MemoirsfaˆnAlberthav.d. Heide-Hulzenga · 2018. 6. 6. · Piter v.d. Werf laˆns ruˆn. By Thomas...

Memoirs fan Albertha v.d. Heide - Hulzenga

Albertha v.d. Heide - Hulzenga

December 8, 2011

De treie boeken fan Albertha

Inhald

3 Us houlik 13.1 Us troutiid (Ynlieding) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2 1943 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33.3 De underduker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63.4 Belidenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83.5 Us earste jonkje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.6 Jan doopt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123.7 De minne winter 1944 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153.8 Tjimke berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223.9 Gosse berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.10 Jappie berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293.11 Jan syn earste skoalledei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313.12 Gosse en Jappie slim siik! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353.13 De skoalletiid fan Jan, Tjimkje, Gosse en Jappie . . . . . . . . . 383.14 Sybren berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433.15 Pake Jan stoarn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473.16 Auke Fokke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513.17 ‘Mijn belijdenis’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.18 Wy yn’e winkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573.19 Auke Fokke berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603.20 Jouke Wiebe berne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633.21 42 Jier trouwd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663.22 Posthume hulde oan us alde Dokter Bruins! . . . . . . . . . . . . 673.23 Een wier ferhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723.24 Fakansje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793.25 Ut ’e bernemule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813.26 Aaisikerstiid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823.27 De winter fan 1979 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 883.28 Eagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

c©Albertha v.d. Heide - Hulzenga


Over dit boek

Dit boek is het derde deel van drie boeken, geschreven door Albertha v.d. Heide- Hulzenga. De originele versie van dit boek was handgeschreven, door Al-bertha. Later is deze versie door Harmen Haringa, klasgenoot en dorpsgenootvan Albertha, bewerkt en overgezet naar een leesbaardere vorm; drie ingebon-den boeken. Deze versie is gekopieerd en verspreid onder de directe familie leden(kinderen, schoonkinderen, kleinkinderen) van Albertha. Zo heb ik deze boekenin mijn bezit gekregen, want ik, Albert, ben een kleinkind van Beppe Heech.

Tijdens het bewerken van de teksten heeft Harmen Haringa af en toe inhoudtoegevoegd; anecdotes, een opmerking, een gedicht of citaat. Op het eind van hettweede deel heeft Harmen een opmerking geplaast, waarvan ik het toepasselijkvond om deze te verplaatsen naar hier:

Ta beslut.

Dizze ferhalen haw ik op fersyk fan Bertha oer typt en wat bewurke.De flaterkes dy ’t der yn sieten, haw ik safolle mooglik ferbettere.Alhoewol ’t ik sels grif ek noh wol in stek fallen litten haw, mar itbliuwt amateurswurk no? Dat sadwaande.

Mei nocht dien: Harmen.

Ik heb de getypte versie van de drie boeken gebruikt als basis voor dit boek. Ikheb deze boeken overgetypt en afbeeldingen ingescant. De presentatie van hetgeheel (layout en dergelijke) heb ik aangepast waar ik dacht dat het een beterleesbaarder resultaat zou opleveren. Ik heb getracht om dit overeenkomstig metde ‘geest’ van de originele versie te doen. Mar it bliuwt amateurswurk no? Ikhoop dat het u zal bevallen.

Mijn lieve Beppe Heech is overleden op 27 oktober 2010. Beppe Heech ligtbegraven op het kerkhof van de gereformeerde kerk te Heech. Ik heb slechtsgoede herinneringen aan deze bijzondere vrouw, mijn beppe Heech. Ik hoop datu kunt genieten van de verhalen van Albertha zoals ik heb genoten. Niet alleentonen deze verhalen iets van hoe Albertha was, maar ook geven de verhalen eenkijkje in een tijd, nog niet zo heel erg lang geleden, die totaal anders was dande tijd waarin we nu leven.


De drie boeken van Albertha kunt u downloaden op internet:

• www.avdheide.nl/beppe

Als u vragen, opmerking, verbeteringen, etc. hebt, kunt u die aan mij richten.

Albert Jaep van der Heide,[email protected]

www.avdheide.nl/beppe


Diel 3

Us houlik


27-5 ’43 oant 7-1 ’85

Afbielding 3.1: A.v.d Heide ∼ Hulzinga


3.1 Us troutiid (Ynlieding)

No noch it lest oer us trouwen. Men moat der earst wer oer gear komme, want ikhaw noch net sa’n nocht. Ik sit buten yn’e sinne op it balkontsje. ’t Is bisundermoai waar, de njoggende fan ’e gersmoanne 1992. De skries sjongt it heechte liet.En moarns betiid wurd ik wekker makke troch it fugelliet. Allegearre sjonge seta eare fan ’e Skepper. De earste sylboatsjes binne ek al wer te sjen op ’e mar.Winterdeis sjogge jo allinne fiskersboatsjes en grutte skippen op trochreis neiStaveren. Buorman Tsjibbele v.d. Velde is drok dwaande yn ’e tun, en sjochtmyn kant dan ek altyd nei, wat de skieding tusken us is. Omke Broer is foaroan ’e gong. En sa leit it der allegearre wer kreas by.

Efkes noch oer Omke Broer. Dat is in broer fan Jaap, myn man, jimme heiten Pake Jacob. De beide Pake’s fan Jan en Janke v.d. Heide hieten Jacob. (usbern harre oer Pake en Beppe.) Doe’t it twadde jonkje berne waard, moast dyek wer Jacob neamd wurde. De ears berne soan waard altyd nei de Heit synkant ferneamd. En as de twadde in famke wie, nei de memmekant. Der waardnea fan ofwykt, of der moast heibel yn ’e famylje weze. Eartiids hie men measttiids grutte hushaldings. As de alders fan beide kanten ferneamd wiene, kamende broers en susters oan bar, om en om.

Myn aldste broer Sybren hat in stambeam byhalden fan’e Hulzenga’s. Der finejo hieltyd de selde nammen yn. Mar de lest tiid wurdt der fan ofwykt en neamese faak in willekeurige namme.

Omke broer bleau ‘Broer’. Hy seit wolris:

‘Hiene se my mar by myn twadde namme ‘Abe’ neamd.’

Dat wie Beppe Janke har aldste broer.


2 DIEL 3. US HOULIK

‘No sit ik myn hiele libben mei Broer opskeept.’Hy seit: ‘As ik bygelyks earne foar tekenje, skriuw ik altyd J.A. v.d.Heide. Mar dan freegje de minsken faak: ‘Hoe hjitte Jo dan?’ Ik binno 70 jier en bliuw Broer!’

Sels bin ik ek tige op ’e namme, mar dit wie wol oerdreaun, fun ik.

Foar yn ’e finne rinne de skiep fan Klaas en Sytske Bakker, dy’t no op Bouma’spleats wenje. De skiep mei lamkes om har hinne, en alles brust fan nij libben.Alles rint wer ut, blommen en beammen, alles untjout him!

Tetman en Jarich songen fan de moaie maitiid mei syn blauwe loft. ’t Is foarminsken en foar blom grif it moaiste skoft! Dat is ek sa, nei de winter de moaiemaitiid. Tetman en Jarich binne der beide al net mear. It libben giet yn inamerij foarbij!

3.2. 1943 3

3.2 1943

De 27 ste Maaie troud en de moarn fan’e 28 ste sei ik tsjin Jaap: “Hoe let is it?Der is immen by de doar.” Amper san oere op’e wekker! Ik nei underen yn’enachtpon. Der stiene in nicht ut Tersoal, Feikje, mei noch twa nichten. MuoikeJanke sei: “Wy koene earst noch wol efkes jimme hus besjen, foar’t wy op’e fytsnei skoalle yn Snits geane. Dat sadwaande binne wy betiid. Wy hawwe it itenal op en wy stappe wer op’e fyts as wy it hus besjoen hawwe.” It hus troch! Nodat wie gau besjoen.

Skoanheit hie it kocht fan syn skoansoan Gurbe v. Brug. Dy syn Heit Kees wiestoarn. It wie it hus dat stie tusken de Buterhoeke en Nije Wal. No wennetTeake Reienga der yn. Dy hat fan twa huzen ien makke. Doe’t wy trouden,wenne grutte Piter v.d. Werf neist us.

De famkes it hus besjoen, doe de klean oan en tegearre foar’t earst us brochjeiten! Doe kaam Klaas Gerritsma oan’e doar om’e gunst en twa mingels molkefergees, as houlikskadootsje. Alles waard doe noch by’t mingel ut’e bus tape,Molke, supe en supengrottenbrij, waard yn bussen op in hankarre fan’t fabryk‘Hoop op Zegen’ helle en rinnende wei it hiele doarp troch sutele. Syn soanHarmen holp him derby.

Klaas run foar de kooperaasje, Lolke Bergsma en Rinse Bosma foar Lankhorst,letter Nestle. Moat je efkes yntinke, trije hushaldings moasten der fan bestean!

Efkes letter kaam Piter Grondsma mei twa pun fleis as houlikskado. Jappie hieit swarte potkacheltsje mei wat spuonnen foar my oanmakke, want peroalje wiedermar in bytsje mear. ’k Hie wol in fjouwerpitsstel, in twa en in ienpitter, marsunder oalje baarne se net. Op dat swarte potkacheltsje dat yn it herntsje foarde koken stie, moast alles klearmakke wurde.

4 DIEL 3. US HOULIK

Middeis moast Jaap wer beginne op’e gersdroegerij. Ane Jelles Visser, de baasoer de droegerij, kaam noch efkesl lans. ’k Sei:

‘’k Kin noait om 12 oere klear mei alles!’‘No, as it efkes letter wurdt hindert foar dizze earste dei dat jimmetroud binne neat’, sie hy.

It fleis moast bret, griente, earpels, brij, alles op dat iene potkacheltsje. Enwaarm halde op it ien en twa pits stel. It fjouwerpits stel koe net brukt, omdatmen mar sa’n bytsje oalje krigen. Mar sa njonkelytsen kaam it dochs klear. Ikwoe de earste dei fan us trouwen gjin brune beantsjes op’e tafel sette. En itenlykas macarony, nassy, spagetty, lasanja, wie doe noch gjin sprake fan. Wol rysmei buter en suker.

Jaap hie moarns noch wat ark ut’e konsistory helle en doe surogaat kofjedronken. Yn’e oarloch troud en alles waard minder, mar wy hawwe nea gjinhonger han. Fleis en molke, griente en earappels hiene wy genoch.

Om goed ien oere Jaap nei de Skou. Mei hynder en wein waard doe it gers byde boeren wei helle nei de droegerij. Jappy de Jong wie der masjinist. As itklear wie moasten de pakjes werom nei de boer brocht wurde.

De deis foar us trouwen hat Jaap noch mei it hynder op’e kletter west. Lokkichgoed ofrun. Mar hy sei de moarns fan us trouwen:

‘’t Hie wol min beteare kind.’

’k Hie it mar drok dy earste dei fan us trouwen. Middeis noch folle oanrin. Wyhiene it noch wol kreas. De stuollen mei read plus (Old Finish), hiene wy al fierfoar us trouwen kocht. Noch seil oer de flier yn’e keamer, fan Benjamin Post.In moai wollen flierkleed fan Wust, mei ek in trije dielich echt fearren bed, meitwa kjessens. Us Mem sei:

‘Moat it no sa mal, sa djoer?’

Mar it hat wol goed west, want wy hawwe der us hiele trouwen op slept en nochgoed. Ien kear byfult.

Fan Annemuoi, Heit Gosse syn suster, in prachtige loper yn’e gong. Se wie nettroud en wenne yn Ljouwert op it ‘Klein Schavernek’. Mar ferfear krekt foar ustrouwen nei it ‘Gabbema Gasthus’ en hie se de loper net mear nedich. Der hawik wol mear snypsnaren fan krigen.

Seil by de kant lans en sa wie it wol in kreaze ynrin. Boppe in lyts souderke,der stie us ledikant mei in stoel. In wasktafel mei derop in skaal en in kanne.Sjippe en in kammebakje. En op’e side koe men de handoeken ophingje. Infeste kast foar klean en noch in bedstee yn’e hoeke, mei ien dakfinster. Dat wieus sliepkeamer. In kreaze koken mei in oanrjocht en buten inlyts plaatske.

3.2. 1943 5

Yn’e hoeke it huske en in unnoazel lyts hokje. In grutte kast koe men it neame,foar tobbe, biezem en amers. Efterom koe men komme troch de stech, dy’t efterPiter v.d. Werf lans run.

By Thomas Bergstra noch in tafelkleed op dien en wat skuteldoeken. Ek byAuke Hogeterp noch it ien en oar. Dy hie in breidmasjine en koene je fan allesbreidzje litte. Hy hie dan ek noch lyts guod, knopen ilestyk, jern ensfh, te keap.Men wie bliid mei wat men krije koe. Mar ’t wie doe al skraabjen om’e kant!Mar allegearre wiene se us wol terwille.

Auke Hogeterp is letter mei syn hushaldster Trijntsje Waringa troud. Hja hatAuke noch lang oerlibbe, mar no binne se der beide net mear.

Mar, op us earste troudei, of eigentlik de twadde werom te kommen. MefrouVisser fan’e filla hie yn de konsistoarje de tafels fan blomkes foarsjoen ut harrentun. Dat wie in rynsk gebaar, want se wiene net sa goederjousk. De faaskesmoast se werom ha.

Harmen fan Tsjemme en Tryn Haringa wie doe tunfeint op’e filla. Dy is letterferdronken, hoe as wat wit ik net mear. Syn Heit en dy wennen yn in arke opwei nei de helling. Harmen kaam middeis al om ’e faaskes. No ik sei:

‘Jaap hat se al ophelle, mar ik moat se noch omwaskje en bring semoarn wol werom.’

De blommen mocht ik halde.

Sa gie de earste dei fan us trouwen hurd foarby!

6 DIEL 3. US HOULIK

3.3 De underduker

We wiene noch net salang troud en der kaam bakker Groen by us op in moarn.Dy siet yn de undergrunse. Nei de oarloch is hy emigreare nei Kanada en is noek al jierren dea. Syn frou libbet noch. Jaap hat net yn tsjinst west, ofkard omsyn eagen. Dus, dy siet der net yn. Us sweager Gurbe van Brug siet der wolyn. Jikke har man, dy binne in jier foar us troud, ek op 27 Maaie yn 1942.

Bakker Groen sei:

‘No sitte wy mei in underduker, dy’t wy net steane (net fertrouwe).Hy seit dat er yn Dutslan wurke hat foar de fijan, mar derwei flechteis. Ut Seisbierrum wei hawwe se him hjir brocht en no sit er by us.Hy liket wol betrouber, mar men wit it mar nea. We kinne nethoeden genoch weze, want hjir sitte ek nochal wat joaden. En as hyde boel ferrette, soe neet best weze. Wy hawwe him neisjoen, synklean moast er utstrupe. In lyts taske mei ferskinning hie er by him,en in foto fan in lyts famke. Hy seit dat er fan Makkum komt enby de frou wei is. Wy hawwe dernei fernommen en dat kloppet wol.Jimme moatte it mar tegearre en mei jim’ alden beprate.’

Wy hiene der net safolle mei op. Krekt troud en dan sa’n fremde fint yn’e hus.Hy moast dan yn’t bedstee sliepe yn’e keamer. Der hiene wy noch in bed yn,mei tekkens fan thus meikrige.

‘Wy steane efter jimme’, sei Groen. ‘Mar litte wy him gean en doochter net dan kin er hjir in soad fertriet bringe, mei al dy joaden, enunderdukers net te ferjitten. Hy mei net butendoar komme.’

It wie wol in dreech stik!

3.3. DE UNDERDUKER 7

‘Bepraat it mei de alden fan beide kanten. As wy neat hearre, bringewy him jun as’t tsjuster is. Net ien moat it earst witte.’No, ik sei: ‘Dat is wol wat, want wy hawwe efter in lytse koken hjirkomt gauris ien oer de flier! As blykt, dat er wierheid sprekt, hindertit neat. Mar it stikt hjir fan joaden en underdukers. It giet der marom, is hy te fertrouwen?’Groen sei: ‘Komt der ien by jimme, dan sizze jim’, dat it famylje is,dy’t nei Dutslan transportearre is en doe flechte.’

Dus, wy oerlizze mei us alden fan beide kanten. En juns waard er brocht trochGroen en Jelle de Jong. Dy is letter direkteur wurden fan’e Boerlienbank, noRabobank en letter is hy direkteur wurden yn Middenmeer yn’e Wieringerwaard.Hy en syn frou libje noch, en binne fansels al mei pensjoen.

De earste wiken sieten wy wol tige yn noed, mar gelokkich neat gjin fertochts.In spinnewiel oanskaft en doe siet hy oerdeis te spinnen.

Twa kear in oerfalwein yn’t doarp west, mar hy wie as de dea foar de Dutsers!Wy hiene in saneamde ‘wane’ tusken it hus. Dat is in lytse romte tusken us enit hus fan de oare. Der flechten hy en Jaap en Ane Speerstra dan yn. Letterhawwe wy de reinwettersbak leech helle. Dy stie tusken Piter v.d. Werf en ushus yn. In treppen der yn en koene se har der by unrie yn ferskulje. Mar it hatlokkich net faak nedich west. In pear kear in oerfalwein troch it doarp, mar netien meinommen.

Mei de febrewarisstaking hat der ek in oerfalwein west, mar as doarpsgenoatenwie der in goede ban underelkoar.

Gerrit Mulder hiet us underduker. Hy is de hiele winter by us bleaun. Maryn Juny ’44 ferwachten wy us earste berntsje. De befalling moast yn’e keamergebeure en dus moasten wy plak foar him sykje. Hy is doe in pear huzen fierderkommen, by snider Wynstra yn’e buterhoeke neist it earmhus. It hus is letterofbrutsen en hat stien tsjinoer Sytske Veltman, dy’t in winkeltsje hie. Doe’t itbliken die, dat er wol te fertrouwen wie, kaam er de buorren wol yn. Hy hiekrollich wyt hier en derom neamden se him ‘De blonde neger’. Elkenien hie faakin skel of bynamme.

Nei de oarloch neat wer fan him heard. Dan sit men yn’e lytse bern en letterhiene wy de winkel. No tink ik wolris: ‘Soe er noch libje?’

8 DIEL 3. US HOULIK

3.4 Belidenis, snein 16 april 1944

Jaap en ik hawwe belidenis dien yn’e griffermearde tsjerke. In hiele rigele diedoe belidenis. Ane Wind wie der ek by. Dy is letter dumny wurden en isearst as sindeling nei Indie gien. Hy waard hjirwei utstjoerd. Heech wie doe de‘Zendende Kerk’. Hjirwei waarden se dan de wrald ynstjoerd.

Letter is Ane hjir yn ’t heitelan wer dumny wurden. Hy libbet noch en preketsa no en dan yn Heech (En dat kin er!). Syn Heit, Haye Wind wie boer op’eSkou (Oasingahuzen).

Wy moasten dan in wike foar it oannimmen foar alle alderlingen en Dumny vanRennes komme en waarden us allegearre fragen steld, oft wy wol goed yn ’e learewiene. Gryt fan plysje de Jong wie der ek by. Klaas de Boer en Rein Hogeterpwiene der de sneins fan it oannimmen, sa’t dat doe neamd waard, net by. Dysieten wol wat yn’e swarte hannel en waarden derom wegere, wat tige slim wie.

Jezus soe wol sizze: ‘Wa’t fan jimme sunder sunde is, smyt de earste stien.’ Wyfunen it och sa slim, want yn’e oarlochstiid waard der in soad dien dat net trochde bugel koe en net mocht neffens de tsien geboadens. Mar elkenien makke himder wol skuldich oan, want alles waard hoe langer hoe krapper. Gryt sei tsjinmy:

‘De glans is der of.’

Wy moasten doe sein hawwe ‘dan dogge wy gjin belidenis!’ Mar dat doarstenwy doe net te sizzen.

