Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

39
© 2015 Anna Grappendorf UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2014 – 2015 DNA testen bij honden: een overzicht van recent geïdentificeerde causale mutaties door Anna Grappendorf Promotoren: Dr. M. van Poucke In het kader van Prof. dr. L. Peelman de masterproef

Transcript of Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Page 1: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

© 2015 Anna Grappendorf  

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2014 – 2015

DNA testen bij honden: een overzicht van recent geïdentificeerde

causale mutaties

door

Anna Grappendorf

Promotoren:

Dr. M. van Poucke In het kader van

Prof. dr. L. Peelman de masterproef

Page 2: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

 

Page 3: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

 

Universiteit Gent, haar werknemers of studenten bieden geen enkele garantie met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de gegevens vervat in deze masterproef, noch dat de inhoud van deze masterproef geen inbreuk uitmaakt op of aanleiding kan geven tot inbreuken op de rechten van derden.

Universiteit Gent, haar werknemers of studenten aanvaarden geen aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid voor enig gebruik dat door iemand anders wordt gemaakt van de inhoud van de masterproef, noch voor enig vertrouwen dat wordt gesteld in een advies of informatie vervat in de masterproef.

Page 4: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

© 2015 Anna Grappendorf    

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2014 – 2015

DNA testen bij honden: een overzicht van recent geïdentificeerde

causale mutaties

door

Anna Grappendorf

Promotoren:

Dr. M. van Poucke In het kader van

Prof. dr. L. Peelman de masterproef

Page 5: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

 

 

VOORWOORD

In de laatste jaren neemt het belang van DNA-testen in de diagnostiek van de diergeneeskunde sterk toe.

Daarom vond ik het interessant om voor dit onderwerp te kiezen. Het was interessant zich in dit

onderwerp in te lezen, maar ook niet steeds gemakkelijk om deze thesis op te stellen.

Tijdens het opstellen van deze Literatuurstudie heb ik ondersteuning gekregen van Fien, Loes, Renéé en

Romy die me geholpen hebben het Nederlands te verbeteren. Verder wil ik me bij Dominik bedanken die

me en het programma wordt dichter bij elkaar heeft gebracht. Tenslotte zou ik me nog graag bij mijn

promotor bedanken die steeds heel snel op mijn vragen heeft gereageerd.

Page 6: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

 

 

Inhoudsopgave

Samenvatting ................................................................................................................................................ 1

Trefwoorden .................................................................................................................................................. 1

Inleiding ......................................................................................................................................................... 2

1. Congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog (OMIA 001913-9615) ......................................................................................................................................................... 4

1.1. Pathogenese van congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog ............................................................................................................................................. 4

1.2. Overerving en mutatie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog ................................ 4

1.3. Therapie- en diagnosemogelijkheden ........................................................................................ 5 1.4. Voorkomen van ziekte en ras in België ...................................................................................... 5

1.5. Belang van de DNA-test ............................................................................................................ 5

1.6. Genetisch fokadvies ................................................................................................................... 6

2. Gespleten gehemelte 1 bij de NSDTR (OMIA 001919-9615) ............................................................ 7 2.1. Pathogenese .............................................................................................................................. 7

2.2. Overerving en mutatie ................................................................................................................ 8

2.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden ........................................................................................ 8

2.4. Voorkomen van ziekte en ras in België ...................................................................................... 9 2.5. Belang van de DNA-test ............................................................................................................ 9

2.6. Genetisch fokadvies ................................................................................................................... 9

3. Vachtkleur, albinisme en oculocutaneuze type IV (OMIA 001821-9615) ........................................ 10

3.1. Pathogenese ............................................................................................................................ 10 3.2. Overerving en mutatie .............................................................................................................. 11

3.3. Kleurvariatie en voorkomen van ras in België .......................................................................... 11

3.4. Belang van de DNA-test .......................................................................................................... 12

3.5. Genetisch fokadvies ................................................................................................................. 12 4. Congenitaal myasthenisch syndroom bij de Labrador Retriever (OMIA 001928-9615) .................. 13

4.1. Pathogenese ............................................................................................................................ 13

4.2. Overerving en mutatie .............................................................................................................. 13

4.3. Therapie- en diagnostiekmogelijkheden .................................................................................. 14 4.4. Voorkomen van ziekte en ras in België .................................................................................... 14

4.5. Belang van de DNA-test .......................................................................................................... 15

4.6. Genetisch fokadvies ................................................................................................................. 15

5. Progressieve retina atrofie type 3 bij de Tibetaanse Spaniël en Tibetaanse Terriër (OMIA 001918-9615) ....................................................................................................................................................... 16

5.1. Pathogenese ............................................................................................................................ 16

5.2. Overerving en mutatie van PRA type 3 .................................................................................... 16

5.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden ...................................................................................... 17

5.4. Voorkomen van ziekte en ras in België .................................................................................... 17 5.5. Belang van de DNA-test .......................................................................................................... 18

Page 7: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

 

 

5.6. Genetisch fokadvies ................................................................................................................. 18

6. Polyneuropathie bij de Leonberger en Sint-Bernard (OMIA 001917-9615) ..................................... 19

6.1. Pathogenese ............................................................................................................................ 19 6.2. Overerving en mutatie van de polyneuropathie ....................................................................... 19

6.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden ...................................................................................... 20

6.4. Voorkomen van ziekte en ras in België .................................................................................... 21

6.5. Belang van de DNA-test .......................................................................................................... 21 6.6. Genetisch fokadvies ................................................................................................................. 21

7. Andere DNA-testen bij de verschillende hondenrassen .................................................................. 22

7.1. Gordon Setter .......................................................................................................................... 22

7.2. Old English Sheepdog ............................................................................................................. 22 7.3. Nova Scotia Duck Tolling Retriever ......................................................................................... 22

7.4. Doberman Pinscher ................................................................................................................. 23

7.5. Labrador Retriever ................................................................................................................... 23

7.6. Tibetaanse Terriër .................................................................................................................... 24 7.7. Tibetaanse Spaniël .................................................................................................................. 24

7.8. Leonberger ............................................................................................................................... 24

7.9. Sint Bernard ............................................................................................................................. 24

Bespreking .................................................................................................................................................. 25 Referenties .................................................................................................................................................. 26  

Page 8: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

1  

Samenvatting

DNA diagnostiek bij dieren kan nuttig zijn voor het bevestigen van een diagnose of voor het opstellen van fokstrategieën. Routinematig screenen van deze mutaties is echter niet altijd aangewezen omwille van de rasspecificiteit of een lage prevalentie van de mutatie of het fenotype. In 2014 werden volgens de Online Mendelian Inheritance in Animals (OMIA) website voor zes erfelijke ziekten van de hond de causale mutatie bij bepaalde rassen voor het eerst beschreven. In deze literatuurstudie is getracht om het belang van een DNA-test voor deze mutaties in te schatten aan de hand van een beschrijving van de pathogenese en het voorkomen van de mutatie, de ziekte en het ras in België. Verder zijn de reeds bestaande DNA-testen bij deze hondenrassen kort beschreven. Congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog wordt veroorzaakt door een missense mutatie in het autofagie-gen RAB24 en wordt autosomaal recessief overgedragen met een penetrantie van 98%. Bij deze ziekte zou het zinvol zijn om de test in te voeren vanwege de hoge allelenfrequentie van 14,3% en het frequent voorkomen van deze twee rassen in België. Gespleten gehemelte 1 bij de Nova Scotia Duck Tolling Retriever (NSDTR) wordt autosomaal recessief overgedragen met een penetrantie van 100%. De oorzaak is een LINE-1 insertie in het DLX6-gen. Deze mutatie is bij de NSDTR de meest voorkomende oorzaak voor orofaciale afwijkingen en heeft een allelenfrequentie van 17%. Daarom zou het invoeren van een DNA-test nuttig zijn. Oculocutaneous albinisme bij de Doberman Pinscher is een autosomaal recessieve erfelijke aandoening. Hierbij treedt een 4081-bp deletie op in het SLC45A2-gen waaruit bepaalde ziektesymptomen volgen. Omdat over deze mutatie nog niet zoveel bekend is, wordt voorgesteld dat er eerst een frequentiebepaling voor het mutant allel wordt gedaan. Het myasthenisch syndroom bij de Labrador Retriever wordt veroorzaakt door een missense mutatie in het COLQ-gen. Deze aandoening wordt ook autosomaal recessief overgedragen. Vanwege de kleine hoeveelheid aangetaste dieren is het minder belangrijk voor deze aandoening een test in te voeren. Het gaat wel om een ras dat populair is in België. Bij de Tibetaanse Spaniël en de Tibetaanse Terriër komt progressieve retina atrofie 3 voor. Dit is het gevolg van een 230-bp insertie in het FAM161A-gen. De overdracht van deze aandoening gebeurt autosomaal recessief. Vanwege de allelenfrequentie, het gebrek aan een goede therapie en het feit dat de symptomen pas op latere leeftijd optreden, wordt geconcludeerd dat het zinvol zou zijn een DNA-test in te voeren. Polyneuropathie bij de Leonberger en de Sint-Bernard wordt veroorzaakt door een 10-bp deletie in het ARHGEF10-gen. Deze aandoening wordt hoogstwaarschijnlijk autosomaal recessief overgedragen. Bij de Sint-Bernard wordt een frequentiebepaling voorgesteld vanwege de lage prevalentie van de ziekte bij dit ras. Bij de Leonberger lijkt het wel zinvol te zijn om de DNA-test aan te bieden. Dit ras is tamelijk populair in België en de ziekte wordt ook vaak beschreven bij dit ras.

