Magazine Warmtepompen nummer 3 2016

WPWARMTEPOMPENDUURZAME KLIMAATOPLOSSINGEN

Plug&play energieinstallatievoor duurzaam bedrijventerrein

Nieuw hotel in Amsterdamvoldoet aan strengste duurzaamheidseisen

Energieprestatievergoedinggoedgekeurd door parlement

JAARGANG 8 – NUMMER 3 – MEI 2016

Start-up in teken vanthermo-akoestische warmtepomp

Duurzaam verwarmen, koelen en warm water

Meer comfort.Nul-op-de-meter.Duurzame systeem-

CO

LOFO

N

WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL MEI 2016 WP 3

WARMTEPOMPEN IS EENUITGAVE VAN VAKMEDIANETen is hét vakblad over het duurzaam verwarmen en koelen van commercieel en maatschappelijk vastgoed en woningen

HoofdredacteurUko Reinders, [email protected]. 06-46652579

EindredacteurChristine Linneweever

RedactieraadWillem Hooijkaas (voorzitter Platform warmtepompen/secretaris BodemenergieNL), Onno Kleefkens (IEA Heat Pump Conference) en Karin van der Maarel-Sonneveld (NVKL)

UitgeverFrederique Zeemans

AccountdirectorGejo Flierman, gejofl [email protected]: 06-53227316

Vormgeving & Opmaakcolorscan, www.colorscan.nl

DrukTen Brink, Meppel

AdresVakmedianet, Postbus 4482400 AK Alphen aan den Rijntel. 088-5840800www.vakbladwarmtepompen.nl

[email protected], tel. 088-5840888

AbonnementenWarmtepompen verschijnt 6 keer per jaar. Jaarabonnement Nederland: € 129,00, buitenland€ 135,00; prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

OplageDoor onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl

CopyrightAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.© Vakmedianet 2016

PublicatievoorwaardenOp iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

DisclaimerAlle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 2214-7349Uko Reinders

Hoofdredacteur Warmtepompen

Mijn grootouders‘Bewoners zijn doorslaggevende factor bij energieprestaties’. Dat is de kop van een nieuwsbericht in dit nummer, over een promotieonderzoek naar de werkelijke energiebesparingen die in woonhuizen worden behaald. De uit-komsten zijn verrassend: het energiegebruik in de hoogste energieklassen blijkt bijvoorbeeld fors hoger te liggen dan vooraf berekend, en de meeste oude en slecht geïsoleerde huizen blijken relatief goed te scoren op het ge-bied van stookkosten. Een alleenstaande oudere in een huis met energiela-bel G blijkt soms minder energie te gebruiken dan een gezin met kinderen in een woning met energielabel A.

Als ik zoiets lees gaan mijn gedachten terug naar mijn grootouders. Zij wa-ren pas echt zuinig. De lamp in de voorkamer ging uit als ze in de achterka-mer gingen eten. En als ze zich na het eten naar de voorkamer verplaatsten om een kopje thee te drinken, dan ging - u raadt het al - de lamp boven de eettafel uit. In de woonkamer waren niet meer dan twee lampen te vinden. Geen lees- of sfeerlampjes; echt gezellig zag het er niet uit. Soberheid ging voor alles: geen tv en auto, en de (buizen)radio ging alleen aan voor het nieuws en De toestand in de wereld van G.B.J. Hiltermann.

De energierekeningen van mijn grootouders heb ik nooit gezien, maar het zal me niets verbazen als die niet bijzonder hoog waren. Naast die van de elektriciteit zal ook de gasmeter niet snel hebben gedraaid; alleen de ver-warming in de woonkamer stond aan. Zo energiezuinig als mijn grootouders waren zal voor veel mensen, inclusief hun kleinzoon die dit schrijft, te ver gaan. Zuinigheid zal deels met de generatie te maken hebben, en met de manier waarop je bent opgevoed.

In de generatie van mijn grootouders waren producten minder gemakkelijk voorhanden dan nu het geval is. Terwijl hun boerderij bovenop de Groning-se gasvelden stond, werden die pas in het tweede deel van hun leven geëx-ploiteerd. Je moet er niet aan denken wat het voor inspanningen heeft ge-kost om steenkool bij alle huizen te krijgen. Het zal mede van invloed zijn geweest op het zuinige gedrag van veel oudere mensen.

Nu basis- en andere behoeften in overvloed aanwezig zijn, is zuinigheid uit het gedrag van veel mensen verdwenen. Dat kan de reden zijn waarom ze in huizen voorzien van energielabel A toch vaak 20 tot 30 procent meer ener-gie gebruiken dan wat theoretisch nodig zou zijn, zoals blijkt uit het promo-tieonderzoek. Het zou daarom niet verkeerd zijn om (enigszins) terug te grij-pen naar het gedrag van onze grootouders. Alleen dan zullen investeringen in bijvoorbeeld warmtepompen en isolatie echt tot een verlaging van CO2-emissie leiden.

4 WP MEI 2016 WWW.VAKBLADWARMTEPOMPEN.NL

WPINHOUD

20

16

Verder in dit nummer:

16 Plug&play-installatie voor duurzaam bedrijventerrein

20 Warmtepomp optimaliseren met drogen voor koeling

30 Lucratief naar energieneutraal wonen

32 Alles over het Nederlands Warmtepomp Congres

Rubrieken:

6 Nieuws34 Kennis36 Productnieuws38 Gastcolumn

28PARLEMENT KEURT ENERGIEPRESTATIEVER-GOEDING GOED

Verhuurders die hun woningen tot (bij-na) energieneutraal of nul-op-de-meter-woning renoveren, mogen een Energie-prestatievergoeding (EPV) aan hun huurders vragen. Afgelopen jaar heb-ben de ministers Stef Blok en Ard van der Steur hierover een wetsvoorstel in-gediend bij de Tweede Kamer, en dat is nu eindelijk door het Parlement aange-nomen.

24HYBRIDE VRF-SYSTEEM IN DESIGN-HOSTEL

Zogenaamde ‘design-hostels’ - accomo-daties waarbij voor een relatief lage prijs kan worden overnacht in een hippe om-geving - zijn in opmars. Zo opende de internationale hostelketen Generator onlangs een vestiging in Amsterdam, waarin behalve een moderne vormge-ving in een historisch jasje ook duur-zaamheid centraal staat. Het pand is in dat kader onder andere voorzien van een hybride VRF-systeem.

12THERMO-AKOESTISCHE WARMTEPOMP VOOR VOOR DE MASSAMARKT

Een nieuw bedrijf gaat een door ECN ontwikkelde thermo-akoestische warm-tepomp op de markt brengen. Met deze warmtepomp, die woningen per kamer kan ventileren, koelen en verwarmen, denkt het bedrijf het ei van Columbus voor de duurzame woning in handen te hebben.


NIE

UW

S

Hernieuwde Energiebesparingsverkenner online

De Energiebesparingsverkenner is te-rug van weggeweest. Dat meldt RVO.nl. De hernieuwde tool is een hulpmid-del om de impact van energiebespa-rende maatregelen in beeld te krijgen. Professionals die huizen verhuren, ver-kopen, bouwen of verbouwen kunnen gebruik maken van de tool. Marijke Wobben van RVO.nl, verantwoordelijk voor de inhoud van de nieuwe Ener-giebesparingsverkenner: “Het is een mooi resultaat van vele updates. We voerden een nieuwe rekensystematiek door voor het energielabel en we be-paalden de Energie-Index, die zorgt voor maar liefst 10 miljoen berekenin-gen. Elke getroffen maatregel kun je doorberekenen en heeft invloed op het totaalplaatje.” De Energiebesparingsverkenner is toe-pasbaar voor één woning of een heel woningcomplex of project met diverse

woningtypen. Nadat gebruikers de wo-ning selecteren en de uitgangssituatie vaststellen, kunnen ze op verschillende manieren scenario’s in kaart brengen en vergelijken. Het instrument helpt om een verantwoorde afweging te ma-ken: wegen de benodigde investerin-gen op tegen de beoogde opbreng-sten, zoals een lagere energierekening, meer comfort of een beter energiela-bel? Nieuw is ook de budgetverkenner. Wobben: “Professionals kunnen een budget invoeren en kiezen of zij het label of het comfort moeten verbete-ren. De verkenner gaat dan op zoek naar een slimme combinatie aan maat-regelen.” De site is geschikt voor diverse profes-sionele doelgroepen die via de Ener-giebesparingsverkenner onafhankelij-ke, representatieve en betrouwbare informatie krijgen die ze kunnen ge-

bruiken bij beheer, planmatig onder-houd, of een snelle inventarisatie van de bouwkundige en installatietechni-sche staat van een woning of een com-plex van woningen. De data achter de verkenner zijn ook toegankelijk voor derden, via een webservice. Wie een eigen userinterface bouwt, kan daar gratis gebruik van maken. Wobben: “De verkenner gaat uit van gemiddel-den, dat kan in de praktijk afwijken. Maar een professional kan in combina-tie met zijn eigen expertise met de eerste berekeningen al een goede in-dicatie geven. Op basis daarvan is maatwerk mogelijk: past hij de investe-ringen aan of neemt hij andere of meer besparingsmaatregelen. Hij kan alles daarna onderzoeken en uiteindelijk in een gespecificeerde offerte voorleg-gen. Met die werkwijze besparen pro-fessionals tijd en energie.”

‘Koppeling’ vereenvoudigt aanvraag van energielabels voor woningbouwprojecten

Een koppelingsverzoek voor meerdere nieuwbouwwo-ningen maakt de aanvraag van energielabels voor een nieuwbouwproject eenvoudiger. Het is nu mogelijk om slechts éénmaal het bewijs te uploaden en dat voor meerdere woningen uit het project te laten gel-den. Na het uploaden kan het verzoek per e-mail aan [email protected] worden ge-stuurd, onder vermelding van ‘koppelingsverzoeken nieuwbouw’. Als bijlage moet daar een Excelbestand aan worden toegevoegd met de adressen waarvoor het betref-fende bewijs geldt. Dit Excel-bestand dient een normale opmaak te hebben en aparte kolommen voor waarden als straat, huis-nummers en huisnummer-toevoegingen. Daarnaast ont-vangt RVO.nl graag een PDF van het Excelbestand. RVO.nl koppelt vervolgens de nieuw-bouwwoningen; de aanvrager moet dan nog wel voor elke nieuwbouwwoning afzonderlijk het energielabel aanvragen.www.rvo.nl


NIE

UW

S

Negentien huurwoningen met ‘nul op de meter’ in BoekelBegin dit jaar is de Design & Build-over-eenkomst voor negentien nul-op-de-meter woningen aan de Boekweit in Boekel getekend door woningcoöpera-tie PeelrandWonen en Van Wanrooij Projectontwikkeling. In dit vooruitstre-vende nieuwbouwproject krijgen de toekomstige huurders een woning die zelf de energie opwekt. Alle huizen zijn supergeïsoleerd, voorzien van drievou-dige beglazing en hebben op alle woonlagen vloerverwarming. De beno-digde warmte hiervoor wordt uit de bo-

dem gehaald, door middel van een warmtepomp in combinatie met een boiler. Verder hebben de woningen een balansventilatiesysteem en een douche met warmteterugwinning. De benodig-de elektrische energie wordt opgewekt door geïntegreerde zonnepanelen op het volledige dak aan de zuidzijde. Voor de energiebundel betalen de bewoners een maandelijks bedrag aan de corpo-ratie. De overheid heeft dit mogelijk ge-maakt omdat de corporatie extra inves-teringen moet doen om deze

energiezuinige woningen te kunnen bouwen. De energiebundel van 2.500 kWh moet voldoende zijn bij normaal gebruik van de woning, ofwel normaal bewonersgedrag. De toekomstige be-woners worden vooraf en tijdens de huurperiode geïnformeerd over het ge-bruik van de woning. PeelrandWonen wil de bewoners kunnen garanderen dat er naast de energieprestatievergoeding geen extra energiekosten hoeven te worden betaald.

