verpletterd en bedroefd bent, maar soms ook momenten van vreugde ervaart, van je thuis te voelen en meer dan ooit in je werk wilt volharden.

Boodschap ‘Zuid-Afrika heeft mijn hart gestolen. Ik ben er tientallen keren geweest en leerde er over het slechtste en het beste in de mens. Altijd kreeg ik wel een intense ervaring die mijn hart openreet. Zuid-Afrika was het land van de hoop. Ik schreef over alle mooie dingen die gebeurden, zoals de vrijlating van Man-dela. Maar op een gegeven moment zag je dat ‘het’ gewoon niet ging gebeuren. Hebberigheid en ego namen het over bij de leiders. Iedereen werkte nog steeds heel erg hard, maar alleen omdat ze niet wisten wat ze anders moesten doen. Ze hadden de hoop verloren. Die keer in 2011 was ik er met een groep vrouwen en we bezochten ‘Home of Hope’, een opvanghuis voor jonge meisjes die gered waren van seksslavernij. Het was echt een huis van hoop, want ze kregen er een nieuw leven, een toekomst. We ontmoetten meisjes van zes en negen jaar oud die door hun moeder verkocht waren aan mensenhandelaren. Het was overweldigend. Nog overweldigender was dat de leidster van het huis vertelde dat de mensen áchter de kinderhandel leden van de politie en de overheid zijn. Die hele reis maakte indruk, maar vooral dát. In Zuid-Afrika was de verloren hoop heel duidelijk, maar het gebeurt overal. Kijk naar wat er echt gebeurt in de wereld, naar wat de heersende krachten zijn, is de boodschap die ik toen kreeg. We moeten accepteren ‘wat is’. Daar gaat ‘Ver van huis’ over.’

De stamoudsten van de Hopi indianen omschrijven deze tijd - onze tijd - als een rivier die heel snel, jachtig en machtig stroomt. Ze waarschuwen ons om ons niet vast te klampen aan de oever, aan de plek van veiligheid en oude gewoontes, omdat zij die dat doen ‘verscheurd zullen worden en hen een gruwelijk lijden wacht.’ Ze manen ons de wal te verlaten, het midden van de rivier op te zoeken en het hoofd boven water te houden.

Realiteit ‘Als we durven kijken naar ‘wat is’, maakt dat energie vrij. Het geeft ons energie. Alle energie die we normaal in ontken-ning stoppen en in zeggen dat het alle-maal wel goed komt, krijgen we terug. De quote waaromheen het boek geschreven is, spreekt van zachtmoedigheid, fatsoen en onverschrokkenheid bij het kijken naar de wereld zoals die is. Dat zijn de vaardigheden die we nodig hebben. En er zijn veel mensen, meer dan ik had ge-dacht, die bereid zijn een krijger voor de menselijke geest te zijn. Mensen willen de moeilijke dingen liever niet zien, maar ze weten wel hoe het zit. Je kunt ze alleen maar vragen naar de wereld te kijken en zeggen: Ja, het is echt zo erg gesteld. En wat gaan we eraan doen? In elk geval niet weglopen en huilen, of vluchten in het kopen van een grotere televisie. In Amerika loopt dat enorm uit de hand: er zijn televisieschermen van wel 2,75 me-ter breed. Dan trek je je echt terug uit de wereld. Gelukkig zijn er ook veel mensen die het verschil willen maken.’

Zijn we verdwaald? En als we dat zouden zijn, hoe weten we dat dan? Wanneer mensen in de wildernis verdwalen >>

