patronen, zoals dijken en wegen die zijn ontstaan
uit oude paden of de ruilverkaveling in een gebied.”
12
BuitenplaatsenOok de cultuurhistorie is vaak terug te zien in het land-
schap. Niet alleen in fraaie buitenplaatsen. Zo staan langs
de Maas nog de schoorstenen van de steenfabrieken die de
rivierklei gebruikten voor de productie van baksteen.
Tot slot is de beleving van belang: hoe ervaart een bezoe-
kers het gebied, wat zijn de kwaliteiten van dat gebied en
wat wil je als samenleving voor de toekomst behouden?
Juist de discussie die kan ontstaan over kwaliteiten en
regionale verschillen is van belang voor de toekomstige
inrichting van Nederland, meent Eppink. “Je kunt ervoor
kiezen om bijvoorbeeld oude waterlopen terug te brengen
in hun oude staat. Maar je kunt ook een wandelroute langs
een paar van die voormalige watertjes laten lopen. En
ergens anders kies je er weer voor om een oud patroon in
het landschap als fi ets- of wandelpad te integreren in een
nieuwbouwwijk.”
Kennis van het landschap is hoe dan ook belangrijk.
IVN’ers kunnen die kennis uitdragen, samen met boeren,
landschapsbeheerders en andere partijen en zo bijdragen
aan duurzaam landschapsbeheer. Daarmee drukken ze
mede hun stempel op het Nederlands landschap van de
toekomst.
Ria van Griethuizen is redactielid/correspondent Utrecht.
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Foto’s: Koos en Monique van der Laan
>>
Informatiepunt GrechtrouteKoos en Monique van der Laan exploiteren
in Kamerik het biologisch melkveebedrijf
De Beekhoeve met verschillende soorten
agrarisch natuurbeheer. Als nevenactiviteit
ontvangen zij (groepen) mensen voor excur-
sies, bijeenkomsten of open dagen.
Koos en Monique willen de bezoekers laten
kennismaken met de landbouw, het platte-
land, het landschap en zijn historie. Monique
leidt graag mensen rond op haar land in
het Utrechtse deel van het Groene Hart. De
bezoekers zijn vaak onder de indruk van de
weidsheid van de omgeving. Een deel van een
lange afstandsroute Grechtroute loopt over de
weilanden van de familie Van der Laan. Dat
bracht Monique op het idee om in de geschie-
denis van het gebied te duiken.
Zo hebben zij en haar man plannen om infor-
matiepanelen te plaatsen bij een oud kippen-
schuurtje en dit onderkomen op te knappen
tot informatiepunt en rustplek voor de wande-
laars. Ze hebben daartoe een projectaanvraag
gedaan. De panelen zullen de wandelaar
informeren over agrarische natuurbeheer,
(biologisch) boeren en de cultuurhistorie van
het veenweidegebied. Mogelijk kan ook IVN
Woerden een rol spelen bij dit project.
Voorlopig moet de bezoeker het doen met
getekende afbeeldingen van het gebied, die
zolang in de voormalige koeienstal hangen.
“Stedelijke ecosystemen zijn een
volstrekt kunstmatige leefomgeving,
gecreëerd door één diersoort: de mens.
Toch weten dieren en planten zich ook
daar aan te passen. Ze beschikken over
een ongelofelijk aanpassingsvermogen.
Dát is voor mij natuur. De natuur heeft
daarbij alle tijd: 100 of 1000 jaar is niets.
Zo’n eindeloos tijdsbesef kennen wij
mensen niet. Wij maken ons druk over
korte-termijn-dingen.
Grootschalige processen én het
heel kleinschalige maken de natuur boei-
end. Ik kan echt tijdenlang kijken naar
een kruisspin en zijn web voor het keu-
kenraam, en mijmeren hoe dat tot stand
komt. Veel natuurliefhebbers beginnen
ook met dat heel kleine, dichtbij, op kijk-,
ruik- en voelafstand: met een loepje het
veld in om meeldraadjes te tellen. Bij mij
begon het op basisschoolleeftijd met
kikkervisjes uit de sloot en bloemetjes
bekijken. Maar ik ben uitgekomen bij
grootschalige patronen, klimaatverande-
ringen, migraties van plant- en diersoor-
ten en de evolutie van gewervelde dieren,
de spitsmuis in het bijzonder.
Ik ben vaak te druk om naar buiten te
gaan, behalve tijdens de vakantie. Maar
als het even kan stap ik op mijn fi ets en
rijd de stad uit. In de Randstad is wel
weinig ruimte. Het is te vol en druk, veel
mensen en infrastructuur. Je kunt niet
eindeloos kijken naar bossen en heide,
want je hebt altijd wel ergens woon-
wijken, industrie of snelwegen op de
achtergrond of in je gezichtsveld. Als ik
dat vergelijk met de Achterhoek, Twente
of Limburg… Die rust en ruimte mis ik wel
als ‘gedwongen stedeling’.
Domheid bestrijden is belangrijk,
het doel van alle educatie. Gebrek aan
inzicht is een bron van ellende. Eenderde
van alle Nederlanders denkt dat de zon
om de aarde draait! Je moet mensen
benaderen als ze het meest ontvankelijk
zijn: de basisschoolleeftijd. En ze iets
laten zien, ervaren, voelen. Dat komt
beter over dan feitelijke teksten. Toen
ik ooit lesgaf op een MAVO heb ik voor
een les over het bewegingsapparaat
een pond kippenvleugels bij de slager
gekocht. Die hebben de leerlingen
helemaal uitgepeld. Dat bleef hangen!
Natuur- en milieueducatie is vaak nog
wel preken voor eigen parochie. Ik houd
ook niet van opgeheven vingertjes en
fundamentalisme, zoals bijvoorbeeld de
anti-jachtlobby.
Als de mens ooit uitsterft, zou dat
een zegen zijn voor de natuur. Maar dat
is nog even niet reëel. Ik ben een geboren
optimist, maar pessimistisch over de
overbevolking op aarde en de impact
daarvan op het ecosysteem. Toen ik ge-
boren werd waren er drie miljard mensen
op aarde, nu zes-en-half miljard en de
groei is er nog lang niet uit.”
Lezers van Mens en Natuur kunnen met
korting naar De Grote Huismus Tentoonstelling
(zie pagina 29).
Favorieten
Belevenis: In Indonesië, vanuit het vliegtuig
van Djakarta naar Solo, in de ochtendzon vul-
kaankegels boven wolkendek uit zien steken.
Ook de rokende Etna trouwens, op weg naar
Malta.
Gebied: De Franse krijtkust bij eb: giganti-
sche, fossielenrijke krijtrotsen van 70 tot 80
miljoen jaar oud, met aan je voeten kleine
poeltjes met visjes, garnaaltjes, zee-anemo-
nen en alikruiken.
Soort: Oesters: interessant en lekker. De
Japanse oester is een ‘ontploffende’ invasieve
soort in West-Europa, zie mijn laatste boek.
Informatie: Internet en tijdschriften over
zoogdierfossielen, evolutie en ecologie. Het
schokkende boek Ondergang (Collapse) van
Jared Diamond, over onder andere de uitput-
ting van de natuur op Paaseiland.
Vrije tijd: Mijmeren, mijn gedachten de vrije
loop laten. Dat kan overal: op de fi ets, in de
fi le, voor de tent.
“Domheid bestrijden belangrijk”Door Michiel de Wit
Jelle Reumer (Hilversum, 18 augus-tus 1953)Directeur – sinds 1987 – van Natuur-historisch Museum Rotterdam (waar onlangs De Grote Huismus Tentoonstel-ling opende) en bijzonder hoogleraar Paleontologie van vertebraten (studie der fossielen van gewervelde dieren). Auteur van ‘De Ontplofte Aap’ (2005), ‘Plant je voort!’ (2003) en Stadsecologie (2000). Gehuwd, twee kinderen: Barbara (23, net afgestudeerd bioloog) en Coen (14).
Thuis
in de natuur
Foto’s: Martine Sprangers
13
14
Natuur & Milieu Inspiratie: serie ééndaagse workshopsVanaf dinsdag 9 januari tot en met juni 2007, elke tweede
dinsdag van de maand op Landgoed Oostbroek, De Bilt: zes
ééndaagse workshops Natuur & Milieu Inspiratie om met hart
en ziel natuur te beleven aan de hand van de elementen.
1. Goed geaard in goede aarde
2. Water is wat er is
3. Vuur: dierbare kracht
4. De kleuren van de lucht
5. Onzichtbaar levensweb
6. Stilte in balans
Tijdens de workshops komen verschillende werkvormen aan
bod: van lichaamswerk tot direct contact met de natuur, van
meditatie en dans tot kunstzinnige werkvormen. Er is ruimte
voor speelsheid en humor, voor bezinning en stilte. En natuur-
lijk vindt het programma zoveel mogelijk buiten plaats.
Nota bene: IVN-leden krijgen 20% korting.