Ik hie in ljochte mantel, in swagger neamde men dy doedestiids. Dy wie wiid,ik wie san moanne hinne en om’t er wiid wie, koe ik dy noch wol oanhawwe.Mar hy wie te ljocht en moast donkerbau ferve wurde. Dat duorre noch al wat,foar’t ik dy werom krige. Frou fan plysje de Jong sei:

‘Oars haw ik noch wol in mantel foar dy te lien.’

Mar gelokkich, de Freeds naam karrider Franke van Netten him mei, krekt optiid! In dunkerreade hoed mei linten der oan op.

Sunder hoed kaam men net yn tsjerke. De hoed kocht ik by frou Rudolphie,dy hie in huodsjewinkel op’e ein fan’e haadstrjitte, op’e hoeke, tsjin it tsjerkhofoar. Dat hus is letter ofbrutsen en der is in nij hus set. Der wenje no Baukeen Nanny Veenstra yn. Ik wit noch skoan hoe’t ik der utseach. Jaap hie syntroupak oan.

Allegearre yn’e Peaskepronk! It wie wisansje dat it de neins foar Peaske, ‘PalmZondag’, oannimmen wie. (Klaas de Boer libbet net mear en Rein Hogeterpwennet mei syn Marie in dochter fan Klaas v.d. Schuit, yn Snits. Ik ha se yngjin jierren sjoen.) Ds. van Rennes hie as tekst Iepenbiering 22 fers 12 oant enmei 14.

3.4. BELIDENIS 9

Kristus seit: ‘Ja, Ik kom mei gauwens en Ik haw myn beleaning byMij om elk lean te jaan nei wurken. Ik bin de Alfa en de Omega,de Earste en de Lest, it Begjin en de Ein. Gelokkich dy’t har kleanwaskje, want dy krije it rjocht op ’e Libbensbeam en om troch depoarten ta de Sted yngean te meien.’

Wy siten doe yn it Hek. Mei de ferbouwing yn 1967 is it hek en de moaiepreekstoel, der’t je oan de iene kant by op giene en de oare kant der by del, derutbrutsen. Krektlyk as de galerijen oan beide kanten. Allinne it midden ha sesitte litten, wat neffens my spitich wie.

Jaap hat doe noch utsteld om de tsjerke ek foar fergaderingen te bruken en dande kosistoarje en keuken der by oanluke. Mar, dat koe doe net, it wie Gods husen mocht net foar wat oars brukt wurde!

Nei it oannimmen hiene je it ‘Avondmaal’ der fuort efteroan. De nije lidmatenmei de tsjerkerie it earst. Wy hiene doe wol san of acht tafels. Dat duorre danwol in hiele set. Der wiene wol dy’t mei oan west hiene, dat se dan utgongen,mar net folle. Der moast dan wol in reden foar weze.

Middeis neibetrachting, famylje om kofje. Gau ite, want men moast hurd omop’e tiid, om healwei twaen wer yn tsjerke te wezen. Jaap krige as oantinkenoan us ja wurd in boekje, skreaun troch Dr. Abram Kuiper ‘Voor een disteleen Mirt’ En ik krige ‘Voor God en Zijn heilige gemeente’, skreaun troch Ds.Overduin.

Ik ha se beide noch. Ja, it wie in moaie en drokke snein!

10 DIEL 3. US HOULIK

3.5 Us earste jonkje, 10 Juny 1944

Op 10 Juny 1944 is us earste jonkje berne! In hiel stik buter yn’e brij! Janneamd, nei Jaap syn Heit. Sa wie dat doe gebruklik en wat ik no noch tige oppriis stel. Us bern hawwe Jaap en my wol ferneamd. Mar tsjinwurdich jouwese de bern soms wundere nammen. Bygelyks Natsja of Pascal en neam mar op!Ik fyn it op neat lykjen, hjir yn Fryslan alhielendal net.

Pake Jan hie it al gau yn’e winkel buorkundich makke:

‘By Jaap en Bertha hawwe se fannacht in lyts jonkje krige, in Jan!’

t’ Wie sneantemoarn, dat it hiele doarp wist al gau dat der in Jan v.d. Heideberne wie. Wat wiene wy allegearre bliid.... in sun jonkje en alles goed. Wat ismen tankber! Ferkearing is moa, dat it trouwen, mar in bern krije! Dy earsteskreau is himmelske musyk! Dokter Bruins stie my by en us Mem. It foel netta! Jantsje Burmania bakere by us. Letter hat se yn in bejierrehus wurke ynFerwert. Se sei doe:

‘Earst holp ik minsken op’e wrald en no help ik se mei om der of.’

It wie in poerbest frommes, sels nea troud west, mar in soad foar har suster ensweager dien oan harren dea ta. Hja is no tachtich jier en hat earst yn Talmawenne, mar gie geastlik hurd efterut en sit no yn’e Ielannen yn Snits. Datbegruttet my tige, wy soene wol sizze: ‘Heare dat hat se net fertsjinne.’ Marsa binne der in soad wroms, der’t wy gjin antwurd op krije.

3.5. US EARSTE JONKJE 11

Wy hiene sa’n grutte reiden widze kocht fan Fokje fan Jarich en Nantsje Fortun.Fokje har man is yn’e oarloch omkommen. Se hiene ien jonkje. Wy koene dewidze fan har keapje. Letter is hja wer troud mei Age Jorritsma. Wylst ik ditskriuw, libje se beide al net mear.

Alles wie op’e bon, ruften truikes en nuvere dunkere omslach ruften. De truikeswaarden nei in pear kear waskjen hiel wiid en koart. Alles wie surrogaat. Inalde berne wein by in boer op’e kop tikke. It waard allegearre min en de minnewinter 1944 stie op kommen. As ik no sjoch hoe moai en utwrydsk fakentidenalles is, tink ik noch wolris werom oan dy minne tiid, doe’t us earste berntsjeberne is.

Wy krigen fan us Heit en Mem de alde kakstoel, wer’t wy allegearre yn sittenhawwe. Beppe Winkel koe ofgryslik goed naaie, breidzje ensfh. Jikke en Feikje,susters fan Jaap ek. Ik ha mysels faak minderweardich field, want ik koe it netsa goed. By Ane Idske Grondsma op Lytshuzen it naaien wat leard en yn’eoarloch moast men altyd fan ald nij meitsje.

Jaap syn mem wie thus de aldste en siet altyd te naaien en ferstellen net teferjitten. Dy wie goed yn’t salt bebiten en hie samar wat klear. Ik wit noch,dat ik in broekje foar Jan makke, doe’t hy in pear jier wie, ut in alde broek fanJaap. Stom! Mei busen en in gulp deryn, ynpleats fan in leaf ballonbroekje!

Dat hie’k noch wol rden, mar dat stie fansels ek net ut dy dunkere stof. Jaapsyn mem sei:

‘Foar dyn dwaan skeelt it net safolle, mar de bsen en de gulp sittenet goed, dat hie sa en sa moatten.’

’k Hie sa myn best dien en nachts der wekker fan lein! Ik ha de broek gulendeyn’e hoeke soald, en sei:

‘Ik meitsje noait wer in broek!’

En ik haw it ek nea wer dien.


3.6 Jan doopt, 2 july 1944

Doe ’t Jan trije dagen ald wie, kaam Ds. v. Rennes te felicitearen en die er intankbea. Doe frege hy oft Jaap sneontejun kaam te praten om sneins dope telitten. No, ik sei:

‘Dumny dat giet net troch, want ik gean mei.’‘Maar Bertha, dat is niet gebruikelijk in onze kerken, Zaterdag ge-boren, liefst Zondag gedoopt. Als je veel geld of een groot cadeaumorgen wordt aangeboden, want je toch ook niet te lang om het opte halen, dan ga je zo gauw mogelijk. En zo’n Godsgeschenk mag jeniet uitstellen.’‘Yn’e Herfoarme tsjerke is it gebruklik om tegearre te gean. De frouhat dochs ek ferantwurding of te lizzen foar it grut bringen?, en heartder neffens my by te wezen.’‘De man staat ook voor jou by het doopfont’, sei dumny.Ik sei: ‘Dat sil wol wier weze, mar it is in feestlike snein en ik geanmei. Dat prate Jo my net ut’e holle. Sadre as ik kin, wurdt de lytsejonge doopt.’

De minsken seine al: ‘Wat duorret it lang dat Jaap dope lit.’ It hie mei fjirtjendagen oars wol kinnen, mar ik koe net sitte. Dat, in ring fan it Griene Krus,der in kleedsje oer en it wie krekt in kjessen. Want foar de minsken woe ik itnet witte.

No krije de laders by it dopen in doopkears. Derfoar in doopkaart of in tegel,der’t de dooptekst op stiet. By net ien fan us bern in oantinken oan harrendoop! Allinne Jouke Wiebe stiet op’e foto mei Beppe Janke foar de winkel.

3.6. JAN DOOPT 13

No wurde der yn tsjerke allerhanne foto’s makke. Dat giet my wer wat te fier,der mei ik net oer. It is op’t lest in hillich barren. Yn’e Griffermearde tsjerkemoasten je belidend lid weze. Yn’e Herfoarme hoegde dat net. Yn’e Roomsketsjerke waard doetiids deselde deis doopt, sadre ’t bern der wie en oanklaaidwie. Dan gie de heit mei syn mem of skoanmem of baakster, nei tsjerke omdope te litten. It wie sels sa, as de dokter tocht: ‘Dit berntsje is net goed enlibbet net lang’, dan mocht de dokter op fersyk fan’e alders it bern dope, oarswie it ferlern!

Wy hawwe in jonkje ferlern yn 1955. Dy har mar seis wike libbe en waard meiin iepen rechje berne. Fuortdaliks de oare deis nei’t sikenhus brocht en is derek stoarn. Ik sei doe tsjin Jaap:

‘Sille wy in nontsje freegje as dy it dope wol, want as de roomsennoris gelyk hawwe?’

Ik hie doe alderling Yme Ypma frege of Ds. v.d. Plaat ut Aldegea it yn’tsikenhus dope koe. Wy wiene doe fakant. Mar Ypma sei:

‘Wy binne net roomsk.’

It wie wol oerdreaun fan my, mar ik siet tige yn’e lytse loege en ik sei:

‘Ik freegje in non!’

Dat wiene hiele leave susters mei harren grutte kappen op. Mar Jaap sei:

‘Bist net wiis!’

Ik wit noch dat ik by it bedsje stie en yn mysels oars net bidde as: ‘Heare, wydope him yn’e namme fan de Heit, de Soan en Hillige Geast.’ ’k Sei doe tsjinDs. v.d. Plaat en Ypma:

‘Jimme sille hjir letter rekkenskip fan dwaan moatte!’

Ik wie ek noch net sa tige yn oarder.

Ik wit noch dat Ate Fortun mei in roomsk famke, Griet Potma troud is en her-foarmd wurden is, wat doe nea foarkaam. Griet is doe earst ut’e famylje stjitten,want wy wiene ketters! En de roomske tsjerke wie de iennichstsillich meitsjendetsjerke! Folle letter is lokkich alles wer goed kaam en no is de ferhalding tigegoed.


Mar dy hiene krekt foar us in berntsje ferlern en dat is doopt yn’t sikenhus.Mar omreden ’t de Griffermearden sa op’e betide doop wiene, tocht ik: ‘As deroomsen no ris gelyk hawwe?’ Mar Ypma sei doe:

‘Wy binne wol foar de betide doop, mar wy binne net roomsk.’

Der is gelokkich ek in soad te’n goede feroare.

De roomsen dope no ek folle letter en ek wol yn in tsjerketsjinst. Dy’t meiin Herfoarmd en Griffermeard famke of jonge troud binne, litte yn ferskillendetsjerken fan beide kanten wol dope.

Wy hawwe no fjouwer nonnen yn’e roomske pastory. Suster Agnes giet nei allesiken yn it doarp, dy’t leauwe en ek wol dy’t der net folle fan hawwe moatte.Ek by alle routsjinten binne se oanwezich. Dat wurdt op hege priis steld. Ekha wy wol oekomenyske tsjinsten mei elkoar. In soad feroare, in soad ferkeard,mar ek in soad goede!

Oant safier oer de doop.

3.7. DE MINNE WINTER 1944 15

3.7 De minne winter 1944

It wie net in moaie en maklike tiid nei de berte fan Jan. De minne winter fan1944. Kald en hast gjin branje mear. En de honger, dy’t foaral yn ’e gruttesteden slim wie! In soad binne doe fan’e honger omkommen. Bas v.d. Put utRotterdam, kaam earst as jonkje fan njoggen jier by myn alders. Ik wie doenjoggentjen jier. Dat wiene doe bern ut’e grutte steden, dy’t by pleechgesinnende fakansje troch brochten, foar lou noppes fansels. Doe’t de oarloch utbriek ishy by us bleaun. Earst by us Heit en Mem op’e fabrykspole en letter, doe’t wytroud wiene, by us.

Bas syn suster is yn’e winter fan 1944 rinnende fan Rotterdam kommen. Un-derweis hjir en der by in boer yn’t hea sliepe en freegje oft der ek wat iten foarhar wie. Oars gjin klean as hja oan hie en gjin jild yn’e buse! Se kaam hjir neiin goed wike yn Heech oan, kald en ungedien. Earst by Heit en Mem, doe neiJouke Fetsje har alden yn’t skip. Letter hat se noch by Homme en Kor west.

Se libbet noch, Fietje, en hat hjir letter wol wer west, krekt as Bas. Dy komtmei syn frou meastal ien kear yn’t jier. Earst by Heit en Mem en letter by ustegearre en no by my allinne. Noch altyd is hy tige tankber foar alles wat erhjir meimakke hat en wat us alden en wy foar him dien hawwe.

Bas ried dan mei Jaap yn’e oarloch op’e ferswein om gers fan’e boeren op teheljen, foar de gersdroegerij en letter as pakjes wer by de boer werom te bringen.Men koe se fan fieren wol oankommen heare, want Bas song dan it heechste liet!En sjonge koe er, b.g. ‘Toen wij uit Rotterdam vertrokken’ en ‘Ketelbinkie, destraatjongen van Rotterdam’, en folle mear.

Jaap, Klaas, myn broer (dy’t no al jierren yn Amerika wennet), en ik hawwenei de oarloch yn Rotterdam west, dat yn pun lei. Ferskrikkelik!!

In soad minsken binne nei de oarloch emigrearre nei Kanada of Amerika. Wantse tochten: ‘It wurdt hjir noait wer wat!’ En sa like it ek wol.


Hjirunder in pear kykjes fan Rotterdam ut dy bange oarlochs dagen.

Afbielding 3.2: Rotterdam

Afbielding 3.3: Rotterdam

Wylst ik dit skriuw is it 4 Juny 1992 en ik sit by Rinse Piso en Saak Falkenayn Amerika, buten op it terras te skriuwen. Hja binne doe ek emigrearre neiAmerika en hawwe it hjir tige goed makke. Mar, der binne doe ek fuortgien, dy’tbetter yn it Heitelan bliuwe kind hiene. Der wiene in soad dy’t wol krupendewerom woene, mar der gjin sinten foar hiene.


It wie doe noch in libbene begraffenis. De earste emigranten moasten mei deboat oer en seagen dat grutte wide wetter foar harren, der’t gjin ein oankaam,en seesiik! Klaas, myn broer syn earste frou wie sa siik, dat se sie:

‘Goai my mar oer board!’

Gub en Jikke binne yn 1951 mei’t fleantuch gien. Doe diene se der noch 13oeren oer en no fleane je der hinnereis yn 7 oeren hinne en werom yn 6 oeren.Dat sit him yn’e wynrjochting.

Rinse en Saak Piso hawwe it goed dien yn Amerika. Der most wol oanpaktwurde. Der wiene ek dy’t tochten dat de dollars oan’e beammen hongen, mardat is har raar by de boksen ynsiigd. It wie hurd wurjen, by dei en nacht. Rinsehie it tafersjoch oer in soad ‘Bildings’, huzen dus, yn New York, wit hoe heech!

Wy binne yn 1967, doe’t Gub en Jikke 25 jier troud wiene, ek by harren west.Doe wennen hja der. No binne se al mei pensjoen en wenje hjir prachtich oan inmar. Ek hawwe se noch in hus yn Florida. Der geane se hinne as it winterdeiskald is. Hjir under in pear kykjes. Ik bin hjir no mei Jan, us aldste.

Ik sil no noch efkes fierder skriuwe oer de minne winter fan 1944. Der wie neatmear te keap. Ut’e grutte steden giene de minsken nei de boeren op it plattelanen omkriten op alde fytsen mei kusjebannen der op ut om foar jild, goud ensulver en klean, iten te ruiljen. Dy’t der waarm bysieten hiene de measte kansom te oerlibjen. Want men hie doe ek al minne en strieminne minsken. Margelokkich ek goede minsken, dy’t weijoegen wat se misse koene.

Tuzenen minsken binne doe omkommen fan’e honger. Heech siet fol underdukers,joaden en flechtelingen ut’e grutte steden. Der waard hjir ek in soad swart han-nele, slachte en gean sa mar troch. Se seine doe, dat se yn Amsterdam inplattegrun fan Heech hiene, hoe’t se oan iten komme koene.

Alles waard krap en op’e bon. De gewoane deistige dingen, bole, molke, sjippeen fleis, allinnich op bonnen. Wy hellen molke by Kees fan Age Douwes Cnossen.In hiele rigele stie der dan mei ammerkes, nei melkerstiid. Mar ek dat moch ynwezen net!

De folle molke lieten wy dan oprjemje en waard moarns ofskept. Dat yn’e flesseen mar skoadzje oant it uteinliks buter waard. Sat waard op’e bole smard en ’tfleis waar der yn bret. De supe opdronken of brij fan makke.

Fleis kochten wy swart by Piter Grondsma foar 2 gune it pun. Ik wit noch wol,Jan lei yn’t widske en as der dan in hiele rigele foar my stie, sei ik:

‘Mei ik wol earst, want de lytse leit allinne.’No seine se dan: ‘Dy rint noch net fuort.’

Mar ik doarst him net allinne te litten.


Afbielding 3.4: Alberta en Jan yn Florida

En dan dy nuvere brune bolen, noch minder as de kuch dy’t de soldaten krigen!Dy earste wite bole, dy’t ut’e fleantugen, nei de befrijing wei goaid waarden.Dat ferjit ik nea wer! As ik no de rigele wite bole lizzen sjoch yn’e winkel byTerpstra en Ypma, dan tink ik: ‘Wat moai, wat in weelde.’

Der binne in soad minsken dy’t brune bole ite, want dat is suner, sizze se. Marik nim senet en ik kin der ek net oer. It docht my tinken oan dy bole ut’eoarloch. Wat wie’t raar fuid!

Sa’t ik al skreau, iten hiene wy genoch, mar by’t winter gjin branje mear! Alleswat mar brane woe waard stikken seage en opbaarnd. Ek hiene Jaap en synHeit, Ane Speerstra en Eelke Bouma turfstutsen by de mar op Eelke syn lan.Ane Speerstra wie der doe feint. Mar dy turven rekken ek op. Mei de mantelen jas oan yn’e hus sitte, juns by in kears, want elketrysk wie der ek net mear.

No sil ik wat opskriuwe dat nea ien witten hat as wy, de buorlju en Ane JellesVisser. Jaap wie op’e gersdroegerij yn’t earst fan us trouwen, sa’t ik al skreaunhaw. De gersdroegerij hie noch cokes en eierkoallen, mar wy stookten hout, dathast net brane woe, sa wiet wie it noch. Beammen waarden omseage en alles


wat mar brane woe opstookt.

Ane Jelles Visser wie direkteur fan ’e gersdroegerij. Jaap frege:

‘Kinne wy net in sekje cokes krije, want wy sitte yn’e kjeld safier isit hinne.’Ane sei: ‘Der kin ik net aon begjinne, want as je de iene jouwe, kinje de oare net oerslaan, der is gjin begjinnen oan.’

Grutte Piter v.d. Werf wenne neist us, sa’t ik al skreaun haw en Ane en Sytskewennen by harren yn.

Se seine:

‘As wy fanacht noris mei ’t boatsje nei de Skou farre.’

