Marxisme en ecologie

Vorming COMAC Leuven, 30 oktober 2007

Karl Marx, Het Kapitaal

Gebruiksgoederen als kleren, stof, enz., kortom al deze waren bestaan uit twee elementen: natuurlijke grondstof en arbeid. Als men alle nuttige arbeid aftrekt van kleren of stof, enz., blijft er steeds een materieel substraat over dat voortkomt uit de natuur, zonder dat de mens erin tussenkomt. (…)

(…) De mens kan niet anders dan handelen volgens de natuur, dit wil zeggen, hij kan alleen de vorm van de materie veranderen. Meer nog, bij dit proces van eenvoudige omvorming wordt hij voortdurend bijgestaan door de natuurkrachten. De arbeid is dus niet de enige bron van gebruikswaarde die hij voortbrengt, van materiële rijkdom. Hij is er de vader van, en de aarde is de moeder.

De klimaatverandering

Een vaststaand feitMen kent de oorzakenEn ook alsmaar beter de gevolgen:

Overstromingen, stijging zeespiegelTropische orkanenElders droogteMislukte oogsten, hongersnoodTien- tot honderdduizenden vluchtelingen

Nicholas Stern (2006)

Economische schade = 5 à 20% van het bruto mondiaal product (BMP)Niets doen kost ± 12.000 miljard $= jaarlijks BNP van VS of Europa

Crisis vergelijkbaar met jaren ’30Maatregelen nemen kost nu: 1% v/h BMP= 274 miljard € of wat jaarlijks besteed

wordt aan advertenties

Jean-Pascal Van Ypersele

“Als we onze kinderen en kleinkinderen een klimaatcrash willen besparen is er gewoonweg een revolutie nodig. In de ontwikkelde landen moet de CO2-uitstoot met minstens 60% verminderd worden. (…) Er rest ons geen andere keuze dan dringend het fundament van onze consumptie- en productiewijze en onze manier van ons te verplaatsen ter discussie te stellen”

Waarom gebeurt er dan zo weinig?

Denial Industry, vb ExxonMobil12,2 miljoen € betaald aan 43 organisaties37.000 € aan Centre for New Europe (Paul Beliën, VB)

Lectuur: Friedrich Engels, 1876« De rol van de arbeid in de omvorming van aap tot mens », in: « Dialektiek van de natuur »

8

BroeikasgasemissiesEmissies van broeikasgassen per capita, 2002

Emissies van broeikasgassen per BBP, 2002

Afstand tot Kyoto-doelstelling (DTT), lineair doelpad,

2002

Niet alleen klimaatverandering

Ook ongeplande verstedelijking, verspreiding gevaarlijke stoffen, uitputting natuurlijke hulpbronnen, biodiversiteit (soorten sterven 1000x sneller uit), erosie, afval, waterverontreinigingZie « Het milieu in Europa - toestand en verkenning 2005 » (EMA)

Alles staat te koop, ook de natuur

« Om het wezen van de kapitalistische productiewijze te begrijpen, moet voor alles in ogenschouw genomen worden, dat het kapitalistische stelsel op de warenproductie berust: alles neemt hier de vorm aan van waren, overal heerst het principe van de koop en de verkoop. »

Dit en eerstvolgende citaten komen uit het Leerboek politieke economie van de Academie der Wetenschappen van de USSR

Eén grote verspilling (1)

"Elke warenproducent leidt zijn bedrijf geïsoleerd van de andere. De arbeid van de afzonderlijke producenten wordt niet gecoördineerd op het niveau van de gehele maatschappij. (…) Pas in het ruilproces blijkt, of de arbeid van deze of gene warenproducent voor de samenleving noodzakelijk is."

"Onder invloed van de prijsschommelingen gaan de warenproducenten over naar die productietakken die hen op dat moment de gunstigste vooruitzichten bieden. (…) Tengevolge van de concurrentie en de anarchie in de productie vindt de verdeling van de arbeid en de productiemiddelen over de afzonderlijke takken van de industrie en de ontwikkeling van de productiekrachten in de wareneconomie plaats ten koste van grote verliezen aan maatschappelijke arbeid."

Eén grote verspilling (2)

« De crisis van overproductie en de concurrentie dwingt de kapitalisten tot toenemende uitgaven voor publiciteit, handelsvertegenwoordigers, studiebureaus, reclameagentschappen, enz. »

"De anarchie van de kapitalistische productie en de crises, de concurrentiestrijd en de speculatie zijn er de oorzaak van dat er zich enorme, overmatig grote voorraden van waren ophopen en dat de weg van de waren steeds langer en kronkeliger wordt. Daardoor ontstaan er reusachtige onproductieve uitgaven. De kapitalistische reclame brengt een nutteloze, kostbare verpakking van de waar met zich mee."

De consumptiemaatschappij

"De productieverhoudingen tussen de mensen in de op de particuliere eigendom gebaseerde wareneconomie doen zich onvermijdelijk voor als verhoudingen tussen dingen in de vorm van waren. (…) Het warenfetisjisme is diep geworteld in de warenproductie… Pas na de afschaffing van de particuliere eigendom van de productiemiddelen verdwijnt tevens het warenfetisjisme."

