Maya’s en Inca’s Koen Vanderbeke

De bijdrage van hun astronomische kennis tot de organisatie van hun

dagelijks leven

Samenvatting deel 1

• Maya’s :

• -beschaving

• -getallen en schrift

• -kalenders

• -dresden codex

• -bouwwerken

Geschiedenis Maya

• Paleo-Indiaanse Periode : • 10.000 tot 3.500 voor Christus

• Archaïsche Periode : • 3.500 tot 2.000 voor Christus

• Pre-Klassieke Periode : • 2.000 voor tot 200 na Christus

• Klassieke Periode : • 200 tot 1.000 na Christus

• Post-Klassieke Periode : • 1.000 tot 1.600 na Christus

Maya’s : wie waren ze ?

• Ontstaan uit de Olmeken

• K’utz Chman : grondlegger

Maya’s : wie waren ze ?

- uitbreiding rijk :

- Guatemala tot Belize en Zuid-Mexico

- organisatie bestuur

- sociale klassen

- invoer getallen

Maya’s : getallen

• Getallen systeem :

• Drie tekens : . (punt) waarde 1

- (streepje) waarde 5

• Ο (zaadje) waarde 0

• Elke bovenliggende laag : waarde x 20

Maya getallen

Maya getallen

Maya : schrift

• Enige oude cultuur met schrift in Amerika

• Hiëroglyphen

• 800 verschillende symbolen

• Vele vernietigd door Spaanse Conquistadores

• 4 Codexen resterend : Dresden, Parijs, Madrid en Grolier

• Pas gedeeltelijk ontcijferd in 19de eeuw

• 300 van 800 tekens ontcijferd

Maya schrift

Maya Kalender

• 21/12/2012

• Te Xultun beschrijving Yucknoom Yick’aak K’ack van Calakmul : einde van tijdscyclus

• Niet één kalender

• Tot 15 kalenders

• 3 best gekende : – Lange telling : historische kalender

– Haab : burgerlijke kalender

– Tzolkin : religieuze kalender

Maya Kalenders

• Gemeenschappellijk : opeenvolgend

• Geen synchronisatie met zon of maan

• Telling begint bij 0 en niet 1

• Start is 13.0.0.0.0, 4 Ahau,8 Kumk’u

• of 13 augustus 3114 voor Christus

Lange Telling

• 13 februari 2014 = 13.0.1.2.19 (13 Bak’tun,0 K’atun,1 Tun, 2Winal, 19 K’in)

Lange Telling

• Leiden Plate : hanger met Maya datering

• Vrij 17/9/320

Haab

• Burgerlijke kalender

• Winal = maand = 20 dagen (Kins)

• 18 Winals

• + Uayab = 5 dagen

• = 1 jaar 365 dagen

Tzolkin

• Waarzegkalender genoemd

• 13 maanden van 20 dagen : 260 dagen

• Elke dag = 1 cijfer + 1 letter (teken) : 1A, 2B, 3C tot 13M

• Slechts 13 cijfers !

• Na 13M : 1N, 2O

• Elke dag : een uniek ‘getal-teken’ aanduiding

Maya tekens

Kalenderronde

Relatie met kosmologische cycli

• Tzolkin tot Tun (Haab):

• 18 Tzolkin (18 x 260) = 13 Tun (13 x 360) = 4680 dagen

• 3 Tzolkin = synodische cyclus Mars

• 780 dagen -779,936 dagen

• 2 Tzolkin = 3 x half draconische jaar

• 520 dagen = 519,93 dagen

Relatie met kosmologische cycli

• 46 Tzolkin = 405 lunaire maanden = 3 Tritoscyclussen

• Cyclus van zons- en maanverduisteringen (= Tritos cyclus)

• Dresden codex

• 2 x Haab-Tzolkin kringloop = Venus cyclus = 104 jaar

De hemel in de tropen en onze regio

• 3 verschillen :

• Wijziging van breedtegraad : baan verschilt in vorm, richting en oriëntatie t.o.v. horizon

• Wat we zien is verschillend

• Beweging van hemellichamen dichter bij waarnemer, bij ons meer ‘door de hemel’

Maya’s en astronomie

• Bijhouden van de kalenders

• Locatie en oriëntatie gebouwen

• Interesse : Mercurius, Mars, Jupiter, Plejaden, Maan en vooral Venus

• Retrograde beweging Mars, Jupiter en Saturnus

• Omlooptijd van planeten

Maya’s en astronomie

Maya’s en Venus

Maya’s en Astronomie

• Venus cyclus :

• Ochtendster : 263 dagen (oosten)

• 50 dagen niet zichtbaar

• Avondster : 263 dagen (westen)

• 8 dagen onzichtbaar

• 263 + 50 + 263 + 8 = 584 dagen

• = gemiddelde synodische periode Venus

Maya’s en Astronomie

• 584 dagen in relatie tot 365 dagen

• Verhouding : 5 tot 8

• Iedere 8 jaar zichtbaar op zelfde plaats

• Ook andere verhoudingen gekend, o.a. 5 Venuscyclussen = 99 synodische maanmaanden

• Supergetal = 1.366.560

Maya’s en Astronomie

• Supergetal : verbindt alle kalendercycli en het Venusjaar met elkaar

• 1.366.560 =

• 260 x 5256 (het aantal Tzolkins)

• 365 x 3744 (het aantal korte jaren)

• 584 x 2340 (het gemiddelde aantal Venusperiodes)