Der by de brege stie de gersdroegerij en der njonken wenne Anne Jelles. Jaapwist wol wer’t de branje lei, boppe op’e souder. Se seine:

‘Dan pakke wy elk in sekje.’Ik sei: ‘Doch dat asjeblieft net, want dat is stellen!’


‘Nood breekt wetten,’ sei grutte Piter.‘No,’ sei ik: ‘as us Heit it wist, wie ’t net best!’ (Hy hat it neawitten)

Ik ha ris kofje brocht nei de jonges yn’t fabryk, wat ik wol faker die. Ik moastdan de smoarge koppen wer mei werom nimme. Us Klaas wie sintrifugist. Derwie Tsjitse Bosma, dy sei:

‘Jou my dy smoarge kop mar. Ik spiel him skjin en doch der in skepslachrjemme yn, dan hawwe jimme lekkere kofje fan ’e moarn.’

Ik der mei nei hus en Heit sei:

‘Wer komt dy rjemme wei?’No, ik sei: ‘Dy haw ik fan Tsjitse Bosma krigen.’Heit sei: ‘Der daliks wer hinne, dat is net fan Tsjitse. Wy hawwenea wat nommen wat fan in oar wie!’Dat ik sei tsjin Jaap ‘Doch it asjeblyft net!’

Mar se setten of, mei har trijen yn’e boat. It wit tsjustere moanne en juns let.Jaap wist wol wer’t de ljedder stie, tsjin’e muorre oan. En elk mei in sekje yn’ehan nei boppen ta.Ane Jelles sei:

‘Ik moat marris efkes buten sjen, ’t is krekt as hear ik wat omspuken.’‘Soest dat no wol dwaan,’ sei Iet, syn frou. ‘It is sa’n gefaarlike tiid,se kinne dy wol dea sjitte.’ ’Hy sei: ‘Ik doch wol foarsichtich oan, ha mar gjin noed.’

Doe hearde er wat op’e souder, wer’t de branje lei en seach de ljedder tsjin’emuorre stean. Dy maam er der wei en rop doe:

‘Kom mar foar’t ljoicht, dan set ik de ljedder wer op syn plak.’

Doe moasten se wol belies jaan.

‘Dat hie ik net tocht, Jaap,’ sei Ane Jelles. ‘Mar hawar, nim elkmar in sekje mei en nearne oer prate.’

Ik lei al op bed omdat it kald wie, mar sliepte net. En hearde se oankommen.Ik nei underen ta! Jaap die it relaas. Ik sei:

‘’k Doar Ane Jelles net wer under eagen te kommen!’


Wy hawwe it letter utpraat, mar noflik fielden we us beide net. ’k Ha der tidenlest fan han en as ik der oan tink, noch skuldgefoelens!

Wy hawwe letter noch by Jaap syn alden yn west, fanwege de kjeld en gjinbranhout mear. Fetse en Janke sieten yn Frjentsjes, der wie de hiele stichting‘Vogelenzang’ hinne emigreard. Fetse en Janke wennen tydlik boppe in winkel.Fetse wie ferpleger dere. Myn suster Janke is letter mei de twa jonges, Gerkeen Gosse, ek by us alden op’t fabryk west, doe’t de need op it heechst wie.

Einliks 23 April kaam foar Fryslan de ferlossing fan it Dutske juok en 5 MaaieNederlan frij. De ellinde en fertriet foarby en de flagge koe ut! De minsken wienealhiel ut’e skroeven. Jonge fammen giene mei Kanadezen ut. Famkes dy’t meide moffen giene yn de besettingstiid, waarden yn it iepenbier keal skeard. Ithier ofknipt, wat wol in slimme fernedering wie!

Hjir yn Heech sloech de hushaldster fan Roel van Netten, in sekere Alei ek wolmei Dutsers om en Siep fan Wybren Jorritsma. Dy waarden ophelle en butenop it plein by hotel ’s Lands Welvaren, yn it iepenbier keal skeard. En in hielekloft minsken derom hinne, dat fun ik tige slim. Der wie, miende ik, noch ien,mar dat wol my net yn’t sin komme.

‘Bertha kom mei, der hinne!’, sie Sytske.Ik sei: ‘Gjin sprake fan, want dit begruttet my tige. Wy hawweallegearre wol dingen dien dy’t net goed wiene.’

Doe tocht ik oan it sekje brand, dat stellen wie troch us en ek net mocht.

Alie joech der neat om, dy fertoande har net butendoar, mar doe’t it hier watgroeide, kaam se op’e lappen en koene je neat oan har fernimme, se die krektas wie der neat bard. Siep is nei Hollan gien en hat der tige under lit. By mynwitten hat se nea wer yn Heech west. Ik miende dat se letter noch al troud is.Ik ha se nea wer sjoen.

Nei de oarloch feest op it San, doe stiene der noch gjin huzen. Dat is no deWeinsleatstrjitte. Der waard in prachtich stik opfierd troch eigen Hegemers.Jaap en ik diene doe ek mei. It toaniel wie in huskeamer mei in loophek, dersiet us jonkje Jan yn. En efter ’t jak ferskule, Tjimkje underweis, mar dat wisin oar net. Ik wit noch in pear rigels:

‘Wij vormen nog een jong gezin.Maar zien weer blij de toekomst in!Voorbij is nu de zorg de druk.Onze kind’ren wacht wacht weer ’t geluk.’


3.8 Tjimkje berne 2 jannewaris 1946, doopt op10 febrewaris 1946

Nijjierdei, Beppe Tjimkje har jierdei. Oerdei in soad oanrin en juns nei us ta.Jaap hie oerdei noch in fuotbalmatch mei spile. Hy wie penningmeester en derkamen twa jonges om of te rekkenjen. Dy hiene by kontrole stien om jild tebarren. ’k Tochte: ‘Ik woe dat se fuort giene’, want ik hie atemets al weeen.

’t Wie nijjiersdei, dus earst kofje en doe noch in gleske bier. Se hiene der gjineuvelmoed yn. Ik seach Jaap ssa no en dan ris oan, dy hie ’t op ’t lest troch ensei:

‘No mar opstappe toch ik, ’t is hast iterstiid en jimme sille wol yn’tnijjier der efkes op ut moatte.’Se seine: ‘Wy meitsje it net let, want it wie fan’e moarn ek net betiidmear, doe’t wy op bed giene.’

Se wiene gelokkich de doar ut en wy it ledikant klearmeitsje yn’e keamer! Memhelle en my wer bystien.

Dokter Bruins wie al bliid dat wy him aldjiersjun net nedich hiene. Hy seifoartiid al:

‘Bertha, jullie halen me asjeblieft oudejaars-avond niet, denk er om!’

Aldjiersjun gie dokter Bruins nei tsjerke, oars kaam er der net. Ut tsjerke weikofje en in borrel by Bruins en nachts hiene se dan in feestmiel yn’t nijjier.Foartiid wie alles al ree makke en stie de tafel klear yn’e efterkeamer, dy’t oan’ekoken grinze. Foar sieten se dan meielkoar yn’e foarkeamer. Lokkich him netoer’t mad kommen.

Nachts twa jannewaris is Tjimke te wrald kommen. De krekte tiid wit ik netmear. In jonkje en no in famke..! Rikelju’s winsk! Wat wol men noch mear?Klaas Gerritsma frege us Mem de moarns:

‘En.... Binne Jo ferneamd?’Mem nei de keamer en sei: ‘Klaas freget hoe’t it famke hiet.’No ik sei fansels: ‘Tjimkje!’‘Moai,’ sei se. ‘Mar de minsken ha soms wundere oanslaggen enferneame se net. Tinke sels moaie nammen op en Tjimkje is netsa’n moai namme. Mar ik bin de bliid om en yn myn hert hie’t itek net oars ferwachte,’ sei Mem.

Mem is de moarns noch bleaun en doe kaam Jantsje Burmania wer te bakerjen.

Jan wie oardel jier en in nuodlik mantsje. Se moast mei’t iten oan’e gong enbun Jan mei in stikje tou oan’e tafelspoat fest, dat er nearne by koe. Der

3.8. TJIMKE BERNE 23

kaam dokter Bruins oan, om te sjen oft alles goed wie. Doe seach er Jan oan’etafelspoat festbun en makke him los.

‘Jij mag vrij hoor!’, sei er.

Jantsje sei letter: ‘Hy hat maklik praten,’ en bun him wer fest. Jantsje hat uswer fjirtjen dagen tige goed foar us west.

Ik hie it neitiid mar drok, Jaap wie nei de oarloch by de gritenij kommen. Hymoast mei Jolke Bakker ut Aldegea by de boeren lans om hea te keapjen foarde regearing (Us eigen). Earst yn’e kontreien en letter nei Aldehoarne, Ketlyk,Nijehoarne en de Gorredyk, dy kanten ut en wie der yn’e kost fan moandei oantsneon. Sa wie ik yn’e wike mei twa lytse bern allinne.

Afbielding 3.5: Jan en Tjimkje

Doe’t ik by juffrou ten Hoeve wenne en de twilling ut it lytse spul groeid wie,sei juffer tsjin my:

‘ ’k Ha in doaze fol lytse babyklean, wolst do dy ek mei hawwe foarjimme Mem? Dy komt ut’e walden en der hawwe se it earmoedich.’Ik sei: ‘Wol graach, dat sil mem wol moai fine.’

Ik kaam mei de grutte doaze efter op’e fyts thus, mei fan elk twa stiks. Memsei:

‘Wat moai spul! Dat giet net allegearre nei de walden. Wy haldeder wat fan efterut, ast letter sels bern krigest.’


Moaie haakte en breidene klean. Twa blauwe jurkjes, ik kin se noch wol foarmy krije. De blauwe jurkjes hat Tjimmie oan han. Letter har Alberta en dykrige it letter foar de poppe. ’k Sil ris freegje oft se ek noch by de kleantsjes fande poppen fan Alberta sitte, it kin best weze.

3.8. TJIMKE BERNE 25

Ik sei doe tsjin us Mem:

‘Mem liket wol net wiis!’

Mar wat wie ik bliid mei dat spul yn’e oarloch! En dernei wie it earst ek nochnet sa rom. Op’e rommelmerk waard yn 1991 in doaze fol ruften, truikes, jawat al net oanbean foar elk oannimlik bod. Doe tocht ik oan’e doaze mei kleanfan foar de oarloch. It giet no ut’e brede fjirtjen!!

De tiden waarden stadichoan wat better en Jaap kaam by syn Heit te wurkjen.Der kaam wer in fracht en fee auto. Broer en Auke v.d. Heide sieten nei deoarloch yn Ned. Ynje. Dy moasten noch frij yn’e oarloch mei Japan. ArendCnossen fan Oasingahuzen is der sneuvele. Mar der is in apart boekje ta synneitins utjun troch master Santema (en dy kin it), dat der gean ik mar netfierder op yn.

Broer hie yn’e oarloch wat gedonder mei Trien v.d. Iest, der’t er letter ek meitroud is. Wy binne beide ut itselde hus wei troud.

Pake Gosse wie 1ste tsiismakker op it fabryk ‘Hoop op Zegen.’ Doe’t Heit meipensjoen gie, binne se oer it wetter kommen op’e pikepole. Der wenje no Hielkeen Griet Visserman- Foekema. It alde hus op’e pole is alhiel ferboud. Doemoasten se noch mei in boatsje oer it wetter. Letter is der in brege oer it Farkommen en allegearre nijbou.

(De huzen oan’e poel by’t fabryk steane der noch, de oare beide binne ofbrutsen.)

Tjimkje is doopt op 10 febrewaris 1946. Jan wie tige soarchsum foar syn suske.Doe’t se rinne koe hie er har altyd stiif by de han. Tegearre elke dei, as it goedwaar wie, earst by Pake en Beppe winkel oan. En dan nei Pake en Beppe oer itwetter.

Letter oan’e Skatting, Gosse en Jappie. Frou Ypma wenne neist us alden enhiene in bakkerij. De jonges Douwe en Liuwe hawwe it oernommen en no sitteder al wer bern fan harren yn. Frou Ypma sei dan:

‘Hoe fertroud Bertha it, se binne noch fierstente lyts om tegearre op’n paad!’

It wie doe fansels lang sa drok net op’e wei as no. Ik ha nea net folle yn noedsitten oer de bern. Ik sei wolris tsjin myn mem:

‘As ik sa soe as Mem, hie’k gjin libben.’

Mar no’t ik sels ald bin, haw ik folle mear noed en soarch foar de bernsbern. Itgie us goed en wy wennen tige ne’t sin op’e Burd.

Op side 23 in foto fan Jan en Tjimmie. It rose jurkje hie Beppe Janke breide.It pakje fan Jan, tante Feikje, Jaap syn suster.


Afbielding 3.6: Hjir in foto fan Heit en Mem yn it hus op’e Pikepole

3.9. GOSSE BERNE 27

3.9 Gosse berne 4 july 1948 en doopt snein 2augustus 1948

Us Gosse is op’e Burd berne. Jaap syn heit hie doe it hus kocht fan Ynte DurkjeHaringa. Dy har man wie stoarn en Durkje is mei har bern yn us hus kommen.Fl.4000 joech er foar it spultsje, mei foar en efter lan. Pake sil wol by betellehawwe, doe’t Durkje yn us hus kaam te wenjen. Se is letter wer troud mei harweager Joh. Cnossen en wenne doe yn ien fan’e truhe huskes op’e Skou. Selibbet noch en is yn it Teatskehus yn Blauhus.

Jaap fertsjinne by syn Heit 35 gune wyks en wy hiene frij wenjen. ’t Wie doenet djoer, mar mei trije bern woe it ek wol op. Ik mast nedich wat beddeguoden tekkens der by hawwe. Mar ik sei tsjin Jaap:

‘Ik kin it net betelje.’

Doe kaam Mem (Beppe Janke), op’e Burd en waard dat ut’e saak betelle. Ikwie tige bliid en betanke har der ek och sa foar! ’k Wit noch dat se sei:

‘Hast it net fan mij, ’t is ut’e saak, Jaap sit der dochs ek by yn enjimme hoege gjin kjeld te lijen, ’t moad net malder!’

Dokter Bruins krige 25 gune foar de befalling. De baakster wit ik net mear,miskien komt it my aanst wol wer yn’t sin. Wy hiene twa kij op’e stal, inbargemesterij en in grut hinnehok, mei hinnen fansels. Fokke, Jaap syn broerhie in hiele rigele hokken mei kninen efterhus. Dy fersoarge er sels en dy wieneek fan him. De bargen stonken tige! It hus en us klean, alles stonk der nei, marwysels rukten it net mear. Dokter Bruins sei:

‘Bertha, wat stjonkt it hjir!’

Gosse is op in sneontenacht berne en nei myn Heit, Gosse neamd. Wat fun ikit der moai wenjen op’e Burd, sa frij en op’e sinne!

Mei Gosse hiene wy in boaze baakster. Jantsje Burmania koe net en doe hienewy ien ut Frentsjes. Jaap wie fansels by it fuotbaljen en kaam mei it smoargespul thus. Dat siet moandeis noch yn’e tas. Ik sei tsjin har:

‘Dat set ik sneontejuns fuurtdaliks yn’e weak.’Se sei: ‘Tochten Jo dat ik dat waskje, dat docht er sels mar.’

Middeis kaam de doar op ’t slot en gie se twa oeren op bed. Tjimmie goaidese op bed yn’t bedstee by my op’e sliepkeamer. En Jan koe dan wol butendoarboartsje, noch mar fjouwer jier ald! Efter de grutte weinsleat en foar de burds-terdyk!

Jan kaam foar it sliepkeamersrut:


‘Mem ik moat sa noadich!’‘Pisje mar yn’t gers,’ sei ik.‘Mar mem ik moat pepe!’‘Mem kin net fan’t bed of, mar kom hjir mar.’ ‘Mem, de doar sitop’t slot.’‘Gean dan mar troch’t buthus en kom sa mar by Mem.’

De broek ut, hy moast nei buten, want doe hiene we noch in huske butendoar.

‘Mem, ik hald it net mear yn!’‘No, dan mar op Mem har pot, de understek!’‘Wat hat Mem in rare pot.’‘Mem mei net oerein komme,’ (doe moatsen je njoggen dagen platl-izze,) ‘derom hat Mem sa’n platte pot.’‘Mem is no wol oerein.’‘Ja leave, mar dat moat no wol, de suster sliept en Heit is de boerop.’

It sturtbonkje wie wer stikken rekke mei de befalling, dat ik koe hast net oereinkomme. Wat miste ik Jantsje.

Letter wie dat frommis ek noch lilk op my, omdat ik op’e understek poept hie!No, ik sei:

‘Wa giet no middeis op bed lizzen, mei twa lytse bern, in kreamfrouen in lytse poppe. Ik kin gelokkich net efter sjen, mar it oanrjuchtsil ek noch wol fol stean. It is begun te reinen, de ruften binne werwiet wurden en se wiene al sa moai ferdroeg.’Se sei: ‘Ik moat myn rest hawwe.’

Ik ha letter ek net in goed rapport oer har skreaun, en se is ek by de kreamhelpweirekke. It wie sa’n ferskil mei Jantsje Burmania. Dy wie sa best en wiene wyek bedoarn.

3.10. JAPPIE BERNE 29

3.10 Jappie berne Peaskemoandei 11 april 1950,doopt 29 april

Jappie is op Peakemoandei de nachts berne. It wie dy deis sjonkend min waar.Snie, hurde wyn en hagelbuien. Age Osinga, (Roosje neamden se him, om dathy in moai bosk read hier hie) dy frege Jaap:

‘Kinsto Peakemoandei ek foar my molkride? want ik moat mei fuot-baljen tsjin in oare klub.’

Jaap fuotballe net mei om’t ik op alle dagen run. Mar dat wie yn’e buert enJaap sei:

‘Ik riid foar dy, as ik net fan hus kin, siz ik it yntiids.’

Heit en Mem wiene by us te iten dy Peaskemoandei en setten juns nei iten werof nei de Pikepole. Mem frege:

‘Moat ik hjir ek bliuwe?’No, ik sei: ‘Om my net, want ik ha al ferskeidene weeen han, marit bettere idere kear wer oer en no fiel ik neat.’Mem sei: ‘It is wol tige min waar.’No, ik sei: ‘Jimme meie hjir wol bliuwe, mar om my hoecht it net.’

Dat Heit en Mem stutsen of. Ik sei:

‘Foarsichtich oer it wetter en lekker sliepe, wy geane aanst ek opbed.’

Ik lei noch net sa lang en der begun de pine wer. Ik mei de holle under detekkens! Jaap sliepte al gau en ’k tocht: ‘Ik doch krekt as fiel ik neat.’ Efkesletter wer in wee en wer! Ik stompte Jaap oan:

‘It wurdt mienens, do moast der of en Mem ophelje’,

dy soe my wer bystean. Wy it bed yn’e sliepkeamer ynoarder meitsje en doeJaap derop ut om Mem op te heljen.

Se leine yn’e earste sliep en net wekker te krijen. Hendrik Bakker en Jantsjewiene ek fan’t fabryk kommen en wennen tydlik yn in soarte fan hinnehok.Letter binne se op’e Koaldyk kommen te wenjen. Dy hearde Jaap roppen enkaam foar’t ljocht. Hy rop:


‘Wat is der te reden?’Jaap roppe: ‘Wolle Jo Heit en Mem warskogje, want it is sa fiermei Bertha.’

Bakker op’e doar om rame en doe waarden se wekker. Mei har trijen wer neide Burd, Jaap by dokter Bruins oan, dy kaam ek al ridlik gau. Heit bleau yn’ekeuken sitten. En om in oere as fiif, (krekt wit ik it ek net mear) der wie in leaflyts jonkje fan goed seis pun! Jacob Auke, nei Jaap syn beide broers dy’t ynYnje sieten neamd. Broer frijwillich en Auke foar syn numer.

Gosse en Jappie wiene dogeneaten, der sil ik letter noch wat oer skriuwe.

3.11. JAN SYN EARSTE SKOALLEDEI 31

3.11 Jan syn earste skoalledei

Foar 1 april mosten je seis jier weze, dan mochten je nei skoalle ta. Wy hienedoe noch gjin beukerskoalle. De wekker rattele of om 5 oere. Mei in skok fleachJan oerein, wat wie it hjoed? O ja, nei skoalle..!