Trefwoorden

2014 – diagnostiek – erfelijke ziekten – hond – OMIA

Page 9: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

2  

Inleiding

Moderne hondenrassen ondergaan intensieve selectie, kennen een hoge graad van inteelt en zijn door de wijze van fokken genetisch geïsoleerd.1 Door inteelt stijgt het risico op het optreden van homozygoot recessieve ziekten.2 Daardoor hebben raszuivere honden een groter risico op erfelijke ziekten.1 De ontdekking van de DNA-helix door Watson en Crick in 1953 betekende revolutionaire veranderingen op het gebied van diagnostiek van genetische aandoeningen.3 36 jaar na deze ontdekking werd de eerste causale mutatie bij de hond gepubliceerd. 4 Daarna heeft het nog vier jaar geduurd voordat wetenschappers van de universiteit van Pennsylvania in staat waren de eerste genetische test bij de hond uit te voeren.5 Met behulp van deze test was het ook mogelijk geworden de niet-aangetaste dragers van het defecte gen aan te tonen. Tot dusver was het opsporen van dragers enkel mogelijk met de analyse van stambomen of via het uitvoeren van proefkruisingen.6 Bovendien was de diagnostiek van een late-onset mutatie een probleem vanwege het feit dat de dieren al veel nakomelingen konden hebben voordat de ziekte werd opgemerkt.1

Sinds de publicatie van de genoomsequentie van de hond is de identificatie van causale mutaties in een stroomversnelling geraakt (figuur 1). De enige limiterende factor hierbij is het aantal zieke dieren dat voor dit onderzoek nodig is.1

 Figuur 1: Het aantal nieuwe causale mutaties bij de hond per jaar.7

De cijfers in figuur 1 zijn afkomstig van de OMIA databank. Deze online catalogus van erfelijke ziekten is opgestart door professor Frank Nicholas van de Universiteit van Sydney en wordt regelmatig door een team van specialisten bijgewerkt.7 Op 14 april 2015 waren er op OMIA bij de hond in totaal 651 ziekten gedocumenteerd, waarvan 189 met een gekende mutatie.7 In 2014 werden volgens de OMIA website zes nieuwe causale mutaties bij de hond gepubliceerd: cerebellaire atrofie bij de Gordon Setter en Old English Sheepdog, gespleten gehemelte 1 bij de Nova Scotia Duck Tolling Retriever, vachtkleur, albinisme en oculocutaneuze type IV bij de Doberman Pinscher, het congenitaal myasthenisch syndroom bij de Labrador Retriever, progressieve retina atrofie type 3 bij de Tibetaanse Terriër en Tibetaanse Spaniël en polyneuropathie bij de Leonberger en Sint-Bernard.

1   1   2   1  3   3   2  

5   4  7  

3  

9  6  

4  

10   9  

14  

6  

10  

19  22  

11  

20  

9  

4  

0  

5  

10  

15  

20  

25  

1989  

1990  

1992  

1993  

1994  

1996  

1997  

1998  

1999  

2000  

2001  

2002  

2003  

2004  

2005  

2006  

2007  

2008  

2009  

2010  

2011  

2012  

2013  

2014  

2015  A

anta

l cau

sale

mut

atie

s

Jaar

Aantal causale mutaties/jaar

Page 10: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

3  

In deze literatuurstudie wordt de pathogenese van deze aandoeningen besproken, net als de diagnoses en therapiemogelijkheden die tot nu toe bestaan. Verder wordt de prevalentie van ziekte en ras in België beschreven. Met behulp van deze gegevens wordt geprobeerd in te schatten in hoeverre de ziekte een impact heeft op de raspopulatie en of het zinvol zou zijn de DNA-test in het Laboratorium voor Dierlijke Genetica (LDG) in te voeren. DNA-testen die voor de bovenstaande hondenrassen reeds worden uitgevoerd in het LDG en/of andere laboratoria, worden hierna kort opgesomd.

Page 11: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

4  

1. Congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog (OMIA 001913-9615)

 Cerebellaire ataxie wordt beschreven bij veel verschillende hondenrassen 8, waaronder de Airedale Terriër, American Staffordshire Terriër, Australian Kelpie, Border Collie, Bullterriër, Coton de Tuléar9, Gordon Setter, Malinois10 en de Old English Sheepdog.8 De meeste cerebellaire ataxieën zijn het gevolg van een congenitale aandoening. Andere vormen van ataxie zijn het gevolg van een intra-uteriene of neonatale virale infectie, iatrogeen, degeneratieve ziekte of abiotrofie.11 Bij de Gordon Setter, Old English Sheepdog, Brittany Spaniël en de American Staffordshire Terriër bestaat er een erfelijke vorm van cerebellaire abiotrofie die pas op latere leeftijd optreedt.8,11

1.1. Pathogenese van congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English

Sheepdog De honden met deze aandoening worden gezond geboren en ontwikkelen zich normaal tijdens de eerste maanden.12 Bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog kent congenitale cerebellaire ataxie een juveniele vorm: de symptomen beginnen met een leeftijd van 6 tot 10 maanden.12 De Old English Sheepdog kan de symptomen nog later ontwikkelen, tot 40 maanden.13

De ziekte verloopt traag progressief en gaat gepaard met een vermindering van Purkinje- en granulacellen in de cerebellaire cortex, meer specifiek in lobuli IV, V en VI van de vermis.12 Ten gevolge van de abiotrofie van de Purkinje- en granulacellen vertonen de aangetaste honden ataxie met hypermetrie van de voorpoten, wijde stand van de achterpoten13, tremor, nystagmus, opisthotonus en verminderde dreigreflex.9 De nystagmus treedt pas laat op in het chronisch progressief verloop en de pathologische veranderingen lijken sterk op humane cerebellaire corticale atrofie.14 De veranderingen in de hersenen van de Old English Sheepdog zijn minder ernstig dan bij de andere hondenrassen.13

1.2. Overerving en mutatie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog Cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog wordt veroorzaakt door een causale mutatie, die autosomaal recessief met een penetrantie van 98% wordt overgeërfd.8 Het afwijkend allel wordt afhankelijk van het fenotype doorgegeven.8 In het kader van het onderzoek van cerebellaire degeneratie bij de Old English Sheepdog kon een gemeenschappelijke voorouder van de aangetaste dieren gevonden worden.13 Deze voorouder is in 1961 in Engeland geboren, maar vermoedelijk is het defect even oud als het ras zelf.13 In het meest recente onderzoek Agler et al.(2014) wordt vermoed dat de mutatie zelfs ouder is dan de twee rassen.8 De mutatie zelf is een A-C-transversie, gelokaliseerd op positie 113 op het eerste van de acht exonen van het RAB24-gen.8 Ten gevolge van deze transversie verandert glutamine in proline op positie 38.8 Het RAB24-gen is bij de hond op chromosoom 4 gelokaliseerd en heeft bij het National Center for Biotechnology Information (NCBI) identificatienummer 479277.15 Er is weinig over het gen bekend, maar vermoedelijk is het gen van belang in de laatste stappen van de autofagie.8

Page 12: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

5  

In de studie van Agler et al.(2014) is het genoom van verschillende rassen onderzocht met zieke en gezonde honden.8 Hiervoor werden bloedmonsters genomen van 343 Old English Sheepdogs en Gordon Setters, waarvan 15 dieren waren aangetast.8 Verder werden zeven Labrador Retrievers, zeven Poedels, één Dalmatiër, één Beagle, twee Rhodesian Ridgebacks, twee Gordon Setters, twee Scottish Terriërs en één Labrador Retriever op de mutatie getest.8 Alleen bij de Gordon Setter en de Old English Sheepdog kon een verband gevonden worden tussen de mutatie op het autofagie-gen RAB24 en cerebellaire ataxie.8

1.3. Therapie- en diagnosemogelijkheden Tot op heden worden diagnoses vooral postmortaal via histopathologisch onderzoek van hersenweefsel gesteld of met behulp van bloedonderzoek en onderzoek van cerebrospinaal vocht om andere ziekten uit te sluiten.16 Eventueel bestaat de mogelijkheid bij een levend dier een MRI-onderzoek uit te voeren, waarbij een kleiner cerebellumvolume en een grotere cerebrospinale ruimte bij aangetaste dieren in beeld gebracht kunnen worden.16 Tot nu toe bestaat er nog geen therapie voor aangetaste dieren.16

1.4. Voorkomen van ziekte en ras in België Bij de Koninklijke Maatschappij Sint-Hubertus (KMSH) zijn slechts twee fokkers geregistreerd voor de Gordon Setter en drie voor de Old English Sheepdog.17 Hieruit kan geconcludeerd worden dat deze rassen wel in België voorkomen, maar niet heel populair zijn. Over de allelenfrequentie in de Belgische raspopulaties is niets gekend. Maar in de studie van Agler et al. (2014) wordt de prevalentie van het gen bepaald door de honden van 70 verschillende fokkers te testen. Het resultaat was dat 28 dieren heterozygoot bleken te zijn voor de mutatie op het RAB24-gen.8 Dit komt overeen met een prevalentie van 14,3%.8 Congenitale cerebellaire ataxie wordt in verschillende Engelse en Duitse wetenschappelijke bronnen beschreven. Het eerste geval van congenitale cerebellaire ataxie bij de Gordon Setter werd beschreven in 1977 in de Verenigde Staten. 18 Daardoor is de verwachting dat de ziekte een probleem is in de raspopulatie van de Gordon Setter en de Old English Sheepdog.

1.5. Belang van de DNA-test Tot op heden wordt de DNA-test in twee laboratoria aangeboden, zijnde het NCSU Veterinary Cardiac Genetics Laboratory in de Verenigde Staten19 en de Van Haeringen groep in Wageningen.20 Daar bij de KMSH fokker voor beide rassen geregistreerd zijn en de aandoening zowel in de Verenigde Staten als in Europa beschreven is, kan geconcludeerd worden dat de ziekte wereldwijd van belang is bij de Gordon Setter en Old English Sheepdog. De mutatie werd begin 2014 gepubliceerd en in oktober 2014 was de test al in twee laboratoria beschikbaar. Bovendien bedraagt de allelenfrequentie 14,3%.8 Uit deze gegevens kan geconcludeerd worden dat het zinvol zou zijn de DNA-test in het LDG in te voeren. Voor deze test bestaat geen patent.21

Page 13: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

6  

1.6. Genetisch fokadvies Een autosomaal recessieve overerving kan door drie verschillende genotypen tot expressie gebracht worden.22 Het eerste genotype stelt het klinisch gezonde fenotype voor, dat twee gezonde allelen bezit. Het tweede genotype heeft één aangetast allel, maar het dier is klinisch gezond en het derde genotype, één klinisch ziek dier is het resultaat van twee afwijkende allelen in het genoom.22 In principe zou afgeraden worden te fokken met dieren die één aangetast allel bezitten.23 Het nadeel is dat deze fokstrategie de genetische diversiteit zou verlagen.23 Een oplossing bestaat erin om waardevolle dragerdieren met gezonde dieren te gaan kruisen.23 Op deze manier zou de genetische diversiteit behouden worden, maar is er nog een kans van 25% dat dragers ontstaan.24 Daarom wordt aangeraden om de nakomelingen op dragerschap te testen.23

Page 14: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

7  

2. Gespleten gehemelte 1 bij de NSDTR (OMIA 001919-9615)  Gespleten gehemelte is een zeldzame, meestal aangeboren afwijking die al dan niet samengaat met een gespleten lip, gespleten kaak en/of een gat in een van de neusopeningen.25 Er bestaan verschillende oorzaken voor het ontstaan van een gespleten gehemelte. De afwijking kan erfelijk zijn of verworven door een tekort aan vitamine B12 tijdens de dracht, waardoor er te weinig vitamine A en glucocorticoïden zijn geproduceerd.25 Het postpartum ontstaan van een gespleten gehemelte is het gevolg van trauma.25 Congenitale palatoschisis geeft bij de neonaat problemen met zuigen en/of slikken, met als gevolg onvoldoende voedingsopname en risico op secundaire aspiratiepneumonie.25

2.1. Pathogenese

In een onderzoek van Wolf et al. (2014) waarbij de NSDTR als diermodel werd gebruikt voor erfelijke orofaciale afwijkingen bij de mens, kon een genetische oorzaak worden aangetoond voor congenitaal gespleten gehemelte.26 De afwijkingen die voorkomen bij de NSDTR zijn gelijkwaardig aan deze bij het syndroom van Pierre Robin bij de mens, namelijk gespleten gehemelte, mandibulaire micrognathie en een foutieve inplanting van de tongbasis.26 Sommige afwijkingen zijn in onderstaande figuur 2 te zien.