Margaret Wheatley: ‘Dit is mijn ze-vende boek. Mijn eerste boek heette ‘Leadership in the new science’. Twee jaar geleden beleefde het zijn twintigste verjaardag; er werden zo’n driekwart miljoen exemplaren verkocht. Het vestigde mij als schrij-ver en is nog steeds populair. Ik heb drie edities van het boek geschreven en in 2011 vroeg mijn uitgever om een vierde. Daarvoor bekeek ik de allernieuwste wetenschappelijke onderzoeken over de ontwikkeling van de hersenen en hoe de genen niet voorgeprogrammeerd zijn. On-dertussen was ik veel op reis. Toen ik de oorspronkelijke versie van het boek teruglas, kwam ik net terug uit Zuid-Afrika. Ik was erg van slag door wat ik daar gezien had. Het leek wel alsof het boek door iemand anders geschreven was! Die iemand geloof-de dat je de wereld kunt veranderen door nieuwe ideeën aan te reiken en uit te leggen hoe krachtig die zijn, iets wat velen nog steeds geloven. Naar aanleiding daarvan heb ik mijn uitgever verteld dat een nieuwe editie er niet in zat. Mijn zegen had het, want het is een prima boek, maar niet meer van mij. Ik wilde iets nieuws en daar stemde hij gelukkig mee in. ‘Ver van huis’ is een soort dochter van ‘Leadership in the new science’, geschreven vanuit een heel ander perspectief.’

Ik heb dit boek voor jou geschreven als je werk - wat het ook is, waar je het ook doet - een bijdrage is aan anderen. En als je er nu achterkomt dat je uitgeput en gefrustreerd,

Ontwikkelingsdeskundige en boeddhist Margaret Wheatley bracht als gastdocent een week bij

Nyenrode Business Universiteit door, waar zij een seminar gaf en uitgebreide ontmoetingen

had met studenten en staf. Charlot Spoorenberg was erbij en sprak met haar over ‘Ver van huis’, haar laatste boek. Daarin nodigt zij de lezer uit

‘krijger voor de menselijke geest’ te worden.

Margaret Wheatley

Heb de moed te kijken naar wat is!

BewustZijn magazine 35 [63]

Ver van huisMargaret WheatleyUitgeverij: Jan van ArkelUitvoering: gebonden, 192 pag. | Prijs: € 17,95

Te bestellen via:www.janvanarkel.nlwww.clubgroen.nl

We kunnen de manier

waarop de wereld is

niet veranderen. Maar

door onszelf open te

stellen voor de wereld

zoals ze is, zullen we

bemerken dat zacht-

aardigheid, fatsoen en

onverschrokkenheid

beschikbaar zijn. Niet

alleen voor ons, maar

voor alle mensen.

Chögyam Trungpa. Uit: ‘Ver van huis’

maken ze onvoorspelbare stadia door. Hun eerste reactie is te ontkennen dat ze verdwaald zijn.

Controle‘Mijn persoonlijke ervaring is dat elke keer als ik denk dat het niet gek-ker kan, er nog iets gekkers gebeurt. Zoals met dat vermiste Maleisische vliegtuig. Het laat zien hoe zwak we zijn. Hoeveel landen waren er wel niet betrokken bij het zoeken? De overheid in Amerika doet ook steeds vreemdere dingen. Veel mensen krijgen hierdoor een gevoel van zinloosheid. Daardoor focussen leiders zich op controleren wat ze kunnen controleren. Als dat niet lukt op economisch vlak, grijpen ze iets waar ze wél vat op hebben. De angst om de controle kwijt te raken speelt een dominante rol. Ik denk dat je de creativiteit, motivatie en toewijding van je medewerkers bereikt door juist een goede verbinding met ze aan te gaan. Niet door controle.’

Vele jaren terug maakte ik kennis met een zinsnede die me zowel intrigeer-de als verwarde. In boeddhistische teksten kom je hem vaak tegen:‘de plek voorbij hoop en angst,’ een staat van bewustzijn die ons bevrijdt van pijn en lijden.

Verandering‘We moeten dus leren de controle los te laten. Het grootste vermogen van het leven is dat het zich altijd kan aanpassen, kan veranderen. In de oude genetica waren we vooral gefocust op een mechanisch model. We wilden de menselijke genen op gedetailleerd niveau kennen, zodat we ze als aan- en uitknop konden gaan hanteren, bijvoorbeeld bij ziektes of alcoholisme. Overheden hebben hierin enorm geïnvesteerd. Het lukte de menselijke genen in kaart te brengen, maar men ontdekte dat genen helemaal geen aan- en uitknoppen zijn. Ze maken deel uit

van een groep, werken samen met andere elementen binnen het DNA, met andere proteïnes. Er is zelden sprake van een specifiek gen als oorzaak van een bepaalde ziekte. Daarvoor moet je naar de hele groep, naar alle factoren kijken. Bij de epigenetica heeft men waargenomen dat handelingen een gen kunnen veranderen. Zo kan het beïnvloed worden door de ervaringen van de moeder, of de ervaringen van het kind. Het past zich aan. De reden dat ik epigenetica aanhaal in mijn boek, is dat het bewijst dat het leven nooit voorbestemd is, aanpassin-gen vinden constant plaats. Wat we meemaken, wordt doorgegeven en dat is best zorgwekkend. Het leven in constant in beweging. Dat is wat we in het westen moeten leren.’

Een paar jaar terug ontving ik een kaart van een vriend, die me eraan herinnerde hoe het leven werkt: ‘Ver-andering is nu eenmaal een gegeven.’ Tegenwoordig worden we ons almaar meer bewust van deze waarheid.

Vooruitgang‘Er zijn twee dingen die steeds weer de kop opsteken in de huidige westerse geest. Dat zijn hoop en een gevoel van vooruitgang. We geloven echt dat het leven beter gaat worden. Altijd als ik mensen tegenkom die tegen me zeggen dat iets wel ergens goed voor zal zijn, wijs ik ze erop dat het idee van vooruitgang pas zo’n drie, vierhonderd jaar bestaat en alleen in het westen voorkomt. Het is onze blinde vlek. Als we een pijnlijke of nare ervaring hebben en geloven in vooruitgang of hopen dat dingen beter worden, zetten we daarmee onze pijn simpelweg uit. We pro-beren er betekenis aan te geven in plaats van erop te focussen, ernaar te kijken. Het is begrijpelijk dat mensen zichzelf gerust willen stellen. Het betekent alleen niets. De Dalai Lama zegt: ‘Geef de hoop niet op.’ Daarmee

bedoelt hij de hoop dat je door een moeilijke situatie heen komt. Maar dat hoeft niet direct vooruitgang te betekenen. Mensen kunnen heel boos worden als ik zeg dat hoop losgelaten moet worden.’

Dit is een wereld die wanhopig op zoek is naar zekerheid en veiligheid, en die naar dwang en geweld grijpt om dit te bereiken.

Hoop‘Hoop en angst gaan altijd samen. Mensen raken in paniek. Waarom denken we toch hoop nodig te hebben? Iedereen kent de situatie dat je iets deed omdat je wist dat het gedaan moest worden. In die momenten ben je vrij van hoop. Het redden van je kind, iemand helpen, een project op het werk. We hebben allemaal wel een ervaring dat we handelden vanuit een helderheid. Hélderheid in plaats van hoop. En het woord hoop mag vervangen worden door vertrouwen. Dat heeft een totaal andere lading, want het gaat over de zin van volharding. Ik ben boeddhist en heb een diep vertrouwen dat dit pad mijn pad is. Ik ben meerdere keren getest, op de proef gesteld. Mijn vertrouwen geeft me de moed om door te gaan, wat er ook gebeurt. Zonder te denken dat dingen ‘beter’ zullen worden. Er is iets in de menselijke geest dat wil bijdragen aan, en meer wil doen dan alleen maar overleven. Het is voldoende de kracht te hebben om door te gaan. Niet op te geven.’

En eenmaal bevrijd van hoop en angst geven we de behoefte op de wereld te willen redden. Met een zucht van ver-lichting. We ontdekken dat het afstand doen van ons grote doel ons bevrijd heeft om ons werk met nog meer toe-wijding en energie te doen, niet omdat we grootse dingen tot stand brengen, maar doordat we het juiste werk voor onszelf hebben opgeëist.