In wichtige dei! Jan en Tjimmie sliepten yn’t bedstee. Gosse yn ’t ledikantsje.En Heit en Mem der njonken op it ledikant. Dochs wol moai en smuk meielkoaryn ien sliepkeamer.

Nei it hushimmeljen moasten Tjimmie en hy nei de souder.

‘It is ek net fris, allegearre yn ien sliepkeamer,’ sei Mem.

Jan fun it mar niks op dy grutte souder! Letter hawwe wy der twa keammerkeskrige, mar doe wie it noch in neakene souder. Jan ut it bedstee wei op Heit enMem ta:

‘Heit moat der of komme, de wekker hat al skille en ik moat hjoednei skoalle ta.’‘Och jonge, ik kom der ut, mar it is noch mar fiif oere. Krup donoch mar efkes by Mem op bed. Ik sil de kij melke.’

Heit de sokken en trui oan en yn’e underbroek nei’t buthus om de overall (oer-struper) oan te dwaan. Jan nei Mem, hy sei:

‘Mem moat fan’t bed of, want ik moat hjoed nei skoalle ta!’‘Dat wit ik wol, mar do moast stel weze, aanst hast Tjimmie enGosse ek noch wekker.’


Even by Mem op bed, dat wie oars wol fijn, mar hjoed hy er gjin rest.

‘Mem, ik moat healwei achten op it skoalleplein weze!’‘Acht oere is betiid genoch, want healwei njoggenen giet de skoalleyn. Mar do hast dochs gjin sliepen mear yn ’t sin, dat kom der marmei my of.’‘Krij ik myn nije broek en bloeske oan Mem?’‘Ja jonge, it leit allegearre klear op’e stoel yn’e keamer.’

Jan hie al gau de kniekausen oan.

‘Dizze binne ek nij no Mem?’‘Ja jonge, alles haste nij, oan’e klompsokken en klompen ta.’

Jan de nije klean oan.

‘No it hier noch utkjimme en bist sa kreas as in krusbei.’‘Mem ik sil it Heit sjen litte en freegje hoe’t Heit my fynt.’‘Goed, dan sil ik it iten ree meitsje, want ik hear al beweging yn’esliepkeamer.’

Jan wie alhiel oerstjoer en koe acht oere hast net ofwachtsje. Heit bleau nochefkes thus en ik mei Jan nei skoalle. Der wie Botte Gryt ek al mei Kees enMartens Jet mei harren Kees. Thomas fan Hylke en Fok, Sjoerd Sybrandy enHarry Nauta.

De Herfoarme en Griffermearde skoallen wiene doe noch apart. In steech neist itskoallehus en der efter de skoalle. Dy stie oan’e feart en is no al wat jierren lynofbrutsen. Jan, Tjimkje, Gosse, Jappie en Sybren hawwe noch in lyts skoftsjeop ’e Griffermearde skoalle west. Doe is der in nije Kristlik Nasjonale skoallekommen. Sa begun Jan syn earste skoalledei.

Jan koe tige goed leare. Gie letter nei’t Lyceum yn Snits en slagge mei hegesifers. Amper 17 jier en doe nei de V.U. yn Amsterdam. Hy hat it as aldstenet maklik han. Omdat hy sa goed leare koe, hat er syn doktoraal yn natuerwittenskip al mei 23 jier helle.

Mar, ut’e fertroude omjouwing yn Heech wei nei Amsterdam! Ik haw letterwolris tocht: ‘Hawwe wy der wol goed oan dien?’ Ik sjoch Jan noch stean,allinne yn Amsterdam, mei in grize jas oan. Doe’t Heit en ik wer ofsetten neiFryslan ta en Jan der iensum efter bleau!

Hy wie in restige, noflike jonge, neat gjin drokte en ek net folle undogensk. Ikwol noch al fertelle dat, doe’t hy yn’e heechste klasse fan’e legere skoalle siet,hy op in freedtemiddei frege:

‘Meie wy wol yn’e keamer spulje, Kees fan Botte, Harry Nauta enKees fan Martens Jet?’Ik sei: ‘Jawis wol!’

3.11. JAN SYN EARSTE SKOALLEDEI 33

Afbielding 3.7: Us Jan en Omke Ysbrand. Jan yn’e earste klasse en Ysbrandyn’e heechste.

’k Wie drok yn’e winkel dwaande en tocht: ‘No moatte de jonges earst watdrinken hawwe, mei wat der by.’ Kom ik yn’e keamer en O skrik, der sieten sete kaartspyljen!! Ik sei:

‘Oh Hearre, dit is net best, ik miende dat jimme spulje soene!’

Myn aldste broer Sybren kaam yn it begjin fan us trouwen ris by us, op in Sneinut tsjerke wei. Doe siet Jaap mei us underduker, Ane Speerstra en noch ien tekaatspuljen. Sybren sei:

‘Kaartspylje en ek noch wol op Snein! Moast Bertha derfoar Grif-fermeard wurde?’

Us Mem wie tige op kaartspyljen tsjin. Myn Heit mocht it eartiids ek graachdwaan. Dy wie wat lichter opbrocht. Mar Mem sei:

‘Der sit de duvel yn, dat yn’e kachel dat spul!’

Sa gie it my doe ek. Ik sei:

‘Ophalde en dizze kaarten wurde ek opbaarnd yn’e kachel en kommehjir net wer yn’e hus!’


Jaap sei der neat fan, mar folle letter fertelde er my, dat hy it nei’t biljertenbygelyks ek wol die. Mar hy sei:

‘Ik tocht wat stiller wat better, wat niet weet, wat niet deert.’

Doe’t Jaap thus kaam, fertelde ik him opsternaat wat ik mei Jan en syn matenbelibbe hie, dy middei. Jaap sei:

‘Do bist der op tsjin, mar alle spultsjes as it no doomny’s houtsjesof Halma spile wurdt, oeral kin de duvel wol ynsitte. As it bygelykso in soad jild giet en dan drank derby.’

Ik sei de juns nei slutingstiid:

‘Njoggen oere, earst in bakje kofje en dan de kaarten op’e tafel. Ikwol sjen wer’t de duvel ynsit!’

Mar ik haw him net fun. Letter, doe’t de bern grutter wiene, hawwe se wolmeielkoar kaarten, ek ut tsjerke wei. Sels kin ik it net, mar in hiel soad dingensil ik sels net dwaan op snein. Mar no tink ik:

‘Elts moat foar himsels ferantwurding dwaan.’

As myn alden sneins ut tsjerke wei oan kamen sei ik wol:

‘Asjeblyft de kaarten net op’e tafel, want gjin oanstjit jaan!’

3.12. GOSSE EN JAPPIE SLIM SIIK! 35

3.12 Gosse en Jappie slim siik!

Gosse en Jappie groeiden goed, mar doe barde it! Beide krigen de muzels, datis in bernesykte. Gewoanlik binne se mei in lyts wike wer klear, mar dit neamdemen ‘de blauwe muzels’.

Gosse fjouwer jier en Jappie twa. O, wat wie dat slim. Kinkhoast, longuntstekkingen under de reade plakken. Se wiene dea min! Om bar Heit en ik dei en nachtder by. Dan de iene, dan de oare, benaud en spuie. Se stikten der hast yn!Dokter kaam wol trije kear op in dei. Eddy Diederich en Lokke Grondsma hieneder al in jonkje oan ferlern!

Heit Gosse kaam al ier en betiid mei’t boatsje om te freegjen:

‘Hoe is’t hjir?’

Pake Jan op’e fyts. Beppe Janke wie net sa gau fan’t hynder, alearst je murkenneat oan har. Myn Mem sei:

‘Dit komt hjir net klear, aanst moatte jimme se beide misse!’

Us Jan wie by Pake Winkel en Tsjimmie by myn alden. Foaral nachts wiene wybeide der of of om beurten yn’e baan. It wie tige slim! Gosse by Heit of mij opbed en Jappie yn it ledikantsje. Ik sjoch it noch foar my, dan de iene, dan deoare en faak beide tagelyk! Gosse hie us altyd by’t ear beet. Ik sil Gryt, synfrou ris freegje, oft har ek by ’t ear hat.

Op in nacht wie’t tige slim! Heit sei:

‘Do giest nei boppen, besykje om te sliepen, want do haldst it ek netfol.’


Ik gie wol nei boppen, mar net op bed. ’k Run de souder biddende op en del.

‘God,’ bidde ik, ‘wy kinne se net misse, meie we se halde?’

As Jacob by de Jabbok, sa haw ik mei God wraksele: ‘Lit se us halde!’

Doe seach ik en fielde ek, dat ik God twinge woe om se te halden! Op’t lestbidde ik:

‘Heare as Jo se werom hawwe moatte, help us dan om Jo fest tehalden en jou us kreft om de wei te gean dy ’t Jo wolle dat we geanmoatte!’

Doe waard ik restich. It wie as sei de Heare tsjin my: ‘Nost se Mij tabetroudhaste, no meist se beide halde.’

Doe barde der in wunder!! Ik gie nei underen en alle trije sliepten se!! Jaapwie ek dea op en wie yn’e sliep fallen. Om san oere kaaam dokter it paad op.Wy wennen op’e Burd, der’t no Bernhard de Jong wennet. De gerdinen fan’esliepkeamer sieten noch ticht.

Dokter frege:

‘De gordijnen zijn dicht, is het gebeurd?’

Jappie kaam oerein yn syn ledikantsje en Gosse sliepte noch restich.

‘Dit is een wonder, zoals het nu lijkt zijn we de crisis door. Dit isniet te geloven, dat heb ik gered zonder ziekenhuis!’Ik sei tsjin dokter: ‘It is ek in wunder, neist God tank ik Jo foar Johelp.’Doe sei er tsjin my: ‘Als het verkeerd gegaan was, kreeg ik de schulden nu heeft God het gedaan, nu het beter lijkt. Ik kom in de loop vande dag nog wel even langs. Eerst het spreekuur en dan de praktijkin. Maar zoals het nu lijkt, hebben we het ergste gehad.’

It kaam him yn’e eare, want as it heal koe, hie er it sunder sikenhus rede wollenen dat wie no bard!

Yn’e rin fan’e moarn kaam Ds. v. Koningsveld by us en bidde foar de beidejonkjes en hy gulde! (ds. v. Koningsveld is ek al jierren wei. ) Hy hie in gruttemule, mar in lyts hert. Hy sei:

‘Werom bringe jimme se net nei’t sikenhus?’‘Dumny..’, sei ik: ‘we hawwe it slimste han, se wurde wer better.’

3.12. GOSSE EN JAPPIE SLIM SIIK! 37

Doe’t er by us wei gie, wie Eelke Bouma yn’t lan oan ’t wurk en dumny nei himta. Gulende sei er:

‘Se moatte se beide misse, mar Bertha hat it net yn’e gaten. Se seit:‘Se wurde wer better.’ ’k Ha foar harren bidden, mar se halde se net,der leau’k neat fan. En Bertha hald mar fest dat se better wurde. Seseit: ‘Ik ha de Heare earst bidden en smeke om se te halden, mardoe’t ik de Heare se yn hannen joech en frege as Hij us helpe woe,doe wie’t oft Hij tsjin my sei: ‘No as’t se Mij werom jouste, meistse halde.’ ’ ’

’t Gong net fan’e iene op’e oare dei, mar mei bern giet it wol hurd. Gosseklattere gauwer by de wal op as Jappie. Dy koe sa ynwyt utsjen. ’k Hie himin dunker read pakje breide, mei wite kruskes der foar op bordure. ’t Wie sa’nleaf jonkje, mar bytiden seach er sa ynwyt ut. Dan tocht ik wolris:

‘Soe er wol grut wurde?’

Hy is gelokkich wol grut en underwizer wurden.


3.13 De skoalletiid fan Jan, Tjimkje, Gosse enJappie

Gosse en Jappie wiene echte dogeneaten. Kattekwea uthelje, de boel op steltensette. Op’e Farshoeke wat uthelje! Der mochten se net komme en Sietske fanAne Speerstra lilk en der efteroan! Mar de jonges koene hurder as Sietske enhiene se der krekt nocht oan. Dan gie de telefoan by us: ‘Dy ferrekte jonges fanjimme!’ Sietske op’t ein!

Jan wie restiger, mocht graach spulje en hie faak maten thus. Mar fiten uthelje,as boppe op it dak sitte en lans de goaten rinne, sa wie Jan net.

Tjimmie wie in famke en kammeraatske mei Tsjitske de Jong en Tine Tichelaar.Dat wie mei poppen boartsje, winkeltsje spylje, poppeklean meitsje en nifelje.

Ien kear wie ik tige unredelik. ’t Wie op in sneon, Gosse en Jappie moasten yn’ehus bliuwe, want se hiene dy deis der wol in pear kear ynsitten, dat ik hie gjindroege klean mear foar harren om oan. Alles under de drek mei ’t polsspringenop kop en earen der yn!

Earst de drek der ut spiele, dan han waskje en it droege gjin sprut. Dus marboppe de kachel op’e ‘spin’. Sa neamden wy in houten gefal, mei allegearredwerslatten der oan. Ek in rekje foar de kachel lans. Dus, as it net droegje woe,kaam it fuortdaliks der te hingjen.

Tjimmie wie wosken en skjin en himmel. Se sei:

‘Mei ik noch efkes nei de famkes ta te boartsjen?’

Dat mocht. Men hie doe gjin waskmasjine, lit stean in sintrifusje. In plomperhie ik al. Earst de wite wask utsiede en dan yn’e tobbe en mar ploempe! Jaapdie it ek wolris foar my. Mar, ik soe fertelle oer Tjimmie. Se hie Tine en Tsjitskeophelle en doe it doarp yn.

Der run doe noch in moddersleat by’t lan en dyk lans by Eelke bouma. En foarde pleats wie doe noch in brede greft, dy’t letter tichtmakke is.

‘Sille wy op’e rane lans rinne? Tine earst, dan Sjikke en der efterTjimmie.’‘Hoe’t it kaam, wit ik wier net, mar ik ferlear myn evenwicht en doerekke ik yn’e dreksleat!’

Ik waard poerlilk en sloch de butendoar mei in klap ticht. Der siet in rut yn endat siet wat los en rekke stikken. In heidens lawaai!

Ik wie net sa gau lilk, mar as ik it wie, dan wie’t net best!

Gosse en Jappie hawwe it ris han dat se tegearre oan’t oangean wiene yn ’ekeamer en de hekje kachel om! Gelokkich baarnde er mar suntsjes, mar oars hieit hus wol ofbaarne kind.

3.13. DE SKOALLETIID FAN JAN, TJIMKJE, GOSSE EN JAPPIE 39

Afbielding 3.8: Jappie, Tjimmie en Gosse yn skoalle.

Ienkear wie my ferstan op’e rin. Jan sei:

‘Mei ik mei Harry Nauta, Gauke Veenstra en Kees Kaspersma boppeop’e souder boartsje?’, want it reinde buten.’k Sei: ‘Dat mei wol, mar tink derom want der stiet allegearre spulyn’e keamer.’


Want it wie himmelerstiid. Omke Fetse soe in plafondsje yn’e keamer slaan. Dywie tige handich, dat sadwaande wie de keamer rom makke en stie it spul op’esouder en siten wy yn it lytse keammerke meielkoar.

Wy wennen doe noch op’e Burd. Dus foarsichtich de jonges nei boppen. ’k Hiemei us trouwen in hiele moaie grutte stiennen katule krigen ut’e walden. It wiein pracht bist en stie mei syn poaten op in boek. De ule wie it symboal fan’ewysheid.

Doe funen se ut om tsjin elkoar te rinnen, wa’t it earst op’e oare ein fan’e souderwie. Doe seagen se de katule. Mei beide hannen ien de katule en de oare in potmei blommen. En dan tsjin elkoar, wa’t it earst op ’t ein wie. Doe fun Harryut, mei ien han. Harry ’t earst. Hy wie healwei en doe... o skrik, der lei erlangut! De ule wie yn wol tuzen stikken, oeral spatte it spul hinne!

Ik hearde it leven en nei boppen. Wat wie ik lilk, troch alles hinne! Myn moaiekatule yn gruzeleminten! Ik skreaude:

‘Meitsje dat jimme fuortkomme, oars fergrien ik jimme!’

Harry stode it earst nei underen, dea benaud! Ik sjoch no yn myn tinzen nochwol hoe benaud as er seach.

’k Sil wol rare gleon sjoen hawwe. As it sa ris utkomt, sil ik him ris freegje aser it noch wol wit. Mar ’t is hast wol 40 jier lyn.

As lyts jonkje hat Jan my in moaie faas fan’e skoarstienmantel ofreage. Derstiene bibelske tafrielen op: Adam en Eva yn it paradys en de ferspieders meiin tros druven oan in stok. Krige fan Gub, dy wie noch fan syn Heit. Ik wiewol in ferfelend minske hear. Koe der net oer as der wat stikken rekke.

‘Altyd it moaiste giet stikken,’ seurde ik dan. As men alder wurdt, is dat lokkichsa slim net mear. Mar ik koe der dan sa’n hiele dei wol oer eamelje. Jaap seidan:

‘Ast it der hiel mei krije kinst, dan meist de hiele dei troch seure enoars haldst dy de bek.’

Myn Mem, Beppe Tjimkje hie dat ek sa s’im, komt my no yn’t sin.

Doe’t Fetse en Janke de geboadens oanjoegen, dkreau ik mei sjippe ‘Huldeaan het Bruidspaar’ op’e spegel. Dat wie doe wisansje en der siet dan letterit bruidspaar foar de spegel. Ik koe it doe hast net rikke, der moasten oanwearskanten noch in blom optekene wurde. Der stie in koalekit neist de kachel,mei twa earen der oan. Mem hie krekt dy nije koalekit krige, ik op dat earstean, en dat knapte der of! De dei bedoarn, Mem poer!

Men krige doe ek net sa faak wat neis.

3.13. DE SKOALLETIID FAN JAN, TJIMKJE, GOSSE EN JAPPIE 41

Myn Mem hie mei har jierdei in begoania krige, mei prachtige blommen. Somslitte se samar in blom falle, terwyl ’t er noch prachtich yn bloei is. Der krigemy suster doe de skuld fan.

Ik hie sa’n ferskriklike hekel oan ruzje en koe der alhiel net oer. Mar ’k tochteletter: ‘Do bist ek gjin hier better en de bern binne der de dupe fan.’

It duorre lokkich net sa lang. ’k Tink no wol ris: ‘Dea guod is te ferfangen, marlibben nea.’

No sil ik noch wat fertelle fan Gosse! Master Moraal, haad fan’e Herf. skoalle,hie in knobbel op it wang en bern binne wreed. Se seine altyd:

‘Master Knobbel,’

as er it net hearde fansels.

Op in kear stie er by’t skoallestek. Gosse run der lans, mei noch wat jonges.

‘Gosse, do doarst net lud op te sizzen: Dag meester Knobbel!’

Dat liet Gosse him net sizze en sei:

‘Dag meester Knobbel.’

Efkes letter gie de telefoan. Wy wennen doe al yn’e winkel.

‘Mei meester Moraal, dy smoarge jonge fan jimme skelt my yn myngesicht ut. Hy sei: ‘Meester Knobbel’ en de bern der my by utlaitsje.Dat nim ik net fansels!’Ik sei: ‘Dat is tige slim, ik sil him nei Jo tastjoere as er thus komt.’

Der kaam Gosse oan.

‘Wat haw ik no heart, master Moraal hat my belle. Dat hie ik netfan dy tocht. Do moatst der direkt hinne om ferjouwing te freegjen!’ ’

Dat wie in swier stik foar Gosse. Hy is der hinne gien, mar hy wit it no nochwol. Hy sei:

‘It wie net om dy man te pleagjen, mar ik woe grut dwaan, dat ikdat wol doarst.’

Gosse en Jappie koene tegearre ek wol ruzje meitsje. Mar o wee, as in oaren oanJappie of Gosse kaam. Dan tegearre mei grutte stokken der op of! Dan stienese as ien man elkoar by.


