mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven...

16
…de bouwsector in economisch perspectief Sector Advisory mei 2017 Stand van de Bouw Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Madeline Buijs Sector Econoom Bouw

Transcript of mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven...

Page 1: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Sector Advisory

…de bouwsector in economisch perspectief Sector Advisory mei 2017

Stand van de Bouw

Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst

Madeline Buijs Sector Econoom

Bouw

Page 2: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Stand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst

Inhoudsopgave sheet

Macro-economie Nederland en woningmarkt 3 en 4

Vertrouwensindicatoren Sentiment, producenten- en consumentenvertrouwen 5

Sectorbeeld Sentiment bouwsector, belemmeringen 6

Bouwproductie Trends in productie 7

Omzetontwikkelingen Trends in omzet: branches bouw en aanverwante sectoren 8 en 9

Afgegeven vergunningen Ontwikkelingen in afgegeven vergunningen 11

Regionale bouw Ontwikkelingen woningmarkt en afgegeven vergunningen 12 en 13

Orderportefeuille Ontwikkelingen in de orderportefeuille van bouwbedrijven 10

3

2

5

7

4

1

8

6

1 mei 2017

Arbeidsmarkt Vacatures, uitzenduren, werkgelegenheid en personeelssterkte 14 9

Bedrijfsdemografie Faillissementen, oprichtingen, opheffingen, fusies & overnames 15 10

Appendix Contactgegevens, disclaimer en extra informatie 16 A

Stand is positief (groen), neutraal (oranje) of negatief (rood)

Sector Advisory

Page 3: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Macro-economie - Nederland

Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau

Nederlandse economie doet het goed

De economie doet het beter dan verwacht. In de tweede

helft van 2016 draaide de economie boven verwachting

en ook de signalen voor begin dit jaar zijn gunstig.

Sterke stijging goederenuitvoer

In het laatste kwartaal van 2016 namen de meeste

bestedingen toe ten opzichte van het voorgaande

kwartaal. Vooral de goederenuitvoer en de consumptie

van gezinnen deden het goed. De investeringen in

woningen namen eveneens toe, maar minder dan in de

voorgaande kwartalen. Ook de overheidsconsumptie

steeg. Opmerkelijk is de verdere daling van de

bedrijfsinvesteringen. Dat kwam opnieuw door een zeer

forse daling - met een kwart - van de investeringen in

transportmiddelen.

Positief begin van 2017

De cijfers die tot dusverre beschikbaar zijn, doen

vermoeden dat de lichte terugval van de kwartaal-op-

kwartaalgroei in het vierde kwartaal van 2016 niet

doorzet. Die aanwijzing komt van de ‘harde’ cijfers

(realisaties) en de ’zachte’ cijfers (stemmingsindicatoren).

Ook het consumentenvertrouwen is flink verbeterd. Na

een stabilisatie in de laatste maanden van vorig jaar is

begin dit jaar weer de opgaande lijn ingezet. In 2007 was

het vertrouwen voor het laatst zo hoog.

1

ABN AMRO gaat uit van 2,4% economische groei in 2017

2015 2016 2017 2018

BBP 2,0 2,1 2,4 1,7

Particuliere consumptie 1,8 1,7 2,1 1,6

Overheidsconsumptie 0,2 1,0 1,0 1,2

Investeringen 9,9 4,8 4,0 3,0

Uitvoer 5,0 3,3 3,8 4,0

Invoer 5,8 3,6 4,1 4,2

Consumentenprijzen (CPI) 0,6 0,3 1,6 1,5

Lonen particuliere sector 1,2 1,7 1,8 2,2

Voor meer informatie over macro-economische trends, neem contact op met de macro-economen van ABN AMRO. Meer informatie via deze link: contact informatie. Sector Advisory

60

70

80

90

100

110

120

130

140

-5%

-4%

-3%

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Economische groei (r.as, BBP % j-o-j)

Economisch sentiment indicator (l.as, index)

Page 4: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Macro economie – woningmarkt

Bronnen: CBS, NVB, Kadaster

1

Prijzen en transacties koopwoningen blijven toenemen

De woningmarkt blijft hard doorgroeien. In maart steeg de prijs van

bestaande koopwoningen met 7,3% j-o-j en het aantal transacties

steeg met 34,3% j-o-j. In het eerste kwartaal van 2017 daalde het

aantal verkochte woningen met 2,9% j-o-j. Dit als gevolg van

capaciteitsbeperkingen vorig jaar waardoor er minder vergunningen

voor nieuwe woningen werden afgegeven. Naar verwachting stijgt

het aantal transacties in 2017 met 5% en de prijzen ook met 5%.