Figuur 2: Pathologisch beeld ten gevolge van de mutatie bij de NSDTR, van links naar rechts: gespleten

hard en zacht gehemelte, overbeet door verkorte onderkaak, CT-beeld met afwezige fusie van het nasale septum en daaronder beelden van een gezonde NSDTR.26

Door de hoge incidentie van gespleten lip en/of gehemelte in bepaalde families en de hoge frequentie van voorkomen bij tweelingen wordt vermoed dat een erfelijke oorzaak aan de basis ligt.26

Page 15: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

8  

2.2. Overerving en mutatie

Er zijn verschillende genetische oorzaken voor de ontwikkeling van een gespleten gehemelte. De LINE-1 insertie is de meest voorkomende oorzaak.27 De LINE-1 insertie bij de NSDTR is een autosomaal-recessieve aandoening die volledig penetrerend overgeërfd wordt en enkel bij de NSDTR is aangetoond.26 Deze insertie is een causale mutatie die op het chromosoom 14 ter hoogte van het intron 2 van het DLX6-gen voorkomt (Figuur 3) en NCBI-identificatienummer 482312 heeft.26,28

Figuur 3: De regio in rood wordt verstoord door de LINE-1 insertie.26

Het resulteert in een premature stop codon en verstoort de transcriptie, waardoor 17 van 60 aminozuren ontbreken.26 Daardoor wordt bij de aangetaste dieren slechts 25% van de normale expressielevels bereikt.26 Tijdens de genotypering in het onderzoek van Wolf et al. (2014) waren alle 12 aangetaste NSDTRs homozygoot voor de mutatie.26 In het kader van dit onderzoek was het ook mogelijk negen ouderdieren en 17 nestgenoten te genotyperen.26 14 van de 17 nestgenoten waren dragers van de mutatie.26 De wetenschappers konden concluderen dat de DLX6 LINE-1 insertie segregeert met het fenotype van het ras.26

2.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden De diagnose van een gespleten gehemelte gebeurt vooral tijdens het klinisch onderzoek.29 Nochtans is het mogelijk dat vele maxillofaciale defecten in een normaal klinisch onderzoek niet worden opgemerkt, maar deze defecten kunnen wel zorgen voor een daling van de levenskwaliteit van een hond.29 De enige behandeling van een gespleten gehemelte is chirurgisch. Een neusslokdarmsonde is enkel een tijdelijk hulpmiddel.25

Page 16: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

9  

2.4. Voorkomen van ziekte en ras in België In België zijn er twee fokkers van de NSDTR bij de KMSH geregistreerd, waaruit kan worden geconcludeerd dat het ras wel in België voorkomt, maar minder populair is. Gespleten gehemelte wordt echter in veel boeken beschreven en op meerdere websites besproken, waaronder Nederlandstalige websites met informatie over NSDTR.30 Hieruit mag geconcludeerd worden, dat de ziekte ook in België van belang is. Tijdens de studie van Wolf et al. (2014) wordt de allelenfrequentie van gespleten gehemelte 1 bepaald.26 De resultaten van de DNA-testen zijn te zien in figuur 4.

Figuur 4: frequentie van het aangetast allel.26

In deze tabel is tevens te zien dat bij 35 aangetaste honden van een ander ras en 284 niet-aangetaste honden van een ander ras de mutatie afwezig is.26 De allelenfrequentie binnen het ras van de NSDTR bedraagt 17%.26 De Orthopedic Foundation of Animals heeft tot nu toe 29 monsters van aangetaste NSDTRs onderzocht, waarvan er 18 homozygoot bleken te zijn voor de afwijking ter hoogte van DLX6 op chromosoom 14.27 Desondanks is de werkelijke prevalentie van een gespleten gehemelte moeilijk in te schatten, omdat de meeste puppy’s met een aangeboren gespleten gehemelte binnen de eerste dagen postpartum geëuthanaseerd worden.29

2.5. Belang van de DNA-test Voor België op zich bestaan er geen cijfers over de prevalentie van een gespleten gehemelte bij de NSDTR. Uit het feit dat een gespleten gehemelte een van de meestvoorkomende oorzaken is voor orofaciale afwijkingen bij de NSDTR27, het onderzoek een allelenfrequentie van 17% heeft aangetoond26

en het ras in België voorkomt17, mag geconcludeerd worden dat het nuttig zou zijn om de DNA-test in het LDG aan te bieden.

Op 3 november 2014 was op VetPenn nog geen laboratorium geregistreerd dat de test aanbiedt31, maar in november 2014 de Orthopedic Foundation for Animals heeft de DNA-test in zijn bezit en biedt deze dus ook aan.27 Er bestaat geen patent voor deze test.32

2.6. Genetisch fokadvies

Identiek aan punt 1.6.: omwille van de autosomaal-recessieve overerving.

Page 17: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

10  

3. Vachtkleur, albinisme en oculocutaneuze type IV (OMIA 001821-9615)

3.1. Pathogenese Bij de standaard Doberman Pinscher zijn vier verschillende kleurvariaties toegelaten: zwart, rood, blauw en bruin. 33 In het jaar 1976 werd in Amerika voor het eerst een witte Doberman Pinscher teef gerapporteerd.33

Figuur 5: Twee witte Doberman Pinschers.33

In figuur 5 vallen de crèmekleur van de honden en hun samengeknepen ogen -ten gevolge van de fotofobie- op.33 De huid van de neus en lippen van witte Doberman Pinschers heeft een zeer lichte kleur, maar ook de iris van de ogen is zeer licht gekleurd.33 Wetenschappers konden bovendien aantonen dat de variatie bij de witte Doberman Pinscher sterk gelijkend is op de humane aandoening Oculocutaneous Albinisme (OCA4). Bij de mens is er dan tegelijkertijd vaak nystagmus aanwezig, dit is niet het geval bij de witte Doberman Pinscher.33 Tijdens indirecte oftalmoscopie van alle witte Doberman Pinschers was hypopigmentatie van het retinaal pigment en het choroïd aantoonbaar, waardoor de choroïdale vascularisatie goed zichtbaar was.33 Verder hebben wetenschappers zeer grondig onderzoek gedaan naar de huid van deze dieren, waarbij ze bij de witte Doberman Pinschers een significant verhoogde prevalentie van tumoren konden vinden. Bij 12 van de 20 onderzochte witte Doberman Pinschers werd een tumor gediagnosticeerd.33 Bij 10 van deze 12 honden bleken multiple tumoren aanwezig te zijn, vooral ter hoogte van huid, lippen, oogleden en iris.33 De tumoren werden ventraal en dorsaal van het lichaam teruggevonden, waardoor geen duidelijke predilectieplaatsen met de hoogste UV-invloed aangetoond werden.33 In al deze gevallen waren de huidtumoren amelanocytische melanoma’s.33

Normaal gezien wordt bij dieren met een witte vacht ook vaak doofheid vastgesteld, bijvoorbeeld bij de Dalmatiër, Australian Shepherd, Boxer en bij katten.33,34 Dit was echter niet het geval bij de witte Doberman Pinscher.33

Page 18: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

11  

3.2. Overerving en mutatie De verandering van de overerfbare informatie was ter hoogte van het SLC45A2-gen terug te vinden. Dit gen is op chromosoom 4 gelokaliseerd en heeft op NCBI het identificatienummer 489236.33,35 De mutatie wordt autosomaal recessief overgedragen.33 Het gen SLC45A2 codeert voor een koolhydraat transportproteïne, dat zorgt voor het aanzuren van de melanosomen, voor eiwitsortering en enzymactiviteit tijdens de synthese van melanine.33 Dit is de reden waarom witte Doberman Pinschers niet doof zijn.33 Dove dieren met een witte vacht bezitten een mutatie die de migratie en de overlevingstijd van de melanocyten aantast.33 Deze mutatie is een deletie van basenparen ter hoogte van exon 7 van SLC45A2, waarbij 50 aminozuren verwijderd zijn. Daardoor kan het exon 7 niet meer op de juiste manier worden afgelezen en de aminozuren worden door 191 nieuwe aminozuren vervangen.33 Het gecodeerde eiwit wordt niet meer of afwijkend geproduceerd.33

Figuur 6: Een 4,081 basenpaar deletie tss chr4:77,062,970 en chr4:77,067,051.33

Op figuur 6 is te zien dat de deletie zich ter hoogte van exon 7 bevindt.33 De paarse hokjes beschrijven exonen van het normale uitzicht van het SLC45A-gen.33 De zwarte hokjes zijn de exonen die bij de witte Doberman Pinscher aanwezig zijn.33 Het zevende hokje is bij de witte Doberman Pinscher duidelijk smaller dan bij de normale SLC45A2 ten gevolge van de deletie.33

3.3. Kleurvariatie en voorkomen van ras in België

Over de witte Doberman Pinscher is op het internet heel weinig informatie te vinden. Ook in verband met een verhoogde kans op huidtumoren konden er naast het artikel van Winkler et al. (2014) geen artikelen gevonden worden. Bij de KMSH zijn drie fokkers aangemeld voor Doberman Pinscher, hieruit kan geconcludeerd worden dat het ras in België voorkomt.36