Testproject maakt benedenwoning onafhankelijk van aardgasZonder grote verbouwingen een huis in één klap laten stoppen met het gebrui-ken van gas? Dat kan zelfs met een pand uit 1900, bewees het testproject dat Tri-ple Solar in maart 2016 uitvoerde. Het bedrijf gebruikte hiervoor het gewonnen prijzengeld van Frisse Dingen van vorig jaar. De uitdaging van het testproject was om een oude Amsterdamse benedenwo-ning binnen korte tijd helemaal van zijn stookkosten af te helpen. Daarvoor wer-den een nieuwe warmtepomp en moder-ne radiator geplaatst. Solarthermische T-panelen wekken zowel elektriciteit als warmte op, dus zelfs met een kleine dak-oppervlakte waren er goede mogelijkhe-den geweest. Maar de benedenwoning had geen eigen dak beschikbaar en ook de kleine tuin bood te weinig mogelijk-heden. Dit moet de doelstelling niet in de weg staan, zo stelt Frits Verhoef, com-mercieel directeur van Triple Solar. “Wij geloven in een aanpak waarbij huiseige-naren en bedrijven zelf zoveel mogelijk energie opwekken, maar accepteren dat ze daarnaast ook een klein beetje schone stroom uit een naburig windpark moeten halen.” Dat is realistischer en vaak net zo relevant als meteen grootschalig isoleren. “De kosten in euro’s en de CO2-uitstoot van een nieuwe gevel en triple glas moet je wel meenemen. Wij zoeken een ander optimum dan de grote bouwbedrijven en de overheid. Van het gas af gaan is be-langrijker dan per se alle elektriciteit op je eigen dak willen opwekken.”www.triplesolar.eu


NIE

UW

S

‘Bewoners zijn doorslaggevende factor bij energieprestaties’Huizen zijn in theorie prima energie-neutraal te maken, maar in de praktijk gooien bewoners vaak roet in het eten. Energielabels krijgen pas betekenis wanneer ze worden gekoppeld aan verbruiksgegevens, stelt Daša Majcen van de TU Delft in haar proefschrift. Zij pleit voor meer bewustmaking van be-woners. Energielabels zijn in Neder-land de belangrijkste meters voor de energieprestaties van woningen, terwijl ze volgens Majcen feitelijk weinig zeg-gen. “Labels vergelijken alleen de thermische waarde van verschillende soorten woningen met elkaar. Daarbij worden het gebruik en de gezinssa-menstelling als vaststaande gegevens gezien. Maar daarvan is natuurlijk geen sprake.” Voor haar proefschrift ‘Pre-dicting energy consumption and sa-vings in dwelling stock; a performance gap analysis in the Netherlands’ analy-seerde ze de gegevens van 200.000 woningen – voor het merendeel socia-le woningen. Daarnaast voerde ze in opdracht van de Rekenkamer Amster-dam onderzoek uit naar de effectiviteit van hoofdstedelijke subsidies aan wo-ningcorporaties voor energierenovatie van hun huurwoningen. Hoofdvraag: zorgt een labelstap werkelijk voor min-der energiegebruik en dus minder CO2-uitstoot? Ze voerde daarvoor een steekproef uit onder een kleine veer-tigduizend sociale huurwoningen, door

de energielabeldatabase van de Rijks-dienst voor Ondernemend Nederland (RVO) te koppelen aan de energiedata van het Centraal Bureau voor de Statis-tiek (CBS). De uitkomst was verras-send. Een alleenstaande oudere in een huis met energielabel G blijkt soms minder energie te gebruiken dan een gezin met kinderen in een woning met label A. Sterker, de meeste gebruikers van oude, slecht geïsoleerde huizen scoren relatief goed als het gaat om stookkosten. Het omgekeerde is ook

het geval. Terwijl het werkelijke gasge-bruik voor de labels D tot en met G aanzienlijk lager ligt dan het theoreti-sche – gemiddeld pakweg de helft – geldt voor de hoogste labelklassen juist het omgekeerd: het werkelijke energiegebruik is fors hoger dan voor-af berekend. Het energiegebruik gaat wel naar beneden als de U-waarde wordt opgekrikt. Maar voor een label A-woning ligt het werkelijke gebruik toch al snel 20 tot 30 procent hoger dan het theoretische gebruik.

Gilze deelnemer aan Heat Pump City of the Year-verkiezing

De ‘Heat Pump City of the Year’-award 2016 heeft dit jaar het hoogste aantal inzendingen ooit gekregen. Er zijn in-middels drie finalisten geselecteerd; de winnaar werd bekendgemaakt op 18 mei, net na het ter perse gaan van dit blad. Volgens organisator European Heat Pump Association (EHPA) lag het kwaliteitsniveau van de ingezonden pro-jecten hoog. Een dan de finalisten is het energienet van bedrijventerrein Midden Brabant Poort in Gilze. Het bedrijven-park wordt duurzaam ontwikkeld. Dit wil zeggen dat het park voorziet in de be-

hoeften van de huidige generatie, zon-der het vermogen van toekomstige ge-neraties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Om duurzaamheid verder concreet invulling te geven, is hier gezocht naar mogelijk-heden om de energievoorziening te op-timaliseren. Hiervoor is een warmte- en koude-ringleiding van 4,5 km langs alle gebouwen aangelegd. Er zijn ook col-lectieve systemen voor warmtekoude opslag (wko) en warmtekrachtkoppeling (wkk). Met deze systemen kan optimaal worden voorzien in een eigen energie-

voorziening van, voor en tussen bedrij-ven. De toepassing zorgt voor een opti-malisatie in hergebruik en levering van de restcapaciteit in diverse energiestro-men van de te vestigen bedrijven. Hier-mee wordt een bijdrage geleverd aan het verminderen van de milieubelasting van het bedrijvenpark. Het systeem geeft goedkope warmte in de winter en koeling in de zomer. Hiermee kan tot 32 procent op de energielasten worden be-spaard.www.ehpa.org

Voor meer informatie kijk op lgklimaat.nl/thermaV

De nieuwe standaard in

duurzaam koelen en verwarmen.

Koelen en verwarmen van ruimte en water De LG Therma V 3-in-1 lucht water warmtepomp verwarmt of koelt niet alleen een woning, maar ook het (sanitair) water. Het is eigenlijk een energiezuinige cv-ketel die ook koelt. CO2 neutraal en zeer geschikt voor nieuwbouw en renovatie.

De LG Therma V levert een effectieve bijdrage aan de energie-besparing voor woningen. Wij informeren u graag over de subsidiemogelijkheden voor dit toestel.

Verwarmen Koelen Warmwater

30-35% besparen op je energierekening

Beschikbaar in Monoblock en Split uitvoering. 3 t/m 16 kW

NIE

UW

S


Isolatie van alle woningen kost nog minimaal 31 jaarIn het huidige tempo waarin woningisolatie plaatsvindt duurt het nog minstens 31 jaar voor alle huizen in Nederland zijn geïsoleerd. Dit blijkt uit berekeningen van Natuur & Milieu. Als alle huizen zijn geïsoleerd, daalt het totale gasverbruik in Nederland met 50 procent. Per huishouden scheelt volledige isolatie bijna 550 euro per jaar op de ener-gierekening. Voor heel Nederland is dit jaarlijks 4 miljard euro. 78 procent van de Ne-derlanders wil dat over tien jaar alle huizen in Nederland volledig zijn geïsoleerd. Dit blijkt uit onderzoek van Natuur & Milieu dat op 11 mei werd gepubliceerd. Het onder-zoek is door Panelwizard uitgevoerd in samenwerking met Greenchoice, SNS, ASN Bank, BLG Wonen, Hoom en Nederland Isoleert. Zelf isoleren gebeurt mondjesmaat: slechts 1 op de 9 Nederlanders zegt alle energiebesparende maatregelen te hebben genomen die mogelijk zijn. De belangrijkste besparingsstappen die Nederlanders tot nu toe zetten, zijn het vervangen van gloeilampen (74 procent), dubbel glas (57 pro-cent) en apparaten op standby zetten (57 procent). Isolatie staat nog niet in de top 3. “Mooi om te zien dat een meerderheid veel sneller wil isoleren dan nu gebeurt. Neder-landers kunnen dit proces zelf versnellen door hun eigen huis zo goed mogelijk te isole-ren,” aldus Talitha Koek, woordvoerder Campagnes bij Natuur & Milieu. “Veel mensen missen de grote klappers: spouw-, dak- en bodemisolatie. Met deze maatregelen spaar je honderden euro’s per jaar uit. Op de Klimaattop in Parijs vorig jaar is afgesproken dat we in 2050 niet meer dan 2 graden temperatuurstijging in de wereld toestaan. Als de Nederlandse overheid deze doelstelling serieus neemt, moeten in Nederland vrijwel alle woningen voor 2035 van het gas af. Als we niet snel starten met isoleren, halen we dit niet,” aldus Koek. “Bovendien is isoleren drie keer goed: voor je portemonnee, voor je wooncomfort en voor het milieu.”www.natuurenmilieu.nl

Nieuwe warm-tepompenlijst voor ISDE-subsidieEigenaars van warmtepompen komen in aanmerking voor de InvesteringsSubsidie Duurza-me Energie (ISDE). RVO.nl heeft ‘Apparatenlijst Warmte-pompen versie 1 april 2016‘ bijgewerkt naar de stand van zaken in april 2016. Deze lijst wordt continue aangevuld met nieuwe merken en typen. Dit gebeurt na controle en goedkeuring van nieuw ge-melde apparaten door RVO.nl. In de lijst staat ook het in-dicatief subsidiebedrag per apparaat. Een warmtepomp komt in aanmerking voor de ISDE als hij voldoet aan de volgende voorwaarden:

De warmtepomp is onder-deel van een verwarmingstoestel.Het verwarmingstoestel is uitgerust met een lucht/wa-ter-warmtepomp, grondwa-ter-warmtepomp, water/ water-warmtepomp, hybri-de water-warmtepomp of warmtepompboiler. Lucht/lucht-warmtepompen zijn uitgesloten.Het verwarmingstoestel heeft een nominaal vermo-gen van ten hoogste 70 kW.Het verwarmingstoestel is voorzien van een etiket, productkaart en technische documentatie.

De hoogte van het subsidie-bedrag is afhankelijk van het soort apparaat en de energie-prestatie. Voor warmtepom-pen ligt het bedrag indicatief tussen de 500 en 2.500 euro. Bij het berekenen van de uit-eindelijke subsidie baseert RVO.nl zich op apparaatgege-vens die door fabrikanten zijn verstrekt.www.rvo.nl


NIE

UW

SGroningse wijk Paddepoel gaat voor nul-op-de-meterIn de Groningse wijk Paddepoel wordt fervent gewerkt aan energiebesparing en duurzame energie. Dat doen wijkbe-woners in Stichting Paddepoel Ener-giek, zo meldt nulopdemeter.eu. Met ondersteuning van de landelijk nul-op-de-meter-stichting willen ze zo veel mo-gelijk particuliere woningeigenaren hel-pen om hun energierekening richting de nul te brengen. Om dit voor elkaar te krijgen, hebben de initiatiefnemers eind 2015 een plan van aanpak geschreven. Er wordt gestart met de woningen in particulier bezit in Paddepoel-Noord (ook particuliere huur). In vervolgstadia

komen overige delen van de wijk en een deel van de buurwijk aan bod. Rond die tijd betrekt de stichting ook huurders en woningbouwverenigingen bij het project. De leden van Paddepoel Energiek maken gebruik van het advies en de expertise van Ekwadraat. Zij vol-gen de tweedaagse energietraining, gaan de energie-applicatie gebruiken voor hun berekeningen, krijgen hulp bij het samenstellen van een actueel subsi-die-aanbod en het onderhandelen met aannemers. De stichting wil wijkbewo-ners wijzen op de mogelijkheid van de nul-op-de-meter-energieprestatiegaran-

tie. Hiermee kunnen eigenaren, die spaargeld steken in isolatie en moderne technologie, zich verzekeren tegen eventuele tegenvallende opbrengsten. De campagne loopt van 13 april tot 15 juni 2016. De eerste tastbare resultaten worden in het najaar van 2016 verwacht. De gemeente Groningen is volgens nul-opdemeter.eu zeer enthousiast over Paddepoel Energiek en verleende de stichting een eenmalige bijdrage om het project tot bloei te brengen. De stichting streeft binnen een jaar naar zelfredzaamheid. www.paddepoelenergiek.nl

Eteck realiseert succesvolle crowdfunding voor warmteprojectenEteck heeft met succes een nieuwe crowdfunding-actie opgezet voor de financiering van wko-renovaties. Al eer-der organiseerde Eteck in samenwer-king met Stichting Greencrowd een succesvolle crowfundactie. “Omdat die actie geslaagd was, zijn we deze actie optimistisch ingestoken, maar dit had-den we niet verwacht,” vertelt Jaap van Eck, directeur van Eteck, “Binnen 24 uur was er reeds 141.500 euro toe-gezegd. En nog eens zes dagen later konden we de actie sluiten, omdat we

de benodigde 550.000 euro hadden gerealiseerd.” Ook Greencrowd is blij met het resultaat, want zij zijn hiermee de 2,5 miljoen-euro-grens gepasseerd. Bij de eerdere crowdfundactie werd ruim 450.000 euro opgehaald voor de herfinanciering van de recovery van een wko-systeem in Goes. Dit keer be-treft het de herfinanciering van vijf warmteprojecten in Hilversum, Veghel, Amsterdam en Zaandam. Deze projec-ten zijn met eigen middelen gekocht, gerecoverd en geoptimaliseerd. “Door

het grote succes van de eerste actie was deze beslissing snel genomen. Omdat de samenwerking goed is be-vallen, was de keuze voor Greencrowd ook logisch”, vervolgt Van Eck. “Dit is het 25e crowdfundingproject dat Greencrowd heeft verzorgd”, vertelt Jan Willem Zwang, directeur van Stich-ting Greencrowd. “En wat voor een. Met dit project is de gemiddelde inleg per crowdfunder gestegen van 3.100 euro naar maar liefst 3.600 euro.” www.eteck.nl


Een nieuw bedrijf gaat een door ECN ontwikkelde thermo-akoestische warmte-pomp op de markt brengen. Met deze warmtepomp, die woningen per kamer kan ventileren, koelen en verwarmen, denkt het bedrijf het ei van Columbus voor de duurzame woning in handen te hebben.

TEKST: UKO REINDERS

Thermo-akoestische warmtepomp klaar-stomen voor massamarkt

Duurzaam ondernemer Michiel Hartman bij de thermo-akoestische warmtepomp die hij met zijn bedrijf Blue-Heart-Energy in 2019 op de markt wil brengen.


De thermo-akoestische warmtepomp is niet nieuw. ECN ontwikkelde het appa-raat en bracht het ontwerp na voltooi-ing in 2008 naar buiten. “Dat het toen niet op de markt kwam, heeft verschil-lende oorzaken”, zegt Michiel Hartman, die als ondernemer betrokken is bij het nieuwe bedrijf Blue-Heart-Energy, dat de warmtepomp op de markt wil bren-gen. “Tegen duurzaamheid werd nog anders aangekeken. Er werden bijvoor-beeld nog kolencentrales gebouwd. En een echte markt voor warmtepompen bestond nog niet. Een andere oorzaak is dat ECN een onderzoeksinstituut is met overheidsregulering. ECN heeft als primaire taak technologieën en produc-ten te ontwikkelen en niet om ze zelf op de markt te zetten”, zegt Hartman. Het ontwerp van de warmtepomp bleef zo jaren in de lade liggen. Tot vorig jaar. Het mag duidelijk zijn dat er sinds 2008 veel veranderd is. Dat het twee voor twaalf is voor het behoud van een leef-bare aarde is tot iedereen doorgedron-gen, en kolencentrales die nog niet zo lang geleden in gebruik zijn genomen worden al ontmanteld ver voor hun economische pensioenleeftijd is be-reikt.

TOT LEVEN BRENGENOnder de vlag van IDEA namen Fred Gardner van Teamwork Technology en Sjoerd Wittkampf van ECN het initiatief om het ontwerp uit de lade te halen en tot leven te brengen. IDEA is een sa-menwerkingsverband waaraan naast Teamwork Technology en ECN ook Ho-geschool InHolland, provincie Noord-Holland, Rabobank, Cofely, Energy Val-ley en Energy Board verbonden zijn. Deze partijen werken samen om ver-nieuwende en innovatieve ideeën te ontwikkelen tot succesvolle producten en bedrijven. De warmtepomp is het eerste product dat door IDEA op de markt wordt gebracht.Gardner is mede-initiatiefnemer van het nieuwe bedrijf Blue-Heart-Energy, dat de warmtepomp gaat produceren en op de markt zal brengen. Michiel Hart-man is daar later als mede-eigenaar bij-gekomen. “We gaan met Blue-Heart-Energy een nieuw bedrijf in de regio uit de grond stampen, een bedrijfsplan maken en financiering aantrekken. De Alkmaarse regio is een goede plek om dat te doen. Er wordt hier al langer aan duurzame energie gewerkt. Kennis is volop aanwezig, evenals toeleveran-

ciers van materialen als staal en rubber, die we voor de productie nodig heb-ben”, zegt Hartman.

DUURZAAM ONDERNEMERHartman noemt zichzelf duurzaam on-dernemer en heeft al eerder een bedrijf opgezet. Dat was Qwic, een merk van elektrische fietsen en scooters. Hartman begon hiermee toen deze producten in dezelfde beginfase van marktacceptatie zaten als de warmtepompen nu. “Qwic werd een commercieel succes, mede doordat de vraag naar elektrische fiet-sen enorm toenam. De gemiddelde leeftijd van de kopers is van 65 jaar naar 40 jaar teruggelopen.” Dat Hartman ondanks het succes toch uit het bedrijf stapte komt doordat hij zich beter op z’n plek voelt in de op-startfase. “Die is uitdagend. Als het eenmaal loopt is het een kwestie van een bedrijf runnen. Die rol past minder bij mij.” Zijn overstap naar de warmte-pompen komt mede door zijn tweejarig

voorzitterschap van DOET, de branche-vereniging in Elektrisch Vervoer. “Voor elektrische auto’s is de laadinfrastruc-tuur belangrijk en de elektriciteitsop-slag in de auto’s is weer van belang voor netbeheerders. Daardoor ben ik in de energie gerold. Oorspronkelijk kom ik uit de bouwwereld. Daarin ben ik nu dus weer actief.”

FRISSE BLIKHartman vindt het belangrijk om niet te dicht op de warmtepompwereld te zit-ten. “Mensen denken vanuit bestaande kennis. Dat maakt de discussie onnodig ingewikkeld. Doe je daar niet aan mee, dan hou je een frisse blik. Ik wil vrij kun-nen denken vanuit oplossingen. Niet vanuit problemen zoals die leven bij an-dere warmtepompen, die bijvoorbeeld op basis van faseovergang in koude-middelen werken. In onze warmtepomp wordt geen koudemiddel gebruikt, daarom hebben we ook een ander uit-gangspunt.”

STA

RT-

UP

De compressor met het zwarte blok waarin een geluidsgolf wordt samengedrukt en ge-expandeerd.


STA

RT-

UP

In plaats van een koudemiddel werkt de thermo-akoestische warmtepomp met helium. Met een compressor met deze stof wordt een geluidsgolf in een druk-vat samengedrukt en geëxpandeerd. “Als je de golf samendrukt komt er warmte vrij. Net zoals een ventiel warm wordt als je een fietsband oppompt.” De thermo-akoestische warmtepomp kan zowel warmte als koude leveren en is geheel elektrisch aangedreven. Een voordeel is dat de warmtepomp lineair stuurbaar is en niet beperkt is in zijn temperatuurlift. Hierdoor kun je exact de warmte- en koudevraag invullen.

VORDERINGEN IN EFFICIËNTIE“De afgelopen jaren zijn in de aanstu-ring van bestaande warmtepompen de grootste vorderingen in efficiëntie ge-boekt door de ICT. Dit omdat de pomp beperkingen heeft en ingewikkeld ge-koppeld wordt met een bron en afgifte-systemen. De lineaire stuurbaarheid van de output maakt dat onze pomp zich kan aanpassen aan elk type bron of af-giftesysteem, in plaats van andersom, waardoor de efficiëntie in alle situaties fors verbeterd kan worden.” In de eer-ste serie verwacht Hartman een COP van vier. “Dat kan oplopen tot zeven tot acht.” De warmtepomp is inzetbaar in combi-natie met alle bestaande bronnen (lucht, water en grond) en afgiftesyste-men (lucht, water, hoge en lage tempe-raturen). Blue-Heart-Energy houdt zich echter niet bezig met bronnen en afgif-tesystemen. “Wij richten ons alleen op de warmtepomp. Dat is onze specialisa-

tie. De pomp zal verkocht worden aan bestaande spelers in de markt, die per situatie de gewenste bron en afgiftesys-temen aan de pomp kunnen koppelen. We beginnen met een 1 kW sterke out-put-unit. Daarna schalen we op naar 2,5 kW en een centrale unit van 7,5 kW, en in de toekomst naar units van maximaal 100 kW”, aldus Hartman.

CENTRAAL OF DECENTRAALDe vraag is of een centrale verwar-mingsunit in een huis de beste optie is. Decentraal met een warmtepomp in ie-dere kamer werkt beter, denkt Hartman. Belangrijke eis daarbij is dat de warm-tepomp stil is, maar dat zit volgens hem wel goed. “In het gesloten drukvat wer-

ken twee geluidsgolven tegen elkaar in. Die heffen elkaar op, waardoor er geen geluid wordt gefabriceerd.” In een kamer kan de warmtepomp op een buitenunit aan de gevel worden aangesloten. Daarmee kun je warmte en koude maken en de kamers goed ventileren. Ook dat laatste is belangrijk, vindt Hartman. “De aandacht voor ge-zonde binnenlucht neemt vanwege de toenemende isolatie terecht toe. De warmtepomp is implementeerbaar in bestaande bouw en nieuwbouw, in alle situaties. De grootste uitdagingen voor het verduurzamen van Nederland zijn appartementencomplexen in de be-staande bouw.”

IN EIGEN BEHEERDe productie van de warmtepomp wil Blue-Heart-Energy in eigen beheer uit-voeren. “Daarvoor is een miljoenenin-vestering nodig, waarover we met par-tijen in gesprek zijn en waarnaar we ook nog zoekende zijn. We zijn nu een se-lectie aan het maken voor ontwikkel-partners voor de techniek en ook voor partners voor de verkoop. We hebben nog wel fondsen nodig voor de ontwik-keling van de warmtepomp”, zegt Hart-man. Volgens Hartman is het belangrijk om bij die ontwikkeling de kostprijs van het product laag te houden. “Eerst gaan we een proefwarmtepomp bouwen en dan gaan we kijken hoe we de prijs kunnen drukken. De prijs moet ons pro-duct concurrerend maken met ketels en ander warmtepompen. De verwachting De binnenkant van de thermo-akoestische warmtepomp.


Airconair, Specht 33, 4793 HN Fijnaart, The Netherlands, Tel: +31 (0)16 885 01 45, www.airconair.nlwarmtepompen en koelmachines | ventilator convectoren | rooftops | luchtbehandeling | wtw-units | ontvochtiging | software & hardware

Nu exclusief verkrijgbaar via

Totaalsystemen

STA

RT-

UP

is dat we daarin ruimschoots gaan sla-gen. De warmtepomp moet voor elke eindklant een feestje worden, zowel voor de portemonnee en dankzij verse lucht voor de gezondheid, als voor de duurzaamheid”, zegt Hartman.

EENVOUDIG TE INSTALLERENDat Hartman denkt dat de prijs laag ge-houden kan worden, komt onder meer doordat het aantal onderdelen 80 pro-cent lager is dan bij traditionele model-len. “De onderdelen zijn bovendien zeer robuust, goed verkrijgbaar en mak-kelijk geautomatiseerd te produceren. Dat resulteert in een terugverdientijd van gemiddeld 2,5 jaar”, zegt hijHart-man. De warmtepomp is volgens hem ook nog eens eenvoudig te installeren en onderhouden. “Het apparaat is zo simpel dat iedereen het kan installeren. Bij wijze van spreken kun je straks een exemplaar bij de bouwmarkt kopen. Ons doel is de massamarkt. Dat kan zijn voor verwarming, maar misschien wordt airconditioning wel onze grootste markt.” Als alles volgens plan verloopt, moeten

de eerste warmtepompen in 2019 op de markt komen. “Dat gebeurt in een gunstige periode, want vanaf 2020 mag er geen nieuw huis meer worden opge-leverd met een EPC hoger dan nul. Met isoleren kun je veel bereiken, maar er is meer mogelijk met duurzame energie. Omdat de warmtepomp kan verwar-

men en koelen is de marktpotentie groot.” Nu we toch groot denken: in een brochure van Blue-Heart-Energy staat dat de warmtepomp de potentie heeft om 14,4 procent besparing op te leveren op het totale energiegebruik in Nederland. De ambitieuze Hartman denkt dat dit haalbaar is. WP

Schema van de warmtepomp met bron en afgifte.


Op 7 april werd de duurzame plug & play energie-installatie met warmtepompen in de kelder van het nieuwe kantoor van Plantronics in Hoofddorp geplaatst. De installatie werd vervolgens aangesloten op het warmte/koudenetwerk met wko-bron op het duurzame bedrijventerrein Park 20|20. Daarin komen dertien kan-toorpanden samen om hun energievraag zo efficiënt mogelijk in te vullen.

TEKST: UKO REINDERS

Energie-installatie in pand op duurzaam bedrijventerrein

Het team van Dubotechniek, met geheel links Erik Kivits, poseert voor de energie-installatie die het in de uren daarvoor heeft geïnstalleerd.


Na een paar uur hard werken werd aan het eind van de middag van 7 april de laatste hand gelegd aan de energie-in-stallatie in de technische ruimte in de kelder van het toekomstige kantoor van Plantronics. Dankzij de plug & play-in-stallatie konden de werkzaamheden in een dag gerealiseerd worden. Het voor-deel is dat de installatie, met onder meer twee warmtepompen, bronmodu-le, buffervaten, waterbehandelingsmo-dule, verdelerverzamelaar en schakel-kastmodule, in de eigen productiehal van Dubotechniek in elkaar gezet wordt. Dat scheelt acht tot tien weken werk in een kleine technische ruimte, waar de werkomstandigheden door de beperkte ruimte verre van ideaal zijn. Lassen en andere lastige werkzaamhe-den onder dergelijke omstandigheden is vragen om fouten. Niet zelden zorgt dat voor onvoorziene herstelwerkzaam-heden, die extra tijd en geld kosten. Het nadeel van grote plug & play-instal-laties is dat ze in een keer in de techni-sche ruimte gebracht moeten worden. Door het goed voorbereiden van het transport, deels door het gebouw, valt dat nadeel normaal gesproken mee. Maar op 7 april was dat niet het geval. De nacht ervoor had het hard en lang geregend, waardoor het zandpad voor de kelder met parkeergarage, die aan de zijkant nog open is, onbegaanbaar was geworden. Dat probleem moest eerst opgelost worden, waardoor het plaatsen van de installatie enkele uren vertraging opliep. Desondanks stond de installatie aan het einde van de dag op z’n plek. Hij was meteen klaar voor gebruik, zoals je dat van een plug & play-installatie mag verwachten.

WARMTE- EN KOUDENETDe installatie is de ONE (Own New Energy) van Dubotechniek. Dit bedrijf verzorgt de energievoorziening van alle dertien panden van Park 20|20, waarvan ruim de helft inmiddels is opgeleverd. De gebouwen zijn met een warmte- en koudedistributienet op elkaar aangeslo-ten. Dit distributienet is weer gekop-peld aan een ondergrondse bron van 200 m3 voor warmte- en koudeopslag. Met een centrale pomp wordt het water de bron in- en uitgepompt. “We heb-ben gekozen voor een centrale bron omdat een keer boren duurzamer is dan dertien keer”, zegt Erik Kivits, pro-jectleider van Dubotechniek. Door de gebouwen met het warmte- en

koudedistributienet aan elkaar te ver-binden, kunnen de bedrijven bij over-schotten en tekorten, warmte of koude aan elkaar leveren of van elkaar afne-men. “Dat spaart energie, omdat er dan minder van de ondergrondse bron gebruik hoeft te worden gemaakt. Wa-ter van 12°C kunnen we uit de grond halen of van een ander gebouw betrek-ken. Dat water komt in de ring terecht en hoeft daardoor niet uit de grond te worden gepompt”, zegt Kivits.

GROTE VIJVER ALS BUFFERIn het warmte- en koudenetwerk is ook een grote vijver opgenomen. Deze dient als buffer, om te voorkomen dat de bron in onbalans raakt. “Er moet

evenveel energie uit de koude als war-me bron komen. Is dit niet in balans, dan moet je het overschot ergens an-ders kwijt zien te raken. Dat kan aan een ander gebouw geleverd worden, of via een drycooler naar de buitenlucht worden afgevoerd. De vijver zorgt voor de regeneratie van het bronnensys-teem”, zegt Kivits.De panden hebben allemaal een eigen installatie met warmtepompmodules, schakelkastmodule, waterbehandelings-installatie, buffervaten, bronmodule, en

verdelerverzamelaar. De functie van het buffervatensysteem is om warmte- en koudecapaciteit tijdelijk op te slaan. Het wordt vooral gebruikt om overtolli-ge warmte als gevolg van schakelingen, die een aantal keer per uur plaatsvin-den, op te vangen. De warmtepomp schakelt in trappen. Elk gebouw is ook voorzien van een verdeler voor de warmte- en koudeaanvoer.

TWEE WARMTEPOMPENBij Plantronics zijn in de kelder twee warmtepompen van Waterkotte ge-plaatst. Een warmtepomp bestaat uit twee scrollcompressoren die op vol- en halfvermogen kunnen draaien. De maximumcapaciteit voor warmte is 224 kW, De andere stappen zijn 56, 112 en 168 kW. De capaciteit aan koude ligt ruim 20 procent lager. De warmtecapa-citeit is niet voldoende voor de pieklast. “Om die op te vangen, wordt vaak ge-kozen voor een extra CV-ketel, maar dat is hier niet nodig omdat de extra vraag door overschot van andere ge-bouwen wordt ingevuld.” Een situatie waarbij door extreem koud weer de to-tale warmtevraag van alle gebouwen groter is dan de totale capaciteit zal volgens Kivits niet voorkomen. “Door alle computers wordt veel warmte in het gebouw afgegeven. Mede daar-door is er meestal meer koude- dan warmtevraag.”In de technische ruimte van Plantronics is de complete warmtepompinstallatie aan het einde van de dag aangesloten op de leidingen van het warmte- en

PR

OJE

CT

De panden in Park 20|20 zijn via een warmte- en koudenet met elkaar verbonden

Het kantoorpand van Plantronics in Hoofddorp, waar de energie-installatie in de kelder is geplaatst.


PR

OJE

CT

koudenet. Met kleppen wordt de vraag en het overschot aan warmte en koude gereguleerd. Daarvoor zijn circulatie-pompen van Biral geïnstalleerd. Wat opvalt aan de installatie is de isolatie van de leidingen. “We hebben het hele systeem perfect geïsoleerd. Dat zorgt voor zeer weinig energieverliezen.”

NAAR HET GEBOUWBij verwarming is de aanvoertempera-tuur naar het gebouw 40 °C en het wa-ter komt met een temperatuur van rond de 30 °C terug. Als de warmtevraag af-neemt, zal de warmtepomp niet direct stoppen. Om die energie niet te verlie-zen, wordt het 1.000 liter buffervat ge-vuld met warm water. Komt er weer warmtevraag, dan wordt eerst het vat geleegd. Als de sensor aangeeft dat het vat leeg is, gaat de warmtepomp standaard aan. Bij koeling voltrekt zich een gelijk scenario, waarbij het vat wordt gevuld met gekoeld water. Koel-water gaat met 12 °C het gebouw in en komt terug met 19 °C. Dat water gaat terug naar de warme bron. Dubotechniek is niet alleen de leveran-cier van de technische installatie, het bedrijf treedt ook op als exploitant van de energievoorziening. Het bedrijf heeft daarvoor een contract voor twin-tig jaar met Delta Projectontwikkeling

afgesloten. Met een beheerssysteem wordt het samenspel tussen de gebou-wen, de bron en de vijver zo optimaal mogelijk ingevuld, met een zo hoog mogelijke SPF als doel. Dit wordt vanuit het hoofdkantoor van Dubotechniek nauwlettend in de gaten gehouden.

CRADLE TO CRADLE-PRINCIPEHet 20I20 park in Hoofddorp is het eer-ste bedrijvenpark dat helemaal volgens

de Cradle to Cradle-principes gebouwd is. Van omgeving tot interieur en ener-gie, overal is rekening gehouden met duurzaamheid. Het Cradle to Cradle-concept is een nieuwe kijk op duurzaam bouwen in projecten, waarbij het draait om het hergebruik van producten. Het uitgangspunt is dat alle gebruikte mate-rialen na hun leven in het eerste pro-duct, nuttig in kunnen worden gezet in een ander product. Elke grondstof, elk materiaal, moet volledig hergebruikt kunnen worden zonder dat het zijn waarde verliest. Ook wordt er gekeken naar hoe het product zo zuinig mogelijk in gebruik kan worden gemaakt, dat er schone grondstoffen worden gekozen en dat het product geoptimaliseerd wordt voor recycling. De bouwmateria-len van Park 20|20 kunnen eindeloos worden hergebruikt. Energie-optimale ontwerpen van de gebouwen zorgen voor lagere CO2-emissies. Verder zijn er doordachte systemen voor water-, af-val- en transportmanagement. Het ter-rein bestaat uit gebouwen rond een au-tovrije groenzone met water en wandelpromenades. Onder de kanto-ren bevinden zich parkeerplaatsen voor fietsen en auto’s. Onderdeel van Park 20|20 is het 20|20 Experience Center dat dienst zal doen als kantoorruimte voor de Park 20|20-organisatie. Het pa-viljoen gaat tevens fungeren als infor-matiecentrum op het gebied van Crad-le to Cradle, duurzaamheid en Het Nieuwe Werken. WP

De twee buffervaten van 1.000 liter: een voor warm en een voor gekoeld water.

De energie-installatie met warmte-pomp is geplaatst en bijna gereed om in gebruik te worden genomen.

De leidingen van het warmte- en koudenet.

De verwachtingen die een gebruiker heeft van een airconditioningsysteem zijn de afgelopen jaren geëvolueerd. Comfort gaat vandaag de dag hand in hand met energiebesparing en opera-tionele betrouwbaarheid. Het nieuwe

TOSHIBA SMMS-e systeem verenigt innovatie, nieuwe technologieën en kennis en ervaring uit het verleden tot

-maal comfort voor de gebruiker.

MÉÉR DAN ALLEEN EEN AIRCONDITIONER

TOSHIBA-AIRCONDITIONER.NL

De nieuwe dimensie in comfort.


Nieuwe toepassing voor energieneutrale utiliteitsbouw

Optimale benutting warmtepomp door drogen om te koelen

Het hoofdkantoor van Greenchoice in Rotterdam.


De combinatie van indirecte verdampingskoeling met luchtdroging is een radicaal andere manier om een ge-bouw van koeling en ventilatie te voorzien. Bij deze techniek kan optimaal gebruik worden gemaakt van een warmtepomp, doordat voor de koeling lagetempe-ratuurwarmte kan worden ingezet. Zowel de geprodu-ceerde warmte als koude worden daarvoor gebruikt.

TEKST: ARTHUR VAN DER LEE

Koeling speelt een essentiële rol in de verduurzaming van steeds beter geïso-leerde gebouwen. Warmte wordt door die isolatie namelijk beter binnengehou-den en dus moet er eerder en vaker ge-koeld worden. In een tijd waarin gebou-wen duurzaam en energieneutraal moeten worden, wordt steeds meer ge-keken naar alternatieven voor conventio-nele, energie-intensieve koeltechniek en het gebruik van koudemiddelen met een hoge GWP-waarde. Zo’n alternatief is een combinatie van luchtdroging met indirecte verdampingskoeling voor de koeling en ventilatie van utiliteitsgebou-wen. Daarbij speelt het energiegebruik van de luchtdroging een hoofdrol, om-dat dit de belangrijkste energie-input van het systeem is.Indirecte verdampingskoeling is koeling door de verdamping van water in een platenwisselaar. Deze manier van koelen is energie-efficiënt en maakt gebruik van het natuurlijke koudemiddel water. Om goed te kunnen koelen heeft indirecte verdampingskoeling wel aanvoer van droge lucht nodig. Die kan geleverd worden door een luchtdroger. Er zijn verschillende methodes om de lucht te drogen. Luchtdrogers gebruiken door-gaans veel energie en hebben hogetem-peratuurwarmte nodig om het droogma-teriaal te regenereren. Recent is er een nieuwe droogmethode ontwikkeld die lucht kan drogen met lagere temperatu-ren.

SMART MATERIAL LUCHTDROGINGHet bedrijf Dutch Climate Systems past het innovatieve smart material droogma-teriaal toe in combinatie met indirecte verdampingskoeling. Dit nieuwe droog-materiaal is in staat grote hoeveelheden vocht uit de lucht op te nemen. Daarbij heeft het de unieke eigenschap dat het droogmateriaal met een veel lagere temperatuur geregenereerd kan worden.

Het smart material droogmateriaal is in staat effectief te drogen en te regenere-ren met een regeneratietemperatuur van 40 tot 60 °C. Conventionele methoden hebben daar vaak minimaal 90 °C of meer voor nodig. Door deze lage rege-neratietemperatuur is deze nieuwe ma-nier van luchtdrogen niet alleen energie-zuiniger, maar kunnen voor deze droging allerlei duurzame warmtebronnen ge-bruikt worden. Als deze manier van luchtdrogen gecombineerd wordt met indirecte verdampingskoeling ontstaat er een klimaatsysteem dat zeer energie-efficiënt koelt, en lagetemperatuurwarm-te als belangrijkste energiebron heeft. Dit maakt het systeem zo efficiënt, dat een door kennisinstituut ISSO erkende energieprestatie voor de koeling (COP-Koel) van twaalf gehaald wordt. Conven-tionele koeling komt vaak niet hoger dan een COPKoel van drie. Bij deze energieprestatie is een CV-ketel als warmtebron voor de regeneratie van het droogmateriaal genomen. Als een warmtepomp gekozen wordt in plaats van een CV-ketel wordt het systeem om meerdere redenen nog efficiënter.

WARMTE EN KOUDEEen warmtepomp produceert altijd te-gelijkertijd warmte en koude. Om de ef-ficiëntie te verhogen is het een grote uit-daging om zowel de warmte als de koude te gebruiken. De luchtdroger met het smart material droogmateriaal doet dit op één van de meest efficiënte ma-nieren. De warmte van de warmtepomp wordt onder zomerse omstandigheden gebruikt voor de regeneratie van de luchtdroger. Een warmtepomp is onder die omstandigheden op zijn meest effici-ente werkpunt en in staat een energie-prestatie voor opwekking van warmte (COPWarmte) van vijf te halen. De kou-de kant van de warmtepomp kan even-eens direct op een zeer efficiënte plek in het systeem nuttig gebruikt worden. De koude wordt gebruikt om de ingaande lucht vóór de luchtdroger te koelen. Dit heeft een dubbel nuttig effect: de koude draagt volledig bij aan het koelvermo-gen van het totaalsysteem, en de voor-koeling verhoogt het droogvermogen van de luchtdroger. Het smart material droogmateriaal heeft namelijk de beste droogprestatie bij een hoge relatieve luchtvochtigheid. De voorkoeling zorgt er voor dat de relatieve luchtvochtigheid verhoogd wordt. Daardoor kan in de zo-mer de luchtdroger in dit klimaatsys-teem de maximale droog- en koelpres-tatie behalen. Dit klimaatsysteem is dan ook tot meer in staat dan alleen de koe-ling van de ventilatielucht.

COMPLETE KOELING EN VENTILATIEBij utiliteitsgebouwen wordt koelvermo-gen het gebouw ingebracht door het koelen van de ventilatielucht. Voor veel van die gebouwen, zoals kantoorgebou-

TEC

HN

IEK

De Dry to Cool-installatie bij duurzame energieleverancier Greenchoice. De combinatie van luchtdroging en indirecte verdampingskoeling in een centraal systeem zorgt voor op-timale koeling, ventilatie en warmteterugwinning.


TEC

HN

IEK

wen, geldt dat alleen het koelen van de ventilatielucht niet voldoende is om het gebouw in de zomer binnen de gewens-te comfortgrenzen te krijgen. Daarom wordt er vaak een additioneel koelsys-teem geplaatst, zoals splitunits of pla-fondunits. De combinatie van luchtdro-ging met indirecte verdampingskoeling levert zowel de gekoelde ventilatielucht als de extra koude. Het bedrijf Dutch Cli-mate Systems doet dit bijvoorbeeld in het Dry to Cool Multi split-klimaatsys-teem. Dit bestaat uit een centrale droger met lokaal geplaatste indirecte verdam-pingskoelers. De centrale droger voert verse ventilatielucht aan naar de lokale units. De lokale unit zuigt naast de venti-latielucht ook lokale binnenlucht aan en koelt deze middels indirecte verdam-pingskoeling. Door extra binnenlucht mee te nemen en te koelen, wordt on-geveer drie keer meer koelvermogen gecreëerd; voldoende om het gebouw van volledige koeling te voorzien. De lo-kale unit kan behalve als koeler ook functioneren als warmtewisselaar. Deze

zorgt jaarrond voor de aanvoer van ven-tilatielucht en in de zomer voor de koe-ling. Een gebouw wordt voorzien van verschillende lokale units, die individueel functioneren. Daardoor is de individuele regelbaarheid optimaal en is er bij ge-bruik van binnenlucht voor de koeling geen recirculatie van lucht naar andere gebouwdelen. De ultieme vorm van dit systeem is het gebruik van plafondunits, die individuele kantoorruimtes voorzien van klimatisering. Het is daarmee een zeer compleet klimaatsysteem, dat sa-men met een duurzame warmtebron meer voor een gebouw kan betekenen dan alleen een goede en duurzame kli-matisering.

ENERGIENEUTRALE GEBOUWENDe specifieke combinatie van smart ma-terial luchtdroging met indirecte ver-dampingskoeling is de enige klimaat-techniek die goed gebruik kan maken van lagetemperatuurwarmte voor koe-ling. Dat biedt nieuwe mogelijkheden voor het combineren van duurzame

technieken om te komen tot energie-neutrale gebouwen. Zowel in de zomer als in de winter kunnen alle duurzame warmtebronnen maximaal gebruikt wor-den. De warmtepomp zorgt in de zomer voor de regeneratie van de luchtdroger en in de winter voor de verwarming. Hetzelfde geldt voor thermische zonne-energie. De warmte uit zonnecollectoren wordt in de zomer maximaal gebruikt voor de koeling en alle andere warmte die ermee geproduceerd wordt draagt bij aan de ruimteverwarming. De techni-sche uitdaging voor zowel de warmte-pomp als de zonnecollectoren is om ook op de meest koude momenten voldoen-de warmte te leveren. Dit kan opgelost worden door toevoegingen als thermi-sche buffering of een hulpwarmtebron, zoals een cv-ketel. Ook voor warmtenet-ten zorgt dit klimaatsysteem er voor dat zowel in de winter als in de zomer opti-maal efficiënt gebruik wordt gemaakt van de aanwezige warmte. Zelfs de nut-tige voorkoeling die een warmtepomp levert voor de smart material luchtdro-ger is bij een systeem met zonnecollec-toren of warmtenet prima te realiseren. Dat kan bijvoorbeeld door een kleine ca-paciteit ad- of absorptiekoeling toe te passen die alleen op de piekmomenten hoeft bij te springen als voorkoeling. De combinatie van indirecte verdam-pingskoeling met smart material lucht-droging is al in meerdere praktijkprojec-ten toegepast. Meest recent nog bij duurzame energieleverancier Green-choice uit Rotterdam. Volgens het be-drijf functioneert het systeem daar goed, zowel op het vlak van koelprestaties als duurzaamheid. Eerdere systemen zijn uitgevoerd in combinatie met een cv-ke-tel en met zonnecollectoren. De combi-natie met een warmtepomp is echter nog niet toegepast. Daar ligt een kans voor partijen die hun gebouw willen ver-duurzamen. WP

Weergave van het Dry to Cool Multisplit-systeem. Dry to Cool Multisplit is een systeem om luchtdroging te combineren met indirecte verdampingskoeling, waarbij de luchtdro-ger centraal gepositioneerd wordt, en de koeler lokaal. Dit zorgt voor maximalisering van het koelvermogen en optimale regelbaarheid.

Kantoorruimte bij Greenchoice, met bovenin de luchtaanvoer.

Combinatie van smart material luchtdro-ging met een water/water-warmtepomp. De warmte van de warmtepomp wordt gebruikt om het droogmateriaal te rege-nereren. Tegelijkertijd wordt de koude zij-de van de warmtepomp gebruikt om de te conditioneren luchtstroom te koelen.

Nederlands Warmtepomp Congres 2016

7 JUNI 2016HOTEL VAN DER VALKVEENENDAAL

Tijdens het Nederlands Warmtepomp Congres 2016 staan kansen, mogelijkheden en uitdagingen rond de toepassing van warmtepompen centraal. In verschillende workshops worden onderwerpen uitgediept aan de hand van praktijkvoorbeelden.

Programma • Keynotes van spraakmakende experts • 9 Workshops over uiteenlopende onderwerpen, zoals

‘BENG: de nieuwe energieprestatie’, ‘Financiering van duurzame Installatieconcepten’, ‘Warmtepompmarkt en ambities’ en‘Het duurzaamheidsbelang van integraal bouwen’

• Incl. praktijkvoorbeelden van de toepassing van warmtepompen

NIEUW: Nederlandse Warmtepomp Awards - dé duurzaamheidsprijs

voor architecten

Van architecten wordt steeds meer verlangd dat ze proactief meedenken over manieren om een pand zo duurzaam mogelijk te maken. Om te stimuleren dat de warmtepomp daarbij een prominente rol speelt, zijn de Warmtepomp Awards in het leven geroepen. Deze awards zijn een unieke erkenning voor architecten die een duurzaam woningontwerp hebben gemaakt waarin een warmtepomp centraal staat.

Tijdens het Warmtepomp Congres 2016 worden de winnaars van deze duurzaam-heidsprijs bekendgemaakt én worden de awards uitgereikt. Lees meer informatie op nederlandswarmtepompcongres.nl

Bekijk het complete programma op:

www.nederlandswarmtepompcongres.nlOrganisatie: Hoofdsponsor:

• Reguliere prijs: € 249,-• Abonnees van Vakblad Warmtepompen krijgen € 100,-

korting en betalen slechts € 149,-• Leden/begunstigers van het NPW ontvangen

een persoonlijke uitnodiging.

NIEUW!


Zogenaamde ‘design-hostels’ - accomodaties waarbij voor een relatief lage prijs kan worden overnacht in een hippe omgeving - zijn in opmars. Zo opende de internatio-nale hostelketen Generator onlangs een vestiging in Amsterdam, waarin behalve een moderne vormgeving in een historisch jasje ook duurzaamheid centraal staat. Het pand is in dat kader onder andere voorzien van een hybride VRF-systeem.

Design-hostel met hybride VRF Directe expansie met watergedragen afgifte

tegorieën, en labels in vier gradaties. De beoordelingscategorieën omvatten het beheer, energie, water, landgebruik en ecologie, gezondheid, welzijn en transport. In Breeam wordt niet alleen het duurzaamheidsgehalte van de plan-ningen uitvoeringsfase meegewogen,

Het Generator Hostel ligt vlakbij het Amsterdamse Oosterpark en biedt plaats aan 564 gasten in 168 twee- en vierpersoonskamers. Het bijzondere hostel is gevestigd in een oud pand dat is gerenoveerd op een niveau dat vol-doet aan Building Research Establish-

ment Environmental Assessment Me-thode-criteria, kortom: Breeam. Dit is het oudste en meest gebruikte certifi-ceringssysteem voor duurzaam bouwen ter wereld. Het werd ontwikkeld in 1990 in het Verenigd Koninkrijk en kent een puntensysteem in acht beoordelingsca-


maar ook de gehele levenscyclus van een pand. Daarbij gaat het uit van een puntensysteem per onderdeel: hoe effi-ciënter, energiezuiniger en comfortabe-ler bijvoorbeeld de airconditioning werkt, hoe meer punten ermee worden gescoord.

FACULTEITSGEBOUWHet gebouw waarin Generator Amster-dam is gerealiseerd dateert uit 1916 en is lange tijd gebruikt door de Universi-teit van Amsterdam. In het kader van de herindeling van het pand - die er-voor zorgt dat het als hostel ‘voor jong en jong van hart’ kan dienen - werd het gebouw voorzien van twee glazen vloe-ren. Om te voorkomen dat de histori-sche achtergrond van de locatie volle-dig zou worden ‘weggerenoveerd’ zijn verschillende ruimten van het faculteits-gebouw gehandhaafd, zoals het audito-rium en de bibliotheek, waarin nog steeds duidelijke verwijzingen naar het verleden zijn te vinden. KLIMAATSYSTEEMTerwijl men bij het renoveren van het gebouw subtiel te werk ging om ervoor te zorgen dat de historische achter-grond zichtbaar zou blijven, is bij de kli-

maatinstallatie voor een heel andere aanpak gekozen. Het oude systeem is simpelweg weggesloopt en vervangen door up-to-date-technologie, zodat de gasten van het hostel tijdens hun ver-blijf zijn verzekerd van een een comfor-tabel en gezond binnenklimaat. Cen-

traal staat een hybride VRF-systeem, dat de voordelen van directe verdam-ping (DX) combineert met die van een watergedragen systeem. De technolo-gie is gebaseerd op die van het Multi R2-warmtepompsysteem van Mitsubishi Electric, zodat men gelijktijdig kan koe-

PR

OJE

CT

Een aantal van de buitenunits van het hybride VRF-systeem.

Het voormalige auditorium is volledig gemoderniseerd - met een knipoog naar het verleden.


PR

OJE

CT

len en verwarmen, met warmteterug-winning. Het hybride VRF-systeem is met aanzienlijk minder koudemiddel gevuld, wat gunstig is met het oog op de strengere ‘F-gassenwetgeving’ die vorig jaar van kracht werd. WATER ALS TRANSPORTMEDIUMHet HVRF-systeem maakt gebruik van R2-buitenunits uit de City Multi-serie van Mitsubishi Electric. Hier zijn Hybrid BC-controllers op aangesloten die zijn voorzien van een speciale platenwarm-tewisselaar. Die warmtewisselaar zorgt ervoor dat de energie uit het koude-middel wordt overgedragen aan water, zodat dit vervolgens als transportmid-del voor warmte of koude dient. De

scheiding van het water- en het koude-middelcircuit zorgt ervoor dat het kli-maatsysteem eenvoudiger en flexibeler kan worden geïnstalleerd. Zo kan in het leidingwerk tussen de hybride BC-con-trollers en het afgiftesysteem kunststof worden toegepast in plaats van koper. Binnen het hybride systeem stroomt – anders dan in de standaard R2-warmte-pompinstallatie – in dit deel immers wa-ter; er zit alleen koudemiddel in de leidingen tussen de buiten-unit en de hybride BC-controllers.In totaal staan er veertien R2-buitende-len op het dak van het hostel. Daarnaast staan er nog nog twee buitenunits die het centrale ventilatiesysteem van warm-te voorzien. Die worden nog vervangen door een systeem van Mitsubishi Electric dat kan verwarmen en koelen, zodat de basislast aan koeling of verwarming van alle kamers en van de publieke ruimten in het hostel kan worden afgedekt.

ENERGIEBESPARINGAlle kamers van het hostel beschikken over een eigen ingebouwd paneel waarmee de gewenste temperatuur kan worden ingesteld. Alle binnenunits in het hostel kunnen onafhankelijk van el-kaar koelen of verwarmen, via een lucht inblaassysteem dat zo is ingesteld dat er geen tochtstromen ontstaan. De warmte die wordt onttrokken aan te koelen ruimten kan worden hergebruikt in ruimten die worden verwarmd. Deze warmteterugwinning zorgt voor een energiebesparing van 40 procent ten opzichte van traditionele systemen voor verwarming of koeling. WP

Hybride City Multi VRFHet Hybride City Multi VRF-systeem (HVRF) van Mitsubishi Electric is ‘s werelds eerste 2-pijpssysteem voor gelijktijdig koe-len en verwarmen met energie-uitwisseling dat de voordelen van directe expansie (VRF) en een waterdragend afgiftesys-teem combineert. Het HVRF-systeem is hiermee een alternatief voor het traditionele 4-pijpssysteem. Bij conventionele in-stallaties worden verschillende technieken van verschillende fabricaten aan elkaar gekoppeld om de gewenste koelen verwarmingscapaciteit te krijgen. De systemen werken met fossiele brandstoffen (CV) en/of een beperkt rendement (CV/chillers). Daarnaast zijn er vaak regeltechnische uitdagingen omdat de verschillende componenten/fabricaten niet stan-daard met elkaar communiceren. Bij Hybride VRF zijn alle speerpunten van het normale VRF R2 van toepassing: onafhanke-lijk per vertrek kunnen koelen of verwarmen, per vertrek regelbaar, energie-uitwisseling, hoog comfort, enzovoort, maar nu gebaseerd op een watergevoerd afgiftesysteem. De uitvoering is eenvoudig doordat het totale concept gebruikmaakt van één fabricaat. Zo zijn bij een Hybride VRF geen bijkomende pompen, buffervaten of omschakelkleppen nodig. Het buiten-deel, de Hybride BC-controller, de binnenunits en de bijbehorende regeltechniek zijn allemaal van Mitsubishi Electric, zodat het systeem door middel van busbekabeling eenvoudig kan communiceren. Een 2-pijpssysteem levert bovendien voorde-len op tijdens de uitvoering, en heeft aanzienlijk minder aansluitpunten in het leidingnet, wat het risico op lekkage vermin-dert en het systeem veiliger en onderhoudsarmer maakt. De warmtepomp en de aanvullende energie-uitwisseling zorgen daarnaast voor lagere exploitatiekosten.

De veertien R2-buitendelen op het dak.

Blik op het interieur van het hostel.

Anders denken in klimaatoplossingen

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

Airview Luchtbehandeling BV is exclusief importeur van Clivet voor Nederland. De volledige range van Clivet koudwatermachines, luchtbehandelingsunits en commerciële airconditioners en de residentiële warmtepompen van Clivet Home worden door Airview vertegenwoordigd.Het volledige leveringsprogramma Clivet producten bestaat uit:

KOUDWATERMACHINESLuchtgekoeld & Watergekoeld

ROOFTOPUNITSInverter rooftops & complete dakcentrales

LUCHTBEHANDELINGSUNITS Warmteterugwinning & luchtbehandeling

WARMTEPOMPENLucht/Water & Water/Water

INDUSTRIËLE AIRCONDITIONING Verticale units & kanaalunits

WATERGEKOELDE AIRCONDITIONINGPackaged consoles en kanaalunits

Exclusief importeur Clivet

Naast de levering van de apparatuur vormen advies, ondersteuning en service & aftersales belangrijke ondersteunende onderdelen in de totaaloplossingen van Airview.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van ons concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

CLIVET HOME Residentiële warmtepompen

PRECISIE AIRCONDITIONINGLuchtgekoeld, watergekoeld & koudwater

Multi Import staat bekend om zijn kwaliteitsproducten, snelle levering door voldoende eigen voorraad, uitstekende service en scherpe prijzen. In Nederland is Multi Import sinds 2011 officieel distributeur van Panasonic Airconditioning.

