Master thesis PART2

H O O F D S T U K B

HET B O U W B L O K

113

H O O F D S T U K BDe wi jk v is ie resul teer t in verschi l lende

r icht l i jnen die het werkkader vormen voor een s tedenbouwkundige ingreep in de Brugse Poor t . Er wordt een groot be lang gehecht aan het secundaire s tr atenweef se l en aan de ter t ia i re s tr aten; be iden hebben een s terke h is tor i sche waarde a ls kennisbron voor de ont wikke l ing van de wi jk . B ovendien ver tegenwoordigen ze ook hét super normale , samen met de voormal ige arbeider swoningen vormen ze de ident i te i t sbepalende ru imtel i jke s truc tuur voor de Brugse Poor t . B i jgevo lg d ient een ingreep op b ouwblokniveau de ter t ia i re s tr aten in s t and te houden en de secundaire s tr aten zo min mogel i jk te wi jz igen. Nieuwe wegen doorheen het b innengebied van een b ouwblok mo eten ander s gear t icu leerd worden, zodat d i t du ide l i jk ie t s “n ieuws/ander s ” i s .

De reconver s iev is ie voor de Brugse Poor t do et echter geen u i t spr aak over de woningen d ie z i ch “vo l led ig ” in het secundaire weef se l bev inden – u i t gezonderd het er fgoed en de geheugenpunten. Een geheugenpunt implementeer t het s tatus quo houden van de b ouwhoog te errond zodat het “u i t s t i j gende ” ef fec t n iet ver loren gaat . “Hoofds tuk B – Het b ouwblok ” geef t een aanzet voor de mogel i jke omgang in het secundaire weef se l met de voormal ige arbeider swoningen weer. D i t hoofds tuk fo cus t op de b ouwblokken waar in de wi jk v is ie een behoud van de woningen voorops te l t (r i tmiek , geheugenpunt en oase). Het secundaire p le in/park , de pr imaire en de ter t ia i re s truc tuuronderdelen worden b i jgevo lg n iet exp l i c iet behandeld .

T i jdens het lezen van d i t hoofds tuk d ient men s teeds in het achterhoofd te houden dat de fo cus op het secundaire weef se l l i g t ; het z i jn deze s tr aten d ie de b ouwblokken af bakenen.16 9 De aanbevel ingen vo lgen u i t de gewens te ont wikke l ing voor de s tr aat wand. Er wordt n iet exp l i c iet ingegaan op het b innengebied. De ter t ia i re s tr aat i s een onderdeel van het b innengebied van het bouwblok; de reconver s ie er van i s a l vas t ge legd in de wi jk v is ie. De ver ander ingen in de s tr aat wand houden wel rekening met de to ekoms t ige func t ie in het b innengebied – d ie bepaald i s v ia de b ouwblokp otent ie en de contex t . De contex t wordt vereenvoudigd tot de p le in/parkomgev ing van het b ouwblok b innen de wi jk . Een andere, par a l le l le benader ing zou gevormd kunnen worden door het bepalen van de parkeerdruk . D i t i s immer s een func t ie d ie een groot aandeel van de ru imte in de Brugse Poor t inneemt. Deze mas terpro ef wens t echter n iet in te gaan op de verkeer s inf r as truc tuur.

169 In het geval van een grens tussen primair en secundair wordt het bouwblok ook door een primaire straat afgebakend. Het beoogde stappenplan voor het omvormen van een bouwblok slaat echter op de secundaire straatwanden.

114

HET B O U W B L O K“Hoofdstuk B – Het bouwblok ” s tar t met een

methodische kadrer ing en behandelt daarna t wee casussen. Ver wor ven inz ichten over b ouwblokken z i jn gebundeld in het B ouwblokkenb o ek;170 d i t nas lag werk en s tudieb oek vormt de theoret i sche bas is van d i t hoofds tuk . Het b oek handel t over het Ant werpse s t adsweef se l , maar bevat vee l a lgemene begr ippen d ie makkel i jk ex tr ap oleerbaar z i jn naar de s t ad Gent .

Het deel “Methodiek ” begint met een kor te duid ing van de def in i t ie van een b ouwblok en s te l t dr ie a lgemene t ypes van b ouwblokken op, d ie bepaald worden door hun vorm en groot te. D i t vormt een eer s te aanknopingspunt om ver schi l lende ont wikke l ingsmogel i jkheden in de wi jk voor te s te l len. De c asus sen worden gekozen op bas is van de subs truc tuuronderdelen waar de wi jk v is ie een behoud van voormal ige arbeider swoningen op legde. De eerder gebruik te waardebegr ippen geven aanle id ing tot analysethema’s d ie in het eer s te deel worden behandeld .

Ver vo lgens wordt ges t ar t met de t wee c asus sen, d ie dr ie b ouwblokken omvat ten. V ia een contex t schet s worden a l bepaalde bes l i s s ingen voor de omvorming van het b ouwblok geduid . De waardenanalyse geef t de huid ige s i tuat ie weer. S amen resu l teren deze fe i ten in enkele aanbevel ingen voor een p otent ië le toekoms t ige vernieuwing van het b ouwblok . D i t vormt een terugkoppel ing naar de wi jk v is ie en verenig t d ie met de waarneming welke waarden waar d ienen te s t i j gen. B i j de waardenanalyse d ient echter aangehaald te worden dat de gebruik swaarde van het b ouwblok n iet u i t vo er ig geanalyseerd i s . Deze waarde heef t namel i jk vee l te maken met de schaal van één woning en met het b innengebied van het b ouwblok .

170 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008.

Een echt s tedenb ouwkundig p lan van wat concreet d ient te ver anderen va l t bu i ten het kader van deze mas terproef. H ier i s een u i t gebre ider onder zo ek noodzakel i jk , dat ook de b ouw f ys ische s t aat van e lk geb ouw nagaat . S lecht s na het grondig bepalen van de geb ouwschi l en s truc ture le s terk te kan def in i t ie f bes l i s t worden of een geb ouw bewaard kan worden of n iet . Het onder zo ek wens t echter meer een methode aan te brengen, d ie analoog over de schaaln iveaus heen werk t . D i t hoofds tuk schet s t b i jgevo lg s lecht s een s t ar t gedachte voor een toekoms t ig vernieuwingsprojec t .

H O O F D S T U K B

HET B O U W B L O K

1M E T H O D I E K

117

H O O F D S T U K B

Een b ouwblok wordt a l s vo lg t gedef in ieerd: “[…] een over wegend bebouwde ru imte d ie bestaat u i t een ver zamel ing van aan e lkaar grenzende perce len, omr ingd door inf rastruc tuur. […] Het geheel of het grootste deel van een bouwblok bestaat u i t woningen of func t ies d ie ver zoenbaar z i jn met woningen; of het bezi t minstens de mor fo log ische e igenschappen (groot te, vorm, onts lu i t ingsmogel i jkheden…) om er woningen op te rea l i seren.”171

Een bouwblok is dus het gebied dat door v ier s traten afgebakend wordt, waarbi j d i t gebied omrand is door hoofdzakel i jk woningen. Het bas ismodel van het b ouwblok i s een ges loten b ouwblok (ononderbroken omr anding). Deze omr anding wordt gedef in ieerd a l s de ce lwand en s laat op het geheel van de beb ouwing langs de s tr aat (aangeduid in het rood op F IGUUR 23). Deze ce lwand vormt de scheid ing tus sen het b innengebied van een b ouwblok en de openbare ru imte. Het b innengebied i s door gaans op gedeeld in tu int jes of koer t jes; a l s d i t geb ied nog een andere func t ie heef t spreek t men van een b innengebied met een p i t .

171 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. p. 8

1.1 – Een bouwblok bouwsteen van de wijk

F IGUUR 23: Een ges loten b ouwblok met ce lwand en b innengebiedEigen figuur.

De Brugse Poor t bestaat echter u i t vele onregelmatige bouwblokken die niet beant woorden aan het basismodel . Zogenaamde over verd ichte b ouwblokken z i jn t yp isch voor de V laamse negent iende -eeuwse gordels . H iermee wordt bedoeld dat overmaat se b ouwblokken – s inds de negent iende eeuw – vo lgepropt werden met ver scheidene progr amma’s zoa ls b i j voorbeeld gar ageb oxen. Met een overmaat s b ouwblok wordt een b ouwblok bedo eld dat groter i s dan de minimale opper v lak te voor woningen met tu int jes .

In de negent iende - eeuwse s t ads gordel i s het ges loten b ouwblok het bas is t ype; ve le z i jn echter n iet vo l led ig ges loten, ze ver tonen e igenl i jk a l s het ware ‘ fouten ’. De openingen naar het b innengebied toe vormen een opp or teenheidei t voor verdere ont wikke l ing. Om de aanwezigheid van ho l tes in het compac te b ouwblok weef se l te duiden, hanteer t men het begr ip ‘p oros i te i t ’. Het duidt

118

HET B O U W B L O Kop een mogel i jkheid, op vr i je ru imte d ie kan he lpen om het s t adsweef se l beter u i t te b ouwen. Af wi jk ingen van mogel i jke t yp o log ische model len worden in het b ouwblokkenb oek a ls een grote k wal i te i t gez ien omdat een at yp isch b ouwblok nooi t af za l z i jn en dus verder ont wikke ld kan worden. A ls s treef beeld voor het bouwblokkenweef se l wordt een bewegend weef se l voorop gezet: “D e s tedel i jke ru imte en haar verschi jn ingsvorm moeten z i ch kunnen aanpassen aan de s teeds wi jz igende omstandigheden en leefgewoonten in de maatschappi j .”17 2

De hedendaagse s tedenb ouwkundige v i s ie s t aat l i jnrecht op de handel ingen in de negent iende eeuw: b ouwblokken d ienen ver lucht en soms ze l f s opengebroken te worden in tegens te l l ing tot de vro egere u l t ieme verd icht ing.

Ondank s de grote onregelmatigheid is het wel nut t ig te trachten de bestaande bouwblokken in het onder zoek sgebied te catalogiseren. Zo ont s t aat een onder verdel ing d ie gebruik t kan worden om de ver schi l lend voorkomende s i tuat ies in de Brugse Poor t te ordenen en beter te begr i jpen. In 1 . 2 vo lg t de def in i t ie van de ver schi l lende t ypes b ouwblokken en hun verdel ing over de wi jk . H ierb i j worden enkel de b ouwblokken d ie voornamel i jk door r i jwoningen (vaak voormal ige arbeider shuis ves t ing) omzoomd z i jn , beschouwd. Het b lok tus sen de Drongenses teenweg , Kaarder i j s t r aat , L e iekaai en Rooigemlaan (met onder andere de A ld i , Krëfe l en Fy z ix) en de s i te tus sen V las gaards tr aat , L e ies tr aat en de L e ie ze l f (beb ouwd met so c ia le woontorens) vormen dus geen deel van het onder zoek . D i t c r i ter ium lever t 4 6 b ouwblokken op in het onder zoek s gebied (z ie F IGUUR 24).

172 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 8-9, pp. 52-53

FIGUUR 24: B ouwblokken in de Brugse Poor tEigen figuur. Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)

119

H O O F D S T U K B

1.2 – Type bouwblokken bouwblokpotentie

De indel ing in t ype bouwblokken is gebaseerd op de bouwblokpotent ie beschreven in het bouwblokkenboek. 17 3 H ier wordt op bas is van de groot te van het b innengebied bepaald of er een p i t aanwezig kan z i jn – a l dan n iet beb ouwd. Voor deze mas terproef gebru iken we dr ie onder verdel ingen: hu is je/tu int je/koer t je z i jn b ouwblokken waarb i j het b innengebied n iet a l s autonome ru imte kan func t ioneren, b i j de enc lave kan het b innengebied een gro ene, open ru imte bevat ten en de inwendige par as iet laat beb ouwing in het b innengebied toe. De dr ie c ategor ieën worden bepaald op bas is van de breedte (en vorm) van het b innengebied.

Om het theoret i sche b innengebied te bepalen wordt u i t gegaan van een ce lwand van 14 meter d iep met 6 meter tu in , 20 meter in tot aa l dus . D i t z i jn waardes d ie St ad Gent ook gebruik t b i j het ops te l len van c r i ter ia voor b ouwblokken.174 Deze z i jn rea l i s t i scher voor de s i tuat ie in de Brugse Poor t dan de 30 meter gebruik t in het b ouwblokkenb o ek (waar van 10 meter tu in i s) .

173 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95174 STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 226

Er wordt dus een of f set van 20 meter van de omr anding van het b ouwblok genomen ( langs a l le z i jden). De b innenruimte d ie overb l i j f t wordt gemeten: vanaf 8 meter i s het gebied ont wikke lbaar a l s ze l f s t andige open ru imte; het bouwblok i s dus overmaat s . A ls de breedte 32 meter of groter i s kan het b innengebied beb ouwd worden.

B i j toepas s ing van deze c r i ter ia wordt echter duide l i jk dat deze b i j dr iehoek ige b ouwblokken n iet rea l i s t i sch l i jken. Daarom z i jn de waarden vermenig vuld ig t met een f ac tor van 1,75.175 Ver vo lgens worden de dr ie middel l i jnen gemeten, de k le ins te bepaal t in welke c ategor ie het b ouwblok va l t .

175 In het RSG komt een minimum diepte van 40 meter bij een rechthoekig bouwblok overeen met een minimum middellijn van 70 meter bij een driehoek. 70/40 levert een factor van 1,75 op.

x < 8 m 8m < x < 32mhuis je/ tu int je/ ko er t je enc lave

FIGUUR 25A: Huis je/tu int je/ koer t je en enc laveEigen figuur. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

x y(min)

120

Het se lec teren van het t ype bouwblok gaat dus niet u i t van de huidige s i tuat ie, het i s een mogel i jke ont wikkel ing van het b innengebied op basis van de s traten a ls randvoor waarde van het bouwblok . De p i t van een b innengebied s t aat in recht s treek se re lat ie met het a l dan n iet gewens t z i jn van ‘p oros i te i t ’. Een publ ieke p i t v r aag t om doorbrek ingen van de ce lwand; a l s het b innengebied enkel pr ivate tu inen bevat i s een opening in de ce lwand n iet gewens t . B i j de c asus sen za l de huid ige snede van het b ouwblok ver ge leken worden met de p otent iesnede.

HET B O U W B L O K

x > 32minwendi ge par as ie t

F IGUUR 25B: Inwendige par as ietEigen figuur. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

HUIS JE/ TUINTJE/KOERTJE ENCL AVE INWENDIGE PAR A SIE Trechthoek x < 8 m 8m < x < 32 m x > 32m

dr iehoek y(min) < 14m 14m < y(min) < 56m y(min) > 56m

POTENTIE binnengebied niet ont wikkelbaar a ls

ze l f s tandige ru imte

binnengebied ont wikkelbaar a ls

ze l f s tandige, open ruimte

bebouwbaar b innengebied

FIGUUR 26: Def in iër ing t ype b ouwblokkenEigen tabel en figuren. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

121

H O O F D S T U K BHiernaast i s de Brugse Poor t vo lgens de

s truc tuuronderdelen weergegeven, met de 20 meter of fset en aanduiding van de t ypes bouwblokken (z ie K A ART 18). Het i s du ide l i jk dat de inwendige par as iet het s terk s t ver tegenwoordigd i s (45,7 %), wat p os i t ie f i s omdat deze b ouwblokken over de mees te ont wikke l ingsopp or teenheidei ten beschikken. Van de 4 6 b ouwblokken in de wi jk z i jn 14 b ouwblokken een enc lave en 11 huis je/tu int je/ koer t je. De Brugse Poor t bes t aat dus u i t vee l overmaat se b ouwblokken. In het b ouwblokkenb oek i s er een v ierde c ategor ie van b ouwblokp otent ie: vanaf een breedte van 52 meter van het b innengebied kan de p i t woningen bevat ten. 176 H ier zouden 7 van de 21 inwendige par as ieten onder va l len. In deze mas terproef wordt echter geen rekening gehouden met deze c ategor ie omdat ze voor de gekozen c asus sen geen ver schi l maak t . De mas terproef k ies t geen enorm overmaat se b ouwblokken wegens een hogere complex i te i t .17 7 B i jgevo lg wordt geen onder scheid gemaak t op bas is van de mogel i jke soor t beb ouwing in het b innengebied. De c asus sen behandelen de dr ie gedef in ieerde b ouwblokc ategor ieën huis je/tu int je/ koer t je, enc lave en inwendige par as iet .

176 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95177 Wegens de beperkte tijd van deze masterproef is voor kleinere bouwblokken geopteerd zodat het mogelijk is een voldoende aantal casussen te behandelen.

45,7%

30,4%

23,9%

enclave

inwendige paras iet

huisje/tuintje/koer tje

122

HET B O U W B L O KK A ART 18: Type b ouwblokken

in de Brugse Poor t

primair:as & rand

primair:plein/park

secundair:weefsel

secundair:plein/park

tertiair:straat

tertiair:collectief

tertiair:semiprivaat

tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen

tertiairegebouwenlangs straattertiairegebouwenin binnengebied

waterwegen

huisje/tuintje/koertje

enclave

inwendige parasiet

123

Pr imair Secundair Ter t ia ir

overgang van pr imair naar secundairRITMIEK

ensemble rond ter t ia i re s traatOA SEgroep van quasi ident ieke

woningenGEHEUGENPUNT

er fgoed: arbeider swoning

De keuze van de casussen v loei t voor t u i t de posi t ioner ing van de bouwblokken b innen de wi jk s truc tuuronderdelen. Ui t de reconver s iev is ie van de wi jk b l i jk t een behoud van voormal ige arbeider swoningen noodzakel i jk in dr ie geva l len: b i j de over gang van pr imaire naar secundaire s tr aten, a l s geheugenpunten in het secundaire weef se l en rond ter t ia i re s tr aten. In de secundaire en ter t ia i re s truc tuur d ient a l s er fgoed gek las seerde voormal ige arbeider shuis ves t ing ook bewaard te worden; d i t i s echter geen apar te c ategor ie. Zoals reeds aangehaald, d ienen de c asus sen ook e lk t ype b ouwblok te behandelen. Er worden dr ie b ouwblokken gekozen over t wee c asus sen heen.

Er wordt gekozen voor een enc laveb ouwblok dat z i ch vo l led ig in het secundaire weef se l bev indt , gevormd door de Sparre - , Meib lo em - en Ooievaar s tr aat . Het b ouwblok bevat een he le r i j er fgo edwoningen (C A SUS1).

De t weede c asus wi l de ‘c lash’ tus sen s ymb ool en r i tmiek duiden en bev indt z i ch op de over gang van de B evr i jd ings laan naar de Huls tb ooms tr aat . H ier worden t wee b ouwblokken gese lec teerd: een huis je,tu int je/ ko er t je en een inwendige par as iet .

De inwendige par as iet omvat het Ac ac iapark ( in aanleg); de oude s i tuat ie (met t wee ter t ia i re s tr aten) i s het u i t gangspunt (C A SUS2B). Zo wordt een ingreep van Zuurstof voor de Brugse Poor t getoet s t aan het v i s iekader. Het ernaas t ge legen b ouwblok i s één van de smals te van de wi jk en bevat een geheugenpunt (C A SUS2 A). S amen tonen ze – ondank s een ge l i jke p os i t ioner ing b innen de wi jk s truc tuur – een ver schi l lende tr ans format ie, d ie voor t v lo e i t u i t hun b ouwblokp otent ie.

De c asus sen behandelen a l le b ouwblokp otent ies en e lke subs truc tuur waar voormal ige arbeider shuis ves t ing d ient behouden te worden. Ui ter aard i s het n iet mogel i jk om met dr ie b ouwblokken a l le s i tuat ies van een complex en onregelmat ig wi jk weef se l te omvat ten. Zo do en de c asus sen b i j voorbeeld geen u i t spr aak over de pr imaire r anden van het gebied (d ie wel op genomen z i jn in de wi jk v is ie) . De c asus sen ver lenen echter hun kr acht a l s i l lus tr at ie van hoe de wi jk v is ie d ient gebruik t te worden, ze representeren een denk- en analyses ys teem om v ia een éénduid ige v i s ie b ouwblokken in de Brugse Poor t om te vormen. Desondank s kan met e lk b ouwblok iet s ander s bere ik t of gecreëerd worden.

FIGUUR 27: Te behouden voormal ige arbeider swoningen ter onder s teuning van de wi jk s truc tuurEigen tabel.

C A SUS 1

C A SUS 2BC A SUS 2 A

H O O F D S T U K B

1.3 – Keuze casussen v ia s truc tuuronderdelen

124

HET B O U W B L O K

primair:as & rand

tertiair:straat

waterwegen


enclave

inwendige parasiet

K A ART 19: C asus sen in de Brugse Poor t

secundair:weefsel

1

2B

2A

125

H O O F D S T U K B

FIGUUR 28 A: Lucht foto op p lanEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)

+ Noordel i jk vogelper spec t ie f op c asus 1Eigen bewerking. Bron: http://www.bing.com/maps/ (17 mei 2012)

V ia raadpleging van het Gent se kadaster wordt een algemene his tor ische s i tuer ing van de casussen bekomen. Wegens de iet wat omslacht ige en t i jdrovende manier om in het kadas ter het b ouwjaar op te zoeken wordt d i t s lecht s voor één woning per s tr aat bepaald .17 8

Sparres tr aat nummer 69 i s geb ouwd in 18 86, u i t het kadas ter va l t ook af te le iden dat de he le s tr aat wand ge l i jk t i jd ig geb ouwd i s .

De Ooievaar s tr aat heet te oor spronkel i jk de Rooigem -s tr aat (Rue de Roygem), nummer 126 heef t eveneens b ouwjaar 18 86. Deze woning i s ge l i jk t i jd ig geb ouwd met de hoek l ink s er van en de dr ie woningen recht s er van. Zowel deze woningen (nummer 128 tot 122 17 9) a l s de woningen in de Sparres tr aat (nummer 63 tot 103) z i jn door het V IOE gek las seerd a l s er fgo ed.

De woning (nummer 7) in de Meib lo ems tr aat dateer t van 19 0 8, net a l s andere woningen in de s tr aat (het huisnummer wordt n iet weer gegeven in het kadas terb o ek , enkel codes d ie ver wi jzen naar een bepaalde woning).

178 In het kadaster dient per woning een aanvraag gedaan te worden, waarna via een verkregen code in achtereenvolgens twee boeken een opzoeking van het bouwjaar gedaan kan worden.179 Nummer 120 is niet mee opgenomen; vermoedelijk wegens adaptatie van de gevel. Op de digitale plannen van de Stedenbouwkundige Dienst staan nummer 128 en 126 als één woning getekend, echter wel bestaand uit twee percelen.

126

HET B O U W B L O K

FIGUUR 28B: Lucht foto op p lanEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)


Nummer 11 van de Huls tb ooms tr aat (voormal ige Huls t s tr aat) i s geb ouwd in 18 82, enkele andere woningen in de s tr aat z i jn ook van het bouwjaar 18 82 of 18 81. Het huis in de Resedas tr aat (nummer 7) dateer t van 18 83. Nummer 7 van de Ac ac ias tr aat i s geb ouwd in 19 02.