Page 19: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

12  

3.4. Belang van de DNA-test Sinds 1996 zouden de nakomelingen van de witte Doberman Pinscher teef op de stamboompapieren aangegeven worden.33 Maar hiermee konden nog niet alle dragers opgespoord worden.33 Met behulp van een genetische test zou men in staat zijn de dragers van het gemuteerde gen op te sporen en er zo voor kunnen zorgen dat er geen witte Doberman Pinschers meer gefokt worden. Dit zou belangrijk zijn, omdat bij de witte Doberman Pinscher een verhoogd aantal tumoren aanwezig is. Wetenschappers zijn echter nog niet zeker of deze resultaten significant zijn of dat ze afhankelijk zijn van de uitgekozen groep witte Doberman Pinschers.33 De test wordt aan de Michigan University aangeboden.37 Er wordt voorgesteld eerst nog een frequentiebepaling te doen, voordat men het belang van de DNA-test kan inschatten. Er is een patent voor SLC45A2 aangemeld met identificatienummer EP2667195 (A2) - Ratio based biomarkers and methods of use thereof.38

3.5. Genetisch fokadvies Identiek aan punt 1.6.: omwille van de autosomaal-recessieve overerving.

Page 20: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

13  

4. Congenitaal myasthenisch syndroom bij de Labrador Retriever (OMIA 001928-9615)

 4.1. Pathogenese

Het congenitaal myasthenisch syndroom wordt in de vakliteratuur beschreven als zeldzaam.39 Het meest typische symptoom is spierzwakte, die door inspanning erger wordt en al vanaf jonge leeftijd te zien is.39 Verder zijn de spinale reflexen van alle ledematen sterk gereduceerd39 en worden hypotonie, bulbaire parese, faciale parese hypoventilatie, episodische apneu en ptosis beschreven als symptomen.40 Het congenitale myasthenische syndroom wordt ook bij de mens beschreven en is daar onder andere te wijten aan dezelfde mutatie die bij de Labrador Retriever voorkomt.39

4.2. Overerving en mutatie

Zowel bij de mens als bij de Labrador Retriever gebeurt de overerving van de mutatie op een autosomaal-recessieve manier.39 Tijdens het onderzoek van Rinz et al. (2014) waren twee chromosomen mogelijk die de afwijking zouden kunnen dragen, namelijk chromosoom 23 met COLQ en chromosoom 25 waar CHRNG- en CHRND-genen op zitten.39

 Figuur 7: Haplotype van het chromosoom 23; blauw staat voor overgeërfd door de voorouder.39

In figuur 7 is te zien dat aangetaste dieren heterozygoot zijn voor CHRND en CHRNG, maar dat COLQ op chromosoom 23 homozygoot aanwezig is.39 Hieruit kan geconcludeerd worden dat de causale mutatie zich ter hoogte van het COLQ-gen bevindt.39 Dit gen is bij de hond aanwezig op chromosoom 2339 en heeft bij de NCBI 608697 als identificatienummer. 41 COLQ codeert voor een onderdeel van acetylcholinesterase.39 De exacte mutatie wordt op het COLQ-gen als c1010T>C geïdentificeerd, maar uit dit onderzoek kan men misschien geen conclusies trekken omdat er slechts twee pups getest werden.39 Bij de exon 14 variant wordt in plaats van isoleucine, threonine op plaats 337 ingezet.39

Volgens Rinz et al. (2014) is het heel belangrijk dat de juiste samenstelling van plaats 337 bewaard moet blijven, omdat anders de functie van het COLQ-gen in het gedrang komt.39

Ten gevolge van het ontbreken van het COLQ-gen kan acetylcholinesterase zich niet aan de lamina basalis van de synaps binden en accumuleert acetylcholine in de synaptische spleet.39

Page 21: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

14  

Dezelfde mutatie kan ook bij de mens teruggevonden worden.42 Hier kon bij twee aangetaste kinderen een toegevoegd nucleotide op het exon 14 geïdentificeerd worden (c.1010T>c).42 Deze puntmutatie zorgt voor hetzelfde resultaat als bij de hond, namelijk een missense in de aminozurensamenstelling op positie 337 op het eiwit.42

4.3. Therapie- en diagnostiekmogelijkheden Tot nu toe was de diagnose van het myasthenisch syndroom moeilijk en vooral gebaseerd op klinische bevindingen, morfologische studie van spieren en perifere zenuwen en elektrodiagnostisch onderzoek van de spieren.39 Bij neurologisch onderzoek kan een neuromusculaire ziekte met kortstondige tetraparese gezien worden, die onder inspanning verergert.39 Verder moeten andere belangrijke differentiële diagnoses uitgesloten worden om tot een diagnose te komen.39 Mogelijke differentiële diagnoses zijn myastenia gravis, exercise induced collaps, centronucleaire myopathie, myotubulaire myopathie en congenitale polyneuropathie.39 Myastenia gravis kan uitgesloten worden vanwege van de vroege leeftijd van de aangetaste dieren. Verder is het niet mogelijk om acetylcholinereceptoren en anti-lichamen aan te tonen, noch in het serum, noch gebonden aan acetylcholinereceptoren en anti-lichamen in de spieren.39 De andere drie differentiële diagnoses zijn erfelijke aandoeningen waarvoor DNA-testen bestaan.43 Congenitale polyneuropathie kan uitgesloten worden omdat er geen axonale degeneratie of demyelinisatie van de perifere zenuwen aangetoond kon worden.39 De therapiemogelijkheden zijn bij dit soort congenitaal myasthenisch syndromen echter beperkt. 44 Wanneer men als mogelijke therapie acetylcholinesterase aan deze patiënten zou geven, geeft dat juist een verergering van de symptomen.44 In de humane geneeskunde heeft men mensen die waren aangetast met de DOK 7- of COLQ-mutatie, Efedrine en Albuterol gegeven als medicatie.44

4.4. Voorkomen van ziekte en ras in België

De Labrador Retriever is een populair ras in België: bij de KMSH zijn momenteel 27 fokkers geregistreerd.17

Over de ziekteprevalentie in België is weinig gekend. Tijdens de studie van Rinz et al. (2014) zijn slechts twee aangetaste puppy’s onderzocht.39 Verder hebben de onderzoekers een frequentiebepaling doorgevoerd waarin ze konden aantonen dat alleen de twee aangetaste puppy’s homozygoot voor de COLQ-mutatie waren.39 In totaal zijn 56 familieleden van de twee aangetaste dieren, 288 Labrador Retrievers uit andere families en 122 honden van 65 rassen getest.39 Bij de andere hondenrassen en bij de Labrador Retrievers afkomstig van andere families kon de mutatie niet teruggevonden worden.39

Hieruit mag geconcludeerd worden dat de mutatie tot nu toe minder van belang is in de populatie van de Labrador Retriever.

Page 22: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

15  

4.5. Belang van de DNA-test In de wetenschappelijke literatuur is weinig informatie te vinden over het congenitaal myasthenisch syndroom bij de Labrador Retriever, namelijk slechts één artikel. Steunend op punt 4.4. wordt geconcludeerd dat de prevalentie van deze ziekte tot nu toe heel laag is in de populatie van de Labrador Retriever. De onderzoekers die de mutatie bij de Labrador Retriever hebben gevonden, stellen wel voor om nog meer Labrador Retrievers op deze aandoening te testen, omdat veel recessieve allelen zich snel kunnen verspreiden in een populatie waar lage niveaus van genetische diversiteit aanwezig zijn (dit geldt voor de Labrador Retriever).39 De test wordt aan twee laboratoria aangeboden: ten eerste bij Clemson Canine Genetics45 en in Duitsland in het Center of Animal Genetics46. Op basis van de hiervoor besproken gegevens zou geconcludeerd kunnen worden dat deze DNA-test minder van belang is. Voor deze DNA-test bestaat tot op heden nog geen patent.47

4.6. Genetisch fokadvies Identiek aan punt 1.6.: omwille van de autosomaal-recessieve overerving.

Page 23: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

16  

5. Progressieve retina atrofie type 3 bij de Tibetaanse Spaniël en Tibetaanse Terriër (OMIA 001918-9615)

Progressieve retina atrofie (PRA) is een groep van erfelijke ziekten die de fotoreceptoren in de retina aantasten48 en is vergelijkbaar met Retinitis pigmentosa bij de mens.49 Deze oogaandoening wordt bij meer dan 100 hondenrassen beschreven en verschilt tussen de verschillende rassen qua etiologie, ouderdom, begin en ernst van de aandoening.50 Prevalentie van elke mutatie in klinisch aangetaste honden is daarom heel vaak onbekend.51 In de volgende alinea’s wordt ingegaan op PRA bij de Tibetaanse Terriër en Spaniël.

5.1. Pathogenese In principe wordt PRA in twee groepen ingedeeld.52 De eerste groep bevat gegeneraliseerde PRA: een primaire ziekte van de fotoreceptoren. De tweede groep is centrale PRA, waarbij de fotoreceptoren secundair worden aangetast.52 Als men van PRA spreekt, wordt meestal de gegeneraliseerde vorm bedoeld.52 Het voornaamste symptoom in het begin van de aandoening is nachtblindheid als gevolg van het initiële verlies van staafjes.50 De nachtblindheid verergert progressief tot volledige blindheid.52 Het interval tussen het aanvangen van de eerste symptomen en de ontwikkeling van volledige blindheid varieert tussen rassen en individuen.52 De veranderingen aan de fundus van het oog zijn bilateraal en symmetrisch en leiden tot hyperreflexiviteit van de tapet in het vroege stadium.48 Bij de PRA3 stelt men de diagnose pas relatief laat, typisch rond de 5 jaar.50

5.2. Overerving en mutatie van PRA type 3 Zoals de meeste andere PRA’s wordt ook PRA3 autosomaal recessief overgeërfd en bijna volledig penetrant overgedragen.48,50 Bij PRA3 is er een mutatie ter hoogte van het FAM161A-gen.50 NCBI identificatienummer is 100855510.53 Dit gen bevindt zich bij de hond op chromosoom 10.54 FAM161A is van belang voor de microtubuli, deze zorgen voor het eiwittransport van het binnenste naar de buitenste segment van de fotoreceptor.50 Bij de mutatie komt het tot een short interpersed nuclear element (SINE)-insertie, waarmee bedoeld wordt dat een keten van nucleotiden in de sequentie wordt ingebouwd.50

 Figuur 8: A = Sequence en B= grafische tentoonstelling van de SINE-insertie.50

Op figuur 8 is te zien dat de onderlijnde groene Adenine nucleotiden de inserties zijn.50 Het precieze aantal Adenine nucleotiden kon niet bepaald worden, maar met alle waarschijnlijkheid ligt het aantal tussen de 35 en 50 Adenine nucleotiden.50