Maak ook kennis met het alles-in-1 principe van Multi Import:

HET MULTI VOORDEELVAN DE ALLES-IN-1

PARTNER.

2. UITGEBREIDE WEBSHOP

4. SERVICE EN GARANTIE

24 uur - 7 dagen online

Direct bestellen

Order history bekijken

Volledige product informatie

Snelle afhandeling garantie

Garantietermijnen geldig vanaf

factuurdatum

Panasonic 5 jaar garantie

Space-Saver 5 jaar garantie

Condenswaterpompen 2 jaar

Ruime voorraad

Vóór 14.00 uur besteld, volgende dag

geleverd

Tijdslevering tegen meerprijs mogelijk

Afhaal mogelijk aan onze balie

Project- technische ondersteuning

op locatie

MI-Deal app

1. LEVERING EN VOORRAAD

3. EXTRA DIENSTEN

UITGEBREIDE WEBSHOP EXTRA

DIENSTEN

SERVICE EN GARANTIE

LEVERING EN VOORRAAD

HONGKONGSTRAAT 10-14 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 437 62 55 E [email protected]

WWW.MULTI-IMPORT.NL

OFFICIEEL DISTRIBUTEURVOOR NEDERLAND


Verhuurders die hun woningen tot (bijna) energieneutraal of nul-op-de-meter-wo-ning renoveren, mogen een Energieprestatievergoeding (EPV) aan hun huurders vragen. Afgelopen jaar hebben de ministers Stef Blok en Ard van der Steur hier-over een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer. Veel partijen keken al tij-denlang reikhalzend uit naar de invoering van de wet die deze vergoeding regelt. Onlangs is hij eindelijk aangenomen door het Parlement.TEKST: BAS ROESTENBERG

Eerste Kamer stemt in met EnergieprestatievergoedingInvoering wordt enkele maanden uitgesteld

Door de Energieprestatievergoeding wordt

het voor verhuurders gemakkelijker om duur-

zame investeringen – zoals de installatie van

een warmtepompsysteem – te fi nancieren.


In het Energieakkoord, dat in 2013 is ondertekend door zo’n veertig betrok-ken partijen, is opgenomen dat in 2030 alle gebouwen in Nederland gemid-deld een energielabel A hebben. Om aan die doelstelling te voldoen, is het nodig dat talloze woningen van een grondige renovatie worden voorzien, waarbij energiebesparende en ‘vergroe-nende’ maatregelen worden getroffen, zoals betere isolatie, de plaatsing van pv-panelen, de installatie van een zon-neboiler en het vervangen van de cv-ketel door een warmtepomp. Het mes snijdt daarbij aan meerdere kanten; be-halve voor het milieu is een grootschali-ge aanpak van de bestaande woning-voorraad ook goed voor innovatie en werkgelegenheid binnen de bouwsec-tor.

DUBBELE WINSTDergelijke maatregelen brengen echter ook forse investeringen voor de ver-huurder met zich mee, en daar kan de invoering van de Energieprestatiever-goeding (EPV) uitkomst bij bieden. Met die vergoeding kan de verhuurder de forse investeringen in een aantal jaren terugverdienen. In het vorig jaar inge-diende wetsvoorstel is opgenomen dat de huurder er weinig van in zijn porte-monnee merkt: de totale vaste woon-lasten moeten gelijk blijven. De EPV die de huurder aan de verhuurder betaalt wordt gecompenseerd doordat er geen rekening meer wordt betaald aan een energiebedrijf. De EPV vervangt dus de maandelijkse energierekening en eigen-lijk fungeert de verhuurder voortaan als indirecte energieleverancier: hij treft energieopwekkende en energiebespa-rende maatregelen, zodat de huurwo-ning een zelfvoorzienende minicentrale wordt die energie aan zichzelf levert. Vrijwel alle marktpartijen en politici zijn het erover eens: een mooie oplossing, zowel voor de huurder als voor de ver-huurder. De huurder is blij omdat hij te-gen dezelfde maandelijkse kosten meer wooncomfort (en een milieuvriendelijke woning) krijgt, terwijl de verhuurder re-latief eenvoudig de financiering rond krijgt om zijn woningvoorraad te verbe-teren en verduurzamen.

UITSTELEen paar weken geleden zou het wets-voorstel over de EPV in stemming wor-den gebracht in de Eerste Kamer, maar die stemming werd onverwachts uitge-

steld en heeft pas op 17 mei plaatsge-vonden. Volgens Stroomversnelling is de stemming uitgesteld doordat Groen-Links en SP een motie indienden waar-over alle fracties zich eerst moesten be-raden voordat ze over de wet zelf konden stemmen. In de motie wordt de regering verzocht om een woonlas-tengarantie, waarbij in een ministeriële regeling wordt vastgelegd dat de woonlasten van individuele huurders bij gelijkblijvend woongedrag niet mogen stijgen. In de Tweede Kamer had deze motie geen meerderheid en ook in de

Eerste Kamer leek de motie kansloos, maar dat belette de indieners niet om hem toch in te dienen, met vertraging van de inwerkingtreding van de wet als gevolg.Volgens Leen van Dijke, voorzitter van Stroomversnelling, was het uitstel van de stemming de zoveelste tegenslag waar de initiatiefnemers van Stroomver-snelling rondom de EPV mee te maken kregen. “We zijn hier al drie jaar mee bezig. In 2013 hebben zes woningcor-poraties en vier bouwbedrijven een deal gesloten om 111.000 woningen energieneutraal te maken door middel

van Nul-op-de-Meter-renovaties. Een initiatief dat door bijna alle politieke partijen wordt gesteund en ook door huurders met enthousiasme is omarmd. Woningcorporaties en bouwers hebben hun hoofd boven het maaiveld uitge-stoken, fors geïnvesteerd en risico’s ge-nomen. Zij voelen zich door de politiek in de steek gelaten. Nog weer drie maanden uitstel en dus onzekerheid, terwijl er zulke grote belangen op het spel staan van bewoners, corporaties en bouwers. Iedereen wil dat er haast wordt gemaakt met de energietransitie; op deze manier dreigt de fut er bij de initiatiefnemers uit te gaan”, aldus Van Dijke nadat hij hoorde over het uitstel van de stemming.

1 AUGUSTUSOp 17 mei, op de valreep voordat deze editie van Warmtepompen naar de drukker ging, werd het wetsvoorstel als-nog aangenomen. Inmiddels heeft Stef Blok, minister van Wonen en Rijksdienst aan Stroomversnelling toegezegd alles in het werk te stellen om de wet en ook de bijbehorende Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) per 1 augustus van kracht te laten worden. De AMvB bevat de specificaties van de toegestane EPV-bedragen per vierkante meter, en de condities waaronder verhuurders de EPV mogen factureren. Bij de productie van deze editie van Warmtepompen waren nog niet alle de-tails van de aangenomen EPV-wet be-kend. In de volgende editie komen we daar op terug. WP

FIN

AN

CIE

RIN

G

Eigenlijk fungeert de verhuurder voortaan als indirecte energie-leverancier

StroomversnellingStroomversnelling is een netwerk van bouwers, toeleveranciers, corporaties, ge-meenten, financiers, netbeheerders en anderen die samen Nul-op-de-Meter-re-novaties en -nieuwbouw mogelijk willen maken. Het netwerk biedt een platform voor samenwerking, om hulp en kennis uit te wisselen, vraag en aanbod samen

te brengen en barrières voor Nul-op-de-Me-ter–bouw weg te nemen. Binnen Stroomver-snelling is de ‘deal Stroomversnelling Huurwo-ningen’ gesloten, die inhoudt dat de komende jaren 111.000 woningen naar nul-op-de-meter worden gerenoveerd. De deal werd in 2013 gesloten tussen de corporaties Portaal, Lefier, Woonwaard, Stadlander, Tiwos, Wonen Lim-burg, en de bouwbedrijven VolkerWessels, BAM, Ballast Nedam en Dura Vermeer.

In juni 2013 tekenden in totaal tien corporaties en bouwbedrij-ven voor de ‘deal Stroomver-snelling’.


“Energieneutraal bouwen dreigt een hype te worden.” Met die observatie opent Wim van den Bogerd tijdens de Dag Van De Projectontwikkeling (DVDP) zijn ses-sie over wonen zonder energierekening. Tegelijkertijd signaleert de CEO van Itho Daalderop en Klimaatgarant een heel ander sentiment in de discussie: “Kunnen we er ook nog geld mee verdienen of hoe zit dat?” Op die vraag luidt zijn ant-woord: “Ja, mits er goed gebouwd en daarnaast ook goed gemonitord wordt”.

TEKST: ANTON COOPS

‘Lucratief naar energie-neutraal wonen’

Bij Nul-op-de-Meter bouwen

moet je op de eerste plaats

recht doen aan de Trias

Energetica, vindt Wim van

den Bogerd.


Van den Bogerd begint bij de basis. “Bij Nul-op-de-Meter bouwen moet je op de eerste plaats recht doen aan de Trias Energetica. Je begint met een goede schil. Itho Daalderop wil niet met installaties compenseren wat er in de schil is misgegaan. Dit betekent dat alle elementen waar energie uit weglekt aangepakt moeten worden. Gelukkig blijkt dat de schil die het Bouwbesluit voorschrijft op dit moment al behoorlijk goed is. Als je kijkt naar technieken om het verlies te minimaliseren, kom je on-der andere uit op drievoudig glas, dou-che met wtw, en balansventilatie met wtw. Door slim te bouwen, zuinige ap-paratuur te gebruiken en stroom op te wekken met PV-panelen ben je niet meer afhankelijk van het gasnet.”Klimaatgarant heeft zeer scherp gefo-cust op het ontwikkelen van een ro-

buust energieprestatiesysteem dat 25 jaar lang werkt. In dit model betalen de bewoners een prestatievergoeding voor gebruik, beheer, onderhoud en vervan-ging (op termijn) van installaties. De kosten liggen voor de bewoner op on-geveer 85% van wat ze anders kwijt zouden zijn aan het energiegebruik. Be-woners kunnen kiezen voor kopen of huren van de apparatuur; dit heeft geen consequenties voor de financiële be-sparing. Het verdienmodel leidt boven-dien tot aantoonbare financiële voorde-len voor verhuurders en ontwikkelaars. Er zijn inmiddels al 1500 Nul-op-de-Me-teren EPC=0-woningen gerealiseerd met de Klimaatgarant-aanpak. MONITORINGSSYSTEEM “Dit systeem is ontstaan door onze er-varingen met monitoring. Klanten wa-ren ontevreden over comfort en ener-giegebruik. Om dit probleem goed aan te kunnen pakken hebben we negen jaar geleden voor anderhalf miljoen euro een monitoringsysteem opge-tuigd. Ieder uur krijgen we een snap-shot op 80 parameters. De grootste eyeopener voor ons was dat het ge-bruiksgedrag van de bewoners is te be-invloeden, bijvoorbeeld door goed te dimensioneren. Daarnaast moet je de ‘gekke dingen’ gaan elimineren, die te veel lekkage geven.”Wat betreft huurwoningen neemt Van den Bogerd alvast een voorschot op de Energieprestatievergoeding (EPV) die op 26 april in de Eerste Kamer werd be-sproken (zie ook pagina 28). “Corpora-ties kunnen nu vooruit met de EPV, dit is in principe een mooi verdienmodel en het WSW laat dit ook toe. Klimaatgarant bouwt nu NOM-woningen met negen corporaties. Op sociale huurwoningen is het intern rendement 10 procent. Bij duurdere huur spreek je over 7 procent binnen 15 jaar, plus een hogere op-brengst bij uitponden. Met een investe-ring van 10.000 tot 12.000 euro extra voor appartementen, en zo’n 15.000 euro voor grondgebonden woningen, kun je bij nieuwbouw een mooi NOM-verdienmodel neerzetten. Bij renovatie gaat het echter over flink hogere bedra-gen. Maar ook de koper van een NHG-woning kan profiteren als er een extra investering van rond de 15.000 euro wordt gedaan om de woning NOM te maken, en zelfs voor duurdere koopwoningen zijn er veel voordelen te behalen.”

Co-referent Harm Valk (Nieman Raad-gevende Ingenieurs) heeft geen directe kritiek op de claims van Klimaatgarant. Wél tekent hij bij dit succesverhaal aan dat het zeker geen one-size-fits-all-op-lossing is. “Denk bijvoorbeeld aan bin-nenstedelijke oplossingen; dan zijn er misschien wel situaties waar de bomen niet weg mogen, of misschien heb je om een andere reden te maken met schaduwval. En je hebt niet overal de-zelfde energie-infrastructuur.” Met eni-ge stemverheffing: “Stedenbouwkundi-ge plannen kunnen helaas flink roet in

het eten gooien door allerlei contrapro-ductieve voorschriften, waardoor Nul-op-de-Meter niet altijd lukt. Daarom moeten we blijven uitgaan van maat-werk op projectniveau.” Daarnaast zit-ten er grenzen aan wat NOM vermag. “Denk bijvoorbeeld aan dure hobby’s zoals een vijver met koikarpers, of ener-gieslurpende interne wifi-netwerken en grote beeldschermen, maar ook een ‘comfortknop’ op de douche.”

