1

Memo zorgzwaartepakketten 1 en 2 (ZZP 1 en 2) in Krimpen aan den IJssel

Gemeente Krimpen aan den IJssel Afdeling Samenleving 11 maart 2013 Irma Bouwmans-Remeeus

2

3

Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1. Zorgzwaartepakketten 5 1.2. De inhoud van zorgzwaartepakketten 5 1.3. Tijdspad voor de extramuralisering van de zorgzwaartepakketten 6 2. Gevolgen voor de gemeente ZZP 1 en 2 7 2.1. Gevolgen voor gemeentelijke voorzieningen 7 2.2. Gevolgen voor zorginstellingen 8 2.3. Financiële gevolgen 8 2.4. Kanttekeningen VNG 8 2.5. Externe informatiewinning 9 3. Conclusie 11 3.1. Aanleiding 11 3.2. Advies 11 3.3. Vragen inwoners 11 3.4. Vervolg 11 Bijlage 1. Overzicht betreffende ZZP’s 13

4

5

1. Inleiding In het Regeerakkoord is afgesproken, dat de AWBZ wordt omgevormd tot een landelijke voorziening voor intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg. In het kader van uitvoering van deze Regeerakkoordmaatregelen zal de wenselijkheid van het overgangsrecht dat met deze regeling is geregeld, opnieuw worden bezien1. Uit het lente-akkoord blijkt dat de lichte zorgzwaartepakketten (hierna ZZP genoemd) worden geschrapt voor psychiatrische patiënten, verstandelijk gehandicapten en ouderenzorg per 1 januari 2013 voor nieuwe cliënten. Cliënten worden voortaan in de eigen omgeving geholpen. Met de genoemde maatregelen wordt aangesloten bij de trend die in de afgelopen jaren al langer zichtbaar is; cliënten blijven langer thuis wonen en de cliënten die wel naar een AWBZ-instelling gaan, zijn gemiddeld genomen de cliënten met een zwaardere zorgvraag. De zorg wordt afgestemd op de wensen van de cliënt en zijn bestaande sociale netwerk in plaats van andersom2. 1.1. Zorgzwaartepakketten De zorgzwaartebekostiging is een financieringssystematiek in de AWBZ die in 2009 ingevoerd is voor mensen die in een zorginstelling wonen en aanvullende zorg (intramuraal) ontvangen. In Nederland kennen we verschillende ZZP’s voor de verschillende sectoren binnen de AWBZ: VV (verpleging en verzorging), VG (verstandelijk beperkt), deze kent nog een speciale indeling LVG (jeugd en licht verstandelijk beperkt), GGZ (geestelijk beperkt), LG (lichamelijk beperkt) en ZG (zintuiglijk beperkt). In bijlage 2 wordt nadere informatie versterkt over de inhoud van de ZZP 1 t/m 43. 1.2. De inhoud van een zorgzwaartepakket In een zorgzwaartepakket staat voor een pakket aan zorg de cliënt nodig heeft, die kan bestaan uit verschillende zorgsoorten zoals:

• Begeleiden; • Verzorgen; • Verplegen; • Verblijf; • en soms ook behandeling.

Diensten die daarbij horen zijn, naast huisvesting, het verstrekken van maaltijden, huishoudelijke verzorging en sociaal culturele activiteiten ten behoeve van de cliënten. Het ZZP wordt uitgedrukt in uren per week. Per sector wordt de ZZP verschillend ingevuld, oftewel ZZP-VG3 is iets anders dan ZZP-VV3. Welk ZZP de cliënt krijgt, is afhankelijk van zijn zorgbehoefte. Het oplopen van het cijfer bij het zorgzwaartepakket betekent: meer zorg, zwaardere zorg of meer componenten in de zorg. Op basis van het zorgzwaartepakket verblijft de cliënt intramuraal en krijgt de instelling het geld voor het verblijf en bijhorende zorg. Hierop zijn twee mogelijke afwijkingen:

• Ten eerste kan de cliënt besluiten wel in de instelling te wonen, maar een deel van de zorg bij een andere aanbieder/instelling af te nemen.