Victor Lebow (1964)

"Onze enorme productieve economie (…) vereist dat we van consumptie een levensstijl maken, dat we het kopen en gebruiken van goederen tot rituelen omvormen en dat we onze spirituele voldoening en de bevrediging van ons ego in consumptie zoeken (…) We moeten dingen consumeren, opbranden, verslijten, vervangen en weggooien tegen een steeds hoger tempo."

Transport – transport - transport

"De kapitalisten proberen een versnelling van de omslagtijd van het kapitaal te bereiken door de verkorting van de omlooptijd (…) De verkorting van de omlooptijd wordt echter tegengewerkt… door de buitengewoon irrationele geografische spreiding van de productie in de kapitalistische wereld, waardoor het transport van waren over grote afstanden noodzakelijk is…"

En Al Gore dan?

En Schwarzenegger?En het milieubeleid van de Europese unie?En Zweden?En de groenen in de regering?

> De ecologische modernisering van het kapitalisme

Hoe te begrijpen?Er valt geld te verdienen met het milieu!Snel groeiende ecokapitalistische sector

2. Milieunormen zijn een strijd in de concurrentiestrijdAl Gore: « We kunnen onze wagens zelfs niet meer exporteren naar China! »

3. Deel van de burgerij ziet noodzaak van maatregelen in.

Roland Moreau (Greenpeace):"De grote spelers, de multinationals, koesteren ondertussen wel de visie van duurzaamheid, omdat zij ook over twintig jaar nog marktleider willen zijn. In de visserij en de houtproductie is de situatie momenteel kritiek. Als de bedrijven doorgaan zoals ze nu bezig zijn, valt er binnenkort geen vis meer te vangen of geen boom meer te kappen. Bedrijven moeten duurzaam optreden als garantie voor hun eigen overleving."

Maar:« Ze aarzelen nog, omdat ze door de beurs en de huidige maatschappelijke mentaliteit verplicht zijn te streven naar kortetermijnwinst. »

Jean-Pascal Van Ypersele

“Sommige bedrijven hebben begrepen dat het hoog tijd is om te evolueren naar echter duurzaamheid; maar de bedrijven die méér doen dan hun publiciteit of enkele ondergeschikte elementen van hun productieproces aan te passen, blijven uitzonderingen. Het enige wat telt is de winst op korte termijn.”

Europese ronde tafel van industriëlen"De remedies zullen enkel werkbaar zijn als ze internationaal overeengekomen zijn. (…) Het is essentieel dat de maatregelen die een antwoord moeten bieden op de bezorgdheid over de klimaatsverandering geen schade berokkenen aan de internationale competitiviteit van de Europese industrie. Men kan beleidsinstrumenten ontwerpen die economisch aantrekkelijk zijn en de industriële competitiviteit verbeteren."

Besluit

Acties en druk uitoefenen blijven nodigMilieumaatregelen onder kapitalisme hebben hun grenzen:

Zij mogen de winsten niet aantastenMoeten « marktconform » zijn (<> productnormering)Liefst wordt er nog geld mee verdiend

De ecologische modernisering

= De ecologische problemen ter hand nemen, maar zonder te raken aan het kapitalistisch systeem als dusdanig, met zijn winsten (winsten, privébezit van de productiemiddelen, vrije markt,…)

Typisch voorbeeld: de biobrandstoffen

Biobrandstoffen - Definitie

Biodiesel en bioethanolGeen bio!BiomassaAls brandstof: cfr Braziliëvoor electiciteits- en warmteproductieCfr Callebaut in Wieze

Biobrandstoffen - voordelen

“CO2-neutraal”

Hernieuwbaar

Biobrandstoffen – Benodigde oppervlakte

Brandstofverbruik voor transport in Europa: 380 MtepDoel EU = 17 Mtep biobrandstoffen in 2010 = 10 miljoen haVolledig: verbruik = 200 miljoen ha

= volledig landbouwareaal van Rusland.Onmogelijk zonder import!

Biobrandstoffen - gevolgen

Concurrentie met voedingsgewassen:

Hogere voedselprijzenTekorten en honger

Uitbreiding landbouwareaalOntbossing

Welke oplossingen voor de klimaatverandering?

Onze oplossingen:Energiebesparing overal waar mogelijk, ook waar het op korte termijn niet opbrengtEnkel energie-efficiënte producten op de marktIsolatie van woningen met leningen van ElectrabelMassale investeringen in hernieuwbare energie en openbaar vervoerVerplicht vrachtvervoer per spoor of boot

Hun oplossing: biobrandstoffen

Waarom de ecologische modernisering niet werkt

Rem op milieu-investeringenRem op de veralgemening van propere technologieMilieusector is ook kapitalistischAfschuifmechanismenEcomafia en doorsnee kapitalistische productieImperialisme is oorlog

Jean-Pascal Van Ypersele

“We moeten nadenken over de structuren en middelen die ons in staat zullen stellen een economie, technologie en levenswijze te ontwikkelen die in de behoeften van de huidige generatie zullen voorzien met twee tot vijf keer minder energie en CO2-uitstoot dan vandaag.”

Het socialisme

Basisvoorwaarde voor duurzame ontwikkeling

PlanningAfwezigheid van winstlogicaCollectieve oplossingen

Noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde