Mechanics in Suriname

6
r Jannes H. Mulder De 0rde der Mechanics in Suriname uriname kent vele genootschappen, waaronder die van de vrijmet- selaars, Foresters, druÏden en Odd Fellows'l Door hun geheime karakter weten we heel weinig van hun ontstaansgeschiedenis. DatgeldtookvoordeordederMechanics(werktuigkundigen)'een g.h.i; genootschap van Afro-Surinaamse broeders en zusters die in Ipeciale Iog., .r, .h"pt.rs (vrouwenafdelingen) bijeenkomen'2 Sinds ziin oprichting"is het doei van deze ruim honderd jaar oude orde 'de verede- ling ,ran àa -.n, en het vormen van fondsen''3 De meeste burgers van paiamaribo kennen de Mechanics uitsluitend van hun sobere processies op weg naar een begraafplaats en van de meer kleurrijke stoeten van bro.d.i, en zusrers bij de viering van een jubileum. Dit artikel analyseert de ontstaansgeschiedenis en het hedendaagse karakter van de Mechanics in suriname. vanwege de onderlinge sterke band sta ik ook kort stil bii de geschiedenis van de surinaamse Mechanics op de Nederlandse Antillen en i"n Nederland. Het artikel sluit af met een beknopte toekomstverkenning' VANUIT ENGELAND Naar verluidt, is de Orde der Mechanics opgericht h 1'7 57 in het Engelse graafschapLancashireviaeenafsplitsingvandevrijmetselarii(Vassal \ge+l.vanuit Lancashire verspreidden de Mechanics zich over Engeland en schotland en ontstonden binnen de oorspronkeliike orde varianten die tvvee eeuwen later nog doorwerken in de naamgeving en werkwiize van de orde in Suriname.4 veruit de meeste Mechanics zijn te vinden onder t Eerder verscheen in oso een biidrage van mijn hand over de Ancient 0rder oÍ Foresters in Suriname (Mulder 2006). z itr dant< de broeders c.R. Julen en J.B. Uden, te paramaribo, en broeder R. Dissels, te - zaandam, voor hun bereidwilligheid mii te woord te staan. Het commentaar en de aanvul- íngàn run Jan snoek, te Heiielberg,'op een eerdere versie heb ik zeer gewaardeerd. snoek verricht onderzoek naar de oiden der Mechanics in het algemeen en de ontwik- kelingsgeschiedenis van hun ritus en ritualen in het bijzonder' De inhoud van dit artikel en ,u.nirÀ1, Íouten daarin bliiven mijn verantwoordelijkheid' I óe omsctrri;ving van de doelstelÍing van de Mechanics vond ik in het oudste statuut dat ik kon achterhalen: van Loge volharding No. 6, gepubliceerd in het G.ouvernenents idvenentie-Btad (GAB) 1 928 nt z. GnB 1 954 nr. 77 bevat de gemoderniseerde statuten van de Volharding. I volgens de m,-ondelinge overlevering scheidde broeder Preston zich lang geleden in Enge- lanà afvan de Mechànics om de Preston Unityopte richten. De hieraan verbonden loges k,nn,n u.,.o,pelingen in de hogere graden, maar niet in de allerhoogste omdat broeder Éieston, toen hii zich aÍscheidde, die niet kende. Loges met het woord 'Preston' in de naam ziln relaiieÍ libeiaal. Loges die zich 'scottish' noemen, zijn relatief streng in de leer' Zie ook voetnoot 6. ook de verhalen over de Russische Revolutie, richt in 1922 zijn eigen Surinaamse Sjouwersbond op, die prompt de Koninklijke §7est-Indische Maildienst platlegt. ln deze periode ontmoet Louiszoon de oudere en vooral meer behoudende Nelius Bruma, die lid is van verschillende geheime genootschappen en ook al eens op bezoek is geweest bij de loge van de Mechanics in Georgetown. Bruma, Leo Kamperveen en Louiszoon zetten zích vervolgens in voor een herstart van deze orde in Suriname, wat leidt tot de oprichting van Loge Volharding No. 6. Omdat Chrichlow waarschijnlijk geen echte officier (bestuurslid) der Mechanics in Demerara is, treedt Grand Master Hoyte van Corinth loge in Georgetown volgens de iegels bij de Mechanics op als sponsor van Volharding No. 6. Naam en nummer van de nieuwe loge verwijzentaaÍ de opgeheven Loge Perseverance No. 5. Vanuit het hoofdkantoor in Engeland verleent Grand Master Pearson de dispensatie waarmee de procedure van oprichting van de nieuwe loge in Suriname in gang mag worden gezet. In het vroege voorjaar van'1.922 komen de broeders uit Georgetown naar Paramaribo om in hoog tempo zeven Surinaamse aspirant-broeders op te leiden tot officieren. Loge Volharding No. 6 opent zijn deuren op 1.7 maart 1.922 (Baarn & Julen 1.987). Van het oorspronkelijke trio zou Kamperveen de leiding yan deze loge op zich nemen; maar door zijn overlijden, eind 1.921,, worden Bruma voorzitter en Louiszoon secretaris van de loge.8 De oorspronkelijke leden van Volharding zijn 'eenvoudige sjouwers en kleine luyden'. AI snel ontstaat een vruchtbare samenwerking met de 'sjouwman vrijmetselaren', die zich in 1921 hebben verenigd in Loge Obadiah No. 1255 van de vrijmetselarij. Deze loge huist aan de Keizer- straat in een pand van een ander geheim genootschap, de Foresters. Na de opheffing van Obadiah h L928 keren sommige leden terug naar de moe- derloge der vrijmetselarij, anderen sluiten zich aan bij de Mechanics. Loge Volharding No. 6 heeft van'1.928 tot 1940 dankbaar gebruikgemaakt van het gebouw waarin Obadiah was gehuisvest. Ook de antieke stoelen en de katheder die nog steeds in de loge staan, komen van Obadiah. De huisvesting van Loge Volharding No. 6 kent een lange geschiedenis. In 1922 is de loge gehuisvest aan de Gonggrijpstraat in Paramaribo, om datzelfde jaar nog te verhuizen naar de Keizerstraat tussen de Malebat- rumstraat en de Zwarthovenbrugstraa\ en ín 1923 naar de Hogestraat. De Mechanics zitten daarna, van 1925 tot 1,928, in Court Charity van de Ancient Order of Foresters aan de Burenstraat. De zwerftocht komt ten einde als de Volharding op 16 maart 1,940 zijn eigen pand kan betrekken 0 Een document in Suriname toont aan dat het startkapitaal van de Mechanics in 1922 bestond uit het resterende kapitaal van 56 gulden van Perseverance No. 5. Jannes H. Mulder De OÍde dGÍ MBchanics in Surinsme Jannes H. Mulder Do orde der Mechanics in Suriname