• Ten tweede kan de cliënt ook besluiten thuis (extramuraal) te wonen met de zorg uit het zorgzwaartepakket. Dit wordt volledig pakket thuis (VPT) genoemd.

Als cliënten met een ZZP niet naar school gaan of niet aan het werk zijn, krijgen zij naast deze ZZP ook nog dagbesteding (ook onderdeel begeleiding vanuit de AWBZ). Deze uren/dagdelen zijn aanvullend op het ZZP.

1 Staatscourant, 21 december 2012. 2 Kamerbrief over uitwerking extramuralisering lichte zorgzwaartepakketten. 28 september 2012. 3 Zorgzwaartepakketten sector V&V + GZ + GGZ, versie 2013, Rijksoverheid.

6

1.3. Tijdspad voor de extramuralisering van de zorgzwaartepakketten Aangezien de extramuralisering over de gehele AWBZ breed wordt ingevoerd is rekening gehouden met een ingroeipad over meerdere jaren. Op deze manier kunnen cliënten wennen aan deze nieuwe ontwikkeling en krijgen zorgaanbieders de tijd om het huidige zorgaanbod aan te passen aan de al ingezette trend van meer zorg bij mensen thuis.

2013 2014 2015 2016

Geestelijke gezondheidszorg 1 en 2

Geestelijke gezondheidszorg 3

Verzorging en verpleging 4

Verzorging en verpleging 1 en 2

Verzorging en verpleging 3

Verstandelijke gehandicaptenzorg 3

Verstandelijke gehandicaptenzorg 1 en 2

Verstandelijke gehandicaptenzorg 4

7

2. Gevolgen voor de gemeente ZZP 1 en 2 Uit het CIZ basisrapportage AWBZ blijkt hoeveel inwoners in 2011 en in 2012 een zorgzwaartepakket hebben uit de verschillende sectoren binnen de gemeente. Daarbij worden alleen gekeken naar de zorgzwaartepakketten welke komen te vervallen. Voor Verpleging en verzorging (VV) 1 en 2 betreft het per 1 juli 2011 65 inwoners en per 1 juli 2012 50 inwoners. Voor Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 1 en 2 betreft het per 1 juli 2011 5 en per 1 juli 2012 5 inwoners. Voor verstandelijk gehandicaptenzorg (VG) 1 en 2 betreft het per 1 juli 2011 20 inwoners en per 1 juli 2012 15 inwoners. In totaal betreft het per 1 juli 2011 90 inwoners en per 1 juli 2012 65 inwoners. Uit de cijfers kan echter niet worden opgemaakt wat de toename is van het nieuwe cliënten en in welke leeftijdscategorie deze cliënten zitten. Opgemaakt kan worden dat voor ZZP 1 en 2 een afname van het aantal cliënten te zien is over 2011 en 2012. Tevens kan geconcludeerd worden dat het huidige aantal cliënten dermate laag is dat er grote stroom van nieuwe cliënten in 2013 zeer onwaarschijnlijk is voor ZZP 1 en 2. 2.1. Gevolgen voor gemeentelijke voorzieningen Nieuwe cliënten behouden ook in 2013 hun recht op zorg maar worden in plaats van in een instelling in hun eigen omgeving geholpen en krijgen een indicatie voor extramurale zorg in functies en klassen4. De NZA verwacht weinig problemen bij de extramuralisering van ZZP 1 en 2. Deze cliëntengroepen kenmerken zich doordat ze over het algemeen redelijk zelfstandig zijn, ook wat betreft de ADL-activiteiten. De benodigde zorgverlening dient op afspraak of oproepbaar te zijn. De mate waarin door nieuwe cliënten met een ZZP 1 en 2 voor Wmo-voorzieningen aankloppen bij de gemeente is nog niet bekend. Het is aannemelijk om te denken dat de vraag naar gemeentelijke voorzieningen zal toenemen evenredig aan de omvang van de zorgzwaartepakketten. In 2013 krijgt de gemeente te maken met nieuwe cliënten vanaf 23 jaar met AWBZ-zorg op basis van ZZP 1 en 2, die kunnen ‘aankloppen’ bij de gemeente. Gezien de omvang en de zwaarte van de zorg zal de vraag om gemeentelijke voorzieningen lager zijn dan wanneer ook de ZZP 3 en 4 worden geextramuraliseerd. VNG geeft aan dat deze doelgroepen mogelijk op meer voorzieningen een beroep gaan doen dan alleen hulp bij het huishouden. Naarmate meer mensen (langer) thuis blijven wonen, neemt het beroep op gemeentelijke voorzieningen/middelen (niet alleen Wmo) toe, denk daarbij bijvoorbeeld aan:

• Hulp bij het huishouden, aanpassingen in de woning, aangepast/aanvullend vervoer, hulpmiddelen en andere individuele voorzieningen.

• Maaltijdvoorziening, maaltijdverzorging en boodschappendiensten. • Welzijnsondersteuning en de daarbij behorende voorzieningen, als ook recreatieve

en sociaal-culturele voorzieningen. • Groter beroep op de maatschappelijke opvang: LVG jongeren en GGZ cliënten die uit

behandeling komen hebben soms geen inkomen en geen woning. Hierdoor wordt het risico vergroot op nachtopvang, crisisopvang en daarmee een grotere druk op maatschappelijke opvang.

Tevens kunnen de aankomende ontwikkelingen binnen de Wmo niet ongenoemd blijven, die mogelijk gevolgen hebben voor de nieuwe klanten die een beroep doen vanaf 2013 op ZZP

4 De AWBZ kent extramuraal de functies persoonlijke verzorging, verpleging, begeleiding, kortdurend verblijf en behandeling. De omvang wordt aangeduid in klassen.

8

1 tot 4. Hierbij kan gedacht worden aan de decentralisatie van begeleiding en persoonlijke verzorging in 2015. Begeleiding en persoonlijke verzorging zijn een vorm van AWBZ zorg binnen de zorgzwaartepakketten. Deze vorm van AWBZ zorg wordt per 2015 overgeheveld naar de gemeente. Maar ook de beperking van de aanspraak op huishoudelijke hulp middels een inkomenstoets in 2014 voor nieuwe cliënten en bestaande cliënten per 2015. Deze bestaande cliënten kunnen ook een ZZP 1-4 hebben en huishoudelijke hulp ontvangen vanuit de Wmo. 2.2. Gevolgen voor zorginstellingen Voor zorginstellingen betekent dit een geleidelijke afname van cliënten met een lichte ZZP. Zij zullen zich in de toekomst gaan richten op het leveren van de zwaardere zorg, het leveren van extramurale zorg gecombineerd met verhuur van de kamers/appartementen of het afstoten en anders aanwenden van capaciteit en daarmee hun inkomsten kunnen verhogen. De verwachte gemiddelde omzetderving voor intramurale aanbieders bedraagt in 2013 2.5% en neemt in 2014 toe tot 6.5%. Een kwart van de aanbieders wordt zonder alternatieve omzet in 2013 geconfronteerd met een omzetdaling van meer dan 5%. Door minder intramurale zorg te indiceren zal een verschuiving van intra- naar extramurale capaciteit plaatsvinden. Aanbieders hebben tijd nodig om hun bedrijfsvoering en vastgoedportefeuille aan te passen op de nieuwe situatie. Deze aanpassing zal voornamelijk groot zijn bij de extramuralisering van ZZP 3 en 45. Middels de Woonservice en de werkgroep Begeleiding Ex AWBZ zijn een groot deel van de actieve zorginstellingen geïnformeerd en gehoord over bovenstaande ontwikkelingen. Geen van de zorginstellingen verwacht grootschalige veranderingen of problemen. 2.3. Financiële gevolgen Vanuit het Rijk wordt vooral aangegeven dat de ZZP-maatregel gevolgen heeft voor het aantal inwoners die hulp bij het huishouden nodig hebben. In 2013 wordt incidenteel € 15 miljoen toegevoegd aan de integratie-uitkering huishoudelijke hulp van het gemeentefonds. Voor de overige ontwikkelingen, doordat cliënten langer thuis blijven wonen en gebruik maken van gemeentelijke voorzieningen, worden de effecten voor 2014 en verder in beeld gebracht, waarbij naast de Wmo ook naar andere relevante gemeentelijke domeinen wordt gekeken bijvoorbeeld wonen. De verdeling van de integratie- uitkering Wmo 2013 is te