MEDEDELINGENBLAD

HISTORISCHE VERENIGING HARDINXVELD-GIESSENDAM

JAARGANG 30 NUMMER 2 NAJAAR 2008

INHOUD

pag.Van de voorzitter ,.. , , ,.......................................... 1

Reacties op het Mededelingenblad voorjaar 2008 4Over peulen en zandbanken " "." ,', ,..................... 4Activiteiten van het bestuur 12

Het Dijksie , , ,.. " .. " 14Juffrouw Benders , ,', , 17

Boven-Hardinxveldse jeugdherinneringen , , , 20Genealogie " ,.,., , " " , 21Kwartierstaat Adriaanse , ,',., ,',., 28Rietdekker Piet Boer ".".,." , 29Recensies .. : " , , 45

Bruggetjes zijn cultureel erfgoed : 52Sinterklaas Kapoentje? .. , , " ,. 54Wiel Wat Waar? , ".,', , ,." .. ,.,.,', .. , , .. ,., , 54

Wetenswaardigheden , " ,.,", , , ,., 54Schenkingen , ,.. " .. ,., , , , , 46Vacature ,.. , , , , ,', ,." , ,.. , 4 7

NIeuwJaarswens , " ,.. 48Publicaties en overige uitgaven .omslag 3

Omslag:

COLOFON

Uitgever

Hoofdredactie

Redactieleden

Foto's

Druk en lay-out

Oplage

Redactieadres

Verschijnen

Copyright

BESTUUR

30 jaar Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam: M.J.A. de Haan

Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam

J.F. Teeuw-van der Plas

W.F. van de Bree-Ooms, A. Dubbeldam-van der Waal van Dijk, M.j.A, de Haan

Fotoarchief van de Historische Vereniging, W.F. van de Bree-Ooms, j.F, Teeuw-van der Plas, j.j. van Houwelingen

Grafisch Bedrijf Tuijtel bv

1000

Amerhof 9, 3371 SZ Hardinxveld-Giessendam,telefoon 0184- 416380, e-mail: jannyteeuw@kpnplanet.nl

Tweemaal per jaar, gratis voor leden en zusterorganisaties,Losse verkoopprijs: € 3,50

Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan mits vermelding van de bron en toezending van een exemplaar.

T. SluimerW. F. van de Bree-OomsA. Kampman-TimmerM. J. A. de Haanj. van den Boutj.j. van HouwelingenA. KoorevaarJ. F. Teeuw-van der Plas

Parallelweg 126Buitendams 77Van Leeuwenhoekstraat 71Buitendams 4Rivierdijk 197Kerkstoep 1De Sav. Lohmanstraat 60Amerhof 9

3371 GE3371 BB2984 EG3371 BL3372 BM3372 DG4207 NV3371 SZ

Hard inxvel doGiessendamHard inxve Id-GiessendamRidderkerkHard inxve IdoGiessendamHard inxve IdoGiessendamHard inxve Id-GiessendamGorinchemHard inxveld-G iessendam

0184-6161070184-6145630180-4285940184-6165860184-6164500184-6177260183-6286470184-416380

voorzittersecretarispenningmeesterarchivarislidlidlidlid

De minimum contributie voor 2008 bedraagt € 13,50, Voor leden tot 18 jaar en ouder dan 65 jaar € 11,00. Hogere bedragen zijn altijd welkom.Bankrekening: 32.50.99.138, girorekening: 3879669, Bij elke betaling S.V.p. duidelijk uw lidnummer vermelden en wat u betaalt.

Donaties zien wij graag tegemoet. Zie voor meer info: www.hv-hardinxveld-giessendam.nl

VAN DE VOORZITTERTeun Sluimer

16 november 2008, de bladeren zijn al van debomen. Een waterig zonnetje probeert door dewolken te breken. Vandaag moet ik de kopijvoor het mededelingenblad inleveren. Je denktaltijd dat je nog een zee van tijd hebt, maareen half jaar is snel om. Zo heb je verheugdgekeken naar de groene blaadjes en het voor-uitzicht van een mooie zomer en zo staat het

najaarsnummer van ons Mededelingenblad ophet moment van verschijnen.Het redactieteam is streng. Omziende naarde zomer kan ik niet euforisch worden. Ons

jubileumjaar bracht weinig zon, maar wel ver-meldenswaardige feiten. De presentatie vanhet Jubileumboek "Gekleed in de Waard" waseen groot succes. De presentatie van de foto-boeken voor de zorgcentra was een duidelijkhoogtepunt. Het idee van Jan Dubbeldam ende uitvoering ervan is in goede aarde gevallen.De geplastificeerde foto's van historische situa-ties vallen bij de bewoners van de zorgcentrabijzonder in de smaak. De beelden roepen her-inneringen op en geven stof tot gesprek. Debraderie was gelukkig op een zonnige zater-dag. De culturele dagen in De Koperen Knoptrokken niet de belangstelling die wij had-den gehoopt. Hetzelfde geldt voor de OpenMonumentendag. De belangstelling was uiterstmager ondanks de inspanning die vooraf onderleiding van Arnold de Haan geleverd was.Het hoogtepunt van het jubileumjaar was de

najaarsvergadering. Een geweldige opkomst!Kampanje barstte ongeveer uit haar voegen.Modeshow en zang en vooral veel sfeer.Dertig jaar Historische Vereniging. Een momentom terug te kijken hoe het allemaal begonnenis. Arie van de Meijden gaf toen een lezingover ons dorp bij de Volksuniversiteit. Er heers-te grote ontevredenheid over het voornemenvan het college van B&W, bestaande uit bur-gemeester Brinkman en de wethouders Kom-mer van der Plas en Huig Dankers. Bij Arievan der Meijden en bij Arnold de Haan werdvergaderd. Op 14 november 1978 werd de

. Historische Vereniging opgericht. Roerige tij-den, maar Buitendams 4 en de Koepel blevenbehouden.

Het historisch besef groeide en ook de HVgroeide. Waren er bij de oprichting 150 leden,na 10 jaar werd het 650e lid ingeschreven. Opdit moment naderen we de 1000 leden.

Hoogtepunt van het jubileumjaar is zonder twij-fel de Koninklijke onderscheiding die mevrouwW.F. van de Bree-Ooms te beurt viel. Het heeft

Hare Majesteit behaagd haar wegens de aard,de duur, betekenis en uitstraling van haarmaatschappelijke verdiensten te benoemen totlid in de orde van Oranje Nassau.We zijn trots op haar. De spin in ons historischweb. Haar ijver, betrokkenheid en kennis, maarvooral de liefde voor de historie zorgt dat wijeen onovertroffen secretaris hebben.

REACTIES OP HET MEDEDELINCENBLAD NAJAAR 2008J.F. Teeuw-van der Plas

De RoverDe eerste reactie kwam van de heer De Rover,

onze zeer gewaardeerde vrijwilliger die samenmet zijn echtgenote de interne postkamervan de Vereniging beheert. Dit jaar kwam depublicatie 'Gekleed in de Waard' uit, een vrijdik boekje en ook dat moest in enveloppengedaan mèt de acceptgiro voor de contributie2008 van het lidmaatschap plus bijbehorendbriefje. Mijnheer De Rover, vanaf deze plaatseen extra compliment voor het vele werk!

Dit is De Rover zelf.

Goed, nu de reactie: Onder een van de foto'svan het inpakken staat de naam van de heerDe Rover, maar de man op de foto is zijn zwa-ger de heer Boogaard. Onze excusesvoor dezevergissing.

Kwartierstaten

De heer R.F.van Dijk van het Regionaal ArchiefGorinchem, is een nauwkeurig lezer van hetMededelingenblad. Daar zijn we blij mee.Zijn opmerkingen zijn als volgt:Op pag. 34/36 van het voorjaarsnummer wordtvoor het boek 'Het verhaal verbeeld' verwezen

naar een website. Deze website lijkt over ietsanders te gaan.In de kwartierstaat van Frederik Huisman

(najaar 2007) zijn de volgende aanvullingen:54 geboren circa 1779, met kwartier 55 op19-07-1830, wonend in de Weverwijk onderMeerkerk (Regionaal Archief Gorinchem, nota-riële archieven, inv. nr. 4521, akte 103)

2

Bij de kwartierstaat van Andries de Rover kun-nen de volgende aanvullingen toegepast wor-den:

22 geboren Papendrecht c. 1798, tr. Giessen-Nieuwkerk 20-08-1825

23 geboren Giessen-Nieuwkerk 27-11-179726 gedoopt Gorinchem 17-03-177944 Lourens Kaazen45 Belia Smit

46 Jacob Jans van 't Hof, gedoopt Giessen-Nieuwkerk 17-01-1762, overleden aldaar14-02-1865, tr. aldaar 15-08-1783

47 Jannigje Adriaans Rietveld, gedooptGiessen-Nieuwkerk 11-12-1763,overledenaldaar 09-10-1830

52 geboren te Zutphen, tr. Gorinchem 06-11-1774

53 Maria Catharina Kits, geboren te Nijme-gen

Echte Giessendamse?Een van de reacties op de cover van het voor-jaarsnummer was, dat het een portret van eenBrandwijkse vrouw is en niet van een Giessen-damse. Maar deze foto is een voorbeeld van

de kleder- en mutsendracht in De Waard (n.a.v.ons boek 'Gekleed in de Waard'). Brandwijkligt zo'n beetje midden in de Waard.

ComplimentenVan diverse zijden kregen wij complimentenover de voorjaarseditie 2008 van het Medede-lingenblad.Dank u wel, we hopen dat ook het najaarsnum-mer in de smaak valt.

OVER PEULEN EN ZANDBANKENArnold de Haan

Door een foutje bij de drukker. is de ver-wijzing (noten) naar de geraadpleegdeboeken in de eerdere publicatie van ditartikel weggevallen. Vandaar deze her-plaatsing.

De Peulenstraat met de aanpalende bebouwingvormt vanouds het centrum van Beneden-Har-

dinxveld. De naam Peulenstraat kan per defi-nitie niet ouder zijn dan 1634, het jaar waarindit gedeelte van de (toen nog) rivierdijk werdvoorzien van een bestrating. Er is ons geenbenaming bekend van dit stuk dijk van voor1634 maar "Peulendijk" lijkt het meest voor dehand te liggen. Hoe dit ook zij, de eerste ver-melding van de naam Peulenstraat komt voorin het lidmatenboek van Hardinxveld, waarinin oktober 1653 wordt gesproken van "dePeulenstraete"i. Dat die naam nog niet alge-meen ingeburgerd was mag blijken uit het feitdat in een transportakte van1698 van een huisbij de Wiel wordt gemeld "belend ten westende steenestraet".Alhoewel dit voor een buitenstaander wel-

licht een logische verklaring lijkt heeft de Peu-lenstraat haar naam niet te danken aan een

peulgewas. Voor de verbouw van een der-gelijk gewas op enige schaal was de bodemter weerszijden van de dijk ten enenmale nietgeschikt. Ongetwijfeld heeft menigeen in deloop van de tijd wel eens iets dergelijks ver-bouwd in een moestuin~e bij zijn huis, maardan had de Peulenstraat evengoed Spina-ziestraat of Komkommerstraat kunnen heten.

De naam Peulenstraat is afgeleid van het aan-grenzende (destijds) buitendijkse gebied vande delta van het rivier~e de Giessen dat "dePeulen" werd genoemd, een naam die tot opheden in gebruik is gebleven. Het gebied "dePeulen" werd, voor de aanleg van rijkswegA15, begrensd door de Peulenstraat aan deoostzijde, Buitendams aan de noordzijde en derivier de Merwede aan de zuidzijde. De meestwestelijke punt van het gebied lag bij de grenstussen Giessendam en Sliedrecht.

De vraag is nu hoe dit gebied aan zijn naam isgekomen.De enige die daar eerder een verklaring voorheeft gegeven is P.den Breejen die in zijn boek

"Hardinxveld en Giessendam, van vissers- enhoepmakersdorpen naar industriegemeente"terloops vermeldt dat de naam zou zijn afge-leid van Meeuwis van den Poelye met als argu-ment dat in 1344 graaf Willem aan Hendrikden Molenaar bij opdracht van Meeuwis vanden Poelye verleidt "den meesten polre buytenGiessendam metten Ambochte" en dat "de Peu-

len" vroeger "de poelyen" werd genoemd.iiOp deze redenatie, die op het eerste gezichtwel plausibel overkomt, is wel het een en anderaf te dingen. Helaas geeft Den Breejen nietaan in welke bron de naam "de poelyen" voor-komt zodat dit gegeven vooralsnog oncontro-leerbaar is. Verder is het maar zeer de vraag ofmet "den meesten polre buyten Giessendam"de Peulen wordt bedoeld. Voor zover bekend

is het Peulengebied nooit bedijkt geweest en iser dus geen sprake van een polder zodat met"den meesten polre" wellicht een ander gebiedwordt bedoeld.De ons oudst bekende naam van het bewuste

gebied luidt "Pueluwe". Deze aanduiding komtvoor op een kaart van 1627 die is afgebeeldin onze uitgave "Molens van Hardinxveld-Gies-sendamiii. Overigens wordt dezelfde naam ookdoor Den Breejen vermeld echter zonder datblijkt waaraan deze is ontleend ivoDat deze naam ook al eerder voorkomt blijktuit een onlangs verschenen artikel van de handvan Wim van Wijk in het tijdschrift "Diep" vanseptember 2007. Het artikel handelt over deSt. Elisabethsvloed en de aanspraken die KarelV op het verloren gegane, maar door latereopslibbing weer gedeeltelijk boven water geko-men, gebied meent te hebben. Om die redenworden o.a. in 1521 verklaringen van mensenuit Hardinxveld en Giessendam opgetekenddie op grond van oude rechten meenden ookaanspraak te kunnen maken op bepaalde (vis)gronden, dan wel van mensen die gezien hunleeftijd nog van vroeger konden vertellen.Zo werd o.a. het verhaal opgetekend van eenman uit Hardinxveld die vertelde dat zijn moe-der 30 jaar eerder uit Houweninge was ver-huisd, omdat het land nu wel erg ging afkal-ven. Desondanks blijken er in 1521 nog steedsmensen te wonen in Houwenige en er stondook nog een herberg genaamd "De Peluwe" of"De Peluwen".

3

Het dorp Houweninge lag ongeveer tegenoverGiessendam aan de andere oever van de Mer-

wede. Het feit dat daar 100 jaar na de St. Elisa-bethsvloed nog mensen woonden en zelfs eenherberg was, geeft al aan dat het dorp relatiefhoog moet hebben gelegen ten opzichte vanhet achterland van de verdronken Grote Waard.

Om die reden mag worden aangenomen dathet dorp daardoor in eerste instantie betrekke-lijk weinig hinder zal hebben ondervonden vande overstromingen van het achterland v.

Als de naam Peulen via Pueluwe/Peluwe zou

zijn afgeleid van Poelye, zoals Den Breejenstelt, dan is het op zijn minst opmerkelijk datdezelfde naam ook aan de andere zijde vande Merwede opduikt. Voor zover ons bekendheeft de eerder genoemde Meeuwis van denPoelye nooit enige bemoeienis gehad met hetdorp Houweninge.

Om te proberen de betekenis van het woord"pueluwe" te achterhalen neem ik u mee opeen speurtocht door de schimmige wereld vanhet ontstaan van de Nederlandse taal.

4

Een vaststaand feit is dat het woord "pueluwe"in het Middelnederlands wordt gebezigd in debetekenis van peluwvi. Het woord komt ondermeer voor in een vers van ca. 1500 over de

geboorte van Christus waarin de schamele toe-stand van de stal in Bethlehem met de regels"Noch bedde noch pue/uwe, stoel noch banc enwaren in desen armen sta/" wordt bezongen vii.

Dit wordt bevestigd door het Middelneder-lands handwoordenboek ofschoon de spelling"pueluwe" hier niet wordt genoemd viii. Hetwoord wordt, voordat er een vaste spellingbestaat, op verschillende manieren geschrevenen in het genoemde woordenboek komen devolgende spellingswijzen voor: poluwe, poe-luwe, poelu, pu/uwe, pee/u, pu/we en poel. Watminstens zo interessant is, is de betekenis diehier voor het woord gegeven wordt, te wetenpeluw of peul.Dat met het woord pueluwe peluw wordtbedoeld was uit bovenstaande al duidelijkgeworden maar peul??????Raadpleging van het Etymologisch woorden-boek der Nederlandse taal bracht uitkomstix.

Hierin wordt aangegeven dat het woord peluw,ook wordt geschreven als peuluwen, ofschoonniet algemeen gebruikelijk, als peul.Ons zijn geen voorbeelden bekend dat indeze streek; het woord peul in de betekenisvan peluw wordt gebezigd. Dat dit elders weldegelijk het geval was blijkt uit een boedelbe-schrijving van 1724 uit Enkhuizen waarin onderandere worden geregistreerd "----.twee bedden,twee peulen, vijf kussens, vier dekens ----." Het zaleenieder duidelijk zijn dat hier peluwen wordenbedoeld.

Met dit alles hebben we nog steeds geen ver-klaring voor de naam De Peulen voor het del-tagebied van de Giessen. Een relatie tussen ditgebied en kussens ligt op het eerste gezichtniet echt voor de hand.In een poging om die relatie alsnog vast te stel-len gaan we terug naar het Etymologisch woor-denboek. Hieruit blijkt dat het woord peluw viahet Oud Hoogduits hoogstwaarschijnlijk is ont-leend aan het Latijnse woord pulvinus x.

