‘Mag ik op de computer? Mag ik Tv-kijken?’

Multimedia in de opvoeding

2

Inleiding Je kan geen krant openslaan, geen tijdschrift lezen,… of ergens

staat een nieuwtje, een onderzoek, een artikel over de invloed

van computers, op onze samenleving. Zowel de DS3, de psp,

de x-box, de wii enzoverder, vallen in deze brochure onder de

term computer.

Zijn deze dan echt zo belangrijk? Waait ‘deze hype’ niet over?

Niet iedereen is zo overtuigd van het belang van multimedia…

Vaak wordt het nog bekeken als een vreemde eend die ons

leven binnendringt. Maar de technologie is er en zal zich alleen

maar verder ontwikkelen. We kunnen er niet meer naast kijken.

Multimedia is niet meer uit ons dagelijks leven te bannen en

vormt een steeds groter deel van het leven van kinderen. Het

wordt als het ware een deel van hun opvoeding. Toch is het als

ouder niet altijd even makkelijk. Hoe lang mogen kinderen TV-

kijken? Mag ik mijn puber alleen op de computer laten? Vanaf

welke leeftijd heeft mijn kind er iets aan als het voorgelezen

wordt? Dit zijn maar enkele veel voorkomende vragen die

ouders zich stellen. Met de volgende brochure trachten we u

een beetje te helpen in uw zoektocht naar antwoorden.

3

1. Computer en internet Maandag 16u, Marieke komt thuis van school. Mama en papa

zijn nog niet thuis. Marieke zet de computer aan op haar kamer

en begint te chatten. 18u, mama en papa komen thuis maar

moeten nog eten maken en strijken,… Marieke is nog steeds

aan het chatten, de ouders zijn blij dat Marieke zo rustig op

haar kamer bezig is zodat zij snel kunnen voortdoen met het

huishouden. 19u: etenstijd. Marieke komt snel naar beneden,

eet snel en gaat daarna meteen terug naar boven om opnieuw

te chatten. 21u, mama komt bij Marieke op de kamer zeggen

dat ze haar computer moet uitzetten en gaan slapen. Marieke

doet dit. Na een uurtje stapt Marieke uit bed, zet ze haar

computer terug aan en begint te chatten. ’s Morgens 7u30,

Marieke moet opstaan om naar school te gaan, maar is

doodmoe.

Dinsdagochtend, 7uur.

Lien stormt naar beneden. ‘Mam, ma-am, ik moet nog

toeristische informatie hebben over een stad in West-

Vlaanderen, met plaatjes … voor straks … ik was het vergeten!!’

‘Geen paniek, welke stad wil je nemen?’

4

‘Brugge maar, een mooie stad en daar is vast veel info over te

vinden.’

Mama en Lien zetten zich samen aan de computer. Waar

beginnen ze te zoeken? Eerst in de Encarta-encyclopedie, daar

vinden ze heel wat zonder ‘lost in space’ te raken, via knip- en

plakwerk wordt in korte tijd een mooi informatief pakketje

samengesteld, met illustraties! Nu nog even naar het web voor

de evenementen van de dag, de cultuuragenda, een paar

adressen en beschrijvingen van hotels…

Even een gevarieerd aanbod selecteren, aan het bundeltje

toevoegen, uitprinten met de kleurenprinter en … klaar is Kees!

8u10. Lien vertrekt zoals altijd opgewekt naar school.

(Valcke, M. 2002. Mag ik op de computer?)

Met deze twee voorbeelden willen we aantonen dat elk

instrument nuttig gebruikt kan worden, maar ook niet. Een

smsje sturen naar huis om te zeggen dat je je bus gemist hebt,

staat tegenover een volledige boekbespreking overnemen van

op internet.

5

Beperkingen

Hieronder sommen we een aantal beperkingen op van het

gebruik van de computer en het onlosmakelijk daaraan

verbonden internet. De kritieken en beperkingen die hieronder

zullen worden aangehaald, komen vaak op hetzelfde neer: ga

bewust om met computergebruik. Kies wat je wel en niet doet

en hoe je zal werken en spelen met de computer in het gezin.

Indien de computer en bijhorende programma’s, internet,

chatten,…op een doordachte en gecontroleerde manier gebruikt

worden, kan het heel wat mogelijkheden bieden aan kinderen

om te leren en te ontdekken.

- Let op bij jonge kinderen: computers kunnen echte ervaringen

met de werkelijkheid niet vervangen. Via vrije activiteit, buiten

spelen, sporten en dergelijke doen kinderen belangrijke

ontwikkelingservaringen op. Je kunt zelfs stellen dat kinderen

jonger dan 7 jaar niet echt computers nodig hebben.

- Samen spelen en samen werken zijn belangrijk voor de sociale,

emotionele en morele ontwikkeling van kinderen en jongeren.

Een computer, het internet, een chatbox en e-mail kunnen

hiervoor geen vervanging zijn. Wel een versterking!

6

- Opletten dat evenwicht bewaard blijft, kinderen hebben ook

nood om buiten te spelen, zo kan hun vitamine D op peil

gehouden worden.

Ook kinderen kunnen last krijgen van een ‘muisarm’: of een

kind hier al dan niet last van krijgt, hangt af van hoe veel en

hoe lang het op de pc werkt, inrichting van de werkplek, hoe

snel je werkt, hard knijpen in de muis,…

1.1. Computer

Leren met de computer (Spelend leren)

Moeten we de computer verbieden voor jonge kinderen?

Kunnen (heel) jonge kinderen leren (door middel) van de

computer?

Spelend leren of lerend spelen met de computer kan al op

jonge leeftijd, maar dit zal nooit automatisch gebeuren. Het

leren zal vooral naar voren komen wanneer de computer in een

brede context wordt geplaatst. Ouders zijn heel belangrijk in

deze context! Als ouder kan je namelijk vragen stellen, reacties

uitlokken, meedoen,.. kortom ervoor zorgen dat je kind zijn spel

expliciteert, vertelt over zijn ervaringen en over wat het doet.

Dit is de basis van leren. Het ‘delen’ van kennis biedt meer

7

zekerheden voor leren. Bovendien versterkt het de relatie

tussen ouders en kind doordat je als ouder interesse toont voor

wat je kind doet, meespeelt en mee kiest.

Verwacht niet eenzelfde effect wanneer je kind alleen een uur

op de computer speelt. Computers zijn geen ‘wonderdozen’,

‘superleraren’ of ‘intelligente babysits’.

(Educatieve) Cd-rom’s

Wanneer we denken aan kinderen en computers denken we

vaak meteen aan het internet, chatten,… . Maar je hoeft niet

per se het internet op om te ‘leren’ met een computer. Er zijn

voldoende zogenaamde ‘educatieve cd-rom’s’, onder andere

denkspellen, avonturenspellen, zoekspellen, historische spellen,

die de mogelijkheid tot leren bieden. Er zijn ook een heleboel

cd-rom’s die specifiek gericht zijn op het inoefenen van

schoolse vaardigheden zoals rekenen, taal, …

Wanneer je van plan bent een programma of cd-rom aan te

schaffen die het ‘schoolse leren’ van je kind stimuleert, is het

goed om ook eerst eens met de leerkracht van je kind te

praten. Op die manier kom je te weten wat ze precies geleerd

hebben, de manier waarop dit gebeurde,… Zo loop je minder

risico dat je verwarring creëert bij je kind doordat bijvoorbeeld

8

oefeningen op de cd-rom op een andere manier worden

voorgesteld dan in de klas.

Veel van dergelijke cd-roms bieden kinderen de mogelijkheid

om via onmiddellijke bevestiging bij een juist antwoord of een

(kleine) terechtwijzing bij een fout spelenderwijs tot ‘leren’ te

komen. De manier waarop de bevestiging en de foutmelding

worden gegeven zijn belangrijk voor de motivatie van het kind.

Kies daarom voor cd-rom’s waarbij er op een duidelijke manier

een beloning wordt gegeven. Dit kan een leuk muziekje zijn,

een tekening die vertoond wordt, een ‘digitaal cadeautje’ dat

gekregen wordt,…

Tip: Probeer indien mogelijk te zoeken naar cd-rom’s waarbij er

niet alleen aangegeven wordt dat een antwoord juist of fout is,

maar waar bij een fout antwoord ook aangeven wordt waarom

dat fout was en het kind de kans krijgt om opnieuw te

proberen.

Niet alle zogenaamde educatieve cd-rom’s hebben een hoge

kwalitatieve waarde. Bekijk daarom programma’s en cd-rom’s

altijd eerst zelf: loopt het programma vlot, zit het logisch in

elkaar, is de aanspreektoon op het niveau van mijn kind, zijn de

oefeningen niet te moeilijk/makkelijk voor mijn kind, wordt er

inhoud overgebracht,…?

9

Tip: vooraleer je een spel, programma of cd-rom koopt kan je

ook eens aan de verkoper om uitleg vragen of op het internet

informatie opzoeken.

De website http://www.ouders.nl/lsoftwar.htm bevat een

heleboel besprekingen van spelletjes.

Welke software sluit aan bij kinderen?