description

Net als de Foresters en de Vrijmetselaren hebben de Mechanics hun eigen broederschap en loges.

Transcript of Mechanics in Suriname

Page 1: Mechanics in Suriname

r Jannes H. Mulder

De 0rde der Mechanics in Suriname

uriname kent vele genootschappen, waaronder die van de vrijmet-

selaars, Foresters, druÏden en Odd Fellows'l Door hun geheime

karakter weten we heel weinig van hun ontstaansgeschiedenis.

DatgeldtookvoordeordederMechanics(werktuigkundigen)'eeng.h.i; genootschap van Afro-Surinaamse broeders en zusters die in

Ipeciale Iog., .r, .h"pt.rs (vrouwenafdelingen) bijeenkomen'2 Sinds ziin

oprichting"is het doei van deze ruim honderd jaar oude orde 'de verede-

ling ,ran àa -.n, en het vormen van fondsen''3 De meeste burgers van

paiamaribo kennen de Mechanics uitsluitend van hun sobere processies

op weg naar een begraafplaats en van de meer kleurrijke stoeten van

bro.d.i, en zusrers bij de viering van een jubileum. Dit artikel analyseert

de ontstaansgeschiedenis en het hedendaagse karakter van de Mechanics

in suriname. vanwege de onderlinge sterke band sta ik ook kort stil bii de

geschiedenis van de surinaamse Mechanics op de Nederlandse Antillen en

i"n Nederland. Het artikel sluit af met een beknopte toekomstverkenning'

VANUIT ENGELAND

Naar verluidt, is de Orde der Mechanics opgericht h 1'7 57 in het Engelse

graafschapLancashireviaeenafsplitsingvandevrijmetselarii(Vassal\ge+l.vanuit Lancashire verspreidden de Mechanics zich over Engeland

en schotland en ontstonden binnen de oorspronkeliike orde varianten die

tvvee eeuwen later nog doorwerken in de naamgeving en werkwiize van

de orde in Suriname.4 veruit de meeste Mechanics zijn te vinden onder

t Eerder verscheen in oso een biidrage van mijn hand over de Ancient 0rder oÍ Foresters in

Suriname (Mulder 2006).

z itr dant< de broeders c.R. Julen en J.B. Uden, te paramaribo, en broeder R. Dissels, te-

zaandam, voor hun bereidwilligheid mii te woord te staan. Het commentaar en de aanvul-

íngàn run Jan snoek, te Heiielberg,'op een eerdere versie heb ik zeer gewaardeerd.

snoek verricht onderzoek naar de oiden der Mechanics in het algemeen en de ontwik-

kelingsgeschiedenis van hun ritus en ritualen in het bijzonder' De inhoud van dit artikel en

,u.nirÀ1, Íouten daarin bliiven mijn verantwoordelijkheid'

