19

FOKKERIJ

18 Phryso maart 2015

Marlise Botes, Fokker van het Jaar 2014

‘Iets bijzonders fokken uit eigen foklijnen’

Bij de eerste jaargang van de titel Fokker van het Jaar in 2012 eindigde ze op de derde plaats. Het jaar daarop werd ze tweede en nu is ze KFPS Fok-ker van het Jaar 2014: Marlise Botes uit het Zuid-Afrikaanse Zwavelpoort, in de buurt van Pretoria. In Zuid-Afrika bouwt ze onder de naam Doorndraai Friesian Stud aan een professionele fokkerij van Friese paarden. Geen gemak-kelijke opgave in een land dat dertig keer groter en gemid-deld twintig graden warmer is dan Nederland. Met visie, geduld en passie voor Friese paarden kom je ver.

TEKST: BODY BOSGRA FOTO’S: H2 PHOTOGRAPHY

K ort na haar huldiging tijdens de

Hengstenkeuring 2015 als KFPS

Fokker van het Jaar 2014, vertelt

Marlise Botes enthousiast en gedreven

over haar stoeterij en hoe het is om in

Zuid-Afrika paarden te fokken. Ze is

opgegroeid in Pretoria, in het noordoos-

ten van Zuid-Afrika. ‘Van jongs af aan heb

ik paard gereden en deed ik mee aan

springwedstrijden. Op een dag in 1996

besloot mijn echtgenoot Danie zo’n

prachtige zwarte Friese merrie met van

die lange manen te kopen. De merrie

bleek ook nog drachtig. Deze merrie en

haar veulen gaven ons zoveel plezier, dat

we er al snel een ruin bijkochten. Op een

zekere dag dacht ik, waarom zou ik

doorgaan met het rijden van vol- en

warmbloedpaarden? Deze paarden zijn

schichtig en je ligt er zo naast. Friese

paarden zijn juist heel makkelijk in de

omgang. Bovendien eten ze beduidend

minder dan paarden die hoger in het

bloed staan.’ Het was het begin van wat is

uitgegroeid tot een stoeterij met 110

Friese paarden.

Doorndraai Friesian StudHet duurde tot 1999 dat Marlise Botes

professioneel startte met Doorndraai

Friesian Stud in het plaatsje Zwavelpoort,

nabij Pretoria. Doorndraai is de regio rond

Pretoria waar de fokkerij is gevestigd. ‘In

de eerste jaren was het niet makkelijk. Je

kon vrijwel alleen fokken met Veulenboek-

hengsten, die mensen als Piet Botha en Ben

Smit naar Zuid-Afrika hadden gehaald. De

houdbaarheid van ingevroren sperma liet

te wensen over en dus restte ons weinig

anders dan dagen reizen met de merrie

naar de hengstenhouder.’

Toen in 2004 de Veulenboekhengst Friso

fan S. Vb Sport (Thomas 327 x Nammen

308) werd gekocht en de kwaliteit van

ingevroren sperma beter werd, verbe-

terde de situatie. Friso fan S. heeft een

dekvergunning voor veertig merries per

jaar. Groot succes was er in 2013, toen

zijn dochter Pandora van Doorndraai (mv.

Ruurd Vb) Kroon werd verklaard. Zij is de

eerste in Zuid-Afrika gefokte Kroonmerrie

met een Veulenboekhengst met dekver-

gunning als vader.

Ritse 322 en Tjalf 443Om haar fokkerij naar een hoger plan te

kunnen tillen, werd in 2006 de op afstam-

melingen goedgekeurde Ritse 322 (Oege

267 x Hotse 223) geïmporteerd. Hij is de

eerste op afstammelingen goedgekeurde

stamboekhengst die in Zuid-Afrika is

ingevoerd. Botes: ‘Ritse 322 was een

‘Ultieme doel is het fokken van een goedgekeurde dekhengst’

KFPS Fokker van het Jaar 2014 Marlise Botes met haar trots Tjalf 443 (Heinse 354 x Tjimme 275).

2120 Phryso maart 2015

FOKKERIJ

275) gekocht.’ Het fokproduct van M. van

der Meer uit Boornbergum werd in 2008

als tienjarige via het Verkort Onderzoek

goedgekeurd. Eind 2014 is hij goedge-

keurd op afstammelingen. Tjalf 443 was

in Nederland zeer succesvol in de

ereklasse tuigen.

Fok- en trainingsprogramma’sIn vijftien jaar groeide Doorndraai

Friesian Stud uit tot één van de grootste

fokkerijen van Friese paarden in Zuid-

Afrika. De stoeterij heeft twee locaties,

met Zwavelpoort als thuisbasis. Vijfen-

twintig kilometer verderop ligt een

landgoed met loopstallen waar de jonge

paarden in opfok gaan. Als ze 2,5 jaar

oud zijn, komen de jongelingen terug

naar Zwavelpoort om aan het werk te

gaan. Alle drie jaar en oudere paarden

worden in december uitgebreid bekeken.