Se wiene undogensk, mar tige leaf foar bisten. Sa hawwe se ek in geit han, derfleagen se dan de reed mei op en del. De geit hat him dea fretten. Der stie intune mei iten en in deksel derop yn’e berch by’t hus. Der wie de geit nachts ekyn. Hy krige it deksel der of en friet doe fierstente folle. De oare deis wie erdea! Dat hat triennen koste, foar beide jonges!

Hofke sjonge mochten se ek graach dwaan, by dumny Schoenmaker yn’e tun.Op in middei der kaam dumny efterom!

‘Er zijn jongens bij mij in de tuin geweest om appels te stelen endaar waren ook twee van jullie bij, willen jullie ze onder handen ne-men? Want dat mag niet weer gebeuren!’‘ ’k Wil U wel een kilo appels laten bezorgen door v.d. Schoot,’ seiik.‘Dat hoeft niet, maar als het weer gebeurd, zal ik andere maatregelennemen.’

Ik sei under iten tsjin Jaap:

‘Wat in drokte om in pear rudige appels!’Gosse sei: ‘Dat hie Mem tsjin dumny sizze moatten.’Ik sei: ‘Do hast gelyk!’

Dat fun ik no echt in kwajongesstreek.

Hanne Schengenga en ik wiene ris betiid op it skoalleplein. Neist de skoallewennen letter Berend en Sjikke de Jong, dy hiene in grutte tun. Wy seagen derdoe in prachtige apel lizzen! Wy plat op it liif en mei in stok besykje om deapel te krijen. En ja hear, we krigen him. Om beurten in hap der of iten. ’kHa dat echt net as stellen field.

Ik sil noch in apart ferhaal skriuwe oer de eintsjes, dy’t se mei namen ut’eIdzegeaster poel. Mar no earst de berte fan Sybren.

3.14. SYBREN BERNE 43

3.14 Sybren berne op 30 maaie en doopt 13 juny1953

23 Maaie wie it myn jierdei, ik waard doe 33 jier en it hus fol! In wike letterop sneon Sybren berne, hy wie de fyfde. ’t Wie freeds al begun. Beppe Tjimkjemy wer bystean. Tante Janke ut Bennebroek wie thus mei fakansje. Se hat ekmei holpen by de befalling. Dokter Bruins wie der mei ophalden en dokter v.d.Werf him opfolge. Foar dokter de Witte kaam dokter Ferwerda yn’t plak ender binne wy doe by gien. Dus, dy kaam foar it earst by us, mei de berte fanSybren.

It wie earst wol wennen. Dokter Bruins holp tige mei tidens de befalling. Hylei dan op knibbels foar it ledikant. Mei ien han yn’t lichem, holp hy dan as derwer in wee wie. Hy sei dan:

‘Bertha der komt weer een! Alleen meewerken als er een wee is,anders ontspannen.‘

Dat die Ferwerda net, in jonge dokter, dy bleau ek net.

‘Jullie bellen maar weer, als het bijna zo ver is.’

As it berntsje der wie, die dokter Bruins my it slutlekken om en skjin spul under.In skjin jaske oan en in ruft foar langs, mei twa fielichheidsspelden foare fest.In broekje hiene je net oan, salang as je op bed leine. En de earste dagen platop’e rech lizze. Mei iten en drinken foaral alles lizzende.

Dokter ferwerda sei:

‘Dat is mijn werk niet.’

Miskien die dokter Bruins dat by oaren ek net, dat wit ik fansels net. Us Memwie fansels it jongste ek al of.

Sybren hat my slim pinige! ’k Hie al tsjin dokter Ferwerda sein, dat it sturt-bonkje altyd stikken rekke. Dat wie doe ek wer sa. Hy sei:

‘Ik hoor het knappen!’

It gie tige need, mar gelokkich, sneontemoarn healwei ienen, der wie er. In leaflyts jonkje, wer goed 6 pun! Swierder ha’k se gelokkich nea han.

’k Tink wol ris: ‘De froulju binne no faaks sterker as wy doe.’ Dat is tsjinwur-dich de oare deis al rjochtoerein yn’t bed, derof en under de brus! Men lei doenjoggen dagen plat, mar ik fun it machtich. Je leine as in prinses te genietsjenmei de lytse poppe niest it bed yn’t widske. Machich moai!

Ik ha mei Sybren letter noch nei’t sikenhus west. Want dokter Ferwerda sei:


‘Als er meer komen en de baby is dikker, moet het operatief. Wanthet kan dan zo niet geboren worden.’

Lokkich sei dokter Roghair doe dat hy it net nedich fun. Der wie fest wat mearromte kommen, want de fjouwer dy’t neitiid noch kamen wiene sa slim net.

Sybren gulde in soad en krige efternei te min. Dr. Ferwerda sei:

‘Net mear jaan as ik foarskriuw.’Myn Mem sei: ‘Der mast dy oan halde.’

Ik hie trije wike boarst. Mar as je wer drok oan ’t wurk wiene, wie it samaroer en kaam der neat mear. Jan hast in heal jier boarst han. Tjimmie ek folopmienden wy.

De earste wike hat noch in jonkje fan Jehannes en Ike Potma fiif dagen boarstfan my han. Want dat like net best en moast mememolke ( tate ), hawwe enIke hie dat net. Har jonkje is mar fiif dagen wurden.

Suster van Smirren kaam dan om it of te kolfjen. Mar Tjimmie groeide net.Doe nei de berne dokter yn Ljouwert, Oeberius Kaptein. Mar der siet alhielgjin ‘voeding’ yn dy tate. Dr. sei:

‘Ze was verhongerd als je zo doorgegaan was.’

En letter wie it nea wer wat.

Op Sybren werom te kommen. Hy mar skrieme, ’k wie der suver mei oan! Jaapsyn Mem sei:

‘Dy jonge hat honger en kriget fierstente min.’Myn Mem sei: ‘Net tefolle jaan, ik ha trije bern ferlern, mar derlizze mear op’t tsjerkhof fan tefolle dan temin drinken.’

Ik snap it efterof net, dat ik it net troch hie, dat hy temin krige. Want it wieop’t lest de fyfde al.

Dokter der by, ik sei:

‘De iene men seit ‘mear jaan’, en de oare ‘foaral net mear as dedokter foarskriuwt’. Ik wurdt mal fan dat skreauwen.’

Ferwerda nei Beppe winkel. Mar Beppe Janke sei krekt sa’t se tocht:

‘Ik bliuw der by, dat jonkje is goed sun. Jimme mei jim regels fansa moat it en net oars. It iene bern hat mear ferlet as it oare. Joeigen bern binne ek mar skarminkels, dy krije ek te min. Ik hald netfan dat nijmoade eftich gedoch. Juns foar de nacht wat stevichs yn’tliif. In boatsje brij, der komt harren neat fan oer!’

3.14. SYBREN BERNE 45

De fleske fieding wie der doe noch net. Dat begun al ridlik gau te kommen, marSybren krige supe mei ‘molenaars kindermeel’. Krekt salang riede dat it sear,oars skifte it. Mar Beppe winkel hie wol gelyk, hy krige temin. ’t Is frjemd,mar as ik der no oan tink, haw ik der suver noch lest fan! Alhoewol it him nethindere hat en letter wol ynhelle. In leaf jonkje, net folle drokte.

Doe’t er al yn’e heechste klasse fan’e legere skoalle siet, krige er de muzels. Enek tige siik en bunt. Slim, hy hie net mear in geef plakje oan syn hiele lea. Fanboppen oan ’t underen ta bunt. Hy like wol melaatsk! Wy hawwe dokter derwer by helle, mar dy sei:

‘ ’t Is nu het ergste, als het morgen niet beter is dan roepen julliemaar weer. Maar ik denk dat het nu ze’n hoogtepunt bereikt heeft.’

Dat wie ek sa, mei in wike wie er gelokkich wer klear!

Hy koe sa goed net leare as de oaren. Master Santema sei:

‘Hy moat mar nei de ambachtskoalle, want it is gji utblinker.’

Mar, dat bliek letter wol oars. Earst de ambachtskoalle helle mei goede sifers.Doe de detailhandels fakskoalle troch, mei goede sifers. Doe nei de plysjeskoalleyn Lochum. Ek yn ien kear der troch, dat it gie foar wunder! Hy is no adjudant.Earst by de resjerzje, en berneplysje west. Wennet no yn Mantgum. In bestefrou en twa sune bern. In famke en in jonge. Richje en Jacob Kees. Sun en ineigen hus. Wat wol je noch mear!

Hjir under in foto fan us sanen, dy is nommen neist us hus op’e Burd, tuskenHaring Poepjes en Afke Reienga yn. Dy hiene gjin bern, mar tige wiis mei uzes.Se wiene der in soad.

Buorfrou Afke wie tige bang foar unwaar, en as Haring net thus wie, kaamse by us, as it needwaar wie. Har taske mei weardefolle papieren en sulver engoudguod by har. Wy hiene gjin jild, mar it gruste besit, ‘us bern om my hinne.’As Jaap ek net thus wie oan’t de bui oer wie.


Afbielding 3.9: Mem, Jan mei Sybren op’e skoat, Tjimmie en Heit. Foar loftsJappie en Gosse rjochts.

3.15. PAKE JAN STOARN 47

3.15 Pake Jan stoarn 12 febrewaris 1955

Pake Jan is tige unferwachts weirekke. It wie yn’e moarn fan’e 12 de febrewaris.Beppe sei:

‘Do moast der of, want Ysbrand moat healwei achten by smid Nautaweze.’

Pake makke altyd moarns de beatafel klear, ek sneintejuns, wie dat Pake synwurk.

Ik sjoch him yn myn tinzen noch wol stean, te bole snijen, elts syn eigen boardsje.In stikje brea mei spek, in stik bole mei tsjiis en twa allinne buter der op.Sneins in stikje extra mei hagelslag of jam. En sneins in inkelde kear sukerbole.Bygelyks mei Peaske, Pnkster of oars in bisundere dei.

Mar, om op Pake sy stjerdei werom te kommen. Hy sei

‘Ja.’

Dat wie syn lest wurd! Hy gie oerein en foel wer del.

‘Wat is der Jan?’

Mar se krige gjin antwurd. Beppe seach wol, dat it net ynoarder wie. Ysbrandfan’t bed en dokter skilje. Dy moast noch fan’t bed komme. Us belje en dokterwer belje:

‘Man kom dan dochs, om my yn’e pyama, mar kom it liket net sabest!’

Mar doe’t dokter kaam, wie Pake al wei.

Jaap wie allinne nei syn aldershus gien earst, want ik wie by de bern. Wy wistenfansels net hoe slim as it wie. Ysbrand sei:

‘Hastich komme, want Heit is net goed wurden!’

Jaap kaam wer thus, ik seach wol dat it net goed wie. Hy sei:

‘Heit is der net mear!’

Jaap like op it earste gesicht foar in oar wat stug, mar hy hie in hert fan goud,en wie tige fan’e wize! De earste tiisdei nei Heit syn ferstjerren sei Jaap:

‘No moat ik allinne nei de wykmerk yn Snits!’


Yn 1985 stoar Jaap sels, doe sei us Gosse:

‘No moat ik allinne fierder!’

Itselde as mei Pake syn stjerren. Dat is tige slim! It libben hjirre is mar sakoart. Foar’t men der erch yn hat, is it al foarby!

No tink ik: Ik moat oanmeitsje mei it skriuwen oer myn trouwen, want ik binno 72 hier en men wit net hoelang de tiid us hjir jun is. En ek net dat je oan’eein ta goed bliuwe, wat it ferstan oan belanget.

Hjoe is it 8 febrewaris ’93 en ik haw de gryp. It is al wer wat better as juster,doe haw ik net iens nei tsjerke west. En hie ek de moed net te skriuwen. Marhjoed der mar wer mei te set!

’t Wie op sneontemoarn, myn alden libben noch. Us Mem hie de kofje klear enwachte op Jaap syn Heit, dy brocht sneontemoarns de boadskippen en drok dankofje by myn alden. Dy wennen doe, nei Heit syn pensjoen regeling op’e pikepoleoer’t wetter tsjin Kees fan Age Douwes oer. Doe kaam Jaap it te sizzen, datsyn Heit op 62 jierrige leeftiid hastich hjir wei nommen wie. Myn alden hieneen hawwe nean gjin telefoan han.

Us Jan wie altyd by Pake yn’e winkel ‘helpe’, te utpakken, lege doazen wer neiit hok bringe, lege flessen yn’e kratten fuortbringe en wer foarrie oanfolje. Hywie net by Pake wei te slaan. Ut skoalle wei wer nei Pake winkel ta.

Gosse en Jappie wiene der ek wolris, mar dy wiene lytser. En Pake hie derin hekel oan, want dy holpen him fan’e wal yn’e sleat! Se hiene al in kear aswat de brune beantsjes troch de griene earte skept. Of de grauwe earten trochde splitearten. Wy hiene in grutte bak, der sieten de griene, grauwe earten enbeantsjes, alles neist elkoar yn bakken. Der koe in sel fol yn, allegearre apart.Dat wie fansels prachtich om dat trochelkoar te skeppen.

3.15. PAKE JAN STOARN 49

‘Dy lytse bern wol ik net yn’e winkel hawwe,’ sei Pake.

Efter de winkel wie de foarrie, dus as se it bemeppe koene stikum troch dewinkel, en mar skeppe!

‘Blikstienderse bern, meitsje dat jimme fuortkomme!’, sei Pake dan.

’t Wie ek in hiel gepiel it spul wer utelkoar te sykjen. Der moast Jan dan werfoar helpe.

Jan wie ferskrikkelik fan’e wize, doe’t Pake stoar! De beide aldsten wiene meinei de routsjint. Mar Jan fleach ut tsjerke wei en lei letter op bed te gulen.Tjimmie utere har net sa. Der murken je oan’e butekant net safolle oan, mardy ferwurke it ynderlik mear. En dy sloech ek safolle net by Pake om as Jan.

Juns nei de begraffenis ik nei de lytse bern. Sybren sliepte noch by us Jan yn’tledikantsje. Gosse en Jappie sliepten doe tegearre. Jan en Tjimmie op it oarekeamerke. We hiene doe twa keamerkers op’e souder krige.

’k Stie foar de doar en hearde dat Jappie tsjin Gosse sei:

‘Us Mem seit dat Pake nei de himel gien is, mar ik haw swartemannen sjoen, dy’t Pake yn’e grun stoppen. En do hast it ek sjoenGosse, want wy wiene stikum der utnaaid doe’t de klok liede.’‘Ja mar’, sei Gosse, ‘Jun komt Altenburg mei in kraan en dy helletPake mei kiste en al der ut en dan takelje se Pake mei grutte ket-tingen sa de himel yn en dan is Pake wer levend!’‘ ’t Sil der wol moai weze’, sei Jappie. ‘Mar Pake hie hjir ek nochwol wat by us bliuwe kinnen. Ik wol noch net nei de himel, ’k fyn ithjir ek moai!’

’k Bin der net op yngien. Bern reagearje oars as grutte minsken. Ik sei:

‘Jimme moatte mar foar Beppe bidde, nei it gebedsje, want Beppemist Pake wol!’

Ik ga slapen ik ben moe.Sluit myn beide oogjes toe.Here houd ook deze nacht.Over ons getrouw de wacht

’t Boze dat ik heb gedaan.Zie het Here toch niet aan.Schoon mijn zonden vele zijn.Maak om Jezus wil mij rein.


Mar dan kaam der in hiele rigele efteroan:

‘Heit en Mem, Pake en Beppe, Jufrou op skoalle, buorman en buor-frou Poepjes.’

In hiele rigele.

‘Mem, Hindrik de Hoop syn hun hat in seare poat, mei dy der ek wolby?’

Dat frege Jappie. Ja, at mocht en dan is it amen en gau sliepe. Us Janke hatit twadde ferske de bern ent leard, wol it tredde.

‘It twadde mei sa’n soad sunde fyn ik neat’, sei se.

Zorg voor d’arme kind’ren Heer.Ja voor alle mensen saam.Bid ik U in Jezus naam.

Der komme dan ek in hiele rigele wer efteroan, wer foar as se bidde ut harsels.

3.16. AUKE FOKKE 51

3.16 Auke Fokke berne 12 augustus 1955. Stoarn17 septimber 1955

Mei Pake syn ferstjerren wie ik yn ferwachting fan us 6 de berntsje. Wy wennennoch oan’e Burd doet Auke Fokke berne is.

Hy is stoarn 17 septimber 1955.

De 12 de Augustus moarns betiid is hy berne. Mar ien wike oer de tiid dat ikhim ferwachte. Mar it wie doe al wat triest, krekt as hie ik in foargefoel, ditkomt net klear! De oare bern wiene op’e dei of, sa’t ik it tocht. En no duorreit mar ien wike langer. De befalling wie lang net sa slim as mei Sybren. Mardoe’t it der wie dokter fuortdaliks ut’e sliepkeamer der mei nei de keamer en netop’e kommode. Heit, Beppe en dokter wiene meielkoar oan’t praten. Ik tochtal: ‘Dit is net ynoarder!’

Jaap kaam allinne wer by my. Ik frege:

‘Is der wat mei de lytse poppe?’Doe sei er: ‘It is in jonkje, mar it is slim, hy hat in iepen rechje!’

Ik mocht him even sjen en doe waard er wer yn’t widske brocht.

’k Ha sels it iepen rechje net sjoen, mar wat wie dat slim! Sjikke Walinga wennedoe by us. In perbest fanke. Se soe my feliciteare, mar ik sei:

‘Heit en Beppe bringe him nei’t sikenhus. It is in jonkje, mar ’t isnet goed, en ’t komt ek net goed.’

Dokter tocht dat er mar even yn libben bliuwe soe, mar hy hat noch goed fiifwike libbe.

Hjir in foto fan Auke Fokke yn ’t sikenhus. Oer it al of net dopen fan ditberntsje, is al earder skreuan.


Afbielding 3.10: Auke Fokke.

Ik ha’t der tige muoilik mei han. De minsken mienden it goed, se seine:

‘Jo halde noch fiif sune bern oer, Jo meie tankber weze, dat us leaveHear it werom nimt.’

3.16. AUKE FOKKE 53

Muoike Janke, in suster fan us Mem sei: ‘Moast de Heare op’eknibbels tanke, dat er it werom nommen hat. By al dy sune bern,da’n stakker letter yn in rolstoel.’

Ik wie doe by steat om har yn it gesicht te slaan, want ik woe en koe it netmisse!

Oan frou Alida v.d. Meer fan’e Burd haw ik doe in soad han. Dat wie in tigeleeauwich minske. Har man 51 jier wurden en mei seis bern allinne efter bleaunop in grutte pleats. Tegearre al twa bern ferlern en de aldste soan net goed meide holle en moast nei Fjrentsjer. In grutte dochter ferlern. Grin trochkommenoan en dochs sei se tsjin my:

‘De Heare wit werom!’

En sei se it psalmferske foar my op:

’t Oog omhoog, het hart naar boven. Hier beneden is het niet.’t Ware leven, lieven, loven, is daar waar men Jezus ziet.Wat men hoort of ziet op aard.’t Is ons kostlik hart niet waard.Wil men leven, lieven, loven,’t Oog omhoog, het hart naar boven!

Letter is se mei in dochter nei Ljouwert ferhuze, en twa jonges op’e pleatskommen. No’t ik dit skriuw, is se al wer jierren wei. Mar dat minske belibbehar leauwen. Ek sil sij har swierrichheden, wol hichten en lichten han hawwe,mar se wist yn wa’t se leaude. Troch alle fertriet hinne fertroude se op God.

Ik bin wol by har west yn Ljouwert. Der hie se neist har bed it gedicht hingjenyn in list. ‘Mijn Belijden.’ Dat droech ik froeger wol faak foar Ien fan har jongesPieter sei:

‘Foarhinne hong dat by s yn’e huskeamer, hjir op’e pleats.’


Ik ha it gedicht net mear op papier, mar sil besykje it ut’e holle op te skriuwen.Se sei dan:

‘Dit is us haldfest.’

In fijne wize frou!