I óe omsctrri;ving van de doelstelÍing van de Mechanics vond ik in het oudste statuut

dat ik kon achterhalen: van Loge volharding No. 6, gepubliceerd in het G.ouvernenents

idvenentie-Btad (GAB) 1 928 nt z. GnB 1 954 nr. 77 bevat de gemoderniseerde statuten van

de Volharding.I volgens de m,-ondelinge overlevering scheidde broeder Preston zich lang geleden in Enge-

lanà afvan de Mechànics om de Preston Unityopte richten. De hieraan verbonden loges

k,nn,n u.,.o,pelingen in de hogere graden, maar niet in de allerhoogste omdat broeder

Éieston, toen hii zich aÍscheidde, die niet kende. Loges met het woord 'Preston' in de naam

ziln relaiieÍ libeiaal. Loges die zich 'scottish' noemen, zijn relatief streng in de leer' Zie ook

voetnoot 6.

ook de verhalen over de Russische Revolutie, richt in 1922 zijn eigenSurinaamse Sjouwersbond op, die prompt de Koninklijke §7est-IndischeMaildienst platlegt. ln deze periode ontmoet Louiszoon de oudere en

vooral meer behoudende Nelius Bruma, die lid is van verschillendegeheime genootschappen en ook al eens op bezoek is geweest bij deloge van de Mechanics in Georgetown. Bruma, Leo Kamperveen enLouiszoon zetten zích vervolgens in voor een herstart van deze ordein Suriname, wat leidt tot de oprichting van Loge Volharding No. 6.Omdat Chrichlow waarschijnlijk geen echte officier (bestuurslid) derMechanics in Demerara is, treedt Grand Master Hoyte van Corinthloge in Georgetown volgens de iegels bij de Mechanics op als sponsorvan Volharding No. 6.Naam en nummer van de nieuwe loge verwijzentaaÍ de opgeheven LogePerseverance No. 5. Vanuit het hoofdkantoor in Engeland verleent GrandMaster Pearson de dispensatie waarmee de procedure van oprichting vande nieuwe loge in Suriname in gang mag worden gezet. In het vroegevoorjaar van'1.922 komen de broeders uit Georgetown naar Paramariboom in hoog tempo zeven Surinaamse aspirant-broeders op te leiden totofficieren. Loge Volharding No. 6 opent zijn deuren op 1.7 maart 1.922

(Baarn & Julen 1.987). Van het oorspronkelijke trio zou Kamperveende leiding yan deze loge op zich nemen; maar door zijn overlijden, eind1.921,, worden Bruma voorzitter en Louiszoon secretaris van de loge.8

De oorspronkelijke leden van Volharding zijn 'eenvoudige sjouwers enkleine luyden'. AI snel ontstaat een vruchtbare samenwerking met de

'sjouwman vrijmetselaren', die zich in 1921 hebben verenigd in LogeObadiah No. 1255 van de vrijmetselarij. Deze loge huist aan de Keizer-straat in een pand van een ander geheim genootschap, de Foresters. Na de

opheffing van Obadiah h L928 keren sommige leden terug naar de moe-derloge der vrijmetselarij, anderen sluiten zich aan bij de Mechanics. LogeVolharding No. 6 heeft van'1.928 tot 1940 dankbaar gebruikgemaakt vanhet gebouw waarin Obadiah was gehuisvest. Ook de antieke stoelen en de

katheder die nog steeds in de loge staan, komen van Obadiah.De huisvesting van Loge Volharding No. 6 kent een lange geschiedenis.In 1922 is de loge gehuisvest aan de Gonggrijpstraat in Paramaribo, omdatzelfde jaar nog te verhuizen naar de Keizerstraat tussen de Malebat-rumstraat en de Zwarthovenbrugstraa\ en ín 1923 naar de Hogestraat.De Mechanics zitten daarna, van 1925 tot 1,928, in Court Charity van de

Ancient Order of Foresters aan de Burenstraat. De zwerftocht komt teneinde als de Volharding op 16 maart 1,940 zijn eigen pand kan betrekken

0 Een document in Suriname toont aan dat het startkapitaal van de Mechanics in 1922

bestond uit het resterende kapitaal van 56 gulden van Perseverance No. 5.

Jannes H. Mulder De OÍde dGÍ MBchanics in Surinsme Jannes H. Mulder Do orde der Mechanics in Suriname

Page 2: Mechanics in Suriname

aan de Steenbakkers-gracht, de huidigeDr. Sophie Redmond-straat.g De loge en

zijn tempel zetelen ineen modern gebouw(afbeelding 1) en de

locatie is inmiddelsuitgebreid van m. 52ín 1.922 tot de nrs. 48

tlm 54 ín 2007.