Page 24: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

17  

Ten gevolge van deze mutatie wordt het exon 5 van het FAM161A-gen op een andere manier afgelezen, maar ook bij gezonde individuen kan het gen op een alternatieve manier worden afgelezen.50 Het percentage van abnormale producten is kleiner bij de normale dieren dan bij de aangetaste dieren.50 Door het foutief aflezen van het exon 5 heeft het geproduceerde eiwit wel schade, maar geen functieverlies.50 De lengte van de adenineketen heeft waarschijnlijk geen invloed op het PRA-fenotype en de ernst van de ziekte.50 Tijdens het onderzoek van Downs en Mellersh (2014) worden 32 Tibetaanse Spaniëls bekeken, waarvan er 22 aangetast zijn en de andere 10 als controle dienen (3 zijn tussen de 4 en 6 jaar oud, 7 zijn meer dan 6 jaar oud).50 Het is niet mogelijk een haplotype te definiëren dat homozygoot is in alle gevallen, maar de mutatie was homozygoot aanwezig in 12 van de 18 onderzochte gevallen. In de controlegroep was de mutatie echter helemaal niet aanwezig.50 PRA3 wordt geassocieerd met FAM161Ac:1758-15_1758-16ins238.50 Er worden nog 247 Tibetaanse Spaniëls extra getest en van 35 PRA gevallen worden er 22 getest die homozygoot zijn voor de afwijking van het FAM161A-gen. Van de 16 klinisch-gezonde honden bleken sommige dragers, terwijl anderen homozygoot waren voor het wildtype.50 In het verloop van het onderzoek worden nog twee andere rassen onderzocht die polymorfisme delen met de Tibetaanse Spaniël, namelijk de Lhasa Apso en de Tibetaanse Terriër.50 Bij de Lhasa Apso is PRA3 afwezig, bij de Tibetaanse Terriër werd het afwijkende gen gevonden; het was gerelateerd aan PRA3.50

5.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden

De diagnose gebeurt tot nu toe voornamelijk op basis van ofthalmoscopisch onderzoek van het oog.55 Bij aantasting is te zien dat de retina dunner wordt, er kleurveranderingen optreden in de tapetale retina en er hyperreflexiviteit is in de tapetale fundus.52

Een therapie bestaat tot nu toe nog niet, maar door het geleidelijk blind worden, wennen de honden meestal goed aan hun nieuwe situatie.49

5.4. Voorkomen van ziekte en ras in België AHT Genetic Services heeft 567 Tibetaanse Spaniëls en 290 Tibetaanse Terriërs getest. Hieruit is gebleken dat de allelenfrequentie bij de Spaniëls wereldwijd 0,052 is en bij de Terriër 0,0052.50

Op 16 oktober 2014 waren er in België 5 fokkers geregistreerd voor de Tibetaanse Terriër en 3 voor de Tibetaanse Spaniël.17 Daaruit kan geconcludeerd worden dat de rassen in België voorkomen.

Page 25: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

18  

5.5. Belang van de DNA-test Een DNA-test zou voor deze aandoening goed mogelijk zijn, omdat het een autosomaal-recessieve overerving betreft en omdat de aandoening bijna volledig penetrant is. Deze test zou kunnen worden gebruikt voor het identificeren van dragers, maar ook van zieke dieren die de symptomen nog niet tonen.22 Wanneer men in staat is deze dieren op te sporen, is het mogelijk om de mutatie uit de kweeklijn te verwijderen.50 Maar de onderzoekers zijn er niet zeker van dat er geen andere mutaties bestaan, die PRA bij de Tibetaanse Terriër en Tibetaanse Spaniël kunnen veroorzaken.50 Er heerst onzekerheid over het feit of de ziekte niet wordt veroorzaakt door meerdere mutaties.50 Toch zou het interessant zijn deze DNA-test door te voeren, omdat de allelenfrequentie bij de Tibetaanse Spaniël hoog is en er gebrek is aan een goede therapie. Als de DNA-test niet wordt doorgevoerd, is pas laat een diagnose mogelijk.45,47 De test voor PRA3 wordt al in Engeland en Duitsland aangeboden.56,57

Van deze test is geen patent gevonden.58

5.6. Genetisch fokadvies Identiek aan punt 1.6.: omwille van de autosomaal-recessieve overerving.

Page 26: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

19  

6. Polyneuropathie bij de Leonberger en Sint-Bernard (OMIA 001917-9615)  Polyneuropathie is een aandoening die meerdere zenuwen en zenuwradices kan aantasten.59 Meestal worden alleen de motorische banen aangetast.59

6.1. Pathogenese

Polyneuropathie bij de Leonberger heeft veel gelijkenissen met de Charcot-Marie-Tooth (CMT) ziekte bij de mens.60 Bij de Leonberger beginnen de symptomen op variabele leeftijd en kent de aandoening een chronisch progressief verloop met een gemengde polyneuropathie.60 De symptomen zijn inspanningsintolerantie, hypotonie, secundaire spieratrofie van de achterste ledematen, inspiratoire stridor en dyspnee.60 Als de symptomen op jongere leeftijd optreden, krijgen de dieren ergere symptomen met een progressiever verloop.60

6.2. Overerving en mutatie van de polyneuropathie De mutatie bevindt zich op het canine chromosoom 16 in het ARHGEF10-gen en wordt waarschijnlijk autosomaal-recessief overgeërfd.60 Het ARHGEF10-gen heeft NCBI identificatienummer 609511.61 Met sequencering van ARHGEF10 is een deletie van 10 basenparen geïdentificeerd bij de aangetaste honden.60 Deze deletie bestaat uit vier nucleotiden van het 3’-einde van exon 17 en zes nucleotiden van het 5’-einde van intron 17 (figuur 9).60

 Figuur 9: PCR-producten van de drie genotypen.60

Het mRNA verandert door de deletie van de basenparen, waardoor het stop codon te vroeg komt. Dit resulteert in een verkorting van het proteïne met 50,5%, wat een functieverlies resulteert van dit proteïne waardoor de Rho-GTP-ases niet meer kunnen worden geactiveerd.60

Page 27: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

20  

Tijdens het onderzoek van Ekenstedt et al. (2014) zijn 52 honden met polyneuropathie en 41 controlehonden op de mutatie getest. Van de 52 aangetaste honden was 35% homozygoot voor de deletie (D/D), 27% heterozygoot (D/N) en 38% homozygoot normaal (N/N).60 Geen enkele hond uit de controle groep was homozygoot (D/D) voor de deletie, 10% was heterozygoot (D/N).60

Het ras Leonberger is ontstaan door het kruisen van verschillende rassen, onder andere de Sint-Bernard, Newfoundlander en Pyreneese berghond.60 Tot op heden kon de mutatie homozygoot (D/D) gevonden worden bij vier Sint-Bernards met early-onset polyneuropathie en bij geen ander ras.60

Momenteel bestaat er nog discussie over de vorm van overerving.60 In vroegere wetenschappelijke artikelen werd polyneuropathie meestal toegeschreven aan een X-chromosomale, recessieve overerving.62 Tijdens de studie kon 67% van de reuen en 37% van de teven met polyneuropathie gediagnosticeerd worden.60 Een mogelijke verklaring voor het hogere percentage van aangetaste reuen is dat grotere dieren, met name reuen, langere zenuwen hebben en daardoor meer aangetast zijn.60 Een andere hypothese is dat de reuen andere neuroactieve endogene steroïden bezitten.60 Verder bleek uit het onderzoek dat dieren met de D/N-mutatie ook lichtelijk aangetast kunnen zijn. Hier zijn verschillende verklaringen voor: mogelijke interacties met een andere locus, een semidominante deletiemutatie, een zeldzame niet-gedetecteerde ARHGEF10-variant of een sampling bias in de onderzochte populatie.60

6.3. Diagnose- en therapiemogelijkheden De meestgebruikte methode voor het stellen van een diagnose van polyneuropathie bestaat uit metingen van de motorische en sensorische zenuwgeleiding en snelheid, het bepalen van de amplitude van het actiepotentiaal en histopathologie van een zenuwbiopt.60 De differentiaaldiagnosen zijn heupdysplasie, gescheurde voorste kruisband, niet-gediagnosticeerd osteosarcoma of primair hypothyroidisme.60 Bij primaire hypothyroïdie starten de symptomen echter later dan bij de polyneuropathie.60 Tot nu toe bestaat zowel in de geneeskunde als in de diergeneeskunde nog geen echte therapiemogelijkheid.60 Laryngale problemen kunnen verholpen worden met een tie-back operatie, waarbij het arytenoïd kraakbeen gelateraliseerd wordt.60

Page 28: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

21  

6.4. Voorkomen van ziekte en ras in België Voor het ras Leonberger waren op 4 april 2015 in totaal 12 fokkers bij de KMSH aangemeld, voor de Sint-Bernard langharig drie fokkers en voor kortharig één fokker.63 Hieruit kan geconcludeerd worden dat de Leonberger een populair ras is in België en dat de Sint-Bernard ook in België voorkomt, maar minder populair is. Polyneuropathie bij de Leonberger wordt in verschillende wetenschappelijke artikelen beschreven en ook in de studie van Ekenstedt et al. (2014) konden 52 gevallen van polyneuropathie worden onderzocht.60 De gevonden mutatie kan ongeveer 20% van de polyneuropathiegevallen bij de Leonberger verklaren.60 Verder wordt op websites van het ras Leonberger de ziekte vaak beschreven64, waaruit kan worden geconcludeerd dat de ziekte in het ras is verspreid. In het ras Sint-Bernard blijkt polyneuropathie een kleiner probleem te zijn, aangezien wetenschappers slechts bij vier honden voor deze mutatie een positieve bevinding konden aantonen.60

6.5. Belang van de DNA-test Tijdens wereldwijd onderzoek in het kader van de studie van Ekekstedt et al. (2014) werd beschreven dat polyneuropathie bij de Leonberger uit ten minste twee onderliggende overerfbare ziekten bestaat.60 De mutatie van ARHGEF10 induceert waarschijnlijk polyneuropathie en deze mutatie kon wereldwijd teruggevonden worden.60 De test wordt tot nu toe bij drie laboratoria uitgevoerd: aan de universiteiten van Minnesota en Bern en bij Laboklin in Duitsland. 65 , 66 In het ras Sint-Bernard zou het beste een frequentiebepaling gedaan kunnen worden om de aanwezigheid van het mutant allel te bepalen. Bij de Leonberger is de aandoening blijkbaar vaker aanwezig. Om deze reden wordt aangeraden deze test ook in het LDG aan te bieden. Voor deze test bestaat een patent met identificatie EP2730662 (A1) - Methods and systems of using exosomes for determining phenotypes.67

6.6. Genetisch fokadvies Identiek aan punt 1.6.: omwille van de autosomaal-recessieve overerving. In het geval van polyneuropathie is het eerder niet aan te raden met dragers te fokken, omwille van het feit dat ook deze lichtelijks aangetast zijn.60

Page 29: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

22  

7. Andere DNA-testen bij de verschillende hondenrassen  In de volgende tabellen staan per ras de andere DNA-testen vermeld die uitgevoerd kunnen worden in het LDG en/of andere laboratoria. Onder de rubriek opmerkingen wordt kort het belang van de ziekte bij deze rassen ingeschat.  

7.1. Gordon Setter Ziekte OMIA-nummer Gen Opmerkingen

Neuronaal ceroïd lipofuscinose 868

001506-961568 CLN868 Alleen bij Engelse Setter gedocumenteerd alhoewel de test ook bij de Gordon Setter in Frankrijk wordt aangeboden69,70

Progressieve retina atrofie68

001575-961568 C17H2orf7171 Mutatie frequentie ongeveer 0,37 in de Gordon Setter populatie72

7.2. Old English Sheepdog Ziekte OMIA-nummer Gen Opmerkingen

Multi-drug resistentie68

001402-961568 ABCB168 Mutante allelen frequentie < 4%73

Primaire-ciliaire dyskenisie68

001540-961568 CCDC3968 Europese populatie: - 19%dragers - 7% aangetast74

7.3. Nova Scotia Duck Tolling Retriever Ziekte OMIA-nummer Gen Opmerkingen

Collie eye anomaly868

000218-9615968 NHEJ168 Tijdens studie uit Zwitserland: geen NSDTR aangetast met Collie Eye Anomaly75

Page 30: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

23  

7.4. Doberman Pinscher Ziekte OMIA-nummer Gen Opmerkingen

Coat color dilution alopecia68

000110-9615, 000031-961568

MLPH68 Incidentie: blue 57,9%, fawn 89,5%76

Dilatatieve cardiomyopathie68

000162-961568 PDK468 Cumulatieve prevalentie van 58,2% 77

Nacrolepsie68 000703-961568 HCRTR268 Sporadisch aanwezig78

Von Willebrand type 168

001057-961568 VWF68 63% prevalentie van de von Willebrand factor79

Maligne hyperthermie68

000621-961568 RYR-168 Incidentie van deze mutatie is niet gekend80

7.5. Labrador Retriever

Ziekte OMIA-nummer

Gen Opmerkingen

Centronucleaire myopathie68

001374-961568 PTPLA68 Continentaal Europa: 16,6% dragers81

Congenitale macrothrombocyto-penie68

001001-961568 TUBB168 Op UPenn gevonden voor Labrador Retriever68 bij OMIA alleen bij Cavalier King Charles Spaniël82

Cysteinurie68 000256-961568 SLC3A168 Prevalentie onbekend83

Exercise induced collaps68

001466-961568 DNM168 Aanwezigheid mutant gen bij >40% v.d. Labrador Retriever 84

Nasale parakeratose68

001373-961568 SUV39H268 Mutatie als meest waarschijnlijke oorzaak pas in 2013 gepubliceerd85

Hyperuricosurie68 001033-961568 SLC2A968 Mutatiefrequentie = 0,00186

Maligne hyperthermie68

000621-961568 RYR-168 Incidentie van deze mutatie is niet gekend87

Myotubulaire myopathie68

001508-961568 MTM168 Tot nu toe weinig dragers gediagnosticeerdà verhoogde frequentie mogelijk tgv founder effect88

Nacrolepsie68 000703-961568 HCRTR268 Sporadisch aanwezig89

Oculo-skeletale dysplasie168

001522-961568 COL9A368 Meest waarschijnlijk nog andere mutaties verantwoordelijk voor oogaandoeningen en dwerggroei90

Progressieve retina atrofie68

001298-961568 PRCD68 Allelenfrequentie van 13,4%91

Pyruvaat kinase deficientie68

000844-9615/968568

PKLR68 Niet gerapporteerd bij de Labrador Retriever, alleen bij andere rassen92

Skeletale dysplasie 268

000299-961568 COL11A268 Mutatieà pas in 2013 gepubliceerd93

Page 31: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

24  

7.6. Tibetaanse Terriër Ziekte OMIA-nummer Gen Opmerkingen

Neuronale ceroïd lipofuscinose A68

001552-961568 ATP13A268 Mutant allel frequentie = 0,09194

Primaire lensluxatie68

000588-961568 ADAMTS1768 Mutant allel frequentie =0,1795

7.7. Tibetaanse Spaniël Op de 13 oktober 2014 waren nog geen andere DNA-testen voor deze ras door laboratoria in aanbieding.68

7.8. Leonberger Op de 13 april 2015 was er volgens VetPenn nog geen andere DNA-test in aanbieding voor de ras Leonberger dan polyneuropathie.96

7.9. Sint Bernard Voor de ras Sint Bernard is bij VetPenn tot van heden ook nog geen andere DNA-test beschikbaar dan deze voor polyneuropathie.96

Page 32: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

25  

Bespreking

De vraagstelling in deze thesis was of het zinvol zou zijn DNA-testen van de nieuw-ontdekte mutaties bij honden in 2014 in het LDG in te voeren. Voor het antwoord op die vraag is onder andere het voorkomen van het ras in België van belang. Er konden echter geen echt betrouwbare cijfers en referenties teruggevonden worden. Daarom zou het zeker interessant zijn om een frequentiebepaling van de verschillende hondenrassen in België te doen, vooral omdat niet alle rashonden bij de KMSH geregistreerd worden. Hiervoor zou men misschien met “DogId”, in contact kunnen gaan. Op deze website worden honden geregistreerd en de identificatie en registratie van honden is sinds 1998 verplicht.97 Voor elk van de 6 mutaties is tot nu toe slechts één paper gepubliceerd. Daarin kon bij sommige mutaties niet met zekerheid gezegd worden of er andere mutaties bestaan met hetzelfde fenotype. Daarnaast was het niet altijd mogelijk bij aangetaste dieren de mutatie aan te tonen. Dit was het geval bij polyneuropathie van de Leonberger en Sint-Bernard. Hier is zeker nog aanvullend onderzoek nodig met het oog op andere oorzaken. Als er een frequentiebepaling van het aangetast allel mogelijk is, zou een standaardscreening in het ras voorgesteld worden, en niet alleen van de aanverwanten van de gediagnosticeerde dieren. Recessieve aandoeningen kunnen immers generaties overslaan. Deze standaardscreening zou bij de Sint-Bernard kunnen worden ingevoerd met betrekking tot polyneuropathie, en bij de witte Doberman Pinscher. Drie DNA-testen die het beste kunnen worden ingevoerd, zijn testen voor cerebellaire ataxie, gespleten gehemelte 1 en voor PRA3. Deze drie vallen op door de hoge prevalentie. Ten slotte valt in de tabellen van de andere DNA-testen (pagina 23-25) bij de verschillende rassen op, dat bij de Labrador Retriever redelijk veel testen beschikbaar zijn vergeleken met bijvoorbeeld de Sint-Bernard. Het zou interessant zijn om de reden hiervoor te onderzoeken, of er b.v. omwille van de populariteit van het ras een verminderde genetische diversiteit bestaat of dat door de populariteit van dit ras het ras gewoon beter bestudeerd is. Over het algemeen wordt opgemerkt dat er elk jaar wel nieuwe causale mutaties worden gepubliceerd, maar blijkt dat er heel vaak nog andere onderzoeken, zoals een frequentiebepaling, nodig zijn om de impact ervan te kunnen bepalen.    

Page 33: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

26  

Referenties

                                                                                                                 1 Mellersh, C. (2012). DNA testing and domestic dogs. Mammalian Genome, 23(1-2), 109-123. 2 Slutsky, J., Raj, K., Yuhnke, S., Bell, J., Fretwell, N., Hedhammar, A., Wade C. & Giger, U. (2013). A web resource on DNA tests for canine and feline hereditary diseases. The Veterinary Journal, 197(2), 182-187. 3 Fredholm L. (2003). The Discovery of the Molecular Structure of DNA - The Double Helix. Internetreferentie: geraadpleegd op 19.04.2015 via www.nobelprice.org/educational/medicine /dna_double_helix/readmore 4 Anoniem (2015). Online Mendelian Inheritance in Animals,OMIA. Faculty of Veterinary Science, University of Sydney. MIA Number: 000438-9615. Haemophilia B in Canis lupus familaris. Internetreferentie: geraadpleegd op 21.04.2015 via http://omia.angis.org.au/OMIA000438/9615/ 5 Giger, U., Callan, B. (1993). Magazine, B. First Molecular Genetic Test for a Common Inherited Disease in Companion Animals. 6 Leroy, G. & Baumung, R. (2011). Mating practices and the dissemination of genetic disorders in domestic animals, based on the example of dog breeding. Animal genetics, 42(1), 66-74. 7 Anoniem (2015). Online Mendelian Inheritance in Animals, OMIA. Faculty of Veterinary Science, University of Sydney. Internetreferentie: geraadpleegd op 14.04.2015: omia.angis.org.au 8 Agler, C., Nielsen, D. M., Urkasemsin, G., Singleton, A., Tonomura, N., Sigurdsson, S., Tang, R., Linder K., Arepalli, S., Hernandez D., Lindblad-Toh, K., van de Leemput, J., Motsinger-Reif, A., O’Brien,D., P., Bell, J., Harris, T., Steinberg, S. & Olby, N. J. (2014). Canine hereditary ataxia in old english sheepdogs and gordon setters is associated with a defect in the autophagy gene encoding RAB24. PLoS genetics, 10(2), e1003991. 9 Suter, P.F., Kohn, B.& Schwarz, G. (2012). Praktikum der Hundeklinik. (11de print). Stuttgart: Enke Verlag, pagina 973 10 Anoniem (2013). Cerebelläre Ataxie beim Malinois (Belgischer Schäferhund). Internetreferentie: geraadpleegd op 10.10.2014: http://www.vetmeduni.ac.at/uploads/media/Cerebellaere_Ataxie_Malinois_Vetmeduni_Vienna.pdf (geraadpleegd: 10.10.2014, 8:30) 11 Buijtels, J. J., Kroeze, E. J., Voorhout, G., Schellens, C. J., & van Nes, J. J. (2005). Cerebellar cortical degeneration in an American Staffordshire terrier. Tijdschrift voor diergeneeskunde, 131(14-15), 518-522. 12 Steinberg, H. S., Troncoso, J. C., Cork, L. C., & Price, D. L. (1981). Clinical features of inherited cerebellar degeneration in Gordon setters. Journal of the American Veterinary Medical Association, 179(9), 886-890. 13 Steinberg, H. S., Winkle, T. V., Bell, J. S., & Lahunta, A. D. (2000). Cerebellar degeneration in Old English sheepdogs. Journal of the American Veterinary Medical Association, 217(8), 1162-1165. 14 Cork, L. C., Troncoso, J. C., & Price, D. L. (1981). Canine inherited ataxia. Annals of neurology, 9(5), 492-498. 15 Anoniem (2015). RAB24, member RAS oncogene family [ Canis lupus familiaris (dog) ]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/479277 16 Dr. Martin Schmitt (2011). Differentialdiagnosen in der neurologie. Internetreferentie: geraadpleegd op 26.10.2014 via http://www.unigiessen.de/cms/fbz/fb10/institute_klinikum/klinikum/kleintierklinik/ausbildung/ wintersymposium2013/referatesammlung/proceedings-wintersymposium-2011.pdf