Hjir beslut ik dit haadsstik mei. Op side 52 in foto fan Auke Fokke, nommenyn it sikenhus. In suster haldt him omheech.

3.17. ‘MIJN BELIJDENIS’ 55

3.17 ‘Mijn belijdenis’

Zo ik niet had geloofd dat in dit leven.Mijn ziel Gods gunst en hulp genieten zou,Mijn God, waar was mijn hoop mijn moed gebleven.Ik was vergaan in al mijn smart en rouw!Zo ik niet had geloofd, dat Hij mijn tijden regelt.En zonder Zijnen wil geen haar valt van mijn hoofd.Zo ik niet altijd weer Zijn liefde vond bezegeld.Zo ik niet had geloofd,Zo ik niet had geloofd!

Maar nu moet ook mijn lied Uw donker pad verzellen.Verstommen in het leed. Verstommen in de strijd!Daar is een bron van kracht, met onuitput’bre wellen.Daar is noch zaligheid!Een leven in de dood, maakt afgemat en moede.Verlangt ge niet naar rust? Verlangt ge niet naar huis?Dit is de zekere Weg.Een heuvel, een bebloedde Christus aan het Kruis!Hier houdt de kennis op en gaat geleerheid onder.De wijze loopt voorbij.De denker schudt het hoofd....! Daar is geen and’re weg.Gods Liefde werkt het wonder.Welzalig die geloofd!Welzalig die geloofd!


Welzalig reeds het zwakke, het wank’le kleingeloof,Dat Hij te planten gaf.Ook als Zijn wijze raad een storm zendt in de takken.Tot sterking van de stam.Welzalig die geloofd, die teert op Gods genade.’t Gezaaide tarwe graan komt eerst wel nietig uit.Maar klimt van kracht tot kracht.Tot koest’re zon zijn zade, doet rijpen in de aren.Vreugd van een ruisend oogstgeluk.Tot op die grote dage, bij strijd en nederlagen.Of in omgloriet licht, met opgeheven hoofde.Door U, door U alleen, om ’t eeuwig welbehagen!Zo ik niet had geloofd.Zo ik niet had geloofd.Zo ik niet had geloofd!

Richt Heer naar dat belijden, de neiging van mijn hart.De wending van mijn gang.Zo worde eens dat lied, uit overoude tijden:“Mijn Zwanenzang!”

3.18. WY YN’E WINKEL 57

3.18 Wy yn’e winkel. Desember 1955

Janke berne 3 Jannewaris 1957 en doopt 20 Jannewaris 1957.

Jaap syn mem, ‘Beppe Janke’, mocht net oer de winkel. As aldste boeredochter,hold se mear fan’e hushalding. Mar doe’t Heit unferwachts stoar moast Memwol mear yn’e winkel. Jaap holp wol safolle mooglik mei, mar de fourage’s wieneder ek. Ik sei wolris

‘Do bist mear by jimme Mem as by us thus.’

Mem halde it noch fol oant desember, doe krige se sukersykte en sei:

‘Kinne wy net ruilje, jimme yn’e winkel en wy yn jimme hus.’

Omke Auke, omke Ysbrand en muoike Ep, wiene doe noch thus. Ep wie apothek-ers assistinte yn Snits. Der gie se dan op’e Skooter hinne. (Dy sjocht men netfolle mear.) Letter is se ferhuze nei Noordwyk ek yn in apotheek. En troudmei Wim Stoflen. Se wenje der no noch en hawwe trije bern krige, werfan ’t dealdste ek alwer trije jonges hat.

Broer en Trien earst mar freegje, want dy hawwe noch gjin bern (ek net krige)en wy hawwe fiif. Mar Broer en Trien seagen beswier, Broer sei:

‘Ik bliuw leaver yn leantsjinst, dan wit ik wer’t ik oan ta bin.’‘As it goed giet, wol ik letter gjin commentaar hawwe,’ sei Jaap.

It wie wol in hiele undernimming. Jaap hie alle papieren, dus dat wie gjinbeswier en dy hie Broer net. Ut ynje wei by Heit kommen. Beppe sei tsjinJaap:

‘Bertha moat neimiddei mar komme en sil ik har wat weiwiis meitsjeyn’e winkel, wat alles kostet. Sjoch, saldt kostet 11 sinten, blauwestreep moal 49 sinten, suker dat en kofje en tee safolle.’Ik sei tsjin Jaap: ‘Ik mei it wol opskriuwe, ik kin dat noait allegearreunthalde.’

Letter wende dat al gau. Ik hie der wol nocht oan en Sjikkie Walinga gie meinei de winkel. Dy hat in hiele soad foar my dien. ’k Wie doe wer yn ferwachtingfan us Janke.

Jaap en ik kuieren sneintejuns as it kreas waar wie, faak even troch it lan fanEelke Bouma, nei de marsdyk. De hynders fan Eelke runen yn it lan. ’t Wieungetiid, trekkers wiene der doe noch net. Eelke hie in Belg ut’e Wieringermarder by hierd, tidens de ungetiid. Jaap hie foar beide hynders in pipermuntsje.En oft dat frjemde hynder jaloersk wie? Mar ynienen sette it de tosken op elkoar


en trape my tsjin’e grun! Gelokkich stie ik der ticht by, oars hie er my samardea trape! Lokkich net tsjin’t liif, mar myn hiele gat wie grien en blau!

Nei dokter ta, mar dy sei:

‘De baby sit sa goed beskerme, sit der mar net oer yn.’

Mar ik die it wol. Ek al omdat wy Auke Fokke ferlern hiene, helle ik my fanalles yn’e holle.

Mar de tredde Jannewaris kaam der in alderleafst lyts famke te wrald.

‘Het is een mooie baby,’ sei dokter Ferwerda. ‘En er mankeert nietsaan.’

Wat wiene wy bliid! Ik miende dat ik altyd tankber wie, mar nei’t wy us jonkjemisse moasten en no sa’n leaf sun famke, dan rin je oer fan tank oan God!

Us Mem hat my doe net by stien. Dr. Ferwerda sei:

‘Se wurdt te ald foar dit wurk, der moat de wyksuster mar komme.’

Dat wie wol wat om dat tsjin us Mem te sizzen. Se hat dr. Ferwerda der neawer om lije mochten. Doe hawwe wy suster v. Bruggen han, best hear.

Doe’t hja der mei ophold, moast Jaap in wurdsje sizze by har ofskie. Jaap wiefoarsitter fan Pleatselik Belang. Hy sei:

‘Ik haw alris mei Suster v. Bruggen op bed west.’De minsken tochtte ‘No, no!’

3.18. WY YN’E WINKEL 59

Jaap wachte even en sei doe:

‘doe’t us dochter Janke berne, by de befalling.’

Ik hie’t wol drok mar naam alle tiid foar it lyts famke.

Wy hawwe doe de winkel under en boppe ferboud. Dat die Marten Kaspersma,us buorman en Haye Bergstra holp him. Beide binne se der al net mear. Hayeis krekt 50 jier wurden. Hy wie mei in doar oan’t passen en hie der gjin erchyn, dat Janke, in bydehantsje, der stie, se wie doe 4 jier. Twa fingers tusken dedoar, wat gulde se en wat in pine! Nei dokter mar lokkich net nei’t sikenhus.De fingers sieten der noch oan.

Men belibbe fan alles! Janke wie tige leaf en de jonges wiene allegearre wiis meihar.

Ien kear mei Tjimmie nei de toskedokter. Tjimmie sei:

‘Wy geane ut’e kuierjen, net nei de toskedokter no?’‘Nee, wy geane te kuierjen.’Letter sei se: ‘Dat fun ik ferskriklik gemien, ik wit it no noch wol!’

Dat wie fansels gjin gode opfieding.

Us Janke is foar’t earst nei de beukerskoalle west. Foarhinne hiene wy dy hjirnet. Juffrou Hoeksema kaam hjir doe en stiet no noch oan’e beukerskoalle.Doe’t se hjir 25 jier oan skoalle stie, hat Janke noch der hinne west.

Janke is letter underwizeres wurden yn Hardenberg en koe tige mei bern omgean.No is se lokkich troud mei Germ v.d. Veen. Se hawwe twa jonges en ien famkeen wenje yn Nijebrege. Germ is dirigint en wurket oan’e muzykskoalle yn ’tHearrenfean. Ik koe der noch wol folle mear oer skriuwe, mar sil no mei usAuke Fokke te set.


3.19 Auke Fokke berne en doopt (doop 4 Okto-ber 1958)

Op 17 Septimber 1955 hawwe wy in lytse Auke Fokke ferlern en op 17 Septimber1958 krigen wy wer in lytse Auke Fokke werom. Sun, en alles goed! Troch alleshinne bliid! We krigen aardich wat bern, mar lokkich altyd mei leafde en yntank untfongen. Ik fun it altyd wer in machtich belibjen, dat grutte wunder meite meitsjen.

Hy is doopt op 4 Oktober 1958. Ik ha doe sa guld yn tsjerke, mei it dopen. Ekal omdat it oare jonkje net doopt wie.

Tamme Boschma en Jikke Ypma wiene doe thus ut Kanada. ( Jikke is ek al weino’t ik dit skriuw. ) Jikke frege my ut tsjerke wei:

‘Werom guldest do sa Bertha? Ik moast fan’e weromstuit ek gule, enin soad mei my.’No, ik sei: ‘We hawwe in lytse Auke Fokke ferlern en no krigen wyop dat jonkje syn stjerdei in lytse Auke Fokke werom, nei Jaap synbeide broers Auke en Fokke neamd.’

Auke koe der letter ek wol wat mei, in echte jonge! Krekt as Gosse en Jappieop it dak klimme en sunder hannen yn’e goate rine! De minsken seine:

‘Jo meie wol gau komme, want dat jonkje rint mei de hannen utelkoar yn’e goate!’

Se moatte wol bewarre bliuwe. Auke wie wol by Bouwe fan Piet Schoen, Hindrikde Hoop fan Tsjeard en Ge en net te ferjitten, Piet Boschma!

3.19. AUKE FOKKE BERNE 61

Op in kear kaam Bouke v.d. Meer by us. Dy wennen doe yn’e Wilhelmina wyk.Boer west op Osingahuzen, letter nei Talma gien en no ek al wer jierren wei.Bauke v.d. Meer sei:

‘In jonge fan jimme, hoe’t er hiet, wit ik net, mar dy hat mei inbuks boppe ut it raam wei, us sliepkeamersrut stikken sjitten. BertusGerritsma hat it sjoen.’Ik sei: ‘v.d. Meer, dat kin net. Want us bern hawwe net iens ingewear.’

Juns oan’e itenstafel die ik it ferhaal. Ik sei:

‘Dy man wol bewere dat it wier wie en dat Bertus Gerritsma it sjoenhie.’

It wie op woansdeitemiddei bard. Ik hie nei Snits west. Ik sei by heech en byleech:

‘Dat is sa net!’

Auke ferskeat fan kleur en doe kaam it hege wurd derut. Piet Boschma hie ingewear, en middeis tegearre nei boppen ta en ut it sliepkeamerrutsje wei sjitte,wa’t it fierste komme koe.

Doe moast er der hinne fansels en hawwe wy it rut betelle.

O ja, dit sil ik ek noch opskriuwe. Doe’t Auke fjouwer jier wie, is hy oanridentroch Zylstra ut’e Gaastmer. Der koe dy man neat oan dwaan. Auke kaam op’eautoped ut’e Wilhelminawyk wie en mei gong de dyk op! Zylstra ried lokkichnet hurd. Wy hearden tige remjen. Ik stode ta de winkel ut. Holp krekt inklant en der lei us lytse jonge. Ik naam him op en lei him yn’e sliepkeamer opbed.

‘Net dwaan, lizze litte,’ seine de minsken.

Want yn in omsjoch allegearre minsken der by! Mar ik sei:

‘Ik lit him hjir net lizze!’

De dokter der by; lokkich neat stikken, mar wol in harsenskodding. Gelokkich isalles wer goed kommen. Teade en Klaske Grondsma binne dy deis troud. Nochnei de brulloft west, mar ik woe net by’t jonkje wei.


Doe’t Auke al in opslupen jonge wie, soe er it stek dat om it platte dak, boppesiet, fervje. It wie op in Tiisdeitemoarn. Jaap wie nei de wykmerk yn Snits. Hywie noch mar amper oan’e gong, doe moast er nei underen ta. Der stie wol inljedder, mar healwei sprong er en bleau mei syn pols oan in spiker hingjen. ’tLike mal, ’t lei hielendal iepen. Ik nei dokter, mar dy sei:

‘ ’k Sil it in bytsje ferbine en direkt nei it sikenhus!’

Gerke Walinga soe krekt nei Snits. Der mei riden dy Heit fan’e merk helje. Itwie in hiel trammelant. Gelokkich wer goed kommen. Mar je kinne de groedeennoch wol sjen. Auke is no ek lokkich troud mei Loekie de Jong. Trije sunejonges krige!

Koe wol folle mear skriuwe, mar dan komt der gjin ein.

3.20. JOUKE WIEBE BERNE 63

3.20 Jouke Wiebe berne en doopt (doop 1 Ok-tober 1961)

Us Jouke Wiebe waard de hikkesluter. De 14 de Septimber 1961 waard us werin lyts jonkje tabetoud. Allegearre wiene we tige bliid! It is altyd wer in wunderbarren. Ik wie 41 jier en der wiene wol mear wolkom west. Mar wy hawwe netmear krige. ’k Sei altyd:

‘Safolle as de Heare tabeskikt, is it goed.’

Se miene no dat se it allgearre sels yn’e han hawwe, mar dat is sa net. Ik bin itmei dy nije moaden fan tsjinwurdich lang net iens. It is in frjemde wrald!

Jouke Wiebe groeide goed, mar gulde wol in soad. En ik hie him net folle butenstean. Dan kamen de minsken yn’e winkel mei:

‘Witte Jo wol dat it jonkje gult?’Ik sei: ‘Dat geseur!, it sil wol sun weze butendoar, mar yn’e sliep-keamer mei it rut iepen kriget er ek wol frisse lucht.’

Sjikkie, eigentlik Tsjitske Walinga is doe by us wei gien. Werom wit ik mei debeste wil net mear. It sil wol om dat goare jild west ha. Want de leanen runendoe omheech. En dat koe men eigentlik net mear betelje. Mar yn elts gefal netmei ruzje, want we binne altyd freonen bleaun.

Se is mei Wietse Leenstra troud en wennet yn’e Gaastmar. Se hawwe 4 bernkrige en se is no ek al Beppe.


Wy krigen doe Martsje de Bock. Dy hat mar efkes by us tahalden. Jouke Wiebewie trije wike ald. Martsje woe neimiddeis nei de kapper om ien oere. Jaap sei:

‘Dat dochtst mar op dyn frije middei en oars makkest earst de itens-boel oan de kant, want Bertha moat earst even lizze.’Se sei: ‘Ik gean om ien oere hinne!’Doe sei Jaap: ‘Dan hoechst moarn net wer te kommen.’

Se gie fuort en liet de tafel stean mei de itensboel der noch op, mei potten enpannen en se kaam net wer.

Tjimmie siet yn’e lest klasse fan’e Mulo. Heit mei de direkteur prate en wehawwe har fan skoalle nommen, wat Tjimkje sels ek wol woe. De direkteur sei:

‘No hat se it diploma net, mar mocht se it nedich hawwe, dan skriuwik wol in tsjuchskrift.’

Want se mocht thus gjin bylessen hawwe en dan noch eksamens dwaan. It wieSeptimber en Maaie it oare jier wiene de eksamens.

Tjimmie hat oant har trouwen ta, us tige holpen yn’e winkel en hushalding.Hotske Sybrandy holp letter in pear dagen yn’e wike. Doe’t Tjimmie troud wie,is Boukje Fortun kommen en letter Anja Otten.

Yn 1976 binne wy ophalden mei de winkel, want wy koene net mear tsjin degrutte supermerken op. Jaap hat doe it hus kocht fan Gerke Walinga. LolkeVellinga hat it alde hus sloopt en in nij de foar yn ’t plak makke.

Mar om no earst op Jouke Wiebe werom te kommen. Ik wurd hastich, want dermoat ek hast in ein oan komme, oars ferfeel ik jimme, tink?

Jouke Wiebe woe net nei de beukerskoalle. As it tiid wie krupte er under detafel, of siet op in plakje yn’t hok. Ek fleach er wol by Grietsje Jongstra underde tafel. Of by Ynse en Aukje op’e pleats. As it tiid foar de beukerskoalle wie,Jouke wer op’e rin wy mar sykje!

In kear soe er wer nei Ynse en Aukje en koe de skuorredoar net iepen krije.Buorfrou Aukje sei:

‘Asto net nei de beukerskoalle wolste, bliuwst lyts en kinst de skuorre-doar net iepen krije.’

3.20. JOUKE WIEBE BERNE 65

In pear dagen nei skoalle west, doe hie er syn nocht wer en wer skoalletiid neiAukje. Se hearde him sizzen:

‘No bin ik al twa dagen nei dy rotskoalle west en no kin’k noch deskuorredoar net iepen krije!’Ik sei doe tsjin Heit: ‘It is in straf foar it jonkje, dat we sizze tsjinde juffer dat we him thus halde. Hy kin noch lang genoch nei skoallegean.’

It wie doe noch net ferplichte om der hinne.

Doe’t it tiid wie foar de legere skoalle, hie er wer deselde meneuvels. Wer underde tafel, wer op in plakje. Mar wy seine:

‘We moatte no trochsette, want no moat er nei skoalle.’

Doe is dat letter goed kommen, alhoewel hy der net mei nocht en wille hinnegie.

Yn’e legere skoalletiid wie er by Henkie Jongstra, us buorjonge. Mar as him watnet oanstie of hy wie lilk, dan rufty, under de tafel! Dat die syn omke Wiebeeartiids ek, dat it aardet grif nei. No net mear fansels, mar hy wit wol wat erwol. Nee is nee en ja is ja! Hy giet syn eigen gong. Der hoecht in oar him netmei te bemuoien.

Nei de legere skoalle earst de ambachtskoalle, doe de middelbere technyskeskoalle, flot helle. Timmerjen wie syn hobby. Letter twa kear yn’e wike neiit Hearrenfean en ek yn ien kear it oannimmers diploma helle.

Jouke Wiebe hie as maten letter Pyt Hettinge en Bouke de Jong. Bouke is trouden hat twa famkes, Pyt is krekt as Jouke noch frijgesel. Jouke Wiebe seach netfolle nei famkes, teminste net dat ik it wit, mar dat wist ik fan de oare jongesek net. Doe fertelden se neat oan Heit en Mem, wat se utheefden. Auke gie alhast in jier mei Loekie, foar ’t wy it wisten. Ik tocht dat ik no wat oars wie,mar miskien ek net.

Jouke is 31 jier wylst ik dit skriuw. Hy hat sels in timmerbedriuw en it gietgelokkich goed. Mar noch net troud. Heit sei doe, goed acht jier lyn:

‘Der is wol plak yn’e skuorre en ik help dy wol mei de boekhalding.’

Dat mocht net sa weze. Hy wie amper oan ’e gong, doe ’t Heit weirekke.


3.21 42 Jier trouwd

No noch wat belibbenissen yn us trouwen. ’k Koe wol folle mear opskriuwe.Mar dan bin ik bang, dat jimme tinke: ‘Hald no ek mar ris op!’

Op 7 Jannewaris 1937 mei it houlik fan Keninginne Juliana, hat Jaap my foar’t earst thus brocht. En op 7 Jannewaris 1985 moast ik myn man en de bernharren Heit misse, unferwachts oan in hertstilstan, krekt 65 jier ald! Wy wienegelokkich en dat wol men graach sa halde. Rom 42 jier troud west. Fanselsaltyd gjin ‘Halleluja’, ek wol mieningsferskil en ek wolris lilk op elkoar.

In v.d. Heide seit net maklik dat er ungelyk hat. Ien kear hawwe wy it twadagen fol halden mei lilk op elkoar te wezen. De tredde dei sei ik:

‘Der stiet yn’e bibel ‘Lit de sinne net undergean oer jimme lilkens’.No wurdt it heech tiid it wer goed te meitsjen. Mar omdatsto netbegjinste, doch ik it!”

7 Jannewaris fan dit jier is it al wer 8 jier lyn, en it gemis bliuwt. Mar ik sis:

‘Bertha, tel dyn segeningen en se binne net te tellen!’

42 Jier troud west, wa komt der oan ta? Jun moat ik mei Gosse en de sjaufeursop kondoleansje fan Guus v.d. Wei syn frou. Noch gjin 34 jier en mar 13 jiertroud. Twa jier fochten tsjin dy slimme sykte ‘Kanker’. Aller der oan dien marit mocht net helpe. Mei twa lytse bern bliuwt er efter! Ik ha in drok mar moailibben han. Mei neat binne wy begun, en ’k ha no noch oer om fan te genietsjenen om wat wei te jaan. De Heare hat my besien om it paad allinne fierder tegean. Hij hat my net ferlitten en mei fallen en opstean, sis ik mei Paulus:

‘Ik haw it leauwe behalden.’

En op Gods tiid, as ik hjir wei moat, yngean yn Gods Ryk. Troch genede, trochJezus Kristus, dy’t foar my en allegearre dy’t yn Him leauwe, folbrocht hat.Troch genede bin ik in bern fan God en ik hoopje en bid foar bern en bernsberndat ek jimme it leauwen behalde meie.

Heech, 4 Maart 1993.

3.22. POSTHUME HULDE OAN US ALDE DOKTER BRUINS! 67

3.22 Posthume hulde oan us alde Dokter Bru-ins!

’t Is tiisdei 29 Septimber 1992. Neimiddei nei ‘Service Salon’ sjoen. Dat is justerwer begun en wurdt fersoarge troch Amanda Spoel en Simone Wiegel, foar det.v. Ik bin net sa’n t.v. minske, mar dit mei ik graach sjen. Neimiddei wieder in husdokter foar en ferhelle wat er allegearre belibbe yn syn praktyk. Derkomme noch sa’n san ofleveringen fan.

Dokter, dat wie yn it ferline in swier berop. No moatte se ek wol bynacht en bydei, mar se hawwe wol folle mear frije tiid. Wat ik harren graach gun, der netfan. Mar der kamen my bylden yn’t sin fan Dokter Bruins syn praktyk.

Ik hie yn myn skoallejierren in soad pine yn’e mule. ’k Ha op sneontejun tsjintsienen noch nei dokter west om in kies luke te litten. Dat gie doe noch sunderferdovjen. Je koene der altyd terjochte, deis, juns en nachts. Der wie wolsprekoere moarns fan acht oant njoggen oere.

Myn suster hat der seis jier wenne en toffele moarns wat hinne en wer om depatienten yn’e wachtkeamer te litten. Biljertkeamer neamden se it sels. Wantder stie in grut biljert yn. Dat hawwe se no better regele, want sunder te skiljenrinne jo no nei de wachtkeamer ta. ’t Kin ek net oars want de dokters mefrouwenhawwe net folle help mear. Mar, as der oerdei wat wie, it koe neat skele wat, asdokter thus wie, dan holp er.

Ik hie in min gebid en hast gjin kiezzen mear. Mei 16 jier haw ik al om in nijgebit grege, mar dat koe pas mei 18 jier. ’k Ha it al oer de 50 jier en foldochtbest. Wol in kear, in jier as wat lyn in nijen krige. Se sitte no altyd te seurendat snobjen sa ferkeard foar de tosken is. Mar myn suster Nieke hie mei 50 jierhar eigen tosken noch. En ik hie altyd pine yn’e mule, mar beide krigen weyn us jonge jierren nea folle snobberij. Allinne as Heit nei de tsiiskeuring ynLjouwert gie, siet der in reepke oan. En as Heit syn ungetroude suster kaam,krigen wy in dikke reep mei sigarebantsjes der om hinne. Prachtich! Dy reepbewarren wy dan in hiel skoft, om dy moaie sigarebantsjes dy’t der omhinnesieten.

Mar, om op Dokter Bruins werom te kommen. De dokters hiene nea in wykeinfrij. Dr. Bruins en Dr. de Witte koene ek net meielkoar. Dr. Bruins en mefroubinne ris in wykein nei famylje yn Amsterdam west en paste ik mei Nieke op.Sneons fuort en Sneintejuns wer werom.

Der wie in befalling op kommende wei. Dr. sei tsjin Nieke:

‘Als er een man komt om hulp bij de bevalling, zeg dan maar dat iknoodzakelijk door familie omstandigheden naar Amsterdam moest.Mar zeg niet dat we naar een feest zijn en stuur hem dan naar dr.de Witte.’

Nachts gie de belle, en ja hear, der wie dy man om help foar syn frou! It stie him


mar min oan dat er nei dr. de Witte moast. Mar ja, famylje omstannichhedenkin in dokter ek net foar.

It barde wol, dat dokter nachts yn’t spier west hie en der daliks it sprekoereefteroan. Dat sil no ek wol ris barre, mar doe kaam it folle faker foar. Wantgrutte hushaldings hiene je doedestiids. Smeding yn it lan op’e Gouden Bodemhie 17 bern en in krigel wyfke! Dat wie wol wat folle, mar 10 of 12 wie hielgewoan.

Yn 1942 hie ik diftery, de winter wie kald en de snie lei meters heech. Dokterkaam doe by us, rinnende. Ik wie syn earste patient buten ut. Doe is hy rinnendeit runtsje fan Aldegea en de Gaastmar omgien. Want de pasjinten kin je netsitte litte.

Letter, yn myn trouwen, haw ik op sneontemiddei noch in ferwiiskaart helle,want Jan moast de mangels der ut hawwe. Moandeitemoarn mei de boat fanSybren Reinga om 6 oere nei Snits. ’t Wie dy sneons tige moai waar, heechsimmer en de hiele famylje siet butendoar. Doe sei dokter:

‘Bertha gun je me nou niet even rust?’Ik sei: ‘Dokter it spyt my, mar ik krige hjoed berjocht en moandeimoat ik om 6 oere mei de boat mei.’

Doe wie er koart, wat te begripen wie.

By de befallings wie er ek geweldich! Hy lei op knibbels by’t bed en holp jintige. As it bern der wie, die dokter it slutlekken om, skjin guod under en inskjin ruft mei twa feilichheidspelden fest foar my. Je hiene doe gjin broekje oan,mar leine der kreas, allinne in pyamajaske oan.


No komme de dokters pas as it hast safier is. Mei us Jan hat er wol fjouwerkear west, deis twa kear en nachts twa kear. Mar yn’t lest bleau hy wol twa oftrije oeren by jin. Fjouwer kear hat er my bystien, doe halde dokter Bruins dermei op.

Earst kaam doe Dokter v.d Werf en letter Dokter Schoenmaker en no wennetder in dokter, waans frou ek dokter is, yn it hus fan Dokter Bruins. Wy binne,doe’t De Witte ek op hold, nei Dokter Ferwerda gien, dy kaam foar De Witteyn’t plak.

Us seisde is mei in iepen rechje berne en hat mar goed fiif wike libbe. Doe wennedokter noch op’t San en hat in hus sette litten oan’e Skatting. Letter hat KlaasJansma der yn wenne en no wennet Maurits Flapper der yn. Dy wie foarhinneboer yn’e Gaastmar. Op dy pleats wennet no in soan fan Flapper.

Dokter Bruins kaam doe by us op kondoleansje, doe’t wy us jonkje ferlearen.Wy wennen doe noch op’e Burd, yn it hus der’t no Bernhard de Jong yn wennet.It kistke stie tusken de finsters.

‘Och Bertha,’ sei er, ‘Wat klein en wat erg voor je dat je het weermoest missen.’

Ik koe noch net sitte en net yn’e bocht. Mei de oare fjouwer bern sei er:

‘Dat is niet anders, je moet er wat voor over hebben.’

No’t er gjin praktyk mear hie, sei er:

‘Wat begroot me dit voor jou. Wil je wel geloven dat ik de bevallingenhet meeste mis, nu ik met pensioen ben! Het was toch altyd spanningen dan de vreugde van het nieuwe leven. Ja, dat mis ik het meeste!’

Hy krige f.25- foar de bevallings en alles der by. Ek de earste besykjes dy’t hyneitiid brocht.


Afbielding 3.11: Kranteknipsel dokter Bruins.


Afbielding 3.12: Kranteknipsel dokter Bruins.


3.23 Een wier ferhaal

No’t ik it dochs oer Dokter Bruins ha, sil ik noch in ferhaal fertelle dat wierbard is. Us alden wennen op’e Pikepole yn Heech. Dy waard sa neamd omdatder in hus stie mei in hok, wer’t in taantsjettel yn stie. Eartiids hiene de VanBruggen, Heit en soan, der harren seilmakkerij. Hjerre van Brug, ek in soan,wie by de post en hie der in protte hinnen. Jan van Brug hat der as ald feintit langste wenne. Wat tanen wie, wist de jongerein neat fan. Iksels ek net sagoed1.

It hus wer’t Heit en Mem yn wennen, is no alhiel ferboud. En der wennet noHielke Visserman yn, dy’t mei Griet Foekema troud is. En derneist Haiko enWietske Veenstra. Troch da der in brege kommen is, binne se no ferbun mei itfeste lan. Mar doedestiids moast men mei in boatsje oer om der te kommen.

By Kees fan Age Douwes moatse Heit en dy oer. Dy yn ‘Siet U selfs’, wennengongen by de Syl oer. Earst wennen Hjerre en Hiltsje van Brug neist us aldenen letter Vondeling en de frou. Beide wiene by de post en hawwe doe fuile.Vondeling kaam van Eastewalde en der is Hjerre van Brug hinne gien. Derneikamen der minsken ut Indie wei. Dy man wie beropsoffisier yn it leger. En dergiet dit weir barde ferhaal oer.

It wie nacht, stikdunkere nacht, want it wie tsjuster moanne. Hurde wyn,unlijich waar! Us Mem waard wekker. Frjemd ’t is krekt of wurdt der op’eruten kloppe, of soe de wyn it dwaan?

‘Gosse, moast wekker wurde, der wurdt op’e ruten kloppe.’

Heit Gosse, heal yn’e sliep fertize:

‘Do droomst!’

Der wie it wer!

‘Gosse wurdt dochs wekker, der is wat!’

Heit oerein en seach op’e wekker. Twa oere yn’e nacht! Der wie it wer.

‘Hast dochs gelyk’, sei er.

Heit derof, ’t ljocht op, broek en busgroentsje oan en rop ta it dakfinster ut:

‘Ik kom der oan!’

1(Harmen) Mar netten en ek seilen, waarden taand, sa dat se langer mei koene.

3.23. EEN WIER FERHAAL 73

Mem skarrele der ek of en de klean oan.

Der stie de Indyske buorman. It wie fan snein op moandeitenacht. It wykeinwie er thus. Yn’e wike wie syn frou allinnich mei fjouwer lytse bern. Heit neiunderen ta en frege:

‘Wat is hjir te reden, midden yn’e nacht?’‘O buurman, zou U voor mij naar de dokter willen? Mijn vrouwheeft zo’n vreeselijke pijn en ik durf haar niet alleen te laten!’Heit sei: ‘Ik sil it dwaan, mar ’t is wol need waar.’

It begun ek noch te reinen.

Mem it ljocht yn’e keamer oan en dat skynde wat oer ’t wetter. De wyn wiewest en Heit hie in toer om it boatsje oan’e oare kant te krijen, want it saaideiderkear of. Mar sa njonkelytsen kaam er oan’e oare kant. Heit glied ek nochut, doe ’t er ut it boatsje stapte. It skeelde neat of hy hie te wetter lein. Margelokkich, it gie krekt goed.

Doe it paadsje efter de helling lans. Der wennen doe Hindrik en Tsjaltsje deJong. Doe tiis waarden der noch skippen op’e helling lutsen en wer ree makkefoar de tocht oer ’t wetter. Bearnd de Jong, in broer fan Hindrik hat de earsteboeier der noch makke en ferneamd oan’ yn Amerka ta.

Heit nei Dokter Bruins. Skilje en nochris skilje en der kaam us Heit syn dochter,Nieke oan.

‘Us Heit waarempel! Is der wat mei us Mem?’‘Gelokkich net, mar dy Indyske buorfrou hat sa’n pine en hy doarstnet by har wei.’‘En Heit yn dit minne waar der op ut stjoere! ’k Sil dokter klopje.’


Nieke wer nei boppen ta. Heit hie se yn’e gong litten. Heit koe wol yn’ewachtkeamer, mar hy sei:

‘Ik bliuw hjir wol stean, salang sil dat net duorje.’

Der wie dokter al.

‘Hulzenga waarempel, is der wat met Uw vrouw?’‘Lokkich net.’

En doe die Heit it ferhaal oer de Indyske minsken, dat dy frou sa’n pine hie endat har man har net allinnich litte doarst.

Tegearre yn it boatsje! Mem hie de oergerdinen net ticht dien, dan koe Heit itwat better sjen. Doe Heit en dokter nei de buorlju. Der wie alles tsjuster. Heitwakker oan’e doar rattelje, mar der waard net iepen dien. Us Heit lilk:

‘It moat hjir net malder wurde. Kom mar mei nei myn frou want itis hjir donker en it bliuwt donker!’

Der kamen Heit en dokter yn’e hus.

‘Wat no?’, sei us Mem. ‘ ’t Is der neare nacht, de doar op slot ender wurdt net iependien, soe men sokke lju net!’

Us Heit wie poer! Dokter sei:

‘Je maakt vreemde mensen mee, wrod je voor niks uit je bed gehaald.Ik neem het U niet kwalijk, maar een dokter is ook maar een mens.’Mem sei: ‘Dokter in lekker bakje tee en in stik bole mei tsjiis.’

Mem hie de kachel oansetten en ’t wie waarm, sa kamen se beide wer wat by.Heit dokter wer nei hus bringe. It ljocht yn’e gong baarnde ender stie in manop’e stoepe, doe’t Heit en dokter der oankamen.

‘Ook dat nog!’ sei dokter: ‘Een kraamvrouw, dat kan er ook nog welbij!’

Nieke die krekt de doar iepen.

‘As dokter direkt komme wol, want it is safier mei myn frou!’


Doe wiene Heit en dokter der ek. Dokter frege:

‘Is het al zover, anders duik ik nog even in mijn bed.’‘O, ja dokter de hiele jun al, en ’t wurdt slimmer. Jo moatte no meikomme, want oars giet se dea!’‘Dat zal wel wat meevallen. De eerste komt meestal niet zo vlug.Maar ik zal mijn koffertje halen. En stapt U maar bij mij in deauto. Zet de fiets maar in de garage.’

Heit wer nei hus en dokter yn’e auto nei Aldegea. Der de hiele nacht holpenen healwei achten in jonge soan! Doe rom acht oere nei Heech. Der siet dewachtkeamer fol. Allegearre op dokter te wachtsjen. Doe dy noch ofhannelje.De leste wie in Mem mei in jonkje, om in kies luke te litten. Toskedokter wieBruins der doe ek noch by. Lokkich, dat hie de dokter noch opreden.

‘De dokter wie net leaf tsjin my’, sei it jonkje.‘Dokter hat de hiele nacht yn’e baan west, dat dy wie wurch’, sei synmem.

Us heit de oare deis nei de buorlju. Mem sei:

‘Do haldst dy restich hear’,

want Heit wie net gau lilk, mar as er it wie, dan woene je wol ut’e wei!

‘Se lizze ferdomd noch op bed. Do giest der mar hinne, ik kom dernet wer.’

Om in oer as njoggen, der kaam buorman oan, dy soe mei it boatsje oer.

‘Do bliuwst hjir’, sei Mem. ‘Ik gean wol nei him ta.’‘Wat sille Jo?’, frege Mem.‘Naar mijn werk’, andere de buorman.‘En Jo frou dan?’‘O, dat is over.’‘En myn man en dokter fergees rinne litte mei dat needwaar fan-nacht, dat liket dochs nearne nei!’‘Daar heb ik niet over na gedacht. We hebben ons heerlijk aan deslaap overgegeven, want de pijn was over, en ze is nu weer in orde.’‘Snappe Jo dan net, dat dit nearne op liket? Kom myn man foarearstmar net foar de fuotten. Want hy is poerlilk op Jo. Wy binne hjirnet yn Indie, dat Jo elts mar kommandearje kinne!’‘Dan mijn verontschuldiging, ik heb er niet over nagedacht.’


Hy gie mei it boatsje oer en Mem protteljend yn’e hus.

Dit wie in stikje ut it libben fan Dokter Bruins yn Heech. Hy is letter neiOosterbeek gien en is no al jierren dea. Is hjir net te hof brocht, mar de klokhat hjir, sa ’t it hjir yn Heech gebruklik is, wol foar him let.

Yn tanbrens wol ik him betinke!


Afbielding 3.13: Us husgesin.

Afbielding 3.14: Pake Jan v.d. Heide, stoarn 12 Febrewaris 1955 (62 jier) enBeppe Janke v.d. Heide - Kornelis, stoarn 16 April 1967 (81 jier).


Afbielding 3.15: Pake Gosse Hulzenga, stoarn 12 April 1963 (81 jier) en BeppeTjimkje Hulzenga - Zwaagstra, stoarn 25 Septimber 1966 (83 jier).

3.24. FAKANSJE 79

3.24 Fakansje

Wy wiene faak mei Evert en Angenietsje ( tante Nieke ) op fakansje. Ek wol ynOmmen, der’t se yn 1972 in tige moaie fakansje wente sette litten hawwe. Wykoene it altyd tige fine mei us fjouweren. It wie sneintemoarn en wy giene neitsjerke, lyk as we dat thus ek altyd dogge. In moaie simmerske sneintemoarn.Sa fredich lei de wrald derhinne, gjin wyn en folop sinneskyn!

Yn Ommen hawwe se ornaris beste dumny’s, noch fan de alde stimpel, mardochs net allegearre sunde. ’t Wie in goeie preek, wer’t ek blydskip fan itleauwen tige yn ut kaam. It leste ferske dat wy songen, wie psalm 42. Japmocht graach fluitsje, hy koe it ek tige goed! Stritferskes, mar ek psalmen engesngen. En net te gerjitten:

Als g’ in nood gezeten, geen uitkomst ziet.Wil dan nooit vergeten, God verlaat U niet!Schoon g’ in ’t verdriet, nergens uitkomst ziet.Groter dan de Helper is de nood toch niet.Wat ons ontviele, Redder in nood.Redt slechts onze zielen uit zond ’en dood!”

As Jap in goed sin hie, kaam er faak fluitsjende thus. Tjimmie sei dan:

‘Der hawwe we us Heit ek wer mei syn faforyt ferske: ‘Als g’ in noodgeten!’ ’

Foarhinne fluiten de jonges altyd op’e strjitte. Famkes net fansels, dat heardesa net. As in jonge je eartiids graach mocht, dan fluite er nei jin. Sels yn itbegjin fan us trouwen, dan wie ik noch sa stom. Dan hearde ik fluitsjen en seachefterom. Ik hear no noait mear in jonge fluitsjen op’e dyk.


As wy ut tsjerke giene, fluite hy it leste ferske altyd mei. Sa die er ek yn Ommen.Mar dat foel faaljekant ut! Ik run in eintsje foar Jaap, ut tsjerke wei, mei Nieta.Doe hearde ik dat twa froulju tsjin elkoar seine:

‘Heb ie it wel heurt, met die letste psalm, dat fluiten?’‘Of ik ’et heurt hew! Dat zal die jonge van Aard en Geertien wel ’ewest hebben. Die durft alles aan.’‘Foei toch, en dat in de kerke! Oe man is ouderling, die mag der wel’es achteraan goan!’Ik pruste it ut en sei: ‘Mag je niet fluiten in de kerk ?’

Se seagen my nuver oan, as woene se sizze: ‘Maar dat kan niet!’ Nu, sei ik:

‘U beschuldigt de verkeerde, want hier loopt de dader.’

Jaap wie al neist my en ..... hy fluite!!