Inhoudelijke informatie: Beatrijs van de Lisdonk, tel. (030) 2210599, e-mail: [email protected], aanvraag folder, of praktische vragen: Sytske Scholze, tel. (030) 2210599, e-mail: [email protected]
Zie www.nieuwenatuurbeleven.nl
Als mens staan we altijd in relatie tot de natuur. Stilstaan bij deze
relatie kan een gevoel van verwondering en respect geven. In Het Nieuwe
Natuurbeleven staat de bewustwording hiervan centraal. Dat kan een feest
van herkenning zijn en nieuwe inzichten en inspiratie geven, voor zowel
de persoonlijke als de professionele ontwikkeling van iedereen die met
educatie, voorlichting en onderwijs bezig is.
Een aantal jaar geleden trok een berichtje over Natuur & Milieu
Inspiratie in Mens en Natuur de aandacht van Mirjam Smith (Na-
tuurgids bij IVN-afdeling Zwolle). Mirjam: “Ik ben wetenschap-
pelijk opgeleid als bioloog. In de Zomerweek Natuur& Milieu
Inspiratie vond ik na jaren weer de verwondering terug waarom
ik biologie ben gaan studeren. Ik zag opnieuw de schoonheid
en mijn eigen verbinding en eenheid met planten en dieren.
Sindsdien doe ik mijn vrijwilligerswerk voor het IVN meer vanuit
een houding van wederzijdse ontmoeting en respect, naar de
deelnemers én naar de natuur.” Mirjam maakt inmiddels deel
uit van het groeiende landelijk docentennetwerk van het Nieuwe
Natuurbeleven.
Wat extra’sBij IVN Zwolle is er nóg een gids die een van de cursussen heeft
gevolgd. Samen geven zij, ondersteund door de afdeling, Het
Nieuwe Natuurbeleven ook een plek in de Natuurgidsencursus.
Sommige aspirant-gidsen nemen het enthousiast over, anderen
doen er niets mee. Het bestuur neemt de activiteiten als sei-
zoenswandelingen in het programma op, voorzien van speciale
pictogrammen en verzorgt extra pr. Ook reguliere excursies geeft
Mirjam nu wat extra’s mee. “Ik laat de deelnemers meer zelf
zoeken in plaats van alles aan te wijzen, ik vertel verhalen, we
nemen de tijd om op een plek stil te zijn en te luisteren naar de
geluiden zoals het ritselen van de populieren op de dijk.” In de
Natuurgidsencursus worden meer van dit soort methodieken
toegepast. “Tijdens het veldwerkweekend in Orvelte hebben
Stilstaan bij de relatie
mens-natuur
Educ
atie
en
com
mun
icat
ie
Door Zefea Samson
HET NIEUWE NATUURBELEVEN>
Foto’s: Het Nieuwe Natuurbeleven (Beatrijs van de Lisdonk/Mirjam Smith)
we tijdens het avondprogramma op een speelse manier aandacht besteed
aan werkvormen rond natuurbeleving. Na een hele dag van studie hebben we
’s avonds een wereldmaaltijd gegeten. Daarna heb ik de groep op een mooie
plek via een geleide fantasie meegenomen in een luchtballon, op weg naar
hun wensdroom voor de wereld. Iedereen heeft zijn wensdroom vervolgens op
een briefje van lucht-papier geschreven of getekend en die opgehangen in de
wensboom, een linde, die bij Kelten symbool stond voor liefde. De wind heeft
die nacht de harte-wensen uit de linde mee op reis genomen.”
Groter geheelVoor veel IVN’ers en NME’ers is het uitgangspunt dat meer weten over de natuur
leidt tot bescherming. “Weten kan op zoveel manieren, met je hoofd én met je
hart. Met je hart opent zich een innerlijk ‘weten’, gevoed door een gevoel van
verbonden-zijn”, aldus Mirjam. “Wij leren over natuur als een abstractie buiten
onszelf, maar als mens ben je zelf deel van die natuur. Als je durft je vooroorde-
len en weerstand achter je te laten, gaat er een nieuwe wereld open.” Dat merkt
Mirjam steeds weer als ze zelf workshops of excursies begeleidt. “Tijdens een
wandeling door het bos nodigde ik mensen uit om op blote voeten over de bos-
grond te lopen, stevig te staan als een berg en te kijken naar alle bodemdiertjes.
Na de oefeningen vertelde een deelneemster dat haar aanvankelijke huiver voor
de donkere aarde en de regenwormen uiteindelijk verdwenen was. Ze had be-
wust contact gemaakt met de aarde, en voelde zich deel van het grotere geheel.”
15
Foto’s: ***
Beleving centraalBeatrijs van de Lisdonk is projectleider van
het landelijke project Het Nieuwe Natuur-
beleven. Vanuit het IVN Consulentschap
Utrecht werkt zij al jaren aan de methodische
vernieuwing van natuur- en milieueducatie,
bijvoorbeeld met de methoden Natuur &
Milieu Inspiratie en Actieve Verwondering.
Het Nieuwe Natuurbeleven (HNN) is een
paraplu waaronder al die vernieuwingen
samenkomen. “Drijfveer voor elke aanpak
is dat de beleving centraal staat: beleving
die jouw relatie met de natuur verdiept en je
dichter brengt bij een gevoel van verwonde-
ring, respect, verbondenheid, een-zijn met de
natuur. Tegenwoordig wordt vooral gekeken
naar het nut van natuur. Dat betekent dat je
de natuur alleen maar buiten jezelf plaatst en
niet ook de intrinsieke waarde van de natuur
beschouwt. HNN is bedoeld als een aanvulling
op de bestaande natuur- en milieueducatie,
geen vervanging.” Dat het aansluit bij een
behoefte merkte Beatrijs tijdens een trainings-
dag voor VNO/NCW. “Reactie was dat het de
jonge managers aanspreekt, mede vanwege
de authenticiteit van de programma’s.” Het
concept wordt nu in maatwerk vertaald naar
diverse nieuwe doelgroepen.
Natuurlijk blijven ook alle onderdelen van
HNN uitermate verrassend voor IVN’ers, zoals
laatst weer bleek op enkele trainingen over de
schoonheid van de nacht.
Het Nieuwe Natuurbeleven: drie stromingenHet aanbod van Het Nieuwe Natuurbeleven is ondergebracht in drie stromingen.1. Natuurlijk beleven en genieten: een eerste kennismaking met de minder in het oog springende aspecten van de natuur zoals stilte en duisternis, door speelse activiteiten en workshops als zintuigtochten.2. Actieve Verwondering: het verdiepen en scholen van de waarneming; je komt er achter dat je niet ziet wat je ziet, maar wat je dénkt te zien!3. Natuur & Milieu Inspiratie: aan de hand van de vijf elementen (aarde, water, vuur, lucht en ether) in een systematische opbouw met veel concrete oefeningen de diepe verbondenheid met de natuur ervaren.
Zie voor activiteiten, achtergrondinformatie en literatuur: www.nieuwenatuurbeleven.nl
16
Hoe bereik je een breed publiek? IVN-afdelingen in het noorden en
Brabant proberen daar actief antwoord op te vinden met nieuwe
werkwijzen. Daarin staat vooral het dóen centraal: beleven, ervaren,
ontdekken en onderzoeken.
Praten, luisteren en laten zien zijn traditionele vormen van
kennisoverdracht. Maar om mensen tot ander gedrag aan te
zetten, is meer nodig. Dat realiseerde ook de IVN-afdeling
Helmond zich. Op verzoek van Spring, de organisatie voor
naschoolse opvang in Helmond, ontwikkelde de afdeling de
cursus Methodieken. Daarbij leren de deelnemers hoe ze
kinderen in contact kunnen brengen met de natuur.
“Begeleiders van de naschoolse opvang wilden graag iets
doen met kinderen in de natuur, maar voelden zich daartoe
onvoldoende uitgerust”, vertelt voorzitter en cursusdocent
Anne Regts. “Dat bracht ons op het idee een totaal andere
cursus te ontwikkelen. Meestal bieden IVN-afdelingen kennis-
cursussen aan. Maar hier lag niet een vraag naar kennis, maar
naar vaardigheden om zonder kennis toch iets met kinderen
in de natuur te kunnen ondernemen. Een heel andere insteek
dus.”
ActiefDe cursus, die in september van start ging en inmiddels is
afgelopen, bestond uit twaalf bijeenkomsten. De elf cursisten
kwamen wekelijks bijeen. Ze leerden onder meer dat kinderen
de natuur het best ervaren als ze de ruimte krijgen voor hun
eigen beleving. Want kinderen eerst dingen laten zien en erva-
ren en pas daarna informeren lijkt logisch, maar gebeurt in de
praktijk nog te weinig.
Na afronding konden de cursisten kinderen via allerlei
speelse en leerzame activiteiten kennis laten maken met de
natuur, zonder dat zij zelf veel kennis van de natuur hoeven
te hebben. Met name daar ligt volgens Anne de kracht van
de cursus. “Kennis is niet noodzakelijk om kinderen toch de
natuur te laten beleven en ze dingen bij te brengen. Dat biedt
aanknopingspunten voor bijvoorbeeld scholen. Vaak leven
daar genoeg ideeën om in de natuur leuke dingen met leerlin-
gen te doen.”