vinden in de decembercirculaire van 2012 voor de gemeente Krimpen aan den IJssel. De gemeente ontvangt voor 2013 € 2.603.589,- van de integratie-uitkering Wmo. Dit bedrag is inclusief de compensatie voor de extramuralisering van de ZZP VV1, VV2, GGZ1, GGZ 2, VG 1 en VG 26. Na overleg met de financieel consulent van de gemeente is uit decembercirculaire 2012 gebleken dat er circa € 26.000 is ontvangen ter compensatie van de extra kosten in verband met extramuraliseren lage ZZP’s. Het is nog onduidelijk of dat bedrag structureel is. 2.4. Kanttekeningen VNG Er zijn verschillend kanttekeningen geplaatst bij deze wetswijziging door de VNG. Extramuralisering biedt volgens de VNG kansen op kwaliteitsverbetering (voor burgers) en kostenbesparing, maar niet in alle gevallen, niet in alle situaties en zeker niet zonder zorgvuldige sturing. Sommige cliëntgroepen binnen bijvoorbeeld de GGZ en LVG sector hebben (al dan niet tijdelijk) een integraal pakket met begeleiding en behandeling nodig in een intramurale setting. Het ontbreken van 24-uurstoezicht is voor hen ongewenst. Het gaat hier bijvoorbeeld om licht verstandelijk gehandicapte jongeren, waarbij de ZZP betrekking heeft op behandeling van gedragsproblematiek. Bij de GGZ gaat het bijvoorbeeld om mensen die een behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis of verslavingskliniek hebben gehad en daarna zijn aangewezen op een beschermde omgeving die hen helpt verder te herstellen.

5 Advies NZA scheiding van Wonen en Zorg in de AWBZ, extramuraliseren ZZP’s, 6 september 2012. 6 Decembercirculaire 2012, ministerie van Binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties, december 2012.

9

Of mensen met beperkingen en zware zorgvragen goed zelfstandig thuis kunnen leven met begeleiding en ondersteuning is daarnaast sterk afhankelijk van de context waarin zij verkeren. Wanneer burgers onderdeel uitmaken van goede sociale netwerken, kunnen wonen in een geschikte woning op een goede plek, met allerhande voorzieningen binnen handbereik (van zorg tot vervoer, van welzijn tot winkels), dan kunnen ook mensen met ernstige beperkingen een goede kwaliteit van leven hebben. Zitten mensen echter zonder sociale netwerken, in de - voor hen - verkeerde woning, ver van voorzieningen, in een wijk met weinig sociale kwaliteit, dan is de kans groot dat de kwaliteit van leven beperkt is7. Voor nieuwe cliënten in de GGZ en VG sector betekent dit dat mensen die vanwege hun ziekte of handicap zijn opgenomen na afloop van een jaaropname (behandeling -gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet-) toch extramuraal moeten gaan wonen en geen mogelijkheid hebben tot opname in een beschermde woonvorm. Zij ontvangen ambulante hulp8 en moeten zelfstandig wonen zonder 24-uurs toezicht en bescherming. 2.5. Externe informatiewinning Om de gevolgen van de extramuralisering van ZZP 1 en 2 beter in beeld te brengen heeft de afdeling samenleving zich laten informeren door verschillende partijen:

• In het veld verwacht men niet dat veel inwoners een beroep doen op gemeentelijke voorzieningen omdat het aantal nieuwe cliënten gering is. Daarnaast geven voornamelijk de zorginstellingen aan dat zij de gevolgen van de extramuralisering zelfstandig kunnen oplossen met betrekking tot ZZP 1 en 2.