• 780 x 752 (het gemiddeld aantal Marsperiodes)

• 18980 x 72 (het aantal kalenderrondes, de combinatie van de tzolkin met de Haab is 52 jaar of 18980 dagen)

Dresden Codex

Dresden codex

• Eclipstabellen

• Venustabellen

• Almanac

• Info over godsdienstige rituelen, rampen

Dresden Codex

Dresden codex Eclipstabel

Dresden codex Eclipstabel

Dresden codex eclipstabel

Dresden codex Eclipstabel

• Startdatum : 12 november 755 na Christus

Dresden codex eclipstabel

Telling vanaf 1Ste eclips Cumulatieve som Tzolkin datum Lange Telling Gregoriaanse datum

0 0 12 Lamat 9.16.4.10.8 12/11/755

pag 53 a

177 177 7 Chikchan 9.16.5.1.5 7/5/756

177 354 2 Ik 9.16.5.10.2 31/10/756

148 502 7 Ok 9.16.15.17.10 28/3/757

Dode god

177 679 2 Manik 9.16.6.8.7 21/9/757

177 856 10 Kan 9.16.6.17.4 17/3/758

177 1033 5 Imix 9.16.7.8.1 10/9/758

pag54 a

177 (178) 1211 1 Kawak 9.16.7.16.19 7/3/759

177 1388 31/8/759

177 1565 24/2/760

177 1742 19/8/760

177 1919 12/2/761

177 2096 8/8/761

148 2244 3/1/762

…

…

…

pag 58 b

177 11782 3 Ok 9.17.17.5.10 14/2/788

177 11959 11 Manik 9.17.17.14.7 9/8/788

Dresden Codex

• Venus-tabellen pag. 46 tot 50

• Belangrijk : tabel bekijken zoals Maya’s :

- verdeling cyclus in 4 delen

- herhaling elke 5 x 584 dagen

Dresden Codex

Dresden Codex

Dresden Codex

Dresden Codex

Astronomie en Maya bouwkunst

• Caracol Toren (Chitzen Itza)

Astronomie en Maya bouwkunst

Astronomie en Maya bouwkunst

Astronomie en Maya bouwkunst

Astronomie en Maya bouwkunst

Astronomie en Maya bouwkunst

Inca en astronomie

• Geschiedenis

• Coricancha

• Zon, Melkweg, Plejaden

• Dualiteit en organisatie Cuzco

• Kalender

• Bouwwerken

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

• Eerste culturen : Chavin Cultuur • 2.700 tot 300 voor christus

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

• Eerste culturen : Chavin Cultuur • 2.700 tot 300 voor christus

• Moche of Mochica cultuur : • 0 tot 700 na Christus

Mochica

Mochica

Mochica

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

• Eerste culturen : Chavin Cultuur • 2.700 tot 300 voor christus

• Moche of Mochica cultuur : • 0 tot 700 na Christus

• Nazca cultuur : • 0 tot 700 na Christus

Nazca-lijnen

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

• Eerste culturen : Chavin Cultuur • 2.700 tot 300 voor christus

• Moche of Mochica cultuur : • 0 tot 700 na Christus

• Nazca cultuur : • 0 tot 700 na Christus

• Chimu cultuur : • 850 tot 1.450 na Christus

Geschiedenis Inca

• Vroeg Zuid-Amerikaanse geschiedenis : • 15.000 tot 2.700 voor Christus

• Eerste culturen : Chavin Cultuur • 2.700 tot 300 voor christus

• Moche of Mochica cultuur : • 0 tot 700 na Christus

• Nazca cultuur : • 0 tot 700 na Christus

• Chimu cultuur : • 850 tot 1.450 na Christus

• Inca cultuur : • 1438 tot 1532 na Christus

Inca-rijk

Inca-rijk

• Inca Pachacuti

Inca-rijk

• Tawantinsuyu (Quecha) = 4 delen tezamen

Inca Quipu

Coricancha

De hemellichamen voor de Inca’s

• Zon

• Venus

• Maan

• Plejaden

• Melkweg

Inca’s en de zon

• Capac Raymi (zomerzonnewende) 21/12

• Inti Raymi (winterzonnewende) 21/6

• Intihuatana

• Zenit 13/2-30/10

• Nadir of Antizenit 26-27/4 en 18-19/8

Melkweg

• Mayu = Hemelse Rivier

• Urubumba (Vilcanota)

• Beweging Melkweg :

uitgangspunt voor kalender

uitgangspunt voor bepaling positie andere

hemellichamen

Melkweg

Melkweg :kosmologische ark van Noah

• Machacuay

• Yutu en Hamp’atu

• Yacama

• Vos

• Herder

Inca’s en Plejaden :

Inca’s en dualisme

Stralenvormige organisatie Cuzco

Stralenvormige organisatie Cuzco

• Ceque

• Huaca

Inca en Huaca’s

• Eyes of the Puma (Kenko Grande) op de dag van de zomerzonnewende

• Verlichte trap op winterzonnewende (Kenko Grande)

Inca Huaca’s

• Pilaren op Cerro Sayhua

Inca’s en terrasbouw

Inca kalender- Coricancha

Inca kalender

Inca kalender en Ceques

Inca bouwwerken en astronomie

Inca bouwwerken en astronomie

Inca bouwwerken en astronomie

• Zonnetempel en Zonnepoort

Inca bouwwerken en astronomie

• Het huis met de 3 ramen

Machu Picchu en Salkantay