INFRASTRUCTUURNul-op-de-Meter is opgezet als een business case voor corporaties. De term ‘energieleverende woning’ heeft de voorkeur, wat Valk betreft. “Met alles wat extra is kun je slim aan de slag. Bij-voorbeeld om je auto op te laden. Energie die over is kun je verkopen. Met de komst van smart grids zal de energie-infrastructuur mogelijk ook par-ticuliere energieleveranciers geld gaan opleveren.” Volgens Valk moet afscheid van fossiel worden genomen. “Daar-voor heeft de BV Nederland integrale oplossingen nodig, maar wél door de inzet van verschillende energiedragers. Hoe ga je de kloof tussen de opwek-king van zonnestroom in de zomer en het hogere verbruik in de winter dich-ten? Kun je daarbij het bestaande gas-net inzetten? Het laatste wat je wil is dat kolencentrales in de winter meer CO2 gaan uitbraken.” WP

Bron: www.lente-akkoord.nl

NU

L-O

P-D

E-M

ETE

R

“We moeten blijven uitgaan van maatwerk op projectniveau”


Warmtepompen worden steeds meer een standaard in de woningbouw, maar er zijn nog veel vragen, zoals over financiering, toepassingsmogelijkheden en de re-latie met toekomstige energieprestatie-eisen. Tijdens het Nederlands Warmte-pomp Congres, dat op dinsdag 7 juni aanstaande plaatsvindt in Veenendaal, krijgt u hier antwoorden op.

TEKST: UKO REINDERS

7 juni 2016: Nederlands Warmtepomp Congres

Een greep uit het programma: KEYNOTE 1: DUURZAAM BOUWEN, DE SLEUTELS TOT SUCCESOm een energieneutraal woningbouw-project succesvol af te ronden, moeten alle betrokken partijen vanaf de eerste conceptfase samenwerken. Architecten, adviseurs, installateurs, aannemers en opdrachtgevers hebben echter een ver-schillend kennisniveau als het om warm-tepompen gaat, en denken vaak vanuit hun eigen, afgebakende rol. Hoe krijg je de verschillende disciplines vanaf de start op één lijn? Vanuit zijn ruime prak-tijkervaring met energieneutrale wo-ningbouw geeft Alfonso Wolbert (ARX architecten) inzicht.

KEYNOTE 2: DE WARMTEPOMP VAN DE TOEKOMSTWarmtepompen staan niet alleen in de belangstelling vanwege de huidige toe-passingsmogelijkheden; op verschillen-de locaties wordt praktijkonderzoek verricht naar de manier waarop warmte-pompen in de toekomst kunnen bijdra-gen aan de overgang naar ‘all electric’ energievoorzieningen. Aan de hand van concreet onderzoek werpt Olaf van Pruissen (TNO) een blik op de toe-komst: waar moeten architecten, wo-ningcorporaties, installateurs, bouwbe-drijven en gemeenten de komende tien jaar rekening mee moeten houden?

WORKSHOP 1: ‘500.000 WARMTEPOMPEN IN 2020’ De ambities rond de warmtepomp lie-

Tijdens het congres geven experts ant-woord op tal van vragen omtrent warm-tepompen. Dat doen ze aan de hand van inspirerende praktijkvoorbeelden. Het programma is opgezet voor archi-tecten, installatie- en energieadviseurs, installateurs & engineers, gebouw-eigenaren, projectontwikkelaars en be-trokkenen zoals overheden en woning-coöperaties. Het congres, dat wordt georganiseerd door Vakblad Warmtepompen en het Nederlands Platform Warmtepompen, vindt plaats in het Van der Valk-hotel in Veenendaal. Deze locatie is voorzien

van een duurzame klimaatinstallatie met onder andere een warmtepomp. Tijdens het congres wordt congresbe-zoekers de mogelijkheid geboden om onder deskundige begeleiding een be-zoek te brengen aan de installatieruim-te met de warmtepomp. In het congresprogramma is ook de uit-reiking van de Nederlandse Warmte-pompen Award opgenomen. Dit is een wedstrijd voor architecten die zich on-derscheiden met een duurzaam wo-ningontwerp waarin een warmtepomp een centrale rol speelt.


gen er niet om. In hoeverre de doelstel-ling dat Nederland in 2020 een half mil-joen warmtepompen telt wordt gehaald is de vraag, maar feit is dat warmte-pomptechnologie populairder is dan ooit. Peter Wagener, Voorzitter van de Dutch Heat Pump Association kijkt in deze workshop zowel naar de huidige markt als naar de toekomst.

WORKSHOP 2: FINANCIERING EN BEKOSTIGING Duurzame klimaatsystemen verdienen zichzelf binnen een aantal jaar terug. Om te voorkomen dat investeringskos-ten een drempel vormen bij de keuze voor een duurzame installatie, zijn er interessante financieringsmogelijkhe-den. Dorine Putman-Devilee, manager institutionele relaties bij ASN Bank, zet ze op een rij.

WORKSHOP 3: SAMENWERKING EN HET BELANG VAN KENNIS Om tot verduurzaming van de woning-voorraad te komen, staan woningcor-poraties voor belangrijke beslissingen: welke duurzame technieken zet ik in, en hoe kom ik tot een juiste keuze die uit-eindelijk leidt tot een goed resultaat? Mohammed Bachri, Manager techniek bij Corporatie Energie Beheer, gaat in op het belang van goede samenwer-king, overleg en afstemming tussen partijen, en legt uit dat kennis cruciaal is in de voorbereidingsfase.

WORKSHOP 4: BENG, DE NIEUWE ENERGIEPRESTATIE Harm Valk, senior-adviseur Energie en Duurzaamheid bij Nieman Raadgeven-de Ingenieurs, gaat in deze workshop in op de verschillen tussen EPC (Energie-PrestatieCoëfficiënt) en BENG (Bijna EnergieNeutraal Gebouw), de norm die de EPC zal vervangen. Dat laatste heeft consequenties voor alle nieuwe gebou-wen: er komen andere berekeningen aan te pas en er moet aan heel andere criteria worden voldaan. Wat zijn de be-langrijkste kansen en struikelblokken, en welke opties biedt BENG voor warmtepomptechnologie?

WORKSHOP 5: UITGANGSPUNTEN VOOR WONINGONTWERPOm een woning van het perfecte kli-maatsysteem te voorzien, moet het wo-ningen installatieontwerp goed en re-alistisch in elkaar steken. Hoe krijg je als architect of projectontwikkelaar zicht op de haalbaarheid en kwaliteit van het ontwerp: hoe voorkom je dat beloften niet kunnen worden waargemaakt? Gert Harm ten Bolscher, consultant bij Ad-viesbureau DWA, geeft uitleg.

WORKSHOP 6: ENERGIENUL MET EEN WARMTEPOMPEnergieNul-woningen worden zo ge-bouwd dat de energierekening, dan wel energiemeter, op nul komt te staan. Ro-nald Hennekeij, projectontwikkelaar bij Homij/VolkerWessels, laat vanuit de praktijk zien voor welke installatietech-nische keuzes een bouw- of installatie-bedrijf bij de realisatie hiervan staat.

Aan de hand van een concreet voor-beeld wordt getoond welke rol een warmtepomp kan spelen. WORKSHOP 7: INTEGRALE AANPAK EN OPLEVERINGHet belang van de ‘integrale’ aanpak met behulp van een bouwteam wordt inmiddels breed onderkend. De praktijk blijkt soms echter weerbarstig. Aan de hand van een praktijkcase schetst Ro-nald Schilt, directeur van Merosch, hoe een project integraal wordt opgepakt en uitgevoerd, en wat deze manier van werken betekent voor het opgeleverde resultaat.

AFSLUITINGHet inhoudelijk gedeelte van het con-gres wordt afgesloten met een bevlo-ten presentatie van Jos Lichtenberg, waarin hij de concrete rol van warmte-pompen binnen een aantal algemene trends voor het voetlicht brengt. Tussen de presentaties door wordt vol-doende gelegenheid ingebouwd om bij te praten en te netwerken; het congres wordt in dat kader ook afgesloten met een netwerkborrel. WP

CO

NG

RE

S

AanmeldenMeer informatie over het pro-gramma en hoe u zich voor het congres kunt aanmelden, vindt u op de website: www.nederlands-warmtepompcongres.nl

KE

NN

IS


Oproep: kandidaten voor WKO Duurzaamheid AwardVorig jaar lanceerde Gebruikersplatform Bodemenergie een nieuwe traditie: de jaarlijkse uitreiking van de WKO Duurzaamheid Award. De award gaat naar een wko-eindgebruiker die uitzonderlijke inspanningen levert om zijn/haar ervaring en kennis voor het verbeteren en optimaliseren van een wko-klimaatinstallatie te delen met andere eindgebruikers. Vorig jaar ging de allereerste WKO Duurzaamheid Award naar Chris Overes, verantwoordelijk voor een omvangrijke wko-installatie bij een vastgoedcomplex van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.Dit jaar wordt de traditie voortgezet en opnieuw een WKO Duurzaamheid Award uitgereikt. Deze uitreiking vindt plaats op 4 oktober, de openingsdag van de Vak-beurs Energie in Den Bosch. Het Gebruikersplatform roept mensen op om potenti-ele kandidaten - in de vorm van ‘gepassioneerde wko-eindgebruikers’ - voor de award aan te melden. Dit kan door de naam van de eindgebruiker, het telefoon-nummer en de locatie van de betreffende wko-installatie te sturen naar [email protected]. Daarbij ontvangt de organisatie graag een korte toelichting van wat de eindgebruiker doet om zijn/haar kennis te delen.Het Gebruikersplatform Bodemenergie is opgericht voor de eindgebruikers van kli-maatinstallaties met een wko. Het commitment van het Gebruikersplatform Bodem energie ligt volledig bij de belangen van wko-eindgebruikers: “Wij inspire-ren, delen kennis en brengen eindgebruikers bij elkaar en met elkaar in contact”, aldus het platform.www.gebruikersplatformbodemenergie.nl.

Agenda7 juni 2016Nederlands Warmtepomp Congres 2016Locatie: Veenendaal. Informatie: www.nederlandswarmtepompcongres.nl

13 juni 2016Nul-Nu CongresLocatie: Utrecht. Informatie: http://nul-nu.nl

16 juni 2016Nationaal Energie Congres 2016Locatie: Utrecht. Informatie: http://fedec.nl/index.php

8 juli 2016Nationaal congres BodemenergieLocatie: Utrecht. Informatie: www.nati-onaalcongresbodemenergie.nl

13 t/m 15 september 2016Installatie Vakbeurs Hardenberg Locatie: Hardenberg. Informatie: www.evenementenhal.nl

26 t/m 30 september 2016Dutch Green Building WeekLocatie: Nederland. Informatie: www.dgbw.nl

3 t/m 9 oktober 2016Nationale Energie WeekLocatie: Nederland. Informatie: http://nationaleenergieweek.nl

4 t/m 6 oktober 2016EnergievakbeursLocatie: Den Bosch. Informatie: www.energievakbeurs.nl

Chris Overes, in 2015 winnaar van de WKO Duurzaamheid Award.

Gouden medaille voor zestien VakkanjersZestien technische talenten uit de metaal-, installatie-, elektro- en koudetechniek mogen zich de nieuwe Nederlands kampioen in hun vakgebied noemen. De Vak-kanjers (jonge technici op mbo-niveau) kregen hun medailles onlangs uitgereikt in het Klokgebouw in Eindhoven. De winnaars van de VakkanjerWedstrijden 2015-2016 zijn onder meer:– Koude- en luchtbehandelingstechniek: Christian Gerritse /

Van Kempen Koudetechniek, Tiel– Sanitaire en verwarmingstechniek: Marien den Ouden /

InstallatieWerk Midden, AmersfoortBeiden doen mee aan de EuroSkills 2016 in Gothenburg. Dertien Vakkanjers sleep-ten met hun titel ook nog een ticket naar EuroSkills 2016 in de wacht.De Vakkanjerwedstrijden zijn wedstrijden voor technische talenten van het mbo. Dit jaar verschenen ruim 250 deelnemers aan de aftrap, verspreid over zestien discipli-nes. Na de voorrondes, in november en december 2015, bleven de beste 86 Vak-kanjers over. De finales waren tijdens de vakbeurs VSK, de TechniShow (beide Jaar-beurs Utrecht) en bij ROC Twente. In april vond de vierde en laatste finale plaats, in het Klokgebouw in Eindhoven.

KE

NN

IS


DHPA: ‘cv-ketels eruit, warmte-pompen erin?’