- Kinderen worden graag uitgedaagd en zijn graag actief bezig.

Goede software biedt hen kansen om activiteiten te kiezen die

aansluiten bij hun interessesfeer.

- Een goed programma stimuleert kinderen om op een actieve

manier nieuwe dingen te verkennen, te verwerven, te

verbeteren zoals het maken van een eigen verhaaltje of

figuurtje, fantasie stimuleren,…

- Kinderen krijgen graag bevestiging bij hun acties en houden

van succes, (een nieuwere wereld maken, een hogere score,

een compliment krijgen, een moeilijker niveau).

- Kinderen lezen niet graag instructies.

- Kinderen wachten niet graag, niet te lang moeten wachten eer

een nieuw scherm is ingeladen is een voordeel.

- Kinderen houden van het nieuwe en van het speciale.

10

1.2. Internet

Wanneer kinderen toegang hebben tot internet stellen ouders

zich vaak een aantal vragen:

‘ Er zijn zoveel pagina’s te vinden op internet, hoe vindt mijn

kind daar ooit zijn weg in?’

‘ Vragen naar betrouwbaarheid, wat er op al die pagina’s staat

is dat wel correct, authentiek en te vertrouwen?’

‘ Tot welke sites heeft mijn kind allemaal geen toegang, welke

sites mag een kind bezoeken, hoe stel je grenzen? Wat als mijn

zoon/dochter ‘vieze’ sites bezoekt?’

‘ Kan ik verbieden om naar bepaalde sites te gaan?’

‘ Hoe kan ik mijn kind begeleiden op Internet’

Internetopvoeding

We spreken hier inderdaad van ‘opvoeden’ aangezien het

internet een nieuw soort vaardigheid vereist van kinderen.

Namelijk het aanleren van een kritische houding bij het

benaderen en bekijken van internetpagina’s. Als ouder is het

niet mogelijk om continu alle sites inhoudelijk te controleren en

te beoordelen. Daarom is het belangrijk om in de opvoeding

kinderen stap voor stap te leren zelfstandig een kritische

11

houding aan te nemen. Je kan dit trachten te doen door je

kinderen te leren zichzelf een aantal vragen te stellen.

Vooraleer je je kind kan helpen, begeleiden, grenzen stellen bij

het gebruik van het internet is het belangrijk als ouder zelf ook

op de hoogte te zijn. Te weten waarom kinderen zo graag op

internet zitten, wat ze daar doen, een klein beetje verstand

hebben van techniek (hoe zet ik een virusscan op mijn

computer? …). Trachten op de hoogte te zijn, inzicht te hebben

in de risico’s die het internet met zich meebrengt, zonder hierin

te overdrijven. Onder risico’s wordt zowel juridische risico’s (wat

mag wel en wat niet, vb downloaden van liedjes,…), tot sociaal-

emotionele risico’s (waardoor kunnen kinderen van hun stuk

raken) en veiligheidsrisico’s (zoals virussen en kinderlokkers).

Een interessante website over internet en hoe kinderen veilig

online kunnen zijn is: http://www.vo.comeandgo.be/.

12

Wat doen kinderen op het internet?

Surfen en chatten

‘Tot welke sites heeft mijn kind allemaal toegang, welke sites

mag een kind bezoeken, hoe stel je grenzen?’ Wat als mijn

zoon/dochter porno/geweld sites bezoekt?’

Jonge kinderen vinden websites met seks en geweld vaak erg

storend. Ze belanden er meestal per ongeluk en niet omdat ze

ernaar op zoek zijn. Meestal gaan ze er vanzelf weer weg.

Oudere kinderen zoeken het dan soms juist op. Via bepaalde

sites is ruw materiaal (oa. filmpjes met seks en geweld)

gemakkelijk toegankelijk. Als uw puber dit bewust opzoekt,

praat er dan in ieder geval over: vertel hem of haar wat u ervan

vindt. Ook al zal dat weinig onmiddellijk effect hebben op hun

gedrag, uw standpunt zal hen onbewust toch beïnvloeden in de

manier waarop ze ernaar kijken. Probeer je kinderen niet te

snel te veroordelen. Dit kan een tegengesteld effect hebben.

Wie zijn jonge kinderen wil behoeden voor seks en geweld, kan

een Internetfilter installeren die ervoor zorgt dat er naar

bepaalde sites niet gesurft kan worden.

13

Voorbeelden van internetfilters:

- NetNanny

- CYBERsitter

- CyberPatrol

- Safekidszone

- www.tueagles.com (enkel Engelstalig, filtert alle

Engelstalige porno weg)

Cyberpatrol houdt wel ook nog een ‘oogje in het zeil’ bij het

chatten. Zo houdt het programma de tijd in de gaten dat de

gebruiker online is en voorkomt het dat er persoonlijke

informatie (zoals creditcard nummers) worden ingevuld op een

webformulier.