Het aantal nieuw gebouwde woningen steeg in de eerste twee

maanden van 2017 met 37,4% j-o-j. Naar verwachting zullen

daarom in 2017 ook meer nieuwe woningen worden verkocht.

Bouwers kunnen profiteren van het feit dat grondprijzen niet meer

zo hard stijgen. In het eerste kwartaal van 2017 stegen de

grondprijzen met 2,5% j-o-j. Dat is minder hard dan de stijging van

de huizenprijzen.

Het vertrouwen op de woningmarkt loopt wel wat terug. De VEH

marktindicator stond in maart 2017 op 110. Dat is nog hoger dan de

neutrale waarde van 100. Maar de VEH marktindicator is

teruggezakt van 121 in november 2016.

Sector Advisory

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

2013 2014 2015 2016 2017

Verkochte nieuwbouw

koopwoningen Aantal

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

5.000

2013 2014 2015 2016 2017

Nieuw gebouwde woningen Aantal

250

300

350

400

450

500

2013 2014 2015 2016 2017

Grondprijs EUR per m2

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

75

80

85

90

95

100

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Transacties bestaande koopwoningen (r.a.) Prijzen bestaande koopwoningen (l.a.)

Linkeras: index (2010=100)

Rechteras: aantal

0

20

40

60

80

100

120

140

2013 2014 2015 2016 2017

VEH marktindicator Index 100=neutraal

Page 5: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Vertrouwensindicatoren – vertrouwen Nederland

Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream

2

Bouwbedrijven hebben veel vertrouwen in de toekomst

Het ondernemersvertrouwen onder bouwbedrijven is

hoog, wel zakt het vertrouwen in de eerste maanden van

2017 iets terug. Het ondernemersvertrouwen in de bouw

ligt een stuk hoger dan in Nederland als geheel.

Zowel het producenten- als het consumentenvertrouwen

zijn verder toegenomen. Dit vormt een goede basis voor

2017. Maar het sentiment over de orderpositie is in de

eerste drie maanden sterk gedaald.

Bouwbedrijven zijn positief gestemd over hun

orderportefeuille, al viel het sentiment in het eerste

kwartaal van 2017 wat terug. Bouwbedrijven zijn sterk

afhankelijk van de Nederlandse markt, waardoor een

harde Brexit, het Trumpbeleid en de beleidsonzekerheid

in de EU niet veel invloed op het sentiment hebben.

Sector Advisory

-10

-5

0

5

10

2013 2014 2015 2016 2017

Producentenvertrouwen netto balans

80

90

100

110

2013 2014 2015 2016 2017

Economisch sentiment index (100=neutraal)

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2013 2014 2015 2016 2017

Consumentenvertrouwen netto balans

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ondernemersvertrouwen bouw Ondernemersvertrouwen totaal

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2013 2014 2015 2016 2017

Sentiment orderportefeuille netto balans

Page 6: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Sectorbeeld

Bronnen: CBS

3

Ondernemers in de bouw en aanverwante sectoren positief gestemd

Aandeel

bouw en

aanverwante

sectoren in

totale sector

bouw

(% van netto-

omzet)

% van het

aantal bouw-

bedrijven die

belemme-

ringen

ervaren

Oordeel van

ondernemers

in sectoren

over omzet,

prijs, perso-

neel en

economisch

klimaat

(>0 = meer

positief

gestemde

ondernemers) Het sentiment over de productie, de tarieven, de personeelssterkte en het economisch klimaat in de komende 3

maanden is onder veel bouwbedrijven positief.