Marlise Botes: ‘Van de jonge paarden

bepalen we welke het fokprogramma

ingaan en welke een trainingsprogramma

voor de sport gaan volgen. We evalueren de

ontwikkeling en resultaten van onze

fokmerries, waarvan we er zo’n dertig

hebben, Als het nodig is passen we het

fokprogramma van een merrie aan,

inclusief keuzes ten aanzien van training,

voeding en vitaminen. Fokmerries die gust

zijn gebleven houden we extra in conditie

door ze onder het zadel te trainen.’ Jolanda

Schreuder en Sybren Minkema spelen een

belangrijke rol bij de evaluatie en het

opstellen van de programma’s. ‘Elk jaar in

december komen zij hiervoor naar

Zwavelpoort, en om vakantie te houden. In

de keuze van de eigen dekhengsten heeft

hun advies sterk meegewogen. Als het

even kan, rijdt Jolanda Schreuder de

merries in de IBOP-test.’

Fokdoel en foklijnenDoorndraai Friesian Stud is een combina-

tie van een hengstenhouderij en fokstal,

met in totaal 110 Friese paarden waarvan

dertig fokmerries. Uit de fokmerries

worden elk jaar zo’n vijfentwintig

veulens geboren. De meeste hebben Tjalf

443 of Fryso fan S. Vb als vader, maar er

wordt ook gefokt met Feitse 293, Tsjerk

328, Brandus 345, Fetse 349 en Onne 376.

Botes: ‘Ons fokdoel is om uit onze

Zuid-Afrikaanse en uit Nederland

geïmporteerde foklijnen paarden te

fokken met een vol papier, een laag

inteelt- en verwantschapspercentage en

in lijn met het KFPS fokdoel. Mijn ultieme

doel is het fokken van een door het KFPS

goedgekeurde dekhengst. Dat is toch wat

elke fokker nastreeft: iets bijzonders

fokken uit eigen foklijnen.’

De belangrijkste fokmerries in de Zuid-

Afrikaanse groep staan alle drie ingeschre-

ven in Bijboek I. Onder hen de niet meer

levende Loret Bb I Preferent, de moeder

van Pandora van Doorndraai Kroon (Friso

fan S. Sport x Ruurd Vb). Twee andere zijn

de zeventienjarige Rita Bb I Ster (Eibert Vb

x Vincent Vb) en de twaalfjarige Katinka

van Doorndraai Bb I Ster (Adel van de

Lievendal Vb x Eibert Vb). De elfjarige

Neenke van Bokkum Ster (Wierd 409 x

Nammen 308), gefokt door Bauke de Boer,

behoort tot de ‘Nederlandse groep’. Drie

Kroonmerries versterken deze groep. De

vierjarige Hiske fan Bokkum Kroon (Maurus

441 x Onne 376), kleindochter van

Annichje fan Bokkum Model Sport, de

elfjarige Nella Kroon (Jasper 366 x Heinse

345) en de negenjarige Titske van Kolder-

veen Kroon (Ulbert 390 x Erik 351).

Moeilijkheden overwinnenDoorndraai Friesian Stud is een professi-

onele stoeterij met een eigen laborato-

rium en een deskundig team, met onder

andere zus Altie Clark en echtgenoot

Danie Botes als hoofdsponsor. Voor een

succesvolle fokkerij zijn in een enorm

land als Zuid-Afrika, waar het heel heet

kan zijn, vele moeilijkheden te overwin-

nen. ‘Het is overdag zo heet bij ons dat

paarden die zonder schaduw buiten

lopen net als mensen verbranden. We

kunnen de paarden ook niet ’s nachts

buiten zetten, want dan zijn de verrader-

lijke muggen actief die de Afrikaanse

paardenpest veroorzaken. Door de

droogte en hitte krijgen paarden bij ons

als ze ouder worden kleinere voeten. Iets

wat de KFPS-inspecteurs moeten weten

bij het beoordelen.’

Een ander lastig punt is dat het dek- en

keuringsseizoen in Zuid-Afrika niet

parallel lopen. ‘Bij ons loopt het deksei-

zoen van september tot februari, over het

kalenderjaar heen, en de keuring vindt

meestal in april plaats. Een veulen dat

voor oktober wordt geboren, loopt in

april niet meer bij de moeder en kan

alleen nog als jaarling worden gekeurd.

Dit heeft gevolgen voor de veulengege-

vens van een hengst als Tjalf 443.’

Tenslotte kent de export van diepvries-

sperma meerdere hindernissen. De hengst

moet hiervoor eerst twee dagen reizen naar

het paardenpestvrije quarantainegebied

nabij Kaapstad. Daar wordt het sperma

gewonnen, ingevroren en verzonden. Wil je

een paard exporteren, dan moet het dier

eerst een maand in quarantaine bij

Kaapstad en dan drie maanden in Mauritius

met hoge kosten van dien.

Verklaring succesPetje af voor Marlise Botes en haar team

die deze moeilijke omstandigheden het

hoofd bieden en vastberaden en met

succes bouwen aan Doorndraai Friesian

Stud. Visie, vertrouwen en doorzettingsver-

mogen zijn belangrijke ingrediënten voor

het succes van deze stoeterij. Wat is er

meer dat het succes verklaart? Botes: ‘In

onze fokkerij komt de merrie op de eerste

plaats. Haar kwaliteiten zijn heel belang-

rijk. Die kwaliteiten komen tot uitdrukking

in zaken als afstamming, lineaire score,

inteelt en verwantschap én de kwaliteit van

haar veulens. Welke combinaties zijn

succesvol en waarom? Daar kijken we

nauwkeurig naar. Voor ons is het belang-

rijkste beoordelingsmoment als een paard

drie jaar is. Dan kun je kwaliteiten en

mogelijkheden pas echt goed beoordelen

en dat doen we als team. Onder andere met

Jolanda Schreuder en Sybren Minkema, die

vanaf 2001 bij onze stoeterij betrokken

zijn. Het is echt teamwork.’

De passie van Marlise Botes voor Friese

paarden draagt ongetwijfeld sterk bij aan

het succes. ‘I love Friesians. Ze fascineren

me. Ik kan niet wachten tot het nieuwe

seizoen begint.’

Paardenteler van het JaarMarlise Botes bedankt het KFPS voor de

competitie Fokker van het Jaar. ‘Het is

motiverend en stimuleert fokkers hun

jonge paarden te laten keuren. Hoewel ik

niet verwacht dat 2015 opnieuw zo’n

succesjaar wordt, is het mijn streven mij

in de top vijf te handhaven. Liever niet

Kroonmerrie Nella (Jasper 366 x Heinse 345) is één van de belangrijke fokmerries uit de ‘Nederlandse groep’ van Marlise Botes.

Afrikaanse PaardenpestDe Afrikaanse Paardenpest of African Horse Sickness is een virusziekte die in Afrika

voorkomt bij vooral paarden en paardachtigen, zoals ezels en zebra’s. De ziekte wordt

met name overgedragen door wolken kleine mugjes die door het paard worden inge-

ademd. In reactie produceren de longen slijm waarin het paard kan stikken. Bij de

Wereldorganisatie voor diergezondheid staat de Afrikaanse Paardenpest op de A-lijst

vanwege het hoge sterftecijfer als gevolg van deze ziekte.

Bijboek IIn Bijboek I worden paarden geregistreerd

waarvan de moeder in de hoofdsectie is

geregistreerd en de vader een Veulen-

boekhengst met dekvergunning is. Het

nageslacht van een Bijboek I merrie kan

na twee generaties worden ingeschreven

in het KFPS-boek als ze in twee opeenvol-

gende generaties afstammen van een

door het KFPS goedgekeurde stamboek-

hengst. Registratie in het KFPS-boek kan

in één generatie plaatsvinden als inclusief

de vader van de betreffende nakomelin-

gen, drie van de vier eerstvolgende

geslachten afstammen van KFPS stam-

boekhengsten.

‘Dekseizoen en keuringen lopen in Zuid-Afrika niet parallel’

Pandora van Doorndraai (Fryso fan S. x Ruurd Vb) is de eerste in Zuid-Afrika uit een Veulenboek-hengst met dekvergunning gefokte Kroonmerrie.

derde, tweede, eerste en dan tiende.’

Marlise Botes is trots op de titel die ze

een jaar lang mag dragen, maar zal deze

thuis vast niet zo noemen. ‘In het

Zuid-Afrikaans is het woord ‘fokker’ een

vloekwoord met een andere betekenis

dan in Nederland. In onze taal gebruiken

we in plaats van de woorden ‘fokkerij’ en

‘fokker’, de woorden ‘telerij’ en ‘teler’ van

paarden.’ Misschien een reden voor het

KFPS-bestuur nog eens na te denken over

de titel KFPS Fokker van het Jaar. Tenslotte

zijn liefst dertien fokkers in de top vijftig

afkomstig van buiten Nederland.

Fryso fan S. Vb Sport (Thomas 327 x Nammen 308) is een Veulenboek-hengst met dekvergunning en de eerste hengst in eigendom op Doorndraai Friesian Stud.

Lumen van Doorndraai (Tjalf 443 x Jasper 376) is de vierjarige beloftevolle dochter van Kroonmer-rie Nella (Jasper 366 x Heinse 345).

paard met een gouden karakter en bracht

onze fokkerij de gewenste stap verder.

Hij fokte modern gebouwde paarden met

mooie lange halzen.’ In 2013 overleed hij

op 24-jarige leeftijd.

‘Omdat in Zuid-Afrika het Oege- en

Reitse-bloed overheerst, hebben we

vanwege zijn bloedlijn en sportprestaties

in 2009 Tjalf 443 (Heinse 354 x Tjimme