Foto 1. Het moderne gebouw van Loge Volharding No. 6 aan de

Dr. Sophie Hedmondstraat

De orde is zich in de

loop der jaren meer

naar buiten gaan rich-ten. Dit blijkt ondermeer uit de ontwikke-ling van het ook voorniet-leden bestemde

recreatie-oord Tama-

rinde, de oprichting van een noodfonds en donaties aan maatschappelijk

relevante stichtingen.lo

ZUSTERSCHAP

Na een moeizame ontstaansgeschiedenis van vrouwenloges of chapters is

het na ruim twintig jaar strijd in 1969 gelukt om het eerste vrouwenchap-

ter der Mechanics op te richten. Annie Aksel speelt daarbij een belang-

rijke rol. Op jonge leeftijd verhuist zlj van Paramaribo naar'§íillemstad,

g ln 1967 koopt de loge het pand op nr. 54. Met behulp van een lening van het pensioenfonds

van de Surinaamse Waterleiding Maatschappij wordt het oude pand op nr. 52 gesloopt

en het huidige logecomplex gebouwd. De bouw kost 84.000 gulden en ieder lid draagt 100

gulden bij. ln l9S4verkrijgtde orde via erfpachtvan Erven Lie Kon Fong hetaanpalendeterrein van de nrs. 48-50 en wordt het recreatieoord Tamarinde op locatie gebouwd. ln

1986 zijn diverse veranderingen (danszaal, bar, overkapping) aangebracht ten behoeve

van een sociaal-cultureel centrum voor zowel Mechanics als buitenstaanders.10 Er zijn vele voorbeelden van de naar buiten gerichte blik. Zo opende de loge in 1972ua-

kantie- en recreatieoord Tamarinde aan de Carolinakreek, ook voor niet-leden. VolhardingNo. 6 heeft een koor gehad met als dirigent SijpenhoÍ. Nadat dit koor was uiteengevallen,zorgde B.L. van Gennip in 1980 met koorleider/dirigent L. Tjon A Kon voor een nieuwkoor - dit keer een Gemengd Mechanic Koor, opgebouwd vanuit alle loges en chapters in

Suriname - dat ook buiten de muren van de orde optreedt. De kredietcoöperatie De Me-

chanic van 1981 is bestemd voor leden van alle loges en chapters in Suriname maar ook

voor buitenstaanders. Ter gelegenheid van hettiende lustrum van Volharding No.6 werd

de Stichting Bejaarden Centrum Volharding No. 6 opgericht - een initiatief dat al spoedig

werd verbreed tot Bejaarden Centrum Volharding der Mechanics, ook open voor niet-Mechanics. Het centrum zou gebouwd worden op een terrein aan de Coppenamestraatmaar ging uiteindelijk niet door. Een meer maatschappelijke gerichtheid van de orde blijktook uit de donaties naar aanleiding van het 65-jarig lustrum van Volharding No. 6 aan S0S

Kinderdorp, het Nationale Blindencentrum en Stichting Bersaba.

O§O TijdschriÍt voor Surinamistiek en het Caraïbisch gebied 2008.2

r---* ïurasaö;ïn ï946ïí4ffin "

samen rnet een zuster-Mechanic uit Trinidad bij Loge Volharding No. 6

met de vraag waaÍom er nog steeds geen chapter in Suriname is. Haarverzoek valt in onvruchtbare aarde. Eerder, ín 1939, was al een pogingondernomen om vrouwen tot de orde toe te laten. Er was zelfs een comitéopgericht onder leiding van de zusters Uckman, Gunning en Valstein omdit vraagstuk onder de aandacht te brengen. In 1958, ruim tien jaar na

haar eerste poging, lukt het Aksel om de toelating van vrouwen tot de

orde opnieuw op de agenda te krijgen, echter zonder veel resultaat.De echte doorbraak komt pas wanneer vele Afro-Surinaamse Mechanic-zusters van Chapter Excelsior Flower No. 1 in 1.968 varuit Curaqao de-

finitief naar Paramaribo terugkeren. De victorie is op 15 februari 1.969,

met de oprichting van Chapter Queen Esther No. 10 in Paramaribo. Ditchapter wordt ondergebracht in Loge Volharding No. 6 en zuster Aksel ismet gepaste trots de eerste Illustrative Matron van Suriname (afbeelding2). De belangstelling onder vrouwen blijkt groot - met tegenwoordig zes

vrouwenchapters naast de elf mannenloges.Op Loge Volharding No. 6 na zijn alle zeventien afdelingen tussen 1960

en 1,990 ontstaan, de bloeiperiode in de ontstaansgeschiedenis van de

Mechanics in Suriname. Anno 2008 bedraagt het totale aantal leden vande orde in Suriname circa 750.

Foto 2. Enkele bestuursleden van Oueen Esther Chapter No. 'l 0 van het eerste bestuur tijdens een pÍoces-

sie (oktober 1969). Vierde van links Zuster Annie Aksel, de eerste lllustrative Matron van deze chapteÍ

IN DE DIASPORAIn de loop van de geschiedenis verlaten vele mannen en vrouwen Suriname

om later naar het moederland terug te keren. Onder hen bevinden zich

broeders van Loge Volharding No. 6. Zo wordt ín 1,929 in §lillemstadLoge Victory No. 2 opgericht. Vele leden van deze loge keren later naar Su-