Dit woord pulvinus heeft in het Latijn meerderebetekenissen zoals, wat u niet zal verbazen,kussen of peluw, maar ook zandbank xi.

Met deze wetenschap in het achterhoofd kun-nen we weer terugkoppelen naar het dorpHouweninge. Al eerder is aannemelijk gemaaktdat dit dorp (grotendeels?) zal hebben gelegenop de zuidelijke oeverwal van de rivier de Mer-wede, in feite dus op een zandbank!Uitgaande van het gegeven dat een rivier langsbeide oevers zand afzet kan met zekerheid wor-

den aangenomen dat, ofschoon daar nu doorde aanleg van de Rijksweg niet veel meer vante zien is, ook in het Peulengebied een oever-wal/zandbank aanwezig is geweest.

Met bovenstaand betoog menen wij te hebbenaangetoond dat de naam De Peulen indirectis ontleend aan de hoger gelegen oeverwalvan de rivier de Merwede die in dit gebied,ofschoon onderbroken door enkele uitwateren-

de Giessenarmen, nog lang in zijn natuurlijkevorm aanwezig was. Daarmee is eveneens ver-klaard dat de benaming "pueluwe/peluwe" ookaan de overzijde van de rivier voorkomt en hetzal ons niet verbazen al een vergelijkbare naamooit nog eens elders langs de rivier opduikt.

Noten:

i Jong, Dick de, 1999, De heggen de de steg-gen, pAl.ii Breejen, P.den, 1984: Hardinxveld en Gies-sendam, van vissers- en hoepmakersdorpennaar industriegemeente, p. 18.iii Plas, A.van der, 1979: Molens van Hardinx-veld-Giessendam, p.9. Historische VerenigingHardinxveld-Giessendam, publicatie m.2.iv Breejen, P.den, 1984: Hardinxveld en Gies-sendam, van vissers- en hoepmakersdorpennaar industriegemeente, p.35.v Die hogere ligging kan worden verklaarddoordat langs de oevers van de Merwede, voordat deze door dijken werd beteugeld, zandigesedimenten werden afgezet die een oeverwalvormden. Bij de bedijking van de Grote Waardzal ongetwijfeld dankbaar gebruik zijn gemaaktvan deze van nature hoger liggende zone enzeker op plaatsen waar de oeverwal wat brederwas, was dit ook een aantrekkelijke vestigings-plaats.vi Peluw is een ouderwets woord voor een met

tijk overtrokken langwerpig kussen dat door-gaans in het bed of de bedstede werd toege-

past onder het hoofdkussen. De reden hiervanwas dat men destijds de mening was toege-daan dat slapen in een geheel liggende positieongezond zou zijn.vii Bibliothèque National, Parijs, Néerl.39 fol.78v.viii Verdam, J. 1932/1976: MiddelnederlandschHandwoordenboek.

ix Wijk, N.van, 1912/1980/1984: Etymologischwoordenboek der Nederlandsche taal.

x Interessant is dat het Engelse woord pillow(= kussen) dezelfde herkomst heeft als peluw.De overeenkomsten in schrijfwijze en betekeniszijn dus niet toevallig.xi Ofschoon dat niet is bewezen lijkt de veron-derstelling dat de basisbetekenis van het woordpulvinus wellicht "verhevenheid" is geweest,niet ongegrond. Zowel kussen, peluw als zand-bank vallen in dat geval tussen de "bandbreed-te" van de strekking.

5

ACTIVITEITEN VAN HET BESTUURJ. F. Teeuw-van der Plas

Geschiedenisproject KoninginWilhelminaschool

Met bijzonder veel animo heeft het team vande Kon.Wilhelminaschool te Hardinxveld-Gies-

sendam in de maand april 2008 een projectuitgevoerd over de historie van hun dorp.Alle groepen, van 1 tot en met 8 hebben eraanmeegewerkt. De start van het project wasspectaculair: een middeleeuwse edelman, diemet veel knallen en rook uit een tijdmachinetevoorschijn kwam. Alle leerlingen stonden metopen mond van verbazing naar dit fenomeente kijken. Daarna kon men aan de gang. Erwaren workshops, met diverse opdrachten enaan de door de Historische Vereniging georga-niseerde speurtocht langs diverse monumenta-le plekjes deden veel kinderen mee. Bij het His-torisch Informatie Centrum stond de deur wijdopen, zodat de groepjes leerlingen ook daarinformatie èn een traktatie kregen. Het werdeen enorm succes. Er waren nog nooit zoveelkinderen in het "winkel~e" geweest.

Schoolkinderen in het HIC

Als afsluiting van het gehele project kwamende leerlingen in een lange optocht, sommigenverkleed als Ot en Sien, naar het Gemeentehuisom het door de leerlingen gemaakte Wapenvan Hardinxveld en Giessendam (dat zoge-naamd verdwenen was) de locoburgemeesteraan te bieden. Zo kwam dit kunstwerk weer in

goede handen.

VoorjaarslezinglledenvergaderingZoals ieder jaar is het een goede gewoonte omin het voorjaar de algemene ledenvergaderingte houden. Dit jaar werd de bijeenkomst op 21april gerealiseerd in de recreatiezaal van zorg-centrum De Lange Wei. Voor de Boven-Har-dinxvelders een bekende locatie. De zaal was

ruim genoeg, maar de technische details lietensoms nog wat te wensen over.

Na een kort verslag van de werkzaamhedenvan het bestuur in het afgelopen jaar en vanhet financiële beleid 2007, de kascontrolecom-missie, de vaststelling jaarrekening 2007 ende begroting 2008, werd de contributie 2009vastgesteld. Gezien de prijsstijgingen van druk-werk en verzendkosten is niet te vermijden datdeze met een klein bedrag wordt aangepast.Voor de kascontrolecommissie werd een nieuw

lid gekozen, de heer H. Prins.

Evert van Lopik, bestuurslid van de StichtingDorpsbehoud, deed verslag van de activitei-ten van genoemde stichting in het afgelopenjaar. De nadruk lag op het behoud van hetgroen in de gemeente. Er worden toch te veelmooie bomen gekapt en te weinig nieuwe aan-geplant. Daar moeten we iets aan doen. Ook

Tijdmachine

6

De edelman Hier moet je zijn

het authentieke bakhuisje achter de boerderijvan Walraven is nog steeds een punt op deagenda. De Stichting doet haar best dit monu-mentje te behouden.

De heer A. Koorevaar, bestuurslid van de H.V.,deed verslag van de activiteiten van de werk-groep Genealogie.

De plannen voor dit jaar werden bekendgemaakt door de voorzitter en na de rond-vraag werd er pauze gehouden.

Over dokters. poeders en pillenNa de pauze volgde de dialezing door de heerDrs. G. den Hartog uit Nieuwpoort, voorheenhuisarts te Gorinchem, over "De ontwikkelingenin de geneeskunst door de jaren heen".Veel aandacht werd besteed aan de geschie-denis en aan personen die een grote bijdragehebben geleverd aan de vooruitgang in degeneeskunst, beginnend bij de Grieken.Hartog liet veel dia's zien van oude pren-ten met soms afschrikwekkende taferelen van

amputaties, aderlaten en nog meer enge din-gen. Patiënten moesten vroeger heel wat door-staan en de kwakzalverij vierde hoogtij. Ookin de psychiatrie werden de zieken vaak slechtbehandeld.

Na afloop werd er nog even nagepraat en debekende bus voor de vrijwillige bijdrage bij deuitgang werd niet vergeten. Hartelijk dank!

Medicijnflessen

Presentatie boek "GEKLEED IN DE

WAARD" een overzicht van streekkledingin de 1ge en 20e eeuw

Gekleed in de Waard

Na een lange periode van voorbereiding washet eindelijk zover, het boek "GEKLEEDIN DEWAARD" kon gepresenteerd worden. Een spe-ciale jubileumuitgave van de Historische Vereni-ging (30 jaar).Op zaterdagmiddag 17 mei 2008 was Muse-um De Koperen Knop het bruisende hart vande Alblasserwaard met in het middelpunt deauteur Herman Roza, omringd door vriendenen andere genodigden.Zijn inbreng en enthousiasme werkten aan-stekelijk. De modellen uit Spakenburg, Bun-schoten, Staphorst en Nunspeet (vrienden vanRoza) gaven een speciaal cachet aan deze pre-sentatie.

Zijn uitleg over de details van de prachtige kle-derdrachten van genoemde plaatsen was per-fect.Roza weet ontzettend veel van klederdrachten

in Nederland. Zijn verzameling bevat duizen-

7

den stuks historisch textiel, van mutsen, rokken,jakjes, schorten, kostuums, broeken, vesten,halsdoeken enz. Als jongeman ging hij de boeral op om kleding die niet meer werd gedra-gen, op te kopen. Vaak kreeg hij het ook, want'niemand had er wat aanl.Van het een kwam het ander en Herman hield

lezingen over zijn bijzondere verzameling en zokwam hij ook in Museum De Koperen Knop. Erwerd bij hem op aangedrongen om een boek teschrijven over de kleding in de Waard. De His-torische Vereniging zou het financieren en dusging Herman Roza aan het werk. Veel mede-werkers, zoals de textielgroep van het museum,bestuursleden van de HV. en Dick en Ali de

Genodigden

Herman Roza en mevrouw Colenbrander die een

boeiende toespraak hield

8

Jong, hebben er hun energie in gestoken.Met de voortreffelijke vormgeving van Evertvan Lopik is het een mooi boek geworden ende meer dan honderd fotols geven een goedbeeld van de mode in de 1ge en 20e eeuw inde Alblasserwaard.

Het boek is nog te koop in het Historisch Infor-matie Centrum, Peulenstraat 243, zaterdag van10.00 tot 12.00 uur, in Museum De KoperenKnop, Binnendams 6, dinsdag- t/m vrijdagmid-dag 13.00 -17.00 uur, zaterdag van 11.00-17.00uur. Secretariaat Historische Vereniging, Bui-tendams 77, maandag t/m vrijdag. En bij Ijzer-winkel Coenraads, Buurt 6, Boven-Hardinxveld,tijdens openingstijden winkel.

Klederdracht uit Spakenburg, Bunschoten, Staphorst en Nunspeet

Herman Roza en Evert van Lopik bekijken het zojuist

overhandigde boek

Presentatie fotomappenHistorisch kijkgenot voor bewonerszorgcentra

De Historische Vereniging Hardinxveld-Giessen-dam heeft op donderdag 5 juni in haar His-torisch Informatie Centrum, Peulenstraat 243,fotomappen met historische en herkenbareplekjes van de dorpen Giessendam en Hardinx-veld gepresenteerd.

Overhandiging fotomappen

Omdat Pedaja een grondige verbouwing ach-ter de rug had en de Historische Verenigingeen blijvend geschenk wilde geven, is het ideeontstaan om de bewoners van alle zorginstellin-gen in ons dorp te verwennen.De praktische mappen, door de heer J. Dub-beldam met zorg samengesteld, zijn speciaalter inzage voor de bewoners van de zorgcentraPedaja, De Lange Wei en Tiendwaert.Veel ouderen hebben immers zoete herinne-

ringen aan hun jeugd en de omgeving waarinzij zijn opgegroeid. De plaa~es van de Kaai totDen Bout spreken elk voor zich.De foto's zijn sterk vergroot en voorzien vaneen korte duidelijke tekst, geplastificeerd en ineen ringband samengebracht, zodat de bladenlos te bekijken zijn.De activiteiten begeleidsters van voornoemdezorgcentra waren zeer verrast en bijzonderingenomen met deze royale geste van de His-torische Vereniging.Zij zullen er zeker veel gebruik van maken enzo de oudere mensen een terugblik gunnennaar hoe het vroeger was. Misschien komen er

zodoende ook verhalen los.

En dat is nou juist de bedoeling!

Predentatie foto mappen

Braderie

Het is zo langzamerhand een traditie gewor-den dat de Historische Vereniging een vastekraam huurt vóór de gevel van haar HistorischInformatie Centrum in de Peulenstraat. Het was

weer een gezellige braderie op deze zonnigezaterdag in juni. Veel kijkers, maar ook kopersdie naarstig op zoek gingen naar oude foto'smet een familielid of misschien wel zichzelf

erop. Deze foto's, geschonken door de redactievan Het Kompas, zijn nog steeds te koop in hetHIC.

Muziek ontbrak niet EMS speelde er lustig oplos en het publiek swingde mee op de vrolijkeklanken.

EMS blaast de oude trompet

Er werden nog een flink aantal publicaties enkaarten verkocht. Voor de bestuursleden achter

de stand een opsteker. Volgend jaar weer, zuI-len we maar hopen.

9

Het was dringen om een goed plekje bij de kraam Kompasfoto's gingen grif van dehand

Veel belangstelling bij dekraam

BibliotheekIn de bibliotheek aan de Pietersweer wordt

maandelijks een genealogisch spreekuur ge-houden. Elke 2e woensdag van de maand van10,00-12.00 uur. De heren J. Dubbeldam en A.Koorevaar hebben al veel mensen op weg kun-nen helpen bij hun zoektocht naar zeer verrefamilieleden.

Het Regionale Archiefpunt (RAP) wordt bege-leid door het archief van Dordrecht (DiEP). Inde vitrines bij deze historische hoek van debibliotheek worden regelmatig themaobjectengeëxposeerd door een van de bestuursledenvan de H.V. De samenwerking verloopt prima.

10

Culturele dagen in MuseumDe Koperen KnopIn de tuin van het museum stond op 4 en 5september een grote tent. Hierin werd het cul-turele seizoen in de Alblasserwaard geopend.De Historische Vereniging, Stichting Streektaal,VVV, de Volksuniversiteit afd. Hardinxveld-Gies-sendam en ook de Gemeente gaven acte deprésence.Men kon gratis het museum bezoeken. Tochviel het aantal bezoekers tegen. Er zal gekekenworden naar een andere invulling van deze cul-turele dagen.

Culturele dag in De Koperen Knop

Open Monumentendag 2008Donderdag 11 september werd de officiëleopening van de Open Monumentendag inDeventer gehouden. Ondergetekende was opdie dag aanwezig en het programma werd per-fect uitgevoerd.Veel comitéleden uit het hele land ontmoetten

elkaar en er werden diverse ideeën uitgewis-seld. Het thema "Sporen", dat centraal stondop deze Open Monumentendag, is, volgensPleij (een van de sprekers en emeritus hoogle-

In de Swaen

raar historische letterkunde aan de Universiteit

van Amsterdam), een veelvoud van overblijfse-len en richtingaanwijzers naar de resten uit decultuur, die wij hebben aangericht op aarde."Wij moeten zorgvuldig omspringen met hetculturele erfgoed, ook in landschappen. InNederland hebben we, in tegenstelling totFrankrijk, de supermarkten en de Rabobanken de Marskramer allemaal in het centrum van

een plaats neergezet en daarvoor oude kernenafgebroken. In elke stad vind je in het centrum

Vitrine

11

Overzicht van de expo

dezelfde winkelketens en de mooie gevels enprachtige kerken zijn verbouwd tot wanstaltigeuitstalkasten. Waar vind je nog de sporen?'Een brugje, een poortje of een stukje muur ...,het is soms nog te vinden."Het was een boeiende en leerzame dag in demooie, historische Ijsselstad Deventer.

13 september 2008In Hardinxveld-Giessendam hebben we geluk-kig ook nog sporen, al zijn het er niet veelmeer. Brugjes, muren, sluizen en enkele monu-mentale huizen. Maar ook archeologischevondsten uit de grond of opgebaggerd uit deWiel of de Giessen.

Fragment schilderij in De Witte Swaen

Op OMD had de Historische Vereniging eenexpositie ingericht in Herberg De Witte Swaen,Peulenstraat 244. Dit in samenwerking met deArcheologische Werkgroep Nederland, afdelingLek-en Merwedestreek. De heren Arnold de

Haan en Teus Koorevaar waren aanwezig om

12

Arnold de Haan, Huib de Kok en Teus Korevaar

Het resultaat van sporenonderzoek in debieb

uitleg te geven over het kaartmateriaal en deuitgestalde vondsten.Het bezoekersaantal viel wat tegen, maar dege-nen die kwamen waren zeer geïnteresseerd.In de plaatselijke bibliotheek aan de Pieters-weer werd de jeugd bezig gehouden. Meerdan dertig kinderen kwamen tussen 10.00 en12.00 uur naar de gezellige leeszaal om metscherven van een oude pot een puzzel maken.Het was een leuke vondst! Fijn dat het perso-neel van de bibliotheek zich ook inzet voor de

historische kant van ons dorp.

Open Monumentendag 2009 heeft alsthema "Op de Kaart". Zo hopen we volgendjaar weer een programma samen te stellendat de inwoners van ons dorp zal interesseren.Want zonder geschiedenis geen toekomst.