• Op 18 december 2012 tijdens de vergadering van de Woonservice hebben wij nogmaals aan de zorgaanbieders gevraagd naar de gevolgen van ZZP 1 en 2. Zij bevestigde hetgeen boven is beschreven.

• Door de gemeente Rotterdam en Capelle aan den IJssel. Beide gemeenten geven aan dat zij geen beleid gaan ontwikkelen op basis van de extramuralisering van ZZP 1 en 2 in 2013.

• Door de VNG op 24 januari 2013. De VNG heeft geconstateerd dat de meerderheid van de gemeenten geen beleid ontwikkelt in 2013 voor de bovengenoemde doelgroep omdat zij dit niet noodzakelijk achten.

7 Brief VNG. 8 Ambulante zorg betekent dat de patiënt zich voor behandeling verplaatst naar de zorgverstrekker, zoals een arts. Hierbij vindt

geen ziekenhuisopname met overnachting plaats.

10

11

3. Conclusie 3.1. Aanleiding Naar aanleiding van voorgaande informatie en het inwinnen van externe informatie, adviseren wij uw college geen afzonderlijke voorzieningen te ontwikkelen voor de afschaffing van ZZP 1 en 2 in 2013. 3.2. Advies Tot dit advies is gekomen omdat:

1. Cijfers laten een trend zien van steeds minder cliënten met ZZP 1 en 2 in de gemeente Krimpen aan den IJssel. Hierdoor is naar verwachting de instroom van nieuwe cliënten voor ZZP 1 en/of ZZP 2 nihil vanaf 2013.

2. Uit overleg met de gemeenten Rotterdam en Capelle aan den IJssel op 30 oktober 2012 blijkt dat beide gemeenten geen beleid ontwikkelen omdat zij niet goed de gevolgen kunnen inschatten van dit voorstel en verwachten dat de gevolgen beperkt blijven.

3. De partners in Woonservice en deelnemers aan de gemeentelijke werkgroep AWBZ9 hebben aangegeven dat zij niet verwachten dat veel inwoners een beroep doen op gemeentelijke voorzieningen omdat het aantal nieuwe cliënten gering is. Daarnaast geven voornamelijk de zorginstellingen aan dat zij de gevolgen van de extramuralisering zelfstandig kunnen oplossen met betrekking tot ZZP 1 en 2.

3.3. Vragen inwoners Mocht inwoners zich melden naar aanleiding van deze wetswijziging bij de gemeente voor een gemeentelijke voorzieningen, dan wordt deze casus direct opgepakt en behandeld binnen het afdelingsoverleg Wmo. De casuïstiek wordt besproken met de klantmanagers, teamleider dienstverlening, beleidsmedewerker Wmo en kwaliteitsmedewerker. In bijzondere situaties zal op die gronden gezocht worden naar een passende oplossing via Wmo of WWB. Deze casusbespreking zorgt voor monitoring van de gevolgen van de extramuralisering voor ZZP 1 en 2. 3.4. Vervolg Indien de voornemens uit het regeerakkoord zijn geconcretiseerd door het ministerie en het aannemelijk is dat de voornemens voor de extramuralisering van ZZP 3 en 4 daadwerkelijk doorvoering krijgen in een wetswijziging, zal de gemeente in de tweede helft van 2013 onderzoek doen naar de mogelijke gevolgen en de vereiste beleids- en uitvoeringsaanpassingen voor de extramuralisering van ZZP 3 en 4. In dit proces zal waar nodig samengewerkt worden met de Wmo-adviesraad en werkgroep EX AWBZ. Tijdspad

• Per 1-1-2013: Voor de VV1 en 2 (verzorging en verpleging), GGZ 1 en 2 (geestelijke gezondheidszorg) en voor VG 1 en 2 (verstandelijk gehandicaptenzorg) voor nieuwe cliënten die 23 jaar en ouder zijn.

• Per 1-1-2014: VV 3 voor nieuwe cliënten. • Per 1-1-2015: GGZ 3 en VG 3 voor nieuwe cliënten. • Per 1-1-2016: VV 4 en VG 4 voor nieuwe cliënten/herindicaties.

9 In de werkgroep participeren: Het Meldpunt, Mee, Agathos, De Vierstroom, Bavo Europoort, Pameijer, De Zellingen, Philadelphia, vertegenwoordiging Wmo Adviesraad, Eleos, Duozorg, Stichting Chr. Zorgboeren Krimpenerwaard en Kwadraad.

12

Bijlage 1: overzicht betreffende ZZP’s VV 1 Beschut wonen met enige begeleiding Mensen met chronische ziekte, ouderen met veel beperkingen en mensen met dementie

2 Beschut wonen met begeleiding en verzorging 3 Beschut wonen met begeleiding en intensieve verzorging 4 Beschut wonen met intensieve begeleiding en uitgebreide

verzorging 5 Beschermd wonen met intensieven dementiezorg 6 Beschermd wonen met intensive verzorging en verpleging 7 Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, nadruk op

begeleiding 8 Beschermd wonen met zeer intensieve zorg, nadruk op verzorging

en verpleging 9a Geriatrische revalidatiezorg 9b Herstelgerichte behandeling met verpleging en verzorging 10 Verblijf met intensieve palliatief-terminale zorg

VG 1 Wonen met enige begeleiding Mensen met een verstandelijke beperking die zich niet zelfstandig thuis kunnen redden

2 Wonen met begeleiding 3 Wonen met begeleiding en verzorging 4 Wonen met begeleiding en intensieve verzorging 5 Wonen met begeleiding en zeer intensieve verzorging 6 Wonen met intensieve begeleiding, verzorging en

gedragsregulering 7 (Besloten) wonen met zeer intensieve begeleiding, verzorging en

gedragsregulering jeugd/LVG 1 Wonen met enige behandeling en begeleiding Jongeren met een licht verstandelijke handicap en veel probleemgedrag

2 Wonen met behandeling en begeleiding 3 Wonen met intensieve behandeling en begeleiding, kleine groep 4 Wonen met zeer intensieve behandeling en begeleiding 5 Besloten wonen met zeer intensieve behandeling en begeleiding

GGZ B-groep voortgezet verblijf, voor cliënten die voortdurend behandeling

nodig hebben Mensen met een langdurige psychische stoornis die beperkingen in het dagelijkse leven hebben

1B Voortgezet verblijf met begeleiding 2B Voortgezet verblijf met structuur en uitgebreide begeleiding 3B Voortgezet verblijf met intensieve begeleiding 4B Voortgezet verblijf met intensieve begeleiding en verzorging 5B Voortgezet verblijf met intensieve begeleiding en

gedragsregulering 6B Voortgezet verblijf met intensieve begeleiding en intensieve

verpleging en verzorging 7B Beveiligd voortgezet verblijf vanwege extreme

gedragsproblematiek met zeer intensieve begeleiding C-groep verblijf met ondersteuning, voor cliënten die zonder voorgaande

behandeling in een woonvorm verblijven 1C Beschermd wonen met begeleiding 2C Gestructureerd beschermd wonen met uitgebreide begeleiding 3C Beschermd wonen met intensieve begeleiding

13

4C Gestructureerd bescherm wonen met intensieve begeleiding en verzorging

5C Beschermd wonen met intensieve begeleiding en gedragsregulering

6C Beschermd wonen met intensieve begeleiding en intensieve verpleging en verzorging

14

Bijlage 2: Inhoud ZZP 1-4 VV

15

16

17

18

GGZ

19

20

21

22

23

24

25

26

VG

27

28

29