3.25. UT ’E BERNEMULE 81

3.25 Ut ’e bernemule

Ut ’e bernemule:

‘Mem, mei ik der ut te boartsjen?’, frege Gosse.Mem: ‘Och jonge, in goeie boer stjoert syn hun der net ut!’Gosse, in skoftsje letter: ‘Mem, der rint Hindrik de Hoop sy hun, no mei ik derut!’

Mem tsjin in unferwachte gast: ‘Jo meie der wol ynkomme, mar sjuch mar netnei de rommel. It rint tsjin itenstiid en mei san bern kinne jo de keamer netopreden halde.’Gast: ‘Ik wit der alles fan frou, wy hawwe der acht.’ Jappie, 5 jier: ‘Watjammer Mem, hiene we no mar ien mear han, dan hiene wy lyk spile!’


3.26 Aaisikerstiid, 1965

( In wier bard ferhaal. )

Al wer’t Gosse en Jappie mei thuskomme, mar net mei aaien. It is noch betiidyn ’e moarn en it liket in moaie dei te wurden.

‘Wat seist Jappy, sille wy mar mei ’t boatsje nei de Pinepolder? Derwurdt net folle aaisocht. It is te fier om te roeien, dan moat de motorder mar efter.’

Sa sein, da dien! It moterke efter de boat en der tuffe se hinne.

Earst de Weinsleat del en troch de Swarte brege, nei de ‘pine’, oer de Idzegeasterpoel. “Asto no de five nimst, Jappy, dan nim ik it ‘hogerskar’.” Oan de nammete hearren, net it beste stik lan fan de boer, mar der meitsje de jonges harrennet sa drok om. Se prate of om tsjin tolven wer by de boat te wezen.

Hoe ’t hja ek sykje, it jout allegearre neat. Wol ljippen, gjin aaien.

‘Hast al wat fun?’ freget Jappy.‘Wol nee, neat! Se binne oan it roekejeien en tumelje moai oerde wjok. It binne hjir allegearre ljippen. Mar gjin aaien, wol legenesten. We sille hjir moarn mar wer hinne, mar geane earst op husoan om te iten.’‘Ik ha honger as in slatter,’ seit Jappy.‘De mage rattelet my ek,’ anderet Gosse.

Wylst se yn it boatsje stappe, sjogge se twa einepykjes swimmen.

‘Dat is ek betiid, Jappy.’‘Mar ik sjoch de ald ein net.’

Se farre by de reiden lans, mar nearne in ein te finen.

‘Der sil dochs in ein weze moatte. Wy sille noch efkes yn’e reidensykje,’ seit Jappy.‘De ein leit hjir dea, oanfretten!’‘Der hat him hjir in bistedrama ofspile. Wy sille de pykjes mei neihus nimme. Se sille thus wol nuver opsjen dat wy net mei aaien,mar mei einepykjes thuskomme.’‘Mem kin noait riede wat wy fun hawwe.’‘No, miskien wol in broedsje ljipaaien.’‘Nee, gjin aaien!’‘No, dat is ek wat. Der wiene jimme dochs om fuort?’

3.26. AAISIKERSTIID 83

Gosse hellet de beide pykjes efter de jas wei en lit se Mem sjen.

‘Twa einepykjes hie’k tocht. Hoe krije jimme it yn’e plasse en nimse mei? Gau wer nei de mem bringe!’‘Dy lei dea yn’e reiden, oars hiene wy se fansels net meinommen.Wy wolle besykje om se grut te krijen.’

De pykjes binne earst skrutel, mar dat duorret net sa lang. Nei in pear dagenwaggelje se al troch de keamer en nei in skoftsje sitte se al op’e tafel. It duorretnet sa lang of se rinne de jonges alle stappen efternei. As it iterstiid is, skarreljede eintsjes tusken de itenspannen midden op’e tafel om. It bart ek wolris dat sewat falle litte op in plak der’t at net sa heart. Dan prottelet Mem:

‘It liket hjir wol de hushalding fan Jan Steen. Wa hat no einen underiten op ’e tafel!’

De eintsjes groeie as koal. Se hawwe ek al in namme krigen: Snibbel en Snabbel.It swimmen hawwe se yn mem har tobbe leard. Om’t de jonges tinke, dat segrut genoch binne, litte se de bisten swimme yn de Weinsleat efter harren hus,earst in lyts skoftsje en stadichoan langer.Se bringe se moarns fuort en juns roppe se:

‘Snibbel! Snabbel!’

Dan komme se op’e jonges ta.

Nei in wike binne de eintsjes ynienen fuort. De jonges begjinne daliks te sykjen.Se sykje alles of, mar nei in skoft komme se ta de untdekking, dat har einentusken in oare keppen einen swimme, alhiel op Idzegeasterpoel.

‘Snibbel!’ ropt Gosse.‘Snabbel!’ ropt Jappy.

De beide einen komme daliks oanswimmen. De jonges tille se efkes ut it wetteren sizze dan tsjin de biatkes:

‘Wy nimme no ofskied fan jimme. Hjir is jimme thus. Jimme moatteno jim eigen wegen gean en jim eigen iten sykje.’

It is winter wurden. De snieflokken fleane om it hus en it is tige kald. By Gosseen Jappy-en-dy krije de einen altyd iten as it friest en der oars hast gjin itente finen is. As it de bisten wat te lang duorret, pikke se mei de snaffels tsjin itkeukenrut, krekt oft se dan sizze wolle: ‘Iterstiid!’

Miskien binne dizze kear Snibbel en Snabbel der wol by. Wa wit!


Afbielding 3.16: Eintsjes (1).


3.27 De winter fan 1979

Febrewaris 1992. Neffens de waarsberjochten is der gjin sprake fan winter. Desnieklokjes steane alwer te bloeien en ek it oare bolleguod stekt de spruten alfier boppe de grun. Teperatueren fan 8 oant 10 graden!

Dat wie de 14 de febrewaris fan 1979 al oars! In dei om nea wer te ferjitten! Itfeintsje Guus ut Waldsein sil grif dy dei syn libben lang net ferjitte. Benammenom’t it ek noch syn jierdei wie.

Syn mem rop him de moarns om healwei seizen:

‘Guus jonge, ’t is tiid om der of. Moast nei dyn nije baas v.d.Heideyn Heech!’

It wie noch roettsjuster en de wyn bearde om it hus en boldere yn’e skoarstien.Boppe kaam gjin ferweech en mem rop nochris:

‘Kom no jonge, aanst steane de minsken op dy te wachtsjen en itsniejaget leau’k ek noch.’

Der stuitele Guus te lange lesten by de trep del. Hy koe de eagen mar amperiepen halde! Earst mei de kop under de kraan kaam er wer wat by. Nei ’t erde moarnsbrogge behimmele hie in pear bakjes waarme tee, doe wie er der werhielendal.

‘No jonge, mar fan herte lokwinske mei dyn jierdei en noch folle ynsunens der by,’ sei syn mem en joech him in fikse tut.‘We sille hoopje dast in moaie tiid temjitte gean meiste, hjir hast innije oerstruper en in pear waarme sokken.’

Guus loek de skouders op, alhoewol ’t er him wol bliid toande mei it geskink.Mar wa seit no oerstruper tsjin in overal? Mem fansels, as’t mar Frysk is!

Hy betanke syn mem, mar dy hie wol troch wat er tocht.

‘Ja jonge, ik besykje jim noch wat geef Frysk mei te jaan, want derbinne al safolle hollanske wurden yn us taal slupt.’

Guus seach ris nei de klok, mar as mem ienkear hjiroer op’e tekst wie, jilde gjintiid.

‘It is wol slim,’ ferfette hja, ‘juster haw ik mei dyn suster nei Snitswest om nije klean, en doe’t wy thus kamen sei ik, ‘earst de kaaiut’e tas’. Freget se my: ‘Wat is in kaai?’ Doe ha’k it har sjen litten,

3.27. DE WINTER FAN 1979 89

sjoch dit neam ik in kaai!’‘O, in sleutel bedoelt Mem.’‘En dy neamt harsels in Friezinne! Hja giet fan boven nei beneden enhat it oer har neus en nagels, it is wat! Mar no moast nedich fuortjonge en tink derom, it waar liket net sa best, sjoch ut, do trefst itnet, de earste dei!’

Se stie te huverjen yn’e garage, wylst Guus de auto starte.

‘Mar gau yn’e hus Mem en oant jun, dan sille wy in feestsje bouwe,Martha komt ek!’‘Ja, it wurdt in hiele keamer fol as broers en susters mei oanhing ekkomme.’

Guus sette utein. Heden minsken wat in waar! No ja, Mem seit altyd:

‘Wat hurder as’t reint, wat gauwer it eint.’

Sa sil’t mei snie ek wol weze.

Mar dit wie al efkes oars, dat fernaam er al ridlik gau. Allegearre snie en inbytsje sicht! Ut Waldsein wei op nei Heech. It earste ein gie noch, mar op’ehoeke yn’e Hommerts, de ofslach nei Heech, lei al in moaie protte snie! Mar ineintsje foar Heech siet de dyk al sawat ticht. Guus syn ald autootsje slingerefan’e iene kant fan’e dyk nei de oare, mar hy rede it op.

Om goed seis oere stie er yn’e loads by syn nije baas. Dy skarrele al by detankauto om en syn soan kaam ek troch de doar.

‘Moai, der wie Guus al! It liket mar min de earste dei, mar jimmemoatte der dochs mar moedich op los. Goasse giet mei en dy sil dypaadwiis meitsje hokker boeren ast bylans moaste.’

Guus sei mar net hoe’t it der justjes buten Heech al utseach, mar hy min synmoed.

De snie wiske harren lyk yn’t gesicht, doe’t de skouredoarren iepen kamen. Enwat in kjeld! Ek Goasse hie der in swiere mutse oer op.

‘Guus jonge, dit liket net sa best hjoed. Mar hawar, wy moatte itdochs besykje.’

Dat slagge al net best. It begun al doe’t se Heech utride soene. By wat se der ‘devilla’, neame, lei al in berch snie. Dat kaam fan boppen en it oare wie derhinnewiske fan ’t lan of. Se hiene al skeppen meinommen, dat it gie fuortdaliks op in


snie romjen. Fierder, faak gliidzjendewei, op’e Hommerts oan. Der der wer uten mar skeppe!

Fan ’e Hommerts nei Snits gie it noch wol. Mar.. de earste boer der’t se wezemoasten wenne yn Dearsum!

Doe’t se der lang om let dochs oankamen, kaam de boer al ut it buthus wei ensei:

‘Soe dit wol goed komme mannen? Ik haw niis krekt foar de radioheard, dat it wol minder wurdt, mar net better. Hiele Fryslan sitticht mei snie en it ferkear is yn’e war!’

De mannen krigen de molke en doe mei lijen ut it tankehok wei de dyk wer op.Der wer skeppe en sa hieltyd in eintsje fierder, op nei Wergea. Ek der krigen senoch de molke. Doe sei Goasse:

‘We geane nei’t fabryk, want dit is gjin dwaan!’

Dus, op nei ’t fabryk, mar dat hiene se tocht!

In lukse auto besocht harren foarby te kommen en dat rede er ek noch op. Marfiif meter fierder fest as in hus! De tankauto moast in eintsje fansiden, altearstdat waard besocht, mar ek fest, wrotte en wrame!

Goasse efter it stjoer en Guus skeppe. Mar hoe’t se harren best ek diene omwer los te kommen, gjin ferwin.. ynsnijd!

Mei de snie fan boppen en dat oer it lan harren tewiske, waarden de sniebergenwat langer wat heger. Snie en nochris snie!

‘Wy moatte mar werom nei dy boer rinne en Ljouwert skilje oft seus hjirwei slepe kinne, teminste as se hjir komme kinne,’ sei Goasse.

Wrakseljendewei kamen hja by de boer werom en stampten de snie fan’e learzenen fagen de eagen ut.

‘Mar gau yn’e hus!’

Se krigen in waarm bakje kofje mei in broadsje by in noflik baarnende kachel.En sa kamen Goasse en Guus wer wat by.

Nei lang.. hiel lang wachtsjen kaam der dochs noch in kraanauto en mei lijenwaarden hja nei Ljouwert yn in garaazje sleept. Al mei al wie ’t al hast fiif oerewurden. Gjin tinken oan om mei de tankauto wer yn Heech of yn Boalsert byNestle te kommen!


‘Ik sil earst mar nei Heech nei myn fou en us Mem skilje en sizzedat se ek nei Waldsein berjocht dwaan moatte. Of wolst dat selsdwaan?,’ frege Goasse.‘Nee, dat dochsto mar,’

andere Guus, dy’t neitocht oer hoe’t it hun komme soe thus. Gelokkich wist erdoe noch net wat harren noch fierder te wachtsjen stie.

Goasse krige syn men oan’e telefoan en frege:

‘Hoe is’t der by jimme?’‘Net best!,’ wie it antwurd. ‘Heit is rinnende nei’t fabryk gien ender mei grut lijen kommen. Alles sit hjir ticht. Der is in hiele ploechmannen oan it romjen, mar se kinne der net tsjin skeppe! Mar wersitte jimme? Der is gjinien fan’e weinen binnen kommen. Ik sit dehiele dei hast by de telefoan, allegearre lilke boeren skilje.’

Dat der in hiel soad wiene, fernaam Goasse wol ut it fierdere ferhaal. It wiehieltyd:

‘Wer bliuwt de tankauto? Ja, wer bliuwt er, begripe Jo dat dan net,men kin dochs gjin izer mei hannen brekke. Jo sjogge dochs sels ekwol hoe’t de wrald der hjoed hinne leit? Hjir kin dochs gjin minskewat oan dwaan?,’ sei ik. ‘Mar us tank sit fol en wer moatte wy meide oare molke hinne? De bussen dy’t ik noch hie, ha’k skjinmakkeen sitte ek fool!’

De hoarn leit der noch net op of der is alwer ien. Men wurdt der naar fan! YnSanfurd hat in boer de molke yn in roeiboatsje lege. Dat lei omkeard under desnie op’e wal. Mei lijen it der underwei krigen en nei’t buthus toge! Wer in oareboer:

‘Komme jimme jun noch?’Ik sei: ‘Sjogge Jo kans om der troch, hearre Jo net fan radio Fryslanhoe slim as it oeral yn’e provinsje is?’‘Moat ik dan dy skoandere molke mar rinne litte?’Ik sei: ‘Skilje it fabryk mar, ik wit it ek net mear, mar libben is dochsmear as it deade guod?’‘Weirinne litte, minske wer hawwe jo it ferstan?’Ik sei: ‘En wer hawwe Jo it? Hjir kin dochs gjin minske wat oandwaan?’‘Mar hoe komme jimme wer thus?,’ frege se Goasse. ‘Wy kinne hjirwol bliuwe te sliepen, wol yn in hotel, mar de minsken biede us golweioan: ‘Kom mar by us’. Mar Guus seit: ‘Ik bliuw hjir net, want ikwol nei Mem ta, ik wol nei hus!’ Se sille noch besykje om mei intrein yn Starum te kommen, dan kinne wy der dochs ek wol mei?”


It blyk sa te wezen en de treinreis gie oan. Foar de spoarminsken in swiereopjefte! Krupendewei op Snits ta en justjes foar Snits it hiele spul wer fest! Dedoarren der ut en in alderheislik leven! Guus alhiel fan ’t stik!

‘O Goasse, soene wy wol wer thus komme?’

Goasse beseach it blykber wat minder swier. Mei man en macht oan ’t slattenen men kaam yn Snits oan! Goasse sei tsjin de kondukteur:

‘As we Nijesyl helje, soene jim der dan efkes stopje kinne, wy moattenei Heech en dan sille wy besykje om troch de lannen thus te kom-men.’

Yn Drylst wie doe noch gjin stasjon. Dat waard him tasein, mar doe kamender in pear manlju it perron oprinnen mei in deakiste! Guus, blykber tigeemoasjoneel, seach it mei grutte eagen oan en frege:

‘Leit der ek ien yn?’‘Nee,’ sei Solkema, de man dy’t kisten levere: ‘Der leit net ien yn,en as it al sa wie dan die er dy noch neat.’Hy koe Goasse en sei tsjin him: ‘Dit is net best Goasse, dizze kistemoat nei Starum, mar ik kin der mei gjin mooglikheid komme. Ienstik snie, allegearre snie, wol fjouwer meter heech en ik tink opplakken noch wol heger!’

Solkema yn oerlis mei de kondukteur. Dy sei:

‘Ik sil myn best dwaan, mar unthjit net dat wy Starum helje..’‘Ik winskje jimme mar in goede reis. Soks seit men faak ut gewoante,mar it is no wier wol tinken,’ sei Solkema. ‘As Jo Starum helje, dansteane der wol lju klear om de kiste of te heljen.’

De trein sette wer utein, nei’t der earst wer sniefage wie.

In eintsje fan Snits nei Nijesyl gie ek al wer net sunder tukelteammen. Om ’esafolle meter wie ’t wer ho! En dan mar wer skeppe. Einliks Nijesyl! Lokkichkaam sa it ein foar Goasse en Guus tichterby.


Goasse song al:

‘We zijn er bijna, maar nog niet helemaal!’

Mar se wiene der noch loang net.

‘Toemar,’ sei Guus. ‘Ik bin deawurch en ha net safolle moed mear,wat in skrikelike dei!’Goasse sei: ‘Ja jong, dizze ferjierdei ferjiste grif fan dyn libjen netwer, mar noch wol efkes de kop op hjer!’‘As ik noch tiid fan libjen krij,’ sei Guus en hy hie de triennen yn’eeagen.‘Net malder ju,’ sei Goasse, ‘wy geane dwers troch de lannen op’eKromme Jelte oan, dy leit oan’e Ald Skatting.’

Dy pleats wie net te sjen, mar Goasse wiste wol sawat hoe’t se rinne moasten,om’t de wyn ut it easten kaam.

It waard in swiere reis, weisakjend yn greppels en sleatten dy’t under de snieferburgen sieten! In iizige wyn, dy’t har ek noch snie yn’e eagen gisele. Deaynein wiene se! Kamen se wol by de pleats der’t se om sochten? Sa mei de wynop’e side moast it wol sawat utkomme.

En uteinliks kaam it ut, mar se moasten noch wol troch gans hege bergen sniebagerje en dat wie swier. Men koe gjin greppels of sleatten underskiede. Wantynienen sjoech Guus in gjalp:

‘Help.. help.. !!’

En ferdwun sawat alhiel yn in wite berch. Grif yn in djippe sleat, dy’t alhieltroch de wyn foljage wie, en no oan’e grun ta beferzen. Goasse wrotte al wat erkoe om him der wer ut te krijen en dat slagge him uteinliks.

No sil der om soks lake wurde, mar it wie wol sa, dat beide jonges dea yneinwiene. En hja wiene fansels ek noch lang net thus yn Heech! Mar se binne dergelokkich dochs kommen.

En oan’e ein fan dizze ofgryslik swiere, earste lange, lange dei by syn nije baas,lei Guus syn jierdei te fieren yn dreamlan. In lan mei hege sniebergen! Net byMem thus, mar yn in noflik waarm bed yn Heech! De wyn boldere net mearyn’e skoarstien en de moanne beskynde ut in kleare loft it wite gea!

De oare juns siet er yn’e gesellige famyljerumte syn belibjen te fertellen.

Febrewaris 1992.. de beammen knopje en Guus rydt mei de tankwein foar deruten lans en stekt de han op. In iere lyster sjongt op’e nok fan ’e skuorre. Delannen grienje al!


3.28 Eagen

Eagen.

Jonge eagen sjogge foarut en wolle it lok omfiemje dat faak sa seldumis.

Ut alde eagen striellet faak dat frjemde langsteme nei It Lan efterde kimmen.

3.28. EAGEN 95

Afbielding 3.20: Albertha.

MemoirsfaˆnAlberthav.d. Heide-Hulzenga · 2018. 6. 6. · Piter v.d. Werf laˆns ruˆn. By Thomas...

Documents

Transcript of MemoirsfaˆnAlberthav.d. Heide-Hulzenga · 2018. 6. 6. · Piter v.d. Werf laˆns ruˆn. By Thomas...