Stichting Groene HartOp 2 oktober was een van onze bestuursledenaanwezig op een symposium 'Focus op indu-strieel erfgoed Kinderdijk/Merwedezone.' Ditproject, uitgevoerd door de Stichting Groene

Brug werf Merwede

Hart en Ingenieursbureau Oranjewoud, werdmogelijk gemaakt door bijdragen van het rijk,de provincie, de gemeenten, diverse fondsenen het bedrijfsleven. Het project verdient desupport van de streek.De locatie, restaurant Bellevue in Sliedrecht, isgelegen op een punt langs de Merwede waarrondom nog veel oude industriegebouwen enscheepswerven te vinden zijn.Voornamelijk werd de presentatie toegespitstop het industriële lint langs de rivieren deMerwede en de Noord. Opmerkelijk waren defoto's die genomen waren langs de Rivierdijkin Boven- en Beneden-Hardinxveld. Wist u

dat de luchtloopbrug over de dijk bij werf 'DeMerwede', een uniek stukje erfgoed is? Vol-gens de kenner, de heer drs. P. Nijhof, enig inzijn soort.Ook de poorten die toegang geven (en gaven)tot de werven en fabrieken zijn bijna allemaalhistorische elementen en op veel loodsen is degevelbelettering nog te zien.

Verder loopt er een project van erfgoedcen-trum DiEPte Dordrecht om beroepen die drei-gen te verdwijnen vast te leggen op schriften op film. Een antropologe houdt 15 inter-views bij mensen die in hun leven een bepaaldberoep hebben beoefend. Jan Rietveld, vroe-ger beurtschipper op de Giessen en de Graaf-stroom, heeft zich al bereid verklaard om hier-aan mee te werken.

Op 11 oktober werd op de Landelijke Archie-vendag in Dordrecht een verkoping gehoudenvan publicaties van de historische verenigingenin de Alblasserwaard. Van het nieuwe boek'Gekleed in de Waard' werd er ook een aantal

Week van de Geschiedenis(oktober 2008)

Dit jaar stond 'het verhalen vertellen' cen-traal. In de bibliotheek kwam de Giessendamse

schrijver j.W.- Klijn zijn verhaal vertellen overeen spectaculaire moord in de Alblasserwaard.

Het symposium gaf de deelnemers vangemeenten en historische verenigingen de gele-genheid hun ideeën en opmerkingen ter dis-cussie te stellen. Moet het industriële erfgoedplaats maken voor nieuw of wordt het 'ver-bouwd' voor een andere bestemming? Er zijnvoorbeelden genoeg van fabrieken die in devorige eeuw onder architectuur zijn gebouwden nu verbouwd zijn tot appartementen. Aande rivieren is het mooi wonen. De projectont-wikkelaars hebben hun oog al laten vallen opdiverse mooie plekjes aan de Merwede en deNoord. Denk maar aan het watertorengebiedin Sliedrecht waar men nog steeds discussiesvoert over een bestemming van de markantewatertoren.

Op 12 november is in gemaal Wisboom te Kin-derdijk een boek gepresenteerd: 'De Merwede-zone in bedrijf, speurtochten langs industrieelerfgoed', geschreven door Joke Kramer.De presentatie viel samen met de publicatievan de ontwerp-visie in het kader van het pro-ject 'Focus op industrieel erfgoed Kinderdijk/Merwedezonel•

Het boek zal besproken worden in de rubriekRecensies.

Deoplossingb ...

Spoorzoeken noor het verleden

Ebn::.'C~ is Ien>ond~ ~I r.:>o<sp.:>nM'l "en~v;on~.:l.• .,.,...,dI'doco"ln.:le~tegr:>·r.>n.I1lJnY"""";stM'~"""KIO<'t~slVlç,reS. Oo<:rn_~~ •. ac;_lakotr-. ~ l>el w.. ••.•...•. ~ weu.

:::.~,., "pesx ••.• noor !'>Oe d~ ,r.o!'nS<M1••••••••••. ""9W

W!i~.....,ooI< •••••. ".nl~ul~Go In a. =ndhoOP op ~ ~ poncne.-van ~ t>oI't

verh!den MI bs "- puzul op. Als hifi JIJMfl WlXhI er DIt~ ban. _n .•••...•ere "eoTCSs;r.g op p....

13

verkocht. Bedankt, janneke Pierhagen en janAIlebias!

Mode in Gorkums museum

In het museum van Gorinchem werd een expo-sitie gehouden over de mode van vroeger eneigentijdse mode die door leerlingen van enke-le middelbare scholen was gemaakt.Er werd ook kleding getoond die door de His-torische Vereniging Hardinxveld-Giessendamter beschikking was gesteld

Steengoed

Museum De Koperen KnopDe expositie over Steengoed, die van 29november 2008 tot 24 januari 2009 staatgepland, wordt een interessante "geschiedenis-lijn van aardewerken en porseleinen gebruiks-voorwerpen".De Historische Vereniging heeft ook voor dezeexpo Keulse potten en rood/bruin aardewerkuitgeleend.

Merwedestichting

14

Viering van het 30 jarig jubileum vande Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam - 12 november 2008

Koninklijk lintjeHet bestuur werd werkelijk verrast door de zeergrote opkomst van genodigden. Bijna driehon-derd leden gaven gehoor aan de uitnodigingom deze gedenkwaardige avond bij te wonen.Nadat ieder koffie of thee had gedronken eneen plaatsje had bemachtigd, kon het feestbeginnen. jawel, feest!Onze voorzitter de heer Sluimer heette onzetrouwe leden van harte welkom en memo-

reerde over de afgelopen dertig jaar waarin deHistorische Vereniging een belangrijke rol heeftgespeeld in de historie van ons dorp.

Het bestuur wisselde nogal eens van voorzit-ter, penningmeester en/of van leden. Maar desecretaris bleef! Mevrouw W.F. van de Bree-

Ooms vervult vanaf de oprichtingsdatum (14november 1978) haar functie als secretaris meteen nauwgezetheid die niet te evenaren is.Het was een grote verrassing voor haar datzij tot lid in de orde van Oranje Nassau werdbenoemd. Het toeval wilde dat én de voorzit-

ter én de loco-burgemeester de eer te beurtviel om de mooie decoratie op te spelden. Defelicitaties gingen natuurlijk gepaard met veelbloemen en een boekenbon.

Mode van toenDe heer en mevrouw Haan uit Geldermalsen

presenteerden hun zuinig bewaarde collectie

kleding en accessoiresuit de jaren 1850-1950met zoveel kennis en enthousiasme, dat "onze"mannequins er vanzelf vrolijk op los flaneer-den.

Hoogtepunt was wel de komst van 'KoninginWilhelmina' die de zopas gedecoreerde secre-taris nog eens extra feliciteerde.De door Haan voorgedragen gedichtjes overde 'toverbal', 'de zeven motten' en 'het spie-geltje', gaven een gezellig sfeertje tijdens deshow.Vanaf deze plaats wil het bestuur de vier vrou-welijke en twee mannelijke mannequins nogeens hartelijk bedanken voor hun vrijwilligeinzet op deze avond. Jullie deden het voortref-felijk!

Finale

Shanty koor AHOY uit Hardinxveld-GiessendamNa de pauze, die een half uur duurde enwaarin drankjes en hapjes werden geserveerd,beklommen de mannen en één vrouw van het

Shanty koor het podium van 'de oude zaal van

Shanty koor Ahoy

De Merwedestichting'. Zij zongen, begeleidmet accordeonmuziek, met zoveel enthousi-asme en armbewegingen oude én nieuwe zee-

mansliedjes, dat het stenen zeilschip boven degevel van het gebouw bijna meegolfde.Het was een feestelijke afsluiting van deze bij-zondere "najaarsvergadering'.Arnold de Haan dankte een ieder voor hun

komst en herinnerde de aanwezigen nog evenaan de oude Giessendamsestembus die bij deuitgang stond.Want, de Historische Vereniging Hardinxveld-Giessendam verwent haar leden. Al dertig jaar!

Oe kassa van de HV

15

HISTORISCHE VERENICING HARDINXVELD-CIESSENDAM1978 - 2008

IMPRESSIE VAN DE FEESTAVOND OP 12 NOVEMBER

IN RESTAURANT KAMPANJE

Gedecoreerd

Interieurverzorgster van toen

Koningin Wilhelmina

Nienke de Haan

16

Willy en haar zoon

Dominee gaat ter kerke

Mooie meisjes

Showen

)

HET "DIJKSIE"Arnold de Haan

Wie over de Hagibrug loopt en naar het wes-ten over de Giessen kijkt, kan daar een restantvan een bijzonder stukje plaatselijke geschiede-nis ontwaren. Dit restant bestaat uit een verval-

len stuk metselwerk langs de zuidelijke Giessen-oever ter hoogte van het restaurant Kampanje.Dit verbrokkelde stukje muurwerk is namelijkhet laatste zichtbare overblijfsel van een des-tijds belangrijk waterstaatkundig kunstwerk dateigenlijk de Nieuwe Dijk heette, maar dat des-tijds beter bekend stond als "Het Dijksie".

"Het Dijksie"werd aangelegd in 1852. De redenhiervan was dat de rivierdijk, zoals al velemalen eerder was gebeurd, weer eens ver-hoogd diende te worden. Omdat toen de rijks-weg, die tegenwoordig als waterkering dient,nog niet bestond, had in onze gemeente dedijk vanaf Sliedrecht tot aan het centrum vanGiessendam, Buitendams dus, met de daaropaansluitende Peulenstraat die functie.

Vanwege de dichte bebouwing in de dorps-kernen van Giessendam enNeder- Hardinxveld zou een

verhoging van de dijk voordat gedeelte ernstige proble-men geven voor de omwo-nenden. Er zouden stoepenmoeten verdwijnen, deurenworden verhoogd en andereingrijpende en kostbare aan-passingen moe-ten wordenuitgevoerd. Om die redenwerd er een commissie inge-steld die als taak kreeg teonderzoeken of er bruikbarealternatieven konden worden

gevonden. In overleg methet Hoogheemraadschap

van de Alblasserwaard kwam men tot de con-

clusie dat er een nieuwe dijk aangelegd dien-de te worden door de, toen nog, uiterwaardDe Peulen vanaf Buitendams naar de Peulen-

straat. Door de aanleg van deze dijk zou hetvoornaamste gedeelte van het probleemgebiedbinnengedijkt worden en daarmee waren degrootste moeilijkheden opgelost. Een bijkom-stig voordeel was dat de te onderhouden rivier-dijk hierdoor aanmerkelijk werd verkort. Er wasechter een probleem; dicht bij de aansluitingop Buitendams zou deze dijk de Giessenkruisenen om de waterkering naar behoren te latenfunctioneren moest op deze plek een keersluisworden gebouwd die bij dreigend gevaar vanhoog water gesloten diende te worden. Overde aanleg van de dijk was men het snel eens ennog in datzelfde jaar 1852 werd met de aanlegbegonnen. De dijk sloot aan op Buitendams,even ten westen van de Hagibrug en kruistedaar de Giessendoor middel van een keersluis

om vervolgens met een knik richting de Peulen-straat af te buigen waar de dijk op aansloot, opde plaats van de tegenwoordige Talmastraat.Na de aanleg van Rijksweg 15 die tevens alswaterkering ging dienen verviel de functie van"Het Dijksie". In 1948 werd om die reden eenbegin gemaakt met het gedeeltelijk afgravenvan de Nieuwe Dijk. Het grootste gedeelte vande dijk werd echter in 1953 afgegraven toenhet waterschap de grond nodig had voor hetdichten van het gat dat toen in de Papend-rechtse dijk was geslagen. .

17

Zoals uit bovenstaande kan worden afgeleidheeft IJHet DijksielJbijna een eeuw lang dienstgedaan. Voor de bewoners van de kernen vanNeder-Hardinxveld en Giessendam, voor zoverdie aan de buitenzijde van de dijk woonden,moet het Dijksie een welkome oplossing zijngeweest voor de geregeld terugkerende pro-blemen ten tijde van hoog water waardoor eer-der onderhuizen onderliepen en erven blankkwamen te staan. Hun dorpsgenoten die ver-derop langs de Peulenstraat en Buitendamswoonden zouden nog bijna een eeuw met ditsteeds terugkerende probleem te kampen heb-ben. Pas met de aanleg van de rijksweg wer-den ook zij van deze overlast verlost.

Zoals op bijgaande foto te zien is ligt dit laat-

ste zichtbare restant van IJHet DijksielJ,te weteneen gedeelte van de zuidelijke sluiswand vande keersluis, er sterk vervallen bij. Een deelvan de buitenzijde van het metselwerk is in deGiessen verdwenen en ook aan de bovenzijdeverdwijnt van lieverlede steeds meer van hetmuurwerk. Daarmee dreigt een, voor onzegemeente belangrijk cultuurhistorisch elementop langere termijn ongemerkt verloren te gaan.Om die reden zou het te overwegen en zekerverdedigbaar zijn om het restant van dezeoude keersluis ten minste te consolideren zodatverder verval kan worden voorkomen. De voor-

keur verdient echter een gedeeltelijke restau-ratie waarbij het inmiddels verloren geganemuurwerk weer wordt aangevuld zodat er weereen herkenbaar geheel ontstaat.

De keersluis vanuit het oosten.

·JUFFROUW· E.M.TH. BENDERS - TEN NAPEL. 1891-1982A. Dubbeldam- van der Waal van Dijk

Als de ouderen onder

ons het over hun lage-re schooltijd hebben,komen er steevast enke-le namen naar voren.Voor de Rehoboth-

school is dat juffrouwPluister en voor de

Openbare scholen vanHardinxveld is dat vaak

juffrouw Benders - tenBenders - Ten Nape! portret Napel.

18

Zij was letterlijk en figuurlijk een persoon-lijkheid waar je niet om heen kon en waszich daar terdege van bewust. Toen ik als16-jarig meisje werkzaam was bij boekhan-del De Ruiter in de Peulenstraat kwam zijeens in de winkel om een boek te bestellen.

Op mijn vraag naar haar naam en adres,reageerde zij heel verontwaardigd. Iedereenkende haar toch? Nou, ik niet! Dit voorvalis al vijftig jaar geleden, maar ik weet hetnog goed en zal haar dan ook nooit meervergeten!

In het jaar 1910 kwam zij als 18-jarig meisJevan het Zeeuwse dorp Kruiningen naar Har-dinxveld om de kinderen van vissers en schip-pers te onderwijzen. Zij begon haar werk ineen van de sombere lokalen van school 11 opde Buurt, onder het toeziend oog van boven-meester Achterkamp. De vloer van haar klaswas geplaveid met klinkers en zij stond voor deklas als een drenkeling op een vlot, want omhaar koude voeten te besparen, was er voor de

Zwemmen in deMerwede, fam. Benders

schoolborden een plankier gemaakt.Nu was zij overigens geen type dat zich doorkoude voeten van de wijs liet brengen. Zijdeed kundig en met grote spontaniteit haarwerk, gesteund door een onmiskenbare gavede leerstof bezielend te onderwijzen. Het vielhaar gemakkelijk om zich in te leven en zij hadeen goede leerschool achter de rug, omdathaar vader ook het onderwijs diende.

Zij was een echte persoonlijkheid en ging nietonopgemerkt door het leven. Haar belangstel-ling was sterk naar buiten gericht. Aan menighuiselijk fees~e gaf zij fleur door haar imita-tietalent en levendige conversatie. Hoewel hetkind het middelpunt bleef van haar belangstel-ling, nam zij gaandeweg in het Hardinxveldsegemeenschapsleven een grotere plaats in.Tien jaar diende zij het onderwijs in Boven-Har-dinxveld, daarna vroeg zij overplaatsing naarschool IV in Beneden-Hardinxveld. Zeker 1500

kinderen hebben juffrouw Benders met haar

Adri, Stolk en BiJl Benders, lans Wa/raven en in het midden ...

sprekende bruine ogen voor de klas gezien enwaren in de ban van haar vertelkunst. Zij wasde aangewezen leidster voor het instuderenvan kinderoperettes en het organiseren vanschoolfeestjes, omdat zij het geheim kendevan de kinderlijke verrukking en daar zelf ookintens van genoot. In haar vrije tijd nam zij dekinderen van haar klas mee om wandelingente maken. O.a. naar het Oudkerksebos om denamen van de bomen te leren, naar de rivier,om de lucht van het water op te snuiven, teleren wat basalt was voor de dijkglooiingen envooral om belangstelling te kweken voor deplanten, toen nog wilde bloemen genoemd.

Ook voor de gemeenschap van Hardinxveldheeft zij veel betekend. Zij had veel aandachtvoor zieken en gehandicapten. De 'bewaar-school' in de Peulenstraat, een oud gebouwmet hoog geplaatste ramen kreeg door haar

Personeel van deschool Benders 1951

19

toedoen subsidie voor een grondige verbou-wing, zodat de kinderen normaal naar buitenkonden kijken.Ook bij de totstandkoming van het bejaarden-huis 'De Burgemeester De Boerstichting' heeftzij een grote rol gespeeld, maar het verzoekom zitting te nemen in de gemeenteraad weeszij af.

Helaas werd zij door haar gezondheidstoestandgedwongen ontslag te nemen, twee jaar voor-dat zij met pensioen zou gaan. Haar veertig-jarig jubileum als onderwijzeres werd in 1950groots gevierd in de lokalen van school IV(school Tukker). Zij werd toegesproken doorburgemeester K. de Boer, die haar namens degemeente een kamerlamp en een tafelkleedaanbood, passend bij het tapijt dat al door hetjubileumcomité was aangeboden.

