magazine online - Adoptievoorzieningen...magazine online IN DIT NUMMER THEMA cheiden 2 3 THEMA...
Transcript of magazine online - Adoptievoorzieningen...magazine online IN DIT NUMMER THEMA cheiden 2 3 THEMA...
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019
J A A R G A N G 4 • N U M M E R 0 3 • S E P T E M B E R 2 0 1 9
V O O R W I E B E T R O K K E N I S B I J A F S TA N D E N A D O P T I E
Uit elkaar maar voor altijd SAMEN OUDERS
SCHOOLCONSULT: Zie mij, zie mij!
GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG de deur uit
magazine online
IN DIT NUMMER
THEMA
Scheiden
32
TEKST ANGELA JANS ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN
REDACTIONEEL
ScheidenVoor de een is het misschien wel een opluchting, voor de ander een drama. Hoe dan ook, scheiden doe je niet alleen, daar zijn twee partijen voor nodig. Twee mensen met verschillende emoties, belevingen en opvattingen over de gebeurte-nissen. Het is de reden dat de betrokkenen die in dit nummer openhartig vertellen over het verbreken van hun relatie, dat zonder uitzonde-ring onder pseudoniem doen. Niet omdat ze wat te verbergen hebben, maar vooral om de andere partij niet te kwetsen.
En natuurlijk vanwege de kinderen, want die zijn
er in de verhalen in dit magazine natuurlijk altijd bij
betrokken: adoptiekinderen. Volgens de gangbare
norm in adoptieland is het voor adoptieouders
eigenlijk uit den boze om elkaar te gaan, hun
kinderen hebben immers al een scheiding meege-
maakt, die van hun biologische ouders. De adoptie
was juist bedoeld om ze een warm nest te bieden,
niet een gebroken gezin. Maar adoptieouders zijn
net gewone mensen, en die gaan niet zelden uit
elkaar... Eén op de drie huwelijken in Nederland
loopt uit op een scheiding. In 2017 waren daar
bijna 33.000 minderjarige kinderen bij betrokken.
Wat kun je dan het beste doen om het voor de
kinderen zo goed mogelijk te laten verlopen? Een
geadopteerde vertelt in het artikel op pagina 6
hoe zij de scheiding van haar ouders heeft ervaren,
en ook adoptieouders geven voorbeelden van
hun ervaringen. Op pagina 23 geeft Chris Thie,
medewerker van Stichting Adoptievoorzieningen,
adviezen en tips voor gescheiden adoptieouders
aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk.
Verder in dit nummer onder meer een
interview met Dinja Pannebakker. Zij
gaat in de documentaire Ik kóm niet uit
Sri Lanka checken of haar stellige
overtuiging klopt dat haar identiteit los
staat van waar ze geboren is.
Veel leesplezier!
Angela Jans
2
REDACTIONEEL
INHOUD
Thema
2 Redactioneel
2 Villa Pinedo
6 Zo zijn we niet getrouwd…
– Angela Jans
10 Rust is het kernwoord in
het scheidingsproces
– Machteld Stilting
22 Uit elkaar maar voor altijd
papa en mama – Chris Thie
Het Drieluik
11 GEBOORTEMOEDER Het kon niet anders,
ik moest haar wel afstaan
– Kim Lee
15 GEADOPTEERDE Jaartje later met pensioen…
– Hyang Schöndorff
25 ADOPTIEOUDER De tweede was amper in
Nederland, toen vertrok
mijn man – Marit
Vaste Rubrieken
4 KORT Ruimte voor
aankondigingen, nieuws,
gadgets en een column
van adoptiemoeder
Sandra Benschop
12 WETTEN EN REGELS Adoptie in buitenland om-
zetten naar Nederlands recht
– Vera Kidjan
16 ACHTER DE FEITEN
Les geweldloos verzet kan
escalatie voorkomen
– Catherine Marcus/
Chris Thie
18 BEGELEIDING BESPROKEN Zie mij, zie mij!
– Zindzi Folmer
20 ACTUEEL
Honderd procent Dinja
– Angela Jans
26 VRAGENDERWIJS
28 COLOFON
6
20
VILLA PINEDO
Kinderen van gescheiden ouders kunnen voor advies, informatie of hulp terecht bij Villa Pinedo. Deze stichting zonder winstoogmerk is opgericht door Marsha Pinedo, zelf kind van gescheiden ouders.
Er zijn allerlei vormen van steun beschikbaar.
Op de website kunnen kinderen en jongeren
heel veel informatie vinden, maar ook con-
tact zoeken met lotgenoten op een forum,
zich aanmelden voor een buddy, trainingen
volgen en nog veel meer.
Zo is er op de website een open brief ge-
plaatst waarin kinderen aan hun ouders laten
weten hoe ze zich voelen door de scheiding.
Kinderen kunnen deze brief aan hun ouders
geven of voorlezen tijdens een rechtszaak.
En in een andere open brief, bestemd voor
jongeren en kinderen zelf, wordt benadrukt
dat het niet hun taak is om te zorgen dat een
ouder niet verdrietig is.
Overigens kunnen ook ouders, professionals
en andere betrokkenen voor advies en
informatie terecht op de site. In de visie van
Villa Pinedo zijn jongeren de ervaringsdes-
kundigen en de adviseurs van volwassenen.
www.villapinedo.nl
12
THEMAScheiden
15
54
TEKST ANGELA JANS ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN
4
Geadopteerden vertellenVier geadopteerden vertellen hun persoon-
lijke verhaal, deels live en deels via filmbeel-
den, tijdens een bijeenkomst voor
aspirant-adoptieouders en hun naasten. De
themabijeenkomst wordt op 8 november
gehouden in Houten, aanvang 13.30 uur.
Kosten: 25 euro per persoon.
> MEER INFORMATIE?
Bel: 030-2330340 (keuze 2), maandag t/m
vrijdag van 09.00- 14.00 uur.
Open huis NASOp zaterdag 5 oktober 2019 houdt ver-
gunninghouder NAS weer een Open Huis.
Medewerkers van de NAS, Raad van
Toezicht, Stichting Adoptievoorzieningen
en ouders van kinderen uit Hongarije, Haïti
en Zuid-Afrika zijn aanwezig om vragen
te beantwoorden. Het kantoor aan de
Leeuweringerstraat 57 in Oudewater is die
dag geopend van 11.00 tot 16.00 uur.
Toegang is gratis, aanmelden niet nodig.
> MEER WETEN?
Kijk op: www.nederlandseadoptiestichting.nl
KORT
In de rubriek Kort is ruimte voor aankondigingen,
nieuws en discussie. Heeft u een tip voor een
bijeenkomst, een film of een lezing?
Laat het ons weten: [email protected].
TEKST Sandra Benschop
Rauw‘Het thema van het volgende nummer is scheiden.’ Ik zie de woorden nog op papier staan en het werd me koud om het hart. Dat is mijn realiteit, dat is onze realiteit en mijn verdriet hierover is groot. Over een thema kan ik nog met enige afstand een column schrijven: een kwinkslag hier, een serieuze noot daar, een eigen ervaring en een wijsheid van een expert in de mix, en hupsakee! Maar met dit onderwerp kan ik alleen maar de rauwe werkelijkheid beschrijven, ik zit er middenin.
Sinds begin dit jaar leven mijn man en ik gescheiden,
dat kon niet anders. Met deze breuk is het hele systeem
gebroken, ook dat kan dan niet anders. Als het breekt
in de kern, dan lopen de scheuren door. En wat is het
afschuwelijk om die stap te zetten. Het allerergste ervan
is voor mij dat we de kinderen hebben beloofd een
veilig nest voor ze te vormen. De gevoelens van
schaamte en het idee tekort te schieten zijn zwaar. Ik
bevestig met mijn gedrag iets wat de jongens in hun
prille leven al hebben ervaren: moeders laten je in
de steek.
‘Verlaat me niet.’
‘Natuurlijk niet, lieverd, nooit!’
‘Ja, maar je gaat nu toch weg?’
Gesprek met de jongste na een fijne zomervakantie. Mijn
verstand sust mij gelijk. ‘Je bent er toch, ook al ben je op
afstand’. ‘Het wordt juist beter’. ‘Kijk naar de jongens, ze
bewegen door, ze hebben veerkracht’. Maar mijn ratio
plakt kleurige pleisters op een opengetrokken wond.
De dagen die ik niet met de kinderen doorbreng zijn
soms erger dan de dagen van weleer, waarin mijn
verlangen naar een kind nog onvervuld was. Opnieuw
onvruchtbaar.
Die rauwe gevoelens gum ik niet weg, dat
heb ik eerder ook niet gedaan. Er recht
doorheen, doorvoelen die handel, anders
ontstaat er ook niets nieuws. Want dat is wat
scheiden is, alles uit elkaar halen en dan
opnieuw verbindingen maken, me onthecht
voelen en niet gelijk vluchten in nieuwe
zekerheden. En vasthouden wat van waarde
is. Vasthouden wat kwetsbaar is. Kinderen laat
je niet vallen.
ZIE: WWW.SANDRABENSCHOPCOACHT.NL
Herinnerboek voor kinderen van gescheiden
oudersHét creatieve doeboek om scheiding te
verwoorden, verbeelden en verwerken
VOOR KINDEREN VAN 5 TOT 11 JAAR, PRIJS 19,95 EURO,
VERKRIJGBAAR VIA HERINNERBOEK.NL
Als ouders de keuze hebben gemaakt om te gaan
scheiden of uit elkaar te gaan, komt er dat moeilijke
moment dat ze het aan de kinderen moeten gaan
vertellen. Het Herinnerboek geeft een handvat, een
‘tool’ om het gesprek aan te gaan. In het Herinnerboek
kunnen kinderen hun versie van het verhaal opschrijven
en mooie herinneringen bewaren in de vorm van
tekeningen, foto’s en collages. Er is ook ruimte voor
ouders en lieve woorden voor het kind van bijvoorbeeld
juf, meester of vrienden.
Zo helpt het Herinnerboek kinderen om op een crea-
tieve, positieve wijze de scheiding te verwerken, zodat
ze als ze later terugkijken op deze moeilijke periode,
trots kunnen zijn op zichzelf maar ook op hun ouders.
So AdoptedStudenten Natalia Smit en Mariam Tempel-
man hebben voor het project Innoveren en
Ondernemen van hun opleiding Social Work
aan de Christelijke Hogeschool Ede een
onderzoek gehouden naar de vraag: Hoe kan
Stichting Adoptievoorzieningen op grond van
ontwikkelingstaken en wensen van geadop-
teerde jongeren bijdragen aan het bevorde-
ren van lotgenotencontact?
Daarvoor hielden ze een enquête onder
tientallen geadopteerde jongeren. De resul-
taten hebben ze verwerkt in een rapport met
als titel So Adopted. Daarin concluderen ze
onder meer dat adolescenten de meeste
belangstelling voor lotgenotencontact heb-
ben. De prepubers volgen en pubers hebben
de minste belangstelling. Uit de literatuur-
studie die Smit en Tempelman ook hebben
gedaan, bleek dat ondersteuning vanuit een
centrale organisatie een belangrijke rand-
voorwaarde van lotgenotencontact is. De
conclusie is dat Stichting Adoptievoorzienin-
gen kan bijdragen aan het bevorderen van
lotgenotencontact voor geadopteerden door
het ondersteunen van evenementen die er al
zijn, én het zelf organiseren van activiteiten.
Half-halfPRIJS 14,95 EURO
ISBN 9789463452045
Aan kinderen uitleggen wat de ziekte die ze
hebben inhoudt, kan een enorme uitdaging
zijn. De boekjes van Dr. Giraf kunnen daar
misschien bij helpen. In eenvoudige woor-
den en beelden, en gebaseerd op medische
feiten, vertelt ieder boek in de reeks een
verhaal over een kinderziekte – van gewone
kwaaltjes tot zeldzame aandoeningen.
Het boekje Half-half is een verhaaltje over
gespleten gehemelte en lip. Tegen de tijd dat
kinderen met deze aandoening oud genoeg
zijn om verhalen te kunnen begrijpen, zou de
kwaal eigenlijk al verholpen moet en zijn –
maar dat is niet altijd het geval. Dat maakt het
tot een moeilijke en emotionele ervaring voor
jonge patiënten. Half-half maakt duidelijk dat
het niet enkel gaat over het samenvoegen
van twee helften maar ook over het herstellen
van zelfvertrouwen en geloof in jezelf.
6 7
TEKST ANGELA JANS ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN
‘Je wilt kind
een kind twee ouders bieden,
geen gebroken gezin’
Adoptieouders mogen twee dingen nooit doen: doodgaan en scheiden. Zo luidt althans de algemeen heersende opvatting, aangezien adoptiekinderen al eerder een belangrijke verlieservaring hebben opgedaan toen ze werden afgestaan door hun biologische ouders. Dat schept een extra verantwoordelijkheid voor adoptieouders. Maar ook zij besluiten soms (toch) om uit elkaar te gaan.
S laande deuren, ruzie, verschil van mening, de lief-
deskoek is op, het gevolg: (echt)paren die niet
meer als stel samen verder kunnen. Het komt in
de beste families voor. En ook al beseffen juist adoptie-
ouders maar al te goed dat hun kinderen extra kwetsbaar
zijn, niet zelden is er geen ontkomen aan. Een scheiding
volgt. Soms blijven ze voor de kinderen toch nog (een
tijdje) samen in een huis wonen, ook al is de liefde voorbij.
Of kopen ze er twee straten verder een huis bij. Alles om
het leed voor de kinderen zoveel mogelijk te verzachten.
Lukt dat?
Volgens geadopteerde Natasja (20) werkte dat laatste
voor haar in ieder geval wel. Haar ouders gingen uit
elkaar toen ze 6 of 7 jaar oud was. “Ik
weet het eigenlijk niet precies”, zegt
ze, daarmee eigenlijk meteen aange-
vend dat de breuk op haar niet zo’n
enorme impact heeft gehad. “Ik
herinner me nog wel dat we bij elkaar
zaten in de woonkamer en dat mijn
ouders vertelden dat ze gingen
scheiden. Mijn drie jaar oudere zus
begon te huilen. Ik niet, mijn jongere
broer ook niet. Eerlijk gezegd, wat
wist ik ook eigenlijk over relaties, over
liefde?”
Niet hoeven kiezen
In de praktijk betekende het dat ze naar een andere
school moest, dat ze ging verhuizen naar een andere
stad en voortaan in twee verschillende woningen
verbleef. Het ouderlijk huis werd verkocht en vader en
moeder betrokken elk een eigen huis, op loopafstand
van elkaar zodat het gemakkelijk was voor de kinderen
die elk weekend en elke dinsdag en donderdag van
woning wisselden. “Maar door de week sliepen we wel
altijd bij mama. En zo is het nog steeds. Alleen woont
mijn oudste zus inmiddels op zichzelf.”
“Ik ben eraan gewend. Ik heb er ook nooit problemen
mee gehad en mijn broer en zus voor zover ik weet ook
niet. Daar spraken we onderling in ieder geval nooit
over. Misschien komt dat omdat ze zo dicht bij elkaar
zijn blijven wonen, daardoor heb ik nooit het gevoel
gehad dat ik moest kiezen. De band met allebei is heel
goed.”
Bij hulpverlening aan geadopteerden zijn verlies en
rouw echter specifieke aandachtspunten omdat, na
overlijden of echtscheiding, de reactie heftiger kan zijn
dan ‘normaal’. Een term als ‘gestapelde rouw’ wordt
daarbij bijvoorbeeld gebruikt. Geadopteerden kunnen
dan geconfronteerd worden met oude verlieservarin-
gen die opnieuw worden doorleefd, met alle bijbeho-
rende gevoelens en gevolgen van dien.
Dat is ook de ervaring van Ruth Wil-
lems. Zij is zelf geadopteerd en heeft
een praktijk voor kinder- en jeugdpsy-
chologie in IJburg waar relatief veel
adoptiekinderen komen, en ook heeft
ze veel te maken met scheiding- en
omgangszaken. Op basis van haar
ervaringen maakte ze onlangs het
boek Hulpverlening bij scheiding.
Handvatten voor professionals. Daarin
komen, aldus de omschrijving op de
website van uitgever SWP, vragen aan
de orde als: Hoe blijf ik uit de strijd?
Hoe ga ik om met mijn eigen emoties in deze situaties?
Ook geeft ze in dit boek adviezen aan hulpverleners en
gaat ze in op begrippen die nauw verbonden zijn met
echtscheiding zoals loyaliteit, stress en trauma.
Impact adoptie is groter
Voor Evert (45) is de scheiding alweer zeven jaar geleden.
Hun dochter was toen 5 jaar oud en ze vormden ruim
vier en een half jaar een gezin. “Het liep al langer niet zo
goed tussen mijn partner en mij, we raakten elkaar een
beetje kwijt. Ik wilde daar nog wel aan gaan werken. Hij
niet. Het eerste jaar na de scheiding stond ik in een soort
overlevingsstand. Heel algemeen kan ik zeggen dat ik
me erg schuldig voelde. En ik was boos op mijn ex,
omdat die zo snel besloot weg te gaan. Ik vond dat
Zó zijn we niet getrouwd…
>>
9
THEMA SCHEIDEN SEPTEMBER 2019
8
je juist als adoptieouders een grote verantwoordelijkheid
hebt om een scheiding te voorkomen. Aan de andere
kant heb ik niet gemerkt dat onze dochter de scheiding
anders of heftiger heeft ervaren doordat ze geadop-
teerd is. De momenten dat ik haar naar haar andere
vader bracht en daar wegging, waren in het begin heel
dramatisch. Dan stond ze huilend voor het raam. Nu gaat
het beter, maar ze vindt het soms nog steeds moeilijk
om bij me weg te gaan en houdt me dan nog even heel
stevig vast. We hebben destijds een ouderschapsplan
gemaakt en daar zijn we nooit van afgeweken. De eerste
helft van de week is ze bij mijn ex, de tweede helft en
het grootste deel van het weekend is ze bij mij. Dus niet
fiftyfifty maar meer bij mij. Dat is prima, ik wil dat graag.
Ik was ook degene die voor de scheiding zijn werk bui-
tenshuis had opgezegd om veel voor haar te kunnen
zorgen. De adoptie heeft volgens mij een grotere im-
pact op haar leven dan de scheiding. Wat ik zie, is dat ze
zich afvraagt: ‘Mag ik er wel zijn?’, dat ze extra bevesti-
ging nodig heeft. Als je geadopteerd bent, ontbreekt
gewoon een bepaalde vanzelfsprekendheid die je bij
biologische ouders waarschijnlijk wel hebt. Althans, dat
zie ik terug bij haar in het leggen van contacten, het
maken van vrienden.”
Heel hecht geworden
Marit (37) merkte wel direct aan haar twee kinderen de
gevolgen van de scheiding. De kinderen reageerden
verschillend. De jongste kreeg een enorme terugval, de
oudste was heel verdrietig. “De jongste was drie toen
we gingen scheiden, ze was pas een paar maanden bij
ons in Nederland. We waren veertien jaar bij elkaar, ik
dacht eerst nog: we komen er wel uit. Je wilt kind een
kind twee ouders bieden, geen gebroken gezin. Maar
dat gebeurde niet, hij is gewoon gegaan. En daar stond
ik: gelanceerd in het leven van een alleenstaande
moeder. Het was ongelooflijk zwaar. Al kreeg ik veel
hulp van mijn familie en vrienden, op een gegeven
moment zag ik het echt niet meer zitten, ik was kapot.
Toen kwam mijn vader en hij heeft het beste gedaan
wat hij had kunnen doen: hij heeft niet geholpen om
de kattenbak te verschonen, nee, hij heeft me door
elkaar gerammeld, me bij wijze van spreken de huid vol
gescholden en gezegd dat hij me zo niet had opge-
voed. Dat was heftig op dat moment maar het gaf me
wel mijn strijdlust terug. Vanaf dat moment ben ik weer
opgekrabbeld. Zei ik tegen mezelf: ik ben 31 jaar, ik heb
twee prachtige kinderen, mijn leven is niet voorbij, ik ga
er iets moois van maken.”
Dat gebeurde niet direct, daarvoor moest ze wel door
een diep dal. “Maar uiteindelijk zijn we, de kinderen en
ik, hierdoor wel heel hecht geworden. Zo hecht dat
toen ik op een gegeven moment weer een fijne lieve
vriend kreeg, hij op een gegeven moment vroeg: ‘Is er
bij jullie eigenlijk wel plek voor mij?’ Nou dat was er
zeker! We waren een driehoek en zijn nu een vierkant
geworden. Inmiddels wonen we al vier jaar samen en
vormen we een heel fijn gezin. Om het weekend gaan
de kinderen naar hun vader – eerlijk is eerlijk, dat geeft
ons dan ook wat ruimte om met z’n tweetjes te zijn –
en verder zijn ze altijd bij ons. Ik heb ook alle verant-
woordelijkheid, alle zeggenschap, ik hoef niets te
overleggen met mijn ex, wel zo prettig. Toen hij vertrok,
zei hij erbij dat hij voortaan alleen nog de leuke dingen
wilde doen. Nou, hij heeft woord gehouden, dat doet
hij nog steeds.”
RUBRIEK DRIELUIK
LEEFTIJD69 jaar
Getrouwd, twee kinderen, één
afgestaan
BEROEPmedewerkster
bloemenkwekerij
WOONPLAATSZuid-Korea
Het kon niet anders,
ik moest haar wel afstaan
> GEBOORTEMOEDER
Kim Leedrieluik
RUBRIEK DRIELUIKADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3
het afstandsdossier nog en toen ik in het kindertehuis
kwam, bleek dat mijn dochter daar zelf jaren eerder al
was geweest. Ze had een briefje met haar contactgege-
vens achtergelaten. Daardoor konden we haar heel sim-
pel een e-mail sturen en was ze snel gevonden.
Veertig jaar na dato. Veertig jaar weggestopt verdriet. Ik
vond het heel spannend en moeilijk om haar te zien maar
wilde dat wel heel graag. Toen ze naar Korea kwam, heb-
ben we afgesproken in Seoul. Zelf woon ik op het platte-
land, maar omdat mijn jongere zus in Seoul
woont, kon ik een bezoek aan haar tegen-
over mijn man mooi als smoes ge-
bruiken. Enkele dagen na de
hereniging ben ik weer vertrok-
ken, ik vond het erg heftig en
wist me geen houding te ge-
ven.
Een paar jaar later is ze nog
een keer teruggekomen, sa-
men met haar man en twee
kinderen. Het was leuk om die
te zien. Momenteel hebben
we nauwelijks contact. Dat is
lastig voor mij, omdat ik geen En-
gels spreek en omdat mijn man het
niet mag weten. Ik weet dat ze wel af
en toe contact heeft met mijn zus en mijn
zoon. Zij krijgen ook weleens foto’s van de
kinderen. Op die manier blijf ik ook op de
hoogte.
[..]
Kim Lee is de biologische moeder van
Hyang Schöndorff, de geadopteerde op
pagina 15. Kim Lee is om privacyredenen
een fictieve naam. Haar verhaal is ook
niet door haar zelf verteld maar opgete-
kend met behulp van informatie van
Hyang.
Het was een avontuurtje met een Koreaanse soldaat. Nadat ik had ontdekt dat ik zwanger was, ben ik naar hem toegegaan in de hoop dat hij met me zou trouwen. Dat gebeurde niet, integendeel, hij gooide de deur voor mijn neus dicht. Daarop zei mijn vader, heel progressief voor die tijd: ‘Laat het kind maar gewoon geboren worden, ik zorg wel voor jullie.’
Een jaar lang woonde ik vervolgens samen met mijn
dochter thuis bij mijn ouders en twee jongere
zussen. Toen overleed mijn vader en daar-
door werd mijn oudste broer automa-
tisch hoofd van het gezin. Hij zei: “Je
moet je kind wegdoen, want ik
kan jullie niet onderhouden en
als alleenstaande moeder zul
je nooit een man vinden die
met je wil trouwen.”
Daarop heb ik mijn dochter
naar het kindertehuis ge-
bracht. Ik kon niet anders, ik
móest haar wel afstaan. Ik heb
haar daarna nog meerdere ke-
ren bezocht in het tehuis, tot ze er
op een dag niet meer was. Ze bleek
te zijn geadopteerd, meer werd er niet
over gezegd, ik wist niet door wie of waar-
heen, dat kreeg ik niet te horen.
Vrij snel daarna heb ik een man leren ken-
nen en ben ik met hem getrouwd. We ver-
huisden en samen hebben we een zoon
gekregen. Ik heb mijn man nooit verteld
dat ik ook nog een dochter heb. Dat kan ik
hem absoluut niet zeggen, die schande is
te groot. Mijn zoon weet het nu wel, hij
heeft zijn halfzus inmiddels ook ontmoet.
Mede op aandringen van mijn jongste zus,
die destijds in het eerste jaar ook regelma-
tig op mijn dochter heeft gepast, ben ik
stiekem naar haar op zoek gegaan. Ik had
10 11
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN
de dag nadat Yuna bij ze was gekomen. Terug in de taxi
na het maken van foto’s op de vindplek, begon Erik
ineens heftig te kreunen en te shaken. Elizabeth: “Ach-
teraf gezien zorgde het graven in het verleden van
Yuna voor flashbacks naar zijn eigen jeugd.” Weer in
Nederland had Erik veel nachtmerries. Ook trok hij zich
steeds meer terug uit het gezinsleven. Hij werd vlak en
emotieloos. Elizabeth voelde een mengeling van me-
delijden en wanhoop. Natuurlijk vond ze het vreselijk
wat hij had meegemaakt. “Maar ik moest 36 ballen in de
lucht houden.” Haar oudste dochter is chronisch ziek.
Die heeft zelfs een tijdje bij de buren gewoond, omdat
ze het thuis lichamelijk en geestelijk niet meer trok. En
met Yuna zat ze midden in het hechtingsproces. “Intus-
sen kon Erik vrijwel geen bijdrage meer leveren aan de
opvoeding en het huishouden omdat hij ‘tijd voor
zichzelf’ nodig had. Hij vluchtte in zijn werk en weigerde
hulp te zoeken.” Toen Elizabeth er na drie jaar bijna aan
onderdoor dreigde te gaan, werd in overleg met de
instanties besloten Erik tijdelijk op te nemen, om zijn
herstel te bespoedigen. “Pas toen merkte ik hoe de
meiden en ik onder druk hadden gestaan. Toen hij weg
was, kwam er ineens rust in huis.” Ze merkte dat haar
dochters zich ontspanden. Ook Yuna kreeg minder
dwarse buien. “Maar telkens als Erik een weekend
thuiskwam, stond iedereen weer op scherp.” Toch
kwam scheiden nog niet in Elizabeth op. Tot ze er op
een dag toevallig achter kwam dat Erik iemand anders
had. “Ik zie dat overspel als de hulp van God”, vertelt ze.
“Het was voor mij een wake-upcall. Erik was al een
eigen weg ingeslagen.”
Omgangsregeling
Bij een scheiding hoort een ouderschapsplan. De
omgangsregeling in dit plan geldt in dit geval alleen
voor Yuna, want de twee oudste dochters willen voor-
lopig geen contact met hun vader. Yuna wil dat wel. En
Elizabeth snapt dat goed. “Ze is nog te klein om be-
paalde dingen te kunnen begrijpen. Voor haar is pappie
nog de grote held.” Daarom wil ze Yuna het contact
met haar vader niet onthouden. “Het zou schadelijk zijn
als ik dat tegenhoud.” Dus zijn ze een paar maanden
geleden begonnen met bezoekjes. Eerst anderhalf uur
per twee weken. Dan gingen vader en dochter iets
leuks doen. Naar de Ikea om een ijsje eten, of even naar
de dierentuin. Dat had al de nodige impact, weet
Elizabeth. “Als ze thuis was, kon ze echt buitenproporti-
oneel reageren als bijvoorbeeld haar Legohuis een
centimeter verkeerd stond.” Inmiddels heeft Erik een
huis en gaat Yuna eens per week een hele dag naar
hem toe. En omdat je niet een hele dag leuke dingen
kunt doen, gaat nu ook het huiselijke weer een rol
spelen. Samen een broodje eten, maar ook opvoeden.
“Ook dat is voor Yuna weer wennen”, merkt Elizabeth.
Ze begrijpt nu ook pas goed dat papa en mama niet
meer samen komen. “Ze wil dat ik haar naar Erik breng.
Zodat we elkaar weer zien. Ik leg dan uit dat ik dat niet
wil. Dan zegt zij: ‘Papa wil dat wel.’”
Klieren bij afscheid nemen
Erik wilde nog mediation. En samen praten met de
dominee om de scheiding tegen te houden. Maar dat is
voor Elizabeth een gepasseerd station. Yuna wordt
door familie of vrienden naar Erik toegebracht en weer
opgehaald. Omdat Erik over de grenzen van Elizabeth
en haar dochters bleef gaan, loopt het contact via zijn
advocaat. Die zegt dan bijvoorbeeld dat Erik graag wil
dat Yuna in de vakantie drie dagen achter elkaar bij
hem is. Dat begrijpt Elizabeth: “Ik zou ook best wel af en
toe willen uitslapen. Maar het gaat niet om wat wij
willen. Wij zijn hierin niet leidend. We moeten Yuna
volgen, kijken naar wat zij aankan.”
Volgens Stichting Adoptievoorzieningen moet je
nieuwe informatie fasegewijs invoeren. Dat probeert
Elizabeth, maar er gebeurt gewoonweg veel tegelijk.
Yuna gaat goed om met het idee dat ze binnenkort
moeten verhuizen, maar dat haar moeder nu meer
moet werken om het financieel te redden vindt ze
lastiger. Het duurde even voordat Elizabeth dat door
had. Yuna lag ’s ochtends ineens vaak dwars. Dan wilde
ze niet tandenpoetsen, of niet eten, of absoluut be-
paalde kleren niet aan. Waar komt dat nou ineens
vandaan, dacht Elizabeth. Tot Yuna tijdens zo’n bui ‘ik
mis jou zo’ zei. “Toen begreep ik dat ze klierde om het
moment van afscheid zo lang mogelijk uit te stellen.”
Vallen en opstaan
Het is niet goed om dingen overhaast door te drukken
omdat het zakelijk op papier is gezet, vindt Elizabeth.
Het opbouwen van het contact gaat met vallen en
opstaan. Laatst waren er mensen bij Erik die Yuna niet
kende. Dat merkte ze aan haar gedrag. “Elke verandering
moet met beleid ingevoerd worden.” Binnenkort gaat
Yuna een nachtje bij haar vader slapen. Dan zorgt Eliza-
beth ervoor dat er de dag erna niets gepland staat. Dat
ze bijvoorbeeld hooguit even lekker in bad gaat als ze
weer thuis is. Rust is volgens haar sowieso het kernwoord
in het scheidingsproces. “Er komt structuur in de om-
gangsregeling. Absoluut. Het hoeft alleen niet direct.”
* Vanwege de privacy van alle betrokkenen zijn de namen in
dit artikel gefingeerd.
‘Trouw in goede en kwade dagen, in gezondheid en ziekte, tot de dood ons scheidt.’ Dat stond Elizabeth* voor ogen toen ze met Erik in het huwelijksbootje stapte. En daar heeft ze jaren voor geknokt. Ondanks de vele hobbels die ze op hun weg tegenkwamen. Scheiden was geen optie in het kerkelijke milieu waarin ze zich bevond. Bovendien kwam opgeven niet in haar vocabulaire voor. Ze wilde hoop houden. ‘Tot mijn ogen opengingen en ik inzag dat de situatie ook voor mijn dochters ondragelijk was geworden. Toen kwam er ineens een andere oerkracht in me boven.’
TEKST MACHTELD STILTING
Rust is het kernwoord in het scheidingsproces
E lizabeth (42) luistert aandachtig. Hoort ze Yuna
nou nog? Haar adoptiedochter (6) is vandaag
weer bij haar vader geweest. Na zo’n bezoek is ze
altijd onrustig, net als na een schoolreisje of een zieken-
huisbezoek. Het duurt langer dan normaal voordat ze in
slaap valt en meestal eindigt ze halverwege de nacht bij
Elizabeth in bed. Ook wil ze niet meer alleen naar de wc,
terwijl ze dat al heel lang goed kan. Is het opwinding, of
juist spanning? Elizabeth weet het niet. Het zorgt er wel
voor dat ze vast blijft houden aan het advies van Stich-
ting Adoptievoorzieningen: “We moeten het contact
tussen Yuna en haar vader heel rustig, op bekende
plaatsen en met bekende mensen opbouwen.”
Zware jeugd
Dat Erik een zware jeugd had gehad wist Elizabeth. Hij
had verteld van de geestelijke en lichamelijke mishan-
deling door zijn vader. Zo werd zijn fietsje in de schuur
hoog aan het plafond gehangen toen hij het spatbord
had beschadigd, en werd hij als kleuter eens voor straf in
het bos uit de auto gezet om af te leren dat hij ver bij
huis vandaan zou gaan. Het trauma was er, maar ver op
de achtergrond. Dat veranderde ook niet toen hij vader
werd van hun twee biologisch eigen dochters (nu 19 en
14). Eigenlijk kwam het trauma pas echt aan de opper-
vlakte toen Erik en Elizabeth hadden besloten een kindje
te adopteren. Bij de gesprekken met de Raad omschreef
Erik zijn jeugd als warm en harmonieus. Toen Elizabeth
haar verbazing daarover uitsprak, kwamen veel emoties
los. En die bleven. Zo hevig zelfs dat ze besloten de
adoptieprocedure stil te leggen. Pas na veel sessies bij
een therapeut en het verbreken van het contact met zijn
ouders, pakten ze de adoptiedraad weer op.
Flashbacks
Een tweede terugval kwam vier jaar geleden in China,
TEKST VERA KIDJAN ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019
1312
RUBRIEK WETTEN & REGELS
Nederlanders die een kind adopteren terwijl ze in het buitenland wonen, kunnen die adoptie niet altijd eenvoudig rechtsgeldig maken in Nederland. In een tweeluik legt advocaat Vera Kidjan uit wat de
mogelijkheden zijn. Hier aflevering 1.
ADOPTIE IN BUITEN-LAND OMZETTEN NAAR NEDERLANDS RECHT
tie van de minderjarige zoals die in de Verenigde Sta-
ten is uitgesproken niet is erkend in de Verenigde
Arabische Emiraten en daardoor gelet op artikel 10:108
lid 2 sub b niet in Nederland kan worden erkend. Het
primaire verzoek moet daarom worden afgewezen.
Nu de adoptie van Jack niet op grond van boek 10 van
het Burgerlijk Wetboek kan worden erkend, gaat de
rechter onderzoeken of een adoptie naar Nederlands
recht kan plaatsvinden. Jack wordt uiteindelijk naar
Nederlands recht geadopteerd waardoor hij door de
adoptie Nederlander wordt.
VOORWAARDEN VOOR ADOPTIE NAAR NEDERLANDS RECHTDe wettelijke voorwaarden voor een adoptie naar
Nederlands recht zien er, zo op het eerste gezicht,
overzichtelijk en haalbaar uit:
• De adoptiefouders hebben ten minste drie jaar
onmiddellijk voorafgaand aan de indiening van het
adoptieverzoek samengewoond.
• Het adoptiefkind is op de dag van het verzoek min-
derjarig.
• Indien de biologische moeder minderjarig is, is zij op
de dag van het verzoek ten minste zestien jaar oud.
• De adoptiefouders hebben het adoptiefkind ten
minste één jaar verzorgd en opgevoed.
• Het adoptiefkind heeft geen bezwaar tegen de
adoptie (is het kind twaalf jaar of ouder, dan wordt
het hierover gehoord ter zitting).
• Het adoptiefkind is niet een kleinkind van een van de
adoptiefouders.
• De adoptiefouders zijn ten minste achttien jaar
ouder dan het kind.
• Het moet duidelijk zijn dat voor de toekomst niets
meer van de biologische ouder(s) als ouder te ver-
wachten valt.
• Geen van de biologische ouder(s) spreekt het ver-
zoek tegen. Of:
• Aan het bezwaar van de biologische ouder(s) kan
voorbij worden gegaan als het adoptiefkind en de
biologische ouder(s) niet of nauwelijks in gezinsver-
band hebben samengeleefd of als de biologische
ouder(s) het adoptiefkind op grove wijze heeft
(hebben) verwaarloosd.
• De biologische ouder(s) is (zijn) niet langer met het
gezag belast.
• De adoptie is in het belang van het adoptiefkind.
Toch kan het voor komen dat niet aan alle voorwaarden
is voldaan. In deze aflevering komen twee zaken aan de
orde waarbij de adoptiefouders niet voldoen aan de
opvoedings- en verzorgingstermijn van minimaal een
jaar.
Als een adoptie buiten Nederland heeft plaatsgevon-
den moet altijd een rijtje criteria worden afgegaan om
te bekijken of de buitenlandse adoptie in Nederland
kan worden erkend. Eerst moet worden onderzocht of
er überhaupt sprake is van een adoptiebeslissing en
niet, bijvoorbeeld, van een voogdijbeslissing.
Als is vastgesteld dat er inderdaad sprake is van een
buitenlandse adoptiebeslissing moet vervolgens wor-
den onderzocht of de adoptie kan worden erkend op
grond van het Haags Adoptieverdrag. Als dat niet zo is
dan moet worden bekeken of de adoptie kan worden
erkend naar de regels van het Nederlandse internatio-
naal privaatrecht zoals dat staat in boek 10 van het
Nederlands Burgerlijk Wetboek. Als, tot slot, dit tot niets
leidt dan moet worden onderzocht of een adoptie naar
Nederlands recht kan worden uitgesproken.
ADOPTIE IN DE VERENIGDE ARABISCHE EMIRATENIn de volgende casus gaat het over Adrie en Marie die
in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) wonen. Zij
hebben de Nederlandse nationaliteit. Vanuit de VAE
adopteren zij een Amerikaans kind, Jack. Jack heeft tot
de adoptie in Amerika gewoond. Na de adoptie halen
Adrie en Marie Jack op. Jack krijgt in de VAE een ver-
blijfsvergunning voor verblijf bij Adrie en Marie. Adrie en
Marie willen dat de Amerikaanse adoptie in Nederland
erkend wordt zodat Jack de Nederlandse nationaliteit
krijgt. Zij wenden zich tot de rechtbank Den Haag. Deze
rechtbank is bevoegd als het gaat om zaken waarbij de
partijen niet in Nederland wonen.
De rechtbank oordeelt als volgt. Vaststaat dat verzoe-
kers, zowel ten tijde van het verzoek tot adoptie als ten
tijde van de uitspraak tot adoptie in Amerika, hun
gewone verblijfplaats in de Verenigde Arabische Emira-
ten hadden. Zoals door de ambtenaar naar voren is
gebracht, is de rechtsfiguur adoptie in de Verenigde
Arabische Emiraten naar het daar geldende islamiti-
sche recht niet toegestaan.
Niet is gesteld of gebleken dat de Amerikaanse adoptie
van de minderjarige in de Verenigde Arabische Emira-
ten, ondanks het adoptieverbod, door een rechter in de
Verenigde Arabische Emiraten is erkend. De rechtbank
gaat voorbij aan de stelling van de advocaat van ver-
zoekers dat het begrip ‘niet is erkend’ in de hiervoor
geciteerde Nederlandse wettekst moet of kan worden
geïnterpreteerd als ‘(feitelijk) wordt getolereerd’. Voor
dat standpunt is in de wetsgeschiedenis of elders geen
aanwijzing te vinden.
De rechtbank is aldus met de ambtenaar en anders dan
(de advocaat van) verzoekers van oordeel dat de adop-
1514
LEEFTIJD50 jaar
Samenwonend, moeder van twee kinderen (14 en 16)
BEROEP consultant
WOONPLAATS Blaricum
> GEADOPTEERDEHyang Schöndorff
14
Als ik de foto’s van mijn aankomst in Nederland zie, denk ik: dat kindje is één jaar oud, geen twee. Mijn geboortedatum is ondertussen al drie keer veranderd. Ik hou vast aan wat er in mijn paspoort staat: 2 april 1969. Daar ben ik aan gewend. Uiteindelijk is het niet zo heel belangrijk voor mij. Alleen moet ik wel langer werken, ga ik een jaartje later met pensioen, haha.
Toen ik op mijn 26ste voor het eerst terugging naar Korea
ontdekte ik dat mijn geboortedatum niet klopte, want
dat bleek de dag te zijn dat ik in het kindertehuis was
aangekomen. Veel later, nadat ik mijn biologi-
sche moeder had leren kennen, heb ik
meerdere malen aan haar gevraagd
wat juist was, maar ik kreeg geen
antwoord dat kan kloppen. Zij
hield vast aan het oorspronke-
lijke geboortejaar. In Korea ben
je al één bij geboorte, daar zal
het verschil wel in zitten, ver-
moed ik.
Mijn adoptieouders konden
geen kinderen krijgen. Mede
omdat mijn moeder zelf is ge-
adopteerd – vanwege de Tweede
Wereldoorlog, vanuit Indonesië –
dachten ze meteen aan adoptie. Ze ko-
zen voor een Aziatisch land vanwege de
achtergrond van mijn moeder. Het werd
Korea. Na drie jaar konden zij mij in de vip-
room op Schiphol in hun armen sluiten.
Mijn ouders twijfelden meteen aan mijn
geboortedatum en lieten me in het zie-
kenhuis onderzoeken. Op basis van de
röntgenfoto’s is vervolgens mijn geboor-
tedatum aangepast. Net als mijn adoptie
was het voor mij nooit een ding. Samen
met mijn ouders en broer, die twee jaar
later werd geadopteerd, groeide ik op in
het Gooi. Ik had en heb een goede band
met mijn ouders en broer, ik beschouw
hen echt als mijn familie en niet mijn biologische moe-
der. De definitie van familie is voor mij: er altijd onvoor-
waardelijk zijn, ook bij kleine dingen. Moeder ben je niet
door even een kind op de wereld te zetten. Ik heb pret-
tige ouders. En al hebben mijn broer en ik compleet ver-
schillende karakters, als het moet, gaan we voor elkaar
door het vuur.
Eerlijk gezegd was ik niet van plan om op zoek te gaan
naar mijn biologische familie maar ik kreeg bij toeval de
kans een oproep te doen op de Koreaanse televisie.
Daardoor is de zoektocht gestart en ben ik in contact ge-
komen met een Koreaanse familie. Heel veel
dingen bleken te kloppen en we dachten
dat we familie waren. Pas veel later
heb ik een DNA-test laten doen en
bleek dat er geen match was.
Toch heb ik altijd contact ge-
houden met die mensen, ik er-
vaar ze als familie.
Vervolgens ben ik gevonden
door mijn biologische moeder.
Dat was erg verwarrend voor
mij. Alsof iemand die je hebt be-
graven, plotseling voor je neus
staat. En ik wist ook dat niet alle
geadopteerden gelukkiger zijn ge-
worden van zo’n hereniging. Dus ik
schrok. Pas na ongeveer een jaar heb ik
een vliegticket gekocht en heb ik haar op-
gezocht. Ik had iets van gelijkenis ver-
wacht, maar dat zag ik niet. Momenteel is
er weinig contact. Ze spreekt slecht En-
gels en haar man mag niet weten van mijn
bestaan. Met hem heeft ze nog een zoon
gekregen. Ik heb dus een halfbroer. Het
contact loopt vooral via hem en een tan-
te, een zus van mijn moeder die vroeger
nog op mij heeft gepast.
Hyang is de biologische dochter van Kim
Lee, de geboortemoeder op pagina 9.
drieluik
RUBRIEK DRIELUIK
Jaartje later met pensioen…
SEPTEMBER 2019 ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3
VERZORGINGSTERMIJN VAN MINDER DAN ÉÉN JAARIn de eerste zaak gaat het om adoptiefouders van wie
één ouder van zowel de Portugese als de Nederlandse
autoriteiten toestemming heeft gekregen om drie
Portugese kinderen te adopteren. Zij nemen de kinderen
direct na de toestemming mee naar Nederland en
vragen een adoptie naar Nederlands recht aan. Ten tijde
van de indiening van het adoptieverzoek zorgden zij nog
geen jaar voor de kinderen. In het procesreglement
Adoptie van de rechtbank staat dat de adoptiefouders
ten minste een jaar voor de kinderen moeten hebben
gezorgd direct voorafgaande aan het adoptieverzoek.
De rechtbank oordeelt als volgt. Artikel 1:228, eerste lid,
onder f. BW stelt als voorwaarde dat de adoptant of de
adoptanten het kind gedurende ten minste een jaar
heeft of hebben verzorgd en opgevoed. In deze bepa-
ling staat niet wanneer deze termijn gaat lopen. Dit is
anders dan in artikel 1:227, tweede lid, BW waarin ten
aanzien van de vereiste duur van de samenleving is
bepaald: “Het verzoek door twee personen tezamen
kan slechts worden gedaan, indien zij ten minste drie
aaneengesloten jaren onmiddellijk voorafgaande aan
de indiening van het verzoek met elkaar hebben sa-
mengeleefd.” In de praktijk, en dit is ook zo vastgelegd
in het procesreglement Adoptie onder bijlage 1 (Over te
leggen bescheiden) onder punt 1 ‘bij de adoptie van
een buitenlands kind en bij erkenning van een adoptie’,
is hier voor de verzorgingstermijn van artikel 1:228,
eerste lid onder f BW bij aangesloten, en is dus ook
voor de verzorgingstermijn als uitgangspunt genomen
de datum van indiening van het verzoekschrift. Dit zou
in deze zaak met zich brengen dat het verzoek van
verzoekers voor afwijzing gereedligt, omdat op het
moment van indiening van het verzoekschrift verzoe-
kers nog niet aan de verzorgingstermijn hadden vol-
daan. De rechtbank acht een zodanige beslissing niet in
het belang van de minderjarigen. De toets van de
verzorgingstermijn is om de bestendigheid van de
verzorging en opvoeding te kunnen beoordelen. Daar-
bij dient in plaats van naar de formele toets (de woor-
delijke wettekst) veeleer te worden gekeken naar de
materiële (feitelijke) toets. Mede in acht genomen de
overgelegde stukken, waarbij de minderjarigen zijn
toevertrouwd aan verzoekers, gaat de rechtbank ervan
uit dat verzoekers de minderjarigen nu meer dan een
jaar verzorgen en opvoeden en daarmee ondertussen
aan de feitelijke verzorgingstermijn van een jaar heb-
ben voldaan1.
LACUNE IN WETDe rechtbank Den Haag lost in een eerdere uitspraak
het probleem iets anders op. Verzoekers hebben in
november 2015 de feitelijke verzorging van de minder-
jarigen op zich genomen. Omdat zij vlak daarna naar
Nederland gingen en daar een verzoekschrift indien-
den, voldoen verzoekers ten tijde van de indiening niet
aan de wettelijke verzorgingstermijn van een jaar.
Verzoekers zijn van mening dat dit hun niet kan worden
tegengeworpen nu, door een lacune in de wet, de
Ethiopische adoptie niet kan worden omgezet in een
adoptie naar Nederlands recht. Verzoekers stellen dat
de minderjarigen belang hebben bij een adoptie naar
Nederlands recht waarbij de minderjarigen de Neder-
landse nationaliteit verkrijgen.
De rechtbank ziet, nu verzoekers intussen wel één jaar
de feitelijke verzorging van de minderjarigen op zich
hebben genomen en gelet op de overige omstandig-
heden – onder meer het feit dat aan de adoptie door
de Verenigde Arabische Emiraten erkenning (en dus
ook in Nederland) wordt onthouden omdat adoptie
aldaar in het geheel niet is toegestaan, aanleiding om
ten behoeve van de adoptie door verzoekers naar
Nederlands recht voorbij te gaan aan de vereiste ver-
zorgingstermijn, voor zover wordt vereist dat die ter-
mijn reeds ten tijde van de indiening van het
verzoekschrift moet zijn verstreken2.
De wijze waarop de rechter in de eerste zaak de verzor-
gingstermijn van nog geen jaar heeft opgelost, heeft
mijn voorkeur. In het volgende nummer van het Adop-
tie Magazine zal nader worden ingegaan op een andere
voorwaarde waaraan bij een Nederlandse adoptie niet
is voldaan. Hoe gaat de rechter dat oplossen?
N O T E N1 Rechtbank Noord-Holland, 12 juni 2019, C/15/281398 / FA RK
18-63302 Rechtbank ‘s-Gravenhage 16 november 2016,
FA RK 16-7071
I N F O
Vera Kidjan is advocaat bij Everaert Advocaten in
Amsterdam, www.everaert.nl. 020-7523217 of stuur een
e-mail naar: [email protected]
RUBRIEK WETTEN & REGELS
De toets van de verzorgingstermijn is om de bestendigheid hiervan te kunnen beoordelen
17
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019
16
TEKST CATHERINE MARCUS ‘ADOPTION TODAY’ APRIL 2018, VERTALING/BEWERKING CHRIS THIERUBRIEK ACHTER DE FEITEN
worden aan verandering van de sfeer in huis”, legt
Dromey uit. “Ouders krijgen tools om voor zichzelf te
zorgen, te de-escaleren, zich opnieuw met hun kind te
verbinden en relaties centraal te stellen in hun gezins-
leven. Geweldloos Verzet is geen quick fix, het is een
kwestie van volhouden.”
GESTAPELDE PROBLEMATIEKBij adoptiegezinnen speelt vaak gestapelde problema-
tiek, wat de gezinnen kwetsbaar maakt, stelt Dromey.
De kinderen zijn op jonge leeftijd getraumatiseerd,
maar de adoptieouders hebben vaak ook een voorge-
schiedenis van grote verliezen, bijvoorbeeld van kinde-
ren, gezondheid of vruchtbaarheid. “Door gebrek aan
kennis over hechting en trauma in de directe sociale
omgeving voelen ouders zich soms minder begrepen
en gesteund. Bijkomende gevoelens van schaamte en
falen maken het lastig om hulp te zoeken, waardoor
gezinnen vaak lang doorgaan en de problemen verer-
geren. In de groepen herkennen ouders veel van elkaar,
dat is vaak al heel fijn.”
In gezinnen waar meerdere kinderen zijn geadopteerd
kan de problematiek extra ingewikkeld zijn, constateert
Dromey. Getraumatiseerde kinderen kunnen elkaar
steeds blijven triggeren, waardoor ouders continu
worden geleefd door de onderlinge explosies. Ze
krijgen geen gelegenheid om de kinderen, elkaar en
zichzelf de aandacht te geven die ze nodig hebben.
Hechtings- en traumaproblematiek is voor ouders vaak
heel ingewikkeld om mee om te gaan, het gebrek aan
wederkerigheid in de relatie met hun kind kan ouders
ontmoedigen en het gedrag kan zo grensoverschrij-
dend zijn dat het soms automatisch een repressieve
reactie uitlokt. Het is vaak een grote stap voor ouders
om niet primair en vanuit emotie op het gedrag te
reageren, maar de relatie met het kind centraal te
stellen. Soms gaat dat tegen al hun instincten in en
confronteert het hen met zichzelf, de eigen (hechtings)
geschiedenis, hun opvoedidealen en normen en waar-
den. Wat Dromey regelmatig tegenkomt in deze gezin-
nen is dat ouders elkaar zijn gaan compenseren in de
opvoeding en aanpak van de problemen. Hierdoor
komen zij tegenover elkaar te staan en voelen zich
daardoor extra teleurgesteld en alleen. Naast de
groepsbijeenkomsten is dan niet zelden ook individu-
ele of relatietherapie nodig.
ENERGIE ANDERS VERDELENDeelnemers ervaren de groep als zeer steunend. Een
van hen vertelt: ”Door de herkenning voel je als het
ware de last lichter worden, het kunnen delen van
gevoelens werkt aangenaam. Ook als je eens ongenu-
anceerd over de situatie praat, wordt dat door andere
ouders begrepen en niet meteen als gebrek aan liefde
bestempeld.”
Naast de bijeenkomsten is er een app-groep, waarin
ouders enerzijds een klankbord kunnen vinden, maar
waar ze elkaar ook steeds opnieuw op de principes van
Geweldloos Verzet kunnen wijzen. Die support is nodig
om het vol te kunnen houden, want in zekere zin is de
methode Geweldloos Verzet heel contra-intuïtief en
dus niet gemakkelijk.
Een andere adoptieouder: ”We waren zo gewend om
thuis op eieren te lopen, bang voor de volgende explo-
sie … Geweldloos Verzet leerde ons onze ouderlijke
aanwezigheid juist te vergroten, wat op het moment zelf
volstrekt tegen je instinct ingaat. De eerste keer, pfff, ik
weet nog hoeveel energie het me kostte om ‘rustig’
aanwezig te blijven in een heftige situatie tot hij was
uitgeraasd, maar het werkte! Nu ben ik er zelf veel rusti-
ger onder geworden en onze zoon kalmeert veel sneller.”
“Wat ook een wijze les was, is het principe ‘pick your
battle’. Door bewuste keuzes te maken over welke
dingen je als ouders niet per se noodzakelijk vindt en
wat je écht wilt aanpakken en die dingen dan met
speciale aandacht te doen, verdeel je je energie op een
andere manier.”
“Ik merkte dat ik bij de verhalen van andere ouders veel
compassie voor hen voelde, terwijl ik voor mezelf zo
kritisch was. Toen realiseerde ik me dat ik die mildheid
zelf ook verdiende: het was niet ‘normaal’ dat ik elke
keer als ik de deur opendeed een schietgebedje moest
doen, het was niet ‘gewoon’ me zo onveilig te voelen …”
INFOIn Nederland zijn er ook hulpverleningsorganisaties waar
oudercursussen Geweldloos Verzet worden gegeven of
praktijken waar hulpverleners werken die de methode
gebruiken in individuele begeleiding van gezinnen.
Ouders kunnen voor concrete informatie hierover bellen
naar Stichting Adoptievoorzieningen (tel. 030- 2330340
(keuze 3) ma t/m do 9.30 tot 12.30 uur). Of kijk op
www.geweldloosverzetnieuweautoriteit.nl.
M E E R L E Z E N ?
https://www.pac-uk.org/wp-content/uploads/
2018/04/Getting-Violence-Out-of-Your-Home-
Catherine-Marcus.pdf
Nieuwe autoriteit voor ouders – Haim Omer en Philipp Streit
Waakzame zorg – Haim Omer
In Engeland is adoptie vooral een binnenlandse aangelegenheid. Waar
een kind in Nederland bij een voortdurende schadelijke thuissituatie in een
perspectief biedend pleeggezin kan worden geplaatst, wordt in Engeland
vaak gekozen voor adoptie. Voornamelijk als er geen kans is dat het kind ooit
terug kan naar de biologische ouders, of naar andere familie. Het gaat hier om
ongeveer 4.000 kinderen per jaar.
Ruim een kwart van die adoptiegezinnen raakt in crisis
en krijgt te maken met child to parent violence. Voor
deze gezinnen worden in Engeland oudercursussen
Non Violent Resistance (NVR) gegeven (in Nederland
Geweldloos Verzet genoemd). NVR is een basishouding
en visie die ouders kan helpen om escalaties in het
gezin te voorkomen en anders met grensoverschrij-
dend gedrag om te gaan.
Sue Dromey is integratief kinderpsychotherapeut en
practice manager van een project in Engeland waarbij
oudercursussen Geweldloos Verzet (NVR) voor adoptie-
ouders worden aangeboden. Zij gelooft dat dit soort
agressie van adoptiekinderen in het gezin geworteld is
in hun traumatische voorgeschiedenis. Vaak lokken
getraumatiseerde kinderen die negatieve ervaringen
opnieuw uit in het adoptiegezin. In het Engels heet dat
re-enactment. De adoptieouders, die droomden van
het liefdevol verzorgen van een kind in hun gezin,
kunnen enorm teleurgesteld, uitgeput en geïsoleerd
raken en hebben het gevoel te falen.
“Bij de methode Geweldloos Verzet zeggen we niet dat
we het kind gaan veranderen, maar dat er gewerkt gaat
LES GEWELDLOOS VERZET KAN ESCALATIE VOORKOMEN
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019
Schoolconsult kan eyeopener zijn:
ZIE MIJ, ZIE MIJ!Doordat alle betrokkenen tegelijk aanwezig zijn, kun-
nen ze hun adviezen op elkaar afstemmen, zorgen dat
ze helpend zijn voor elk van de gebieden waar het kind
ondersteuning nodig heeft en zo voorkomen dat be-
trokkenen worden overvraagd in het toepassen hier-
van. Afgestemde hulp, in samenwerking met elkaar, is
het doel.
Folmer geeft een voorbeeld uit de praktijk: “Ik heb een
kleuter geobserveerd die erg moeilijk verstaanbaar was.
De logopedist was al maanden in beeld en had de juf
geadviseerd om het meisje steeds te vragen wat ze
bedoelde (ook al begreep de juf dit met gebaren en
enkele woorden ook wel). Op beeld zagen we een kind
dat steeds minder ging praten, minder vaak naar de juf
kwam en andere kinderen ging gebruiken als spreek-
buis. Vanuit de logopediste bezien een begrijpelijk
advies om het meisje steeds meer zelf te willen laten
zeggen en haar daarom te vragen. Maar bekeken vanuit
de gehechtheid zagen we een kleuter die zich onvol-
doende gezien en begrepen voelde door de juf, en die
daardoor afhaakte in het contact. Belangrijk was dus
eerst te werken aan de relatie, aan de onderlinge band
en het opbouwen van vertrouwen. In plaats van dat de
juf ging vragen aan het meisje wat ze bedoelde, ver-
telde de juf het haar: ‘Je bent klaar met opruimen, ik zie
het. Pak nu maar je stoel en kom ermee in de kring.’
Uiteindelijk ging het meisje ook steeds meer zelf zeg-
gen. Omdat de juf het eerst had voorgedaan, kon het
kind het vanuit vertrouwen zelfstandig gaan doen. De
veilige omgeving was eerst nodig. Omdat de logope-
diste bij de bespreking van de beelden was, zag ook zij
deze behoefte en paste ze haar advies aan.”
Een jongen in groep 4 die moeilijk meekwam met de
klas is een ander praktijkvoorbeeld. Hij leek te luisteren
en op te letten, maar de juf vroeg zich af of het wel
binnenkwam en wat hij nou daadwerkelijk meekreeg
van de lesstof. Hij werkte zeer langzaam, waardoor er
geen realistische resultaten waren om zijn niveau en
ontwikkeling te bepalen. In het kader van het school-
consult sloot ook de speltherapeut waar de jongen
sinds een half jaar naartoe ging vanwege vroegkinder-
lijk trauma, aan bij het overleg. Tijdens het bekijken van
de beelden vielen haar dingen op die ze in spelsessies
nog niet had gezien maar die helpend waren voor zijn
begeleiding. Voor zijn positie in de klas had zij, op basis
van haar ervaringen met hem, zinvolle aanvullingen.
PRESENTATIE OVER GEHECHTHEID IN DE KLASUiteraard zijn er ook schoolconsulten waarbij verder
geen andere hulpverleners aanhaken, maar soms komt
er wel een advies voor een vervolg uit. Bijvoorbeeld
ondersteuning voor de leerkracht en/of het hele team.
“Zo was er een schoolconsult aangevraagd voor een
jongen in groep 3. Hij deed hard zijn best en probeerde
aan alles mee te doen. Maar de meester had het idee
dat het sociaal wenselijk gedrag was en vroeg zich af
wie dit jongetje werkelijk was en wat hij echt nodig had.
Hij leek ontzettend beïnvloedbaar en mee te waaien
met andere, voornamelijk drukke jongetjes. Tijdens de
bespreking van de beelden werd veel duidelijk: zodra
de meester de klas uitging, zag je een jongen die
wanhopig en angstig werd, op zoek naar contact. Door
de beelden werd duidelijk dat het ongewenste gedrag
een manier was om in beeld te komen: liever negatieve
aandacht dan geen aandacht. ‘Zie mij, zie mij’, leek hij
te willen zeggen”, aldus Folmer.
Soms ziet gedrag er aan de buitenkant hetzelfde uit
(hoe vaak horen adoptieouders niet: ‘Dat doet die van
mij ook’) maar ligt er een andere behoefte of oorzaak
aan ten grondslag. Dat vraagt ook om een andere
reactie of aanpak. “Het bekijken van de beelden was
een eyeopener voor deze meester. Maar vooral in
combinatie met de informatie over gehechtheid en
welke signalen er zijn waarop je kunt of moet aansluiten
om voor een kind gemiste ervaringen in te halen. Voor
deze meester vielen hierdoor meer kwartjes bij kinde-
ren uit zijn klas. Met enige regelmaat komt het voor dat
de uitleg tijdens een schoolconsult leerkrachten inspi-
reert. Dat ze plotseling allerlei kinderen voor zich zien
die daar ook nog wat in nodig hebben. Dan krijgt ons
werk soms een ander doel, gaat het niet zozeer om een
individu, maar juist om het vergroten van de kennis van
de mensen om kinderen heen. Zoals leerkrachten,
intern begeleiders of pedagogisch medewerkers in de
kinderopvang.”
“Soms wordt een medewerker van Stichting Adoptie-
voorzieningen vervolgens gevraagd een presentatie te
geven over gehechtheid in de klas. Deels los van adop-
tie, met voorbeelden die voor iedereen herkenbaar zijn.
Want bij adoptie en pleegzorg weten we dat gehecht-
heid extra aandacht behoeft, maar dit geldt voor nog
veel meer kinderen. Denk aan kinderen die te maken
hebben met echtscheidingen, verhuizingen, psychische
problemen van ouders, ziekenhuisopname van moeder
en/of kind na geboorte, detentie, militaire uitzendingen,
verslavingen enzovoort. Het voornaamste doel van ons
werk is ondersteuning en begeleiding rond adoptiekin-
deren. Of dat nou wordt gerealiseerd door alle neuzen
van ouders en school dezelfde kant op te krijgen of door
een compleet team uitleg te geven over gehechtheid in
het onderwijs, dat maakt niet uit. Als het maar bijdraagt
aan een zo optimaal mogelijke omgeving waarin alle
kinderen zich veilig kunnen ontwikkelingen en ont-
plooien tot zelfstandige, zelfverzekerde mensen.”
De leerkracht heeft zorgen of vragen over het gedrag van uw kind, u bent zelf niet helemaal of allesbehalve gerust? Twijfels over het
type onderwijs of opvang? Dan kan een schoolconsult van Stichting
Adoptievoorzieningen een helpende hand bieden. Zindzi Folmer is een van de
video-interactiebegeleidsters die hiervoor regelmatig de klas in gaat. Hieronder
geeft ze enkele voorbeelden uit haar werk bij Stichting Adoptievoorzieningen.
18
RUBRIEK BEGELEIDING BESPROKEN
“Wanneer ouders of leerkrachten een schoolconsult
aanvragen, is er in de meeste gevallen al het een en
ander geprobeerd om een kind te helpen”, zegt Folmer.
“Vaak begint het met de inzet van intern begeleiders.
Zij komen niet zelden als eerste observeren in de klas.
Soms zijn er ook al anderen in beeld, is er bijvoorbeeld
gekeken naar mogelijkheden om ‘extra handen’ in de
klas te krijgen ter ondersteuning van de juf. Of bij kin-
deren met taal- en spraakproblemen kan een logope-
diste betrokken zijn.”
Ergens in het proces komt in ieder geval iemand op het
idee een schoolconsult aan te vragen en wordt Folmer
of een van haar collega’s ingeschakeld om vanuit haar
expertise op het gebied van hechting, trauma en de
adoptie te kijken naar de situatie. Dat Stichting Adoptie-
voorzieningen ook binnen scholen met ouders of
andere betrokkenen samenwerkt, is bij lang niet alle
adoptieouders en basisscholen bekend. “Terwijl dat juist
een grote meerwaarde heeft,” aldus Folmer, “want je
kunt op die manier van elkaar leren en gezamenlijk een
plan van aanpak opstellen. Overleg is hoe dan ook beter,
niets is zo verwarrend voor kind en ouders als tegenstrij-
dige adviezen of conflicterende inzichten. Gelukkig lukt
het steeds vaker om samen met andere hulpverleners
en ondersteuners aan tafel te gaan zitten en te bespre-
ken wat er vanuit ieders expertise helpend kan zijn. De
beelden die ik als video-interactiebegeleidster maak in
de klas kunnen daarbij van groot belang zijn. De meer-
waarde van de beelden is dat we met zijn allen tegelijk
naar exact hetzelfde kunnen kijken. Door terug te spoe-
len, te vertragen en te herhalen, wordt vaak van alles
duidelijk.”
ADVIEZEN AFSTEMMENOuders zien dan hoe hun kind zich in de klas gedraagt
wanneer zij er niet bij zijn. Leerkrachten kunnen van een
afstandje kijken naar het kind en zien dan ook de con-
text en wat er voorafging aan bepaalde gedragingen.
Wat gebeurt er en wat heeft het kind nodig? Zo ont-
staat vaak meer begrip, wat kan helpen om met elkaar
tot een plan van aanpak te komen.
19
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019
aanspreekt op mijn Sri Lankaanse uiterlijk besef ik dat
mijn roots niet in Nederland liggen.” Naast haar werk bij
FunX maakte ze podcasts voor KX radio. Daar werd ze
gevraagd na te denken over programma’s rond maat-
schappelijke thema’s en zo ontstond het idee ‘iets te
doen met adoptie’.
Vervolgens gingen twee studenten Regie Do-
cumentaire die stage liepen bij Human,
Lisa Grooters en Reinout Lanting, aan
de slag om er een documentaire
van te maken. Dinja heeft haar
verhaal aan hen vertelt en zij
hebben een opzet gemaakt om
dit verhaal in een webserie te
laten zien. In de documentaire
gaat Dinja onderzoeken of haar
overtuiging klopt dat identiteit
losstaat van waar je vandaan
komt. Daarvoor gaat ze in gesprek
met collega’s, haar adoptieouders,
geadopteerden en anderen.
“Het is een documentaire geworden over
identiteit, roots en afkomst. Ik heb vooraf veel gesprek-
ken gehad met Lisa en Reinout en daarin heb ik mijn
verhaal aan hen verteld. Zij hebben vervolgens het
script gemaakt. Ik had inspraak, maar ik had er alle
vertrouwen in dat ze me neer zouden zetten zoals ik
ben. Dat is gelukt. De makers verdienen echt alle cre-
dits. Ik las net een stukje van de VPRO, ze schrijven: ‘Het
is een documentaire met een goede voice-over, mooie
beelden en een fijn hoofdpersonage’. Wow, dat is echt
supertof als de VPRO dat zegt, een groot compliment.”
EVENT VOOR SRI LANKAANS GEADOPTEERDENDe documentaire is vanaf begin september in vier
delen van elk 11 minuten online te bekijken op human.
nl of het YouTube-kanaal van NPO3 (www.youtube.
com/npo3), en op 19 januari 2020 volgt een uitzending
op tv (NPO3, 23.30 uur). Te zien is onder meer hoe Dinja
met haar adoptieouders door de fotoboeken van haar
jeugd bladert, ze in gesprek gaat met collega’s
en een bezoek brengt aan geadopteerde
en adoptiecoach Hilbrand Westra. Hij
adviseert haar om een bezoek te
brengen aan een event met
andere geadopteerden uit Sri
Lanka, iets wat Dinja altijd
vermeden heeft. Nu gaat ze
wel. “Hoe het beviel? Dat
verklap ik nog niet. Dat kun je
aan het einde van de serie
zien.”
De documentaire mag dan op de
eerste plaats bedoeld zijn om maat-
schappelijke thema’s bij de kijker onder
de aandacht te brengen, voor Dinja zelf heeft
het ook consequenties. “Voor mij persoonlijk heeft het
gebracht dat ik als persoon ben gegroeid, ik ben ope-
ner geworden. Ik kan nu zeggen: ‘Ik kom uit Sri Lanka,
dat zal ik niet ontkennen’, maar ik vind het goed zoals
het is. Ik heb anders leren en durven kijken. Als anderen
er ook wat aan hebben, is dan mooi meegenomen. Al
was het helemaal niet mijn bedoeling een voorbeeld-
functie te hebben. Wat ik wel hoop is dat mensen
stoppen elkaar in hokjes te plaatsen. Dat is echt be-
langrijk voor mij.”
21
‘Ieder adoptiekind heeft zijn eigen verhaal. Dit is het mijne’, zegt
Dinja Pannebakker (32). Ze is de hoofdpersoon in de webserie
Ik kóm niet uit Sri Lanka. Daarin onderzoekt ze het belang van
weten waar je vandaan komt.
Webserie: Ik kóm niet uit Sri Lanka
HONDERD PROCENT DINJA
20
TEKST ANGELA JANSRUBRIEK ACTUEEL
“Wat je ziet in de documentaire is 100 procent Dinja. Ik
ben geportretteerd door de makers zoals ik echt ben, ik
sta positief in het leven.” Dinja is geboren in Sri Lanka en
geadopteerd door Nederlandse ouders toen ze een paar
weken oud was. Ze beschouwt zichzelf als Nederlandse
en heeft geen enkele behoefte aan informatie over haar
biologische ouders en het land van herkomst. Dat be-
grijpen veel mensen in haar omgeving niet. “Ze geven
mij het gevoel dat alle geadopteerden op zoek willen
gaan Dat wordt ook gevoed door de media. Wie zijn zij
om te bepalen wat ik moet doen? Dat maakt mij boos.”
Op haar werk als bureauredacteur bij NPO FunX, tijdens
het uitgaan, in het dagelijks leven wordt ze aangespro-
ken op haar Sri Lankaanse uiterlijk, terwijl ze zich een
‘gewone’ Nederlandse voelt. “Alleen als iemand me
22 23
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN TEKST CHRIS THIE
Eenmaal terug in Nederland moet Jonathan weer aan
het werk. Hij heeft een verantwoordelijke baan en
maakt lange dagen. Camilla neemt de zorg voor de
jongens volledig op zich en is van plan haar praktijk aan
huis weer op te pakken zodra dat kan. Nu is dat nog
geen optie. De jongste heeft last van nachtmerries en
is heel vaak wakker. Omdat Jonathan vroeg op moet
voor zijn werk, is het Camilla die er ’s nachts uit gaat om
hun zoontje te troosten, en uiteindelijk lijkt het voor
iedereen praktischer dat Camilla bij hem op de kamer
gaat slapen. Na een paar maanden lukt het om dit
stapsgewijs af te bouwen.
Ruzies over opvoeding
De oudste gaat naar school, hij stroomt in in groep 2.
Hij lijkt het leuk te vinden en de ouders bouwen op naar
een volledig dagprogramma. Thuis is hij nog heel
vluchtig in het contact met zijn nieuwe papa en mama
en zoekt hij vaak ruzie met zijn broertje. Hij gedraagt
zich soms ook vrij dominant, alles moet dan op zijn
manier en hij heeft last van driftbuien die heel lang
kunnen duren. Jonathan ziet dit als manipulatief ge-
drag en pakt hem stevig aan, Camilla denkt dat het
beter is begripvol te reageren, maar twijfelt daarover
wel een beetje. Ze is teleurgesteld dat de oudste geen
band met haar lijkt op te bouwen, het lijkt hem allemaal
zo weinig te kunnen schelen en bij conflicten roept hij
de naarste dingen tegen haar. Als ze het met Jonathan
bespreekt, zegt hij dat hij vindt dat ze het verkeerd
heeft aangepakt, en de discussies die hier vaak het
gevolg van zijn, brengen hen als ouders niet dichter bij
elkaar. Integendeel, Camilla voelt zich alleen staan en
baalt dat het haar niet gelukt is haar praktijk weer nieuw
leven in te blazen. Ze betrapt zichzelf op gevoelens van
afgunst ten opzichte van haar man die buiten het gezin
wel een eigen leven heeft. Ze raakt uitgeput en merkt
dat ze een kort lontje heeft, waarover ze zich weer
schuldig voelt tegenover de kinderen. Jonathan weet
niet hoe hij het anders aan moet pakken en trekt zich
steeds meer terug. Gesprekken over de opvoeding en
hun relatie lopen steeds uit op geschreeuw.
In het jaar dat volgt, leven Camilla en Jonathan steeds
meer langs elkaar heen, waardoor de sfeer in huis soms
vrij gespannen is. Ondertussen is duidelijk dat de oud-
ste hechtingsproblemen heeft. Die uiten zich in een
combinatie van geslotenheid, controlebehoefte en zo
nu en dan grensoverschrijdend gedrag, waarmee hij
afwijzing lijkt uit te lokken. De jongste heeft opnieuw
last gekregen van nachtmerries en verlatingsangst,
waardoor hij niet meer naar school wil. De samenwer-
king met school komt vooral op Camilla neer, omdat
Jonathan niet zomaar vrij kan krijgen van zijn werk.
Vorm je na een lange en intensieve weg samen met twee adoptiekinderen eindelijk een gezin, ga je uit elkaar. De droom spat uiteen, een nachtmerrie wordt werkelijk-heid. Immers, scheiden is wel het laatste waar adoptieouders hun kinderen mee willen confronteren. Toch is het regelmatig een weg die adoptieouders moeten afleggen. Zoals Camilla en Jonathan, een voorbeeld gebaseerd op dagelijkse voor-beelden uit de praktijk van medewerkers van Stichting Adoptievoorzieningen.
Nieuwe balans
Uit elkaar maar voor altijd papa en mama
N a een vrij hobbelige en emotionele procedure
adopteren Camilla (35) en Jonathan (42) twee
broertjes van drie en vijf jaar oud. In het gezin
van hun biologische ouders werden de kinderen zwaar
verwaarloosd, waarop de kinderbescherming ingreep en
de jongens onderbracht in een groot kindertehuis.
Vervolgens gingen ze naar een pleeggezin. Om ondui-
delijke redenen liep het daar mis. De broertjes moesten
terug naar het kindertehuis. Adoptie door Camilla en
Jonathan volgde.
De adoptieouders zeggen achteraf dat kennismaking en
overdracht een beetje chaotisch verliepen. Maar ook:
“De jongens leken wel voorbereid, daar waren we blij
mee.” Ze verblijven enkele weken met de kinderen in
hun geboorteland. Deze periode is zeer intensief voor
iedereen, de jongens zijn extreem druk en opstandig.
Ouders hebben het gevoel geen contact met de kinde-
ren te krijgen en door slaaptekort raken ze behoorlijk
uitgeput. Ze houden vol en hopen op betere tijden. >>
24
THEMA SCHEIDEN
25
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3
> ADOPTIEOUDER
Marit
LEEFTIJD37 jaar
Moeder van twee kinderen 12 en 10
BEROEP docent
WOONPLAATSZuid-Holland
dacht: er klopt iets niet, ik kan niet meer tot hem door-
dringen. Ik gooide het op de adoptie van de tweede. Die
was nogal moeizaam verlopen. We moesten erg lang in
het land van herkomst blijven, ze reageerde heel heftig
en had een ernstige special need. Dus dacht ik: het is
logisch dat we moe zijn, het komt wel goed als onze
jongste wat meer vertrouwen in ons krijgt en gaat besef-
fen dat wij haar niet in de steek gaan laten. Dat vertrou-
wen begon net te komen toen hij vertrok. Vervolgens
heeft ze ook een enorme terugval gehad. Ze begon
zichzelf pijn te doen. De oudste reageerde
heel verdrietig: “Waar is papa?” Hij be-
greep het niet, dat was mega-zwaar.
Bovendien: ik was gebroken, zat op
de bodem van de put. Maar als ik
dan naar de slapende kinderen
keek, dacht ik: kijk eens hoe rijk
ik ben, daar ligt mijn hart.
Soms lag ik ’s avonds in bed te
huilen en kwam mijn zoon bij
me liggen, pakte hij mijn hand
vast en zonder iets te zeggen
sliepen we samen verder. Of ik
kreeg zomaar een kusje van de
jongste.
Op een gegeven moment werden
we met z’n drieën zo close dat ik dacht:
hij heeft mijn hart gebroken door weg te
gaan, ik was een hoopje ellende, maar ik
weet nu ook: ik ben een sterk wijf. En door
te vertrekken heeft hij me het mooiste
cadeau gegeven dat er bestaat, de band
die ik met mijn kinderen heb is onbetaal-
baar. We vormen met z’n drieën echt een
hecht team.
De naam Marit is vanwege privacy
gefingeerd.
drieluik
Als jong stel hebben we veel over de wereld gereisd. Onderweg kwam al snel de vraag: willen we een ge-zin? Het antwoord was ja, maar de kinderen hoefden niet per se van onszelf te zijn. We vonden dat er al genoeg kinderen op de wereld waren die nog een goed plekje konden gebruiken. Daarom hebben we al vrij snel voor adoptie gekozen. We hebben flink ge-spaard en toen we alle procedures doorlopen hadden, hebben we tegen de vergunninghouder gezegd: ‘We hoeven niet op een wachtlijst. Als jullie een kindje hebben waar je geen ouders voor kunt vinden, dan mag je ons bellen.’ Ze zeiden direct: ‘We hebben een jongetje dat hiv-positief is.’ Het is alweer wat jaartjes geleden, in die tijd waren kinderen met hiv nog moeilijk te matchen. Zes weken later zaten we al in het vliegtuig om onze zoon op te halen.
Min of meer hetzelfde gebeur-
de enkele jaren later toen we een
voorstel kregen voor een tweede
kind, een meisje. Dat ging ook heel
snel. Het was een bewuste keuze van ons
allebei. Absoluut. En we wilden graag drie
kinderen adopteren.
Maar de tweede was pas een paar maan-
den samen met ons in Nederland toen
mijn man aankondigde dat hij wilde
scheiden. Hij heeft de kinderen nog mee
op bed gelegd, gaf me een rekening die
nog betaald moest worden en is vertrok-
ken. Daar stond ik dan: plotseling was ik
een alleenstaande moeder.
Natuurlijk, ik had wel wat aan hem ge-
merkt, maar ik wist niet wat het was. Ik
RUBRIEK DRIELUIK
Na verschillende pogingen hun relatie een nieuwe
impuls te geven, komen beiden tot de conclusie dat
ze er echt niet meer in geloven: ze besluiten te gaan
scheiden.
Persoonlijke concessies
Camilla neemt contact op met Stichting Adoptievoor-
zieningen om de situatie te bespreken. Zodra de me-
dewerker de telefoon opneemt, wordt ze overmand
door emoties. Ze krijgt de tijd, er is begrip en ze herstelt
zich zodat ze haar verhaal kan doen.
Haar belangrijkste vragen zijn: Hoe
vertellen we het de kinderen? En hoe
kunnen we de schade zo veel moge-
lijk beperken?
Een uitgebreid gesprek volgt over
zaken met betrekking tot de schei-
ding waar Camilla zich zorgen over
maakt: de kwetsbaarheid van de
kinderen, hun vertrouwen dat weer
beschadigd wordt en het schuldge-
voel dat beide ouders ervaren. Ca-
milla voelt zich verdrietig voor de kinderen, maar ook
vindt ze dat ze faalt in de ogen van de buitenwereld en
de instanties die hun de kinderen hebben toever-
trouwd. Alleen al dat ze dat hardop durft te zeggen
zorgt voor wat opluchting.
Gelukkig lijkt het beide ouders goed te lukken het be-
lang van de kinderen voorop te stellen, ook als ze daar-
voor concessies moeten doen ten aanzien van dingen
die voor hen persoonlijk lastig zijn. Met behulp van
enkele tips uit het telefoongesprek vertellen ze de
kinderen gezamenlijk dat ze weliswaar als stel uit elkaar
gaan, maar dat ze wel voor altijd hun papa en mama
blijven. Met steun van een naast familielid en een goede
vriendin komen ze tot een voor iedereen acceptabele
verdeling van de zorg voor de kinderen. Vader en moe-
der maken een duidelijk rooster waarop de kinderen zelf
kunnen zien wanneer ze bij wie zijn. Ze komen overeen
dat het sowieso het beste is voor de jongens als ze
voorlopig gewoon in hun eigen bed slapen. Camilla blijft
met hen in het oude huis wonen, vader heeft een kleine
tijdelijke woning, waar de jongens op bezoek komen.
Herstel van vertrouwen
Hoewel de broertjes duidelijk last hebben van de schei-
ding, lijken ze toch best snel weer te herstellen, alsof ze
ook opgelucht zijn. De verminderde spanning in huis en
de duidelijkheid die is ontstaan, lijken hen te helpen een
nieuwe balans te vinden. Ouders praten en ondernemen
beiden veel met de jongens als ze bij hen zijn en probe-
ren het tweetal zoveel mogelijk het gevoel te geven dat
ze niet hoeven te kiezen tussen vader of moeder.
Als Camilla video-interactiebegeleiding aanvraagt,
ondersteunt Jonathan dit en zet zijn handtekening
onder de aanvraag. Gaandeweg het traject wordt ook
Sherborne Samenspel ingezet, wat een mooi herstel van
vertrouwen te zien geeft. De oudste begint nabijheid en
troost te aanvaarden nu Camilla de gevoelens achter zijn
gedrag nadrukkelijk benoemt, en de jongste slaapt na
een half jaar weer in zijn eigen bed. De laatste sessie van
de video-interactiebegeleiding wordt
zelfs Sherborne Samenspel met beide
ouders gedaan, waarbij ouders zittend
op de grond met hun ledematen een
soort symbolisch nest maken, waar de
jongens samen in mogen liggen.
Iedereen geniet er zichtbaar van.
WAT HELPT?
• Aandacht voor wat wél hetzelfde blijft: rituelen,
woorden, liedjes, spullen, geuren die niet
veranderd zijn.
• Erkennen, benoemen van en steun geven bij
verscheidene en misschien tegenstrijdige
gevoelens, fantasieën, angsten, lastig gedrag etc.
• Plezier maken, lachen, leuke dingen doen, samen
bewegen, sporten, creatief zijn, dansen, muziek
maken: vormen een uitlaatklep en zorgen voor
een gevoel van verbinding.
• Beeldspraak gebruiken, boekjes
• Alert zijn op signalen (slaap-, leer-, gedragsproble-
men, terugtrekken, agressie, buikpijn)
• Compensatie voor onrust en gevoel onveiligheid:
fysiek contact (massage), 1-op-1-aandacht, uitleg
en voorbereiding, veel bevestiging (expliciet)
• Leiding nemen op grote lijnen, maar controle
geven op details (bijvoorbeeld door keuze of tijd
te bieden)
• Belang van kind voorop, loyaliteitsconflict voor-
komen door ouder-/partnerzaken te scheiden,
met ex-partner praten in wens in plaats van verwijt
• Zelfzorg ouders
• Neutrale steunfiguren in netwerk inschakelen
(familie, school)
• Aandacht voor overgangsmomenten (rust, tijd,
ontspanning bij overdracht)
De tweede was amper in Nederland, toen vertrok mijn man
SEPTEMBER 2019
Gelukkig lukt het
beide ouders, het
belang van de kinderen voorop
te stellen.
2726
ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3 SEPTEMBER 2019THEMA SCHEIDEN
26
RUBRIEK VRAGENDERWIJS
‘Onze zoon heeft slaapproblemen.’ ‘Mijn puberdochter vliegt uit de bocht.’ Adoptieouders die vragen of twijfels hebben over de ontwikkeling of opvoeding van hun kinderen kunnen terecht bij de Stichting Adoptie voorzieningen. Ook geadopteerden, leerkrachten of andere betrokkenen kunnen daar terecht. Nazorgmedewerkers geven informatie en advies. In deze rubriek komen een aantal vragen en onderwerpen aan de orde die de afgelopen tijd zijn besproken.
Schuldgevoel door scheiding?Als ouders gaan scheiden, voelen zij zich vaak schuldig tegenover de kinderen. Voor adoptieouders voelt dit vaak nog zwaarder. Ze wilden zo graag ouders worden, hebben er van alles voor gedaan, en nu strandt het huwelijk.
Ouders zijn vaak bang dat de scheiding bij hun kinderen
opnieuw het gevoel zal geven dat zij worden verlaten. Als
het onverwachte en onvermijdelijke dan toch gaat gebeu-
ren, neem dan de volgende adviezen ter harte:
• Overtuig de kinderen ervan dat zij niet de oorzaak zijn van
de scheiding. Dat ze niets verkeerd hebben gedaan en
dat jullie net zo veel van hen blijven houden als jullie altijd
al hebben gedaan.
• Let goed op de emotionele behoeften van jullie kinderen.
Plaats deze behoeften (zeker in het eerste jaar na de
scheiding) voorop. Introduceer nog geen nieuwe mensen
in hun leven.
• Praat niet slecht over je ex-partner!
• Neem je kind niet in vertrouwen over dingen waar je met
je ex-partner tegenaan loopt. Dit voelt heel ongemakkelijk
voor kinderen en zij kunnen hiermee in een loyaliteitscon-
flict komen.
• Vertel de kinderen vooraf duidelijk wanneer zij naar papa
of mama gaan. Wees zo duidelijk mogelijk over wat zij
daar kunnen verwachten, welke plannen er zijn gemaakt,
en wanneer ze weer terug naar de andere ouder gaan.
• Herhaal dat jullie altijd familie zullen blijven, ook al wonen
de kinderen nu in twee huizen.
• Wees je bewust van de nieuwe rol die jullie nu hebben als
co-ouders. Jullie worden nu partners in ouderschap.
Probeer eventuele boosheid niet in de weg te laten zitten.
En als dat erg moeilijk blijkt, zoek dan hulp.
• Probeer vooral ook mooie momenten hebben met de
kinderen. Probeer ze te laten zien dat jullie ook in moei-
lijke tijden fijne momenten kunnen hebben en met elkaar.
Werkboek
Mariska Klein Velderman is gepromo-
veerd in de pedagogiek en werkt bij
TNO, afdeling Child Health, waar ze,
samen met Fieke Pannebakker, onder-
zoek doet op het gebied van schei-
ding. Daar doen ze onder andere
onderzoek naar scheiding en de mo-
gelijkheden om kinderen, jongeren en
ouders daarbij te ondersteunen. In een
TNO-project ontwikkelden ze samen
het digitale platform ‘INBOX’ voor
jongeren met gescheiden ouders, waar
het werkboek Als je ouders uit elkaar
gaan op is gebaseerd.
Dit praktische werkboek helpt kinderen
om te gaan met de scheiding. Het
geeft informatie over wat er precies
gebeurt bij een scheiding en welke
rechten je hebt als kind in die situatie.
Ook staan er handige tips en uitspra-
ken in van andere kinderen en jonge-
ren die een scheiding hebben
meegemaakt.
Prijs, 21,95 euro.
Uitgever: Nieuwezijds B.V.
ISBN: 9789057125270
RitualsHet is een kordate stem aan de andere kant van de lijn.
In korte bewoordingen vertelt Helma dat ze gaan scheiden. Ze is vastberaden, haar ex-man en zij hebben veel geprobeerd maar het is op. De familie is op de hoogte en de kinderen weten het
inmiddels ook.
Bij het woord ‘kinderen’ verdwijnt de kordaatheid uit haar stem. Ze
vraagt zich af hoe ze zo goed mogelijk de kinderen in twee huizen
op kan laten groeien. Samen blijven wonen was geen optie en al snel
was een tweede huis gevonden waar zij introk.
In samenspraak met haar ex-man werd de verhuizing zorgvuldig
gepland en besproken, de kinderen hebben immers houvast nodig
door oude en vertrouwde spullen in de nieuwe leefsituatie te weven.
De kinderkamers werden als eerste in orde gemaakt terwijl er nog
geen stoel in de woonkamer stond.
De kinderen mochten meehelpen, de kinderhoekjes in de nieuwe
woonkamer waren net zo ingericht als in het oude huis en na een
aantal proefbezoekjes was dat ‘het huis van mama’. En toch, geeft
Helma aan, is het huis nog geen thuis. Dat merkt ze aan de kinderen
en ook aan zichzelf.
Ik vraag naar de routines: zijn er een aantal dezelfde planten of
schilderijen als in het oude huis en wellicht een meubelstuk dat
meegenomen is?
Er wordt hetzelfde gegeten, de routines zijn onveranderd en het
konijn kreeg eenzelfde hok als in de oude woning, op dezelfde plek,
alleen nu in een andere tuin.
We spreken over de slaaprituelen van de kinderen waarbij de shirts
met de geur van papa en mama weer even in het bed thuishoren. En
ineens weet Helma het: het is de huisgeur! De reden waarom het
huis nog geen thuis is, is omdat de nieuwe woning nog zo anders
ruikt. Terwijl ze in het oude huis altijd een huisparfum van het merk
Rituals had staan… Dat ze daar niet eerder aan had gedacht!
Is het toeval dat Helma dit merk koos?
Hoe hoog ligt de lat?
Wie kent het niet? Die grappige plaatjes op internet van expectations vs. reality? Waarin de ver-wachting er een stuk rooskleuriger uitziet dan de werkelijkheid? Voor adoptieouders is dit helaas maar al te vaak echt zo en is er – zeker in het begin – soms weinig om over te lachen met elkaar.
Het idee: gezellige maaltijden,
verjaardagen met veel vriendjes
over de vloer en ontspannen va-
kanties waar nog jaren over nage-
praat kan worden.
Voor ouders is de realiteit vaak
anders. Maaltijden die uitmonden in
ware veldslagen, verjaardagen met
een kind dat door te veel prikkels
uit zijn raampje schiet of vakanties
die vroegtijdig afgebroken worden
omdat het te spannend is. Kortom,
teleurstellingen waar je als nieuw-
bakken ouder mee moet leren
omgaan. Veel ouders vinden het
lastig dit te accepteren: zij hebben
hier toch voor gekozen? Ze vinden
daarom dat ze hier dan maar mee
moeten omgaan, ondanks de
slapeloze nachten en de voort-
durende vermoeidheid.
Als deze ouders voor hulp naar
Stichting Adoptievoorzieningen
bellen, proberen we niet alleen een
luisterend oor te bieden, we gaan
ook samen met de ouders zoeken
naar de lichtpuntjes.
Tijdens het gesprek blijkt vaak dat
ouders de lat voor zichzelf hoog
hebben gelegd. Al pratende kun-
nen we vaak helpen die lat lager te
leggen, waardoor er weer ruimte
ontstaat voor de ouders om te zien
en vooral te voelen dat hun droom
werkelijkheid is geworden, com-
pleet met alle uitdagingen die
daarbij horen.
28
TEKST ANGELA JANSTHEMA SCHEIDEN
COLOFON
ADOPTIE MAGAZINE ONLINEOnafhankelijk, informerend, signalerend en opiniërend.
Voor aspirant-adoptieouders, adoptieouders, geadopteerden,
professionals op het gebied van adoptie en alle anderen
die zich betrokken voelen bij afstand en adoptie.
Adoptiemagazine online is een uitgave van
Stichting Adoptievoorzieningen.
Het magazine verschijnt vier keer per jaar.
RedactieHoofdredacteur Angela Jans
Aan dit nummer werkten mee: Erik Draaijer (eindredactie),
Sandra Benschop, Yvonne Geelen, Ria Heek, Vera Kidjan,
Meike Melenhorst, Machteld Stilting,
Chris Thie en Wiwin Veendijk.
Foto coverIstock
Foto backcoverThinkstock
Vormgeving
Studio Jorrit van Rijt
RedactieadresPostbus 290
3500 AG Utrecht
Telefoon: 030 2330344
e-mail: [email protected]
AbonnerenEen abonnement is gratis. Aanmelden kan via www.adoptie.nl of
kijk op www.adoptieoudersonline.nl
KopijBijdragen, ingezonden brieven of tips zijn van harte welkom.
Neem daarvoor contact op met bovenstaand telefoonnummer
of e-mailadres.
Overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande
toestemming van de redactie en desbetreffende auteur. Verzoeken
tot overname dienen gericht te worden aan de hoofdredacteur.