BewustZijnmagazine 35 [64]

Moed ‘Er staat een quote in mijn boek die me erg aanspreekt en die ik voor het eerst hoorde in 1993 van generaal Sullivan, voor wie ik werkte. Na de Amerikaanse Burgeroorlog schreef generaal William T. Sherman een persoonlijke brief aan generaal Ulysses S. Grant, waarin hij de redenen voor hun overwinning be-schreef. ‘Ik heb altijd geweten dat je aan me dacht en dat je, als je nog leefde, zou komen opdraven als ik in de knel zat.’ Veteranen hebben me verteld dat ze di-rect op het vliegtuig stappen als ze een telefoontje krijgen van een oud-collega die ze nodig heeft. Zonder te vragen waarom, al hebben ze elkaar twintig jaar niet gezien. Want: we moeten er zijn voor elkaar. In bedrijven moet je als leidinggevende kiezen hoe jij je macht en invloed wil gebruiken. Word je zo’n manager die met alles meegaat, z’n targets haalt, de baas niet beledigt en doet wat hem verteld wordt? Of zie je in dat dit niet werkt? Dat zo’n houding leidt tot verlies van menselijke vaardig-heden en talent? We verliezen relaties, denkvermogen, moraal. Als je deze pure kwaliteitsvermindering opmerkt, deze degeneratie van het menselijk vermogen, ga je dan zo door? Dat levert geen mooi toekomstbeeld op. Ik moedig managers aan stelling te nemen. Als je moedig genoeg bent om een krijger te worden voor de menselijke geest, verlangzaam je het werk. Je volgt niet blindelings alle eisen van je baas op en creëert eilanden van ‘geestelijke gezondheid’ zodat je mensen goed werk kunnen doen. Dat is heel moeilijk. Ik ken een paar managers die dit toepas-sen en het grotere systeem van zich afhouden valt hen het zwaarst.’

Albert Einstein typeerde ons gevoel van afgescheidenheid ‘als een soort optische zinsbegoocheling van het bewustzijn’. Dit waandenkbeeld is als een gevangenis die ons beperkt tot onze persoonlijke verlan-gens en affecties voor de handvol mensen die ons het dichtste naast staan.

KrijgersMet het woord krijger baseer ik me op het woord ‘pawo’, van de Tibetaanse Shambala krijgers. Het betekent ‘hij die moedig is’. In iedere cultuur zijn krij-gertradities. De krijgers vormen altijd een elitegroep. Ze zijn zeer toegewijd en gemotiveerd om hun cultuur te bescher-men. Bij de Tibetaanse krijger impliceert het begrip ‘moed’ dat je geen angst en agressie gebruikt. De enige wapens die je tot je beschikking hebt zijn inzicht - echt kunnen zien wat er aan de hand is - en mededogen. Dat is niet soft, maar vervuld van een verlangen om anderen mensen te helpen. En van de wetenschap dat we in verbinding moeten blijven. We moeten elkaar aanmoedigen, onder-steunen. We zijn niet langer individuele uitvoerders, maar zullen moeten te focussen op het bouwen van een sterke gemeenschap.’

Ik vraag je door de duisternis van deze tijd heen te trekken, opdat we samen het licht van de klaarheid kunnen ontdekken en nieuwe energie kunnen opdoen voor het werk dat we verkiezen te doen.

Interview: Charlot SpoorenbergFotografie: Filiz Taleb

De cursieve citaten in de tekst zijn uit ‘Ver van huis’

BewustZijn magazine 35 [65]

Margaret Wheatley (1941) De Amerikaanse Marga-ret Wheatley promoveer-de op systeemdenken aan Harvard University en werkte jarenlang als organisatieadviseur en hoogleraar. Zij schreef een stapel boeken over leiderschap en organisa-tieontwikkeling, waarbij haar boeddhistische kijk een duidelijke rol speelt. Wheatley woont midden in de wildernis van Utah, heeft een groot gezin met inmiddels zeventien kleinkinderen en reist de wereld rond om lezingen te geven.margaretwheatley.com

LEZERSAANBIEDING

MAIL & WIN2X ‘Ver van huis’

ZIE PAGINA 93