Page 34: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

27  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         17 Anoniem (2014). Koninklijke maatschappij Sint Hubertus: Zoek fokkers of rassenclub. Internetreferentie geraadpleegd op 16.10.2014 via kmsh.be/cgi-bin/babydogN.pl 18 Lahunta, A. D., Fenner, W. R., Indrieri, R. J., Mellick, P. W., Gardner, S., & Bell, J. S. (1980). Hereditary cerebellar cortical abiotrophy in the Gordon Setter. Journal of the American Veterinary Medical Association, 177(6), 538-541. 19 Anoniem (2014). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 13.10.2014 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 20 Anoniem (2014). H653 Cerebellaire Ataxie 2. Internetreferentie geraadpleegd op 26.10.2014 via http://www.vhlgenetics.com/Webshop/Testdetails/tabid/258/ProdID/364/Language/nl-NL/CatID/6/Cerebellaire_Ataxie_2.aspx 21 Anoniem (2015). European patent register, Advanced search. Internetreferentie geraadpleegd op 11.04.2015 via https://register.epo.org/advancedSearch?lng=en 22 Dr. Anne- Marie de Ruiter (2011). Drager. Internetreferentie geraadpleegd op 01.04.2015 via http://www.erfelijkheid.nl/content/drager 23 Anoniem (2013). Fokadvies. Internetreferentie geraadpleegd op 22.04.2015 via http://www.ugent.be/di/di07/nl/dienstverlening/genetica/hond/honden.htm#ckcsid 24 Anoniem (2015). Autosomal recessive inheritance. Internetreferentie geraadpleegd op 01.04.2015 via http://www.laboklin.de/index.php?link=labogen/pages/html/en/geneticdiseases/ autosomal_rezessiv_en.html 25 Suter, P.F., Kohn, B.& Schwarz, G. (2012). Praktikum der Hundeklinik. (11de print). Stuttgart: Enke Verlag, pagina 641 26 Wolf, Z. T., Leslie, E. J., Arzi, B., Jayashankar, K., Karmi, N., Jia, Z., Rowland, D.,J., Young, A., Safra, N., Sliskovic, S., Murray, J., C., Wade, M., W. & Bannasch, D. L. (2014). A LINE-1 insertion in DLX6 is responsible for cleft palate and mandibular abnormalities in a canine model of Pierre Robin Sequence. PLoS genetics, 10(4), e1004257. 27 Anoniem (2014). DNA testing for Cleft palate 1. Internetreferentie geraadpleegd op 23.11.2014 via http://www.offa.org/dnatesting/cp1.html 28 Anoniem (2015). DLX6 distal-less homeobox 6 [ Canis lupus familiaris (dog) ]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/482312 29 Nemec, A., Daniaux, L., Johnson, E., Peralta, S., & Verstraete, F. J. (2014). Craniomaxillofacial Abnormalities in Dogs With Congenital Palatal Defects: Computed Tomographic Findings. Veterinary Surgery. 30 Anoniem (2014). Palatoschisis/CP1. Internetreferentie geraadpleegd op 23.11.2014 via http://www.tollertales.nl/gezondheid/palatoschisis-cp1-gespleten-gehemelte 31 Anoniem (2014). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 03.11.2014 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 32 Anoniem (2014). Espacenet Patent search. Internetreferentie geraadpleegd op 02.11.2014 via http://worldwide.espacenet.com/?locale=en_EP (geraadpleegd: 02.11.2014, 17:30) 33 Winkler, P. A., Gornik, K. R., Ramsey, D. T., Dubielzig, R. R., Venta, P. J., Petersen-Jones, S. M., & Bartoe, J. T. (2014). A Partial Gene Deletion of SLC45A2 Causes Oculocutaneous Albinism in Doberman Pinscher Dogs. PloS one, 9(3), e92127.

Page 35: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

28  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         34 Geigy, C. A., Heid, S., Steffen, F., Danielson, K., Jaggy, A., & Gaillard, C. (2007). Does a pleiotropic gene explain deafness and blue irises in white cats?. The Veterinary Journal, 173(3), 548-553. 35 Anoniem (2015). SLC45A2 solute carrier family 45, member 2 [ Canis lupus familiaris (dog) ]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/489236 36 Anoniem (2015). Koninklijke maatschappij Sint Hubertus. Internetreferentie geraadpleegd op 10.03.2015 via http://kmsh.be/cgi-bin/infoshow_clubs_eleveurs.pl 37 Anoniem (2014). White Doberman Pinscher (WDP) mutation causing Oculocutaneous Albinism (OCA). Interntreferentie geraadpleegd op 01.03.2015 via http://www.optigen.com/opt9_wdp_oca.html 38 Anoniem (2015). Ratio based biomarkers and methods of use thereof

Claims of EP2667195 (A2). Internetreferentie geraadpleegd op 19.04.2015 via

http://ep.espacenet.com/publicationDetails/claims?CC=EP&NR=2667195A2&KC=A2&FT=D&ND=3&date=20131127&DB=ep.espacenet.com&locale=en_EP 39 Rinz, C. J., Levine, J., Minor, K. M., Humphries, H. D., Lara, R., Starr-Moss, A. N., ... & Clark, L. A. (2014). A COLQ Missense Mutation in Labrador Retrievers Having Congenital Myasthenic Syndrome. PloS one, 9(8), e106425. 40 Das, A. S., Agamanolis, D. P., & Cohen, B. H. (2014). Use of Next-Generation Sequencing as a Diagnostic Tool for Congenital Myasthenic Syndrome. Pediatric neurology, 51(5), 717-720. 41 Anoniem (2015). COLQ collagen-like tail subunit (single strand of homotrimer) of asymmetric acetylcholinesterase [ Canis lupus familiaris (dog) ]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/608697 42 Matlik, H. N., Milhem, R. M., Saadeldin, I. Y., Al-Jaibeji, H. S., Al-Gazali, L., & Ali, B. R. (2014). Clinical and molecular analysis of a novel COLQ missense mutation causing congenital myasthenic syndrome in a Syrian family. Pediatric neurology, 51(1), 165-169. 43 Anoniem (2014). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 24.11.2014 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 44 Abicht, A., Juliane Müller, S., & Lochmüller, H. (2012). Congenital myasthenic syndromes. 45 Anoniem (2014). Congenital Myasthenic Syndrome (CMS). Internetreferentie geraadpleegd op 24.11.2014 via www.clemsoncaninegenetics.com/genetictesting.html 46 Anoniem (2014). Congenital Myasthenic Syndrome. Internetreferentie geraadpleegd op 23.11.2014 via www.centerforanimalgenetics.com /congenital-myasthenic-syndrome.html 47 Anoniem (2014). European advanced search. Internetreferentie geraadpleegd op 24.11. 2014 via www.worldwide.espacenet.com 48 Walde, I., Schäffer, E.H., Köstlin, R.G.& Nell, B. (2008). Augenheilkunde Lehrbuch und Atlas – Hund, Katze, Kaninchen und Meerschweinchen. (3de druk).Stuttgart: Schattauer GmbH, pagina 408 49 Dr. med.vet. Marianne Richter (2008). Progressive retinaatrophie (PRA). Internetreferentie geraadpleegd op 11.03.2015 via http://www.eyevet.ch/pra.html 50 Downs, L. M., & Mellersh, C. S. (2014). An Intronic SINE Insertion in FAM161A that Causes Exon-Skipping Is Associated with Progressive Retinal Atrophy in Tibetan Spaniels and Tibetan Terriers. PloS one, 9(4), e93990.

Page 36: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

29  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         51 Downs L.M., Hitti R., Pregnolato S., Mellersh C.S. (2014), Genetic screening voor PRA-associated mutations in multiple dog breeds shows that PRA is heterogeneous within and between breeds, veterinary ophthalmology, 17(2), 126-130 52 Bjerkås, E., & Narfström, K. (1994). Progressive retinal atrophy in the Tibetan spaniel in Norway and Sweden. The Veterinary record, 134(15), 377-379. 53 Anoniem (2015). FAM161A family with sequence similarity 161, member A [ Canis lupus familiaris (dog)]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04. 2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/100855510 54 Anoniem (2015). Gene: FAM161A. Internetreferentie geraadpleegd op 10.03.2015 via http://www.ensembl.org/Canis_familiaris/Gene/Summary?db=core;g=ENSCAFG00000003079;r=10:61824009-61828032;t=ENSCAFT00000004944 55 Millichamp, N. J., Curtis, R., & Barnett, K. C. (1988). Progressive retinal atrophy in Tibetan terriers. Journal of the American Veterinary Medical Association, 192(6), 769-776. 56 Anoniem (2013). OUR NEW PRA3 DNA TEST FOR TIBETAN TERRIERS AND TIBETAN SPANIELS IS NOW AVAILABLE. Internetreferentie geraadpleegd op 01.03.2015 via http://www.aht.org.uk/cms-xmodnewsrss_detail/NEW_PRA3_DNA_TEST_AVAILABLE_FROM_AHT.html 57 Anoniem (2013). Progressive Retinal Atrophy Type III (PRA3). Internetreferentie geraadpleegd op 01.03.2015 via http://www.centerforanimalgenetics.com/progressive-retinal-atrophy-type-iii-pra3.html 58 Anoniem (2015). Patentsuche. Internetreferentie geraadpleegd op 11.03.2015 via http://worldwide.espacenet.com/advancedSearch?DB=EPODOC&submitted=false&locale=de_EP&AB=&ST=advanced&compact=false 59 Suter, P.F., Kohn, B.& Schwarz, G. (2012). Praktikum der Hundeklinik. (11de print). Stuttgart: Enke Verlag, pagina 960 60 Ekenstedt, K. J., Becker, D., Minor, K. M., Shelton, G. D., Patterson, E. E., Bley, T., Overman, A., Bilzer, T., Leeb, T., Drögemüller, C., & Mickelson, J. R. (2014). An ARHGEF10 Deletion Is Highly Associated with a Juvenile-Onset Inherited Polyneuropathy in Leonberger and Saint Bernard Dogs. PLoS genetics, 10(10), e1004635. 61 Anoniem (2015). ARHGEF10 Rho guanine nucleotide exchange factor (GEF) 10 [ Canis lupus familiaris (dog)]. Internetreferentie geraadpleegd op 15.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/609511 62 Shelton, G. D., Podell, M., Poncelet, L., Schatzberg, S., Patterson, E., Powell, H. C., & Mizisin, A. P. (2003). Inherited polyneuropathy in Leonberger dogs: A mixed or intermediate form of Charcot-Marie-Tooth disease?. Muscle & nerve, 27(4), 471-477. 63 Anoniem (2015). Fokker. Internetreferentie geraadpleegd op 04.04.2015 via http://kmsh.be/cgi-bin/infoshow_clubs_eleveursN.pl 64 Prof. L. Poncelet (2003).Bekämpfung der Neuropathie beim Leonberger. Internetreferentie geraadpleegd op 20.04.2015 via http://www.leonberger-leoranch.de/polyneuropathie-leonberger.htm 65 Anoniem (2014). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 04.04.2015 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 66 Anoniem (2015). Erbkrankheiten. Internetreferentie geraadpleegd op 04.04.2015 via http://www.laboklin.de/index.php?link=labogen/pages/html/de/erbkrankheiten.html 67 Anoniem (2015). EP2730662 (A1) - Methods and systems of using exosomes for determining phenotypes. Internetreferentie geraadpleegd op 17.04.2015 via