Eigen leed werd haar niet bespaard. Zij trouw-de met Cornelis Stolk Benders die reeds opbijna 42 jarige leeftijd overleed. Zij kreeg tweezonen. Haar zoon~e Nicolaas kreeg kinder-verlamming en stierf op zesjarige leeftijd. Deandere zoon Stolk werd later consul in Marok-ko.

Evelina Maria Theresia Benders - ten Napeloverleed in 1982 en ligt samen met haar manen zoontje begraven op het kerkhof van Bene-den Hardinxveld.

Met dank aan mevrouw J. Thé - van 't Hoog

Bijlagen:Portret van mevrouw Benders (archief HV.)Foto personeel school Tukker 1951 (Jan Borsje)

BOVEN-HARDINXVELDSE JEUCDHERINNERINCENGert Kraaijeveld

Ik ben geboren in december 1940, boven aande Buldersteeg.Van mijn eerste jaren kan ik mij niet veel her-inneren, maar wel vaag het bombardementop scheepswerf De Holland, de inkwartieringvan soldaten bij ons in huis en de lucht van degaarkeukensoep.Van het bombardement staat mij nog bij, datwij toen juist op bezoek waren bij mijn groot-ouders, die tegenover de scheepswerf woon-den. Ik was daar weggekropen in een kast voorhet lawaai.

Van de inkwartiering herinner ik mij twee sol-daten bij wie ik tijdens het schoonmaken vanhun geweer op schoot mocht zitten.Van soep houd ik nog steeds niet en dat zaldus wel te maken hebben met de gaarkeuken-soeplucht.De kleuterschoolperiode heb ik doorgebrachtin de Oude Gereformeerde kerk bij juffrouwDe Heer.

Mijn lagere schooltijd was op de "School metde Bijbel," bovenaan de Buurt.Daar kan ik mij nog de hoofdonderwijzer mees-ter Nieuwenhuis, juffrouw Van der Meijden,meester Struik en de latere bovenmeester Van

20

Houwelingen herinneren. Ook juffrouw Paans,een onderwijzeres uit Werkendam.Juffrouw Van der Meijden was volgens mijeen heel lieve juffrouwen zij heeft ons debeginselen van het rekenen en het lezen bij-gebracht.Meester Struik was ook een brave borst, maarnogal zenuwachtig uitgevallen en hij had somsmoeite om de boel onder controle te houden.

Eens moest ik van hem een poosje nablijven,het was zomer en de ramen naar de tuin van

de buurman, bloemist Verhagen, stonden wijdopen, waardoor ik de uitnodiging om door datopen raam de vrijheid te nemen niet kon weer-staan. Het resultaat hiervan was extra strafwerk

plus een reprimande van mijn vader.In de volgende klas, ik geloof bij meester VanHouwelingen, was er iets voorgevallen waarbijde dader zich niet bekend wilde maken, duswas het collectief nablijven geblazen. Geluk-kig was dit voorval op een vrijdag en vonder na schooltijd een weeksluiting plaats in hetlokaal van de hoofdonderwijzer, dat mij degelegenheid gaf om zonder problemen de mijten onrechte opgelegde vrijheidsberoving weerterug te kunnen vorderen.

j

School

duur, omdat de toeziendeonderwijzer dan wel ingreep.Centrale verwarming was bijons niet bekend, dus werdgeprobeerd om het klaslo-kaal met een kolen/turfka-chel warm te stoken. Meestal

lukte dit aardig, maar als hetuit de verkeerde hoek waaide

was het soms kuchen gebla-zen in het lokaal.

In de klas zaten wij, gezelligmet zin tweetjes, in de wel-bekende houten schoolban-ken.

,I

Wel heb ik toen 's maandagsmorgens, voordatik naar school ging, wat oude schriften in mijnbroek gedaan zodat meester Nieuwenhuis zichin de pauze kon verwonderen waarom ik nietging huilen toen hij mij de gebruikelijke straf-maatregel met de brede bordliniaal toediende.Lijfstraf op deze school was toen nog normaal,nu natuurlijk niet meer te accepteren, maar ikheb er echt geen problemen aan over gehou-den.

Onze spelletjes op school waren knikkeren, pik-tollen, hoepelen, buizen en het zogenaamde"pekkalillen". Dit laatst genoemde spel werd bijons geïntroduceerd door de kinderen die van-uit Indonesië waren gerepatrieerd. Men speel-de het met twee stokjes, het éne was drie keerzolang als het andere. Hoe het spel ging weetik niet meer.Voor elk spel was er schijnbaar een bepaaldeperiode. Zomaar opeens was iedereen bijvoor-beeld aan het knikkeren of touwtje springen.Bij het knikkeren ging het meestal om het win-nen van een mooie "tol". Dit was een grote gla-zen knikker. Vooraf werd er afgesproken hoe-veel tegels de gooiafstand moest zijn. Ook ofer gerold werd met glazen - of kleiknikkers.'Piktollen' stond ook wel op ons repertoire enhet touwtje springen was meer een aangele-genheid voor de meisjes.Hoepelen deden we meestal op d'n dijk meteen oud fietswiel.

Op het schoolplein werd wel eens een robber-tje gevochten I maar dit was meestal van korte

Wij hebben nog leren schrijven met een kroon-tjespen, welke gedoopt moest worden in hetinktpotje, bovenin het tafelblad van de bank.Een keer heb ik het onderste gedeelte van eenhaarvlecht van het meisje dat in de bank voormij zat in het inktpotje gedoopt. Ik vond dat zijdat wel verdiend had, als genoegdoening voorhet iets verklikken aan de meester. Gewaar-deerd werd dit echter totaal niet, zowel nietdoor haar en mijn ouders en door de onder-wIJzer.

Buldersteeg stoep

In die tijd waren er ook in Boven-Hardinxveldnog veel winkels gevestigd. Vanaf boven aande Buldersteegl richting de sluis waren daarkruidenierswinkel van weduwe (later haar zoonKees) De Heer, kruidenierswinkel van weduwemet dochter Klop, Hen den Breejen, melkboerAai Boer, kruidenier Van Millingen, café Brink-

21

horst, kruidenier zusters Den Breejen en netvoor de sluis kruidenier Bakker.

Richting Den Bout en naar mijn school, warendaar: groenteboer Pieter den Breejen, tim-mer/aannemersbedrijf Coenraads, kruidenierSwets, later Tromp, rijwielhandel De Roon, kle-dingzaak annex kruidenier Romijn, loodgieterCoenraads, sigarenmakerij Vogel, kapper VanGarderen (later De Mik), kledingzaak Bosman,het postkantoor, gerund door dhr. Bohré, sla-ger Potters, visboer Stasse,kruidenier Van denBout, boekhandel/schoen handel Sluimer, vis-boer Bosma, rijwielhandel Vogel, schildersbe-drijf Wijbrands, speelgoedzaak Vogel, tabaks-handei Vogel, kapper Lissenburg, café Rijkaart,manufacturenwinkel Den Breejen, bakkerijNoordermeer, groenteboer Kamsteeg, slagerLeerdam, sigarenhandel van den Bos, elektri-ciën Van der Vlies (later speelgoedzaak Vogel(Piets), tabakshandel Swets, kapper Simon Prin-senberg, café De Drie Snoeken, busbedrijf Ver-schoor, snoepwinkel Jamin en drogisterij Wol-terbeek.

Oe Buurt

Ook het gemeentehuis en het politiebureaulagen op deze route.Voorbij onze school, richting Den Bout warende 'winkels: slager Jochem van der Plas, manu-facturenzaak (garen/wol enz) Van Millingen,schildersbedrijf Ra van den Bout, bakkerijMoen, naast de Gereformeerde kerk melkboerVan den Hil, timmerbedrijf Elias de Kok, caféWout Dame, bij de Nieuwe Steeg melkboerEgas. Verder aan de dijk scheepswerfje DenBreejen, café Bergeijk, Vivo winkel Swets (laterDe Groot), scheepswerf Van der Hof, tabaks-handel De Mik (bekend door zijn lengte en

22

zijn Mosquito brommer) en tot slot melkboerPeele.

In de weekeinden was er ook nog een friet-kraam gevestigd in het wachthuisje van hetveerpont je, gerund door Job van der Lindenmet zijn vrouw.Net naast de steiger van het veerpont je, wasde kopergieterij, en aan "De Rokerij" had mende scheepswerf Haezer, de kolenboeren Boten Vogel en timmerbedrijf, later jachtbouw,Swets. En niet te vergeten de schuur van olie-boer annex lorrenboer Van Wijk. Tevens wasVan Wijk doodbidder, en dat betekende dat hijbij buren en bekenden officieel bekend gingmaken wie er overleden was. Ook het regelenvan de begrafenis werd door hem verzorgd.

Van Hil- Melkboer

Op weg naar school werden er nog al eenswinkeldeuren open gedaan of belle~e getrok-ken.Uiteraard werd dat niet door de meeste perso-nen op prijs gesteld. Onze toenmalige hoofd-onderwijzer leek het een geschikte straf dat degrootste vijf of zes bandieten, onder schooltijd,bij elke winkel hun welgemeende excuseszou-den gaan aanbieden. Het was op de hiervooruitgekozen dag gelukkig prachtig weer duskonden wij er alle tijd voor nemen.Als dank voor onze welgemeende excuses ende belofte dat wij nooit meer dit soort vergrij-pen uit zouden halen, kregen we, afhankelijkvan de gevoerde negotie een snoepje, fruit,koekje, stukje leverworst of een stukje vis. Eenvan onze adressen was een groenteboer waar-

)

van de eigenaar een oud- veldwachter was,iemand zoals Bromsnor. Deze persoon boezem-de echt ontzag in en zeker nadat hij gezegdhad dat hij ons excuses wel wilde accepterenmaar: "Dat als hij dat jong van de ... in zijnhanden zou krijgen, deze nog niet gelukkigzou zijn". Wij hebben daarop, heftig met onshoofd knikkend, onze instemming betuigd enzijn daarna zo snel mogelijk weggerend. Hetbetreffende "jong" was nog al klein uitgevallenen stond tijdens deze belofte pal voor 's mansneus.

Op het politiebureau moest je strafwerk makenals je bijvoorbeeld aan het ruitje tikken geweestwas, zoals op een avond bij een oudere vrouwin haar huis direct onder aan de dijk. Uiteinde-lijk zal het deze vrouw echt te veel gewordenzijn en heeft zij het juiste moment afgewachtom de pispot op een van de daders te legen.

Buurt nog wel te herkennen

In het najaar was het "fintentijd". Op de afslag,naast café De Drie Snoeken, werden de fin-ten met de drijverschuiten aangevoerd en bijafslag verkocht. De afslager was Ro van denBout. Voor ons was dit altijd een prachttijd. Wekonden er meestal wel een centje verdienenmet het sjouwen van de viskisten. Ik kan mijook nog herinneren dat er eens een steur aan-gevoerd werd. Dit was in die jaren ook al ietsbijzonders. De fint was een lekkere vis, maar jemoest goed oppassen met de graten.

In mijn jonge jaren waren er in de meestegezinnen geen radio en/of televisie, maar ver-velen deden wij ons echter in het geheel niet,want er was altijd wel wat te beleven.In de griend kon je de mooiste avonturen bele-

ven, zoals oorlogje of indiaantje spelen, kikker-visjes vangen en hutten bouwen.Opzoekertje was er ook vaak bij en niet tevergeten het foppen van voorbijgangers meteen lege portemonnee die aan een dun zwartdraadje gebonden werd. Leuk als de mensener intrapten, maarde meer bijdehante personen wisten wel hoehet spelle~e gespeeld moest worden en zettenhun voet achter het lokaas en zo werd de fop-per dus gefopt.

Zwemmen heb ik geleerd in het Z.g. Bos enaan 't Blik. Dit waren zandplaten waar nu dehaven van Boven-Hardinxveld te vinden is.

De zweminstructeur was iemand die goed konzwemmen. Later ging je de rivier op om opeen geladen sleepboot te klimmen en daneen stuk mee stroomopwaarts te varen en metde stroom af weer terug te zwemmen. Bestgevaarlijk eigenlijk.Een andere mooie zwemplaats was bij de Huib-jesbrug. Sommige acrobaten durfden het aan,om boven van de ophaalbrug af te springen.

Hengelen deden we meestal vanaf een krib inde rivier, in het kanaal of bij het z.g. "Duvels-heultje" aan de Parallelweg.Mijn eerste hengelpogingen heb ik nog gedaanmet een stok uit de griend, een stuk dun touwof sterk garen en een dobber van een duiven-veer, een kurk en een omgebogen naald alshaakje. Als aas gebruikten we brood of pieren.Het komt nu misschien als onmogelijk over,maar toch vingen we nog vis op deze manier.Gelukkig konden we later ons eerste bamboe-latje en 'tuigie' kopen.In de polder langs de Tiendweg probeerdenwe snoeken te strikken. Het water in de sloten

was toen nog glashelder en men kon de snoe-ken en andere vissen duidelijk zien. Onze strikbestond uit een stokje met daaraan vastge-maakt een lus van koperdraad. Veel gevangenwerd er niet met deze stroperij, maar spannendwas het wel, altijd uitkijken voor oom agent.

De winters leken wel strenger dan nu. Ik kanmij nog goed herinneren dat de rivier dicht zat.Omdat de Merwede zich bij Boven-Hardinxveldsplitst in de Nieuwe - en Beneden Merwede

23

gingen de naar beneden komende ijsschol-len kruien. Het kruien ging gepaard met eenenorm lawaai, maar was tevens ook een prach-tig en indrukwekkend gezicht. Als de ijsbrekerskwamen was het helemaal mooi. Prachtigestoomboten, volop zwarte rook uitstotend metvoor op de kop de z.g. schoen.Bekende namen waren o.a. de boten "Siberië"

en de "Jan Blanken".

ijsbrekers

Schaatsendeden we ook toen al op de ijsbaan"de Putten". Of bij sterk ijs ook op het Kanaal,de Giessen of gewoon op diverse sloten in depolder.Kwam later de dooi, dan was het weer een uit-daging om het ijs in de sloten kapot te krijgenzonder een nat pak op te lopen. Dit noemdenwij "taaichie butteren". Uiteraard werd er metdeze sport vaak een natte broek of geheel natpak gehaald.Priksleeën was ook een van onze bezighedenen natuurlijk niet te vergeten het "kariotten".Dit werd gedaan vanaf een stoep of dijktalud.Ook de kerkstoep bij de Hervormde Kerk waserg geliefd, waar men zelfs tot in de tuin vandominee Kraai kon (en mocht) komen.

Kruiend ijs met sleepboten

24

Na schooltijd moest er thuis veelal een handjemeegeholpen worden. Tussen de middag roe-ren in de grutten brij of de was stampen. Dezezaken stonden al uren te pruttelen op een drie-pits- oliestel. In de wasketel werden de witteoverals van mijn vader uitgekookt.Of gras snijden voor de konijnen. Dat mocht ikdan doen langs het dijktalud van de overbu-ren. In de winter werden de konijnen met hooien groenteafval vetgemest, want deze beestjeswaren, vergezeld van appelmoes, met de kersteen waar feestmaal.

Spitten, aardappels poten en rooien was nooiteen van mijn liefste bezigheden. Voordat ergespit kon worden moest er mest uitgestrooidworden dat dan weer netjes ondergespit werd.Het land bewerken was intensief, maar wij atener thuis ook van. Boontjes haren, snijbonendoor de handmolen draaien en gedroogdebruine bonen en erwten pellen. Terugdenkendaan deze laatste bezigheden waren dat heelgezellige uren, zeker met gezinsleden die ver-halen vertelden en zongen.Aardappels schillen was ook een kunst, de schilmocht bij het dubbelvouwen niet knakken.Een van mijn ooms was hier een pikeur in enheeft mij het schillen geleerd. En dat heb ikgeweten!

Vakantie vieren in het buitenland was voor

ons niet weggelegd. Wel gingen we soms methet hele gezin en bekenden een dagje naarhet strand aan de overzijde van de rivier deZ.g. Wêrt. Om er te komen maakten we eenafspraak met KeesVogel, die in zijn ark in eeninham van de rivier achteraan de Buitenwei

bij het Bos lag. We moesten dan op een doorKees bepaalde tijd bij hem zijn, zodat hij onsmet een gunstig tij heen en weer kon varen.Had je trek in een portie verse vis of gerooktepaling, dat kon je ook bij Keesbestellen.Een ander uitstapje was per fiets naar De Efte-ling. Het hele gezin ging dan per fiets met hetpontje over naar Werkendam en fietste dannaar Kaatsheuvel. De kleinste kinderen bij Paof Ma achter- of voorop in een fietsstoeltje ende wat grotere kinderen met hun eigen fiets,waarvan de trappers veelal verhoogd warenmet houten blokken om hierdoor zonder al te

r

I

r

1

veel "kontje schuren" op de plaats van bestem-ming te kunnen geraken.

Als je bezigheden thuis niet echt nodig warenvond je altijd wel emplooi 'buiten de deur'.De kruidenier, groenteboer of visboer steldehet wel op prijs als hij wat hulp kreeg.Een van mijn favoriete 'werkgevers' is de schil-len/visboer Bosma geweest. Deze persoonrunde samen met zijn vrouw Anna een viszaak.

Met Bosma

De schillen werden door Bosma opgehaald engebruikt om aan zijn varkens en paard te voe-ren.