Jannes H, Mulder De 0Íde deÍ Mechanics in SuÍiname

Page 3: Mechanics in Suriname

onderdak te hebben gevonden in het gebouw van Volharding No. 6 gaat deloge over naar een eigen gebouw aan de Verlengde Coppenamestraat.Vestigingen beperken zich overigens niet tot de stad Paramaribo. Broedersverhuizen bijvoorbeeld naar het district Marowijne om in de bauxietwin-ning van Suralco te gaan werken. Om vanuit de standplaats Moengo eenloge in Paramaribo te bezoeken is niet eenvoudig: het betekent vier dagenbuitengewoon verlof opnemen zonder doorbetaling. Om deze broederstegemoet te komen, krijgen zrj van Loge Volharding No. 6 toestemminghet zogenoemde Moengo Comité op te richten. Dit comité, zonder een

'staat binnen de staat te vormen', wordt zorgvuldig opgebouwd uit eengelijk aantal bestuursleden met een identieke functieverdeling als binnende moederloge.

Moengo heeft enige jaren comités van Mechanic-broeders gehad, maargezien het toenemende aantal leden groeide de behoefte om op eigenbenen te staan. Vanuit de moederloge Volharding No. 6 en met dispen-satie van de Grand Lodge van Guyana werd in 1966 ín Moengo LogePerseverance No. 7 opgericht. De naam Perseverance (van 1,877) en deaansluitende nummering onderstrepen de continuïteit van de loges in Su-riname. Vanwege de binnenlandse oorlog in de tweede helft van de jarentachtig zljn de attributen en het meubilair van de tempel in Moengo naarParamaribo overgebracht.Mechanics uit Suriname waren niet alleen op de Nederlandse Antillenmaar ook in Frans Guiana en in Nederland actief.ll De loges en chaptersin Nederland zouden er niet geweest zijn zonder de noeste arbeid van de

11 Het Gouvernements Advertentie-Blad IGABI was mijn enige exacte bron voor gegevensover de Mechanics. De registers van De Ware fijd en De Westomvatten geen rubriekendie direct en/of indirect verwiizen naar de Mechanics. Chronologisch geeÍ ik per logeichapter de GAB-reÍerentie (laartal en nummer): Volharding 6 lU0M (1928-2 en 1954-77),

Wijsheid Tempel 2 lU0M FS Preston (1956-78), Victory 3 lU0M (1961-3), Moraal 14 lOM(1961-5), Chapter Oueen Esther 10 (niet gevonden maar moet circa 1965 in een GAB heb-ben gestaan), Chapter Pride of Moral 15 l0M (1965-81, Perseverance 7 lU0M (1968-66),

Tempel van Vertrouwen 2 lOM Preston (1969-76), Uni§ 18 lOM FS Preston (1976-38),

Volharding I lUOMI1978-11), Fidelity g l0M Preston (1982-8), Chapter Ruth I tU0M (1984-

10/18), Chapter 0ueen of Sheba 2 lU0M (1986-41), Perseverance I lU0M (1987-2), SunriselU0M Scottish 138 (1987-24), Chapter Deborah lU0M Scottish 29 (1987-241, Volharding 10

lU0M te Lelydorp(1987-53). Loge Jafta is de enige loge van de Mechanics die ooit is opge-heven (circa 1995). De Mechanics kennen een piramidale organisatiestructuur. De DistrictGrand Lodge No. 1 van 1966 is in Suriname ontstaan op basis van vier bestaande loges/chapters met behulp van het Guyana District Grand Lodge plus de dispensatie uit NewYork. Een District Grand Lodge,'de nobele orde voor de oudere broeders', houdttoezichtop alle loges, chapters en encampments (afdelingen waar alleen leden met de hoogstegraad worden toegelaten) en organiseert iedere twee jaar een nationale conventie. Devoorzitter is tevens lid van de internationale Grand Council te New York. De Grand Councilheeft een Uitvoerend Orgaan dat onder meer eretitels aan Past District Masters toekent.Het District Grand Lodge No. 2 in Suriname is van 1990. ln 1989 had Suriname de eer om alsgastland op te treden voor de Driejaarlijkse lnternationale Conventie van de lU0M. LogeFélix Ebouó van 1988 in Frans Guiana is vanuit Moengo opgericht.

O§O TiidschriÍtvoor Surinamistiek en het Caraïbisch qebied 2008.2

Nederland begint in 1966, met het bezoek van de in Nederland wonendebroeder L. Jugwels, oud-lid van Loge Volharding No. 6, aan de GrandSecretary van de Londinium District Grand Lodge No. 1 in Engeland.