Ondernemers actief in de hout- en bouwmaterialenindustrie zijn positief over de tarieven die ze kunnen vragen en het

economisch klimaat. Ze zijn minder positief over de productie en de personeelssterkte.

Het sentiment onder architecten en ingenieurs is volatiel. Op dit moment zijn ze positief gestemd over hun activiteit, de

tarieven de kunnen vragen, de personeelssterkte en het economisch klimaat.

Sector Advisory

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2016kw4 2017kw1

Andere oorzaken

Weersomstandigheden

Financiële beperkingen

Productiemiddelen, materiaal, ruimte

Tekort aan arbeidskrachten

Onvoldoende vraag

Geen belemmeringen

Bouw 69%

Architecten 1%

Ingenieurs 10%

Groothandel bouwmaterialen

13%

Hout- en bouwmaterialeni

ndustrie 7%

Page 7: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Bouwproductie

Bronnen: CBS

4

Bouwproductie steeg hard in 2016: matige groei in eerste twee maanden van 2017

Bouw-

productie

sluit 2016

sterk af: 2017

begint matig

Groei bouw-

productie

(in % op

jaarbasis)

In 2016 steeg de bouwproductie met 7,6%, na een groei van 8,5% in 2015. In de eerste twee maanden van

2017 viel de bouwproductie wat terug. De groei bedroeg 2,9% j-o-j. Dit komt deels doordat het in januari kouder

dan normaal was waardoor er minder gewerkt kon worden. Vooral de gww heeft hier last van gehad.

De positieve ontwikkeling van de bouwproductie loopt in de pas met veel sentimentsindicatoren. Dit geeft aan

dat de bouwproductie zich in 2017 verder positief kan ontwikkelen. De orderportefeuilles zijn goed gevuld en de

afgegeven vergunningen geven aan dat verdere groei te verwachten is.

Sector Advisory

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2014jan 2014jul 2015jan 2015jul 2016jan 2016jul 2017jan

% g

roe

i, j

-o-j

Page 8: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Omzetontwikkelingen – branches bouw

Bronnen: CBS

5

Omzetontwikkeling branches bouw wisselend

Omzet-

ontwikkeling

2017 begint

matig

Groei totale

omzet

branches

bouw

(in % op

maandbasis)

In 2016 steeg de omzet van bouwbedrijven met 6,5%. Vooral bouwbedrijven actief in de woning- en utiliteitsbouw (+9,2%),

kabel- en buizenleggers (+11,7%) en sloopbedrijven (+10,2%) deden het goed. Bedrijven actief in de natte waterbouw

hadden een minder goed jaar. Hun omzet daalde met 25,9%. Dit komt door minder investeringen in het Deltafonds door

de Rijksoverheid.

De omzetgroei start in 2017 een stuk gematigder. De omzet steeg in de eerste twee maanden met 2,2% j-o-j. Vooral de

omzet van bedrijven gerelateerd aan de woningbouw steeg. De omzet van bouwbedrijven actief in de woning- en

utiliteitsbouw steeg met 6,8% j-o-j en van afwerkingsbedrijven met 2,2% j-o-j. Kabel- en buizenleggers hadden het

moeilijk. Hun omzet daalde met 5,4% j-o-j.

Sector Advisory

-30

-20

-10

0

10

20

30

2013 2014 2015 2016 2017

Projectontwikkeling

-15

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016 2017

Woning- en utiliteitsbouw

-4

-2

0

2

4

6

2013 2014 2015 2016 2017

Gww

-10

-5

0

5

10

2013 2014 2015 2016 2017

Bouw van wegen, spoorwegen, tunnels

-15

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016 2017

Kabel- en buizenleggers

-40

-20

0

20

40

60

2013 2014 2015 2016 2017

Overig gww (o.a. natte waterbouw)

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016 2017

Sloopbedrijven

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2013 2014 2015 2016 2017

Installatiebedrijven

Legenda:

= 12-mnd

voortschrijdend

gemiddelde (%

groei j-o-j)

= lt gemiddelde -15

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016 2017

Afwerkingsbedrijven

Page 9: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Omzetontwikkelingen – aanverwante sectoren

Bronnen: CBS

5

Ook omzet aanverwante sectoren valt wat terug

Omzet-

ontwikkeling

2017 begint

matig

Groei totale

omzet

aanverwante

sectoren

(in % op

kwartaalbasis)

In 2016 steeg de omzet van bedrijven actief in de houtindustrie met 4,5%. Zowel de behaalde omzet in Nederland (+4,5%)

als in het buitenland (+4,6%) steeg. De bedrijven in de bouwmaterialenindustrie deden het beter in 2016. Hun omzet steeg

met 7%. Vooral de omzet in Nederland steeg hard, met 11,4%. De omzet behaalt in het buitenland daalde met 3,7%. De

bedrijven actief in de bouwmaterialenindustrie profiteren van de aantrekkende nieuwbouw in Nederland.

De groothandel in bouwmaterialen profiteerde van de toegenomen renovatie van woningen. Hun omzet steeg met 7,2%.

Ook de architecten profiteren van het herstel van de woningbouw. Hun omzet steeg met 7,3%. Ingenieurs hadden het

moeilijker. Hun omzet steeg maar met 2% in 2016. Zij hebben last van de internationale onzekerheden (Brexit, Trump).

Sector Advisory

Legenda:

= 12-mnd

voortschrijdend

gemiddelde (%

groei j-o-j)

= lt gemiddelde

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016

Houtindustrie

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2013 2014 2015 2016

Bouwmaterialenindustrie

-15

-10

-5

0

5

10

2013 2014 2015 2016

Groothandel

-20

-15

-10

-5

0

5

10

2013 2014 2015 2016

Architecten

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

2013 2014 2015 2016

Ingenieurs

Page 10: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Trends in de orderportefeuille

Bronnen: CBS, EIB

6

Orderportefeuille bouwbedrijven bijna op recordniveau

De orderportefeuille van bouwers bevindt zich op een zeer hoog

niveau. In februari 2017 bedroeg de orderportefeuille 8,5 maanden

en nadert daarmee de piek van begin 2008. Zowel de

orderportefeuille van woningbouwers (9,8 maanden) als die van

utiliteitsbouwers (9,1 maanden) staat op een zeer hoog niveau. De

orderportefeuille van utiliteitsbouwers is nog nooit zo hoog geweest.

De orderportefeuille van gww-bouwers steekt hierbij wat mager af. In

februari bedroeg de orderportefeuille 5,7 maanden. De

wegenbouwers hebben voor 5,1 maanden werk, terwijl de grond- en

waterbouwers voor 6,3 maanden werk hebben.

Ook de orderportefeuille van installateurs stijgt flink en bedroeg in

november 2016 6,8 maanden. De orderportefeuille van architecten

stabiliseerde in november 2016 op 4,5 maanden. De

orderportefeuille van ingenieurs is flink teruggelopen, van 5,5 naar

4,8 maanden in november 2016 en zij zijn daarmee de vreemde

eend in de bijt. De orderportefeuille van bedrijven actief in de hout-

en bouwmaterialenindustrie steeg in maart 2017 naar 3,7 maanden.

Sector Advisory

4

5

6

7

8

9

10

11

2013 2014 2015 2016 2017

Bouw Woningbouw Utiliteitsbouw Gww

Aantal maanden

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

7,0

2013mei 2014mei 2015mei 2016mei

Installateurs Aantal maanden

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

2013mei 2014mei 2015mei 2016mei

Architecten Aantal maanden

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

2013mei 2014mei 2015mei 2016mei

Ingenieurs Aantal maanden

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

2013 2014 2015 2016 2017

Hout- en

bouwmaterialenindustrie Aantal maanden

Page 11: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Trends in afgegeven vergunningen

Bronnen: CBS

7

Na woningbouw laten afgegeven vergunningen utiliteitsbouw nu ook eerste herstel zien

Vergunningen

utiliteitsbouw

beginnen

eindelijk te

stijgen

Ontwikkeling

afgegeven

vergunningen

woningbouw

en

utiliteitsbouw

(in aantal, op

maandbasis)

Na een dip in de eerste maanden van 2016 stijgen de vergunningen voor nieuwe woningen sinds april 2016 weer. Uiteindelijk

stegen de afgegeven vergunningen voor nieuwe woningen in 2016 met 13,1%. In de eerste twee maanden van 2017 is een

stijging van 28,9% j-o-j te zien. De afgegeven vergunningen voor renovatie van woningen stegen in 2016 met 7,6% en in de

eerste twee maanden van 2017 met 9,4% j-o-j.

Sinds oktober 2016 is er een lichte stijging te zien in het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwe utiliteitsgebouwen. Over

heel 2016 was er daarom een heel lichte stijging van het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwe utiliteitsgebouwen te zien

van 0,1%. In de eerste twee maanden van 2017 bedroeg de stijging 23,2% j-o-j. Het aantal afgegeven vergunningen voor

renovatie van utiliteitsgebouwen daalde met 0,9% in 2016. De eerste twee maanden van 2017 lieten wel een stijging zien, van

1,5% j-o-j.

Sector Advisory

400

600

800

1.000

1.200

1.400

2013 2014 2015 2016 2017

Woningen totaal

200

300

400

500

600

700

800

900

2013 2014 2015 2016 2017

Woningen nieuwbouw

300

320

340

360

380

400

420

440

460

2013 2014 2015 2016 2017

Woningen renovatie

400

450

500

550

600

650

700

750

2013 2014 2015 2016 2017

Utiliteit totaal

150

170

190

210

230

250

270

290

310

330

2013 2014 2015 2016 2017

Utiliteit nieuwbouw

300

310

320

330

340

350

360

370

380

390

400

2013 2014 2015 2016 2017

Utiliteit renovatie

Legenda:

= 12-mnd

voortschrijdend

gemiddelde (aantal)

= lt gemiddelde

Page 12: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Trends in de regio – woningmarkt

Bronnen: CBS

8

Woningprijzen stijgen in alle provincies, maar verschillen blijven bestaan

In 2016 stegen de woningprijzen in Noord-Holland het hardst, namelijk met 8,2%. Dit kwam door de sterk stijgende woningprijzen in

Amsterdam, die stegen in 2016 met 13,5%. Ook de woningprijzen in de provincie Utrecht stegen hard omdat de prijzen in de stad Utrecht

flink toenamen. In de provincie Utrecht stegen de woningprijzen met 6,3%, de prijzen in de stad Utrecht stegen met 9,8%. In Drenthe

(+2,1%) en Zeeland (+2,4%) stegen de prijzen het minst hard.

In het eerste kwartaal van 2017 bleven de woningprijzen doorstijgen. In alle provincies stegen de woningprijzen, met weer als uitschieters

Noord-Holland (+10,5% j-o-j) en Utrecht (+8,6% j-o-j). De woningprijzen in Zeeland deden een stapje terug (+1,9% j-o-j), terwijl de

woningprijzen in Drenthe juist harder stegen (+4,9% j-o-j). In Overijssel stegen de woningprijzen met 4,1% j-o-j.

Procentuele groei woningprijzen per kwartaal (% groei j-o-j)

Sector Advisory

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2014 2015 2016 2017

Overijssel

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2014 2015 2016 2017

Flevoland

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

2014 2015 2016 2017

Gelderland

-2

0

2

4

6

8

10

2014 2015 2016 2017

Utrecht

-2

0

2

4

6

8

10

12

2014 2015 2016 2017

Noord-Holland

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2014 2015 2016 2017

Zuid-Holland

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2014 2015 2016 2017

Zeeland

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

2014 2015 2016 2017

Noord-Brabant

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

2014 2015 2016 2017

Limburg

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2014 2015 2016 2017

Groningen

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

2014 2015 2016 2017

Friesland

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

2014 2015 2016 2017

Drenthe

Page 13: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Trends in de regio – afgegeven vergunningen

Bronnen: CBS

8

Vooralsnog blijft woningbouw voorlopen op utiliteitsbouw

De verschillen in de ontwikkeling van de waarde van de afgegeven vergunningen voor de woningbouw in de provincies is nog groot. In

een groot aantal provincies is een stijging van de waarde van de afgegeven vergunningen te zien. Maar in Drenthe, Gelderland, Zeeland

en Noord-Brabant daalde de waarde van de afgegeven vergunningen in 2016.