Nieuwe werkwijzen,
ander publiek
Vere
nigi
ng e
n vr
ijwill
iger
s
Door Marcel Donks en Frits Colnot
Foto’s rechterpagina: IVN Consulentschap Drenthe
BELEVEN, ONTDEKKEN EN ONDERZOEKEN >
Foto’s: IVN Helmond
17
DrentheEen andere aanpak volgt het IVN Consulentschap Drenthe. In
de buurt van Norg verzamelen zich op een grijze zaterdag in
oktober dertien deelnemers aan de cursus nieuwe excursie-
technieken. Jan van der Meer van het consulentschap gaat
hen leren hoe ze een standaardexcursie moeten verzorgen.
In vier groepjes van drie zet Jan de cursisten aan het werk.
Onderling moeten ze uitmaken wie de monoloog, de dialoog
en de demonstratie gaat verzorgen. Terwijl de cursisten hun
presentaties voorbereiden, heeft Jan gelegenheid uit te leggen
wat het consulentschap met de cursus beoogt.
“De alleenspraak, de tweespraak en het demonstreren zijn
gericht op kennisoverdracht. Een nuttige en noodzakelijke
basis om tot inzicht te komen. Inzicht verwerven kan door
beleven, ervaren, ontdekken en onderzoeken. Kennis gepaard
aan inzicht kan vervolgens leiden tot gedragsverandering. Dat
is in een notendop het basisschema van deze cursus.”
Bij het instrueren van een van de deelnemers blijkt Jans
bedoeling: “Maak het de excursieleider lastig! Speel de
querulant! Kijk maar eens hoe stevig de excursieleider in zijn
schoenen staat.”
HinderlijkWe lopen terug naar het beginpunt. De eerste groep van
drie wordt vooruit gestuurd en Jan instrueert de rest: twee
personen krijgen een rol om zich van de groep af te zonderen
en hinderlijk achter te blijven en twee andere cursisten krijgen
de opdracht de leider te observeren en daarvan notities te
maken.
In een tijdsbestek van bijna twee uur verzorgen de cursisten
hun monoloog, dialoog of demonstratie, maken querulanten
het de excursieleider moeilijk, worden observaties gedaan
en uitgesproken en geeft Jan tips over hoe je het beste met
lastige excursiegangers kunt omgaan.
Enkele geroutineerde cursisten maken al gebruik van het
concept van beleven, het eerste stadium van het verkrijgen
van inzicht: “Doe je ogen dicht, wees stil en luister”. Na een
tergend lang durende minuut mogen de anderen vertellen
wat ze hebben gehoord. De wind die door de bomen ruist,
de vallende bladeren en natuurlijk, ook in het relatief rustige
noorden, het verkeerslawaai.
Onder deskundige leiding van Jan zullen de cursisten zich
verder bekwamen in het doen, beleven, ervaren, ontdekken en
onderzoeken van de natuur in al zijn verscheidenheid. In ja-
nuari staat nog een onderdeel op de rol, GPS-oriëntatie. Deze
nieuwe techniek die wordt gedoceerd door Gert Mensink,
onlangs toegetreden tot het landelijk bestuur van IVN, hoort
bij een meer eigentijdse vorm van excursie leiden.
Marcel Donks is correspondent Brabant en lid IVN De Waerd-man.
Frits Colnot is correspondent Groningen en lid IVN Bellingwed-de / Landelijke Raad IVN.
18
Jeug
d en
jong
eren
Jongeren zijn wel degelijk te interesseren in natuur en milieu. Maar
dat vraagt wel een heel andere benadering dan gebruikelijk, stellen
Jeroen Boschma en Inez Groen. Zij schreven ‘Generatie Einstein’,
een boek over de hedendaagse jeugd.
Jongeren zijn ongeïnteresseerd en weten alles beter. Ze
denken dat ze volwassen zijn, terwijl ze hun tijd vullen met
nutteloze games, MSN’en en SMS’en. Zo denken veel ouderen
over de jeugd.
Fout, vinden Jeroen Boschma en Inez Groen, medeoprichters
van Keesie, een reclame- en adviesbureau dat geheel is ge-
richt op jongeren. Het probleem ligt juist bij de ouderen zelf:
die begrijpen de nieuwe generatie - Generatie Einstein - ge-
woon niet (meer). Want jongeren zijn veel slimmer, sneller en
socialer dan veel ouderen denken, weten Boschma en Groen.
“We hadden het al een tijdje gehad met die negatieve houding
tegenover jongeren. Er hebben gigantische ontwikkelingen
plaatsgevonden op het gebied van technologie en communi-
catie. Daardoor is een generatie ontstaan die gewend is aan
multitasken en een overload aan informatie.”
Het negatieve stigma dat jongeren aankleeft, moest maar
eens veranderen, vonden de twee. Ze bundelden hun kennis
en ervaringen in een boek, bedoeld voor iedereen die te ma-
ken heeft met jongeren.
Zijn jongeren dan niet lui en oppervlakkig? “Nee, maar wij ouderen projecteren onze eigen denkbeelden
op jongeren. Wij denken dat ze lui en oppervlakkig zijn, omdat
ze met de computer klakkeloos informatie knippen en plakken
als ze een werkstuk moeten maken. Maar in feite zijn ze juist
slimmer, omdat ze heel snel informatie kunnen koppelen en
verwerken.”
“Wij vinden ze ongeïnteresseerd en materialistisch, terwijl
jongeren van nu juist veel minder gericht zijn op materiële
luxe en meer op het collectieve huiselijke gevoel. Wij denken
dat ze veel teveel onder druk staan van allerlei commerciële
invloeden en dat niet door hebben, terwijl zij precies weten
waar het om draait.”
Jongeren en natuur? Echt wel!
Door Natascha Leenstra
Overige foto’s: WoesteLand, IVN
Foto: Stichting wAarde
19
Hoe ziet de leefwereld van jongeren eruit?“Jongeren leven in een binnenwereld en een buitenwereld.
De binnenwereld, de inner world, is het allerbelangrijkst voor
hen: familie, vrienden, thuis, de eigen leefomgeving. De bui-
tenwereld, de outer world, kán interessant voor ze zijn, maar
is minder relevant en heeft daardoor weinig betekenis.”
“Als je de jeugd wilt interesseren in de natuur, moet het on-
derwerp voor hen tastbaar zijn en gerelateerd aan hun eigen
leefomgeving.”
Wat betekent dat voor een organisatie als IVN?“Het probleem met de huidige benadering van natuurorgani-
saties is dat ze nog steeds inzetten op het grote geheel, terwijl
ze meer op een hanteerbaar onderwerp moeten inzoomen. Het
moet voor jongeren makkelijk worden ergens aan bij te dragen
op het moment dat zíj dat willen: concreet en ad hoc, zonder
veel verplichtingen. Ze zijn zeker bereid om zich in te zetten
of geld te geven, maar ze moeten kunnen in- en uitstappen
op het moment dat zij bepalen. En belangrijk is ook dat ze
resultaat zien van hun bijdrage.”
“Verder moeten organisaties er rekening mee houden dat
jongeren graag met andere jongeren optrekken. Het sociale
aspect van vrijwilligerswerk is voor hen erg belangrijk. Het is
daarom slim om jongeren in groepjes aan te trekken en als
team in te schakelen. Ze hechten veel waarde aan zelfont-
plooiing en eigen inbreng. Klussen moeten vooral leuk, uitda-
gend en leerzaam zijn.”
Hoe kunnen het IVN en andere natuurorganisaties zich het best opstellen tegenover jongeren? “Gladde praatjes en snelle jongens die hip proberen te zijn,
daar prikken jongeren zo doorheen. Leeftijd, afkomst, uiterlijk
zijn voor hen van ondergeschikt belang. Het gaat erom dat
je iets te melden hebt uit eigen ervaring en dat je dat gepas-
sioneerd kunt overbrengen. Alleen als je echt bent, authen-
tiek, luisteren ze wel. Dus als je als natuurorganisatie niet hip
bent, moet je dat vooral niet willen zijn. Passie, praktisch en
persoonlijk. Daardoor voelen jongeren zich aangesproken.”
Zie ook: www.keesie.nl
Natascha Leenstra is redactielid.
19
Onderzoek Vrijwilligersorganisaties kampen met vergrij-
zing en weten weinig jongeren te trekken. De
Radboud Universiteit Nijmegen presenteerde
onlangs in samenwerking met het Ministerie
van LNV het onderzoek ‘Van Vervreemding
naar Verantwoordelijkheid; Over jongeren en
natuur’.
Onderzoeker Annick de Witt, medewerker bij
stichting wAarde, stelt dat de vergrijzende
natuurwereld niet het gevolg is van een desin-
teresse voor de natuur. Integendeel: jongeren
associëren natuur met schoonheid, gezond-
heid, rust en genieten.
“Dat blijkt concreet onder meer uit een project
waarmee ik momenteel bezig ben bij stichting
wAarde, naturally cool! We nodigen jongeren
uit om hun eigen groene ontmoetings- en
relaxplekken te ontwerpen voor de stedelijke
omgeving. Vervolgens kloppen zij zelf bij hun
gemeente aan voor realisatie van deze plek-
ken.”
In zeven stappen doorlopen de deelnemers
een traject, van het dromen over hun ideale
hangplek tot de presentatie van hun ontwer-
pen en maquettes aan de gemeente. De Witt:
“Jongeren zelf, maar ook gemeenten zijn erg
enthousiast over deze aanpak.”
Zie ook: www.naturallycool.nl en www.waarde.nl
Zie www.ivn.nl/ivndag voor meer informatieover de stelling die Annick de Witt op 11 november verdedigde bij de paneldiscussie op de Landelijke IVN-dag.
20
In Nederland doen inmiddels 14.000 boeren aan agrarisch natuurbeheer.
In Op het land nemen boeren de lezer mee de wei in, op zoek naar akker-
kruiden en gruttokuikens.
Inmiddels zijn er 130 (agrarische) natuurverenigingen die vrij-
willigerswerk organiseren en plannen maken voor landschaps-
onderhoud. Zij organiseren cursussen waar boeren kruiden
leren kennen en vrijwilligers nesten leren spotten, zonder
vogels te verontrusten. Twee fragmenten uit het boek
Jan Duijndam, stadsboer: “Ik kon een paar jaar geleden geen
tureluur van een fuut onderscheiden.” Jan Duijndam, biolo-
gische melkveehouder in Delfgauw, vertelt dat hij op school
niets leerde over biodiversiteit, de verschillende vogels en
planten. Wel vertelden ze over eiwitten en melkproductie.
Maar inmiddels is hij een van de boeren die zoekt naar een
nieuwe balans tussen voedsel produceren en respectvol
omgaan met de natuur.
“Van nature is de boer een natuurbeheerder, maar door de
economie zijn de boeren handlangers van de bio-industrie
geworden”, vindt Jan. Hij boert in Delfgauw, waar Den Haag
en Delft tegen elkaar aan groeien. “Elk halfjaar stond er wel
een projectontwikkelaar bij de gemeente voor de deur om die
grond te kopen. Je kunt wel nagaan dat er een dag komt dat
je die grond kwijt bent. Dus heb ik Jacques Schievink van Na-
tuurbeheer Delft opgebeld. Dat was zo’n geitenharen-sokken-
man uit de buurt die uiteraard perfect wist hoe het allemaal
werkt in de natuur en op de boerderij. Van de ene dag op de
andere dag zaten we naast elkaar te praten.”
“Ik zei: Jacques, er zitten wat lage hoeken in dat land, die zijn
te nat. Als we nou 10 procent van het terrein voor natuur en
recreatie gebruiken, kan de rest dan grasland blijven? We heb-
ben een plan gemaakt om hier natuurgericht te gaan boeren
en daar de stadsmensen bij te betrekken.”
“Ik zag dat er goede reacties kwamen op onze stap om biolo-
gisch te gaan werken en toen hebben we gezegd: dan willen
we ons daarin profi leren. Zo zijn we op natuurgericht boeren
uitgekomen. De deskundigen zeiden: in zo’n stadsgebied
natuurgericht boeren? Dat kan alleen met vleesvee, niet met
melkvee. Ik denk daar anders over. Eerst moet je investeren,
want je hebt andere koeien nodig. En je hebt een potstal
nodig om goeie stalmest te krijgen. Die bouw je natuurlijk niet
voor een paar jaar. In 2000 hebben we de potstal gebouwd.”
“Ik heb het echt moeten leren allemaal. Laatst hebben we met
vrijwilligers een takkenril aangelegd om de koeien in de wei te
houden, dan kunnen de hekken eruit. De eerste keer gingen
de koeien er zo overheen, dat was dus niet goed.”
“Ik ben nu zelf plantjes aan het zoeken. Als het je vak wordt,
gaat het je vanzelf interesseren. Afgelopen jaar hadden we
hier zo’n 400 nesten van beschermde soorten.”
Hij pakt een kaart vol gekleurde speldenknoppen: elke
vogelsoort zijn eigen kleur. “Ik heb acht vrijwillige weidevo-
gelbeschermers op het bedrijf. Die zijn wel een uur of tachtig
per man per jaar aan het werk om in het voorjaar de nesten
in kaart te brengen. Zonder die mensen zou ik niet kunnen
werken.”
Op het land, boeren en natuur
Nat
uur
en le
efom
gevi
ng
Door Ineke Noordhoff
Foto’s: Ellen Kok
21
“Wij koppelen de boer aan een IVN’er”“Natuurbeheer moet business worden”, vindt Carel de Vries,
voorzitter van de coöperatie ’t Onderholt. “Mensen wonen hier
graag en ze komen in De Graafschap om te recreëren. Als je
vraagt: ‘waarom vindt u het hier leuk?’ krijg je te horen: ‘lekker
langs de bosrand lopen’. De afwisseling van bomen en wei,
dat vinden mensen mooi. Landbouw levert naast voedsel ook
landschap op.”
“Boeren hebben landschapsbeheer er altijd bij gedaan en dat
werkte zolang de natuur voor hen een functie had. De meeste
landschapselementen hebben hun nut verloren. Het is leuk
om te snappen hoe het werkte: een boer had houtwallen
nodig om het vee in de wei te houden. Hij plantte wat hakhout
en gebruikte dat in de kachel, maakte er bezemstelen van
en dampalen. Om de paar meter zie je in zo’n houtwal een
mooie overstaande eik om eens per eeuw een nieuwe schuur
te bouwen.
Wij zien het landschap tegenwoordig als een leuk decor. Waar
de boeren met hun koeien vertrekken, verdwijnen de ken-
merkende fl ora en de weidevogels en resteert een levenloze
monocultuur van pitrus. Haal de voedselproductie uit het
systeem en je biotoop verandert. Je krijgt een ander bodem-
leven, en dat bepaalt welke vogels en insecten er kunnen
leven.”
’t Onderholt ziet hoe natuurbeheer zich als een olievlek
verspreidt onder de boeren in De Graafschap. “Het lichtbota-
nische beheer is populair. Dat pakket sluit namelijk goed aan
bij de wereld van de boeren”, zegt Wilfried Berendsen, coör-
dinator van ’t Onderholt. “Ze hoeven de planten niet bij naam
te kennen, zolang er maar vijftien verschillende soorten staan.
De meesten kennen veel grassoorten, maar niet de kruiden.
Onkruid is eigenlijk een kruid dat niet op de goeie plek staat.
Als een boer het leuk vindt om er meer van te weten, koppelen
21
wij hem aan een van de IVN’ers die in deze regio als vrijwil-
liger werken.”
De zaagploeg van ’t Onderholt is uitsluitend voor boeren; de
dienstverlening van de coöperatie is voor alle streekbewoners.
“Je krijgt hier steeds meer stadsmensen die een boerderij ko-
pen met een paar hectare grond eromheen. Sommigen weten
echt niet waar ze aan beginnen; die krijgen natuurstress. Dan
staan de brandnetels tot halverwege de ramen. Wij kunnen
onderhoudsubsidies aanvragen voor de mensen en regelen
dat het werk wordt gedaan. We kunnen natuur turn key voor
hen in orde maken.”
Ineke Noordhoff is correspondent Drenthe en lid IVN Zuid-La-ren, tevens lid Raad van Advies IVN regio Noord.In het dagelijks leven is zij journalist en auteur.
Dit is een uittreksel uit het onlangs verschenen boek:‘Op het land, boeren en natuur’ - Ineke Noordhoff en Ellen Kok (fotografi e) - (Atlas, oktober 2006, € 24,90) Zie lezersaanbieding Mens en Natuur op pagina 29.
Zie www.ophetland.eu meer informatie over wandel- en fi ets-tochten langs boerennatuur en een weblog met ruimte voor discussie.
22
Vere
nigi
ng e
n vr
ijwill
iger
s
Vier jaar geleden begonnen de vrijwil-
ligers met het inventariseren van de vele,
karakteristieke en soms monumentale
bomen in Smallingerland. Ze brachten
1.240 bomen in kaart, waarvan er 1.048
de status ‘gemeentelijke monumentale
boom’ zouden moeten krijgen.
Wethouder Nieske Ketelaar van Smallin-
gerland roemde het rapport. Zij onder-
schrijft de visie dat bomen beeldbepa-
lend zijn en de groene longen van de
gemeente vormen, maar gaf ook aan dat
niet iedereen even gelukkig is met een
boom voor de deur. “Goede argumenten
moeten de doorslag geven en het rapport
is daarbij zeer behulpzaam.” De gemeen-
telijke afdeling Groenvoorziening heeft in
de heren De Boer en Gjaltema overigens
twee warme pleitbezorgers van een meer
kwalitatief groenbeheer van de openbare
ruimte.
BeschermingDe rapporteurs hopen op continuering
van de kapverordening, zodat ook twintig
tot dertig jaar oude bomen bescherming
blijven genieten. Als tussenresultaat
verdient vermelding dat bomen in de na-
bijheid van te verrichten werkzaamheden
(sloop, renovatie,etc.) worden ingepakt,
zodat ze geen schade oplopen.
Een van de aanbevelingen in het rapport
is het aanbieden van een cadeaubon aan
nieuwe bewoners in nieuwbouwwijken
om daarmee een boom voor de eigen tuin
aan te schaffen. Ook bepleit het rapport
een structurele overlegvorm tussen de
groene clubs en de gemeente over plano-
logische vraagstukken.
PrestatieVijfendertig vrijwilligers hebben over een
periode van vier jaar met een budget van
9.500 euro tot 4.000 uur gestoken in de
inventarisatie. Een geweldige prestatie
die de omslag markeert naar beleid dat
groener en natuurlijker wil zijn. Voorzitter
Jan van der Wal van De Wâlden heeft alle
vrijwilligers met niet afl atend enthousias-
me gecoacht bij het meten, fotograferen
Vrijwilligers van IVN-afdeling De Wâlden en Smelne’s
Erfskip - een organisatie voor monumentenzorg en
cultuurhistorie - hebben karakteristieke en monumentale
bomen in de gemeente Smallingerland in kaart gebracht.
Het rapport ‘Een monumentale boom, de droom van
iedere wortel’ en een cd met het verzamelde materiaal
werden aangeboden aan de gemeente.
Door Frits Colnot
Voorzitter Jan van der Wal van IVN-afdeling
De Wâlden (links) biedt het onderzoeksrapport
aan de wethouders van Smallingerland aan.
Foto: Sjoerd Punter
De Walden brengt
bomen in kaarten vastleggen van bomenverhalen van
buurtbewoners.
“Dit is nog maar het begin”, aldus
Hillie van Rees van Smelne’s Erfskip
tijdens de presentatie van het onder-
zoeksrapport in het bomvolle zaaltje
van It Smelne Hûs.
Alle informatie over dit bijzondere project is te vinden op www.ivn-dewalden.nl
Frits Colnot is correspondent Gronin-gen en vertegenwoordiger van IVN Bel-lingwedde in de Landelijke Raad IVN.
22
Als je als centrum voor natuur- en milieu-
educatie werkelijk voet aan de grond
wilt krijgen, moet je goed luisteren naar
de maatschappelijke vraag. Hoewel die
vraag uit alle hoeken van de samenleving
komt, is de kern van de vraag die wij van
CNME Maastricht en regio krijgen voor-
gelegd: wat kun je vanuit de invalshoek
ecologie bijdragen aan het oplossen van
maatschappelijke vraagstukken?
Wij willen als publiek-private stichting
vanuit dat ecologische domein de sa-
menwerking opzoeken met het economi-
sche en sociale domein. [Denkend aan
de pijlers van duurzaamheid: people
(samenleving), planet (ecologie), profi t
(economie).] Daarom stemmen we ons
aanbod ook af op eerdergenoemde
maatschappelijke vraag. We hebben
met ecologie in principe een ijzersterke
uitgangspositie: 80 tot 90 procent van de
mensen geeft in onderzoeken het belang
van natuur en NME aan. Maar kennis en
inzicht in ecologische en kringlooppro-
cessen zijn vaak gering. Zonder breed
verbreide ecologische kennis is verduur-
zaming een illusie.
Slim inzettenBasale ecologische vorming is dus echt
een voorwaarde. Door die vorming slim-
mer in te zetten in maatschappelijke
ontwikkelingen versterk je het netwerk
en komen er middelen voor ecologische
vorming.
Bijvoorbeeld: CNME Maastricht en
regio beheert de stadsnatuurgebieden.
Groepen die daaraan meedoen, leren al
doende en leveren een zichtbaar resul-
taat. Met educatieve meerwaarde voor
anderen. Ander voorbeeld: in het project
‘Buitengewoon’ ontvangen verstandelijk
gehandicapten op hun boerderij leerlin-
gen van basisscholen en geven ze les.
Door via meerdere ingangen en invals-
hoeken te werken leer je wel integraal
denken en je partners ook!
Integrale oplossingenCultuurhistorie, gezondheid, spelen in
de natuur, buurtparticipatie, duurzaam
gedrag en de relatie tussen stad en land
zijn maatschappelijk relevante onder-
werpen waar omheen we ons netwerk
ontwikkelen. Daarbij zetten we, afhan-
kelijk van de situatie, een mix in van
educatie, voorlichting, beheer en advies.
De stelling van Amsterdam
Ecologische vorming is
de basis van sterke NME
Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een
relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:
De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de
redactie of het IVN.
23
Een breed NME-centrum is dus nodig
om de expertise in huis te hebben voor
effectieve oplossingen.
Lokale en regionale NME-centra kunnen
vrolijke, didactische, niet-moralistische
netwerkorganisaties worden die vanuit
hun ecologische expertise bijdragen aan
integrale (maatschappelijke) oplossin-
gen. Ze moeten dan wel stevig genoeg
zijn om in het krachtenveld met de
sociale en economische domeinen hun
partijtje te kunnen meeblazen.
In dergelijke sterke centra moet daartoe
meer worden geïnvesteerd en ze moeten
een centralere plek krijgen binnen de
NME-wereld. Voor de rijksoverheid is
investeren in deze lokale en regionale
centra een nieuwe en effectieve vorm van
decentralisatie. Duurzaam én vernieu-
wend.
Drs. Don Shepherd, directeur van CNME Maastricht en regio.
Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum
Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam
24
Agenda
Winterexcursie:
In het spoor van de overwinteraars In de winter lijkt de natuur niet te leven, maar door het zoeken naar van sporen van die-ren merken kinderen dat er ook in dit jaargetijde veel activiteit in het bos is. Tijdens deze jeugdactiviteit, georganiseerd door IVN Norg, bekijken kinderen voetsporen, braakballen en keutels en leren om ze te herkennen tijdens een wandeling door bos en heide. Daniel Fiselier (13) is als IVN-jeugdlid nauw betrokken bij de organisatie van deze dag. “Ik kwam zelf vroe-ger niet zo vaak buiten. Ik heb nooit hutten gebouwd zoals veel andere kinderen. In groep 7 van de basisschool hadden we een invalleraar die ons mee de natuur in nam en uitlegde over het IVN”, vertelt Daniel. “Zo ben ik bij het IVN terecht gekomen. Nu weet ik meer over wat je in het bos ziet dan mijn klasgenoten. Ik hoop dat de kinderen na deze activiteit ook het gevoel hebben dat het leuk is om in de natuur te zijn. Want het is leuker om zelf actief te zijn dan achter je ouders aan te wandelen.” In het gebied waar de excursie plaatsvindt, zijn veel wilde dieren en weinig mensen. Van tevoren wordt een presentatie op een laptop gegeven over het gebied en wat je er kunt verwachten. Tijdens het lopen bekijken de kinderen sporen, uilenballen en dennenappels waar eekhoorns aan hebben geknaagd. Ook maken ze gipsaf-drukken van hun eigen voet. Terug in het IVN Natuurhuis worden de vondsten ontleed. Daniel heeft zelf veel zin in de dag. “Ik vind het leuk om zelf dingen in te brengen. Alle begeleiders, dus ik ook, doen zelf actief mee met het sporen zoeken. Het is lekker om buiten te zijn, je verveelt je niet.”
Datum: zondag 17 december - Start 13.30 uur, einde 17.00 uur.Startplaats: IVN Natuurhuis, Bremstraat, Norg.Informatie en aanmelding: IVN Norg, Chaim Zimet, tel. (0592) 614920, e-mail: [email protected], website: www.ivn-norg.nl
Picture this! Imagine that! Vanaf 8 decemberNEMO Amsterdam, foto’s van jon-
geren over het milieu in hun eigen
stad.
Resultaten fotowedstrijd Jongeren
MilieuActief, eerder al in Nijmegen,
Rotterdam en Utrecht.
www.milieupicturethis.nl
20e Benelux Werkconferentie: De opleiding tot Natuurgids13 tot en met 15 decemberVragen en discussie rond de na-
tuurgidsopleiding en aanverwante
vorming: kennis, erkenning, kriti-
sche geest en actief burgerschap.
Mirwart, België.
http://www.vectisconsult.be/conference/nl/conference.aspx
Onderwijsconferentie 2007: Ons Klimaat19 en 20 januariOns klimaat om te leven, om te
werken, om te leren. Alle facetten
van het veelbetekenende ‘klimaat’
komen aan bod in de 21e onder-
wijsconferentie. Congreshotel De
Werelt in Lunteren.
www.nibi.nl
Week van NederlandSchoon 19 tot en met 24 maartThema: Lach NederlandSchoon! De
week wordt afgesloten op zaterdag
24 maart met de Landelijke Op-
schoondag in Schoonhoven.
www.nederlandschoon.nl
> FRIESLAND
Van Steen en beenTot en met 28 januariOver de spectaculaire wereld van
fossielen. Met echte botten van
dinosauriërs en eieren.
Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, Leeuwarden,www.natuurmuseumfryslan.nl
Sex and the Zoo rondleiding11 en 12 februariHet liefdesleven van de dieren staat
centraal en hoe dieren elkaar het
hof maken.
Aqua Zoo Friesland, De Groene Ster 2, Leeuwarden, www.frieslandzoo.nl
> OVERIJSSEL
Bodem.nu!Tot en met 7 januariAlles over de wereld onder de grond en het binnen-
ste van de aarde.
Natuurmuseum Enschede, M.A. de Ruyterlaan 2, Enschede, www.natuurmuseumenschede.nl
25
Frans Lanting: LIFETot en met 2 september Beelden van natuurfotograaf Frans
Lanting. Van prehistorische trilobieten tot
reuzenschildpadden, van oerwouden tot
ongerepte koraalriffen en van microscopi-
sche beelden tot weidse vergezichten.
Naturalis, Darwinweg 2, Leiden, www.naturalis.nl
> NOORD-HOLLAND
KoraalvissenTot en met 11 februariIchtyologie (kennis der vissen)
is een belangrijk onderdeel van
Teylers Natuurwetenschappelijke
bibliotheek.
Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem, www.teylersmuseum.nl
Een bos vol geheimenTot en met 4 maartVerhaal over een oude, zieke bos-
wachter. Hij vraagt de kinderen om
te kijken hoe het met het bos gaat
en om vooral goed voor het bos te
zorgen.
Pieter Vermeulen Museum, Moerbergplantsoen 20, IJmuiden, www.pieter-vermeulen-museum.nl
> ZUID-HOLLAND
WNF-Ranger Photo Award 2006Vanaf 9 decemberVoor de zesde keer organiseert de
jeugdclub van het Wereld Natuur
Fonds in samenwerking met het Mu-
seon de WNF-Ranger Photo Award.
De veertig mooiste worden tentoon-
gesteld in het Museon.
Museon, Stadhouderslaan 37, Den Haag, www.museon.nl
De Grote Huismus Tentoon-stellingTot en met 13 mei Expositie waarin de natuur en de
cultuur van de passer domesti-
cus - ‘s werelds bekendste vogel
- centraal staat. Met als topstuk de
opgezette Dominomus.
Natuurhistorisch Museum Rotter-dam, Westzeedijk 345, Rotterdam, www.nmr.nlZie lezersaanbieding pagina 29 en de rubriek Thuis in de natuur, pagina 13.
Voor meer winterexcursies en vele andere acti-viteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelingssites. Veel informatie van en voor natuur- en milieueducatieve centra is te vinden op en via www.podiumonline.nl
> GELDERLAND
Natuur en veiligheid in het rivie-rengebiedTot en met februari De tentoonstelling laat zien hoe natuur-
ontwikkeling en veiligheid in het rivieren-
gebied hand in hand kunnen gaan.
Watermuseum, Zijpendaalseweg 26-28, Arhnem, www.watermuseum.nl
Struinen in de Stadswaard - Jut-ten langs het WaalstrandTot en met 18 maart Ongelofelijke hoeveelheid natuurvonds-
ten, gevonden door struinen en jutten in
een klein natuurgebied dicht bij de stad.
Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodtstraat 121, Nijmegen, www.natuurmuseum.nl
Bij Nacht en Ontij14 januari tot en met 2 september Alle in Nederland broedende soorten ui-
len, evenals soorten die elders in Europa
voorkomen.
Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodtstraat 121 in Nijmegen, www.natuurmuseum.nl
10 september 2006 t/m 4 maart 2007
vanaf3 jaar
> NOORD-BRABANT
Brabantse NME-dag 15 februari IVN Consulentschap Brabant organiseert
de jaarlijkse NME-dag in het Natuurmu-
seum Brabant te Tilburg. De NME-dag
is bedoeld voor alle vrijwilligers en be-
roepskrachten in Brabant die actief zijn
op het gebied van educatie en communi-
catie over natuur, milieu en landschap.
IVN Consulentschap Brabant, tel. (0411) 614111,[email protected]
Moeders mooiste Tot en met 18 maartTentoonstelling over de variatie in
uiterlijk bij mens en dier. In ‘Moeders
Mooiste’ wordt op speelse wijze die
vormenrijkdom in beeld gebracht.
Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, Tilburg, www.natuurmuseumbrabant.nl
> ZEELAND
Strandjutten en expositie strandvondsten26 decemberDe vloedlijn geeft veel geheimen
prijs van de zee. Met de jutter
van het museum struinen langs
het strand op zoek naar natuurlij-
ke en niet-natuurlijke aanspoel-
sels. Inclusief een bezoek aan de
expositie strandvondsten.
Terra Maris, Duinvlietweg 6, Oostkapelle, www.terramaris.nl
WoesteLand en de Landelijke IVN-dagTijdens de Landelijke IVN-dag op 11
november waren ook WoesteLanders
aanwezig. Net als vorig jaar gaven ze
workshops en droegen bij aan weer een
prachtige dag.
WoesteLand en IVN-afdelingenGedurende het hele jaar vinden overal
WoesteLand-activiteiten plaats. Vaak
benaderen we vooraf plaatselijke IVN-
afdelingen. Zij helpen ons met informatie
over het gebied en verzorgen regelmatig
leuke excursies.
WoesteLand en het projecten-bureauDankzij de administratieve en inhoude-
lijke ondersteuning van medewerkers op
het projectenbureau van IVN Nederland
in Amsterdam kunnen de vrijwilligers van
WoesteLand zich volledig richten op het
organiseren van activiteiten. Hierdoor
kunnen we met weinig mensen toch heel
veel bereiken.
WoesteLand en de Landelijke RaadAls ‘speciaal district’ vergaderen bestuur-
ders van WoesteLand mee met de verga-
deringen van de Landelijke Raad van het
IVN. Hierdoor kan het jongerenbeleid van
het IVN goed afgestemd worden op de
wensen van de jongeren zelf. Maar ook
op andere punten laten WoesteLanders
het licht van jongeren schijnen.
WoesteLand, de jongerentak van het IVN, is er speciaal
voor de leeftijdsgroep van 12 tot 30 jaar. Met allerlei
onderdelen van IVN wordt samengewerkt.
WoesteLand in het IVNDoor Marieke van Geel
WoesteLand en ?Heb je: > Vragen over de activiteiten van WoesteLand? > Plannen om een jongerenactiviteit te organiseren en wil je tips van jongeren zelf? > Goede ideeën over hoe IVN-afdelingen en WoesteLand van elkaar kunnen profi teren? > Zin om onze folder aan te vragen en deze onder jongeren te verspreiden?
Aarzel niet en neem contact op met WoesteLand. Kijk op www.woesteland.nl, of stuur een e-mail naar: [email protected]
De Winter van WoesteLand
2006-2007Stille Wateren, Diepe GrondenDatum: 27 t/m 31 december 2006Locatie: Weerribben, OverijsselLeeftijd: 18 t/m 30 jaarPrijs: €45,-, voor leden €35,-.
De AfvalraceDatum: 27 t/m 31 december 2006Locatie: SchiermonnikoogLeeftijd: 12 t/m 15 jaarPrijs: €70,-, voor leden €60,-.
De Club van SchierDatum: 2 t/m 6 januari 2007Locatie: SchiermonnikoogLeeftijd: 16 t/m 25 jaarPrijs: €70,-, voor leden €60,-.
Jeug
d en
jong
eren
Gesignaleerd Door Leontien Kuip, IVN Kenniscentrum
Verovering van de jongerenmarkt Studieboek jongerenmarketing voor vrijwilligers-organisaties 2006, Prijs € 10,-, exclusief verzend- en administratiekosten.
Praktisch studieboek uitgegeven door Civiq voor vrijwilligersorganisaties die jongeren willen aan-trekken. Dit boek geeft inzicht in de basis van de
marketing en laat zien hoe de jongerenwereld in
elkaar steekt. Met praktische tips en hulpmiddelen
leert een organisatie goed naar zichzelf en jongeren
kijken.
Bestellen: www.civiq.nl, [email protected] of tel. (030) 7509025.
NederLandBovenWaterPraktijkboek gebiedsontwikkeling, Rooy van, P, e.a. (Habiforum), ISBN 109080664723, Prijs € 35,-.
Openhartige ervaringen van bestuurders en profes-sionals betrokkenen bij twaalf spraakmakende projecten. De auteurs hebben een analyse gemaakt
van gebiedsontwikkeling. Zij presenteren aan- en
afraders voor de praktijk en bespiegelingen richting
de toekomst. Het boek wordt gebruikt als discussie-
stuk en lesmateriaal voor deelnemers aan trainin-
gen, cursussen en debatten over gebiedsontwikke-
ling en ontwikkelingsplanologie en is te bestellen
via www.habiform.nl
Nieuwe Nederlanders Natuurlijk Een groene visie op integratie -
een multiculturele kijk op milieu.
Witt de, A., Stichting wAarde, 2006,
64 blz., ISBN 90 76661 14 6.
Prijs € 14,-.
‘Nieuwe Nederlanders Natuurlijk’ doet uitgebreid verslag van het pro-ject dat Stichting wAarde de afge-lopen jaren heeft uitgevoerd. Deze
organisatie heeft tal van Nieuwe
Nederlanders gesproken. Dit heeft
onder meer geleid tot nieuwe accen-
ten binnen het beheer van natuur-
gebieden, waarbij in toenemende
mate afstand wordt genomen van
het concept ‘kijknatuur’. Recreanten
krijgen meer mogelijkheden om
(letterlijk) van de paden af te gaan,
het gebied te verkennen en eetbare
vruchten, noten en paddenstoelen
te verzamelen. Het bevat voorts een
beknopte analyse van het huidige
integratiedebat, inspirerende han-
delingsperspectieven en concrete
beleidsaanbevelingen.
Bestellen: via www.waarde.nl en de reguliere boekhandel.
www.natuurvoorgezondheid.info Deze site bevat een overzicht van orga-
nisaties en activiteiten die zich richten
op het bevorderen van de gezondheid
met natuurlijke middelen. De site is
onderverdeeld in enerzijds onderzoek,
beleidsbeïnvloeding en praktijk en
anderzijds de groene stad en het plat-
teland.
Websites
27
KerndoelenboekjeMinisterie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap, april 2006.
In het basisonderwijs zijn nieuwe kerndoelen van kracht. Voor het na-
tuuronderwijs betreft dat het leerge-
bied ‘Oriëntatie op jezelf en wereld’.
Vanaf augustus 2006 gelden de
nieuwe kerndoelen voor de kleuter-
groepen. Met ingang van schooljaar
2009/2010 moeten de nieuwe kern-
doelen volledig zijn ingevoerd binnen
de basisscholen.
Downloaden: www.minocw.nl/kerndoelen/publicaties
28
NatuurgidsencursusOisterwijkHester Berns, Olav Donders, Gerard te Dorsthorst, Ad Haans,
Erica van der Heijden, Piet van de Kar, Dick Kuus, Michel van
de Langenberg, Frank Mallens, Dirk van de Meer, Linda Van
Oene, Madeleine Schoenmakers-Werten, Cor Stehouwer, Bert
Subelack, Walter Tuerlings, Henk Vermeer, Kees Wels, Ton
Willems, Geert-Jan Wolters, Cees van de Wouw.
Maastricht Ger Beckers, Hub Bonten, Marianne Bonten-Habets, Karin
Coenen, Hans Erckenbosch, Jack Grooten, Jo Hermans,
A.M.J. Jacobs-Hameleers, Irma Kokx, Petra Pasmans, Wim
Puts, Ans Schreurs-Erkens, Connie Tempelman, Hans Vinken.
Brummen / ZutphenLia Alberts, Stanley Booy, Wim Bosma, Ben Bouwman, Aart
Brethouwer, Ineke Breukink, Henk de Bruin, Jacques Duiven-
voorden, Anke Eshuis, Ronald Geerlof, Hans Giesselbach,
Jouck Iedema, Els Klein Gebbink, Ineke Kuipers, Ans Lutgerink,
Marian Molenveld, Elly van oorspronk, Ellen Paardekooper,
Henk Pasman, Mai-Britt Peters, Els Verleg, Wim de Weerdt,
Hannie Wijers, Lucie van Zeijts.
HeerenveenMw. H.J. Groenevelt, Mw. M. Heegstra, Mw. J.C. Hoekstra,
Dhr. W.J. Vellinga, Mw. C. Algera-Bakker, Mw. H.L. Brouwer-
Dijker, Dhr. J. van der Laan, Dhr. A.J. Petersen, Mw. S.A. Bak-
ker, Mw. S. de Groot de Visser, Dhr. J.J. Jongsma, Mw. M.J.
Kommer, Mevr. T. van Minnen-Achterveld, Mw. A. van Stee,
Mw. H.A. van Dieren, Mw. W. Kooistra, Dhr. D. Visser, Dhr. J.
Claus, Dhr. S. Talstra.
AppelschaDhr. J. Hoekstra, Mw. W. Jagersma, Dhr. C.F. de Jong, Dhr. T.
Koops, Dhr. H. de Boer, Mw. M.C. Niessen, Dhr. L.H. Schokker,
Mevr. D. Swart Tadema, Dhr. H.C.J. Aal, Dhr. J Bakker, Dhr. F.
van den Berg, Mevr. G. Jurkievicz, Mw. M.H. Kleibeuker, Mw. J.
van der Lei, Dhr. J. Mantel, Dhr. J.W Mos, Dhr. R. Pronk.
WatergidsencursusBrabantMarcel Meijboom, Hetty Lemmens-van Heijst, Bert Lemmens,
Paul Timmermans, Jack van der Schoot, Ton Remmen, Ton
Smits, Thomas Markus, Jozua Dekker, Maurice van der Stee,
Plonie van Campen, Jan Weterings, Tjeerd Veenstra, Joost
Vreugdenhil, Maria de Bijl-Henskens, Lies Verbossen, Wil-
lemien de Groot, Piet van Iersel, Frank van Dorst, Marion Pach,
Albert van Rosmalen, Ine Reijnders, Evelyne van der Linden,
Ria Smits, Maike Nelissen, Roy Laseroms, Ad Sabel, Piet
Bevers, Desirée Beijk.
UtrechtAart de Gans, Cees Klein, Coen Notebaart, Enrico van
Barneveld, Gerdi Keeler, Hans Lampe, Illy Poley, Joop van Drie,
Marina Elmendorp, Meinte Wildschut, Niek Albers,
Jubilea / Geslaagden Hier en daar
Sinds Al Gore’s bezoek aan Nederland, staat klimaat weer op de agenda. Hoe belangrijk het klimaat is, wisten wij natuurlijk allang, maar gelukkig dringt het nu ook weer door bij politiek, bestuurders en breder pu-bliek. Dat blijkt ook uit de recente verkiezingen. Nog niet eerder heeft Nederland zich zo sterk uitgesproken voor een socialer en duurzamer Nederland. Niet alleen de minister-president sprak zich na de verkiezing uit voor duurzaamheid. Nu kan ook een ruime parlementaire meerderheid hiermee aan de slag.
Het IVN was samen met de andere begunstigden van de Nationale Postcode Loterij aanwezig bij de première van de klimaatfi lm van Al Gore. Deze fi lm ‘An unconvenient truth’ past goed bij de klimaatcampagne HIER, waar ook het IVN in participeert, onder andere met de – inmiddels honderd – nectarkroegen.*) Die nectarkroegen lijken misschien maar klein in het omvangrijke klimaatpro-bleem, zij maken echter op een zeer praktische manier inzichtelijk wat de effecten hier dichtbij van klimaats-veranderingen zijn. In het voorjaar vindt een actieweek-end plaats.
Een bijzonder project is ‘Moving Birds for Senegal’. IVN Internationaal organiseert, in samenwerking met stichting Yoff, een studie en uitwisselingsproject met Senegal. Jonge IVN’ers, IVN-Natuurgidsen, docenten en middelbare scholieren uit Schagen en Texel ontmoeten in Senegal leeftijdsgenoten. Samen bestuderen zij in natuurparken Djoudj en Popenguine de trek van de vogels, die in Senegal overwinteren. Net als zoveel IVN-projecten is het klein van omvang maar groot van impact.
Ook daar gaan wij ons volgend jaar weer keihard voor inzetten! Ik wens u vast een prettige jaarwisseling.
Jurr van DalenAlgemeen directeur [email protected]
*) Op www.ivn.nl/klimaat is te zien waar alle nectarkroegen zijn
geplaatst.
Lees verder op pagina 30 >>
29
€ 2,00 kortingBij inlevering van deze bon krijgt u € 2,00 korting op de volle toegangsprijs van € 4,00. Eén persoon per bon, niet geldig in combinatie met andere aanbiedingen.
Natuurhistorisch Museum Rotterdam
Westzeedijk 345 (Museumpark)
3015 AA Rotterdam
www.nmr.nl
Met als topstuk de opgezette Dominomus
presenteert het Natuurhistorisch Museum Rot-
terdam t/m 13 mei 2007 ‘De Grote Huismus
Tentoonstelling’, een expositie waarin de
natuur en de cultuur van de huismus – Passer domesticus, ‘s werelds bekendste vogel –
centraal staan. Maar wat is een huismus eigen-
lijk en waarom verdwijnt hij in West-Europa
langzaam maar gestaag uit steden en van het
platteland, terwijl hij in grote delen van de
wereld nog steeds talrijk of zelfs een plaag is?
In deze bundel vertellen boeren hoe ze de
draai naar natuurgerichter boeren maken en
wat hen drijft. Ze nemen de lezer mee de wei
in, op zoek naar akkerkruiden en gruttokui-
kens. Aan tafel bij een beker rauwe koemelk
gaat de weidegang over de tong, en ’s avonds
onder de schemerlamp geven de boeren hun
subsidieadministratie bloot.
‘Noordhoff beschrijft nauwgezet de strijd die boeren
voeren tegen de weifelende, twijfelende overheid,
die steeds de regels verandert.’ - de Volkskrant
€ 4,90 kortingBij inlevering van deze bon bij uw boekhandel, ontvangt u € 4,90 korting op het boek ‘Op het land’ van Ineke Noordhoff.Deze actie loopt van 7 december 2006 tot 7 maart 2007.
Actienummer: 90126406.
Titel: Op het land - Boeren en natuur
ISBN: 9045012774
Standaard prijs: € 24,90, actieprijs: € 20,00
De Grote Huismus Tentoonstelling
Op zoek naar een overzicht van alle recrea-
tieve fi etsmogelijkheden in ons land? Dan
biedt de Fietsideeënkaart uitkomst! Op de
kaart staan onder meer alle bewegwijzerde
fi etsrondritten en het netwerk van Landelijke
Fietsroutes weergegeven.
Ook biedt de kaart nuttige tips voor het plan-
nen van een korte tocht of een uitgebreide
fi etsvakantie. U vindt informatie over de
diverse routes en knooppuntnetwerken in
Nederland, maar ook over fi etsvervoer-,
verhuur- en overnachtingsmogelijkheden.
Korting op fi etsideeënkaart
Als lezer van Mens en Natuur betaalt u nu slechts € 2,50 (normaal € 3,30) en géén verzendkosten! Maak € 2,50 over op postbankrekening 516279 t.n.v. Landelijk Fietsplatform te Amersfoort, o.v.v. ‘Fietsideeënkaart-actie MN’. Bij telebankieren s.v.p. ook naam en adres vermelden.
(Actie is geldig tot 30 januari 2007).
Meer over fi etsen in Nederland op: www.fi etsplatform.nl
Lezersaanbiedingen
Bundel ‘Op het land - Boeren en natuur’
Alle recreatieve fi etsmogelijkheden
Het Wandelplatform brengt tweejaarlijks de
Overzichtskaart Nederland Lange-Afstand-
Wandelpaden uit. Deze kaart biedt allerlei
informatie over wandelen in Nederland; naast
de Lange-Afstand-Wandelpaden (LAW’s) is
er ook aandacht voor andere bewegwijzerde
routes. Verder geeft de kaart informatie over
overnachten onderweg en dagwandelingen.
Ook staan er veel tips en nuttige websites op
vermeld.
Korting op overzichtskaart LAW
Als lezer van Mens en Natuur betaalt u nu slechts € 2,50 (normaal € 3,30) en géén verzendkosten! Maak € 2,50 over op postbankrekening 4205157 t.n.v. Wandelplatform te Amersfoort, o.v.v.’overzichtskaart actie MN’. Bij telebankieren s.v.p. ook naam en adres vermelden.
(Actie is geldig tot 30 januari 2007).
Meer over wandelen in Nederland op: www.wandelnet.nl
Alle Lange-Afstand-Wandelpaden
30
ADRESSEN IVN>
Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN
57ste jaargang - nummer 4
Winter 2006
Postbus 20123
1000 HC Amsterdam
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/mensennatuur
Redactie:
Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson (redac-
teur), Johan Nebbeling (eindredactie), Caroline Dekker,
Diederik van Grieken, Ria van Griethuizen, Natascha
Leenstra, Lieke Muyris, Tineke Velthorst
Correspondenten:
Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff
Medewerkers aan dit nummer:
Marieke van Geel, Mohamed Hacene, Emile van Rinsum
Vaste medewerkers:
Rob van de Bor, Leontien Kuip
Vormgeving:
En-i, Nijmegen
Druk:
Hollandia - De Volharding, Amsterdam
Advertenties:
All-Round Media Services, Haarlem, tel. (023) 5245336,
e-mail: [email protected]
IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en de
Vereniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligers-
werk).
De PostcodeLoterij steunt het IVN.
COLOFON <
Watergidsencursus Utrecht Sjaak Coehorst, Sonja van Baren-Remmelzwaal, Sylvie Jacobs,
Ton Lindemann, Willem Koole, Wim Koch.
ZeegidsencursusNoord- en Zuid-HollandYneke Bettink, Katie van der Wende, Rob Timmerman, Bert
van Grinsven, Nelly Pot, Simone Jongepier, Hester M. Wolters-
Schönthaler, Karin Wijnkoop, W.N. Leefl ang, Jacqueline van
Klaveren, Ellen van der Niet, Cora Miltenburg, J. de Visser, J.
de Visser-Verhoeven, Ineke Markus, Johanna Francisca,
Bosman-van Maarschalkerwaart, Margo Tine Slot, Annelies
Vermeulen, Sarette Bakelaar, A.F. Meeuwsen, Eveline Wil-
lems, Marion van Wissen, Albert Roodink, Johan Apeldoorn,
Chrit van Ewijk, Auke Tuizenga, Maya de Veer, Frank Busker,
Margriet, Mutsaers, Regytha Alandt, Maarten Hoeve, Jeanne
Korstjens, Ciska Klarenberg, Truus Ettema, Joop Ettema, Paul
Bannink, Simon Honingh.
Cursus jeugdbegeleiderUtrechtAnke van Meijel, Ine van Maarseveen, Martijn van Duijn,
Piety Vernooij, Lonneke Richardson, Gert Barf, Ellen Alzer,
Atie Jaspers, Christien Hidding, Petra Meijnen, Ella van Essen.
Jubilea / Geslaagden
>> Vervolg van pagina 28
JubileaIVN Kerkrade 40 jaarIVN Kerkrade heeft op zondag 8 oktober het 40-jarig bestaan
gevierd. Er werden bomen geplant in de Anstelvallei en er was
een groenmarkt in GaiaPark Kerkrade Zoo.
IVN Eindhoven 40 jaarDe viering van het 40-jarig bestaan van de IVN-afdeling
Eindhoven was een zeer geslaagd evenement: 60 belangstel-
lenden kwamen zondagmiddag 24 september j.l. bijeen in de
IVN-ruimte bij de Boerderij van Eckartdal.
IVN Helmond 40 jaarOp 9 september organiseerde IVN Helmond
het 25-jarig jubileum een feest voor leden
en donateurs. Andere jubileumactiviteiten:
bomenwandeling in de kasteeltuin met
25 informatieborden en bomenboekje;
stadswandeling ‘Natuur en Kunst’; natuur-
dag voor scouting- en jeugdleden; een
fotowedstrijd met ruim 100 inzendingen.
IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam
tel. (020) 6228115
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl
IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,
tussen 9.00 en 16.00 uur.
tel. (020) 5308860
e-mail: [email protected]
IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen
tel. (0592) 371740
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/drenthe
IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen
tel. (050) 3135933
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/groningen
IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden
tel. (058) 2890463
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/fryslan
IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt
tel. (030) 2210599
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/utrecht
IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad
tel. (0320) 258980
e-mail: consulentschap.fl [email protected]
www.ivn.nl/fl evoland
IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem
tel. (026) 3512927
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/gelderland
IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum
tel. (0251) 650783
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/noordholland
IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam
tel. (010) 4779669
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zuidholland
IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes
tel. (0113) 211675
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/zeeland
IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel
tel. (0411) 614111
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/brabant
IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond
tel. (0475) 386460
e-mail: [email protected]
www.ivn.nl/limburg
Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle
tel. (038) 4250960
e-mail: [email protected]
www.natuurmilieu.nl
31
Door Tineke VelthorstDe vijftig (!) gidsen tellende Dierentuinwerkgroep van IVN Arnhem is al 25 jaar actief in Burgers’ Zoo. Als blijk van waar-dering opende de dierentuin onlangs haar poorten voor de landelijke IVN-dag. Natuurlijk mét, zoals elke week, IVN-rond-leidingen door de Bush, Desert en Ocean. De tropische Bush herbergt duizenden planten- en honderden diersoorten. In de Ocean zwemmen rijkgekleurde vissen langs koralen, anemonen en scheepswrakken en in de droge Desert bepalen cactussen en doornstruiken het beeld. De IVN-gidsen wijzen het publiek op details, zoals bijzondere vogels in de boomtoppen of geurende bloemen. Daarnaast informeren ze over de totstandkoming en beheer van elk ecosysteem. “Als gids weet je waar bijzondere soorten, zoals leguanen zich meestal bevinden. Je opent mensen de ogen. In het begin is voor bezoekers alles even groen en is alles geluid”, vertelt gids Manoe Beers tijdens een rondleiding door de Bush. “Maar na een tijdje herkennen mensen veel: kamerplanten, koffi e, cacao, nootmuskaat, papaya, stervrucht en maracuja. Ondanks de verschillende informatiepanelen zie je de soorten makkelijk over het hoofd.” Chris Jansen is een van de vijf gid-sen van het eerste uur. “Het leuke van dit werk is het enthou-siasme van de groep. De interactie is telkens weer geweldig. Elke rondleiding is anders en de omgeving verveelt nooit.” Naast de reguliere publiekswandelingen worden op afspraak rondleidingen aan groepen aangeboden, in 2005 voor in totaal bijna 16.000 bezoekers. Zie www.ivnarnhem.nl
Tineke Velthorst is redactielid/correspondent Gelderland.
Bij ons in... Arnhem
Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of
succesvol project? Meld het bij [email protected]
Foto: Koos Dansen