17 stedebouw & architectuur | nr. 6 | december 201516

hun enthousiasme voor de groene omgeving in dit deel van Leeuwarden een enorm verschil.

Operatie Steenbreek Leeuwarden is één van de eerste icoon-steden van Operatie Steenbreek. Ook De Groene Apotheek werkt mee met Steenbreek, genoemd naar een plantje dat door steen en asfalt heen groeit. Steenbreek betekent de verstening van de openbare ruimte en de eigen tuinen tegen gaan. Elke tegel die eruit gaat, helpt daaraan mee. “Kinderen zijn gek op aardbeien en tomaten. Dus dat bieden we aan om in te zaaien en te planten als er weer een tegel gelicht wordt. Ons motto is: ‘Eet gezond, tegel uit de grond’.” Met de scholen wordt samengewerkt volgens ‘Jelle’s Makkelijke Moestuin’, een vierkante meter tuin waar kinderen zelf hun groenten en fruit kunnen kweken. En er zijn al zeventig boomspiegel-adopties afgesproken met bewoners. “Voor mij komt dat uit de permacultuur,” zegt Wiersma. “Daar is de boom het middelpunt”.

in Samenwerking met burgerSGjalt Faber, beleidsadviseur bij de gemeente Leeuwarden, is erg enthousiast over de vergroening van Leeuwarden. “Enkele jaren geleden vroeg de gemeenteraad om een beleidsnotitie ‘Leeuwarden Bijenstad’. Mede door de samenwerking met de hogeschool Van Hall-Larenstein (VHL) en het Kenniscentrum Burgers en Biodiversiteit hebben studenten veel onderzoek gedaan naar de gewenste ecologische omstandigheden voor bijen in de

stad. Gezien ook de initiatieven van burgers om de stad groener en eetbaarder te maken, is de gemeenteraad in 2012 voorgesteld om in te zetten op vier pijlers, te weten ecologie, bijen en biodiversiteit, meer groen in en om de stad en stadslandbouw onder het motto ‘Groen, gezond voor mens en dier’. Dat kun-nen we als gemeente natuurlijk niet alleen vormgeven, dat moet in samenwerking met de inwoners gebeuren.” Samen met een stagi-aire is Faber toen begonnen de initiatieven te inventariseren, te faciliteren en te verbinden. Het motto daarbij was ‘Ja, tenzij’ wat inmiddels een gemeentebrede werkwijze geworden is.

Tegelijkertijd is de locatie tijdelijk. Binnenkort wordt er al uitgekeken naar een nieuwe locatie, want het terrein,

dat prachtig gelegen is aan de Dokkumer Ee, wordt gereed gemaakt voor woningbouw. De Oldegalileën - Bloemenbuurt is divers van samenstelling, met goedkope koopwoningen en sociale huurwoningen. Daniël Appelo, wijk-manager van Oud-Oost, vertelt dat het een van de vijf aandachtswijken van Leeuwarden is. Dat betekent onder meer dat er extra (financiële) mogelijkheden zijn, bijvoorbeeld voor groene burgerinitiatieven als De Groene Apotheek

De tuinDag ‘bakkie in De buurt’Wiersma en Koch organiseren elke maand de Tuindag ‘Bakkie in de Buurt’. Dat doen zij samen met het Sociale Wijkteam Oost, want door bij de mensen te flyeren en langs te gaan komt er ook zicht op diverse sociaal-maatschappelijke problemen. “Vaak komen we wijkbewoners tegen die niet zelf kunnen tuinieren. Zij willen wel, maar kunnen het niet. Dan maakt het een groot verschil als wij een handje helpen. Want ook deze wijkbewoners willen heel graag ergens bij horen en dat kan bij ons”. Sociale tuinmannen en –vrouwen, echte trekkers en verbinders, maken zo met

“WiJ HEBBEn GEEn GrOEnE VinGErS, WiJ HEBBEn inGE,” ZEGT SJOErD JELLE WiErSMA VAn

DE KruiDEnTuin DE GrOEnE ApOTHEEK. SAMEn MET inGE KOcH iS HiJ één VAn DE TrEKKErS

VAn DiT GrOEnE BurGEriniTiATiEF, DAT ALS cOMMuniTy ArT prOJEcT in 2013 BEGOn. DE

KruiDEnTuin iS TOEn AAnGELEGD ZOALS TE ZiEn iS Op EEn VAn DE EErSTE TEKEninGEn VAn

KLOOSTErTuin SAnKT GALLEn in ZWiTSErLAnD. SinDS DE STArT VAn DE GrOEnE ApOTHEEK

BLiJKT HET EEn KATALySATOr TE ZiJn VOOr VErDErE AcTiViTEiTEn in DE BuurT. HET TErrEin

iS OnGEVEEr 5.000 M2 GrOOT En OMVAT, nAAST DE KruiDEnTuin, EEn MOESTuin, EEn

BLOEMEnTuin En EEn SpEELWEiDE. DE uiTLAATpLEK VOOr HOnDEn iS Er niET GEKOMEn.

Groen en smaakvol leeuwarden

Gjalt Faber, BELEiDSADViSEur GEMEEnTE LEEuWArDEn. FOTO: GEErTJE AnDrinGA

“Helmond wil zicH europees

profileren met smart mobility.”

stedenspecial leeuwarden

AuTEur: MArK VErHiJDE

imeer lezen:

eetbaarleeuwarden.nl ; degroene-

apotheekleeuwarden.nl ; operatie-

steenbreek.nl ; leeuwarden.nl/

leeuwardendoetgroen ; priuw.frl ;

lwdsmaakstad2015.nl ; tijdelijk-

andersbestemmen.nl

18 19 stedebouw & architectuur | nr. 6 | december 2015

grOenbeleiDSplan nu, na drie jaar experimenteren en daarbij opgedane ervaringen, wordt de gemeenteraad een nieuw Groenbeleidsplan voorgelegd, dat meer ruimte biedt aan burgerinitiatieven en duidelijk maakt waar bewoners aan de slag kunnen met als uitgangspunt ‘Ja, tenzij’. Tegelijkertijd is ook duidelijk dat niet op iedere plek in Leeuwarden groene initiatieven gerealiseerd kunnen worden. “Zo hebben we voor het fantastische idee om het logo van de culturele Hoofdstad in bloembollen uit te drukken toch een andere locatie gezocht. Oorspronkelijk wilde de initiatiefnemer het uitvoeren in een beschermd stadsgezicht. En dat wilden we niet, want dergelijke historische stukken openbare ruimte hebben een ander ontwerp en beheer regiem.”

Meer dan 40 eetbare burgerinitiatieven Volgens Faber zijn er momenteel meer dan veertig eetbare burgerinitiatieven in Leeuwarden en directe omgeving. Allemaal moestuinen en pluktuinen waar bewoners samen aan het werk zijn. Daarnaast zijn er zestien groene initiatieven in de stad en dorpen. Meer dan twintig groene projecten van bewoners zijn bekend en worden in 2015-2016 uitgevoerd. Ten slotte worden er ook in de hele stad boomspiegels geadop-teerd, komen er steeds meer groene daken, geveltuinen, groene speelterreinen en groene (eetbare) schoolpleinen. Leeuwarden wordt stap voor stap steeds groener. werk- en wOOnOmgeving vergrOenen Vergroenen in de stad Leeuwarden is niet altijd even makkelijk. Om een aanloopwinkelstraat zoals de nieuwe Oosterstraat aan te pakken is lastiger. De ondernemers en bewoners van de nieuwe Oosterstraat, een aanloopwinkelstraat in het centrum van de stad, wilden graag ook hun werk- en woonomgeving vergroe-nen. Vorig jaar is er een heuse groene wand gerealiseerd, boven de winkelplint. De groene wand heeft een eigen irrigatiesysteem en staat er op dit moment prima bij (of beter gezegd, hij hangt er prima bij). Het stenige karakter van de nieuwe Oosterstraat is zo drastisch ver-minderd, ook omdat de diverse ondernemers aanvullende vergroeningen in de winkelstraat hebben aangebracht. Voor bezoekers en passanten is het een fijne straat om te gebruiken, om te winkelen of om te verblijven. Dat is weer goed voor het nieuw ondernemerschap in de panden en die inves-teren weer in de straat en activiteiten, enzo-voort. Zo bezien is de nieuwe Oosterstraat dan ook een sprekend voorbeeld hoe meer groen kan bijdragen aan economische ontwikkelin-

DE GrOEnE WAnD BOVEn DE WinKEL-

pLinT HEEFT EEn EiGEn irriGATiE-

SySTEEM.

gen. Hier heeft Hielkje van der Molen sinds augustus 2012 haar Friese Streekwinkel priuw, schuin tegenover de groene wand. Zij verkoopt een keur aan streekproducten, onder andere de verschillende honingsoorten van de bijen uit Leeuwarden. “Kijk, dat is mooi,” vindt Faber. “Wij stimuleren de biodiversiteit en ondersteu-nen dat er steeds meer bijenhotels in de stad komen en de producten komen dan terecht in de winkel van Hielkje.” Zo komen meer groen en biodiversiteit, eetbare initiatieven en onder-nemerschap bij elkaar. in 2015 is Leeuwarden trouwens de Hoofdstad van de Smaak.