De B evr i jd ings laan i s de vroegere Brugsches teenweg. De b ouwblokken bevat ten de B evr i jd ings laan van nummer 71 tot 127; nummer 119 dateer t van 18 82. De Kas t anjes tr aat werd n iet terug gevonden. De voormal ige S ikke l - en Brunels tr aat werden n iet op gezo cht wegens a l bekende b ouwdatum, n l . 18 8 8 .

A l le b ouwblokc asus sen z i jn dus ont s t aan in de jaren 18 8 0, de Meib loems tr aat begin 19 0 0. 1 8 0 B e ide c asus sen dateren dus van de ‘grote vo lb ouwper iode ’ van de wi jk (tus sen 186 0 en 189 0).1 81 Foto ’s van de in t i jd ges i tueerde woningen z i jn beschikbaar in B I JL AGE 1 (z ie pp. 217-218).

180 Archief van het Kadaster, Sint-Lievenslaan 27, 9000 Gent. 181 http://gent-door-de-jaren.be/index.php?module=Nieuws&func=display&sid=79 (24 oktober 2010)

127

Bi j de geveluni formite i t wordt gekeken of de s tr aat een homogeen of heterogeen geheel i s . 1 8 2 I s er een herhal ing , sp iegel ing of var iat ie waar te nemen? Van be lang z i jn het mater iaa l , de gevelopb ouw, s t i j l , gr aad van det a i l ler ing , een bepaald vens ter t ype, gevelbreedte en kroonl i j s thoog te. 1 8 3

182 zie 2.1 – Locuswaarde p.15183 LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008. pp. 22-25

Analoog aan het schaalniveau “Hoofdstuk A – De wi jk ” geven de waardebegr ippen ook voor het bouwblok aanleiding tot verschi l lende analysethema’s . Er wordt gebruik gemaak t van v i j f (van de acht) subwaardebegr ippen: e igenheid, spec i f i c i te i t , func t ionele dr aagkr acht , expres s ievermogen en ac tuele kuns t waarde (z ie F IGUUR 29). Net zoa ls op wi jkn iveau wordt de b ouw f ys ische to es t and h ier n iet behandeld . De h is tor i sche waarde komt ook n iet exp l i c iet aan b od omdat d i t vo l led ig op wi jkn iveau bepaald werd. De cu l ture le kuns t waarde i s n iet re levant voor het b ouwblok an s ich . De analysethema’s hebben of wel betrekk ing op de ce lwand, de tu in , het b innengebied of combinat ies er van. De mees te aandacht gaat u i t naar de gevels van de arbeider swoningen. De analyse wordt op de t wee c asus sen toegepas t (d ie negen s tr aat wanden bes laan).

H O O F D S T U K B

1.4 – Waardenanalyse te beschouwen elementen

E IGENHEID SPECIFIC ITEIT FUNC TIONELE DR A AGKR ACHT

E XPRES SIE VERMOGEN AC TUELE KUNS T WA ARDE

geveluni formite i t ar t i cu lat ie van het ‘andere ’

kavels truc tuur gevelopenheid ar t icu lat ie van het ‘andere ’

korre lgroot te p oros i te i t inp lant ing nieuwe apprec iat ie voor het oude

FIGUUR 29: Analysethema’s “het b ouwblok ”Eigen tabel en figuren.

homogeen geheel: sp iegel ing

heterogeen geheel

128

HET B O U W B L O K

De term korre lgroot te i s a fge le id u i t het bouwblokkenboek, do ch aangepas t . In het bouwblokkenboek wordt de korre lgroot te, op schaal van het b ouwblok , gebru ik t a l s maat voer ing van indiv idueel te onder scheiden geb ouwen. 1 8 4 In deze mas terpro ef wordt één korre l bepaald door één v isueel te onder scheiden wooneenheid . Er i s zowel een hor izont a le a l s ver t i c a le korre l . De korre lgroot te i s a f le idbaar u i t de gevel en i s , b i j voorbeeld, voor een r i jwoning hor izont aa l de breedte van de woning en ver t ic aa l de vo l led ige gevelhoog te.1 8 5 Hor izont aa l wordt de korre l in aant a l meter u i t gedruk t , ver t i c aa l in aant a l b ouwlagen.

184 APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. p. 121185 De gevelhoogte is niet gelijk aan de bouwhoogte want de dakverdieping is vaak niet zichtbaar in de gevel.

ver t icale korrel

De spec i f i c i te i t van een b ouwblok kan in de gevel of in het b innengebied l i g gen. Het geva l van de ce lwand wordt beno emd a ls ar t i cu lat ie van het ‘andere ’, d i t begr ip hang t nauw samen met de ac tuele kuns t waarde. Het gaat over een n ieuw, modern of ‘ander s ’ geb ouw dan de tr ad i t ionele r i jwoningen in de s traat . Een opval lend gebouw kan b i jdragen aan de spec i f i c i te i t s lo cuswaarde van een b ouwblok b innen de wi jk . Ook de eerder vermelde ‘ fouten ’ (openingen) in de ce lwand kunnen een b ouwblok onder scheiden van andere. Voor het b innengebied wordt de term p oros i te i t gebru ik t : door ho l tes in het b innengebied kan er een p i t , een func t ie ont s t aan. Deze p i t kan ver schi l len van b ouwblok tot b ouwblok en het lo cuswaarde ver schaf fen.

De kavels truc tuur behandel t het geheel van beb ouwing (ce lwand) en tu in , per woongeb ouw. V ia de breedte, d iepte en opper v lak te wordt de e igendoms s truc tuur in kaar t gebr acht . D oor de vorm en afmet ingen kan een perceel minder – of meer – geschik t z i jn om een woonfunc t ie te herber gen. 1 8 6 De kavels truc tuur hang t nauw samen met het thema inp lant ing , dat echter ook het b innengebied meeneemt. De or iënt at ie (ver schi l lend van s tr aat wand tot s tr aat wand) en de daarmee gepaard gaande l i cht inva l van de woningen d ient bes tudeerd te worden. Ook de ont s lu i t ing van de huizen i s be langr i jk . De inp lant ing hang t ook samen met de b ouwdiepte en de u i tbre id ingsmogel i jkheid naar b innen toe.

186 LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008. p. 16

hor izontale korrel

129

Het expres s ievermogen keer t terug naar het gevelbeeld . Het percent age r aamopper v lak ten opzichte van de tot a le gevelopper v lak te en de aanwezigheid van ba lkons aan de s tr aatkant geef t een ind ic at ie van het publ ieke of pr ivate kar ak ter.

De ac tuele kuns t waarde wordt , zoa ls h ierb oven vermeld, bepaald door de ar t i cu lat ie van het ‘andere ’. Een andere vorm van ac tuele kuns t waarde i s een n ieuwe apprec iat ie voor het oude. 1 87 In de Indus tr ië le Revo lut ie werden de arbeider swoningen wel l i cht n iet gesmaak t , nu drukken deze woningen een bepaalde h is tor i sche es thet iek u i t . De apprec iat ie kan er b i j voorbeeld ook in bes t aan dat men – a l s reac t ie op het s t i j gend aant a l appar tementen – de t yp o log ie van de r i jwoning met tu in of koer t je begeer t . Deze waarde i s echter zeer subjec t ie f en mo ei l i jk vas t te leg gen in objec t ie f mater iaa l . Daarom za l h ier s lecht s in het kor t een per soonl i jke v i s ie over geformuleerd worden, d ie betrekk ing heef t op de gevel .

187 ibid p. 20

H O O F D S T U K B

ar t iculat ie van het ‘andere ’

De thema’s zu l len ener z i jds v ia p lan en lucht foto en ander z i jds door middel van foto ’s vanop s tr aat gemaak t , geanalyseerd worden per c asus (deel 2 en 3). Eer s t za l de s i te in de contex t van de ru imtel i jke s truc tuuronderdelen en t ype b ouwblokken ges i tueerd worden. Na de waardebepal ing (v ia de thema’s) worden ver vo lgens enkele aanbevel ingen voor ges te ld .

130

HET B O U W B L O K

1.5 – Randvoor waarden noden van de wijk

A an de hand van prob lemen en noden d ie in ver schi l lende be le idsdo cumenten naar voren komen, worden enkele r andvoor waarden gedef in ieerd d ie voor a l betrekk ing hebben op de contex t van het b ouwblok .

De Brugse Poor t i s een wi jk met een gebrek aan groene ruimte, zowel pr ivaat a ls recreat ief. Er i s ook een gebrek aan speelru imte. D oor een s t i j g ing van de vr i je t i jd wi l de Gent se bevo lk ing zowel meer recreat ie bui tenshuis a l s meer pr ivate bui tenru imte en pr ivate en openbare parken.1 8 8 Ook in de s tr aten i s er nood aan meer gro en; door het gebrek aan speelru imte spelen veel k inderen namel i jk bu i ten op s tr aat .1 8 9 A ls op los s ing voor het gebrek aan gro en in de negent iende - eeuwse gordel s te l t het R S G voor de b ouwblokken met een s lechte f ys i sche en vormk wal i te i t weg te saneren voor de inr icht ing van buur tparken.1 9 0

C oncreet wordt in Gent Morgen en het R S G een norm van 10 v ierkante meter recreat ie f gro en per per soon op ges te ld .1 91 Deze groennorm is af koms t ig u i t het B es tuur sakkoord 20 01 en geef t een rea l i s t i sche groot teorde van de noodzakel i jke openbare ru imte voor een woonwi jk .1 92 Iedereen zou ook op max imaal 4 0 0 meter van een wi jkpark van minimum ongeveer één hec t are groot mo eten wonen; d i t betekent voor de parken een max imale

188 STAD GENT, Het Ruimtelijk Structuurplan Gent. Naar een kwaliteitsvolle en open stedelijke ruimte, s.e., Gent, 2010. p. 15189 In 1999 speelde één derde van de Gentse kineren hoofdzakelijk op straat. Dit blijkt uit een enquête uitgevoerd door Jeugd en stad vzw in opdracht van de Stad Gent.LACOERE Peter e.a., Gent Vandaag, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2000. p. 13190 STAD GENT, RSG: Informatief gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 104191 LACOERE Peter e.a., Gent Morgen, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2002. p. 25192 STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 225

tus senaf s t and van 8 0 0 meter.1 93 Voor a l de spre id ing van de parken i s een groot prob leem, s lecht s één op de dr ie Gentenaar s woont op v ierhonderd meter van een wi jkpark . De norm van t ien v ierkante meter recreat ie f gro en wordt voor Gent a l s geheel wel gehaald, er was in 20 07 c i rc a 13, 2 v ierkante meter groen per inwoner.1 9 4

Ook in de Brugse Poor t 1 9 5 wordt het quot a behaald a l s de s i te van het Lu izengevecht en het park aan de Gro ene va l le i meegete ld worden. De Gro ene va l le i l i g t bu i ten het onder zo ek s gebied, maar kan wegens z i jn groot te n iet genegeerd worden. De s i te met onder andere de A ld i i s geen echt p le in of park en wordt b i jgevo lg n iet meegerekend a ls recreat ieve open ru imte. Het pr imaire p le in (Emi l ius S egher sp le in) wordt ook n iet meegerekend wegens een onvo ldoende groen of recreat ie f kar ak ter.

193 LACOERE Peter e.a., Gent Morgen, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2002. p. 17194 TEMMERMAN Karin, Beleidsnota 2007-2012 Stadsontwikkeling. “Gent gaat voluit voor kwaliteitsruimte”, s.e., Gent, 2008. p. 37195 Hier wordt het onderzoeksgebied bedoeld, waarbij we om gebruik te maken van de cijfergegevens ervan uitgaan dat het, naast de sector Groendreef en Rooigem, ook de hele statistische sector Drongensesteenweg omvat.

“Brugse Poor t ”aantal m² park aantal inwoner s

41720 10250

Groene val le i 7369 0 10 43

TOTA AL 115 410 11293

aantal m² park per per soon

115 410/11293= 10, 22

FIGUUR 30: A ant a l v ierkante meter park per per soon voor de Brugse Poor t en de Groene va l le i .Eigen tabel. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

131

H O O F D S T U K BDe p le inen/parken worden gemeten op de d ig i t a le

kaar t van de Stedenb ouwkundige D iens t St ad Gent . H ierb i j d ient op gemerk t te worden dat het Ac ac iapark nog in opb ouw is , b i jgevo lg za l het u i te indel i jke park iet s k le iner z i jn dan nu op genomen in de berekening. De bevo lk ings gegevens z i jn af koms t ig u i t de wi jk f i che van Brugse Poor t- Rooigem1 9 6 en dateren van 31 december 20 0 8 . Zoals a l eerder aangehaald i s de bevo lk ing in 2011 ges tegen van 16721 tot 178 4 0 inwoner s . De berekening i s echter gemaak t met de c i j fer s van 20 0 8 omdat deze beschikbaar z i jn per s t at i s t i sche sec tor waardoor de t abel apar t voor het onder zoek s gebied kan op ges te ld worden. Heden za l aan de norm van 10 v ierkante meter per per soon echter n iet vo ldaan worden.

Er d ient ook op gemerk t te worden dat de Brugse Poor t – naas t de s i te van het Lu izengevecht en de Gro ene va l le i –n iet over parken van één hec t are beschik t . Enkel het Char les de L’Epéeple in z i t d icht in de buur t (9 039 v ierkante meter). B i j toet s ing aan de gro ennorm za l het dus noodzakel i jk z i jn om de recreat ieve opper v lak te te bepalen v ia een opte lsom van k le inere parken. Er za l gekeken worden of er een park beschikbaar i s op 4 0 0 meter van e lke woning van het b ouwblok . De minimale af s t and tot bepaalde punten van het b ouwblok (hoekpunten of middelpunten) tot een park wordt gemeten.

196 http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

F IGUUR 31: Recreat ie f gro en b i j de Brugse Poor tEigen figuur. Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)

132

HET B O U W B L O KEner z i jds mo et er b i j de reconver s ie van bouwblokken

dus – af hankel i jk van de s i tuer ing ten opzichte van de bes t aande buur tparken – nagegaan worden of er een n ieuw park nodig i s . Ander z i jds i s het ook be langr i jk om te besef fen dat parken of speelp le inen a l leen n iet genoeg z i jn: ook de s tr aten mo eten vaker een mogel i jkheid tot spe len toe laten. Ook de vo lwas senen ver toeven (b i j mooi weer) vaak op s tr aat , deels ge ïnsp i reerd op de bui tencul tuur van de migr anten en ook wegens een gebrek aan pr ivate bui tenru imte. Een s t imulat ie van br aak l ig gende terre inen tot (t i jde l i jke) speel - , ontmoet ings - of verb l i j f sp laat s i s ook een interes sante p is te. In het R S G wordt ges te ld dat een ru imte onaf mag z i jn zodat het k ind de ru imte ze l f nog kan invul len.1 97 Een her inr icht ing van de s tr aten tot speels tr aten implementeer t een grondige inf r as truc tuur analyse van de oml ig gende s tr aten en de nodige parkeer f ac i l i te i ten. H ierop wordt b i jgevo lg n iet verder ingegaan; de omvorming van de ter t ia i re s tr aten ( in de wi jk v is ie) gaat wel a l in op deze nood.

197 STAD GENT, RSG: Informatief gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 119

Een t weede aandacht spunt heef t betrekk ing op het omvormen van de woningen. Er d ient rekening gehouden te worden dat de woondichtheid in de Brugse Poor t hoogs tens s tatus quo mag b l i j ven, ze mag zeker n iet s t i j gen. Zoals a l eerder aangehaald d ienen ingrepen in het b ouwblok rekening te houden met de mogel i jkheid tot een grotere menging van woning t ypes en een func t ied iver s i te i t . Een grote menging van func t ies i s evenwel minder wensel i jk in het secundaire weef se l van de Brugse Poor t . Mi jn wi jk v is ie s te l t voor a l voor om aan de secundaire p le inen ook a l ternat ieve func t ies dan wonen to e te kennen (voor a l d iens ten).

Een andere menging i s d ie van par t icu l iere en so c ia le woningen. B i j grote par t icu l iere n ieuwb ouwprojec ten i s een menging van par t icu l iere en so c ia le woningen verp l i cht vanaf 10 0 wooneenheden; minimum 20 pro cent van de woningen d ienen dan so c ia le huis ves t ing te z i jn .1 9 8

De reconver s iescenar io ’s d ienen rekening te houden met het c reëren van mogel i jkheden tot ont wikke l ing van ver scheidene t ypes van woningen. Op het onder scheid tus sen par t icu l iere en so c ia le woningen wordt , in deze mas terpro ef, echter n iet ingegaan.

198 STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003. pp. 217-219

H O O F D S T U K B

HET B O U W B L O K

2C A S U SS P A R R E S T R A A T

135

2.1 – Enclave in het secundaire weefsel

contex t

H O O F D S T U K B

In de omgeving van de eers te casus bev inden z ich v i j f parken. Het Char les de L’Epéeple in i s één van d ie parken, de max imale af s t and h iernaar to e i s c i rc a 310 meter. Wegens de nabi jhe id van andere, k le inere parken nemen we aan dat het Char les de L’Epéeple in één hec t are groot i s .1 9 9 Zo vo ldoen a l le woningen in het b ouwblok aan de gro ennorm. Momenteel wordt het park teveel gedomineerd door s tr aten eromheen d ie amper gebruik t worden. Ook de gro ene ru imte i s n iet echt recreat ie f inger icht; heden trek t het groot s te secundaire p le in/park van de wi jk te wein ig vo lk . In de wi jk v is ie i s een aanzet gegeven tot t r ans format ie. 20 0

199 De werkelijke grootte is 9039 vierkante meter.200 zie pp. 101-102

Het Kokerpark l i g t voor de mees te woningen van de c asus op minder dan 20 0 meter. D i t park kan p otent iee l u i t gebre id worden naar één hec t are. 201 H ier voor zouden enkele loodsen en parkeerb oxen ges loopt moeten worden. D i t kan gecompenseerd worden met een onder grondse park ing.B ovendien kunnen de tu inen van de huizen aan de Gei t s tr aat dan u i t gebre id worden. Ook de t weede ter t ia i re s tr aat (S chr i jnwerker s s tr aat) kan aanges loten worden aan het ver grote Kokerpark (z ie K A ART 21). 202 Het Kokerpark werd her aangelegd in het kader van het projec t Zuur s tof voor de Brugse Poor t en wordt dé trekp le is ter voor buur tbewoner s genoemd. 20 3 D i t park u i tbre iden kan dus enkel p os i t ie f z i jn .

201 Deze uitbreiding is niet noodzakelijk voor de casus, maar verschaft de wijk wel een groter park. Dit kan ervoor zorgen dat meer woningen aan de norm van 400 meter afstand voldoen.202 De eerste tertiaire straat (Kokerstraat) is heden al verbonden met het park.203 http://www.samenlevingsopbouwgent.be/themas/Leefbaarheid/Bruggen_Naar_Rabot/tekstversie220506.pdf (29 juli 2011) p. 3

PARK OPPERVL AK TE AFS TAND TOT A AFS TAND TOT B AFS TAND TOT C AFS TAND TOT D

Char les de L’Epéeplein

c a. 1 ha c a. 250 m c a. 310 m c a. 305 m c a. 220 m

Boerder i jpark c a. 2450 m² c a. 185 m c a. 250 m c a. 245 m c a. 16 0 m

Kokerpark c a. 24 45 m² c a. 135 m c a. 8 0 m c a. 20 m c a. 105 m

Pierkespark c a. 3165 m² c a. 335 m c a. 28 0 m c a. 215 m c a. 30 0 m

bi j B iezenstuk c a. 4 0 8 0 m² c a. 350 m c a. 415 m c a. 410 m c a. 325 m

FIGUUR 32: Opper v lak te en af s t anden van parken in de omgev ing van het c asusb ouwblok Sparres tr aatEigen tabel.

136

HET B O U W B L O K

primair:as & rand


waterwegen

tertiair:privaat

secundairegebouwen

tertiairegebouwenin binnengebied

A

B

CD

K A ART 20: S i tuer ing en parkomgev ing van c asus Sparres tr aat

137

Het P ierkespark s i tueer t z i ch op ongeveer op max imaal 350 meter. Het herber g t onder andere de kr ing loopwinkel , de theater groep D e V ieze Gasten , een kof f iehuis en een res t aur ant . Ook d i t park maak t deel u i t van Zuurstof voor de Brugse Poor t en i s een ge l ie fd p le in/park .

Het park b i j B iezens tuk l i g t voor het oos te l i jk deel van het bouwblok net ie t s te ver. Het buur tpark je i s momenteel in aanleg en kr i jg t een ze l fde wi t te tege lbedekk ing (afgewis se ld met groen) a l s het B o erder i jpark .

Het B oerder i jpark bev indt z i ch het d icht s t b i j de c asus , het i s een sp or tpark je met afges loten ve ld voor ver scheidene ba lsp or ten. Voor en achter het ve ld i s er z i t ru imte in het groen.

Het bouwblok tussen de Sparre -, Meibloem - en Ooievaarstraat b iedt de mogel i jkheid om een open ruimte in te r ichten. Op deze p laat s i s er echter geen nood aan publ iek , recreat ie f gro en. B i jgevo lg i s het meer aangewezen om de ru imte voor pr ivate tu inen of een gemeenschappel i jke tu in te benut ten.

H O O F D S T U K B

MOZ AÏEK 8

Charles de L’Epéeplein

Pierkespark

Kokerpark

Charles de L’Epéepleinbij Biezenstuk

Boerderijpark

138

HET B O U W B L O K

primair:as & rand

secundair:weefsel


tertiair:straat

tertiair:collectief

tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen


waterwegen

K A ART 21: Ui tbre id ing van het KokerparkEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

139

De casus is een func t ioneel en t ypologisch homogeen bouwblok . De ce lwand bes t aat u i t a l lemaal r i jwoningen, met u i t zonder ing van één appar tement in de Ooievaar s tr aat . De ho ek van de Sparre - en Meib loems tr aat wordt gevormd door een var iat ie van de ident ieke huizenr i j in de Sparres tr aat en het begin van de Meib lo ems tr aat . Het i s een groter huis met r amen langs be ide s tr aten. Ook op de hoek met de Ooievaar s tr aat i s een ge l i jkaard ige adapt at ie van een ander soor t voormal ige arbeider shuis ves t ing. Het huis i s echter n iet langer bewoond. De hoek van de Ooievaar- en Meib lo ems tr aat i s een u i t zonder ing van het b ouwblok . H ier l i jk t een soor t appar tement s t ypo log ie toegepas t te z i jn , do ch met t wee af zonder l i jke voordeuren.

De middels te woning in de Ooievaar s tr aat heef t een grote pr ivate tu in d ie een groot deel van het b innengebied inpalmt .

Het enc lavebouwblok is vo l ledig omringd door inwendige paras ieten, d ie vaak veel groter z i jn dan de casus . D i t i s een ex tr a ar gument om het b innengebied te benut ten a ls pr ivate ru imte.

hoek Meibloem- en Sparrestraat

Meibloemstraat

hoek Ooievaar- en Meibloemstraathoek Sparre- en Ooievaarstraat

OoievaarstraatSparrestraat

H O O F D S T U K B

MOZ AÏEK 9

140

HET B O U W B L O K

wonen

wonen boven winkel e.d.

handel/horeca/ bedrijf/kantoor

diensten

parking

loods/opslag/atelier

andere/onbekend


enclave

inwendige parasiet

beluikwoning

rijwoning

rijwoning boven winkel e.d.

halfopen bebouwing/hoekwoningopen bebouwing

appartement

appartement boven winkel

andere

K A ART 22: D iver s i te i t van c asus Sparres tr aat

141

H O O F D S T U K B

2.2 – Waardenanalyse huidige s i tuatie

Zoals eerder aangehaald wordt de waardenbepal ing gevormd door ze l fgemaak te analysekaar ten en foto ’s . B i j de kaar ten wordt te lkens de beb ouwing van het b ouwblok weer gegeven; met de omr ingende beb ouwing van de s tr aten d ie het b ouwblok begrenzen. De s tr aten z i jn namel i jk een es sent iee l onderdeel van het b ouwblok . Het kar ak ter van een s tr aat wordt grotendeels gevormd door het samenspel van de t wee tegenover l ig gende s tr aat wanden. De waardenbesprek ing gebeur t echter enkel exp l i c iet op de r anden van het c asusb ouwblok . Ook de foto ’s geven enkel de gevels van de c asus weer.

Eer s t za l de geveluni formite i t besproken worden, waarb i j dr ie s tr aat wandmozaïeken vo lgen. Ver vo lgens wordt de korre lgroot te op kaar t besproken. De gevelopenheid, de ar t i cu lat ie van het ‘andere ’ en de n ieuwe apprec iat ie voor het oude worden tek s tueel besproken, de voor gaande mozaïeken i l lus treren d i t . Daarna wordt kor t ingegaan op de p oros i te i t , de kavels truc tuur en de inp lant ing ; ernaas t worden openingen in de ce lwand en de perceelsopper v lak te samen op kaar t weer gegeven. Het bes lu i t van de waardenanalyse s t aat h iernaas t c ar togr af i sch v ia de gebruik te k leurcodes in “Hoofds tuk A – De wi jk ” weer gegeven. De t weede c asus vo lg t deze l fde opb ouw.

Op het v lak van geveluni formitei t hebben de dr ie s traat wanden elk een eigen karak ter. De Sparres tr aat i s een homogeen geheel , waarb i j te lkens deze l fde gevel herhaald wordt . Enkel op de hoeken i s er een l i chte var iat ie. De hoek met de Meib loems tr aat heef t deze l fde gevelopb ouw a ls de over ige er fgoedwoningen, de deur bev indt z i ch echter op de ho ek ze l f en de woning heef t langs e lke z i jde t wee r amen. De over ige huizen bes t aan te lkens u i t één deur en s lecht s één r aam. Het

er fgoedensemble omvat de Sparres tr aat van nummer 63 tot 103 en v ier woningen in de Meib loems tr aat (nummer 39 tot 45). Het VIOE c at a logeer t ze a l s arbeider swoningen, de beschr i j v ing spreek t van een bewaarde gevelwand van t wee en een ha lve b ouwlaag met rechtho ek ige vens ter s . Op de begane grond z i jn er per s iennes , 20 4 deze z i jn echter s lecht s b i j enkele huizen bewaard. De be let age heef t een ger iemde oml i j s t ing met s lu i t s teen, b l ind in de deur tr avee. 20 5

De hoek met de Ooievaar s tr aat wordt gevormd door een ander soor t voormal ige arbeider swoning (andere mater ia l i te i t , opb ouw). De hoek woning en het huis ernaas t z i jn op p lan a l s één perceel getekend (nummer 128 en 126). S amen met de t wee woningen ernaas t (Ooievaar s tr aat nummer 124 en 122) i s het beschermd er fgoed. 20 6 Nummer 120 i s ident iek aan 122 en 124 en wordt daarom per soonl i jk ook a l s er fgoed gez ien. Het i s een s tuk je homogene gevel (herhal ing). De Ooievaar s tr aat i s de mees t gedi f ferent ieerde gevel van het c asusbouwblok . Het bes t aat u i t de len met eenze l fde kroonl i j s thoog te, vermengd met hogere of lagere geb ouwen. Er i s n iet echt een geheel in terug te v inden.De Meib loems tr aat heef t een nageno eg cons t ante kroonl i j s thoog te. Qua gevelopb ouw is de s tr aat echter ook meer d iver s . Ook h ier kan n iet echt gesproken worden van een heterogeen geheel .

C onc luderend kan ges te ld worden dat enkel de gevelwand in de Sparres tr aat , met het k le ine s tuk je in de Meib lo ems tr aat , e igenheid lo cuswaarde bevat . Het er fgoed op de hoek met de Ooievaar s tr aat ver leent deze s tr aat een spec i f i c i te i t s lo cuswaarde, d ie tege l i jk e igenheid voor de wi jk representeer t . Het bevat h is tor i sche waarde a ls een soor t herdenk ing van de indus tr ië le per iode.

De dr ie s tr aat wanden worden op de t wee pagina ’s h ierna v ia dr ie mozaïeken voor ges te ld .

204 Een persienne is een luik dat niet helemaal ‘dichtgeplankt’ is, maar voorzien is van schuin geplaatste latjes.http://www.documentatie.org/uds4/dbdropdownvolgende.asp?search=Persienne (13 februari 2012)205 http://inventaris.vioe.be/dibe/relict/18707 (6 februari 2012)206 http://inventaris.vioe.be/dibe/relict/18551 (6 februari 2012)

142

HET B O U W B L O KK A ART 23: Waardenkaar t

van c asus Sparres tr aat

locuswaarde:sterk

locuswaarde:middelmatig

locuswaarde:zwak

gebruikswaarde:sterk

gebruikswaarde:middelmatig

gebruikswaarde:zwak

culturele waarde:sterk

culturele waarde:middelmatig

culturele waarde:zwak

nr. 63

nr. 103

nr. 120nr. 128nr. 98

nr. 76 & 78

nr. 7

nr. 45

nr. 39

143

H O O F D S T U K B

kruising Sparrestraat & Meibloemstraat

kruising Ooievaarstraat & Sparrestraat WZ-zijde Ooievaarstraat

OZ-zijde Sparrestraat

144

kruising Sparrestraat & Ooievaarstraat

HET B O U W B L O KMOZ AÏEK 10A

MOZ AÏEK 10 B

kruising Ooievaarstraat & MeibloemstraatWZ-zijde Ooievaarstraat

OZ-zijde Sparrestraat

145

H O O F D S T U K B

kruising Meibloemstraat & Ooievaarstraat ZW-zijde Meibloemstraat

146

HET B O U W B L O KMOZ AÏEK 10 C

kruising Meibloemstraat & SparrestraatZW-zijde Meibloemstraat

147

H O O F D S T U K BDoor z i jn uni forme korrelgroot te heef t de

Sparrestraat een s terke eigenheids locuswaarde. Ondank s het fe i t dat de korre lgroot te betrekk ing heef t op de gevel wordt het op p lan voor ges te ld . Zo kan de var iëte i t in een oogops lag gez ien worden. De hor izont a le korre l i s zoa ls eerder aangehaald de breedte van één woning. Er wordt een onder scheid gemaak t tus sen huizen smal ler dan 3,6 meter, tus sen 3,6 en 4,4 meter, van 4,4 tot 5 meter, van 5 tot 6 , tus sen 6 en 7, van 7 tot 8 en breder dan 8 meter. De breedte wordt s teeds gemeten aan de ont s lu i t ingskant van de woning ; b i j hoekhuizen wordt de vo l led ige breedte langs de s tr aat in rekening gebr acht . L agere gevelde len d ie een ges loten muur z i jn of l i jken en vo l led ig ges loten gevels worden n iet mee gete ld .

De ver t ic a le korre l wordt op het z i cht bepaald v ia obser vat ie vanop s tr aat . De resu l t aten worden ook op kaar t weer gegeven. De ver t ic a le korre l var ieer t van 1 b ouwlaag , 2 of 2, 5 tot 3, 4 of 5 b ouwlagen; de laat s te c ategor ie i s hoger dan 5 b ouwlagen. A ls b l i jk t dat een geb ouw, dat op kaar t a l s één perceel i s weer gegeven, u i t t wee apar te woonent i te i ten bes t aat , wordt d i t perceel op gesp l i t s t .

Er i s wein ig var iat ie qua hor izont a le korre l; de mees te huizen z i jn tus sen de 3,6 en 4,4 meter breed. In de Ooievaar- en Meib loems tr aat z i jn enkele bredere woningen aanwezig , de grotere breedte i s echter mees t a l n iet s ign i f i c ant .

De mees te woningen van het b ouwblok bes t aan u i t 2, 5 b ouwlagen, waarb i j de he le hoog te a l s ver t i c a le korre l wordt gez ien. Enkel van het appar tement in de Ooievaar s tr aat en dat op de ho ek met de Meib loems tr aat i s de ver t ic a le korre l 1 b ouwlaag. In deze t wee s tr aten komen ook r i jhu izen van 2 of 3 b ouwlagen voor.

De hor izont a le korre l in de Meib loem - en Ooievaar s tr aat wordt a l s n iet echt waardevol beschouwd, de ver t ic a le korre l van 2, 5 à 3 b ouwlagen ver schaf t de s tr aten een l i chte lo cuswaarde.

Het bouwblok tussen de Sparre -, Ooievaar- en Meibloemstraat s lu i t z ich af van de s traat . A l le gevels hebben duide l i jk een pr ivaat kar ak ter. In geen enkele s tr aat va l t een duide l i jke wens tot expres s ie van het ind iv iduele op te merken. In de z in van het overbrengen van de betref fende func t ie hebben de gevels b i jgevo lg een hoge gebruik swaarde. D i t i s aangeduid door een gro ene l i jn rond de woningen.

Het appar tement in de Ooievaar s tr aat kan gez ien worden a ls een ar t i cu lat ie van het ‘andere ’. Het mater iaa l , de s t i j l , geve lopb ouw en ont s lu i t ing i s tot aa l ver schi l lend. Op het maaive ld bev inden z ich t wee gar ages en één to egangsdeur. De gevel wordt op beide verd iep ingen gevormd door een voorui t spr ingend deel . Het geb ouw bevat echter geen ac tuele kuns t waarde en heef t geen aantrekkel i jke gevel (z ie beeld [B] van MOZ AÏEK 10 B) . D oor de d ichte p os i t ie b i j het homogene er fgoedensemble i s een ex tr a benadrukk ing van d i t geb ouw niet wensel i jk .

Nummer 98 in de Ooievaar s tr aat heef t een ze l fde s t i j l en gevelu i t werk ing a l s nummer 7 in de Meib loems tr aat , be iden va l len op en bevat ten dus spec i f i c i te i t s lo cuswaarde. Nummer 76 en 78 vormen een geheel in de Ooievaar s tr aat; het i s een goed onderhouden gevel d ie opval t door de gekoppelde breedte van t wee woningen (deels z i chtbaar op beeld [G] van MOZ AÏEK 10 B).

De er fgo edwoningen vormen een exp l i c iete ver wi jz ing naar een n ieuwe apprec iat ie voor het oude; er i s immer s een reden waarom het VIOE deze woningen a ls er fgoed k las seerde. D oor de bouw val l i ge s t aat wordt deze waarde momenteel echter n iet du ide l i jk over gebr acht . De over ige gevels zu l len waar schi jn l i jk n iet echt een apprec iat ie opwekken.

148

HET B O U W B L O KHET B O U W B L O KK A ART 24: Korre lgroot te


hk < 3,6 m

3,6 m <= hk < 4,4 m

4,4 m <= hk < 5 m

5 m <= hk < 6 m

6 m <= hk < 7 m

7 m <= hk < 8 m

hk >= 8 m

vk = 1 bouwlaag

vk = 2 bouwlagen

vk = 2,5 bouwlagen

vk = 3 bouwlagen

vk = 4 bouwlagen

vk = 5 bouwlagen

vk >= 5 bouwlagen

149

Op deze kavels i s het het moei l i jk s t om een k wal i te i t s vo l le r i jwoning te rea l i seren. Hun func t ionele dr aagkr acht i s b i jgevo lg n iet zo hoog. E lk hu is je (behalve de u i ter s te in de ho eken) heef t wel een koer t je waardoor de woning t weezi jd ige l i cht inva l heef t .

De mees t voorkomende perceelsopper v lak ten l i g gen tus sen de 70 en 115 v ierkante meter ; het b ouwblok heef t dus re lat ie f grote perce len. In het midden van de Ooievaar s tr aat l i g t een kavel van u i t zonder l i jke groot te, d ie het har t van het b ouwblok vo l led ig inpalmt .

De kavels truc tuur maak t duide l i jk dat een ident ieke gevel n iet per se een ident ieke woning qua b ouwdiepte, t yp o log ie en inr icht ing herber g t .

A l le woningen in het b lok worden v ia de s tr aatkant ont s loten.

De huidige mor fo logie van de percelen en woningen houdt geen rekening met de inplant ing. E lke r and van een b ouwblok heef t andere condi t ies qua bezonning en l i cht inva l . De woningen langs de Sparres tr aat kr i j gen langs de voor gevel een miniem aandeel zon (noordwes t) . De b l inde r amen ver lagen d i t aandeel nog. De achter z i jde van de woningen in de Meib lo ems tr aat en de voor gevels in de Ooievaar s tr aat hebben daarentegen een zeer guns t ige or iënt at ie.

De middels te woningen in het b ouwblok hebben een hoge gebruik swaarde d ie nog kan s t i j gen door b i j het vormgeven van woningen meer aandacht te bes teden aan de or iënt at ie. D i t kan b i j voorbeeld gevo lgen hebben op v lak van ont s lu i t ing van de huizen en het b lok . Hoe d ichter b i j de hoeken hoe lager de func t ionele dr aagkr acht wordt; d i t i s een recht s treek s gevo lg van de vorm van het b ouwblok (waar aan de woningen n iet aangepas t z i jn) . De gebruik swaarde wordt in het groen aangegeven over het gehele perceel , behalve a l s de woning een cu l ture le waarde bevat , dan wordt enkel de res terende perceelsopper v lak te gek leurd.

H O O F D S T U K BEr i s geen enkele opening naar het b innengebied

toe. Er z i jn t wee muren d ie een soor t pr ivate door gang markeren. In de aangrenzende b ouwblokken z i jn er t wee openingen in de ce lwand: de ene ver schaf t to egang tot het kokerpark , de andere i s de ingang van de voormal ige b owl ing. 207 De p oros i te i t skaar t toont a l le beb ouwing in het z war t , muren in het donker gr i j s en openingen naar het b innengebied to e in het l i cht gr i j s . Zoa ls in de methodiek aangehaald vormen ‘ fouten ’ in de ce lwand ont wikke l ingsmogel i jkheden. B ovendien kunnen spec i f ieke openingen een b ouwblok een t yp isch kar ak ter ten opzichte van andere b ouwblokken meegeven. Het l i jk t h ier dus gewens t om het b ouwblok meer open te breken.

De casus bestaat over wegend ui t smal le, d iepe kavels . E ind november 2011 werd het resu l t aat van de Mees terproef Wonen op k le ine opper v lak te bekendgemaak t . De s tudie toont 21 (ver)b ouwmodel len van represent at ieve r i jwoningen in de Gent se negent iende - eeuwse gordel . H ierb i j wordt gebruik gemaak t van dr ie soor ten perce len, te lkens van 4 meter breed. De d iepte bedr aag t 12, 18 of 20 meter. D i t lever t perceelsopper v lak tes van respec t ieve l i jk 4 8 , 72 en 8 0 v ierkante meter op. 20 8

Om de perceelsopper v lak te te analyseren worden er – in deze mas terpro ef – zeven c ategor ieën op ges te ld, waarb i j e lk van deze dr ie kave lopper v lak ten in een andere c ategor ie z i t : k le iner dan 35 v ierkante meter, tus sen 35 en 50, van 50 tot 70, tus sen 70 en 9 0, tot 115, tus sen 115 en 135 en groter dan 135 v ierkante meter.

Ondank s de ge l i jkaardige breedte en vorm van de perce len i s de opper v lak te behoor l i jk d iver s . D i t i s een gevo lg van de dr ieho ek ige vorm van het b ouwblok . Voor a l de ho eken hebben zeer k le ine perce len (k le iner dan 50 v ierkante meter) door hun ger inge d iepte. Deze z i jn ver ge l i jkbaar met de k le ins te opper v lak te van de Mees terproef s tudie.

207 Dit gebouw wacht op een nieuwe bestemming.208 VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011.

150

HET B O U W B L O KK A ART 25: Poros i te i t en kavelopper v lak te


gesloten

muur (van 1 niveau hoog)

open

opp < 35 m²

35 <= opp < 50 m²

50 <= opp < 70 m²

70 <= opp < 90 m²

90 <= opp < 115 m²

115 <= opp < 135 m²

opp >= 135 m²

151

2.3 – Scenario reconversie -aanbevel ingen

H O O F D S T U K B

Een enc laveb ouwblok to lereer t geen beb ouwing in het b innengebied; enkel aan de r anden kunnen woningen ges i tueerd z i jn . B ovendien b iedt het een mogel i jkheid tot ze l f s t andige open ru imte. D i t resu l teer t in de idee van het c asusb ouwblok a l s een hedendaagse interpret at ie van een ommuurde b innentuin .

Het b ouwblok i s zeer onp oreus en de Ooievaar- en Meib lo ems tr aat hebben een lage lo cuswaarde. D oorbrek ingen van de ce lwand kunnen aangegrepen worden om z ichten te c reëren naar de semipr ivate tu in en tegel i jk de s tr aat wanden een zeker spec i f iek kar ak ter te ver schaf fen.

De gevels in de Sparres tr aat , met de v ier b i jhorende huizen in de Meib loems tr aat b l i j ven behouden. D oor hun or iënt at ie kr i j gen de woningen s lecht s wein ig l i cht langs de voor gevel (noordwes t) . De groot te kaveld iepte maak t de woningen wel func t ioneler. Deze d iepte d ient behouden te b l i j ven en de b l inde r amen voor aan d ienen opengemaak t te worden. De er fgo edwoningen zouden bes t in hun oor spronkel i jke b ouwdiepte her s te ld worden, d i t wi l zeg gen zonder de huid ige achterb ouwen. Zo ont s t aan huizen van ongeveer 8 , 5 meter d iepte met een ru ime tu in . In “Hoofds tuk C – De woning ” za l de omvorming van deze woningen geduid worden. Er wordt aanbevolen om de huid ige ont s lu i t ing van deze huizen langs de s tr aat te behouden.

De beb ouwing langs de Ooievaar s tr aat d ient zo smal mogel i jk gehouden te worden om de schaduw in de b innentuin te beperken. L angs de Meib loems tr aat kan voor een hogere b ouwdiepte geopteerd worden. B e ide s tr aten d ienen een max imale korre lgroot te van dr ie b ouwlagen te hanteren. De voor gevels langs de Meib lo ems tr aat kr i j gen enkel wat oos te l i jk l i cht; een s i tuer ing van de s laapkamer s in p laat s van de leef ru imtes i s h ier meer aangewezen.

Het scenar io voor z iet een behoud van de woningen langs de Meib loems tr aat , maar keer t de ont s lu i t ing om v ia de b innentuin . Er komt een n ieuwe, ru ime achterb ouw aan e lke woning d ie de omker ing van de s tr aat weg rea l i seer t . L angs de Ooievaar s tr aat komen n ieuwe woningen d ie een e igen breedte - r i tme genereren. D i t maak t het een unieke s tr aat en ver schaf t het b ouwblok spec i f i c i te i t .

152


HET B O U W B L O KK A ART 26: Te behouden voormal ige arbeider swoningen


primair:as & rand

primair:plein/park

secundair:weefsel


tertiair:straat

tertiair:collectief


tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen

tertiairegebouwenlangs straat

te behouden voormalige arbeiderswoningter ondersteuning van de wijk

te behouden voormalige arbeiderswoningop schaal van het bouwblok

153

H O O F D S T U K BFIGUUR 33: Reconver s ie

van het c asusb ouwblok Sparres tr aat (C A SUS 1)Eigen figuur. [1] huidige situatie [2] na afbraak [3] na nieuwbouwBron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.bing.com/maps/ (24 mei 2012)

3

2

1

154

HET B O U W B L O K

H O O F D S T U K B

HET B O U W B L O K

3C A S U SHULSTBOOMSTRAAT

157

De t weede casus is duidel i jk minder goed bedeeld qua nabur ige parken dan de eers te. Het enige park van één hec t are i s de s i te van het Lu izengevecht , d i t l i g t echter voor de mees te woningen van de c asusb ouwblokken te ver. B ovendien i s het ter re in naas t het Emi l ius S egher sp le in en het speelp le int je br aak l ig gend terre in , dat nog d ient ingevuld te worden door woningen en gro en.

Het Fonte inep le in l i g t voor het groot s te deel van de huizen d ichtb i j . Het p le in wordt vo l led ig ingenomen door een basketbalve ld, omzoomd door betonnen z i te lementen. Enkele b omen zor gen voor opf leur ing.

In de wi jk v is ie i s een tr ans format ie van de Groendreef op genomen, d ie le idt tot recreat ie f groen langs de Brugse Vaar t . D i t zor g t voor ex tr a parkru imte d icht b i j onder andere de b ouwblokken rond de Huls tb ooms tr aat .

Het P ierkespark , Kokerpark en B o erder i jpark l i g gen voor enkele woningen d ichter dan 4 0 0 meter, do ch voor een groot deel van de c asus l i g gen ze – vo lgens de groennorm – te ver.

De analyse van het b ouwblok tus sen de Huls tb ooms tr aat , B evr i jd ings laan, Ac ac ia - en Kas t anjes tr aat ver trek t vanui t de oude s i tuat ie. Het b ouwblok omvat te t wee ter t ia i re s tr aten: de voormal ige Brunel - en S ikke ls tr aat . De onte igening en af br aak van de be lu ikhuizen s toot te op groot protes t . De voormal ige arbeider swoningen rond ter t ia i re s tr aten mo eten vo lgens de wi jk v is ie behouden worden. Daarom wordt voor d i t b ouwblok een scenar io op ges te ld, dat een a l ternat ie f b iedt voor het ont werp van Absc is Archi tec ten . D i t ont werp maak t deel u i t van Zuurstof voor de Brugse Poor t , in op dr acht van St ad Gent (z ie K A ART 27). Het bouwblok bevat in de analysep lannen van “Hoof s tuk A – De wi jk ” een secundair park . D i t i s de s i tuat ie na af br aak . Heden (mei 2012) i s het Ac ac iapark met de woningen errond b i jna vo l tooid .

H O O F D S T U K B

3.1 – Ritmiek tussen pr imair en secundair

contex t

PARK OPPERVL AK TE AFS TAND TOT A

AFS TAND TOT B

AFS TAND TOT C

AFS TAND TOT D

AFS TAND TOT E

AFS TAND TOT F

Fonteineple in c a. 1055 m² ca. 285 m ca. 325 m ca. 425 m ca. 26 0 m ca. 16 0 m ca. 115 mEmil ius Segher s-

p le in+

Luizengevecht

ca. 1 ha ca. 455 m ca. 4 05 m ca. 29 0 m ca. 455 m ca. 575 m ca. 615 m

Brugse Vaar t / ca. 28 0 m ca. 29 0 m ca. 245 m ca. 410 m ca. 4 0 0 m ca. 4 4 0 mPierkespark ca. 3165 m² ca. 515 m ca. 4 65 m ca. 365 m ca. 20 0 m ca. 305 m ca. 3 45 mKokerpark ca. 24 45 m² ca. 665 m ca. 620 m ca. 520 m ca. 355 m ca. 4 6 0 m ca. 50 0 m

Boerder i jpark ca. 2450 m² ca. 625 m ca. 6 4 0 m ca. 570 m ca. 4 0 0 m ca. 4 8 0 m ca. 520 m

FIGUUR 3 4: Opper v lak te en af s t anden van parken in de omgev ing van de c asusb ouwblokken Huls tb ooms tr aatEigen tabel.