Eenmaal terug legt hij contacten met andere broeders in de diaspora en

na een intensieve periode van voorbereiding wordt in 1.973 met hulpvanuit Paramaribo en §íillemstad de eerste loge in Nederland opgericht:Loge lozua No. 8 IUOM te Rotterdam. Daarna gaat de ontwikkelingsnel. Op dit ogenblik telt Nederland negen loges en/of chapters met intotaal circa 400 1eden.12

RITUETEN EN CEREMONIËN

De Orde der Mechanics is een besloten inwijdingsgenootschap, in Su-

riname te vergelijken met die van de vrijmetselaren, Foresters (Mulder2006), druïden en Odd Fellows (Voorn 1995). Het gemeenschappelijke

uitgangspunt is de erkenning van het bestaan van een Hogere Macht.De orde is echter geen geloofsgemeenschap. Het verkondigen van een

geloofsovertuiging is onder broeders en zusters zelfs taboe. Zoals gezegd,

ligt de nadruk op 'de veredeling van de mens', via gemeenschapszin, per-

soonlijke lering, hulp bij nood en gedisciplineerd gedrag. Sommige leden

zien de loge als een permanente leerschool voor volwassenen.

Belangrijk is de navolging van voorgeschreven rituelen tijdens de ceremo-

niële bijeenkomsten in de tempel. Aanvankelijk bestonden er diverse boe-

tes voor overtredingen, zoals afwezigheid zonder kennisgeving, onheb-belijk gedrag tijdens een bijeenkomst of verzuimen om een zieke broeder

te bezoeken. Naast de jaarlijkse contributie door de leden vormden deze

boetes een belangrijke inkomstenbron voor de diverse fondsen ter onder-

linge steunverlening. Tijdens bijeenkomsten hecht men grote waarde aan

correcte procedures en aanspreektitels. Broeders spreken van voorzit-tend meester ('Illustrative Grand' of ''§Torshipful Master'), gedeputeerd

meester, eerste en tweede diaken, secretaris en assistent-secretaris, pen-

ningmeester en binnen- en buitendeurwachter (tylers).

Tijdens de rituele bijeenkomsten zijn de broeders in het zwart of donkergekleed. Alleen de Grand Master mag een hoed of hoofddeksel dragen.

Aan de lange zijden van de tempel staan stoelen gerangschikt naar de

kleuren van de eerste zes graden, respectievelijk roze, scharlakenrood,groen, blauw, rood en wit.Í3 Aan de andere kant van de tempel, tegen-

tz Persoonlijke mededeling Jan Snoek, Heidelberg.13 VeelgegevenszijntevindeninhetstatuutvanVolhardingNo.6(GABl928-2van9januari).

Enkele zinnen hebben betrekking op de doelstelling (veredeling van de mens en Íondsvor-mingI. De rest gaat overtoelatingsprocedures (twee zwarte ballen in de bus zijn gelijk aan

deballotage), royement (op beuzelachtige gronden voorstellen de loge te ontbinden) en de

financiële boekhouding (boete voor in de rede vallen is vijftig cent). ln dit eerste statuut zijn

de contributies aan de Íondsen voor zieken, begrafenissen, weldadigheid en weduwen en

wezen uitgebreid vastgelegd. Artikel 23 noemt de hoogten van de uitkeringen, die graad-

I

Jannes H. Mulder De 0rde der Ítlechanics in Suriname

Page 4: Mechanics in Suriname

over de voorzitter, zitde gedeputeerde mees-

ter en haaks daarop, opde zogeheten materiëleas van de tempel, zit-ten tegenover elkaar de

penningmeester en de

secretaris. Op het snij-punt van beide assen

ligt op een eenvoudigekatheder de Bijbel. Bijde toegangsdeur tot de

tempel staan de zwaar-den van de deurwach-ters opgesteld. De af-beeldingen van symbo-len en spreuken aan de

wanden en op het als

hemel beschilderde pla-fond met ladder dragenbij aan een plechtigesfeer (afbeelding 3). Deleden ontvangen iederhalfjaar een nieuwgeheim password omtot de bijeenkomstentoegelaten te wordenen broeders die vanuitNederland op bezoek

i

il,

í

)

i

I

t'1

J

il

,

l

I

I)J

1

i'

;'I

1

I

t,

{

IJ

íi\

Foto 3. Tempel van de Loge Volharding No. 6 met katheter en bijbel,

alziend oog, spreuk aan de wand en een hemels plafond met ladder

Foto 4. Portrettengalerij in de lectuurkamer van Loge Volharding No. 6

In Suriname hebben de Mechanics een eigen begrafenisfonds, maar in

tegenstelling tot de Foresters geen eigen begraafplaats.l4 De orde heeft

wel een eigen afleggersvereniging (Van der Plil2007:270).In 1893 richt

Henry Hennep, doodkistenmaker, de liikbewassersvereniging Liefde op,

waarvan in de periode dat de Mechanic-broeder Johannes Uden voor-

zitter is, vele Mechanics gebruikmaken. Omgekeerd mag Liefde voor

haar vergaderingen gebruikmaken van het gebouw van de Mechanics.

Deze samenwerking, vanaf 194L, resulteert in 1975 in de eigen afleg-

gersvereniging Emanuel. Na de aflegging houden de Mechanics hun

begrafenisprocessie vanuit de loge van de overledene naar bijvoorbeeld

begraafplaats Marius Rust. Dit met veel ceremonieel gepaard gaande

gebeuren maakt op het publiek altijd veel indruk.Mechanics Day - traditioneel de tweede zondag in september - vindt

plaats in alle landen waar Mechanics actief zijn' Vanuit Loge Volharding

No. 6 vertrekken de broeders en zusters in processie naar de kerk en na

afloop is er een gezellig samenzijn. In Suriname bestaat sinds enkele jaren

op de laatste zondagvan juli de Sinazade, de Dag van het Ordewezen. De

t4 De relatie met de huidige bisschop is niet optimaal" Met individuele priesters kan de ver-

standhouding echter goed zijn, zodat een begrafenisceremonie van een Mechanic zonder

problemen op het rooms-katholieke kerkhoÍ plaatsvindt. Veel Mechanics liggen begraven

op Marius Rust (EBG). De relaties met de Hervormde Gemeente zijn goed, zoals ook blijkt

uit de viering van het 65-jarig jubileum van Volharding No. 6 in de Centrumkerk.

komen, moeten het geheime traueller password kennen.Afbeelding 4 toont een gedeelte van de portrettengalerij in de lectuur-kamer waar nieuw opgenomen broeders in de leer van de orde wordengerhstrueerd. De vergadering van een loge of chapter vindt plaats opvaste avonden, tweemaal per maand; kerstmis wordt gemeenschappelijkgevierd. Aanvankelijk stond de orde het concubinaat niet toe. Om lid tekunnen worden, moest de aspirant-broeder eerst in het huwelijk treden.Deze regel is inmiddels afgeschaft, evenals de verklaring van gezondheidvan een nieuw lid en zíjn partner, afgegeven door de logegeneesheer.

aÍhankelijk zijn. De statuten van 1954 zijn veel globaler. Wel staat er bijvoorbeeld in datvoor hen die de hoogste graad in een'lagere'loge(subordinatedloge) hebben bereikt, deJohn Grand Christian Encampment No. 1 van 1954 is opgericht. Van latere datum zijn Eben-haezer Grand Christian Encampment en JozeÍ van Armathea Grand Christian Encampmenl(Moengo).

O3O Tiidschrift voor Surinamistiek en het Caraïbisch gebied 2008.2 Jannes H. lvlulder De 0Íde deÍ Mechanics in Suriname

Page 5: Mechanics in Suriname

bedoeling is dat op die dag zo veel mogelijk genootschappen zich in het

openbaa r presenteren.l5

DE ORDE DER MECHANICS NOG VOLDOENDE VITAAL?

Volgens sommige buitenstaanders zijn de activiteiten van de Mechanicsniet meer yan deze tijd. Ook het belang van hun fondsen van onderlinge

solidariteit maakt op niet-leden weinig indruk. Er bestaat immers een

Staatsziekenfonds en iedereen kan zich voor van alles en nog wat ver-

zekeren. §í'at is tegenwoordig dan nog de relevantie van een orde als de

Mechanics? Alvorens hierop in te gaan, vragen twee kwesties uit de ge-

schiedenis van de Mechanics om aandacht. Ten eerste: waarom richttenAfro-Surinamers aan het einde van de negentiende eeuw een loge op? Hetantwoord luidt dat na de afschaffing van de slavernij vermoedelijk onder

de ex-slaven de behoefte bestond elkaar in groepsverband te ontmoetenen dan bij voorkeur op een eigen locatie. De nieuw verkregen vrijheidkan gepaard zíjn gegaan met een verlangen naar nieuwe structuren en

eigen regels. Behalve samenkomen en vanuit een spirituele behoefte de

nieuwe leefwereld mentaal het hoofd bieden, wilde men onder de nieuwe

omstandigheden wellicht ook snel verzekerd zijn van materiële hulp innoodsituaties.Het eerste doel werd bereikt met streng georganiseerde bijeenkomsten en

diensten op vaste dagen en tijdstippen. Van groot ondersteunend belang

daarbij waren de rituelen die voorschreven hoe te handelen en de cere-

moniën voor bepaalde gelegenheden, zoals bij de toelating tot de orde en

het overlijden van een lid. Het tweede doel, financiële ondersteuning, konalleen bereikt worden met de hulp van een gedisciplineerd opererende

penningmeester, die bereid was op elk gewenst moment opening van

zaken te geven.

In de sociale context van ruim een eeuw geleden moeten genootschap-

pen als die van de Foresters en Mechanics een belangrijke emancipatoirerol in het Surinaamse leven hebben vervuld. De zeer schaarse literatuurlaat zien dat in het Caraïbisch gebied dergelijke fondsen voor onderlinge

steunverlening dienden als belangrijk vangnet voor vele mensen in nood(\Welles &'§Telles 1953; Moya 2005).Een tweede vraag heeft betrekking op de periode L960-1,990: alle

oprichtingsdata van de loges en chapters vallen binnen deze periode,

met uitzondering van Loge Perseverance No. 5 (circa 1900) en Loge

Volharding No. 6 (1922). Na 1990 zljn er in Suriname geen loges meer

bijgekomen; er is zelfs één loge opgehouden te bestaan. Hoe kunnen

15 Dit is inclusief loges en chapters van de Mechanics die bij de Preston Unity zijn aange-sloten. ln 2007 zouden circa 400 broeders en zusters van diverse genootschappen hebben

deelgenomen aan deze dag. Vanuit Court Charity van de Foresters trok de stoet naar de

Rust en Vrede Kerk. Dit moet een indrukwekkend gebeuren zijn geweest want het televi-

siestation Apinti deed er uitgebreid verslag van.

O§O Tijdschrift voor Surinamistiek en het Caraïbisch gebied 2008.2

we deze kortstondige bloeiperiode verklarenl Mogeliik hangt dit samenrnet cle politieke emancipatie van Afro-Surinamers in de periode rond de

onafhankelijkheid van Suriname in 1975 (afbeelding 5). De oprichtingvan nieuwe organisaties in de context van 'collectieÍ verzet' tegen anderesociale groeperingen versterkte wellicht de onderlinge solidariteit en de

ontwikkeling van een eigen identiteit. Ongetwijfeld speelt bij het lidmaat-schap van een geheime orde ook een statuselement mee (Vuijsje 1974).Bovendien biedt het lidmaatschap van een dergelijk sociaal netwerk, netals bij politieke partijen of sportverenigingen, vele mogelijkheden.

Foto 5. Preston Unity op de naamborden van loge Unity en loge Fidelity

Als de sinds 1990 opgetreden stagnatie doorzet, dreigt onherroepelijkvergrijzing, met als uiterste consequentie het uitsterven van de orde. Hetfenomeen van vergrljzíng is ook bij de Foresters geconstateerd (zie Mul-der 2006). De toekomst van de orde der Mechanics hangt af van even-

tuele nieuwe aspiraties van leden van de Afro-Surinaamse gemeenschap

op het gebied van identiteitsvorming en interactie. Er zí1n aanwijzingendat onder jonge intellectuelen in Suriname de behoefte bestaat aan meermogelijkheden voor een serieuze uitwisseling van gedachten en intercul-turele dialoog. De broeders en zusters die tussen 1960 en 1990 hun loges

en chapters oprichtten, zouden wellicht in deze behoefte kunnen voorzienen op tiid hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. Als een proces vanverjonging op de behoeften van jonge Afro-Surinamers inhaakt, is hetvoor de orde nog niet te laat. De vroegere bloeiperiode van de Mechanicskan dan zelfs als inspiratiebron dienen voor de nabije toekomst.

I(

Jl

1

i

iI

I

{

iItt)

,l

Jannes H. lvlulder De orde der Mechanics in §urinamo

Page 6: Mechanics in Suriname

TITERAÏIUH ]'

Baarn, C. & C. Julen, 1987

lubileumboek Loge Volharding

IUOM Suriname.

No 6 der LU.O.M. 'W.H.Inc. Paramaribo:

Bruijning, C.F.A. & C. Voorhoeve, 1977

Ency clopedie uan Suriname, Amsterdam: Elsevier.

Moya, J.C., 2005

'Immigrants and associations; A global and historical peÍspective.' Journal ofEthnic and Migration Studies 31(5): 833-864.

Mulder, J.H.,2006

'De Ancient Order of Foresters in Suriname.' Oso, Ti'idschrift uoor Surinamis-

tiek 25(2\ 42-s5.

Pijl,Y.van der,2007

Leuende-doden; Afrikaans-Surinaamse percepties, praktiik"en en rituelen

rondom dood en rouu. Lmsterdam: IBSlRozenberg Publishers. [Bronnen

voor de Studie van Suriname, deel 27.1

Rustenberg,1.J., 1980

Beknopte uitgaue uan de ontwikkeling uan het Mechanisme. Amsterdam:

2,1,

Vassal, W.F., 1964

Historical notes on Mecltanism, Independent United Order of Mechanics,

fzc., New York: z.n.

Voorn, J.G., 1995

Tbe grand lodge of the Independent Order of Odd Fellows; Genese uan het

Odd Fellowscbap. Alkmaar z.n.

Vuijsie, H., 1974

Onwikkelingsfuncties uan religieuze organisaties in Suriname; Onderzoek'

proiect sociale ontu.tikkelingsstrategie Suriname 1969, deelrapport nr. 9.

Amsterdam: Sociografisch Instituut, Universiteit van Amsterdam.

Welles, A.F. & D. Welles, 1953

Friendly societies in the West Indies; Report on a suruey. Londen: Her Ma-

iesry's Stationary Office.

Jannes H. Mulder (1940) was internist-oncoloog en promoveerde op muÈ

zenonderzoek. Later werkte hii op het ministerie van Volksgezondheid,

§Telzijn en Sport te Den Haag en op het ministerie van Volksgezondheid

te Paramaribo. Sinds 2005 verricht hij onderzoek naar rituelen (www.ian-

nesmulder.nl).

O3O ÍiidschriÍtvoor Surinamistiek en het Caraïbisch gebied 2008.2