Ook de verschillen in de afgegeven vergunningen voor de utiliteitsbouw zijn nog groot. In de provincies Groningen, Friesland, Drenthe,

Overijssel, Gelderland, Utrecht en Limburg was in 2016 nog een daling te zien van de waarde van de afgegeven vergunningen. In de

provincies Flevoland, Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant was al wel een stijging te zien. Opvallend is dat er in

Limburg lange tijd meer vergunningen werden afgegeven voor de utiliteitsbouw dan voor de woningbouw.

Waarde afgegeven vergunningen in EUR mln. : woningen, : utiliteitsbouw

Sector Advisory

0

5

10

15

20

25

2014 2015 20160

5

10

15

20

25

2014 2015 2016

Friesland

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2014 2015 2016

Drenthe

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2014 2015 2016

Overijssel Groningen

0

5

10

15

20

25

2014 2015 2016

Flevoland

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2014 2015 2016

Gelderland

0

10

20

30

40

50

60

70

2014 2015 2016

Utrecht

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2014 2015 2016

Noord-Holland

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2014 2015 2016

Zuid-Holland

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

2014 2015 2016

Zeeland

0

20

40

60

80

100

120

2014 2015 2016

Noord-Brabant

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2014 2015 2016

Limburg

Page 14: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Arbeidsmarkt

Bronnen: CBS

9

Sentiment over arbeidsmarkt is positief, groei aantal banen nog beperkt

Ondernemers in de bouw blijven veel vertrouwen hebben in het

aantal vacatures, maar het vertrouwen neemt de afgelopen maanden

wel af. Wel is het vertrouwen nog hoger dan in de industrie en

commerciële dienstverlening. Ondernemers in de bouw geven ook

aan dat zij steeds vaker het tekort aan arbeidskrachten als een

belemmering ervaren.

Inmiddels stijgt hierdoor ook het aantal vacatures. In het vierde

kwartaal van 2016 stonden er 7.300 vacatures open. Een stijging van

30,4% in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Het aantal

banen in de bouw begint toe te nemen, maar de stijging is nog

beperkt. In november 2016 waren er 299.000 banen in de bouw, een

stijging van 1% j-o-j.

Het aantal banen in de bouw neemt dus nog niet heel sterk toe,

terwijl de bouwproductie al twee jaar op rij hard groeit. Dit zorgt

ervoor dat de arbeidsproductiviteit op dit moment sterk toeneemt. De

bouw is niet een stuk efficiënter is geworden, het werk wordt tijdelijk

door minder mensen gedaan. Wanneer het aantal banen in de bouw

verder zal stijgen, zal de arbeidsproductiviteit ook weer gaan dalen.

Sector Advisory

-3

-2

-1

0

1

2

3

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Totaal Industrie

Bouwnijverheid Commerciële dienstverlening

(max. is 3 en min is -3)

ondernemers

optimistisch

ondernemers

pessimistisch

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2014 2015 2016 2017

Tekort aan arbeidskrachten % ondernemers

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2014 2015 2016

Openstaande vacatures x1000

285

290

295

300

305

310

315

2014 2015 2016

Aantal banen x1000

70

80

90

100

110

120

130

2012 2013 2014 2015 2016

Arbeidsproductiviteit Toegevoegde waarde/gewerkte uren

Page 15: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Bedrijfsdemografie

Bronnen: CBS

10

Aantal faillissementen bouw in eerste kwartaal 2017 met 7,7% gedaald

In het eerste kwartaal van 2017 zijn er 143 bedrijven in de

bouw failliet gegaan, een daling van 7,7% in vergelijking met

dezelfde periode in 2016. Sinds de piek in het eerste kwartaal

van 2013 is het aantal faillissementen met 71,5% afgenomen.