Het ophalen van de schillen en het uitventenvan de vis werd gedaan met paard en wagen.De ventroute voor de visverkoop was zelfs hele-maal tot Peursum, tot de Z.g. Pinkeveersebrug.Op de terugweg naar huis deed Bosma altijdeen baksie en een praatje bij de familie VanWijk in Neerpolder.Het paard van Bosma was een witte schimmelen stond bekend als erg 'schittig', dus knapzenuwachtig. Bij de meeste mensen was hetwel bekend dat men beter niet al te dicht langsdat paard kon lopen. Zelf heb ik er nooit enigprobleem mee gehad en als ik van te voren

maar even over haar neus aaide vond zij allesgoed. Op een dag stond ik op de bok van dewagen, schuin in een berm. Bosma stond bijhet hoofd van het paard om het aan de halsteruit de berm te geleiden toen de wagen meteen van de wielen in een put belandde en ikkop voorover tussen paard en wagen terechtkwam. Op dat moment bleef Fanny, zo heettehet paard, stokstijf staan met een van haarachterbenen een paar centimeter boven mijnhoofd. Pasnadat ik weer onder de wagen van-daan gekropen was en haar aangehaald had,was zij weer in beweging te krijgen.Zoals wel meer in die tijd werd er veel onzinverteld en ging het verhaal dat Bosma zijn vis-handen aan de staart van zijn paard afveegde.Ik heb het echter nooit gezien en ben toch echtverscheidene keren met hem mee geweest..Kletspraatjes dus; en bovendien gebruiktehij hiervoor altijd een geblokte keukendoek.Terugkijkend denk ik dat Bosma het misschienwel niet altijd erg gemakkelijk gehad zal heb-ben in ons dorp. Hij was dan misschien wel eenbee~e een speciaal iemand, maar voor mij zijnhij en zijn vrouw twee fijne mensen geweest.Ook was ik veel te vinden bij groenteboer Pie-ter den Breejen.Pieter en Teuna waren twee erg hard werkendemensen en runden samen met hulp van hunkinderen en soms ook nog een beetje van mijhun groentezaak boven aan de Buldersteeg.Naast de groentezaak werden door hen ookde dagbladen "De Rotterdammer"en "Trouw"rondgebracht. De bezorging werd gedaanvanaf het begin van Den Bout tot aan de Sluisen in de nieuwbouw.

Een andere bezigheid was het "dragen" bij eenbegrafenis. Zoon Piet en later ook zoon Pleunwaren de "medefirmanten". Het uitventen van

de groenten, aardappels en fruit gebeurde toteindjaren vijftig /beginjaren zestig met eenbakfiets. Hierop stonden de kisten uitgestalden werd er doorgaans bij de vaste klantengevraagd wat er die dag nodig was. Somskwam moeder de vrouw aan de wagen zelf kij-ken en kopen, maar veelal werd de bestellingopgenomen en dan binnen in de keuken afge-leverd. Het afrekenen van de bestelde waren

gebeurde veelal eens per week (of later) enwerd dan in "het "boeksie" opgeschreven. Als

25

kassa had men een grote leren tas met riemover de schouder, waarin het geld en ook despaarpunten bewaard werden.Was er iets in de aanbieding, dan ging men alshulpje deur aan deur met de sinaasappels ofaardbeien in een grote mand. Piet beschikte indie tijd over een groot stemgeluid en riep zijnwaren dan luidkeels aan.

Piet jr. was een ware artiest met de bakfiets.Moest hij zijn rondje Buldersteeg enz. gaandoen was het voor hem telkens weer een uitda-

ging om zover als mogelijk was met de geladenbakfiets te komen zonder te hoeven trappen.Hij plaatste dan zijn beide voeten op de ach-terrand van de bakfiets, met één hand aan hetstuur en de andere hand aan de handrem. De

trappers en ketting van de aandrijving gingenhierbij al razend in het rond, maar het luktehem regelmatig om zo zonder te veel inspan-ning tot aan de Weteringstraat te komen.

Bakfiets met janne

26

Later werd de bakfiets ingeruild voor eenVW bestelbus met ingebouwde rekken en eenoprolbaar dekzeil.In het najaar was het de aardappel periode. Demeeste aardappels werden aangevoerd dooreen aardappel handelaar uit Herwijnen en in dekelder onder de winkelvloer gestort.Daar vandaan werden de aardappels opgezakten gewoonlijk per mud afgeleverd bij de klan-ten. Ik denk dat de ARBO wet dit soort werk nu

niet meer toe zal staan, maar het was gewooneen kwestie van de juiste slag aanleren om dezakken over je schouder te gooien.Vrijdag en zaterdag waren extra drukke dagenomdat er dan ook de geschrapte patataardap-pels geleverd moesten worden aan Job van derLinden. Deze levering werd in een kist, vooropde bagagedrager van een transportfiets ver-voerd. Was het een drukke avond bij Job, dankon het gebeuren dat er ook later op de avondnog een kist gebracht moest worden.

De eerste fietslessen heb ik gedaan op mijnvaders fiets, met de benen door de stang, ophet weggetje bij de watertoren. ( mijn vaderhad daar n.l. een akkertje). Mijn eerste eigenfiets weet ik nog wel dat het een door mijnvader opgeknapte fiets is geweest. Het framewas veel te hoog voor mijn persoontje, maard.m.v. het aanbrengen van houten blokken opde trappers, was dit opgelost. Fietstochten naarmijn grootouders in Herwijnen en eens per jaareen bezoek naar de Efteling waren voor mij opdeze fiets geen probleem.Later, om naar Sliedrecht naar de ambacht-schooi te gaan, kwam er een betere, maartoch een opgeknapt tweedehandsje. Mijn eer-ste nieuwe fiets kreeg ik nadat ik de ambachts-school verlaten had en ik de helft van de prijsmet mijn eerste verdiende geld kon betalen.

Ons huis stond aan de buitenkant van de dijkmet uitzicht op grienden, weiland en de rivier.Een prachtig uitzicht dus, maar het had ook zijnnadelen. Wateroverlast in de winter was name-

lijk een normaal terugkerend verschijnsel. Hier-bij kwam het water met grote regelmaat opons achtererf en zelfs in huis. Voor mijn ouderswas dit niet echt leuk omdat het rivierwater

nog al wat slib achterliet. Ik vond het altijd

spannend of het water zo hoog zou komen.Het ergste wat we hebben meegemaakt wasde nacht van de watersnood van februari1953. Het stormde die bewuste nacht enorm.Nadat de vloed echter uit het water was en

het gevaar leek geweken, zijn we allemaal naarbed gegaan. De storm ging echter onvermin-derd door en op een gegeven moment hoor-den wij een muur die als erfscheiding diendetussen ons huis en de buren met donderend

geraas in het water vallen. Kort daarop werdenwe opgeschrikt door gebons op de raamluiken(de Z.g. blinden) waarbij er geroepen werd dathet water weer terugkwam. In de kortst moge-lijke tijd stond ik met mijn ouders benedentot aan mijn enkels in het ijskoude water. Mijnvader is begonnen met het evacueren van tweevan mijn zussendie op de zolder sliepen.

Water op het pad

Samen met mijn ouders en oudste zus heb-ben we toen zo veel mogelijk meubilair naarde hoger gelegen verdieping gebracht. Ookde nieuwe kachel stond ( zacht brandend) almet zijn poten in het water. Met veel moeitehebben wij toen deze brandende kachel naarboven gesjouwd.Het water steeg die nacht zo snel, dat ik binneneen half uur moest stoppen omdat ik toen altot borsthoogte in het water stond. Inmiddels,dreven onze mooi gepoetste zondagse schoe-nen, aardappels en diverse groenten geza-menlijk met de faecaliën welke uit de beerputomhoog gekomen waren rond in onze bene-denverdieping.

Bij het daglicht konden we zien dat ook onzekonijnen verdronken waren. Ook was ik bangdat mijn sierduiven, kort tevoren van een oomgekregen, het slachtoffer waren geworden. Zezaten in een stenen aanbouw van ons huis, datvoordien in gebruik geweest was als 'buiten-plee'. Ik had wat latjes tegen de muur bevestigdmet daarop losse zitplankjes. Die zijn achterafgezien de redding voor mijn duiven geweest.Of ze zeeziek geweest zijn weet ik niet, maar zijhadden het in ieder geval overleefd.Na die nacht is nog twee of drie getijen hetwater in huis gekomen. Het was een zootje enhet heeft heel veel werk en geld gekost omalles weer ne~es te krijgen.Als genoegdoening mochten mijn oudersgelukkig wel delen in de opbrengst van detoen in het leven geroepen landelijke actie"Beurzen open en dijken dicht".

Boven-Hardinxveld

Na de Ambachtschool mocht ik gaan werken.Mijn eerste werkgever was garage Rozaaan deParallelweg. Het gebouw was een Z.g. nissen-hut. Stromend water was er niet, dus het gaatjein een lekke band werd opgespoord door opje buik aan de Giessenkant te gaan liggen endaar te markeren. Het was hard werken gebla-zen. Doorsmeren en olie verversen was eenterugkerende bezigheid met als uitschieter dezaterdag voor de vrachtwagens. Als het op deterugweg naar huis regende kon ik heel goedzonder regenpak fietsen, want mijn overall wasdoor al de vettigheid waterdicht geworden.Een pneumatische installatie was er ook nogniet. Het op druk brengen van het zwaregroene Caltex vet gebeurde door het pompen

27

met de plunjer die in het deksel van het vetvatgemonteerd was.Liggend op een plankje onder de vrachtwagenwas voor mij de gewone werkplek.Behalve auto's werden er ook fietsen gerepa-reerd. Buiten de garage, gerund door HannesRoza, waren er nog de broers JooP, die de rij-school runde, Leen, die het taxigebeuren onderzijn hoede had en Arie die, toen ik er werkte,onder militaire dienst was. Ik had het niet

slecht naar mijn zin, al moest ik hard werken.Ik heb daar in een korte periode veel geleerd.Ook mijn eerste autoritje heb ik daar gemaakt,wat echter niet erg succesvolverliep.Door mijn werk had ik uiteraard wel een bee~egeleerd wat een koppeling, gas en rempedaalwas, maar bediend had ik dat nog nooit. Opeen dag echter stond er een mooi oud modelFord van een van de klanten zodanig gepar-keerd, dat de vrachtwagen van een andereklant niet de garage in kon. De chauffeur wistmij ervan te overtuigen dat ik best de des-betreffende Ford weg zou kunnen rijden enomdat ik dat zelf eigenlijk ook wel vond, hebik toen de stoute schoenen maar aangetrok-ken en de motor gestart en de versnelling inz'n achteruit gezet. Helaas had ik geen stouteschoenen aan, maar stoute klompen die vanhet rempedaal afgleden zo op het gaspedaal,dat resulteerde in een kapot achterlicht van deFord, een lachende vrachtwagenchauffeur eneen enorm bang leerlingmonteurtje.

GENEALOGIEArie Koorevaar

Het is gebruikelijk om in iedere uitgave vanhet Mededelingenblad een kwartierstaat ofeen parenteel op te nemen. Het is niet vooriedereen duidelijk wat ons uitgangspunt is. Wijpubliceren altijd zes generaties. Soms zijn ermeer bekend en soms zijn de eerste nog nietbekend. Daarom doen wij altijd de oproep:IIWie helpt ons verder?1IWij kiezen een familienaam en een persoon metdie naam, met de bedoeling om van deze naamzoveel mogelijk gegevens binnen te krijgen enop deze manier ons bestand uit te breiden. Alshet mogelijk is, beginnen we met een persoon

28

Na terugkomst van Hannes, die uiteraard ookin het geheel niet blij was met door mij uit-gehaalde capriolen, hebben we het achterlichtmet rood papier weer wat opgeknapt. Toenmoest echter de eigenaar van de Ford nogkomen. Gelukkig viel dat alles mee omdat dezepersoon mij op mijn schouder klopte met degeruststellende woorden: IIGeeft niks joh, wantik heb net een nieuwe auto besteld.1I

Omdat ik eigenlijk toch liever verder wilde kij-ken naar wat er zoal in de wereld te koop was,vroeg ik mijn ouders toestemming om naarzee te mogen. Dit vonden zij echter maar niks,maar de binnenvaart, vooruit dan maar.Toen was ook mijn jeugd voorbij en begon hetechte leven.

Een vraag van de redactie van hetMededelingenbladG. Kraaijeveld herinnert zich nog veel winkelsen bedrijfjes die in de jaren 40/50 te vindenwaren in Boven-Hardinxveld. Nu speelt de His-torische Vereniging met de gedachte om eenpublicatie te schrijven met als onderwerp 'Dewinkels van Boven-Hardinxveld' of IIDe BuurtIl.

Zijn er lezers onder u die over dit onderwerpnog meer weten te vertellen of foto's e.d. inhun bezit hebben, dan kunt u de HistorischeVereniging benaderen. Wij zullen het zeer opprijs stellen!

die bij meerdere mensen bekend is, bijvoor-beeld vanwege zijn beroep of zijn verdienstevoor het dorpsleven.Wij bespreken dit met debetrokken persoon of zijn naastefamilie.We gaan vanaf heden ook datgene wat wepubliceren eerst aan de persoon of zijn familieter controle voorleggen. Tevens gaan wij ookde BRON vermelden. Mocht er onverhoopttoch een fou~e ingeslopen zijn, dan verzoekenwij u dat alsnog te melden.

Deze keer beginnen we met een onderwerpdat in de volgende edities wordt vervolgd. We

schenken aandacht aan de joodse bewonersvan Hardinxveld en Giessendam onder de titel:

"Onze Joodse dorpsgenotenin het verleden"

Het is alweer enkele jaren geleden dat ik eenartikel heb gelezen over het joodse leven aande Merwede. Het viel mij op dat de namen vansommige families helemaal niet joods waren,zoals Van der Giessen en De Vries. Dat deed

mij denken aan namen die gewoon in onzedorpen voorkomen. Een heel bekende Gies-sendammer was jacob de Vries [1850 tot 1906]Hij nam na het vertrek van de laatste rabbijnnaar Hildesheim in Duitsland zijn taken zoveelmogelijk over, tot hij op zaterdag 7 April 1906plotseling is overleden. jacob was een zoonvan Heijmen Eliaszn.de Vries en Kaatje jacobaPakkert. jacob was gehuwd met Louisa NathanFrank. (Wordt vervolgd)

Bron: Gegevens uit het blad 'Vrede over Israel'april 1999, van Bart Wallet en uit het Gemeen-tearchief van Gorinchem [heer Van Dijk]

OPROEP!

Wie zijn de ouders van Willemijntje [Willempje]van der Plas,geboren 29-3-1716 in Hardinxvelden gehuwd in Dordrecht op 31-5-1744. Graagmet gegevens van haar ouders. Zij huwde metene Euser [Oser] mogelijk uit Duitsland.

De kwartierstaat is deze keer van Cornelis Adri-

aanse uit een familie van hoepmakers. Hij wasenige jaren terug regelmatig te zien in MuseumDe Koperen Knop als hoepmaker. Nu woontAdriaanse in zorgcentrum Pedaja.

Zes generaties van Cornelis Adriaanse, met toe-stemming van Mevrouw Tromp-Adriaanse.

(ome/isAdriaanse

29

KWARTIERSTAAT VAN CORNELIS ADRIAANSE

Generatie 1 (kwartierdrager)1 CornelisAdriaanse,geboren op woensdag 26

juni 1918 in Giessendam.Cornelis trouwde,28 jaar oud, op vrijdag 8 november 1946 inHardinxveld met Pieternella Gerri~e Boog-aard, 28 jaar oud. Pieternella is geboren opmaandag 19 augustus 1918 in Hardinxveld,dochter van CornelisBoogaard en Bar~eVlot.Pieternellais overleden op vrijdag 29 oktober1993 in Sliedrecht,75 jaar oud.

Generatie 2 ( ouders )2 Cornelis Adriaanse, geboren op donderdag

27 augustus 1885 in Giessendam. Cornelisis overleden op vrijdag 9 september 1977in Hardinxveld- Giessendam, 92 jaar oud.Beroep: werkmanHij trouwde, 24 jaar oud, op donder-dag 26 mei 1910 in Giessendam met de22-jarige

3 Anna Huisman, geboren op donderdag27 oktober 1887 in Giessendam. Anna is

overleden op zaterdag 8 december 1973in Hardinxveld- Giessendam, 86 jaar oud.

Generatie 3 ( grootouders )4 Adriaan Leendert Adriaanse, geboren op

woensdag 27 augustus 1856 in Sliedrecht.Adriaan is overleden op zaterdag 13 juli1889 in Giessendam, 32 jaar oud.Beroep: werkmanHij trouwde, 24 jaar oud, op zaterdag9 oktober 1880 in Giessendam met de

23-jarige5 Maaike Bongen, geboren op donderdag

23 juli 1857 in Giessendam. Maaike isoverleden op woensdag 3 oktober 1900 inGiessendam, 43 jaar oud.

6 jacob Huisman, geboren op zaterdag 8juni 1861 in Giessendam. jacob is overle-den op zaterdag 29 april 1911 in Giessen-dam, 49 jaar oud.Beroep: arbeiderHij trouwde, 24 jaar oud, op donderdag19 november 1885 in Giessendam met de

24-jarige7 jannigje Hoeflaak, geboren op maandag 2

september 1861 in Giessendam. jannigje isoverleden op dinsdag 13 oktober 1914 inGiessendam, 53 jaar oud.

30

Generatie 4 ( overgrootouders )8 Adriaan Adriaanse, geboren op zaterdag

17 januari 1824 in Papendrecht. Adriaan isoverleden op zondag 16 oktober 1887 inSliedrecht, 63 jaar oud.Hij trouwde, 23 jaar oud, op zaterdag 22mei 1847 in Papendrecht met de 18-jarige

9 Niesje de Groot, geboren op zondag 4januari 1829 in Papendrecht. Niesje isoverleden op woensdag 22 januari 1908in Sliedrecht, 79 jaar oud.

10 Cornelis Bongen, geboren op maandag17 maart 1817 in Giessendam. Cornelis

is overleden op dinsdag 8 maart 1892 inGiessendam, 74 jaar oud.Hij trouwde, 28 jaar oud, op vrijdag 9 mei1845 in Giessendam met de 26-jarige

11 Lijntje van Wijngaarden, geboren op dins-dag 1 december 1818 in Giessendam. Lijn-tje is overleden op donderdag 24 decem-ber 1903 in Giessendam, 85 jaar oud.

12 Arie Huisman, geboren op donderdag 23oktober 1828 in Giessendam. Arie is over-

leden op dinsdag 15 februari 1887 in Gies-sendam, 58 jaar oud.Beroep: werkmanHij trouwde, 24 jaar oud, op donderdag 26mei 1853 in Giessendammet de 25-jarige

13 Grie~e Kamsteeg, geboren op dinsdag 11september 1827 in Giessendam. Grietje isoverleden op dinsdag 22 januari 1901 inGiessendam, 73 jaar oud.

14 Koen Hoeflaak, geboren op zaterdag 13juni 1835 in Giessendam. Koen is overle-den op donderdag 4 november 1880 inHardinxveld, 45 jaar oud.Beroep: arbeiderHij trouwde (2), 40 jaar oud, op donder-dag 1 juni 1876 in Hardinxveld met Bartjeden Breejen (1834-1888), 41 jaar oud.Hij trouwde (1), 25 jaar oud, op vrijdag2 november 1860 in Giessendam met de

22-jarige15 Anna de Keijzer, geboren op zaterdag 22

september 1838 in Giessendam. Anna isoverleden op zondag 23 mei 1875 in Gies-sendam, 36 jaar oud.

Generatie 5 ( betovergrootouders )16 Maarten Adriaanse, geboren op vrijdag 13

september 1793 in Bleskensgraaf. Maartenis overleden op maandag 7 februari 1887in Sliedrecht, 93 jaar oud.Hij trouwde, 23 jaar oud, op donderdag16 januari 1817 in Bleskensgraaf met de24-jarige

17 Lijntje Adriaansdr. Snel, geboren op don-derdag 21 juni 1792 in Ottoland. Lijn~e isoverleden op zondag 10 juni 1855 in Slie-drecht, 62 jaar oud.

18 jan de Groot, geboren in 1775 in Dubbel-dam.

Hij trouwde, 50 of 51 jaar oud, op zater-dag 8 juli 1826 in Papendrecht met de47-jarige

19 Lena Boterbloem, geboren op maandag 4januari 1779 in Sliedrecht.

20 Herman Bongen, geboren omstreeks 1772.Herman is overleden op vrijdag 22 januari1858 in Giessendam,ongeveer 86 jaar oud.Hij trouwde, ongeveer 28 jaar oud, In1800 met de ongeveer 18-jarige

21 Aaltje Teunisdr jansen, geboren omstreeks1782 in Alblasserdam. Aaltje is overledenop dinsdag 22 mei 1855 in Giessendam,ongeveer 73 jaar oud.

22 Cornelis Corneliszn van Wijngaarden. Hij isgedoopt op zondag 31 december 1786 inNeder Hardinxveld. Cornelis is overledenop woensdag 3 september 1862 in Gies-sendam, 75 jaar oud.Beroep: arbeiderHij trouwde (1), 25 jaar oud, op vrijdag2 oktober 1812 in Giessendam met AagjeHendriksdr de jong (1785-1832), 26 jaaroud.

Hij trouwde (2), 27 jaar oud, op zaterdag24 december 1814 in Giessendam met de

27-jarige23 Marijke Cornelisdr Brandwijk, geboren

op zondag 4 februari 1787 in Sliedrecht.Marijke is overleden op zaterdag 11 okto-ber 1862 in Giessendam, 75 jaar oud.

24 jacob Gielszn Huisman. Hij is gedoopt opzondag 13 september 1778 in Neder Har-dinxveld. jacob is overleden op dinsdag 2mei 1854 in Giessendam, 75 jaar oud.Hij trouwde, 31 jaar oud, op zondag 26november 1809 in Giessendam met de

23-jarige

25 Lijsbeth Pietersdr de Keijzer. Zij is gedooptop zondag 16 juli 1786 in Neder Hardinx-veld. Lijsbeth is overleden op woensdag22 april 1863 in Giessendam, 76 jaar oud.

26 jan Herbertszn Kamsteeg, geboren op zon-dag 24 april 1803 in Giessendam. jan isoverleden op zaterdag 25 september 1852in Giessendam, 49 jaar oud.Beroep: arbeiderHij trouwde, 23 jaar oud, op donder-dag 19 april 1827 in Giessendam met de18-jarige

27 Marigje Ariesdr van Houwelingen, gebo-ren op woensdag 30 november 1808 inGiessendam. Marigje is overleden op zater-dag 19 april 1879 in Giessendam, 70 jaaroud.

28 Bart janszn Hoeflaak, geboren omstreeks1801 in Schelluinen. Bart is overleden opmaandag 14 april 1845 in Giessendam,ongeveer 44 jaar oud.Beroep: werkmanHij trouwde, ongeveer 31 jaar oud, opdonderdag 1 november 1832 in Giessen-dam met de 25-jarige

29 Pieternella Brandwijk, geboren op dinsdag2 december 1806 in Hardinxveld. Pieter-

nelIa is overleden op maandag 30 decem-ber 1889 in Giessendam, 83 jaar oud.

30 jan Pieterszn de Keijzer. Hij is gedoopt opzondag 15 februari 1784 in Neder Har-dinxveld. jan is overleden op zondag 11januari 1852 in Giessendam, 67 jaar oud.Hij is weduwnaar van Willemijntje Corne-lisdr Burger (± 1780-1828), met wie hijtrouwde (1), 20 jaar oud, op zondag 6 mei1804 in Giessendam.

Hij trouwde (2), 48 jaar oud, op donder-dag 27 september 1832 in Giessendammet de 35-jarige

31 Neeltje Kraaijeveld, geboren op zaterdag11 februari 1797 in Giessendam. Neel~e isoverleden op dinsdag 4 mei 1875 in Gies-sendam, 78 jaar oud.

Generatie 6 ( oudouders )32 Cornelis Adriaanse, geboren op zaterdag

16 november 1743 in Bleskensgraaf. Cor-nelis is overleden op maandag 7 okto-ber 1822, 78 jaar oud. Hij trouwde (2),

31

50 jaar oud, op donderdag 4 september1794 in Giessendam met Maria van Zuijlen(1762-1849), 32 jaar oud.Hij trouwde (1), 41 jaar oud, op zondag 13maart 1785 in Giessendam met de 39 of

40-jarige33 Marigje Vlot, geboren in 1745 in Giessen-

dam. Marigje is overleden op dinsdag 24september 1793 in Giessendam, 47 of 48jaar oud.

40 Nn Bongen, geboren in 1750 in Giessen-dam.

Hij trouwde, 19 of 20 jaar oud, in 1770 inGiessendam met de 19 of 20-jarige

41 NN, geboren in 1750.42 Teunis Jansen.

Hij trouwde in oktober 1781 in Giessen-dam met de 22-jarige

43 Cornelia Pietersdr van Wijngaarden. Zijis gedoopt op zondag 14 januari 1759 inNeder Hardinxveld.

44 Cornelis Corneliszn van Wijngaarden. Cor-nelis is overleden op woensdag 28 juli1802 in Giessendam.

Hij trouwde op vrijdag 9 september 1785in Giessendam met de 20-jarige

45 Marigje Cornelisdr van der Wal. Zij isgedoopt op zondag 8 september 1765 inNeder Hardinxveld. Marigje is overledenop zaterdag 3 februari 1810 in Giessen-dam, 44 jaar oud.

46 Cornelis Brandwijk.Hij trouwde vóór 1790 met

47 Jokkelijn~e van Genderen. Jokkelijntje isoverleden op donderdag 26 augustus1790 in Sliedrecht.

48 Giel Ariensz Huisman, geboren in Giessen-dam. Giel is overleden op vrijdag 14 ja-nuari 1803.

Hij trouwde in 1765 met49. Pietertje Pietersdr Verkaaik.50 Pieter Janszn de Keijzer. Hij is gedoopt op

zondag 12 december 1756 in Neder Har-dinxveld. Pieter is overleden op woensdag3 juli 1833 in Giessendam, 76 jaar oud.Hij trouwde (2), 43 jaar oud, op zondag 7december 1800 in Giessendam met Neel-

tje Cornelisdr Kamsteeg (1766-1824), 34jaar oud.Hij trouwde (1), 26 of 27 jaar oud, in 1783

32

met

51 Jannigje Scheer.52 Herbert Kamsteeg, geboren omstreeks

1768. Herbert is overleden op donderdag19 maart 1840 in Giessendam, ongeveer72 jaar oud.Hij trouwde, ongeveer 34 jaar oud, opwoensdag 24 november 1802 in Giessen-dam met de 28-jarige

53 Grietje Jansdr de Kluijver. Zij is gedoopt opzondag 24 juli 1774 in Neder Hardinxveld.Grietje is overleden op zaterdag 3 septem-ber 1808 in Giessendam, 34 jaar oud.

54 Arij Klaaszn van Houwelingell. Hij isgedoopt op zondag 21 juli 1765 in NederHardinxveld. Arij is overleden op zaterdag20 juli 1811 in Hardinxveld, 45 jaar oud.Hij begon een relatie (1) met JannigjeJansdr Nederlof (1770-1852).Hij trouwde (2), 27 jaar oud, op woensdag21 november 1792 in Giessen Oudekerkmet

55 Jannigje Nederlof.56 Jan Hoeflaak, geboren omstreeks 1755 in

Laag Blokland. Jan is overleden op don-derdag 27 augustus 1829 in Hardinxveld,ongeveer 74 jaar oud.Beroep: arbeiderHij trouwde, ongeveer 35 jaar oud, in1790 met de ongeveer 27-jarige

57 Adriana van Noordenne, geborenomstreeks 1763 in Nieuwland. Adriana is

overleden op dinsdag 22 maart 1853 inHardinxveld, ongeveer 90 jaar oud.

58 Koen Corneliszn Brandwijk, geboren opzondag 19 januari 1777 in Giessen Oude-kerk. Koen is overleden op maandag 9februari 1852 in Giessen Oudekerk, 75jaar oud. Hij trouwde (2), 31 jaar oud,op maandag 26 december 1808 in Gies-sen Oudekerk met Elisabeth van Mourik

(± 1777-1820), ongeveer 31 jaar oud. Hijtrouwde (3), 44 jaar oud, op maandag 9april 1821 in Giessendammet Ariaantje vanEck(geb. ± 1784), ongeveer 37 jaar oud.Hij trouwde (1), 23 jaar oud, op zaterdag22 maart 1800 in Giessendam met de

ongeveer 32-jarige59 Geertruij Kamsteeg, geboren omstreeks

1768. Geertruij is overleden op zondag 5

juli 1807 in Giessendam, ongeveer 39 jaaroud.

60 Pieter janszn de Keijzer (dezelfde als 50).Hij trouwde (1), 26 of 27 jaar oud, in 1783met

61 jannigje Scheer (dezelfde als 51).63 Anna Kraaijeveld.

Gegenereerd met Aldfaer versie 4.0.5 op08-09-2008 16:24

RIETDEKKERS VAN GIESSENDAMPiet Boer

Riet en wilgenhout zijn in deze waterrijke streekaltijd ruim voorradig geweest. Vandaar ook datde eerste bewoners van de Alblasserwaard hun

hu~es bouwden van slieten en riet. Deze hutjeswerden steeds verbeterd en zo ontstonden de

rietenbuurten in Den Bout en langs het Kanaalvan Steenenhoek. De daken en de constructies

werden verbeterd. En hier ergens is het beroeprietdekker ontstaan. Riet werd in eerste instan-

tie plat op het dak gelegd in één dikke laag.Later ging men het binden en met de stop-pels naar beneden laag voor laag vastbindenen schuin opkloppen. Een laag riet wordt opde riet(pan)latten uitgespreid waarna er eengarde over gelegd wordt. En vervolgens om depanlat en de garde stevig vast gebonden. Ditsteeds weer herhalend bereikt men de nok. De

nok afwerking wordt hier gedaan met gebak-ken rietvorsten. In andere streken werden plag-gen, vlechtwerk van stro of cement gebruikt.

Het binden gebeurde heel vroeger met zgn.ropen, samen gedraaide biezen, waarmee hetriet op het dak werd vast "genaaid". Hiervoor

waren twee mensen nodig één binnen en éénbuiten. Later werd het binden gedaan met wil-gen teen en weer later met ijzerdraad. Met eengoot en een naald werd de teen of de draadonder de panlat door gehaald en aan de bovenkant op de garde vastgezet. De garde bestondook lange tijd uit een wilgenlat en werd latervervangen door een dikke ijzerdraad.

Mijn overgrootvader, Paulus Boer geboren in1863 in Gouderak (bij Gouda) zoon van riet-dekker Pieter Boer (1830), kwam in 1888 naarHendrik Ido Ambacht. Hij werd daar klompen-makersknecht. Hij trouwde daar met Adrianavan der Leer, de dochter van de klompenma-kersbaas, die toen al overleden was, en zettehet bedrijf voort. Op 11 maart 1898 kwamenze met het hele gezin naar Giessendam en werdBoer ingeschreven als rietdekker. Het echtpaarkreeg vier kinderen. jacoba Batje, geboren 11

33

juni 1892, zij had een winkel~e in Giessendam;Janna Hendrika geboren 10 augustus 1893, zijtrouwde met Jacob Verhoeven, politieagent inSliedrecht; Pieter, mijn opa, geboren 22 augus-tus 1895; allemaal geboren in Hendrik IdoAmbacht. Op 29 maart 1902 werd het vierdekind geboren, Gijsje. Zij trouwde met Willemden Breejen, schilder. In 1906 kwam zijn 90jarige stief- grootmoeder Aaltje van Offeren bijze inwonen. Zij was vijf keer getrouwd en ééndaarvan was Paulus Knor, de opa waar hij ooknaar vernoemd was, de vader van zijn moe-der. Paulus kocht in 1907 het huis en erf, Bui-tendams 443 en hier was het bedrijf dan ookbijna 90 jaar gevestigd. Pau Boer overleed 9november 1937. Nadat opa Pieter Boer in 1918uit militaire dienst kwam, zetten zij het bedrijf"voor gezamenlijke rekening" voort onder denaam P. Boer en zn. Hij had toen 3 jaar indienst gezeten tijdens de eerste Wereldoorlog1914-1918. Hij was ingekwartierd bij Lau Cor-nelisse in Serooskerke op Walcheren en heeftin die periode veel houtsnijwerk gemaakt. Hijtrouwde 31 mei 1919 met Gijsje Visser uit Slie-drecht. De schuur van het ouderlijke huis werdomgebouwd tot woning en daar hebben zehun hele leven gewoond. Ze kregen vier kin-deren waar van er drie vroeg zijn overleden.De oudste was mijn vader, Paulus (Pau, naarzijn opa vernoemd), geboren 30 juni 1920;nummer twee was Marina (Rina) geboren 22juli 1922. Zij trouwde met Marius Boogaard;Adriana (Adri) geboren 15 november 1924. Zijoverleed op zevenjarige leeftijd aan hersen-vliesontsteking; Maria (Rie) geboren 1 februari1929. Zij overleed 23 januari 1947 (18 jaar)

aan gewrichtsreuma.Opa kreeg in 1959een hartaanval enmocht het dak niet

meer op. Hij maak-te toen rietmatten

op de zolder vande schuur en legdemateriaal en gereed-schap gereed voorde volgende dag.Vanaf die tijd gingpa alleen op karwei.Hij was inmiddels

34

getrouwd met Janna Lemmen uit Sliedrecht enze hadden drie kinderen: Ria 1949, Janneke1950 en ik (Piet), 1955. In 1965 werd Paulageboren. Opa had het huis en terrein geërfdtoen zijn moeder overleed. En pa kreeg in1973 het eigendom weer van opa.

Hun rayon, zoals ze dat altijd noemden, liepvanaf Den Bout in Hardinxveld via de Rivierdijkover Giessendam en Sliedrecht naar de Hoek

in Papendrecht. En Giessen-Oudekerk vanaf detoren tot de Dam in Giessendam. Ook Wijn-gaarden behoorde gedeeltelijk tot hun werkgebied. Deze klussen bereikten ze meestal opde fiets, soms door het weiland of graskade(Wijngaarden) of lopend met de kruiwagen.Zo liepen ze samen met twee kruiwagens somstot voorbij Baanhoek. Bij de Boslaan werd altijdeven uitgerust. Later schafte pa een bakfietsaan en ging het vervoer van materialen gemak-kelijker. Ook had hij intussen een bromfietsaangeschaft en ook de bakfiets werd omgeruildvoor een gemotoriseerde vorm. Bij grote klus-sen werd vaak de hulp ingeroepen van collega-rietdekkers en andersom hielpen ze de collega'sweer met een grotere klus. Directe contactenop dit vlak waren: Job Versluis uit Giessenburg;Kees Zanen uit Hoornaar; Ad van der Sijde uitDubbeldam. En de laatste jaren deed pa veelsamen met Jan van Mourik uit Groot-Ammersen Kees van Kleef uit Meerkerk. Met Ad van

der Sijde deed hij veel werk in Dordrecht o.a.de villa's aan de Oranjelaan. Met Kees Zanenen Job Versluis deden ze grote klussen voor-namelijk langs de Giessen. Ook Papendrechthad vroeger zijn eigen rietdekker, Piet Korpo-raal geboren 18 februari 1881 te Papendrecht.Deze woonde aan de Hogendijk in de buurtvan Piet van Hemert. Hij vertrok in 1934 uit

COUDA. aee Ja.fluar1

Rijnstraat 53371 ST Hardinxveld-Giessendam

0184-616464, piet.boer@zonnet.nl

Ik was inmiddels begonnen de wetenswaar-digheden van het bedrijf en de familie op teschrijven en vast te leggen voor het nageslacht.Hij heeft mij, zelfs op zijn ziekbed, nog veelverteld over klanten en gebeurtenissen. Ookheb ik al veel gegevens van de Historische Ver-eniging gekregen. Maar heeft u foto's, verha-len of andere informatie over mijn overgroot-vader, opa en vader of andere rietdekkers in destreek, zou u mij dat dan willen mailen, schrij-ven of vertellen? Bij voorbaat dank.

slechte tijd. Alles wat oud was werd gesloopt, enrieten daken waren uit de tijd. Vooral in Slie-drecht en Papendrecht is veel gesloopt. Sommi-ge gemeenten gaven zelfs subsidie om golfpla-ten over het rietendak te leggen. Zo veranderdeeen mooie oude boerderij in een gedrocht metgolfplaten dak. Pa kon zich daar veel later nogkwaad om maken. Ik heb altijd het idee gehadom rietdekker te worden, maar in 1970 toen ikvan school, kwam was het tij nog niet gekeerden ik ging ergens anders werken. En zo was pazijn opvolger voorgoed kwijt. Toen pa 65 werd,ging hij het rustiger aandoen en deed alleen deklusjes in de buurt en bij vaste klanten. Pawerdin 1988 suppoost bij het nieuwe museum "DeKoperen Knop" in Hardinxveld-Giessendam endeed vele jaren dienst. Per 31-12-1991werd hetbedrijf officieel opgeheven.Paulus Boer overleed 21 maart 2007.

N.V. RIETHA]f])EL v/h. E. PROSMANGOUDA HOUA"ND

!len lieer :P.lk>e;u Rht<l'akkeJ:" tee G1""senilam.l).~.t ,lAU N.V. ll1l'!THiHIDBL ,,]h. E. Pllt>SMAN

:1:..,1 • I

Papendrecht en opa nam waarschijn-lijk zijn klanten over. Hardinxveld hadheel vroeger ook zijn eigen rietdek-ker: (oen de Waal van Dijk. Geboren9 september 1862 te Hardinxveld.'"'o<Hij overleed 9-12-1926 en had geenopvolger dus de klanten kwamen naaropa en Marinus Verbaan. MarinusVerbaan was een zoon van GijsbertVerbaan en Adriana van Amersfoort.

Hij was geboren 21-2-1884 in eengezin van 14 kinderen waarvan hij alsenige volwassen werd. Zijn vader wasrietdekker maar overleed 1893 toen

Marinus 9 jaar oud was. Zijn moederwilde dat hij ook rietdekker werd en het bedrijfvoortzette. Zij vroeg aan opa Pau Boer of hijhem het vak wilde leren. En zo werd Marinus

knecht samen met opa Pieter. Later werkte hijvoor zichzelf. Misschien is dit de reden waaromPaulus boer in 1898 uit Hendrik Ido Ambachtnaar Giessendam kwam. Marinus werd in 1898

veertien jaar en kwam toen van school.Het riet werd betrokken van Janus Machielse uitHeukelum. Deze kwam, wanneer hij weer watriet gereed had staan, meestal op de zaterdagof zondag, lopend uit Heukelum om bij opaen oma op de koffie te komen en dan gelijk tevertellen dat hij weer riet gereed had staan. Hijliep daarna door naar Dordrecht, naar zijn zusen ging dezelfde dag nog terug naar Heukelum.Het riet werd dan vaak zaterdags opgehaaldmet een vrachtwagen van A. Nomen en bij deklant of thuis gelost. En ik mocht dan als kleinejongen mee. Ook Prosman uit Gouderak leverderiet. Dit riet werd meestal per schip door ArieKamsteeg in Buitendams afgeleverd. Prosmankwam dan persoonlijk afrekenen. Later werd rietbetrokken van Kranendonk uit Puttershoek en

de laatste jaren van Brasjenuit Heerde. Ook vankleine plaatselijke leveranciers werd riet en teenbetrokken, o.a. van Boogaard uit Sliedrecht,Dubbeldam uit Schelluinen, Huig de Graaf uitPapendrecht en L. de Borst voor latten enband(teen). In de crisisjarenwas het voor de riet-dekker ook geen pre~e. Klanten betaalden paslaat of soms geheel niet. Sommigen betaaldenin natura, kaas e.d., anderen moesten de spaar-potten van de kinderen aanspreken om de reke-ning te betalen. In de jaren zestig was weer een

35

RECENSIESA. Dubbeldam- van der Waal van Dijk

Griek & BliekRoei Mulder

'Griek en Bliek, een halve eeuw Grieken InGorinchem'.

ISBN 978-90-812135-2-3 Uitgegeven door deHistorische Vereniging Oud-Dordrecht

tot heden. Vooral in vroeger tijd was bierheel belangrijk voor de bevolking. Immers hetgewone water was niet echt gezond en vaakvervuild, maar bier was veilig om te drinken. Invroegere tijden zat er ook nog niet zoveel alco-hol in het bier.In de laatste hoofdstukken van dit boek wor-

den vooral de vele brouwerijen van de stadDordrecht belicht. Dat waren er nogal wat. Ophet plattegrondje achter in het boek tel ik er al68!

Het resultaat is dan ook een goed gedocumen-teerd boek over de rijke geschiedenis van deDordtse bierbrouwerijen.

ISBN 978-90-802405-9-9 Uitgegeven door deHistorische Kring Nieuwpoort

Weet je nog?Teus Korporaal

IINieuwpoortse en Langerakse handelaren,middenstanders envaklieden in 1950.

Toen geluk nog heelgewoon wasII, Deperiode rond 1950was een gouden tijdvoor de handel. De

gezinnen werdengroter en men wasminder mobiel. Dus

gebonden aan heteigen dorp. Het wasal snel lonend een

eigen bakkerij, slagerij of noem maar op in hetdorp te hebben.Nu ruim een halve eeuw later, is dit allesgeschiedenis. Het lezen van dit boek is zon-der twijfel een feest van herkenning, wanthet was niet alleen in de beschreven dor-

pen het geval, maar in veel plaatsen in deAlblasserwaard, Wie deze tijd niet meege-maakt heeft zal met bewondering de bijge-voegde foto's bekijken. Zulke kleine, kneu-terige winkeltjes komen nu niet meer voor!

Geen ISBNnummer. Uitgegeven als deel 22 vande Historische Reeks Oud-Gorcum Verkrijgbaarbij het Regionaal Stadsarchief, prijs € 7,50

Jaarboek 2007, Dordtse brouwerijen doorde eeuwen heen'Redactie: Herman A. van Duinen en Cees Esse-boom m.m.v. Irene Dewald

IIWater wordt een feest, zodra het bij debrouwer is geweestll•Zo luidt de ondertitel

van het jaarboek 2007uitgegeven door deHistorische VerenigingOud-Dordrecht.

Dit boek beschrijft hetmaken van het biervanaf de Sumeriërs

(5000 jaar geleden)

In 1962, toen er inNederland een grootgebrek ontstondaan arbeidskrachten,maakten we kennismet het fenomeen

'gastarbeider', In datjaar kwamen de eer-ste Grieken vanuit

België naar Gorin-chem om daar werk te vinden bij Betondak,een dochter van De Vries Robbé, in Arkel. Maarbinnen een half jaar waren er al achttien werk-nemers en dit aantal liep in de loop der jarenheel snel op. De fabriek zorgde voor huisves-ting in Hotel 'De Vijfheerenlanden',Dit boek behandelt de geschiedenis van deGrieken in Gorinchem vanaf 1962 tot heden.Vooral de verhalen van de geïnterviewde Grie-ken spreken zeer tot de verbeelding. Een pret-tig leesbaar boek over een onderwerp dat jeniet snel zou verwachten.

36

Ruth de Jong

Nederland is mensen-werk. Nederland heeft

een lange traditievan het aanpassen engrootschalig wijzigenvan het landschap.De oudste sporen vanmenselijk handelen zijnarcheologische sporen.Die zijn bij de meestemensen wel bekend.

Maar ook oude gebou-wen laten hun sporen zien van vroegere wijzi-gingen. Zelfs bij moderne woningen zien webij het aanbrengen van een nieuw behangetjede sporen van de eerdere behangsels. Jazeker,ook dit zijn sporen.De Stichting Open Monumentendag is er zoalsieder jaar weer uitstekend in geslaagd eenzeer toegankelijk boekje, op zakformaat uit tegeven. Een plezier om te lezen en te bezitten.

ISBN 90-806181-6-9 Uitgegeven door de Stich-ting Open Monumentendag, Herengracht 474,1017 CA Amsterdam. www.openmonumenten-dag.nl Prijs: € 7.50

Te verkrijgen bij de redactie Lek en Huibert

De Vereniging Historisch Lexmond en Hei-en Boeicop bestaat in 2008 10 jaar. Hoeweldit niet de reden was deze speciale uitgave telaten verschijnen was dit boekje wel een goedegelegenheid om het jubileum extra luister bijte zetten.De hoofdpersoon Frans de Jong (1876-1942)was een veelzijdig man. Hij heeft in Lexmondveel huizen ontworpen, was kassier van deCoöperatieve Boerenleenbank, ontvanger enopzichter van de gemeente en heeft bovendienin veel kranten gepubliceerd.Het resultaat geeft ons niet alleen een overzichtvan het leven en werk van Frans de Jong, maarook een goed beeld van de ontwikkeling vanhet dorp Lexmond en het leven in die tijd.

Lek en Huibert Kroniek. Frans de Jong.bouwer. bankier en publicistW. van Zijderveld

A.M. van Wp...fi!lden

FATALE At=GUNST

Oktober-razzia, Gorinchem 1944

Fatale afgunstRuth de Jong en A.M. van Weelden

Het thema voor 2008 van de Stichting OpenMonumentendag is dit jaar 'Sporen'. Nietalleen sporen in het landschap, maar sporen opelk denkbaar gebied.

SporenAnnet Pasveer

Op 3 en 4 oktober1944 werden in Gorin-chem door de Duitsebezetter 100 mannen

opgepakt. In het KampAmersfoort werden 40

van hen doorgestuurdnaar het concentratie-

kamp Neuengamme,waar zij door de ver-schrikkingen en ont-beringen bezweken.Slechts4 van hen keer-

den naar Gorinchem terug. Een groot deel vanhen was afkomstig uit de Gorcumse midden-stand. Hun namen waren aangeleverd door deGorinchemse NSB-ersen ook door de gewoneburgers. Afgunst was hierbij het hoofdmotief.Dit boek 'Fatale Afgunst' is bedoeld om dezegroep mannen te gedenken door persoonlijkeverhalen en de historische feiten naast elkaar te

zetten. Ik moet zeggen, dit is uitstekend gelukt.Door de verhalen van de overlevenden of hun

nabestaanden gaat deze periode van de oorlogleven. Het was voor mij erg treffend, dat terwijlik het boek las, het gedicht van Ida Gerhardt,dat over Gorcum in de oorlog gaat in mijngedachten opkwam. Het blijkt dat ik niet deenige was! Een prachtig uitgevoerd boek overeen niet zo mooi stuk oorlogsgeschiedenis vanGorinchem. De moeite waard om te lezen.

ISBN 978-90-813031-1-8 Uitgever HermanMuilwijk, Gorinchem.Te verkrijgen bij Boekhandel Cursief, Kruisstraat4, Gorinchem.

37

Wandeling over de Sliedrechtse 'Oude enNieuwe Uitbreiding'De jaren '50 in woord en beeldBas Lissenburg en Riens Lagewaard

WandelingO\E::r de Slierechl~

'Oude en Nieuwe Ujtbreidin~'

heid geven aande streekeigencu Itu urwaa rden

en hoopt zowelinwoners van deMerwedezone alslocale overhedenmeer te betrekken

bij het behoudvan die waarden.

'De Merwedezone

in bedrijf' bevatwandelroutes

langs karakteris-tieke dijklinten, interessante bedrijfsgebouwenen fraaie directeurvilla's.

Het boek is het elfde deel in de Groene Hart

in bedrijf reeks. Hier-in worden bedrijfstakkenbehandeld in het Groene Hart.

Te bestellen bij Stichting Groene Hart, postbus2074, 3440 DB Woerden. E-mail: contact@groenehart.info Prijs€ 10,00

In deze uitgave, een ver-volg op de 'Wandelinglangs de Sliedrechtsedijk', nodigt de schrijveru uit om mee te wande-len over de Sliedrechtse

Uitbreidingen gezien desituatie van het dorp mid-den jaren '50 van de 20eeeuw.

U zult verbaasd zijn overde veranderingen dieook hier hebben plaatsgevonden.Maar waar is dat niet het

geval?Dit 58 pagina's tellendeboek op A4 formaat isinteressant om te bekij-

Holland, Historisch TijdschriftCarin Gaemers en anderen

Kroniek, via S. de Ridder.E-mail: ridders@wanadoo.nl

Geen ISBN nummer. Uitgave van de HistorischeVereniging Zuid Holland

In 'De Merwedezone in bedrijf' wordt deopkomst van de scheepswerven, metaalnijver-heid en baggerindustrie in de dijkdorpen Kin-derdijk, Alblasserdam, Papendrecht, Sliedrechten Hardinxveld beschreven. Veel industrieel

erfgoed zoals oude bedrijfsgebouwen, arbei-derswoningen en directievilla's getuigen nogvan de begintijd van de industrialisatie vanNederland.

De tijd van Hollands Glorie.Dit boek wil met deze uitgave meer bekend-

Het resultaat van dit alles is een gebondenboek met bijbehorende CD. Voor degenen dieal bezig zijn met dit onderwerp een prima boekom er zich nog wat meer in te verdiepen.

Toen veertig jaar geleden de eerste editie vanHistorisch Tijdschrift Holland verscheen, hieldde geschiedwetenschap zich vooral bezig metpolitiek, oorlog, vorstenhuizen en markantepersonen. Maar één ding bleef in al die jarenonderbelicht. Dit was voor de jubilerende His-torische Vereniging Holland de reden om ditaspect, n.l. muziek, aan het licht te bren-gen. Dit heeft geresulteerd in een boek datde geschiedenis van muziek vanaf de vroeg-ste Middeleeuwen tot op de dag van van-daag beschrijft. Vroeger stond het maken vanmuziek met bijbehorende liederen vooral inhet teken van 'memento mori', dus gericht ophet leven na de dood, maar al snel verschenenook b.v. de 'geuzenliederen', deze als protesttegen de Spaanseoverheersing.Het boek gaat verder door de muziekgeschie-denis tot de dag van vandaag.

De Merwedezone in bedrijf, speurtochtenlangs industrieel erfgoedJoke Kramer

38

Sliedrecht 1954

Alle wijken van Sliedrecht in 1954

dagelijkse leven in het dorp: veel vrouwen diemet schorten om snel de straat opkwamen envaak schichtig weer verdwenen in hun stoep-woningen, kinderen op schoolpleinen en oudemannen langs de dijk. Later op de dag werdeen defilé van de Sliedrechtse verenigingenopgenomen.Op 29 en 30 november 1954 is de film in Slie-drecht vertoond in het C.J.M.V. gebouwenThalia.

Te verkrijgen bij Sliedrechts Museum, openwoensdag en zaterdag van 13.00- 17.00 uur,boekhandel De Waard en te bestellen via www.historie-siiedrecht. nI

A1Je wiJken van Sliedrecht in 195<:

SLIEDRECHT 1954

vd verschenen met dezea eli

Te ver rijgen bij Sliedrechts Museum, openwoensdag en zaterdag van 13.00-17.00 uur enboekhandel De Waard of te bestellen bij www.historie-sliedrecht.nl

Deze dvd bevat unie-ke beelden uit hetSliedrecht van 1954

op 18 juni en is uitge-bracht door Muziek-

vereniging Crescendoen de Historische Ver-

eniging Sliedrecht.Alle wijken, van Baan-hoek tot de Kaai, zijngefilmd. Je ziet het

8RUCCETJES ZIJN CULTUREEL ERFCOEDDick de Jong

Kenmerkend voor de Parallelweg en voor hetnoordelijk deel van de Koningin Wilhelmina-laan in Hardinxveld-Giessendam zijn de velebrugjes. Al meerdere malen is hier aandachtvoor gevraagd. Omdat het cultureel erfgoed is,dat in toenemende mate verdwijnt. Ooit warener op veel meer plaatsen in het dorp van dieaardige bruggetjes. Ook op de Nieuweweg,een deel van de Sluisweg, bijna de gehele

Koningin Wilhelminalaan en op nog veel meerplekken. Ze zijn ten prooi gevallen aan de tanddes tijds, maar vooral aan de welvaart.