Page 37: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

30  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         http://ep.espacenet.com/publicationDetails/biblio?CC=EP&NR=2730662A1&KC=A1&FT=D&ND=4&date=20140514&DB=ep.espacenet.com&locale=en_EP 68 Anoniem (2014). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 13.10.2014 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 69 Katz, M. L., Khan, S., Awano, T., Shahid, S. A., Siakotos, A. N., & Johnson, G. S. (2005). A mutation in the CLN8 gene in English Setter dogs with neuronal ceroid-lipofuscinosis. Biochemical and biophysical research communications, 327(2), 541-547. 70 Anoniem (2015). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 22.03.2015 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 71 Anoniem (2015). C17H2orf71 chromosome 17 open reading frame, human C2orf71 [Canis lupus familiaris (dog)]. Internetreferentie geraadpleegd op 28.04.2015 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/?term=C17H2orf71 72 Downs, L. M., Bell, J. S., Freeman, J., Hartley, C., Hayward, L. J., & Mellersh, C. S. (2013). Late-onset progressive retinal atrophy in the Gordon and Irish Setter breeds is associated with a frameshift mutation in C2orf71. Animal genetics, 44(2), 169-177. 73 Neff, M. W., Robertson, K. R., Wong, A. K., Safra, N., Broman, K. W., Slatkin, M., ... & Pedersen, N. C. (2004). Breed distribution and history of canine mdr1-1Δ, a pharmacogenetic mutation that marks the emergence of breeds from the collie lineage. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 101(32), 11725-11730. 74 Merveille, A. C., Battaille, G., Billen, F., Deleuze, S., Fredholm, M., Thomas, A., Clercx C. & Lequarré, A. S. (2014). Clinical findings and prevalence of the mutation associated with primary ciliary dyskinesia in Old English Sheepdogs. Journal of Veterinary Internal Medicine, 28(3), 771-778. 75 Spiess, B., & Hässig, M. (2009). Collie Eye Anomaly in Switzerland. Schweizer Archiv fuer Tierheilkunde (Switzerland). 76 Perego, R., Proverbio, D., Roccabianca, P., & Spada, E. (2009). Color dilution alopecia in a blue Doberman pinscher crossbreed. The Canadian Veterinary Journal, 50(5), 511. 77 Wess, G., Schulze, A., Butz, V., Simak, J., Killich, M., Keller, L. J. M., Mauerer, J. & Hartmann, K. (2010). Prevalence of dilated cardiomyopathy in Doberman Pinschers in various age groups. Journal of Veterinary Internal Medicine, 24(3), 533-538. 78 Tonokura, M., Fujita, K., & Nishino, S. (2007). Review of pathophysiology and clinical management of narcolepsy in dogs. The Veterinary Record, 161(11), 375-380. 79 Burgess, H. J., Woods, J. P., Abrams-Ogg, A. C., & Wood, R. D. (2009). Use of a questionnaire to predict von Willebrand disease status and characterize hemorrhagic signs in a population of dogs and evaluation of a diagnostic profile to predict risk of bleeding. Canadian Journal of Veterinary Research, 73(4), 241. 80 Brunson, D. B., & Hogan, K. J. (2004). Malignant hyperthermia: a syndrome not a disease. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 34(6), 1419-1433. 81 Maurer, M., Mary, J., Guillaud, L., Fender, M., Pele, M., Bilzer, T., Olby, N., Penderis, J., Shelton, G. D., Panthier, J. J., Thibaud, J.L., Barthélémy, I., Aubin-Houzelstein, G., Blot, S., Hitte, C. & Tiret, L. (2012). Centronuclear myopathy in Labrador retrievers: a recent founder mutation in the PTPLA gene has rapidly disseminated worldwide. PloS one, 7(10), e46408.

Page 38: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

31  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         82 Anoniem (2015). Online Mendelian Inheritance in Animals,OMIA. Faculty of Veterinary Science, University of Sydney. MIA Number: 001001-9615. Thrombocytopaenia in Canis Lupus familiaris. Internetreferentie geraadpleegd op 22.03.2015 via http://omia.angis.org.au/OMIA001001/9615/ 83 Brons, A. K., Henthorn, P. S., Raj, K., Fitzgerald, C. A., Liu, J., Sewell, A. C., & Giger, U. (2013). SLC3A1 and SLC7A9 mutations in autosomal recessive or dominant canine cystinuria: A new classification system. Journal of Veterinary Internal Medicine, 27(6), 1400-1408. 84 Broeckx, B. J., Coopman, F., Verhoeven, G. E., Van Haeringen, W., van de Goor, L., Bosmans, T., Gielen, I., Saunders, J.H., Soetaert, S.S., Van Bree, H., Van Neste, C., Van Nieuwburgh, F., Van Ryssen, B., Verelst E., Van Steendam, K. & Deforce, D. (2013). The prevalence of nine genetic disorders in a dog population from Belgium, the Netherlands and Germany. PloS one, 8(9), e74811. 85 Jagannathan, V., Bannoehr, J., Plattet, P., Hauswirth, R., Drögemüller, C., Drögemüller, M., Wiener, D.J., Doherr, M., Owczarek-Lipska, M., Galichet, A., Welle, M.M., Tengvall, K., Bergvall, K., Lohi, H., Rüfenacht, S., Linek, M., Paradis, M., Müller, E.J., Roosje, P.& Leeb, T. (2013). A mutation in the SUV39H2 gene in Labrador Retrievers with hereditary nasal parakeratosis (HNPK) provides insights into the epigenetics of keratinocyte differentiation. PLoS genetics, 9(10), e1003848. 86 Karmi, N., Brown, E. A., Hughes, S. S., McLaughlin, B., Mellersh, C. S., Biourge, V., & Bannasch, D. L. (2010). Estimated frequency of the canine hyperuricosuria mutation in different dog breeds. Journal of Veterinary Internal Medicine, 24(6), 1337-1342. 87 Brunson, D. B., & Hogan, K. J. (2004). Malignant hyperthermia: a syndrome not a disease. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 34(6), 1419-1433. 88 Beggs, A. H., Böhm, J., Snead, E., Kozlowski, M., Maurer, M., Minor, K., Childers, M.K., Taylor, S.M., Hitte, C., Mickelson, J.R., Guo, L.T., Mizisin, A.P., Buj-Bello, A., Tiret, L., Laporte, J.,& Shelton, G. D. (2010). MTM1 mutation associated with X-linked myotubular myopathy in Labrador Retrievers. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(33), 14697-14702. 89 Tonokura, M., Fujita, K., & Nishino, S. (2007). Review of pathophysiology and clinical management of narcolepsy in dogs. The Veterinary Record, 161(11), 375-380. 90 Goldstein, O., Guyon, R., Kukekova, A., Kuznetsova, T. N., Pearce-Kelling, S. E., Johnson, J., Aguirre, G. D. & Acland, G. M. (2010). COL9A2 and COL9A3 mutations in canine autosomal recessive oculoskeletal dysplasia. Mammalian Genome, 21(7-8), 398-408. 91 Prof. Dr. Luc Peelman, Dr. Mario van Poucke (2013). Frequentiebepaling via DNA-testen van een aantal prioritaire erfelijke aandoeningen bij een aantal hondenrassen, Internetreferentie geraadpleegd op15.04.2015 via http://lv.vlaanderen.be/sites/default/files/attachments/Rapport.pdf 92 Anoniem (2015). Online Mendelian Inheritance in Animals,OMIA. Faculty of Veterinary Science, University of Sydney. MIA Number: 000844-9615. Pyruvate kinase deficiency of erythrocyte in Canis lupus familiaris. Internetreferentie geraadpleegd op 22.03.2015 via http://omia.angis.org.au/OMIA000844/9615 93 Frischknecht, M., Niehof-Oellers, H., Jagannathan, V., Owczarek-Lipska, M., Drögemüller, C., Dietschi, E., Dolf, G., Tellhelm, B., Lang, J., Tiira, K. Lohi, H & Leeb, T. (2013). A COL11A2 mutation in Labrador retrievers with mild disproportionate dwarfism. PloS one, 8(3), e60149. 94 Kluth, S., Eckardt, J., & Distl, O. (2014). Selection response to DNA testing for canine ceroid lipofuscinosis in Tibetan terriers. The Veterinary Journal, 201(3), 433-434.

Page 39: Masterthesis Finaal 11 - libstore.ugent.be

Masterproef DNA-testen 2014 hond Anna Grappendorf

32  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         95 Gould, D., Pettitt, L., McLaughlin, B., Holmes, N., Forman, O., Thomas, A., Ahonen, S., Lohi, H., O’Leary, C., Sargan, D. & Mellersh, C. (2011). ADAMTS17 mutation associated with primary lens luxation is widespread among breeds. Veterinary ophthalmology, 14(6), 378-384. 96 Anoniem (2015). Canine and Feline Hereditary Disease (DNA) Testing Laboratories. Internetreferentie geraadpleegd op 13.04.2015 via http://research.vet.upenn.edu/Default.aspx?TabId=7620 97 Anoniem (2015). Registratie en gegevens. Internetreferentie geraadpleegd op 28.04.2015 via http://www.dogid.be/nl/registration