158

HET B O U W B L O KK A ART 27: S i tuer ing

van c asus Huls tb ooms tr aat

primair:as & rand

secundair:weefsel


tertiair:straat

tertiair:collectief


tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen


waterwegen

A

B

C

D

E

F

in aan le g= o nt wer pv an A bs c i s

na a f br aak= s i tuat ie

o p k aar t

oude s i tuat ie= u i t gan g spunt

159

Het tekor t aan een nabi jge legen park van één hec t are kan mo ei l i jk op gelos t worden. Naas t het inr ichten van een n ieuw (k le iner) park in de inwendige par as iet kan - ter compensat ie - in het huis je/tu int je/ koer t je - b ouwblok ex tr a pr ivate gro enruimte gecreëerd worden.

Rond de Huls tboomstraat i s duidel i jk nood aan ex tra recreat ieve groene ruimte. Het b ouwblok ‘Ac ac iapark ’ i s , wegens z i jn grote breedte, h ier voor u i termate geschik t . B ovendien bev indt het z i ch langs de ‘rode loper ’ doorheen de wi jk (Kas t anjes tr aat) . Het b ouwblok ten zu idoos ten zou een andere geschik te lo c at ie voor een park kunnen z i jn . D i t b ouwblok i s nog ve le malen breder dan de c asus , het wordt echter grotendeels ingenomen door het schoolgeb ouw met speelp laat s .

Pierkespark BoerderijparkKokerpark

Emilius SegherspleinFonteineplein

H O O F D S T U K B

MOZ AÏEK 11

Luizengevecht

160

HET B O U W B L O KK A ART 28: Parkomgev ing


primair:as & rand

primair:plein/park

secundair:weefsel


tertiair:straat


tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen


waterwegen

161

De omgeving rond de Huls tboomstraat i s meer divers qua bouwblokpotent ie dan de eers te casus . A l ledr ie de t ypes komen evenveel voor. Er i s een hoog aandeel b ouwblokken waar geen of s lecht s beperk te publ ieke ru imte mogel i jk i s (hu is je/tu int je/ koer t je en enc lave).

De casusbouwblokken hebben al lebei a ls hoofdfunc t ie wonen, met langs de pr imaire as wonen boven handel . In de inwendige par as iet bev indt z i ch park ing in het b innengebied. L angs de as z i jn er voornamel i jk r i jwoningen met onder aan winkelru imte, de ter t ia i re s tr aten bes t aan u i t be lu ikhuis jes . Er z i jn dr ie (k le inschal ige) appar tementen over de he le c asus .

Hulstboomstraat Acaciastraatvoormalige Brunelstraat

ResedastraatBevrijdingslaan Kastanjestraat

H O O F D S T U K B

MOZ AÏEK 12

162

HET B O U W B L O K

wonen

wonen boven winkel e.d.

handel/horeca/ bedrijf/kantoor

diensten

parking

loods/opslag/atelier

andere/onbekend


enclave

inwendige parasiet

beluikwoning

rijwoning

rijwoning boven winkel e.d.

halfopen bebouwing/hoekwoningopen bebouwing

appartement

appartement boven winkel

andere

K A ART 29: D iver s i te i t van c asus Huls tb ooms tr aat

163

3.2 – Waardenanalyse huidige s i tuatie

H O O F D S T U K B

De mozaïeken van de gevels van de c asusbouwblokken d ie – analoog aan de eer s te c asus – op de b ladz i jden h ier achter vo lgen, z i jn een weer gave van de s i tuat ie vandaag ( juni 2012). De waardenanalyse en de mogel i jke reconver s ie ver trekken echter van het b ouwblok voor de af br aak . Om ver warr ing te vermi jden wordt er in de tegenwoordige t i jd over de ver trek s i tuat ie gesproken. Er d ient echter in het achterhoofd gehouden te worden dat de Ac ac ia - en Kas t anjes tr aat dr as t i sch ver anderd z i jn door de gedane s tedenb ouwkundige ingreep. Ook de l inker z i jde van de Huls tb ooms tr aat i s ( l i cht jes) gewi jz igd. D i t i s z i chtbaar op de s tr aat wandmozaïeken. De besprek ing van de ver trek s i tuat ie i s a fge le id u i t de oudere d ig i t a le kaar t van de Stedenbouwkundige D iens t St ad Gent . B i j de ver t ic a le korre l ontbreek t de nodige informat ie van enkele woningen; b i jgevo lg z i jn deze n iet ingek leurd.

Loodrecht op de as z i jn t wee s i tuat ies waar te nemen. De Huls tb ooms tr aat en de Resedas tr aat hebben ge l i jkaard ige s tr aat wanden, en d i t aan beide z i jden. De gevels z i jn b i jna ner gens ident iek , maar de breedte, hoog te en opb ouw van r amen en deuren wel . D i t maak t de s tr aten tot een homogeen geheel . Het z i jn t yp ische s tr aten voor de Brugse Poor t en bevat ten lo cuswaarde.

De rechterkant van de Ac ac ias tr aat (vanui t het s t andpunt van de B evr i jd ings laan) heef t een ge l i jkaard ige opb ouw, maar bevat meer u i t zonder ingen qua b ouwhoog te en geveld iver s i te i t . De over z i jde wordt ook onderbroken door t wee grotere geb ouwen. D i t z i jn ingangen tot de achter l ig gende school . De s tr aat wand d ie deel u i tmaak t van de c asus bevat – in tegens te l l ing tot de Huls tb oom - en Resedas tr aat – ook t wee openingen in de ce lwand. De gev vels vormen geen geheel en b i jgevo lg heef t deze s tr aat een lagere lo cuswaarde.

De t wee langse s traten van de casus z i jn zeer verschi l lend van e lkaar. De B evr i jd ings laan kan a ls een heterogeen geheel gez ien worden: de gevels ver schi l len s terk van e lkaar. Het enige gemeenschappel i jke kenmerk l i jk t de verouder ing van de gevels . De kroonl i j s thoog te van de eer s te v ier geb ouwen en de laat s te t wee i s ge l i jk van. De Kas t anjes tr aat vormt ter hoog te van de inwendige par as iet (tus sen de Huls tb oom - en Ac ac ias tr aat) een homogeen geheel . De s tr aat wordt gevormd door een var iat ie van ge l i jkaard ige r i jwoningen, met t wee maal een ident iek s teegbelu ik . Deze be lu iken waren ge l i jkaard ig aan het be lu ik er tegenover (Strodekker s - en Heer shages tr aat) . Het deel aan het huis je/tu int je/ koer t je - b lok wordt gevormd door t wee ho ekhuizen, met e lk een éénlag ig b ouwdeel langs de s tr aat . In het midden z i jn dr ie huizen: het l ink se i s in het ze l fde mater iaa l a l s de l ink se ho ek , de t wee andere leunen qua gevel aan b i j de recht se hoek . De woningen vormen samen een soor t van ensemble, dat echter nog n iet zo s terk naar voren komt.

164

HET B O U W B L O KK A ART 30: Waardenkaar t

van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

locuswaarde:sterk

locuswaarde:middelmatig

locuswaarde:zwak

gebruikswaarde:sterk

gebruikswaarde:middelmatig

gebruikswaarde:zwak

culturele waarde:sterk

culturele waarde:middelmatig

culturele waarde:zwak

165

kruising Hulstboomstraat & Kastanjestraat

kruising Hulstboomstraat & Bevrijdingslaan

H O O F D S T U K B

OZ-zijde Hulstboomstraat

NW-zijde Hulstboomstraat

166

kruising Hulstboomstraat & Bevrijdingslaan

MOZ AÏEK 13A

MOZ AÏEK 13B

HET B O U W B L O K

OZ-zijde Hulstboomstraat

NW-zijde Hulstboomstraat

kruising Hulstboomstraat & Kastanjestraat

167

H O O F D S T U K B

NW-zijde Acaciastraat

OZ-zijde Resedastraatkruising Resedastraat & Bevrijdingslaan

kruising Acaciastraat & Kastanjestraat

168

MOZ AÏEK 13C

MOZ AÏEK 13D

HET B O U W B L O K

NW-zijde Acaciastraat

OZ-zijde Resedastraat kruising Resedastraat & Kastanjestraat

kruising Acaciastraat & Bevrijdingslaan

169

kruising Bevrijdingslaan & Acaciastraat

H O O F D S T U K B

ZW-zijde Bevrijdingslaan

kruising Kastanjestraat & Acaciastraat NO-zijde Kastanjestraat

170

kruising Bevrijdingslaan & Resedastraat

MOZ AÏEK 13E

MOZ AÏEK 13F

HET B O U W B L O K

ZW-zijde Bevrijdingslaan

kruising Kastanjestraat & ResedastraatNO-zijde Kastanjestraat

171

H O O F D S T U K BDe Resedastraat i s de meest uni forme s traat .

Er i s een zeer cons t ante hor izont a le en ver t ic a le korre l . De s tr aat i s op geb ouwd u i t r i jwoningen met een ver t ic a le korre l van 2, 5 b ouwlagen, de breedte l i g t rond de v ier meter. D i t kan een t yp ische ‘arbeider s s tr aat ’ genoemd worden en ver wi js t zo naar de wi jk ze l f. De Resedas tr aat bevat dus hoge e igenheids lo cuswaarde. De Huls tb ooms tr aat i s ge l i jkaard ig , maar er i s vaker een ver spr ing ing tus sen 2 en 2, 5 b ouwlagen per wooneenheid . D i t breng t echter n iet zo ’n groot ‘gevo elsmat ig ’ ver schi l met z i ch mee. De Huls tb ooms tr aat wordt b i jgevo lg ook gemarkeerd a l s s terke lo cuswaarde bevat tend. De over ige s tr aten z i jn meer ver scheiden, de Kas t anjes tr aat ter hoog te van de inwendige par as iet bes t aat wel u i t a l lemaal woningen van 2, 5 b ouwlagen.

De gevels in de Bevr i jd ings laan r icht ten z ich, in tegenstel l ing tot de andere s traten, naar de s traat . De as van de wi jk r i cht z i ch - log ischer wi jze - naar de s tr aat toe met winkel func t ies . De over ige gebouwen r ichten z ich s terk naar b innen voor het pr ivate wonen. Ner gens in het c asus gebied i s een ba lkon of ter r as aan de s tr aatkant . Analoog aan de eer s te c asus wordt het expres s ievermogen a ls du ide l i jke weer gave van de func t ie aangeduid door een gro ene l i jn rond de woningen.

Nummer 101 van de B evr i jd ings laan i s een spec iaa l geb ouw dat ‘ ie t s ander s ’ u i tdruk t . Het vormt een af wis se l ing op de behoor l i jk monotone opvolg ing van wein ig interes sante gevels langs de be langr i jk s te as van de Brugse Poor t .

De ter t ia i re s tr aten, met hun belu ik , bevat ten duide l i jk een n ieuwe apprec iat ie voor het oude. Hun af br aak s toot te op hev ig protes t . B i jgevo lg kennen ze een hoge cu l ture le waarde.

Tus sen de Reseda - en Huls tbooms tr aat bev inden z ich (op het eer s te z i cht) geen opmerkel i jke geb ouwen. In de Ac ac ias tr aat worden dr ie geb ouwen aangeduid met een l i chte lo cuswaarde, ze hebben een spec ia le gevel in ver ge l i jk ing met de over ige woningen.

172

HET B O U W B L O KK A ART 31: Korre lgroot te

van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

hk < 3,6 m

3,6 m <= hk < 4,4 m

4,4 m <= hk < 5 m

5 m <= hk < 6 m

6 m <= hk < 7 m

7 m <= hk < 8 m

hk >= 8 m

vk = 1 bouwlaag

vk = 2 bouwlagen

vk = 2,5 bouwlagen

vk = 3 bouwlagen

vk = 4 bouwlagen

vk = 5 bouwlagen

vk >= 5 bouwlagen

173

Het huis je/tu int je/ koer t je - b ouwblok bevat geen openingen naar het b innengebied. De inwendige par as iet heef t v ier openingen: t wee d ie de ter t ia i re s tr aten vormen en t wee voor de aanwezige parkeer f ac i l i te i ten. De t wee ter t ia i re s tr aten ver lenen het b ouwblok ze l f een s terke spec i f i c i te i t s lo cuswaarde. Het geef t het b lok een e igen kar ak ter en herkenbaarheid .

De k le ins te perce len hebben een opper v lak te van c i rc a 4 0 v ierkante meter. De ter t ia i re s tr aten behoren mee tot de perce len van de be lu ikhuizen; het s tr aatopper v lak d ient dus e igenl jk nog afgetrokken te worden van de bewoonbare opper v lak te. 20 9 Deze kavels kennen een eerder lage func t ionele dr aagkr acht . L angs de pr imaire as z i jn de perce len overduide l i jk vee l groter dan in het secundaire weef se l en dus meer geschik t voor ver schi l lende woont yp olog ieën. Hun p otent ië le tu in of ter r as heef t ook een zeer guns t ige or iënt at ie. De mees te kavels in het huis je/tu int je/ koer t je - b lok z i jn rond de 6 0 v ierkante meter groot , wat resu l teer t in een gemiddelde gebruik swaarde.

De park ing in het b innengebied neemt c i rc a 430 0 m² in . De grote opper v lak te maak t het ter re in geschik t voor andere toekoms t ige func t ies; de kavel heef t een hoge gebruik swaarde.

209 Deze perceelsindeling illustreert dat de straat vroeger werd aangelegd op privé-initiatief met als reden het optrekken van woningen.

H O O F D S T U K B

174

HET B O U W B L O KK A ART 32: Poros i te i t

en kavelopper v lak te van c asus Huls tb ooms tr aat

gesloten

muur (van 1 niveau hoog)

open

opp < 35 m²

35 <= opp < 50 m²

50 <= opp < 70 m²

70 <= opp < 90 m²

90 <= opp < 115 m²

115 <= opp < 135 m²

opp >= 135 m²

175

H O O F D S T U K B

3.3 – Scenario reconversie -aanbevel ingen

Het huisje/tuintje/koer tje -bouwblok ont leent z i jn ident i te i t a ls overgang van de as naar het secundaire weefsel . De p i t heef t geen p otent ie waardoor het n iet z invo l i s om de ce lwand te doorbreken. De ce lwand van het gehele b ouwblok langs de Reseda - en Huls tb ooms tr aat b l i j f t int ac t , waardoor het t yp ische kar ak ter van de loodrechte s tr aat op de as behouden wordt . Het ind iv iduele van de gevels – a l s contr as t met de ge l i jkaard ige indel ing van r amen en deuren – wordt gez ien a l s een be langr i jk e lement .

Het geheugenpunt in de Huls tb ooms tr aat ver groot de lo cuswaarde van de s tr aat a l s terugkerend e lement van de wi jk . Zoa ls aangehaald in de wi jk v is ie wordt er een ex tr a b ouwlaag aan toegevoegd, d ie b oven het bes t aande weef se l ‘u i t spr ing t ’.

L angs de Kas t anjes tr aat wordt geopteerd voor het behoud van de t wee hoek geb ouwen d ie a l s het ware een n ieuwe appar tement s geb ouw ‘omarmen’. D i t geb ouw vormt een soor t tegengewicht voor de homogene r i tmer ing. Er worden ba lkons naar de s tr aat ger icht , zowel vanwege de guns t ige or iënter ing a l s om ink i jkproblemen langs de b innenkant van het b lok te vermi jden.

In de b innenkant van het b lok wordt de achterb ouw weg gehaald ten guns te van grotere tu inen. Eventueel zouden n ieuwe b i jgeb ouwen kunnen gecreëerd worden, maar dan wel v ia du ide l i jke r i cht l i jnen. H ier voor i s echter een meer gedet a i l leerd onder zo ek op schaal van het b ouwblok én de woning nodig .

Het heterogene karak ter van de Bevr i jd ings laan wordt over de t wee bouwblokken heen meer naar voren gebracht . L angs de B evr i jd ings laan s t i j g t de b ouwhoog te en geveld iver s i te i t , vanaf de eer s te verd iep ing wordt de b ouwdiepte beperk t waardoor de woningen een ru ime terr as tu in op het zu idwes ten hebben. D oor het behoud van enkele bes t aande woningen en het introduceren van d iver se n ieuwb ouw wordt het heterogeen geheel langs de as beter u i t geb ouwd en verhoog t de lo cuswaarde.

De Acac iastraat kr i jg t een nieuw karak ter met dr ie ‘oude scher ven’. De park ing in het b innengebied verdwi jnt voor de inr icht ing van een n ieuw park . De dr ie geb ouwen d ie a l s ‘spec iaa l ’ gemarkeerd werden b l i j ven behouden, waar tus sen n ieuwe woningen kunnen ont wikke ld worden. D icht s t b i j de Kas t anjes tr aat worden d i t r i jwoningen in deze l fde b ouwhoog te en gevelbreedte a l s voordien. In het middels te deel van de s tr aat kunnen een ander vo lume en andere r i tmer ing toegepas t worden. Het midden van het park wordt bepaald door een geb ouw dat b i j voorbeeld kan d ienen a ls een soor t na -schoolse opvang. Het park wordt ont s loten naas t de t wee bes t aande geb ouwen in de Ac ac ias tr aat en v ia een doorbrek ing langs de Huls tb ooms tr aat .

176

HET B O U W B L O KK A ART 33: Te behouden voormal ige arbeider swoningen



primair:as & rand

primair:plein/park

secundair:weefsel


tertiair:straat

tertiair:collectief


tertiair:privaat

primairegebouwen

secundairegebouwen

tertiairegebouwenlangs straat

te behouden voormalige arbeiderswoningter ondersteuning van de wijk

te behouden voormalige arbeiderswoningop schaal van het bouwblok

177

H O O F D S T U K BFIGUUR 35A: Reconver s ie

van het c asusb ouwblok Huls tbooms tr aat (C A SUS 2 A)Eigen figuur.[1] huidige situatie [2] na afbraak [3] na nieuwbouwBron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.bing.com/maps/ (24 mei 2012)

3

2

1

178

HET B O U W B L O KFIGUUR 35B: Reconver s ie

van het c asusb ouwblok Huls tbooms tr aat (C A SUS 2B)Eigen figuur. [1] huidige situatie [2] na afbraak [3] na nieuwbouwBron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.bing.com/maps/ (24 mei 2012)

1

2

3

H O O F D S T U K B

HET B O U W B L O K

4S T A P P E N P L A N

181

POTENTIE?

huisje/tuintje/koer tje

enclave

inwendige parasiet

PARKOMGE VING?

nood aan plein/park

geen nood aan plein/park

SPECIFIC ITEIT ?

nood aan speci f ic i tei t

geen nood aan speci f ic i tei t

H O O F D S T U K BFIGUUR 36A: Reconver s ie - s t appenplan

Eigen tabel.

Zoa ls eerder aangehaald bepaal t de wi jk v is ie n iet wat er d ient te gebeuren met de voormal ige arbeider swoningen in het secundaire weef se l – d ie n iet aangeduid z i jn a l s te behouden ter onder s teuning van de wi jk s truc tuur. Het b ouwblokniveau haal t enkele aandacht spunten aan, i l lus treer t t wee c asus sen en resu l teer t in dr ie soor ten b ouwblokreconver s ie: de mier, de muis en de pauw. Het meer of minder doorbreken van de ce lwand naar het b innengebied 210 wordt ge l ink t aan een hoger of lager aandeel van behoud. Het ge l i jk b l i j ven of s t i j gen van de b ouwhoog te wordt ook per soor t omvorming bepaald; het i s echter n iet omdat de b ouwhoog te mag s t i j gen dat d i t ook over a l moet .

De omvorming van bouwblokken in het secundaire weefsel kan voorgesteld worden aan de hand van dr ie s tappen. Eer s t wordt het t ype b ouwblok op bas is van de b ouwblokp otent ie gedef in ieerd (z ie 1 . 2). 211 Ver vo lgens wordt de contex t van het b ouwblok bekeken, bepaald of er nood i s aan een p le in of park en of het bepaalde b ouwblok d i t mo et invul len. De huis je/tu int je/ ko er t je - b lokken hebben deze mogel i jkheid n iet , b i jgevo lg wordt de parkomgev ing daar n iet geanalyseerd. De laat s te vr aag i s of het b ouwblok meer lo cuswaarde door spec i f i c i te i t nodig heef t . De mas terproef s te l t dat e lk b lok een zekere intens i te i t van lo cuswaarde nodig heef t ; d i t kan ver schaf t worden door e igenheid of door spec i f i c i te i t . V ia de waardenanalyse wordt door de ont werper gekozen: ener z i jds of het betref fende b lok meer spec i f i c i te i t nodig heef t , ander z i jds of het b lok a l vo ldo ende lo cuswaarde in z i ch dr aag t . D oor e lke vr aag te beant woorden wordt een soor t b ouwblokreconver s ie bekomen (z ie F IGUUR 36B); deze t ypes geven een aanknopingspunt van het gewens te beeld van de s tr aat wanden van het b lok .

210 Dit wordt aangeduid door de term porositeit.211 Zie pp. 119-122

182

HET B O U W B L O K

bouwhoog te moetgel i jk b l i jven

bouwhoog te magdalen

bouwhoog te magl icht s t i jgen

l ichte poros i te i t grote poros i te i tzeer lage poros i te i t

Muis= verborgen aanwezig

maar laat z i jn sporen na.. .

Pauw= s terk aanwezig

maardirec t z ichtbaar. . .

Mier= b i jna onzichtbaarmaarvele k le int jes vormen één.. .

183

SECUNDAIR BOUWBLOK

Mier hoog behoud van de

arbeider swoningen

Muis gedeel te l i jk behoud van de

arbeider swoningen

Pauw laag behoud van de

arbeider swoningen

H O O F D S T U K BFIGUUR 36B: Reconver s iev is ie secundair b ouwblok

Eigen tabel.

C A SUS 1

C A SUS 2 A

C A SUS 2B

184

HET B O U W B L O KElk casusbouwblok ver tegenwoordigde één van

de soor ten omvormingen in de reconvers ietabel van het secundaire bouwblok . De eer s te c asus , Sparres tr aat , i l lus treerde de muis , het hu is je/tu int je/koer t je - b lok i s een mier en het laat s te b ouwblok toonde het pauwmodel .

1

2

3

FIGUUR 36 C: Poros i te i t van de c asusb ouwblokken[1] CASUS 2A: Mier [2] CASUS 1 : Muis [3] CASUS 2B: PauwEigen tabel.

H O O F D S T U K C

DE W O N I N G

187

H O O F D S T U K C “Hoofdstuk C – De woning ” vormt de

terugkoppel ing naar de basis idee van deze masterproef. Hoe kan er voor gezorgd worden dat de huidige bewoner s een k wal i t at ie f ‘ thu is ’ v inden in de voormal ige arbeider swoningen? Een t weede doel i s aantonen dat de ‘monotone ’ gevels ver schi l lende woont yp olog ieën kunnen herbergen. Een grotere t ypo log iemenging b l i jk t noodzakel i jk te z i jn , wegens de grote ver scheidenheid in p opulat ie in de Brugse Poor t . D i t wordt eveneens aanger aden door St ad Gent in ver scheidene be le idsdo cumenten. 21 2

D i t schaaln iveau r i cht z i ch op de perceels inr icht ing en op het inter ieur van de woning. Een u i t voer ige s tudie over hoe e lke v ierkante meter opt imaal benut kan worden i s een interes sant z i j sp oor. Het va l t echter – wegens de beperk te t i jdspanne – bui ten het kader van deze mas terpro ef ; h ier voor i s een so c io - cu l tureel onder zo ek over ho e mensen vandaag leven noodzakel i jk .

“ Een ééngezinswoning i s e lk gebouw bestaande u i t één woonent i te i t , waarb i j de woonent i te i t samenval t met het vo l led ige gebouw.”

“ Een ééngezinswoning wordt beschouwd a ls een te beschermen ééngezinswoning a ls de tota le v loeropper v lak te van de ééngezinswoning maximum 250 m² bedraagt .” 213

“ Een te beschermen ééngezinswoning mag n iet worden omgevormd tot een meergezinswoning [. . .] .”

“Het samenvoegen van een te beschermen ééngezinswoning met een ander gebouw tot ééngezinswoning kan s lechts met het oog op het verhogen van de leef k wal i te i t .

Het samenvoegen van een te beschermen ééngezinswoning met een ander gebouw, met het oog op het omvormen van het samengevoegde geheel tot meerdere woonent i te i ten, i s verboden.212 Dit is aan bod gekomen in “Hoofdstuk A – De wijk”, wegens de grote hoeveelheid bronnen die hierover handelen, wordt hier geen referentie vermeld.213 STAD GENT, Algemeen bouwreglement Stad Gent, s.e., Gent, 2010. pp. 6-7

Eveneens verboden is het omvormen tot een meergezinswoning van een ééngezinswoning d ie cumulat ief vo ldoet aan vo lgende voor waarden:

* de tota le v loeropper v lak te bedraagt meer dan 250 m² ,* en deze opper v lak te werd bekomen door het (a l

dan n iet vergund) samenvoegen van een te beschermen ééngezinswoning met een ander gebouw.

* [. . .] ” 214

De voormal ige arbeider swoningen in de Brugse Poor t z i jn a l len ééngezinswoningen. D oor de veelvu ld ige opsp l i t s ingen van woningen in (s tudenten)s tudio ’s hanteer t St ad Gent een s trenge r i cht l i jn in verband met het beschermen van ééngezinswoningen. D i t i s namel i jk nog a l t i jd dé woont yp olog ie b i j u i t s tek . Deze regel d ient in het achterhoofd gehouden te worden b i j een gewens te omvorming van de woont yp olog ie. De kerns t ad wordt gekenmerk t door een s t i j gend aant a l appar tementen; r i jwoningen worden s ys temat isch ver vangen door appar tementen. 21 5

In het n ieuwe Pierkespark vond op 13 december 2010 een debat p laat s over Wonen is een recht (z ie F IGUUR 37). H ieru i t b leken ve le prob lemen, moei l i jkheden en i r r i t at ies b i j de bewoner s . Deze mas terpro ef wens t de vo lgende gedachtengang te i l lus treren: “De voormal ige arbeider swoning heef t voor iedereen iet s te b ieden”.

214 ibid p. 17215 STAD GENT, Samenvatting van de Gentse woonstudie, Albatros Printing, Gent, 2009. p. 41

188

DE W O N I N GOm te beginnen worden er enkele aandacht spunten

aangehaald d ie ener z i jds verband houden met de bewoner s groepen van de voormal ige arbeider swoningen en ander z i jds met de comfor tprob lemen en - normen. Naas t be le idsdo cumenten en - s tudies over wonen wordt ook de Mees terpro ef s tudie 216 van Mar i jn Vanhout te a l s theoret i sche bas is genomen. 217 D i t resu l teer t in enkele kr i j t l i jnen

Het t weede deel van d i t hoofds tuk gaat in op het behoud en de reconver s ie van oude arbeider shuizen. De waardenbegr ippen worden geïnterpreteerd op maat van de woning. Er worden t wee c asus sen, represent at ie f voor de Brugse Poor t , gekozen. H ier wordt een aanzet tot t yp o log ische omvorming geï l lus treerd. H ieru i t wordt bes loten waar de kr acht van de voormal ige arbeider swoning l i g t .

216 De Meesterproef is een initiatief van de Vlaamse Bouwmeester. Jonge Vlaamse ontwerpers en kunstenaars krijgen, door middel van de opmaak van een ontwerpvoorstel, de kans kennis te maken met de overheid als bouwheer.Deze term valt dus niet te verwarren met ‘masterproef’, die slaat op mijn onderzoek.http://www.vlaamsbouwmeester.be/instrumenten/Meesterproef/Meesterproef.aspx (10 mei 2012)217 VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011.

F IGUUR 37: Wonen i s een rechtBron: http://www.wooncrisis.be/nl/content/131210-politiek-debat-wonen-een-recht (13 december 2010)

H O O F D S T U K C

DE W O N I N G

1I N D I C A T I E V EK R I J T L I J N E N

191

H O O F D S T U K C

1.1 – Het probleem van de s tad

s tadsvlucht vs . verdr inging

De s tadsv lucht i s één van de grote problemen waar de s tad Gent mee kampt. 21 8 Het begr ip s t ads v lucht s laat op het fenomeen van gez innen d ie, mees t a l in de eer s te levensjaren van hun k inderen, weg trekken naar de r ands t ad. 21 9 D i t heef t de vo lgende bevo lk ings samens te l l ing tot gevo lg: er z i jn n iet vee l Gentenaar s van de leef t i jds groep van v i j f tot t wint ig jaar, de gro ep van v i j fent wint ig- tot v i j fender t ig- jar igen i s echter zeer s terk ver tegenwoordigd in Gent . D i t komt voor a l doordat s tudenten na hun s tudies vaak ‘b l i j ven hangen’. 2 20 De s lechte s t aat van de negent iende - eeuwse s t ads gordel i s een be langr i jke oor zaak h ier van. De eer s te tekenen van de s t ads v lucht werden z ichtbaar tus sen 1930 en 19 69. 2 21

De s tudie van het Steunpunt Ruimte en Wonen (SRW), d ie in 2010 u i t gevo erd werd door SumResearch, 2 2 2 haa l t a l s be langr i jke redenen voor de s t ads v lucht de hoge pr i j s van huizen, ééngezinswoningen en f ami l iewoningen aan. Jonge gez innen kunnen d i t f inanc iee l n iet aan en gaan b i jgevo lg

218 Ook andere Vlaamse steden worden geconfronteerd met stadsvlucht, in Gent is de situatie echter zeer alarmerend. In oktober 2010 sprak men van een vertienvoudiging van wegtrekkende jonge gezinnen.http://www.veliyuksel.be/blog/wordpress/?page_id=772 (28 mei 2012)219 In de ruime betekenis van het woord slaat stadsvlucht ook op de individuen die van de stad naar het platteland trekken. Dit zal echter vaak ook andere motieven hebben; de bewoners die naar de randstad verhuizen blijven vaak functioneel wel gericht op de kernstad. Wegens een tekort aan goede en betaalbare woonaccomodatie wordt men als het ware ‘verplicht’ zich verder weg te vestigen.STAD GENT, RSG: Informatief gedeelte, s.e., Gent, 2003. pp. 105-106220 STAD GENT, Samenvatting van de Gentse woonstudie, Albatros Printing, Gent, 2009. pp. 9-12221 STAD GENT, RSG: Informatief gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 53222 SUM, Ruimte voor Wonen, s.e., Brussel, 2010.

naar de r and op zoek naar een woning b innen hun budget . Andere re levante k lachten voor de Brugse Poor t z i jn de verkeer sonvei l i gheid, f ys ieke onvei l i gheid, te wein ig groen en te wein ig recreat ieru imte.

D i t z i jn a l len f ac toren d ie op wi jkn iveau spelen. A angezien bewoner s b i jna u i t s lu i tend ver trekken u i t de kerns t ad b i j het kr i j gen van k inderen d ient er op woningniveau gefo cus t te worden op het omvormen van r i jwoningen naar huizen d ie vo ldo ende k inderen kunnen herber gen. Te k le ine woningen, gebrek aan comfor t en het ontbreken van een tu in z i jn de dr ie grote gebreken waar de woningen in de Brugse Poor t mee te kampen hebben (en d ie de s t ads v lucht op dr i j ven).

“Enkel door een vo ldoende groot aanbod voor e lke gezins fase kan het recht op wonen voor a l le s tadsbewoners gereal i seerd worden.” 223

Bi j het trachten de s tadsv lucht om te keren dient opgepast te worden voor soc ia le verdr inging van de zwakkere bevolk ingsgroepen. De B ele idsnota Stadsont wikkel ing 20 07-2012 s te l t a l s be langr i jk s te werkpunten de so c ia le woningb ouw verder u i tb ouwen, het keren van de s t ads v lucht en het ont wikke len van huis ves t ing voor senioren en s tudenten. 2 24 Het voor z ien van so c ia le woningen wordt vaak aangehaald a l s dé manier om so c ia le verdr ing ing te voorkomen. 2 2 5 Er d ient echter op gemerk t te worden dat er ook een ‘ tus sengro ep ’ i s : per sonen d ie ju is t b oven de normen va l len om een so c ia le woning te kr i j gen, maar het f inanc iee l a l lesbehalve breed hebben. Vaak z i jn het deze bewoner s d ie onte igend worden in naam van de so c ia le woningen. D oor het lage aanbod van go edkope woningen in de Brugse Poor t d ienen z i j vaak noodgedwongen te verhuizen naar een andere wi jk .223 STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 205224 TEMMERMAN Karin, Beleidsnota 2007-2012 Stadsontwikkeling. “Gent gaat voluit voor kwaliteitsruimte”, Stad Gent, Gent, 2008. p. 29225 DEBRUYNE Pascal, OOSTERLYNCK Stijn, Stedelijke vernieuwing in het Gentse Rabot, departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke ordening van de K.U. Leuven, Leuven, 2009.

192

DE W O N I N G

“[. . .] d ie potent ië le s tadsbewoners laten z ien dat er een ru ime waaier i s aan interessante s tedel i jke woont ypologieën – a ls a l ternat ief voor de grondgebonden woning” 226

De B ele idsnota Stadsont wikkel ing haa l t ook het be lang aan van t yp o log isch onder zoek om de s t ads v lucht te keren, waarb i j echter de grondgebonden woning l ink s ge laten wordt . Deze mas terproef onder zo ek t het behoud van de grondgeb onden, voormal ige arbeider shuis ves t ing waarb i j tege l i jk een ander woning t ype in kan p laat s v inden. Ver schi l lende mogel i jke t yp o log ieën zu l len ook tot ver schi l lende pr i j sk las ses le iden, wat de so c ia le mix kan bevorderen.

226 TEMMERMAN Karin, Beleidsnota 2007-2012 Stadsontwikkeling. “Gent gaat voluit voor kwaliteitsruimte”, Stad Gent, Gent, 2008. p. 31

Naas t de gewens te do elgro epen van St ad Gent ( jonge gez innen met k inderen, senioren, s tudenten en leef loner s) i s er in de Brugse Poor t aandacht nodig voor een recente n ieuwe bevo lk ings groep: de aankomende Oos t- Europeanen. D oor to etreding van ver schi l lende Oos t- Europese landen b i j de EU k wam een grote s troom migr anten op, op zoek naar een beter leven. Heden bes t aat een soor t ge l i jke ont wikke l ing tus sen een Bulgaar s dorp, K ı rc aa l i en Gent zoals d i t , rond de jaren ‘6 0 tot s t and k wam tus sen het Turk se dorp Emirdağ en Gent . 2 27 Deze bevo lk ings gro ep leef t , he laas , vaak met t ien per sonen samen in één r i jwoning. Ook voor hen – de ‘minder p opula i re ’ bevo lk ings groep b i j St ad Gent – d ient gepas te huis ves t ing mogel i jk te z i jn .

227 Net zoals de Turkse immigranten in de golden sixties is de Oost-Europeaanse migratie naar België aanvankelijk bedoeld als tijdelijke arbeidsmigratie. Toen en nu bleek en blijkt echter dat velen zich hier toch definitief vestigen, wat gepaard gaat met gezinshereniging.http://www.ethesis.net/turkse_migratie/turkse_migratie_deel_1.htm (28 mei 2012)

MOZ AÏEK 14

193

H O O F D S T U K C

1.2 – Woonnoden ruimte in meer voud

De nodige maatregelen om het wonen in de Brugse Poor t op te waarderen kunnen samengevat worden als ‘meer ruimte ’. Er i s zowel nood aan vo ldoende grote woningen, a l s aan pr ivate bui tenru imte, meer opber gp laat s , ru imte om f iet sen in de woning te s t a l len, vo ldo ende s laapkamer s . . . . De Gentse Woonstudie geef t a l s voorbeeld van e isen, d ie onaf hankel i jk z i jn van de leef t i jds gro ep, één s laapkamer per k ind en één voor de ouder s , l i cht inva l , pr ivac y en ber gru imte voor f ie t sen. 2 2 8

De s tudie van OMGEVING over bet aa lbaar wonen in Gent wi j s t op het be lang van go ede grondgeb onden s t adswoningen om de s t ads v lucht te keren. De combinat ie van een lage gemiddelde woningk wal i te i t en een grote bewoner s groep met een laag inkomen maak t d i t een zeer be langr i jk werkpunt in de Brugse Poor t . 2 2 9

Naast grotere woningen z i jn ook meer bescheiden (en dus goedkopere) woningen noodzakel i jk . In de kerns t ad – en dus in de Brugse Poor t – wonen, in ver ge l i jk ing met de b innen - en r ands t ad, meer t weeper soonhuishoudens en ook opval lend veel a l leens t aande ouder s . D i t d ient b innen het pro ces van gez ins verdunning begrepen te worden: een huishouden bevat s teeds minder per sonen door onder andere een hoger aant a l echt scheid ingen en jongeren d ie v lug ger het ouder l i jk hu is ver laten. D i t i s een be langr i jk fenomeen want voor d i t t ype gez in z i jn k le inere woningen nodig ; de ‘gewone ’ hu izen z i jn voor ve le a l leens t aanden onbet aa lbaar. 2 3 0 Ook a l leens t aande der t ig -

228 STAD GENT, Samenvatting van de Gentse woonstudie, Albatros Printing, Gent, 2009. p. 27229 OMGEVING e.a., Betaalbaarheid van het wonen in Gent, Stad Gent, Gent, 2009. pp. 21-22230 STAD GENT, Samenvatting van de Gentse woonstudie, Albatros Printing, Gent, 2009. pp. 9-20

tot negender t ig- jar igen wi jzen op een s truc tureel tekor t aan huizen voor a l leens t aanden. Ind ien bet aa lbare huizen beschikbaar z i jn , zouden z i j z i ch zeer gr aag z ich ves t igen in de kerns t ad wegens het u i t rus t ingsniveau en het so c ia le kar ak ter. 2 31

Budgethuur woningen en co - hous ing 2 32 wordt door OMGEVING aangere ik t a l s een op los s ing voor mensen d ie n iet in aanmerk ing komen voor so c ia le woningen. ‘ S amen -huren’ i s een woonvorm af koms t ig u i t Spanje en Groot-Br i t t annië en v indt s teeds meer gevo lg b i j de V laamse jongeren. 2 3 3 In Gent i s d i t een s terk s t i j gend fenomeen: voor a l u i t f inc anc ië le noodzaak , maar voor vee l jongeren ook wegens de ‘geze l l i gheid ’. Het succes van webs i tes zoa ls w w w.samenhuizen.be i l lus treer t deze trend. 2 3 4

231 ibid p. 25232 Co-housing is een nieuwe woonvorm waarbij een aantal ruimten en apparatuur gemeenschappelijk gebruikt worden in een relatief grote groep van deelnemende huishoudens van verschillende samenstelling en afkomst. OMGEVING e.a., Betaalbaarheid van het wonen in Gent, Stad Gent, Gent, 2009. pp. 86233 ibid234 Samenhuizen is een overkoepelende term om allerlei woonvormen te omschrijven waar meerdere mensen vrijwillig bij betrokken zijn. Het kan bijvoorbeeld gaan om gedeelde woningen, kangoerewonen, cohousing, leefgemeenschappen, woonwerkgemeenschappen, ...http://www.samenhuizen.be (14 augustus 2011)

194

DE W O N I N G

1.3 – Opper vlak tetoetsing woonnormen

A ls r icht l i jn voor woonopper v lak tes wordt gekeken naar de normen van soc ia le woningen en de aanbevel ingen in het a lgemeen bouwreglement van Stad Gent . Appar tementen en ééngezinswoningen worden samen beschouwd in het b ouwreglement . De woonkamer d ient minimaal 14 v ierkante meter groot te z i jn , a l s er geen af zonder l i jke keuken i s 18 . De v loeropper v lak te van een afgescheiden keuken d ient mins ten 6 v ierkante meter te bedr agen. Er i s mins tens één s laapkamer van 10 v ierkante meter, over ige s laapkamer s mogen 6 , 5 v ierkante meter omvat ten. Studio ’s moeten minimaal 30 v ierkante meter z i jn , kamer s (d ie deel u i tmaken van een kamer woning) kunnen 12 v ierkante meter bedr agen, waarb i j er voor e lke toevo eging van een voor z iening (kookruimte, bad/douche of wc) 3 v ierkante meter moet op gete ld worden. 2 3 5

De VMSW 2 3 6 hanteer t t ype -woningen, gebaseerd op het aant a l s laapkamer s en het aant a l per sonen in een gez in . Voor e lk t ype wordt een minimale en max imale bas is woonopper v lak te voorop ges te ld . 2 37 Een woning met t wee s laapkamer s voor v ier per sonen l i g t tus sen de 70 en 86 v ierkante meter. Met dr ie s laapkamer s d ient de minimale opper v lak te te s t i j gen tot 76 v ierkante meter en max imaal 9 4 v ierkante meter te bedr agen. De vo l led ige t abel i s terug te v inden in de b i j lages (z ie B I JL AGE 2 p. 219). In verband met p lanfunc t ional i te i t en comfor t worden ook minimumopper v lak ten per lokaal meegegeven. 2 3 8 De

235 STAD GENT, Algemeen bouwreglement Stad Gent, s.e., Gent, 2010. pp. 19-20236 Dit is de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen. Het agentschap is de omvorming van de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij (sinds 2006).http://www.vmsw.be (24 november 2011)237 http://www.vmsw.be/nl/professionelen/abc/c2008/ontwerpconcept-7-oppervlakte-en-prijsnormen (24 november 2011)238 http://www.vmsw.be/nl/professionelen/abc/c2008/ontwerpconcept-5-planfunctionaliteit-en-comfort (24 november 2011)

c asus sen van deze mas terpro ef beperken z ich echter tot een eer s te gedachtengang. A l le ru imten worden n iet p lanmat ig , met een bepaalde opper v lak te u i t gewerk t .

De gegeven opper v lak tes d ienen ter voorbeeld, ze worden n iet a l s abso luut beschouwd. Invent ieve wi jzen om een inter ieur in te r i chten kunnen namel i jk resu l teren in een k le inere noodzakel i jke woonopper v lak te dan a lgemeen aangenomen wordt (z ie F IGUUR 38).

F IGUUR 38: Gelukk ig in een huis van 8 v ierkante meterBron: http://www.lowtechmagazine.be/2009/06/duurzaam-wonen-in-een-klein-huis.html (11 mei 2012)

195

H O O F D S T U K C

1.4 – Wonen op kleine opper vlak te

aandachtspunten

De Meesterproefs tudie van Mar i jn Vanhout te (2010) toont hoe een t ypische Gent se r i jwoning 2 39 k wal i te i t svol ler kan worden, door middel van een l ichte verbouwing tot een grote renovat ie. Ook voor n ieuwb ouw op smal le perce len z i jn de éénent wint ig (ver) -b ouwmodel len een handige too l . 24 0 De model len spelen in op de woonnoden d ie h ierb oven a l aan b od k wamen: nodige opper v lak te voor (f ie t s)ber g ingen, ter r as sen, speelru imte voor k inderen, fees t jes of rus t ige s laapru imten.

De s tudie onder scheidt v ier c ategor ieën op bas is van perceelsd iepte (de perceelsbreedte i s s teeds v ier meter). Verdere onder verdel ingen z i jn de or iënt at ie, p laat s van de tr ap en aard van de werken. De model len leveren woningen voor a l leenstaanden, koppels en gezinnen met t wee k inderen. Enkele es sent ië le e lementen werden a ls voor waarden op gelegd: or iënt at ie en pr ivac y, gez ins samens te l l ing , pr ivate bui tenru imte, to egankel i jkheid, duur zaamheid en kos ten - ef f i c iënt ie. De s tudie werk t met pr inc ipethema’s (z ie B I JL AGE 3 op p. 220) 241

“Als je denk t aan wonen in de s tad, vrees je dan ‘ te wein ig p laats ’, ‘een s lechte l i cht inva l ’, of een gebrek aan bu i tenru imte? [. . .] Wonen op een k le ine opper v lak te i s namel i jk per fec t mogel i jk!” 242

239 Hiermee wordt een rijwoning met een gevelbreedte van circa vier meter bedoeld. Deze huizen zijn vooral talrijk in de negentiende-eeuwse Gentse gordel.240 Het schaalniveau “de woning” kijkt echter enkel naar het omvormen van bestaande woningen, nieuwbouw wordt niet behandeld.241 VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011. pp. 3-7242 http://www.gent.be/eCache/THE/4/140.cmVjPTE3Mjc4OA.html (24 november 2011)

De masterproef b iedt een soor t ideaalv is ie aan, d ie kan ont staan los van de eigendoms- en perceelss truc tuur, kostpr i js en bouw f ysische randvoor waarden. Eerder werd a l aangehaald dat bet aa lbaar wonen zeer be langr i jk i s in (onder andere) de Brugse Poor t . Deze mas terproef laat echter het kos tenplaat je bui ten beschouwing. Ook op het b ouw f ys ische aspec t wordt n iet verder ingegaan, a l i s d i t u i ter aard een c ruc ia le f ac tor b i j renovat ies . Deze mas terpro ef ver trok op wi jkn iveau, b innen het gegeven t i jdsbes tek i s het n iet mogel i jk zo d icht in te zoomen. Oor spronkel i jk was het wel de bedo el ing om deze f ac toren mee in rekening te brengen, de s tudie Wonen op k le ine opper v lak te heef t deze noodzaak echter a l ingevuld .

De bedo el ing van het vo lgende deel van “Hoofds tuk C – De woning ” l i g t dan ook n iet in het aanbieden van een renovat iemodel voor één oude arbeider swoning. In wat vo lg t worden enkele huizen samen beschouwd a ls één ent i te i t en nagedacht over het onderbrengen van een n ieuwe vorm van woont yp olog ie. De Mees terproef behoudt namel i jk de t yp ische r i jwoning t yp olog ie, waardoor de t yp o log ische d iver s i te i t in negent iende - eeuwse gordelwi jken n iet za l s t i j gen. Twaal f van de éénent wint ig model len z i jn s lecht s geschik t om één per soon of een koppel te huis ves ten. R i jhu izen, ze l f s in de Brugse Poor t , z i jn echter vaak a l te duur om a ls s ing le (of ook voor sommige koppels) te kunnen kopen. L eningen b i j banken verkr i jgen wordt ook s teeds mo ei l i jker, voor jonge a l leens t aanden ze l f s vaak onmogel i jk . 24 3 Er d ient dus zowel een a l ternat ie f voor s ing les a l s een mogel i jkheid voor gez innen met t wee of meer k inderen aangeb oden te worden. 24 4

243 Vandaar ook het grote succes van samenhuizen.244 In de Meesterproef zijn er drie modellen ontwikkeld voor één of twee ouders met twee kinderen. Zes modellen tonen een woning voor een gezin met één kind.VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011. p. 4

196

DE W O N I N G

s ingle VS . groot gezin bergingtuin/balkon f lex ib i l i te i tru imte

Er worden v i j f aandacht spunten gedef inieerd waar deze masterproef wenst op in te gaan. Deze z i jn ver want aan de es sent ië le e lementen van de Mees terproef. 24 5 De eer s te r i cht l i jn i s het ont wikke len of u i tb ouwen van een pr ivate bui tenru imte voor e lke woning. Zeer be langr i jk i s ‘ru imte ’: zowel het c reëren van grotere woningen a ls v ia een doordachte woning indel ing een ef f i c iënter ru imtegebruik tot s t and brengen d ient onder zo cht te worden. In de Brugse Poor t i s het noodzakel i jk om de t wee ‘u i ter s te bewoner s groepen’ tevreden te s te l len: bet aa lbaar wonen voor a l leens t aanden én voor grote gez innen. Deze mas terpro ef wens t na te gaan of be ide doelgro epen p otent iee l in een voormal ige arbeider swoning kunnen leven.

D i t le idt tot het v ierde aandacht spunt: f lex ib i l i te i t . H iermee wordt ener z i jds f lex ib i l i te i t van de omgevormde woning bedo eld: het hoef t n iet per se vas t te l i g gen voor welk soor t hu ishouden de woning geschik t i s . Ander z i jds de f lex ib l i te i t van de arbeider swoningen in het a lgemeen: welke ver schi l lende mogel i jkheden hebben de ident ieke woningen? Het laat s te thema om in gedachten te houden i s ber g ing. Mensen zu l len s lecht s k wal i t at ie f in een woning kunnen leven a ls de – vaak k le ine – opper v lak te n iet d ient vo lges touwd te worden met a l ler le i spul len d ie n iet in de leef ru imtes thuis horen. Analoog aan Wonen op k le ine opper v lak te wordt er voorop ges te ld dat in e lke woning minimaal t wee f iet sen d ienen ges t a ld te kunnen worden. 24 6

245 VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011. p. 5246 ibid

Er kunnen dr ie ‘verander ingen’ van de arbeiderswoningen p laat sv inden: behoud, reconvers ie en af braak . In het vo lgende deel (“2 – B ehoud en reconver s ie ”) worden de t wee eer s te omvormingen v ia t wee c asus sen behandeld . Af br aak resu l teer t in n ieuwb ouw; zoa ls eerder aangehaald i s d i t n iet de fo cus van de mas terpro ef. 247

247 Het vertrekpunt van dit onderzoek was juist de vele onteigeningen, afbraak en jarenlange braakliggende terreinen. De masterproef beoogt hiervoor een alternatief aan te bieden.

H O O F D S T U K C

DE W O N I N G

2B E H O U D E NR E C O N V E R S I E

199

VS

H O O F D S T U K C

2.1 – Keuze casussen soor ten percelen

In de Brugse Poor t komen – g lobaal gezien – t wee soor ten percelen voor. De mees t voorkomende kavels z i jn r i jwoningen langs de secundaire s tr aat , d ie vaak smal maar wel d iep z i jn . De be lu ikhuis jes z i jn mees t a l ondiep, breder en hebben geen r amen langs de achter gevel . Er i s geen tu in en ook geen u i tbre id ingsmogel i jkheid naar het b innengebied toe (de achter gevels grenzen mees t a l aan tu inen van andere woningen). De t wee woningc asus sen behandelen e lk één van de t ype kavels .

De keuze v loe i t ook voor t u i t de wens om in de ene c asus een s tr akker behoud voor te s te l len, de andere c asus kan dan vr i jer omspr ingen met de e igendoms grenzen. H ier i s echter geen rekening gehouden met de huid ige s i tuat ie; zo i s de eer s te, behoudsc asus momenteel van één e igenaar ter wi j l de t weede, reconver s iec asus van veel ver schi l lende e igenaar s i s . 24 8

248 Het lijkt misschien logischer om woningen van één eigenaar om te vormen omdat hier de perceelsgrenzen sowieso al minder van belang zijn. De gehele masterproef stelt echter een soort ideaalscenario voor; het doel was om een kader te ontwikkelen dat onafhankelijk is van administratieve beslommeringen.

De t weede c asus in “Hoofds tuk B – Het b ouwblok ” (C A SUS 2B) heef t t wee belu iken langs de t wee ter t ia i re s tr aten; deze z i jn echter a l a fgebroken en beschik ten b ovendien over een k le in ko er t je. B i jgevo lg i s het n iet echt z invo l om hier voor een idee te ont wikke len.

Het be lu ik langs de Abr ikoos s tr aat heef t de mins t d iepe perce len van heel de Brugse Poor t , d i t maak t de c asus een u i tdag ing op schaal van de woning (C A SUS A). 249 Het heef t een s terke lo cuswaarde, de bui tengevels z i jn goed onderhouden en het i s er fgo ed. Desondank s wordt heden een deel van het be lu ik bedre igd met af br aak . 2 5 0 Deze huizen zu l len dus de behouds s i tuat ie i l lus treren.

Het b ouwblok waar in de ter t ia i re s tr aat z i ch bev indt vormt ook een ‘prob leem’ in de wi jk v is ie: vo lgens de b ouwblokp otent ie kan het b innengebied enkel open ru imte bevat ten, het be lu ik d ient echter op wi jkn iveau behouden te worden. Het zou interes sant z i jn om di t conf l i c t te behandelen, do ch wordt er h ier n iet verder op ingegaan. De woningc asus sen bes t aan s lecht s u i t één of enkele huizen, los gekoppeld van hun omgev ing.

Ten t weede z i jn enkele woningen langs de Sparres tr aat u i t de eer s te b ouwblokc asus gese lec teerd (C A SUS 1). Ondank s de er fgo edbescherming z i jn de gevels en inter ieur s van de huizen er mees t a l zeer s lecht aan to e. Het ident ieke kar ak ter laat ook toe om – zonder af br aak – de perceels grenzen te ver anderen of te ver vagen. B i jgevo lg wordt met deze woningen een mogel i jkheid tot reconver s ie aangezet .

Er i s bewus t gekozen voor de mins t d iepe perce len van de huizenr i j , waarb i j er van u i t gegaan wordt dat er geen (n ieuwe) achterb ouw mogel i jk i s . Een n ieuwb ouw toevo egen aan de bes t aande woning implementeer t namel i jk een meer u i t gewerk t ont werp.

249 Om verwarring met de bouwblokcasussen (CASUS 1, CASUS 2A en CASUS 2B) te vermijden worden de woningcasussen met letters aangeduid (CASUS A en CASUS B)250 Stad Gent wenst het rechtse alleenstaande huis af te breken. Dit is het grootste huis van de cité.http://www.gent.be/gent.htm?id=VRAGENUUR&rec=167524 (2 februari 2012)

r i jwoning beluik woning

200

DE W O N I N G

FIGUUR 39A: Lucht foto op p lan van C A SUS AEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)

+ Gevel foto van C A SUS AEigen foto. (10 februari 2011)

F IGUUR 39B: Lucht foto op p lan van C A SUS BEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)

+ Gevel foto ’s van C A SUS BEigen foto’s. (2 juni 2012)

201

De func t ionele dr aagkr acht i s de waarde waarop deze mas terproef z i ch concentreer t : ho e bru ikbaar i s de voormal ige arbeider shuis ves t ing voor ‘het wonen van vandaag ’ en eventueel voor andere of toekoms t ige woonvormen? Er wordt gekeken naar de woonopper v lak te, de mobi l i te i t (toegankel i jkheid voor minder va l iden, makkel i jke door gang van f iet sen, bug g y ’s . . .) en de voor z ieningen. D i t begr ip doel t op comfor t (to i let , badkamer. . .) , e lek tr ic i te i t en ver warming. Tens lot te wordt gekeken naar de f lex ib i l i te i t van de inr icht ing en de kavel .

B i j de behandel ing van de eer s te c asus (2 . 3) wordt een grondplan, met aanduid ing van de func t ies en c i rcu lat ie weer gegeven. B i j de t weede c asus (2 .4) z i t geen grondplan, de opper v lak tes van de ver schi l lende leef ru imtes z i jn geschat op bas is van e igen er var ing. De waardenbepal ing gebeur t tek s tueel , waarna een voor s te l geformuleerd wordt . Deze mogel i jkheid tot her gebruik (of ‘ander s gebruik dan heden’) wordt weer gegeven v ia een soor t v i s iebeeld . B i j de eer s te c asus (C A SUS A) z i jn in b i j lage p lannen weer gegeven vo lgens de vo lgende thema’s: s t ruc tuur, b innenmuren, c i rcu lat ie, voor z ieningen, remedies en meubi la i r (z ie B I JL AGE 4 op pp. 221-222). Deze p lannen z i jn bekomen door e igen opmet ing en obser vat ie. Het zou interes sant z i jn om hier nog d ieper op in te gaan, maar d i t i s n iet mogel i jk b innen het gegeven t i jdsbes tek .

H O O F D S T U K C

2.2 – Waardenanalyse gebruik van het huis

FUNC TIONELE DR A AGKR ACHT BOUWF YSISCHE TOES TAND HIS TORISCHE WA ARDEwoonopper v lak te geb ouwschi l

kennisbron over vro egere arbeider s samenlev ing

mobi l i te i t

voor z ieningen dr aags truc tuur

f lex ib i l i te i t

F IGUUR 4 0: Analysethema’s “de woning ”Eigen tabel.

Op schaal van de woning pr imeer t de gebruik swaarde; de locuswaarde is h ier n iet van toepass ing. Om de waarde op perceelsn iveau te bepalen wordt gebruik gemaak t van de func t ionele dr aagkr acht , de b ouw f ys ische toes t and en de h is tor i sche waarde. De h is tor i sche waarde i s h ier minder van be lang , het gaat voor a l over ho e het huis b innenin kennis overbreng t over hoe er v ro eger in de arbeider swoningen ge leefd werd. De waarde van de gevel werd a l bepaald op b ouwblokniveau: in d i t hoofds tuk wordt dus enkel gekeken naar het inter ieur en het perceel .

Om de b ouw f ys ische to es t and te bepalen wordt kor t een oordeel over de geb ouwschi l u i t gesproken, d ie bepaald i s door de er var ingen van de bewoner s . Ook ‘remedies ’ in het huis geven een ind ic at ie van de prob lemen. 2 51 Om te bes l i s sen ho e z invo l het i s om een woning te behouden, i s het van be lang de dr aags truc tuur te contro leren. D i t va l t echter bui ten het kader van d i t onder zo ek .

251 Zoals bijvoorbeeld een tochtmat onder deuren, het afdekken van ramen tegen de koude en het bijplaatsen van losse verwarmelementen.

202

DE W O N I N GMOZ AÏEK 15

203

H O O F D S T U K C

2.3 – Het beluik als kamers Abr ikoosstraat

De c i té aan de Abr ikoosstraat i s een combinat ie van gang- en p le inbeluik gebouwd in 1876. A ls t yp ische woonvorm voor arbeider s gez innen bevat het een hoge h is tor i sche waarde. 2 52 De woningen bes t aan heden u i t t wee oor spronkel i jke huis jes , d ie nu d iens tdo en a ls so c ia le huur woningen. Deze huis jes bes tonden s lecht s u i t één kamer op het ge l i jk v lo er s en één op de verd iep ing. O f de zo lder gebruik t werd i s n iet du ide l i jk . Waar vroeger de woningen afgescheiden waren i s nu een b innenmuur waarnaas t de tr ap loopt . De oor spronkel i jke ‘ t weede ’ deur i s ver vangen door een r aam.

Het be lu ik omvat zes t ien huis jes (nummer 43 tot 75) , één oud huis je (nummer 73) i s een ops lagp laat s voor mater iaa l van arbeider s van de voormal ige Technische D iens t Huis ves t ing. In 2010 was er een gemeenschappel i jke renovat ie, waarb i j de zo lder s ge ïso leerd en n ieuwe dak vens ter s gep laat s t werden. Nummer 73 i s n iet mee

252 DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989. p. 198

gerenoveerd, wegens “ te k le in om een def t ige woning van te maken”. 2 5 3 Enkele woningen s t aan a l een t i jd leeg , zoa ls nummer 75 (het groot s te en enigs te a l leens t aande huis van het be lu ik) . S inds ongeveer t wee jaar ge leden, na het over l i jden van een bejaarde dame d ie er woonde, z i jn de r amen en deuren d icht gemaak t met met a len p laten.De c asus i s hu is je nummer 45, het t weede huis aan de l inkerkant vanaf de s tr aat . De gevel i s 8 ,6 meter breed, de woning i s 4 meter d iep. De perceelsopper v lak te i s c i rc a 28 v ierkante meter. De woning bedr aag t dus 56 v ierkante meter, p lus een zo lder verdiep ing.

253 http://www.gent.be/gent.htm?id=VRAGENUUR&rec=167524 (2 februari 2012)

F IGUUR 41: Abr ikoos s tr aat anno 19 0 0 VS anno 2012[A] Bron: DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989. p. 198[B] Eigen foto. (22 oktober 2011)

F IGUUR 42: Grondplannen Abr ikoos s tr aat nummer 45 (ge l i jk v loer s en eer s te verd iep ing)Eigen opmeting en tekening.

leefruimte

inkom

badkamer

keuken

slaapkamer 1 slaapkamer 2

204

DE W O N I N GDe woning heef t een zeer lage gebruik swaarde

en het huidige gebruik i s n iet in overeenstemming met de normen van het VMSW. Vo lgens de (reeds eerder aangehaalde) woonopper v lak tet abel i s deze woning geschik t voor t wee per sonen, met één s laapkamer. Er woont echter a l jaren een moeder met haar t wee zonen van 14 en 17 jaar. Enkele jaren ge leden leefde de vader ook in d i t k le ine huis . Het gez in wacht a l jaren om te verhuizen naar het grotere huis aan de overkant , tever geef s echter.

De opper v lak tes van de ver schi l lende ru imtes vo ldoen wel aan het Gent se b ouwreglement (behalve de leef ru imte d ie 0 ,4 v ierkante meter te k le in i s) . De zo lder wordt vo l led ig a l s ops lagp laat s gebru ik t . Er i s echter geen pr ivate bui tenru imte beschikbaar. Het p le int je (dat vo lgens de wi jk v is ie tot oase zou u i t geb ouwd worden) wordt wel gebru ik t b i j mooi weer, de bewoner s b l i jken echter vee l be lang te hechten aan pr ivac y. Ook het tekor t aan een p laat s om de vu i ln iszakken te s t a l len wek t i r r i t at ie op; op het p le inbelu ik worden ze s tuk gemaak t door kat ten.

De woning heef t een re lat ie f lage voor z ienings gr aad: er i s geen centr a le ver warming , wel een gaskachel . De badkamer en s laapkamer worden ver warmd met een

RUIMTE OPPERVL AK TEinkom 1, 5 m²

leef ru imte 13,6 m²

keuken 7, 3 m²

badkamer 3,6 m²

s laapkamer s 13,6 m² & 11,4 m²

ber g ing (zo lder) 27, 8 m²

FIGUUR 43: Opper v lak tes woonruimtes Abr ikoos s tr aat nummer 45Eigen opmeting.

elek tr i sch vuur t je. De e lek tr ic i te i t in de woning lever t geen prob lemen op. Op het ge l i jk v lo er s i s een to i let en douche (samen in de smal le badkamer). Op het v lak van mobi l i te i t scoor t het huis ook n iet a l te bes t : er i s geen apar te inkom, zeker geen p laat s voor f ie t sen en om met een bug g y of ro ls to e l b innen te komen i s geen s inecure.

De geb ouwschi l i s zeer s lecht ge ïso leerd, met u i t zonder ing van de zo lder. De r amen z i jn enkel g las: het huis i s zeer koud in de winter en heet in de zomer. Het u i ter s t l ink se r aam is d icht geplak t tegen de koude. Het r aam wordt door de bewoner s nooi t gebru ik t omdat het l i cht ander s teveel in de te lev is ie sch i jnt . Het huis i s ook vo cht ig en vo el t wak aan, ‘ lang ge leden’ 2 5 4 z i jn de muren wel vo cht werend behandeld .

254 De bewoonster weet niet wanneer dit gebeurd is, zij woont al zeventien jaar in de woning.

F IGUUR 4 4: ‘ Street- v iew ’ op C A SUS ABron: http://maps.google.be (3 juni 2012)

205

De ident ieke huizenr i j langs de Sparrestraat i s gebouwd in 1886. 2 5 6 De duide l i jk smal le woningen (één deur en één r aam) tonen de ware groot te van de arbeider swoningen vroeger. Het ident ieke kar ak ter van de gevels wordt h ier echter be langr i jker geacht dan het – v ia het inter ieur – overbrengen van het v roegere woongevo el . De huizen z i jn in handen van par t icu l ieren, ve len er van worden verhuurd. De mees te woningen z i jn in de loop der jaren u i t gebre id v ia een achterb ouw. De c asus bes laat de nummer s 93, 95 en 97. Enkel nummer 93 heef t een achterb ouw, het he le oor spronkel i jke huis en achterb ouw is echter verkrot . De woning i s n iet meer bewoond. Nummer 95 en 97 z i jn samengevoegd tot één huur woning , de deur van nummer 95 i s v i sueel aanwezig , maar gaat n iet open. E lk hu is i s c i rc a 4 meter breed en 8 , 5 meter d iep, de opper v lak te i s dus 3 4 v ierkante meter. Het grondopper v lak t van de dr ie woningen samen bes laat 105 v ierkante meter.

256 Archief van het Kadaster, Sint-Lievenslaan 27, 9000 Gent.

H O O F D S T U K C

2.4 – Het r i jhuis als “gedeelde” woning

Sparrestraat

Door een andere inr icht ing is het echter wel mogel i jk om meer k wal i tat ieve huisvest ing te voor zien – z i j het voor andere doelgroepen dan momenteel . Voor een gez in z i jn de opper v lak tes heel miniem, oefent het p le int je geen grote aantrekk ingskracht u i t en z i jn er teveel ongemakken (wein ig pr ivac y tus sen k inderen en ouder s , geen vu i ln isber g ing , geen p laat s om f iet sen te s t a l len, 2 55 te wein ig s tudeerru imte in de s laapkamer s . . .) . Het he le be lu ik zou b i j voorbeeld per fec t omgevormd kunnen worden naar kamer woningen. H ierb i j wordt terug gegrepen naar de es sent ie van de arbeider swooncul tuur : het he le leefgebeuren speelde z ich af in één kamer. Het grote, a l leens t aande hoekhuis zou b i j voorbeeld inger icht kunnen worden a ls gemeenschappel i jke keuken, f ie t sens t a lp laat s en met een afges loten ru imte om vui ln iszakken te p laat sen. De s tudio ’s zu l len var iëren in groot te (n iet a l le woningen z i jn het ze l fde in het be lu ik) wat resu l teer t in ver schi l lende mogel i jkheden. Een koppel kan een huis je betrekken, bro er en zus d ie s tuderen. . . Ook voor a l leens t aanden kan b i j voorbeeld één verd iep ing a l s kamer inger icht worden (gas t arbeider s , s tudenten, s ing le s t ar ter s . . .) .

255 In Gent – en zeker in de Brugse Poort – is het niet zo verstandig om een fiets ‘s nachts buiten te laten staan wegens het hoge aantal fietsendiefstallen.

FIGUUR 45: Sparres tr aat nummer 93+95 & nummer 95+97[A] [B] Eigen foto. (1 januari 2010)

206

DE W O N I N GDe woningen hebben een matige gebruik swaarde.

Er i s één vo lwaardige verd iep ing en één zo lder verd iep ing. Zonder opte l l ing van de zo lder i s de woning vo lgens het VMSW geschik t voor een woning met t wee s laapkamer s , waar dr ie per sonen kunnen wonen. Met opte l l ing van de zo lder zou er een mogel i jkheid mo eten z i jn om dr ie s laapkamer s in te r i chten en in tot aa l zes per sonen te herber gen. D i t i s zeker geen rea l i s t i schh c i j fer, de zo lder za l dus in de beoordel ing n iet exp l i c iet meete l len.

De t wee samengevo egde woningen (nummer 95 en 97) werden enkele jaren ge leden gehuurd door net-werkende per sonen tus sen de 25 en 30 jaar, v ia het concept van samenhuizen. De oor spronkel i jke recht se woning do et d iens t a l s inkom, f iet sens t a lp laat s en keuken. Vanui t de keuken s t ar t de t r ap naar de b ovenverdiep ing. V ia een deur i s het tu int je bere ikbaar. De oude l ink se woning wordt gebruik t a l s eetkamer en l i v ing , het geef t eveneens u i t op het tu int je. De eer s te verd iep ing herber g t dr ie s laapkamer s en een badkamer, de zo lderru imte bes t aat u i t dr ie afges loten, maar ongebruik te kamer s .

Ook deze woningen hebben geen centr a le ver warming , maar de e lek tr ic i te i t i s wel in orde. De r amen hebben dubbel g las , de muren en het dak z i jn amper ge ïso leerd. Er i s een to i let op het ge l i jk v lo er s ( in de keuken) en een ru ime badkamer met bad op de eer s te verd iep ing. De woningen hebben a l len te kampen met vo chtprob lemen in de muren. De t wee woningen d ie samengevoegd z i jn hadden een ru ime p laat s om f iet sen te s t a l len, de inkomhal i s echter wel smal . Een voordeel i s dat de inkomhal afges loten i s , o f d i t het geva l i s in de woningen d ie z i ch s lecht s over één oor spronkel i jk hu is je u i t s trekken i s echter n iet geweten.

Door de reconvers ie van dr ie ident ieke woningen naar t wee woongelegenheden wordt de gebruik swaarde s terk verhoogd en vormen de huizen ta l van mogel i jkheden voor een zeer d ivers publ iek . B i j de omvorming wordt het middels te huis inger icht a l s gemeenschappel i jk inkom, waarb i j de vo l led ige breedte (4 meter) benut wordt om de mobi l i te i t te verhogen. De f iet sen, bug g y ’s e.d . kunnen daar ges t a ld worden. De t wee andere voordeuren (van de u i ter s te huizen) b l i j ven pr ivate ingangen tot de woning , een hedendaagse vorm van de net te voorkamer in bur gerhuizen. De middels te woning zou op het ge l i jk v loer s b i j voorbeeld een gemeenschappel i jke wasp laat s kunnen omvat ten, de ru imte kan ook verdeeld worden over de t wee woningen. Iedere woning kan een pr ivate tu in hebben, of één gemeenschappel i jke tu in (per t wee huizen).

Er z i jn ver schi l lende mogel i jkheden om de t wee woningen met e lkaar te verenigen. Er kan geopteerd worden om de eer s te verd iep ing van het middels te huis in t wee te sp l i t sen, waardoor be ide huizen een grotere gevelbreedte kr i jgen vanaf de eer s te verd iep ing (c a . 6 meter). H ierdoor kunnen b i jvoorbeeld grotere s laapkamer s gemaak t worden. Het ene huis kan de eer s te verd iep ing van het middels te huis to eëigenen waardoor grotere huizen samengaan met k le inere en een hogere bewoner smenging optreedt . Ook voor samenwonende s tudenten b ieden deze woningen veel mogel i jkheden, waarb i j b i j voorbeeld een wis se lwerk ing kan ont s t aan tus sen de t wee buren: s tudenten d ie babys i t ten op de k inderen, de vo lwas senen d ie een handje toes teken, gereedschap lenen (wat s tudenten vaak n iet hebben). Deze woningen r i chten z ich voor a l op huishoudens vanaf v ier per sonen.

207

FIGUUR 4 6: “C ec i n ’es t pas une maison”Eigen figuur. Geïnspireerd op en samengesteld uit onderdelen van werken van Magritte: “Ceci n’est pas une pipe” en “La poitrine”Bronnen: http://hasenherz.wordpress.com/2012/02/04/ceci-nest-pas-une-pipe/ (18 mei 2012)http://plasticallyfrustrated.tumblr.com/post/18029301904/archiveofaffinities-rene-magritte-la-poitrine (18 mei 2012)

2.5 – Kwal i teit van dé arbeiderswoning

“cec i n ’est pas une maison”

H O O F D S T U K C

Analoog aan het gedachtengoed van Magr i t te kan gesteld worden dat een arbeiderswoning mis le idend kan z i jn en de essent ie er van te lkens in vraag dient gesteld te worden. De tek s t “cec i n‘es t pas une maison” i s h ier ener z i jds gebru ik t om de nodige reconver s ie te duiden, ander z i jds duidt het op het vaak ingenomen, negat ieve s t andpunt tegenover voormal ige arbeider shuis ves t ing.

De kr acht van de oude arbeider shuis jes op woonniveau l i g t voor a l in de u i tdag ing naar het zo eken van go ede op los s ingen om k wal i t at ieve huis ves t ing te b ieden. Deze zo ek to cht kan le iden naar n ieuwe t yp o log ieën, b innen een h is tor i sche kadrer ing. B i j het s impelweg af breken en ver vangen door n ieuwb ouw z i jn er minder ‘prob lemen’ en l i g t de op los s ing meer voor de hand. D i t resu l teer t dan ook n iet echt in vernieuwende woonvormen.

DE W O N I N G

E p i l o o g

211 E p i l o o g

Het schr i jven van een masterproef i s a ls een queeste, zonder in het begin goed te weten waarnaar prec ies gezocht wordt . St ap voor s t ap ontp looien a l le gedachten en ideeën z ich, tot er een duide l i jk verhaal wordt waar genomen. Onvermi jde l i jk z i jn enkele wegen d ie tot eenze l fde do el kunnen le iden een te grote omweg om te vo lgen.

Met enige t rot s dur f ik te s te l len dat het do el wel bere ik t i s . Deze mas terpro ef b iedt een per soonl i jk v i s ie op een complexe wi jk , d ie vee l k r i t iek te verduren heef t . Met behulp van een a l ternat ieve beoordel ing – los van kos tpr i j s , e igendoms s truc turen en regelgev ingen – worden de waardevo l le e lementen van de wi jk ingeschat . B i jgevo lg b iedt de mas terpro ef een soor t ideaalv i s ie aan. Het u i t gangspunt i s een intr ins iek be lang van de voormal ige arbeider shuis ves t ing. De dr ie waardebegr ippen van Labo S ( lo cuswaarde, gebru ik swaarde en cu l ture le waarde) vormen een dankbaar middel om de oude woningen te beoordelen op dr ie schaaln iveaus: de wi jk , het b ouwblok en de woning ze l f.

De masterproef i s begonnen als een tegenreac t ie op de huidige s i tuat ie en de hedendaagse verander ingen. S oms l i jk t het a l sof hu id ige s t ads vernieuwingsoper at ies opereren b innen een soor t tunnelv is ie, waar enkel p laat s i s voor het af breken van oudere woningen om ver vangen te worden door so c ia le appar tementen met wat ex tr a wi jk gro en. A lsof het s t adsbes tuur de Brugse Poor t , beet je b i j beet je, wens t om te vormen tot het oor spronkel i jke kar ak ter verdwenen i s . De s tr atens truc tuur d ient leesbaarder gemaak t te worden, b ouwblokken d ienen ver vangen te worden, of op z ’n mins t ontp i t van e lke ongewens te beb ouwing. S ommige s tr aten d ienen te verdwi jnen, n ieuwe d ienen mis schien aangelegd te worden? Het beeld van een miniatuur Hausmanniser ing wordt sp ont aan op gero epen.

“ Los l iggende b ouwblokken d ie n iet p as sen in een s tadsvern ieuwingsop erat ie worden b est p as gesaneerd nadat de s tadsvern ieuwingsop erat ies in de v ier wi jken ac hter de rug z i jn . D e s lec hte b ouwblokken met woningen d ie b ovend ien in s lec hte b ouw f ys isc he s taat verkeren, kunnen op termi jn ges l o o pt en ver va ngen word en do or een éénzi jd ige b ouwstro ok met r i jwoningen, één app ar tement svo lume, een p arkeerhaven, een dee l van een p ark , p le in of ander so or t op enb aar domein , a f hankel i j k van de p laat se l i j ke s i tuat ie en no den. Wel l i c ht i s de ver vanging do or een app ar tement sb lok de en ig ec onomisc h rendab ele op los s ing welke o ok de p ar t i cu l iere sec tor in een Pub l iek- Pr ivate -Samenwerk ingsc onstruc t ie kan do en s tapp en. D e Stad Gent en meer b ep aald het Stadsont wikke l ingsb edr i j f zou een ro l kunnen sp e len in het samenbrengen en ver wer ven van de zeer ver sn ipp erde en f i jnmazige e igendommen .” 2 57

De werkel i jkheid is natuur l i jk nooi t zo zwar t-wit . Deze mas terproef d ient ook n iet fout ge ïnterpreteerd te worden a ls een lof zang op de voormal ige arbeider swoning. Wel wens t het onder zo ek het indus tr ië le ver leden van de Brugse Poor t in ere te her s te l len, ook a l s nagedachtenis aan het geen de s t ad Gent groot gemaak t heef t a l s s t ad. De oude arbeider swoningen worden aangegrepen om net werken doorheen de wi jk te vormen d ie de leesbaarheid zu l len verhogen, zonder h ier voor dr as t i sche inf r as truc ture le ver ander ingen te moeten door vo eren. Het s tr atenpatroon wordt immer s be langr i jk geacht a l s ident i te i t sbepalend e lement . Naas t de t wee net werken bepaald door de arbeider swoningen (oase en geheugenpunt) wordt een derde, n ieuw net werk ont wikke ld (patroon). De mas terproef wi l n iet ontkennen dat de wi jk een ‘n ieuwe wind ’ kan gebruiken, maar wens te een duide l i jk kader te scheppen waarb innen ver ander ingen d ienen te gebeuren.

257 STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003. p. 297

212

K AF T: “De Toren van Brugse Poor t ”Eigen figuur. Geïnspireerd op en deels overgenomen van “La Tour de Bruxelles” van Eric de VilleBronnen: http://www.ericdeville.be/La-Tour-de-Bruxelles (26 december 2011)

“A l le mensen op aarde spraken één taa l en gebru ik ten deze l fde wo orden. Nadat ze u i t het o osten weggetroken waren, vonden ze een v lak te in S inear en ves t igden z i c h daar. Z i j ze iden tegen e lkaar: ‘ Kom, la ten wi j tege ls maken en ze harden in het vuur ’. D e tege ls gebru ik ten z i j a l s b ouwstenen, met as fa l t a l s sp ec ie. Nu ze iden ze: ‘ Laten we een s tad b ouwen met een toren, waar van de sp i t s tot in de hemel re ik t ; dan kr i jgen wi j naam en worden wi j n ie t over de aardb o dem ver spre id . To en de Heer neerdaalde om de s tad en de toren d ie de mensen b ouwden, te z ien , ze i H i j : ‘ Nu z i jn ze één vo lk en spreken z i j a l l en deze l fde taa l . Wat z i j nu do en i s no g maar een b eg in; la ter za l geen enke l p lan van hen meer te s tu i ten z i jn . Laten Wi j neerda len en ver warr ing brengen in hun taa l , zo dat de een n iet meer ver s taat wat de ander zegt ’. En de Heer dreef hen vandaar naar a l le kanten de he le aardb o dem over, en er k wam een e inde aan de b ouw van de s tad.” 25 8 [Genes i s , 11, 1- 9]

Ver trekkend v anui t de bana l i te i t v an geve l s v an de vo o r mal i ge ar b e ider shu is ves t in g wo rd t een intr i gerend b ee ld ges c hap en – ana lo o g aan het wer k v an Er i c de V i l le . Het b ee ld s t aat s y mb o o l vo o r de hedendaa g s e mul t i cu l tur a l i te i t . Eer s t b es to nd de B r u g s e Po o r t u i t een ho mo gene ar b e ider smas s a, nu i s het een wi jk vo l d i ver s i te i t . D es o ndank s de grote ver s c he idenheid i s het mo ge l i j k één te z i jn , een e i gen lap je v an het grote lapp endeken Gent .

258 http://www.willibrordbijbel.nl/?p=page&i=271,279 (3 juni 2012)

B i j l a g e n

215 B i j l a g e n

Bij lage A /B/C b ladwijzers

Dr ie b ladwi jzer s met indel ing , één per hoofds tuk .Z ie envelop in achter z i jde.

Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)

B i j lage D s tratenplan

P lan met aanduid ing van a l le s tr aten in het onder zo ek s-gebied.

Z ie envelop in achter z i jde.Bron: http://www.gedrukt.be/stratenplan_gent.asp (3 juni 2012)

B i j lage E v is ietabel

V i s iet abel van p. 8 8 met de v i s iebeelden in miniatuur weer gegeven.

Z ie envelop in achter z i jde.

217 B i j l a g e n

Bij lage 1 in de t i jd gesitueerde woningen

Foto ’s van de woningen waar van het b ouwjaar bepaald werd (pp. 125 -126). Op deze pag ina c asus Sparres tr aat (7A), de pag ina h ierna c asus Huls tb ooms tr aat (7B).BIJLAGE 7A: [A] [B] [C] Bron: http://maps.google.be (3 juni 2012)

BIJLAGE 7B: [A] [B] [C] [D] Bron: http://maps.google.be (3 juni 2012)[E] / (geen data beschikbaar en bijgevolg geen foto)[F] Bron: http://degentsezwijger.blogspot.com/2005/05/verdwenen.html (24 mei 2012)

Sparrestraat nr. 69

Ooievaarstraat nr. 126

Meibloemstraat nr. 7

7A

218

Hulstboomstraat nr. 11

Acaciastraat nr. 7

Resedastraat nr. 7

Bevrijdingslaan nr. 119

voormalige Brunelstraat

7B

219 B i j l a g e n

Bij lage 2 tabel WO max en WO min VMSW

Min imale en max imale woonopper v lak tes van de V laamse Maat schappi j voor S o c iaa l Wonen, in func t ie van het aant a l s laapkamer s en per sonen.Bron: http://www.vmsw.be/nl/professionelen/abc/c2008/ontwerpconcept-7-oppervlakte-en-prijsnormen (24 november 2011)

220

Bij lage 3 pr inc ipethema’s Meesterproef

S chema’s om cruc ia le thema’s te onder zoeken b i j 4m brede woningen.Bron: VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011. p. 7

221 B i j l a g e n

Bij lage 4 p lannetjes Abr ikoosstraat

B i b l i o g r a f i e

225

Ar tikels/studies/essays/

LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008.http://www.architectuur.ugent.be/wederopbouw/content/Studie_omgaan_met_wederopbouwarchitectuur .pdf (1 oktober 2011)

VERSCHAFFEL Bart, « Bad Dream Houses: de impasse in de woningarchitectuur » in : VERSCHAFFEL Bart, Van Hermes en Hestia: teksten over architectuur, A&S/books, Gent, 2006.

DE PESSSEMIER Tim, Herbestemming van de Gentse kerken. De architectuur en inplanting van het religieus erfgoed, Universiteit Gent, 2010.

PLETINCKX Evelien, Een innovatieve social-ruimtelijke visie voor de wijk Rabot-Blaisantvest te Gent – Stadsontwerp voor de Gasmetersite, Universiteit Gent, 2010.

BORRET Kristiaan, NOTTEBOOM Bruno, Onderzoek. Project. Ping. Pong/Lokaas voor stads-verlaters.Vier stadsontwerpen voor de 19de-eeuwse gordel in Gent, 2000.http://biblio.ugent.be/record/341044 (20 september 2010)

VANHOUTTE Marijn, 21 inspirerende (ver)bouwmodellen. Wonen op kleine oppervlakte, Stad Gent, 2011. http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/wonen%20kleine%20opp/DEEL1_inleiding.pdf (24 november 2011)http://www.gent.be/eCache/THE/4/140.cmVjPTE3Mjc4OA.html (24 november 2011)

DEBRUYNE Pascal, OOSTERLYNCK Stijn, Stedelijke vernieuwing in het Gentse Rabot, departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke ordening van de K.U. Leuven, Leuven, 2009.https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/241165/1/BruggenRabot+EindRedCLEAN+%5B5+Jun+2009%5D.pdf (26 oktober 2010)

SUM, Ruimte voor Wonen, s.e., Brussel, 2010.http://www.steunpuntruimteenwonen.be/steunpuntruimteenwonen/index.php?option=com_content&task=view&id=123&Itemid=1&lang=nl (28 mei 2012)

OMGEVING e.a., Betaalbaarheid van het wonen in Gent, Stad Gent, Gent, 2009.http://www.kenniscentrumvlaamsesteden.be/beleidsdomeinen/wonen/Documents/Woonstudie%20van%20de%20stad%20Gent/05%20woonstudie_eindrapport_december%202009.pdf (15 augustus 2011)

VAN KEYMEULEN Karel, Brugse Poort wacht op zuurstof, De Standaard, s.l., 2009.http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=MV268LVC (6 maart 2012)

http://gent-door-de-jaren.be/index.php?module=Nieuws&func=display&sid=79 (24 oktober 2010)

http://www.tienstiens.org/node/404 (29 juli 2011),

B i b l i o g r a f i e

MELS Thomas, « Brugse Poort, tussen bluts en buil », in De Morgen, 18 december 2010.

226

Beleidsdocumenten

LACOERE Peter e.a., Gent Gisteren, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2000.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/beleid/BrochureGent%20gisteren_LR.pdf (19 augustus 2011)

LACOERE Peter e.a., Gent Vandaag, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2000.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/beleid/BrochureGent%20vandaag_LR.pdf (19 augustus 2011)

LACOERE Peter e.a., Gent Morgen, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2002.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/beleid/BrochureGent%20Morgen_LR.pdf (19 augustus 2011)

STAD GENT, RSG: Informatief gedeelte, s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/Informatief%20gedeelte.pdf (20 september 2010)

STAD GENT, RSG: Bindend gedeelte met begrippenlijst, s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/Bindend%20gedeelte+Begrippenlijst.pdf (20 september 2010)

STAD GENT, Kaartmateriaal informatief gedeelte deel 1, s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/test_Kaarten_informatief_deel1.pdf (20 september 2010)

STAD GENT, Kaartmateriaal richtinggevend gedeelte , s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/test_Kaarten_richtinggevend.pdf (20 september 2010)

STAD GENT, Kaartmateriaal informatief gedeelte deel 2, s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/test_Kaarten_informatief_deel2.pdf (20 september 2010)

STAD GENT, RSG: Richtinggevend gedeelte, s.e., Gent, 2003.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/Richtinggevend%20gedeelte.pdf (20 september 2010)

TEMMERMAN Karin, Beleidsnota 2007-2012 Stadsontwikkeling. “Gent gaat voluit voor kwaliteitsruimte”, s.e., Gent, 2008.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein%20-%20Staf/Beleidsnota_stadsontwikkeling_2007-2012.pdf (14 augustus 2011)

STAD GENT, Het Ruimtelijk Structuurplan Gent. Naar een kwaliteitsvolle en open stedelijke ruimte, s.e., Gent, 2010.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/beleid/20100923_definitieve%20versie%20brochure%20RSG_goedvoordruk_web.pdf (14 augustus 2011)

STAD GENT, Algemeen bouwreglement Stad Gent, s.e., Gent, 2010.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/Algemeen_bouwreglement_stad_gent.pdf (11 mei 2012)

STAD GENT, Samenvatting van de Gentse woonstudie, Albatros Printing, Gent, 2009.http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/beleid/20090424_derde%20versie%20bailleul%20300dpi_WEB.pdf (14 augustus 2011)

TEMMERMAN Karin, Beleidsnota Wonen 2007-2012, Stad Gent, Gent, 2008.http://www.gent.be/docs/Departement%20bevolking%20en%20Welzijn/Dienst%20Huisvesting/Beleidsnota_Wonen_2007-2012.pdf (15 augustus 2011)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale% 20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

http://www.gent.be/eCache/THE/1/706.cmVjPTQzNzI4.html (20 september 2010)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20Domein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/GECOROadviesPRIV.pdf (20 september 2010)

227 B i b l i o g r a f i e

http://www.gent.be/docs/Departement%20Ruimtelijke%20Planning,%20Mobiliteit%20en%20Openbaar%20D omein/Dienst%20Stedenbouw%20en%20Ruimtelijke%20Planning/RUP%20en%20BPA/in%20procedure/G-VP-01-163-05_toelichtingsnota_voorschriften_Q.pdf (12 april 2012)

http://gent.buurtmonitor.be/ (17 mei 2012)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekki ngen/Dataplanning%20en%20Monitoring/bronnen_begrippen.pdf (31 oktober 2011)

http://www.gent.be/docs/Diensten%20van%20de%20Stadssecretaris/Stadssecretariaat/bestuursakkoord2007-2012.pdf (28 april 2012)

http://www.gent.be/eCache/THE/41/563.html (28 april 2012)

http://www.gent.be/eCache/THE/2/210.html (4 november 2011)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Wijknieuwsbrief2011/04_Brugse%20Poort%20LR.pdf (23 augustus 2011)

http://www4.gent.be/gent/bestuur/stadsmagazine/0406/pdf/STAD_JUNI_p07_08.pdf (12 februari 2011)

228

Boeken

BOCKSTEAL Philippe, Gentse wijken van vroeger. Deel 1: De Brugsepoort, Uitgeverij De Klaroen n.v., Nazareth, 1995.

DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989.

BOUDRY Linda (red.), Inzet/Opzet/Voorzet. Stadsprojecten in Vlaanderen, Garant-Uitgevers, Antwerpen, 2006.

APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008.

LOECKX André (red.), Stadsvernieuwingsprojecten in Vlaanderen. Ontwerpend onderzoek en capacity building, SUN, Amsterdam, 2009.

HENDRYCKX Michiel (e.a.), Gent de gedeelde stad, Uitgeverij Marc Van de Wiele, Brugge, 1990.

BOONE Marc, DENECKERE Gita, Gent: stad van alle tijden, Mercatorfonds, Antwerpen, 2010.

SMETS Marcel, De ontwikkeling van de tuinwijkgedachte in België. Een overzicht van de belgische volkswoningbouw/ 1830-1930, Pierre Mardaga, Brussel, 1977.

BALTHAZAR H., Onderzoek naar de Gentse beluiken: Bouwfysische, Sociologische, Historische en Kunsthistorische Evaluatie, R.U.G, Gent, 1978.

BOYER Christine M., The City of Collective Memory. Its Historical Imagery and Architectural Entertainments, MIT press, Cambridge, 2001.

GIELEN Pascal, LAERMANS Rudi, Cultureel Goed. Over het (nieuwe) erfgoedregiem, Uitgeverij LannooCampus, Tielt, 2005.

MOREAU Roger, Gent Deel V. Beluiken, poortjes en cités, Tempus, Stroud, 2006.

229 B i b l i o g r a f i e

Internet en andere

http://www.nadjavilenne.com/vanbergen_documents_NL.html (16 februari 2011)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Brugse_Poort_(Gent) (14 april 2012)

http://www.gent.be/eCache/WBP/41/815.html (3 april 2012)

http://www.gent.be/eCache/THE/1/706.cmVjPTQzNzI4.html (20 september 2010)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Manchester (22 april 2012)

http://www.ethesis.net/katoennijverheid/katoennijverheid.htm (29 juli 2011)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Rooigem (3 april 2012)

http://www.belvedere.nu/ (30 maart 2012)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Nota_Belvedere (30 maart 2012)

http://www.delijn.be/images/GENT%20stad_tcm7-15674.pdf (22 april 2012)

http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=873H78MA (dinsdag 18 oktober 2011)

http://www.fixatief.be/pdf/BOEK_BP_gefixeerd.pdf (23 januari 2011)

DE DECKER Arthur, http://archive.indymedia.be/news/2005/02/93604.html (30 april 2012)

http://www.deviezegasten.org/pdf/Presentatie_Zuurstof_in_de_Brugse_Poort.pdf (12 februari 2011)

http://www.een.be/programmas/man-bijt-hond/gent (19 oktober 2011)

http://www.vlaamsbouwmeester.be/files/ec559a93fac94a11b8b642541bd97379.pdf (20 september 2010)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Overzichtskaart_wijken.pdf (26 april 2012)

http://abscis-architecten.be/images/uploads/532A_Acaciapark.pdf (23 maart 2012)

http://www.vlaamsbouwmeester.be/files/b29654413e704aafabced1d66405393b.pdf (4 november 2011)http://www.vvbb.be/studiedag/presentatie/20100924_Stef%20Bossuyt.pdf (4 november 2011)

http://www.wooncrisis.be/nl/content/131210-politiek-debat-wonen-een-recht (13 december 2010)

http://www.vmsw.be/nl/professionelen/abc/c2008/ontwerpconcept-5-planfunctionaliteit-en-comfort (24 november 2011)

http://www.vmsw.be/nl/professionelen/abc/c2008/ontwerpconcept-7-oppervlakte-en-prijsnormen (24 november 2011)

http://www.vmsw.be (24 november 2011)

http://www.gent.be/eCache/THE/4/140.cmVjPTE3Mjc4OA.html (24 november 2011)

http://www.samenhuizen.be (14 augustus 2011)

http://www.vioe.be (6 februari 2012)http://inventaris.vioe.be (6 februari 2012)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_onroerend_erfgoed_in_Gent (6 februari 2012)

http://www.gent.be/gent.htm?id=VRAGENUUR&rec=167524 (2 februari 2012)

http://hasenherz.wordpress.com/2012/02/04/ceci-nest-pas-une-pipe/ (18 mei 2012)

http://plasticallyfrustrated.tumblr.com/post/18029301904/archiveofaffinities-rene-magritte-la-poitrine (18 mei 2012)

http://www.architectura.be/nieuwsdetail_new.asp?id_tekst=1727&content=Prijs%20Publieke%20Ruimte%202011%20(1):%20Pierkespark%20Gent (26 mei 2012)http://www.gent.be/eCache/THE/1/65/608.cmVjPTE2MTMyOQ.html (26 mei 2012)

http://degentsezwijger.blogspot.com/2005/05/verdwenen.html (24 mei 2012)

http://www.nvvandenbussche.be/nl/referenties/brugse-poort (26 mei 2012)

http://www.lowtechmagazine.be/2009/06/duurzaam-wonen-in-een-klein-huis.html (11 mei 2012)

http://www.nero.be/nl/projects/typological/masterplan/brugse-poort (26 mei 2012)

http://www.veliyuksel.be/blog/wordpress/?page_id=772 (28 mei2012)

http://docs.vlaamsparlement.be/docs/handelingen_commissies/2010-2011/c0m016won2-07102010.pdf (28 mei2012)

http://www.vlaamsbouwmeester.be/instrumenten/meesterproef/Meesterproef.aspx (10 mei 2012)

http://www.ethesis.net/turkse_migratie/turkse_migratie_deel_1.htm (28 mei 2012)

Archief van het Kadaster, Sint-Lievenslaan 27, 9000 Gent

http://gent-door-de-jaren.be/index.php?module=Nieuws&func=display&sid=79 (24 oktober 2010)

http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

http://www.samenlevingsopbouwgent.be/themas/Leefbaarheid/Bruggen_Naar_Rabot/tekstversie220506.pdf (29 juli 2011) p. 3

http://www.documentatie.org/uds4/dbdropdownvolgende.asp?search=Persienne (13 februari 2012)

http://inventaris.vioe.be/dibe/relict/18707 (6 februari 2012)http://inventaris.vioe.be/dibe/relict/18551 (6 februari 2012)

http://www.gedrukt.be/stratenplan_gent.asp (3 juni 2012)

230

Kaar ten

VAN DER MAELEN Philippe, Plan de Gand, Etablissement géographique fondé par Ph. Vandermaelen, Brussel, 1832.http://aleph.ugent.be/F/IYX36VV65E6NPYBYH36IBFQSTMCTE7YV3JIQ9FUTU9317FP1V3-37982?func=full-set-set&set_number=007619&set_entry=000031&format=999 (18 april 2012)

GOETHALS G., Plan van Gend en gemeéten en gegraveérd in ’t jaar 1796, P.F. de Goesin, Gent, 1796.http://aleph.ugent.be/F/IYX36VV65E6NPYBYH36IBFQSTMCTE7YV3JIQ9FUTU9317FP1V3-34447?func=full-set-set&set_number=007510&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

SAUREL B.J., Plan de Gand, avec indication des projets, Jacqmain, Gent, 1872.http://aleph.ugent.be/F/IYX36VV65E6NPYBYH36IBFQSTMCTE7YV3JIQ9FUTU9317FP1V3-40394?func=full-set-set&set_number=007709&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

XXX, Topografische kaart van België. Gent (22/1), Militair Geografisch Instituut, Brussel, 1937.http://aleph.ugent.be/F/E6D443BLSHFHRYN4TAT3VB4G56BRXNG5G8HNX6XFIYUGTI65CH-51418?func=full-set-set&set_number=010774&set_entry=000016&format=999 (18 april 2012)



XXX, Topografische kaart van België. Gent (22/1), Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1968.http://aleph.ugent.be/F/E6D443BLSHFHRYN4TAT3VB4G56BRXNG5G8HNX6XFIYUGTI65CH-54098?func=full-set-set&set_number=010892&set_entry=000002&format=999 (18 april 2012)

XXX, Grondplan van de stad Gent en voorsteden met aangrenzende gemeenten, Merchiers, Gentbrugge, 1975.http://aleph.ugent.be/F/E6D443BLSHFHRYN4TAT3VB4G56BRXNG5G8HNX6XFIYUGTI65CH-47476?func=full-set-set&set_number=010572&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

XXX, Topografische kaart van België. Gent (22/1), Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1995.http://aleph.ugent.be/F/E6D443BLSHFHRYN4TAT3VB4G56BRXNG5G8HNX6XFIYUGTI65CH-55432?func=full-set-set&set_number=010928&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

EBINGER Geo, Kaart van Gent, De Gentenaar i.s.m. de Zwarte Kat, Gent, 1975.http://aleph.ugent.be/F/E6D443BLSHFHRYN4TAT3VB4G56BRXNG5G8HNX6XFIYUGTI65CH-49706?func=full-set-set&set_number=010727&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

DE FERRARIS Joseph, Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris. Ghendt, Pro Civitate, Brussel, 1965.http://www.geoweb.ugent.be/atlas/blad/index/uid/000010287229_35-4 (19 april 2012)

SAUREL B.J., Plan der stad Gent opgemaekt ter schaal van 1 tot 5.000, Jacqmain, Gent, 1841.http://aleph.ugent.be/F/IYX36VV65E6NPYBYH36IBFQSTMCTE7YV3JIQ9FUTU9317FP1V3-36061?func=full-set-set&set_number=007580&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

GERARD P., Plan parcellaire de la ville de Gand et une partie de sa banlieue, d’après les plans cadastraux révisés par le géomètre de 1re. Classe L. Gérard, P. Gérard, Gent, 1855-1857.http://aleph.ugent.be/F/IYX36VV65E6NPYBYH36IBFQSTMCTE7YV3JIQ9FUTU9317FP1V3-39838?func=full-set-set&set_number=007663&set_entry=000001&format=999 (18 april 2012)

GEVAERT J., VANIMPE A., Nouveau plan parcellaire de la ville de Gand et d’une partie de sa banlieue, à l’échelle de 1:2.500 d’après les plans cadastraux et les derniers projets de l’administration communale, J. Gevaert en A. Vanimpe, Gent, 1878.http://aleph.ugent.be/F/SLGT3QIQYR6G78EGEPQF1XA3H9L4PPBSPTXX4Q8PHR3AFPF7HX-27178?func=full-set-set&set_number=008645&set_entry=000003&format=999 (18 april 2012)

Digitale kaarten:http://maps.google.be (22 april 2012)http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Overzichtskaart_wijken.pdf (26 april 2012)Nationaal Geografisch instituutStedenbouwkundige Dienst Stad Gent

L i j s t v a n m o z a ï e k e n,

f i g u r e n e n k a a r t e n

233

Mozaïeken

MOZ AÏEK 2: Het prob leem van het huisEigen foto’s . (december 2010 - februari 2011) p. 12

MOZ AÏEK 4: Pr imaire s truc tuuronderdelenEigen foto’s. (oktober 2011 - juni 2012) p. 56

p. 58MOZ AÏEK 5: S ecundaire s truc tuuronderdelen

Eigen foto’s. (oktober 2011 - juni 2012)

MOZ AÏEK 6: Ter t ia i re s truc tuuronderdelenEigen foto’s. (oktober 2011 - juni 2012) p. 6 0

MOZ AÏEK 1: Mot ivat ie mas terpro ef[A] [D] Eigen foto. (2 december 2009)[B] [E] [F] Bron: http://www.fixatief.be/pdf/BOEK_BP_gefixeerd.pdf (23 januari 2011)[C] Bron: DE DECKER Arthur, http://archive.indymedia.be/news/2005/02/93604.html (30 april 2012)

p. 4

MOZ AÏEK 3: B e lu ikhuizen en r i jwoningenEigen foto’s. (maart 2011 - juni 2012) p. 4 6

MOZ AÏEK 8: Vogelper spec t ieven van de parken rond de Sparres tr aatBron: http://www.bing.com/maps/ (24 mei 2012)

p. 137

MOZ AÏEK 9: Foto ’s van de c asus Sparres tr aatEigen foto’s. (februari 2012 - juni 2012) p. 139

MOZ AÏEK 12: Foto ’s van de c asusb ouwblokken Huls tb ooms tr aat[A] [B] [C] [D] [F] Eigen foto’s. (februari 2012 - juni 2012)[E] Bron: http://degentsezwijger.blogspot.com/2005/05/verdwenen.html (24 mei 2012)

MOZ AÏEK 11: Vogelper spec t ieven van de parken rond de Huls tb ooms tr aat Bron: http://www.bing.com/maps/ (24 mei 2012)

p. 159

p. 161

MOZ AÏEK 10A: Str aat wand Sparres tr aatMOZ AÏEK 10 B: Str aat wand Ooievaar s tr aatMOZ AÏEK 10 C: Str aat wand Meib loems tr aat

Eigen foto’s. (juni 2012)

pp. 143 -14 6

MOZ AÏEK 13A: Str aat wand Huls tb ooms tr aatMOZ AÏEK 13B: Str aat wand Huls tb ooms tr aatMOZ AÏEK 13C: Str aat wand Resedas tr aatMOZ AÏEK 13D: Str aat wand Ac ac ias tr aatMOZ AÏEK 13E: Str aat wand B evr i jd ings laanMOZ AÏEK 13F: Str aat wand Kas t anjes tr aat

Eigen foto’s. (juni 2012)

pp. 165 -170

MOZ AÏEK 7: Zuur s tof voor de Brugse Poor t[A] [E] Bron: http://www.deviezegasten.org/pdf/Presentatie_Zuurstof_in_de_Brugse_Poort.pdf (12 februari 2011)[B] Bron: http://www.gent.be/eCache/THE/1/65/608.cmVjPTE2MTMyOQ.html (26 mei 2012)[C] Bron: http://www.architectura.be/nieuwsdetail_new.asp?id_tekst=1727&content=Prijs%20Publieke%20Ruimte%202011%20(1):%20Pierkespark%20Gent (26 mei 2012)[D] [F] [H] [I] Eigen foto. (2 juni 2012)[G] Bron: http://www.nvvandenbussche.be/nl/referenties/brugse-poort (26 juni 2012)

p. 82


234f i g u r e n e n k a a r t e n

MOZ AÏEK 15: To es t and van de voormal ige arbeider swoning[A] [C] [D] [E] [F] [G] [H] [I] Eigen foto’s. (januari 2010 - mei 2012)[B] Bron: MELS Thomas, « Brugse Poort, tussen bluts en buil », in De Morgen, 18 december 2010.

p. 202

MOZ AÏEK 14: B ewoner s gro epenBron: http://www.fixatief.be/pdf/BOEK_BP_gefixeerd.pdf (23 januari 2011) p. 192

235 L i j s t v a n m o z a ï e k e n,

Figuren

F IGUUR 2 A: Waardenkader van Labo SEigen bewerking. Bron: LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008. p. 26

F IGUUR 2B: WaardenkaderEigen bewerking. Bron: LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008. p. 26

p. 22

FIGUUR 3: De Brugse Poor t , rond het midden van de negent iende eeuwBron: DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989.

p. 31

FIGUUR 4: De ves t ing van de Brugse Poor tBron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Brugse_Poort_(Gent) (14 april 2012) p. 33

FIGUUR 5: L e Pho enix en S o c iété L in ière L a LysBron: DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989.

p. 3 4

FIGUUR 7: Subs truc tuuronderdelenEigen tabel. Bron: LABO S, Studie omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek van ’14-’18. Ieper en Heuvelland, Universiteit Gent, 2008. pp. 83-127

p. 53

FIGUUR 8: C ar togr af i sche weer gave van de Brugse Poor tEigen bewerking. Bron: http://www.een.be/programmas/man-bijt-hond/gent (19 oktober 2011)

p. 5 4

FIGUUR 9A: Pr imaire s truc tuur van de Brugse Poor tEigen tabel.

p . 55

FIGUUR 9B: S ecundaire s truc tuur van de Brugse Poor tEigen tabel.

p . 57

FIGUUR 9C: Ter t ia i re s truc tuur van de Brugse Poor tEigen tabel.

p . 59

FIGUUR 10: Analysethema’s “de wi jk ”Eigen tabel. p . 63

FIGUUR 11: Oor spronkel i jk p lan van Nero/Str amien van Zuurstof voor de Brugse Poor tBron: http://www.vlaamsbouwmeester.be/files/ec559a93fac94a11b8b642541bd97379.pdf (20 september 2010)

p. 8 0

p. 17

FIGUUR 6: St at i s t i sche sec toren van Brugse Poor t- Rooigem en onder zo ek s gebiedBron: http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale% 20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

p. 49

FIGUUR 1: Gent a l s b innens t ad (vo l le l i jn) , kerns t ad (s t ippel l i jn) en r ands t ad; met aanduid ing van het onder zo ek s gebied (donker s te zone)Eigen bewerking. Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)« kaart 75: begrenzing van binnenstad en kernstad », in STAD GENT, RSG: Kaarten Richtinggevend deel, s.e., Gent, 2003.

p. 7

236

FIGUUR 18: V is iebeeld secundair p le in/park , Char les de L’Epéeple inEigen bewerking.

F IGUUR 19: V is iebeeld ter t ia i re s tr aat , GroendreefEigen bewerking.

F IGUUR 20: V is iebeeld ter t ia i r co l lec t ie f, Z innias tr aatEigen bewerking.

F IGUUR 21: V is iebeeld ter t ia i r semipr ivaat , Re inaer t s tr aatEigen bewerking.

F IGUUR 22: V is iebeeld ter t ia i r pr ivaat , B evr i jd ings laanEigen bewerking.

p. 102

p. 10 4

p. 10 6

p. 10 8

p. 110

FIGUUR 16: V is iebeeld secundair weef se l , Tu lps tr aat gez ien vanui t B evr i jd ings laanEigen bewerking.

F IGUUR 17: V is iebeeld secundair weef se l , Kas t anjes tr aat ter hoog te van de Sparres tr aatEigen bewerking.

p. 98

p. 10 0

FIGUUR 12: Reconver s iev is ie per s truc tuuronderdeelEigen tabel.

p . 8 8

FIGUUR 13: V is iebeeld pr imaire as , k ru ispunt Rooigemlaan met B evr i jd ings laanEigen bewerking.

p. 92

FIGUUR 14: V is iebeeld pr imair p le in/park , Emi l ius S egher sp le inEigen bewerking.

F IGUUR 15: V is iebeeld pr imaire r and, Groendreef ter hoog te van de Abr ikoos s tr aatEigen bewerking.

p. 9 4

p. 9 6


FIGUUR 25A: Huis je/tu int je/ ko er t je en enc laveEigen figuur. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

FIGUUR 25B: Inwendige par as ietEigen figuur. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

FIGUUR 26: Def in iër ing t ype b ouwblokkenEigen tabel en figuren. Bron: APOSTEL Katrijn e.a., Bouwblokkenboek. Over het bouwblokkenweefsel in Antwerpen, theorie en praktijk., University Press Antwerp, Brussel, 2008. pp. 90-95

FIGUUR 23: Een ges loten b ouwblok met ce lwand en b innengebiedEigen figuur.

FIGUUR 24: B ouwblokken in de Brugse Poor tEigen figuur. Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)

p. 117

p. 118

p. 119

p. 120

p. 120

FIGUUR 27: Te behouden voormal ige arbeider swoningen ter onder s teuning van de wi jk s truc tuurEigen tabel.

p . 123

237

FIGUUR 28 A: Lucht foto op p lanEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)


F IGUUR 28B: Lucht foto op p lanEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)


F IGUUR 29: Analysethema’s “het b ouwblok ”Eigen tabel en figuren.

FIGUUR 30: A ant a l v ierkante meter park per per soon voor de Brugse Poor t en de Groene va l le i .Eigen tabel. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011)

F IGUUR 31: Recreat ie f gro en b i j de Brugse Poor tEigen figuur. Bron: http://maps.google.be (22 april 2012)

F IGUUR 32: Opper v lak te en af s t anden van parken in de omgev ing van het c asusb ouwblok Sparres tr aatEigen tabel.

F IGUUR 33: Reconver s ie van het c asusb ouwblok Sparres tr aat (C A SUS 1)Eigen figuur. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.bing.com/maps/ (17 mei 2012)

F IGUUR 3 4: Opper v lak te en af s t anden van parken in de omgev ing van de c asusb ouwblokken Huls tb ooms tr aatEigen tabel.

F IGUUR 35A & 35B: Reconver s ie van de c asusb ouwblokken Huls tb ooms tr aat (C A SUS 2 A & C A SUS 2B)Eigen figuur. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://www.bing.com/maps/ (17 mei 2012)


p. 125

p. 126

p. 127

p. 17 7

p. 178

p. 130

p. 131

p. 135

p. 153

p. 157

FIGUUR 36B: Reconver s iev is ie secundair b ouwblokEigen tabel.

F IGUUR 36A: Reconver s ie - s t appenplanEigen tabel. p . 181

p. 183

FIGUUR 36 C: Poros i te i t van de c asusb ouwblokken[1] CASUS 2A: Mier [2] CASUS 1 : Muis [3] CASUS 2B: PauwEigen tabel.

p . 18 4


FIGUUR 42: Grondplannen Abr ikoos s tr aat nummer 45 (ge l i jk v lo er s en eer s te verd iep ing)Eigen opmeting en tekening.

FIGUUR 41: Abr ikoos s tr aat anno 19 0 0 VS anno 2012[A] Bron: DESEYN Guido, Bouwen voor de industrie: een verkenning in het Manchester van het vasteland, MIAT, Gent, 1989. p. 198[B] Eigen foto. (22 oktober 2011)

p. 203

p. 203

FIGUUR 43: Opper v lak tes woonruimtes Abr ikoos s tr aat nummer 45Eigen opmeting.

p. 20 4

FIGUUR 4 4: ‘ Street- v iew ’ op C A SUS ABron: http://maps.google.be (3 juni 2012) p. 20 4

FIGUUR 4 6: “C ec i n ’es t pas une maison”Eigen figuur. Geïnspireerd op en samengesteld uit onderdelen van werken van Magritte: “Ceci n’est pas une pipe” en “La poitrine”Bronnen: http://hasenherz.wordpress.com/2012/02/04/ceci-nest-pas-une-pipe/ (18 mei 2012)http://plasticallyfrustrated.tumblr.com/post/18029301904/archiveofaffinities-rene-magritte-la-poitrine (18 mei 2012)

p. 20 8

FIGUUR 45: Sparres tr aat nummer 93+95 & nummer 95+97[A] [B] Eigen foto. (1 januari 2010)

p. 205

FIGUUR 37: Wonen i s een rechtBron: http://www.wooncrisis.be/nl/content/131210-politiek-debat-wonen-een-recht (13 december 2010)

p. 18 8

FIGUUR 38: Gelukk ig in een huis van 8 v ierkante meterBron: http://www.lowtechmagazine.be/2009/06/duurzaam-wonen-in-een-klein-huis.html (11 mei 2012)

p. 19 4

FIGUUR 4 0: Analysethema’s “de woning ”Eigen tabel.

F IGUUR 39A & 39B: Lucht foto ’s op p lanEigen bewerking. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)

+ Gevel foto ’sEigen foto. (10 februari 2011 & 2 juni 2012)

p. 20 0

p. 201

239

Kaar ten

K A ART 1 A & 1B: S i tuer ing van het onder zo ek s gebiedEigen kaart. Bronnen: http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Overzichtskaart_wijken.pdf (26 april 2012) http://www.gent.be/docs/Departement%20Stafdiensten/Dienst%20Stedenbeleid%20en%20Internationale%20Betrekkingen/Dataplanning%20en%20Monitoring/04_BrugsePoortRooigem.pdf (15 juli 2011) Nationaal Geografisch Instituut

K A ART 2: De Brugse Poor t in het laat s te k war t van de acht t iende eeuwEigen kaart. Bron 2A: DE FERRARIS Joseph,Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris. Ghendt,Pro Civitate, Brussel, 1965. Bron 2B: GOETHALS G., Plan van Gend engemeéten en gegraveérd in ’t jaar 1796, P.F. de Goesin, Gent, 1796.

p . 32

K A ART 3: De Brugse Poor t in de t weede hel f t van de negent iende eeuwEigen kaart. Bron 3A: SAUREL B.J., Plan der stad Gent opgemaekt ter schaal van 1 tot 5.000, Jacqmain, Gent, 1841.GERARD P., Plan parcellaire de la ville de Gand et une partie de sa banlieue, d’après les plans cadastraux révisés par le géomètre de 1re. Classe L. Gérard, P. Gérard, Gent, 1855-1857.Bron 3B: SAUREL B.J., Plan de Gand, avec indication des projets, Jacqmain, Gent, 1872.GEVAERT J., VANIMPE A., Nouveau plan parcellaire de la ville de Gand et d’une partie de sa banlieue, à l’échelle de 1:2.500 d’après les plans cadastraux et les derniers projets de l’administration communale, J. Gevaert en A. Vanimpe, Gent, 1878.

p. 36

K A ART 4: Huid ige s i tuat ie van de Brugse Poor tEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 42

K A ART 5: Waardenbepal ing vanui t h is tor i sche inva lshoekEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 4 4

K A ART 6: De Brugse Poor t a l s inf r as truc tuurnet werk van de s t ad GentEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Genthttp://maps.google.be (22 april 2012)LACOERE Peter e.a., Gent Vandaag, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2000. p. 10LACOERE Peter e.a., Gent Morgen, Drukkerij Vansevenant, Gent, 2002. p. 10http://www.delijn.be/images/GENT%20stad_tcm7-15674.pdf (22 april 2012)

p. 52p. 8

p. 10

K A ART 7: Struc tuuronderdelen en geb ouwenEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 62

K A ART 8: Str aatbreedteEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 6 4

K A ART 9: B ouwhoog teEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 6 6

K A ART 10: B akens en publ iek s trekkende p laat senEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 6 8

K A ART 11: Func t iesEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 69

K A ART 12: Woont yp olog ieënEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 50

K A ART 13: Er fgo edEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 72


240

K A ART 16: Te behouden voormal ige arbeider swoningen ter onder s teuning van de wi jk s truc tuurEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 86

K A ART 14: Waardenbepal ing van de huid ige s i tuat ieEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 74

K A ART 15: Gewens te waarden in de“Brugse Poor t van mor gen”Eigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

p. 8 4

K A ART 17: Dr ie s ys temen doorheen de wi jkEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent p. 9 0

K A ART 18: Type b ouwblokken in de Brugse Poor tEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

K A ART 19: C asus sen in de Brugse Poor tEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige Dienst Stad Gent

K A ART 20: S i tuer ing en parkomgev ing van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 21: Ui tbre id ing van het KokerparkEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 22: D iver s i te i t van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 23: Waardenkaar t van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 24: Korre lgroot te van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 25: Poros i te i t en kavelopper v lak te van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

p. 122

p. 124

p. 136

p. 138

p. 14 0

p. 142

p. 14 8

p. 150


K A ART 26: Te behouden voormal ige arbeider swoningen van c asus Sparres tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 27: S i tuer ing van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Genthttp://abscis-architecten.be/images/uploads/532A_Acaciapark.pdf (23 maart 2012)

K A ART 28: Parkomgev ing van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 29: D iver s i te i t van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

p. 152

p. 158

p. 16 0

p. 162

241 L i j s t v a n m o z a ï e k e n,

K A ART 30: Waardenkaar t van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 31: Korre lgroot te van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 32: Poros i te i t en kavelopper v lak te van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

K A ART 33: Te behouden voormal ige arbeider swoningen van c asus Huls tb ooms tr aatEigen kaart. Bron: Stedenbouwkundige DienstStad Gent

p. 16 4

p. 172

p. 174

p. 176

Master thesis PART2

Documents

Transcript of Master thesis PART2