Elders in Nederland worden brugjes zoveelmogelijk bewaard. In het Hollandse veenge-bied zijn tal van plaatsen op te noemen, waardeze met zorg worden omringd. Maar ook inNoord-Holland en in Groningen. Dat is goedvoor het totaalbeeld, fijn en gemakkelijk voorde eigenaren en prettig voor de plaatselijkeoverheid. Er hoeft niet meer elke keer te wor-den gediscussieerd als iemand iets wil. Hetbeleid staat vast en dat wordt uitgevoerd.Een dergelijk beleid past bij een bevolking dietrots is op zijn geschiedenis. En dat zijn we inNederland. Nog maar nauwelijks zijn we over-spoeld door de vele canons, of er ontstaat eennieuwe hype, de familiegeschiedenis. Terugkij-kend op onze eigen geschiedenis komen wealtijd weer terecht bij onze jeugd, waarin wesloo~e sprongen, of met een klomp met eenzeil~e in de sloot gingen varen. Over een plank

39

lopen, die over een sloot lag, was telkens weereen spannende bezigheid. Menigeen heeft datspelen rondom de sloten met een nat pak moe-ten bekopen. Binnenkort kan dat niet meer.We gooien sloten dicht om te voorkomen dater iemand invalt... Nog even, dan sluiten wewegen af, om te voorkomen dat er iemand ver-keersgevaar loopt...

Wij zijn wereldwijd bezig om ons zorgen temaken over de klimaatverandering. Niet tenonrechte. Als het water stijgt in de mate, zoalswordt verwacht, hebben we hier in Hardinx-veld-Giessendam een probleem. Als we niet denodige maatregelen nemen, krijgen we de situ-atie, waar we met elkaar in 1995 zo bang voorwaren. Dat we zouden overstromen. Tegen hetwater vechten we al zolang onze omgevingwordt bewoond. Sinds kort is in Museum De

Koperen Knop een permanente opstelling vanvondsten, gedaan bij de voorbereiding van deBetuweroute. Die vondsten werden gedaan opde helling van een donk. De bewoners in deprehistorie waren naar deze donk getrokkenom gevrijwaard te zijn van het water. Op diedonk woonden ze veilig.Toen millennia later, in de 10e eeuw na (hr.de huidige Alblasserwaard in ontginning werdgenomen, bouwde men de huizen op woon-

Nieuweweg

heuvels. We hebben dijken gebouwd, die wezeer frequent verhoogden en verzwaarden, omgevrijwaard te blijven van het water. In de eeu-wen daarna hebben we vele tientallen kerenkunnen ervaren dat het water toch over hetland kwam. Velen moesten vluchten. En als het

gebied weer droog was, werden maatregelengenomen om het een volgende keer te voorko-men. De sloten werden verbreed en verdiept.De greppels vernieuwd, de weteringen en vlie-ten op orde gebracht. Het water moest snelkunnen wegvloeien.

Om die reden waren er ook in de Hardinxveld-

se polder tal van sloten en andere wateringen.In de bebouwde omgeving bevonden die zichvooral tussen de weg en de bebouwing. Dat

Bruggelje bij het huis van devoorzitter.

40

was het beste voor een snelle afvoer van het

overtollige (regen)water. Om van de openbareweg naar de huizen te komen waren er brugjesnodig. Oorspronkelijk leken de meeste van diebrugjes op elkaar. Dezelfde kromming in hetdek, een vrijwel gelijke breedte en op elkaarlijkende open leuningen. Ze liggen er, zijn bij-zonder functioneel, maar vallen niet op. Hetoog wordt er niet door afgeleid. Vooral van-wege de eenvoudige eenheid.Maar toen kwam de auto. Maar de Parallel-

weg (of welke weg dan ook) was daar niet opberekend. De auto moest ergens in de bermworden geparkeerd, ietwat scheef hangend inhet talud. Dat vond menigeen niet prettig. Dieauto moest mee naar huis, de sloot over. Maarde bestaande bruggetjes waren daarvoor tesmal. En wellicht ook niet sterk genoeg. Er kwa-men brede sterke bruggen. Soms met murenals vestingen. Compleet met kantelen of kleinewachttorens. Het oude bruggetje verdween.

Werd na zoveel jaren trouwe dienst in elkaargeslagen. Voor hetzelfde geld (maar hoogst-waarschijnlijk voor veel minder) hadden wemet elkaar een brede variant bedacht van de

oude bestaande brug. Dat zou heel wat fraaierzijn geweest. Want al die nieuwe bruggen zijngaan opvallen. Zo erg dat ieders blik er doorwordt getrokken. Het mooie huis er achter, aande overkant van de sloot, valt er zelfs een beet-je door in het niet. Hoe lang zal het nog dureneer iemand op het idee komt om die slootmaar te dempen. Dat we daarmee de water-afvoer in gevaar brengen is niet van belang.Sterker nog: dat willen we niet geloven. Het zalwel niet zo'n vaart lopen ... Of is het toch zo datje geschiedenis kennen betekent dat je de toe-komst aan kunt?

Stichting Doprsbehoud

Hardinxveld-Giessendam

SINTERKLAAS KAPOENTJE?MAKKERS STAAKT UW WILD CERAAS?

Nu Sinterklaas weer gearriveerd is in ons kleinelandje en je overal de liedjes hoort schallen,bleef ik even stil staan bij de teksten die jegerijmd en ongerijmd ter ore komen.De officiële sinterklaasliteratuur zogezegd, zoals'Sinterklaas kapoentje' en 'Zie de maan schijntdoor de bomen'. Dat soort teksten. Om te

beginnen het vreemdste woord: 'kapoentje'.Geleerden zijn het erover eens dat de associ-atie met een gesneden haantje betekent datSinterklaas ontmand is. Wel een zeer krasse

maatregel om zijn celibataire status te garande-ren trouwens. Vroeger noemde men een lieve-heersbeestje ook kapoen~e; (rood schildje enrode mantel?)En Klaas Kapoen was een negentiende-eeuwse(fictieve)schavuit die notabene onder de guil-lotine eindigde. Wat de kindervriend daar-mee te maken heeft, is duister. Belangrijkeris echter dat "schoentje" rijmt op "kapoentje"zegt de encyclopedie. Ja, zo lust ik er nogeen paar. Pompoentje had zo ook gekund, ofKalkoentje. Verder: 'Hoor de wind waait doorde bomen, Hier in huis zelfs waait de wind.

Zou de goede Sint nog komen, nu hij 't weerzo lelijk vindt?' Overdrijven is ook een kunst.Misschien voelt men door de kieren wat kou,maar een door het huis waaiende wind wijsttoch op een orkaan en een verdwenen dak,een ontredderde staat, die de Sint allicht totontferming moet bewegen. Maar op hetzelfdemoment bezint de rijmer zich, want het slechteweer kan ook juist een reden vormen om niette komen. Betekent overigens 'nu hij 't weer zolelijk vindt' dat de goedheiligman van meningis dat het weer te slecht is of dat hij het slechtaantreft? Ik kies voor de laatste lezing, die ietsobjectiever klinkt en ons niet overlevert aan degrillige gevoelens van de Sint.Heel anders is dan weer het 'Zie de maan

schijnt door de bomen' dat meteorologischnogal afwijkt met het voorgaande lied. Hierkomt het lawaai niet van buiten, maar van bin-nen, uit onszelf. Het 'Makkers staakt uw wildgeraas' heb ik overigens nooit begrepen, wijzaten juist heel stil te wachten, niet als de los-geslagen bolsjewieken die je in dit lied voorje ziet. Eén van de grote Sint-Nicolaas -myste-

41

ries betreft de terugkeer van Sinterklaas naarSpanje. Hoewel daar over weinig geboekstaafdis, wordt toch algemeen aangenomen dat datmet dezelfde stoomboot gebeurt als bij zijnaankomst in Nederland, dat schip moet perslot van rekening ook terug. Maar nee, wathoren we: 'Misschien heeft u nog even tijd /Voordat u weer naar Spanje rijdt'. Hij rijdt dusnaar Spanje, op zijn schimmel neem ik aan enwie die boot dan terugbrengt blijft een raad-sel, zwarte Piet wellicht.o ja, die ook nog even, 'want al ben ik zwartals roet / ik meen het toch goed' is natuurlijk

een onverdraaglijk racistische opmerking, diewe maar moeten vergoelijken met de gedachtedat Piet zwart is door al die schoorstenen en

dus waarschijnlijk eerder van Noord-Italiaansedan van Moorse afkomst is. Overigens houdtde Sint niet erg van kritische vragen, geloof ik,zijn cliënten worden steeds als slaafs gehoor-zaam en genotzuchtig voorgesteld. Wat dataangaat lijkt het Oudhollandse gezegde ' Kin-deren die vragen worden overgeslagen' ookeen passend sinterklaasrijm.

Uit: Trouw december 2007, Rob Schouten

42

WIE. WAT. WAAR?

Ook deze keer weer een foto met onbekende

personen. Het is een foto uit het archief vanHet Kompas. Waarschijnlijk eind jaren vijftig ofzestig.In ieder geval weten we wel de plaats: aan het

Kanaal van Steenenhoek bij de vroegere Huib-jesbrug in Boven-Hardinxveld.Maar....wie zijn de vissende mannen? En waar-om staan ze er zo ne~es gekleed bij?Graag reacties naar de redactie.

WETENSWAARDICHEDENJ. F. Teeuw-van der Plas

Exposities in Museum De Koperen KnopDe exposities 'Datsiert je', 'Van Zoldergehaald', 'De School-dag' en 'Muziek inde kunst' trokken veelbezoekers. De 2genovember 2008 wordt

een nieuwe expositiegeopend: 'Steengoed'.

Kaart muziek in de kunst Deze zal tot 24 januari2009 te zien zijn.

Verder organiseert het museum diverse leukeactiviteiten op het gebied van kunst, muziek,workshops enz. Houdt de regionale weekbla-

den bij de hand; daarin kunt u alles lezen, ookde activiteiten van onze Historische Vereniging.

De Mini-Mauwerd

Wie ooit dacht dat de streektaal geen vol-waardige taal is, heeft het mis. De StichtingStreektaal Alblasserwaard & Vijfheerenlandenboert goed. De streektaalmiddagen wordendruk bezocht en dit najaar was het op 31 okto-ber een gezellige avond in Het Bruisend Hartin Hoornaar. -

Een voorleeswedstrijd in het dialect van jestreek was een van de programmaonderdelen.Meer dan 300 bezoekers waren aanwezig. Ookveel jeugd en dat is bijzonder.

43

Documenten

De heer Heijkoop gaf oude documenten endiploma's uit zijn privéleven.

Lektuurbak

Een bijzondere lektuurbak met ingebrandenationale en Giessendamse heraldieke motie-

ven werd ons door een plaatselijke antiquairaangeboden. Omdat het toch wel een unica is,hebben we dit aangekocht.

Houten blokpuzzelDe gekregen blokpuzzel van de heer Sandervan Beuzekom (met originele plaatjes) staat alte pronken in de Sinterklaasgetinte etalage vanhet HIC.

Naaimachine

De heer Den Breejen gaf een goed geoliedeSinger naaimachine

ArcheologieboekenOud-voorzitter Van Vliet maakte zijn boeken-kast wat leger en schonk de vereniging 20archeologieboeken .

Alle gevers hartelijk dank!

46

Vacature

Vanwege een vacature in ons bestuur zijn wij

op zoek naar een enthousiaste teamgenoot

met belangstelling voor de plaatselijke historie.

De werkzaamhedenc:binnen het bestuur kunnen

in onderling overleg worden geregeld.

De bestuursvergaderingen, altijd zeer gezel-

lig, vinden maandelijks plaats in ons HistorischInformatie Centrum in de Peulenstraat.

Voor nadere informatie kunt u zich wenden tot

het secretariaat.

Het bestuur

47

48

UITGAVEN VAN DE HISTORISCHE VERENIGING:

1. Buitendams 4 (1778-1978) € 2,252. Molens van Hardinxveld-Giessendam............................................................... .. € 3,853. Den Eendenbout (opgraving in een woonheuvel)................................................ € 3,854. Het stoomgemaal............................................... uitverkocht5. Makelaars van Hardinxveld-Giessendam............................................................. € 3,856. Buitendams 118 (Giessendamse boerderij) uitverkocht7. 700 jaar Dam..................................................... € 3,208. Parlevinkers.............................................................................. uitverkocht9. Rondom de Giessen......... uitverkocht

10. Swetstabak en daar blijf ik bij............................................................................ € 6,6011. Hardinxveld en Giessendam in de Franse Tijd..................................................... € 5,6512. Café SchaIk........................................................................................................ € 5,6513. 100 jaar boemelen........................................................................... uitverkocht14. De Hongerwinter.................... € 6,6015. De Hennepteelt.. € 4,4016. Het kleine monument in Hardinxveld-Giessendam.............................................. € 5,4517. Dijken en doorbraken........................................................................ uitverkocht18. Aan d'n dijk................................................................................. uitverkocht19. Gemeentehuizen van Hardinxveld-Giessendam................................................... € 2,2520. levers tussen Kaoi en Kloeve deel 1................................................... uitverkocht21. Aart van Bennekum, kunstenaar......................................................................... € 6,8022. Herinneringen aan oorlogstijd....................................................................................................... uitverkocht23. 100 jaar Nederlandse Protestantenbond.............................................................. uitverkocht24. levers tussen Kaoi en Kloeve, deel 11.................................................................. € 6,8025. Uit de pen van tante........................................................................................... € 6,8026. De watersnood van 1953..................................................................... uitverkocht27. Schuttevaer en Binnenvaart................................. uitverkocht28. De Crisisjaren in Hardinxveld en Giessendam.................................................................................. uitverkocht29. Vrouwenrecht en liberalisme aan de Merwedijk................................................. € 6,6030. De 50ste mei................................................................. uitverkocht31. De samenvoeging van Giessendam en Hardinxveld............................................ € 8,8532. C. Baardman, de schrijver en zijn werk.............................................................. € 7,9533. Het Langeveer.. . € 6,6034. De Indiëgangers........................................................ € 12,5035. 1899-1999 Nieuws van honderd jaar geleden..................................................... € 6,8036. De Peulenstraat in 1950 '" uitverkocht37. Groeten uit Giessendam..................................................................................... € 8,2538. De historie van het pand Buitendams 4................................................ € 6,5039. Nievers was den dijk echt recht...................................................................................................... € 9,2040. Groeten uit Boven-Hardinxveld......................................................... € 8.9041. Kleine zaken van een kleine kerk, Gereformeerden in Hardinxveld.................................................... € 9,8042. Groeten uit Beneden-Hardinxveld.................................................... € 8,90

Het Verleden Nu (fotoboek)............................................................................... € 11,35Buitendams huis-ter-om-op.. uitverkochtEen wandeling door Binnendams........................................................................ € 6,80Van Geslachte tot Geslacht (uitg. van de Herv. Kerk Giessendam en Neder-Hardinxveld) € 15,90Hard!nxveld en Gies~~nd~m, ~~mvissers- en hoepmakersdorpen naar industriegemeente..... uitverkochtHardmxveld en de riVierViSSeriJ............................................................................................. € 20,40Reobothschool 1860-1985..................................... uitverkochtVan hondekarren en hobbel bussen. uitverkochtAnders nog iets (neringdoenden en bedrijven)..................................................... € 2,25Dr. Aris Graftdijk, Photographie......................................................................... € 11,35Herberg De Zwaan.............................................................................................. € 15,90Onder ons gezeed.............. uitverkochtHet verhaal van de dijk....................................................................................................................... € 7,95Hoeke Doeme? .. € 7,95DVD dorpsfilm 1953 € 7,50Hardinxveld-Giessendam in de jaren 50 (nog te koop in Museum De Koperen Knop) € 15,00Gekleed in de Waard € 17,50

UITGAVEN VAN DE STICHTING DORPSBEHOUDVan boodschappen doen naar winkelen.............................................................. € 2,25Heggen en Steggen (tweede druk)..................................................................... € 7,95

ALLE UITGAVEN ZIJN, TENZIJ UITVERKOCHT, VERKRIJGBAAR OP DE VOLGENDE ADRESSEN:Historisch Informatie Centrum, Peulenstraat 243, elke zaterdagmorgen van 10.00-12.00 uur.Ijzerwinkel van de heer Coenraads, Buurt 6, Boven-Hardinxveld, tijdens openingstijden winkel.Secretariaat Historische Vereniging, Buitendams 77, maandag t/m vrijdagMuseum De Koperen Knop, dinsdag- t/m vrijdagmiddag 13.00-17.00 uur, zaterdag van 11.00- 17.00 uur.