In het eerste kwartaal van 2017 gingen 49 bedrijven actief in

de woning- en utiliteitsbouw failliet. Een stijging van 16,7% j-o-

j. Dit is opvallend, omdat het zeer goed gaat met de

woningbouw en de utiliteitsbouw ook uit het dal begint te

komen. Het kan zijn dat deze bouwbedrijven nog last hebben

van projecten die tijdens de crisis zijn aangenomen en nu te

weinig geld opleveren.

Het aantal faillissementen in de gespecialiseerde bouw

(sloopbedrijven, installateurs en afwerkingsbedrijven) was

stabiel in het eerste kwartaal van 2017 op 77. In de gww was

ook een lichte stijging van faillissementen te zien van 9 naar

10 bedrijven.

Sector Advisory

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2013 2014 2015 2016 2017

Fusies en overnames aantal

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

2013 2014 2015 2016 2017

Opheffingen aantal

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

2013 2014 2015 2016 2017

Oprichtingen aantal

70

80

90

100

110

120

2013 2014 2015 2016 20170 tot 5 5 tot 1010 tot 100 100 of meer

Aantal bedrijven naar grootte Index 2013kw1=100

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2013 2014 2015 2016 2017

Woning- en utiliteitsbouw Gww Gespecialiseerde bouw

Page 16: mei 2017 Bouwbedrijven blijven positief over de toekomstStand van de Bouw – Bouwbedrijven blijven positief over de toekomst Inhoudsopgave sheet Macro-economie Nederland en woningmarkt

Appendix – Contactgegevens, disclaimer en extra informatie A

Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the sector developments in the Netherlands. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for

your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a

solicitation to make such an offer.

No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on

behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from

any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof.

Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after

reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product –considering the risks involved- is appropriate within your

investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material.

© ABN AMRO, 2017

Teksten zijn afgesloten op 1 mei 2017

Voor meer sectorkennis, zie abnamro.insights.nl en volg ons op via ABNAMROSectorkennis

ABN AMRO Sector Advisory

Sander van Wijk Hoofd Sector Advisory [email protected]

-vacant- Hoofd Sector Research

Maria Gambin Andres Secretaresse [email protected]@nl.abnamro.com

David Kemps Sector Banker [email protected] Agrarisch Pierre Berntsen Sector Banker [email protected]

Casper Burgering Sector Econoom [email protected] Jan de Ruyter Sector Banker [email protected]

Roderick Vos Sector Analist [email protected] Nadia Menkveld Sector Econoom [email protected]

Martijn Leguit Sector Analist [email protected]

Bouw Petran van Heul Sector Banker [email protected] Food Rob Morren Sector Banker [email protected]

Madeline Buijs Sector Econoom [email protected] Nadia Menkveld Sector Econoom [email protected]

Bram van Amerongen Sector Analist [email protected] Martijn Leguit Sector Analist [email protected]

Transport & Logistiek Bart Banning Sector Banker [email protected] Retail Henk Hofstede Sector Banker [email protected]

Madeline Buijs Sector Econoom [email protected] Sonny Duijn Sector Econoom [email protected]

Bram van Amerongen Sector Analist [email protected] Saskia van de Scheur Sector Analist [email protected]

TMT Steven Peters Sector Banker [email protected] Leisure Stef Driessen Sector Banker [email protected]

Kasper Buiting Sector Econoom [email protected] Sonny Duijn Sector Econoom [email protected]

Justine Vijver Sector Analist [email protected] Saskia van de Scheur Sector Analist [email protected]

Zakelijke diensten Han Mesters Sector Banker [email protected] Grondstoffen:

Kasper Buiting Sector Econoom [email protected] - Industriele Metalen Casper Burgering Sector Econoom [email protected]

Justine Vijver Sector Analist [email protected] - Agricommodities Nadia Menkveld Sector Econoom [email protected]

Industrie & Industriele

Metalen