Begin april 2016 hield de Dutch Heat Pump Association (DHPA) tij-dens een bijeenkomst van Uneto-VNI een presentatie over de moge-lijkheden van warmtepompen in de woningbouw. Daarbij werd onder andere ingegaan op de werking van verschillende typen warmtepom-pen, de mogelijkheden voor nieuw-bouw en bestaande bouw, subsi-dies, en productcombinaties met zonne-energie en huidige subsidies. De presentatie is terug te vinden op de website van de DHPA: www.dhpa-online.nl/visie-dhpa-cv-ketel-eruit-warmtepomp-erin

Platform Duurzame Huisvesting ont-wikkelt toolbox over energiebesparingHet aanbod aan informatie over hulp bij het verduurzamen van woningen is enorm. Platform Duurzame Huisvesting (PDH) heeft een handige toolbox ontwik-keld die ondernemers, huurders en verhuurders op basis van ingegeven zoekcrite-ria alle relevante informatie toont. Op het platform kan worden aangegeven of er informatie wordt gezocht door een eigenaar, (ver)huurder, adviseur, onderhouden installatieadviseur of bevoegd gezag. Drie muisklikken verder komt alle infor-matie in beeld over onderwerpen als:

Daarbij kan ook worden aangegeven in welke vorm de informatie moet worden getoond: als infographic of factsheets, voorbeelden, duurzaam-heidstools, wet- en regelgeving, arti-

aantal van de aangeboden tools richt zich bijvoorbeeld op het oplossen van het belangenconflict tussen huurder en verhuurder/eigenaar bij de verduurzaming van bestaand vastgoed: de huurder krijgt de lusten van verduurzaming maar de verhuurder/eigenaar moet de investe-ringen doen. Voor deze en andere knelpunten bij het verduurzamen van vastgoed ontwikkelde PDH duurzaamheidstools zoals een green lease en energieprestatie-contract. Het Platform Duurzame Huisvesting is een samenwerkingsverband tussen bran-che-, koepel- en kennisorganisaties die een belangrijke rol spelen bij de verduur-zaming van bestaande bedrijfshuisvesting. RVO.nl is als partner betrokken bij het platform.www.platformduurzamehuisvesting.nl

Nationaal Congres Bodemenergie

In 2011 vond in Maarssen het eerste

plaats, dat 200 deelnemers trok. De aanwezigen uit het werkveld, adviseurs, installateurs, wetenschappers en over-heid, hebben het congres destijds als een goede en actuele samenvatting van de stand van zaken in de verschil-lende disciplines binnen de bodem-energie ervaren. Prof. dr. R.J. Schotting trapte het congres in 2011 af met de uitspraak “KWO pas je toe tenzij je niet

goed bent bij je hoofd of als de bodem het niet toelaat”. Daarmee was de toon destijds gezet. Vijf jaar later, op 8 juli aanstaande, vindt de tweede editie van het Nationaal

congres wordt dit jaar georganiseerd door de Utrechtse Aardwetenschappen Vereniging (U.A.V.) van de Universiteit Utrecht, in samenwerking met Stichting DAP, BodemenergieNL en Platform Geothermie. Het congres beslaat één dag en is bedoeld voor onderzoekers, studenten en professionals die de laat-ste ontwikkelingen op het gebied van bodemenergie willen volgen. Na een plenaire opening zal het congres be-staan uit drie parallelle sessies, aan de hand van de volgende thema’s:

energie-

bruik van de bodem-

energiesystemen in de prak-tijk

-tiek

houden van beleid

De organisatie van het congres is nog druk bezig met het samenstellen van het programma. Binnenkort zal hier meer bekend over worden gemaakt, via de website, een nieuwsbrief en social media.www.nationaalcongresbodemenergie.nl

PR

OD

UC

T N

IEU

WS


Nibe Energietechniek lanceert vernieuwde website

huisstijl. Daarnaast is de navigatie over-zichtelijker geworden, terwijl ook de techniek achter de website nieuw is. We maken namelijk gebruik van het universele online platform waarop uit-eindelijk alle websites van Nibe-vesti-gingen zullen draaien”.www.nibenl.eu

Nibe Energietechniek heeft een volle-dig vernieuwde website gelanceerd. De site heeft een nieuwe techniek, ver-nieuwde structuur, de extra rubriek ‘re-ferentieprojecten’ en is volledig responsive. Op de website is product -informatie te vinden over warmtepom-pen, boilers, warmte- en koudedistribu-tieunits en zonsystemen van Nibe.

‘Warmtepomp brengt EPC omlaag’

zo energiezuinig zijn als een vergelijk-bare techniek of systeem in die norm, óf dat ze beter presteren dan de forfai-taire waarden uit de norm. Een gelijk-waardigheids- of kwaliteitsverklaring is van grote toegevoegde waarde voor de warmtepompmarkt. De testmethodiek voor cv-ketels wordt namelijk ook ge-bruikt voor warmtepompen, terwijl warmtepompen veel energiezuiniger zijn. De verklaringen van de alpha inno-tec-warmtepompen hebben een zeer positief effect op de EPC-waarde, zeker in vergelijking met een goed presteren-de cv-ketel of forfaitaire warmtepomp, aldus Nathan. Wanneer een warmte-pomp wordt gecombineerd met vloer-verwarming zou het rendement zelfs nog hoger zijn.www.nathan.nl

Met de alpha innotec brine/water-warmtepompen WZSV 62K3M en SWCV 162K3 kan de EPC van een pro-ject met 0,24 punten omlaag worden gebracht, zonder dat daarbij pv-pane-len worden gebruikt. Dat stelt impor-teur Nathan, die eraan toevoegt dat deze warmtepompen de hoogste op-wekkingsrendementen voor verwarming en warmtapwaterbereiding hebben. Ze zijn toekomstbestendig doordat ze all-electric zijn en het modulerende vermo-gen zorgt voor energiebesparing. Nathan heeft voor de meest interessan-te warmtepompen van alpha innotec een gelijkwaardigheids- of kwaliteitsver-klaring laten opstellen door Kiwa, een onafhankelijke certificeringsinstelling. Met deze verklaringen wordt aange-toond dat de warmtepompen minstens

Daarnaast is als nieuw element een overzicht van referentieprojecten toe-gevoegd. “De afgelopen maanden is er door ons hele team hard aan gewerkt”, vertelt marketing manager Mariëlle van Gils. “Er is dan ook geen sprake van een periodieke update, maar van een volledig vernieuwde website die ont-worpen is in de internationale Nibe-

PR

OD

UC

T N

IEU

WS


DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS

AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES:

KOREX Benelux B.V.

Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven

T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927

E: [email protected] I: www.korexbenelux.com

T: +31 (0) 172 611719

E: [email protected]

I: www.korexbenelux.com

Fujitsu-warmtepomp haalt hoge COP voor tapwater

Veel interesse in Warmtewinner van Eneco

Eneco heeft al meer dan 10.000 voorinschrij-vingen binnen van men-sen die de WarmteWin-ner willen aanschaffen. Deze compacte ventila-tiewarmtepomp is ont-wikkeld in samenwer-

king met Inventum, dat ook de productie voor zijn rekening neemt. Vanaf september brengt het energiebedrijf de warmtepomp op de markt. In januari dit jaar presenteerde Eneco prototypes. Sindsdien toonden al meer dan 10.000 Nederlanders interesse voor de aanschaf van deze innova-tieve warmtepomp, door zich aan te melden via de web-site. Om, zoals Eneco het zegt, Nederlanders te helpen bij besparingen op stookkosten deed het energiebedrijf een beroep op Inventum om een warmtepomp te ontwikkelen. Daarbij werd een bestaand model (Ecolution Solo) als uit-gangspunt gebruikt, waarbij onder meer het uiterlijk een facelift kreeg. Ook werd de warmtepomp compacter, lich-ter en technisch geoptimaliseerd, en er is een koppeling met Toon, de slimme thermostaat van Eneco. De komende maanden wordt de Warmtewinner in technisch opzicht bij-gesteld. In september zijn de eerste modellen te koop. De eerste serie zal onder speciale condities en voorwaarden in de markt worden gezet.www.eneco.nl/warmtewinner

Onlangs is de Fujitsu Waterstage getest door Kiwa, volgens NEN7210. Het ge-meten resultaat maakt de Waterstage volgens Fujitsu tot de beste lucht/wa-terwarmtepomp in de markt. Kiwa stel-de voor de Waterstage een COP van 2,15 vast voor tapwaterproductie, zon-der gebruik van een elektrisch steunele-ment. Deze Coëfficiënt of Performance-waarde garandeert een hoog rendement bij een minimaal energiege-bruik. Wordt de Fujitsu Waterstage ge-combineerd met een Orcon-woonhuis-ventilator, dan is een EPC van 0,31 haalbaar, zonder gebruik te maken van pv-panelen. Fujitsu-warmtepompen val-len onder de Investeringssubsidie Duur-zame Energie (ISDE). Via die regeling kan voor de aanschaf van een Watersta-ge-warmtepomp een subsidie van € 2.300,- worden verkregen. Een aantal kenmerken van de Watersta-ge-warmtepomp:

-kend jaarrendement.

-schikbaar: bij buiten-temperaturen tussen -20 °C en +35 °C wor-den een comfortabel binnenklimaat en sani-tair warm water gega-randeerd. Het nomina-le vermogen van de warmtepomp blijft beschikbaar, ook onder extreme omstandig-heden.

energiegebruik tot 47 procent, voor dezelfde warmteop-brengst.

2-uitstoot met 35 tot 95 procent. Dit betekent tot 3.000 kg minder CO2-uitstoot per jaar, het equivalent van 30.000 km met een Eco-gezinsauto.

-scherpt naar 0,4. Elektrische bijverwar-ming is overbodig in de nieuwe gene-ratie Waterstage Comfort. In

combinatie met goede iso-latie is een EPC van 0,4 of lager eenvoudig haalbaar.Om met name installateurs en technisch-commerciële mensen meer inzicht te geven in het installeren en optimaliseren van lucht/water-warmtepompen, or-ganiseert Fujitsu een warmtepomptraining. Tij-dens de training wordt ingegaan op het type Waterstage, in combina-tie met vloerverwarming en LT-radiatoren. Tevens

komt in deze training de diversiteit aan bod op het gebied

van de ventilatiewarmtepompboiler Sa-nistage. Naast de Waterstage en Sanis-tage komt ook de Sunstage aan bod, een zonne-energiesysteem voor de op-warming van sanitair water. www.fujitsuclimate.nl

GA

STC

OLU

MN


Babette van LoonOperationeel directeur Alklima

Drie kilometer onder het Groningse Slochteren ligt een belangrijk obstakel voor de verduurza-ming van Nederland. Hier boorde de NAM in 1959 een van de grootste aardgasvelden ter we-reld aan. Onder Slochteren bleek 2.700 miljard kubieke meter gas in de grond te zitten. Des-tijds was deze ontdekking reden voor feestvreugde. De Nederlandse woningvoorraad kon tientallen jaren worden verwarmd met aardgas, het was een gratis exportproduct, en de Neder-landse economie zou er jarenlang stevig van profiteren. Inmiddels, bijna 60 jaar verder, is de euforie verdwenen. Nu twee derde van de voorraad in vlam-men is opgegaan, komt de eindigheid ervan in zicht. Groningen kampt met aardverzakkingen, en bovenal wordt steeds duidelijker dat klimaatproblemen alleen worden opgelost als we af-scheid nemen van fossiele verwarmingstechnieken. Veel nieuwbouwwoningen – en zelfs hele wijken – worden niet langer aangesloten op het gasnet, maar all-electric gebouwd.

Dat laatste is een goede ontwikkeling. Steeds vaker wordt er bovendien een stap extra gezet, door woningen ‘nul-op-de-meter’ te bouwen of te renoveren. Met optimale isolatie, een lucht/water-warmtepomp en pv-panelen wekken nul-op-de-meter-woningen jaargemiddeld genoeg energie op om in hun eigen consumptie te voorzien. Het levert de perfecte combinatie van wooncomfort en duurzaamheid op, en dankzij de EnergiePrestatieVergoeding is dit ook nog budgetneutraal. De energierekening van de bewoner verdwijnt en in plaats daarvan betaalt hij een duurzaamheids-investeringsvergoeding aan de verhuurder. Om terug te keren naar het begin van dit verhaal: ook in de provincie Groningen wordt een aan-tal nul-op-de-meter-woningen gerealiseerd. Net als bij projecten in Utrecht, Delft en bij de Bra-bantse Stroomversnelling is hier gekozen voor de inpassing van een Ecodan-warmtepomp van Mitsubishi Electric. Met de nul-op-de-meter-woningen in het Groningse Loppersum is echter iets bijzonders aan de hand. Het gaat om huizen die moesten worden gerenoveerd omdat ze eerder zijn getroffen door een aardschok als gevolg van gaswinning. Het afgelopen jaar wer-den ze ‘aardschokbestendig’ gemaakt door de gevel van een stalen frame te voorzien, en met financiële ‘compensatiesteun’ van de NAM werden er PV-panelen op het dak geplaatst. Met een nieuwe, goed geïsoleerde gevel en de plaatsing van PV-panelen bleken prima voorwaar-den te zijn geschapen om er een nul-op-de-meter-project van te maken. Aldus geschiedde: de cv-ketel maakte plaats voor een Ecodan-warmtepomp. De bewoners werden afgesloten van het gasnet en ze gaan een energierekeningloze toekomst tegemoet. Een druppel op de gloeiende plaat, als het om de transitie van fossiel naar elektrisch gaat? Wel-licht. Maar dan wel een druppel die symbool staat voor de transitie waar we voor staan. Boven-dien zullen de komende tijd nog heel wat druppels volgen, die samen uiteindelijk tot de volle-dige elektrificatie van de Nederlandse woningvoorraad leiden. Volgens de NAM is het gasveld in Slochteren naar verwachting in 2050 leeg. De komende ja-ren worden echter genoeg woningen van een warmtepomp voorzien om ervoor te zorgen dat de gaskraan veel eerder dichtgaat. Dat is geen keuze, maar onze verplichting naar de toekomst.

Nul-op-de-meter verslaat aardgas

Lucht/Water INVERTER Warmtepomp

Alternatieve ENERGIE moet betaalbaar zijn!

Gree Airconditioning Tel: 077-3540341 • www.gree.nl

• 8 - 16 kW• Verwarmen/Koelen• Incl. Hydrobox• Watertank

200 /300 liter (optie)

VERSATI II

Samenwerking met meerwaarde

+ Verwarming, koeling en warm tapwater tegen 500% rendement

+ Komt in aanmerking voor de ISDE-subsidie en EIA-2016

+ Bewezen concept voor nul-op-de-meter

+ Geen gasaansluiting nodig

+ 100% koolmonoxide vrij

+ Compacte plug-and-play installatie

+ Forse EPC-verlaging

WWW.ALKLIMA.NL

Opzoek naar een warmtepomp-oplossing?

Bestel de brochure via:

ENERGIENEUTRALEWONING BOUW-CONCEPTEN

ALL-ELECTRIC WARMTEPOMP-OPLOSSINGEN VOOR LAAG- EN HOOGBOUW

Magazine Warmtepompen nummer 3 2016

Documents

Transcript of Magazine Warmtepompen nummer 3 2016