Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

34
1 Het vijfde dominoblokje Peter Degadt Gedelegeerd Bestuurder Zorgnet Vlaanderen Management en ethiek in de gezondheidszorg: een spanningsveld Kortrijk, 24 februari 2011

description

Management en ethiek in de zorgsector

Transcript of Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

Page 1: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

1

Het vijfde dominoblokje

Peter Degadt

Gedelegeerd Bestuurder Zorgnet Vlaanderen

Management en ethiek in de gezondheidszorg: een spanningsveld

Kortrijk, 24 februari 2011

Page 2: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

2

Overzicht

1. Inleiding

2. De succesvolle sportploeg

3. Complexe adaptieve systemen

Page 3: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

3

1. Inleiding

“Vergelijk je werk en de stappen die je erin zet,

met vijf dominoblokjes. Indien er vier

omvallen, maar de vijfde blijft staan, heb je

dan goed werk geleverd?”

(Ignace Van Doorselaere, CEO Van de Velde,

Studiedag „De Bezielde Onderneming‟ ,

Leuven, 17 november 2010)

Page 4: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

4

Hoe een zorgorganisatie leiden zonder te

vervallen in het managersmodel?

• Passie, bezieling, motivatie en tevredenheid, maar

zonder resultaten

• Prestatiegerichtheid zonder bezieling

Immanuel Kant

“Bezieling zonder resultaat is blind. Resultaat zonder

bezieling is leeg”

Page 5: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

5

• Hoe voelen mensen zich betrokken bij de organisatie waar ze

werken?

→ En hoe verdwijnt dit gevoel?

• Hoe zetten mensen mee de schouders onder het geheel?

→ En wat neemt deze bereidheid tot inzet weg?

• Wat zorgt ervoor dat mensen hun opdracht enthousiast en creatief

opnemen?

→ En hoe komt het dat sommigen een „Nine to five but

nothing more!”-logica hanteren?

Page 6: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

6

Het heeft te maken met:

• Organisatiecultuur

In alle activiteiten en geledingen

• Aard van de missie en visie

• Aansluitend op de zorg, herkenbaar voor alle medewerkers?

• Of bombastische powertalk, een grote ver-van-mijn-bed-

show?

• Leiderschapsstijl

• waarderend, inspirerend?

• autoritair en technocratisch management?

Drie systemen van collectieve actie

Page 7: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

7

1. De succesvolle sportploeg

Page 8: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

8

De succesvolle sportploeg

• Wint wedstrijden

• Aantrekkelijke en faire speelstijl

• Kan resultaten bereiken door samenwerking

• Benut mislukkingen

• Viert het succes

Een succesvolle sportploeg speelt graag, met

goesting en plezier in het spel, boekt

resultaten en viert die ook.

Page 9: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

9

De goede zorgvoorziening

Hoe werkt ze?

Hoe zit ze in elkaar?

Page 10: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

10

De gangbare managementfilosofie

“Ziekenhuizen moeten net als ondernemingen efficiënt en

gericht gemanaged worden”

INPUT

TROUGHPUT

OUTPUT

= een model gebaseerd op rationaliteit en voorspelbaarheid

Page 11: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

11

• mission statements

• strategische doelstellingen

• operationele doelstellingen

• jaarplannen

• projectwerk

• budgettering

• allocatie van middelen

• competentiemanagement

• ….

Allerhande managementtechnieken uit

de bedrijfswereld doen hun intrede

in de ziekenhuissector

• SWOT-analyses

• balanced scorecards

• portfolio analyses (cf. BCG)

• performantie-indicatoren

• PDCA-cyclus

• activity based costing

• marketingstrategie

• risk management

• ….

Page 12: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

12

Achterliggend organisatieconcept: bedrijven zijn “goed

geoliede machines” (F. Taylor)

• doelstellingen en objectieven zijn duidelijk

• systematiek, efficiëntie en voorspelbaarheid

• juiste input leidt op causale manier tot gewenste output

Zijn er organisatorisch vele gelijkenissen

tussen de bedrijfs- en de ziekenhuiswereld?

Page 13: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

13

Probleem

• Gekende managementtechnieken vooral goed voor

ondersteunende processen of gestandaardiseerde

gezondheidszorg(de toekomst is voorspelbaar..)

Bv. aankoopbeleid, planning operatiekwartier, klinische paden,

referentiebedragen, …

• Ook geschikt voor de organisatie van de zorg zelf ?

Page 14: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

14

Page 15: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

15

Management volgens rationele

totaalplannen werkt niet in de zorg!

Waarom ? Drie redenen

Page 16: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

16

1. Zorgorganisatie …

… is meer zoals een eco-systeem

dan een coca-colafabriek

Enerzijds:

• Precair, balancerend evenwicht

• Voortdurende aandacht nodig

Anderzijds:

• Elasticiteit en aanpassingsvermogen

• Mogelijke bron voor nieuwe dingen

Page 17: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

17

2. Zorgrelatie…

… is geen door reisbureau

georganiseerde trip

… wel een trektocht

• De weg is het doel

• Gezamenlijke inspanning client/zorgverlener

• Niet volledig gepland

• In bepaalde mate onvoorspelbaar

• Vergt flexibiliteit en aanpassingsvermogen

Page 18: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

18

3. Zorgverlening…

… is artisanaal,

niet industrieel

• Het is een „ars‟, een kunde

(verpleegkunde, geneeskunde)

• Men legt er zijn ziel in, iets van zichzelf

• Men schept iets, creëert iets

• Met liefde voor het vak

• In rechtstreeks contact met de „klant‟

• Gedreven door de oprechte wens dat het goed is

Page 19: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

19

Samenvatting

1. Moderne managementideeën doen geen recht aan de

eigenheid van de zorg

2. Management moet niet het pad van bedrijfsmatige

checklistmodellen volgen – rationele totaalplannen

beklijven niet

3. Management moet wel een zorgcontext creëren

waarbinnen zorgverleners skilled companions kunnen

zijn en hun job met hart en ziel kunnen doen

Nood aan een ander mentaal organisatiemodel voor

het bestuur van ziekenhuizen

Page 20: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

20

3. Complexe Adaptieve Systemen

Page 21: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

21

De goed geoliede machine

• Nadruk op eigenschappen van de verschillende

onderdelen

• Systeem is bevattelijk door de

samenstellende delen te bestuderen

• De toekomst is voorspelbaar en controleerbaar

• Een verandering in één onderdeel van het systeem heeft enkel

invloed op nabij liggende onderdelen

• De intelligentie van het systeem is de vrucht van het verstand

van zijn ontwerper

Page 22: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

22

Het Complexe Adaptief Systeem

• Nadruk op de interactie tussen de

verschillende onderdelen

• Het systeem kan slechts begrepen worden

in zijn geheel

• De toekomst is onvoorspelbaar maar

geconditioneerd

• Een verandering in één onderdeel wijzigt

de context voor alle andere onderdelen

• De intelligentie van het systeem zit in het

systeem zelf

Page 23: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

23

Complexe Adaptieve Systemen

Kenmerken• Interactie tussen elementen/agenten

• Elementen/agenten ageren onafhankelijk van elkaar

• Spontane zelforganisatie

• Eigen regels (geen externe controle)

• O.b.v. ter beschikking zijnde (beperkte) informatie

Er ontstaan geordende patronen• Niet te voorspellen o.b.v. studie van de individuele elementen

• Steeds terugkerende “feedback loops”

• Positieve feedback (bv. vrijheidsgraden om autonoom gedrag te

ontwikkelen)

• Negatieve feedback (bv. controle)

Page 24: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

24

Complexe Adaptieve Systemen

Page 25: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

25

• Graad van interactie tussen agenten bepaalt de

kwaliteit van het CAS

Lage verbondenheid

• Ongestructureerd en

willekeurig gedrag

Hoge verbondenheid

• interactie

• netwerk van agenten

• “De mayonaise pakt of ze pakt niet”Vormt zich een goed of een slecht team?

Page 26: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

26

Complexe Adaptieve Systemen

Page 27: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

27

Ziekenhuizen zijn complexe adaptieve systemen

• Complexiteit

• Aantal, variëteit en fragmentatie van zorgverstrekkers en -

voorzieningen, patiënten, verzekeraars, …

• Specialisaties, subspecialisaties

• Evolutie medische technologie

• Statuut vrij beroep, kenniswerkers (Mintzberg)

• Onzekerheid

• Spoedgevallen, epidemieën, nieuwe regelgeving, …

• Niet-lineariteit

• Wijziging zorgconcepten ingrijpende veranderingen

Page 28: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

28

Gras groeit niet sneller door eraan te trekken…

• Onmogelijk en onwenselijk om zorgverlening 100% te managen.

Goede zorgverlening:

• Concrete, klinische zorgrelatie

• Deskundigheid van de zorg

• Zorgzaamheid van de hulpverlener

• Gevolg:

• Weg met het management?

• Zorgvoorzieningen als volstrekt zelfsturende mechanismen?

Page 29: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

29

Het kind niet met het badwater weggooien…

Ziekenhuismanager moet zich bewegen in

“The zone of complexity”

• Vermijden van inertie

• Vermijden van totale chaos

• Als goede coach inspelen op spontaan en adaptief

gedrag

Page 30: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

30

Leiderschap

Ziekenhuismanager moet juiste context creëren

voor goede zorgverlening

Ondersteunend leiderschap

• Hulpverleners als skilled companions

• Geen overdreven planning en controle

• Zorgverleners bevrijden van de lasten van het organiseren

Waarderend leiderschap

• Zorgattitude

• Expliciete waardering van de inzet van alle medewerkers

• Inspirerende waarden

Inspirerend leiderschap

• Mensen stimuleren en inspireren

• De manager als reisbegeleider

• Positieve, stimulerende dynamiek

Page 31: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

31

Conclusie

Een goede zorgorganisatie is als een Complex Adaptief

Systeem, als een succesvolle sportploeg

• Boekt resultaten

Deskundige zorgverlening binnen een zorgzame atmosfeer

• Is gemotiveerd

Bestaat uit een ploeg mensen vol enthousiasme en liefde voor het vak

• Er wordt samengewerkt aan goede zorg

Teamwerk, geen eenzame spitsen

• Leert uit mislukkingen

Schuwt de kritische discussie niet

• Viert de goede resultaten

Er zit cement in, er is bindmiddel → “de mayonnaise pakt”

Page 32: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

32

Het vijfde dominoblokje…

In een goede zorgploeg wordt vooral vertrokken

vanuit de sterkten van de medewerkers

• Dromen, Denken, Durven, Doen & Doorzetten

(Gerd Bellemans)

• Niet op lineaire wijze

• Wel als een Complex Adaptief Systeem

Page 33: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

33

Page 34: Management en ethiek - presentatie Peter Degadt

34

Dank voor uw aandacht!