De rol van de gemeente is voor deze groene aanpak van de stad vooral die van onder-steuner, verbinder en promotor. Faber: “Wij hebben de afgelopen jaren diverse bijeen-komsten en conferenties georganiseerd, zoals ‘Leeuwarden doet Groen’ in 2013 of het doorlopende project ‘Groen gezond voor mens en dier’.” Ook op bestuurlijk niveau is er veel enthousiasme, mede door de inzet van isabelle Diks, wethouder Woon- en Leefomgeving. grOencafé Voor het te organiseren Groencafé worden ongeveer 150 mensen uitgenodigd. Dat Groencafé is een netwerkbijeenkomst, waar diverse actieve bewoners, ondernemers en organisaties met elkaar samenwerken en groene activiteiten afspreken. Het wordt gehouden op een bijzonder passende loca-tie, namelijk in het nieuwe gebouw van ‘neushoorn’, een poppodium met een duurzaam hart en aandacht voor biodiver-siteit en Leeuwarden als eetbare stad. Sinds augustus wordt elke zaterdag in café De Bak in de Blokuispoort het eetbare evenement ‘De Streekboer’ georganiseerd, vanuit de wens om consumenten en producenten van duurzame streekproducten dichter bij elkaar te brengen.

“leeuwarden is misschien wel het best bewaarde geheim van nederland. Het is een stad met een rijke historie die ook nog eens goed bewaard is gebleven. met 600 rijksmonu-menten heeft de stad een bijzondere sfeer, maar er is ook innovatie en vernieuwing. Het meest moderne waterlaboratorium van europa staat in leeuwarden. wetenschappers uit alle delen van de wereld doen hier onderzoek naar oplossingen op het gebied van onder andere drinkwater, afvalwaterzuivering en waterdistributie. de watercampus fungeert hiermee als hub in een wereldwijd watertechnologisch netwerk. dat is toch wel heel bijzonder.”

welke plekken zijn pOpulair bij tOeriSten? “de prinsentuin, een prachtig park in het centrum van leeuwarden en meteen de binnen-haven voor watersporters. maar ook het nieuwe fries museum, de Kleine Kerkstraat (meermaals verkozen als mooiste winkelstraat van nederland) en het oldehoofsterkerkhof, een plek waar vaak evenementen worden georganiseerd, waar ook onze toren van pisa staat, de oldehove. de grachten door de stad, waar je met een sloep of praam doorheen kan varen, zijn ook populair.”

wat iS uw eigen favOriete plek, wijk Of gebOuw in De StaD? “de blokhuispoort, de voormalige gevangenis in het centrum van de stad. Hier is het kantoor van culturele Hoofdstad gevestigd en dus momenteel mijn werkplek. Het is een prachtig historisch gebouw met een verhaal, dat op een goede manier een nieuwe bestemming heeft gekregen.”

tipS vOOr leeuwarDen? HOe kan De (tOeriStiScHe) kwaliteit nOg beter?“door ingrepen in de stad te combineren met het verhaal van die plek, daardoor ontstaat er beleving voor de toerist. een mooi voorbeeld vind ik de passage de la baleine, een kunstwerk dat gecombineerd is met de renovatie van de oude lombardsteeg in leeuwarden. Het is een walvis met in de ribben blauw- en witkleurige ledlampjes die middels een computeranimatie zorgen voor lichtbewegingen. door dat bewegende licht lijkt het alsof de walvis door de steeg zwemt. de kunstenaar heeft zich laten inspireren door de locatie: vroeger stroomde daar de middelzee.”

stedenspecial leeuwarden

tijDelijke grOnD?

Groene en eetbare burgerini-tiatieven op tijdelijke grond komt juist niet vaak voor in leeuwarden. er is simpelweg niet heel veel braakliggende gemeentegrond. Zo vond men bijvoorbeeld maar één locatie om tijdelijke natuur te kunnen realiseren, volgens een onderzoek van studen-ten van Hogeschool vHl. ook andere partners in de stad bieden maar weinig tijdelijke grond aan voor groene initiatieven. mogelijk vinden woningcorporaties en projectontwikkelaars het lastig om hun niet gebruikte grond tijdelijk uit te geven. wel wordt steeds meer grond (tijdelijk) ingezaaid als bloemenweide en met speci-ale bijenmengsels, wat prima bijdraagt aan de vergroening van leeuwarden.

Hanita van der ScHaaF is verantwoordelijk voor de marketing van Culturele Hoofdstad, en werkt voor de organisatie Leeuwarden-Fryslân 2018. Ze heeft in Leeuwarden gestudeerd, gewoond en werk ik er al heel wat jaren.

Het beSt bewaarDe geHeim van neDerlanD