Let wel, een internetfilter kan helpen bij internet-opvoeding,

maar deze zeker niet vervangen!

TIP: Je kan best je kinderen vertellen en aanleren of hen zelfs

verbieden om hun vaste e-mail adres in te vullen op websites.

Dat scheelt een heleboel spam (ongewenste email, vaak

reclame). Als het echt nodig is om een wachtwoord te kunnen

verkrijgen, bijvoorbeeld voor het kunnen spelen van een

internetspel, dan kunnen ze beter een tijdelijk e-mail adres

14

aanvragen bij een instantie als bijvoorbeeld Hotmail, en dat

invullen.

De webcam

Het gebruik van de webcam wordt steeds populairder. Er zijn

een heleboel voordelen aan het gebruik van de webcam.

Behalve dat het leuk is om degene met wie je kletst te zien (vb:

als papa in het buitenland zit voor zijn werk, is het mogelijk om

met papa te praten en hem ook te zien), is het tegelijk ook een

controlemiddel om na te gaan of diegene aan de andere kant

wel is wie hij/zij zegt te zijn. Maar let op! Oudere meisjes

hebben wel eens de neiging om hun vriendje een plezier te

doen met een verleidelijke pose, al dan niet ontbloot. Sommige

gaan hier, al dan niet onder druk, heel ver in en voeren zelfs

seksuele handelingen uit voor de webcam. Praat hierover met

uw kind: de beelden kunnen opgeslagen worden en in andere

situaties misbruikt worden. Zo kunnen de beelden op Internet

worden geplaatst en kunnen ze hun hele leven blijven

achtervolgen.

TIP: Leer uw kind erop letten dat hij of zij de webcam uitzet na

gebruik. Zo voorkom je dat er in een later stadium, wanneer je

15

vergeten bent dat de webcam nog aanstaat, onbedoeld beloerd

kan worden.

Chatten en instant messaging (msn)

Een chatbox is een virtuele (schijnbare) ruimte waarin

bezoekers samenkomen om met andere mensen te babbelen.

Iedereen heeft hier toegang toe en meestal is er nauwelijks

controle op wat er gebeurd.

Aan het chatten zijn een aantal gevaren verbonden, alleen zien

kinderen deze niet altijd. Zo gaan kinderen in hun naïviteit soms

persoonlijke informatie geven aan onbekenden. Informatie die

op het eerste zicht onschuldig lijkt zoals waar ze naar school

gaan, welke hobby’s ze hebben, in welke vereniging ze zitten,...

Maak uw kind ervan bewust dat er mensen zijn die niet altijd

even goede bedoelingen hebben en deze informatie kunnen

misbruiken. Tieners begrijpen meestal wel dat het gevaarlijk is

om privé-gegevens openbaar te maken en dat het gevaarlijk is

afspraken te maken met onbekenden, maar tussen weten en

doen ligt wel degelijk nog een verschil. Herhaal daarom ook

regelmatig aan uw kind dat ze dit niet mogen doen en waarom

niet.

16

Omwille van deze redenen zijn msn, facebook, netlog,…

veiliger. Het zijn systemen waarmee ze zelf kunnen bepalen

met wie ze chatten. Ze kunnen namelijk alleen communiceren

met de mensen uit hun eigen contactenlijst, mensen die ze hier

zelf aan toegevoegd hebben. De enige omstandigheid waarin er

een onbekende op de contactenlijst kan komen, is als een kind

die persoon zelf heeft toegevoegd. Kinderen moeten dus wel

leren hier zorgvuldig mee om te gaan.

Chattaal

Kinderen en jongeren gebruiken, wanneer ze chatten of sms’en

vaak een vreemd taaltje. Ouders maken zich hierover wel eens

zorgen in de aard van: ‘gaan ze niet verleren om goed te

schrijven?’. In de praktijk blijkt dat dit niet nodig is: kinderen

verzinnen gewoon graag een eigen taalgebruik om zich te

onderscheiden, het is een spel. Inmiddels blijkt dat het stilaan

weer cooler is om gewoon Nederlands te schrijven. Maak er uw

kinderen wel attent op dat ze bij het schrijven van e-mails en

gewone brieven geen chattaal gebruiken. Uit onderzoek blijkt

namelijk dat e-mails die geschreven zijn in goed Nederlands

beter gelezen worden, dat de inhoud meer aandacht krijgt en

de schrijver serieuzer genomen word?

17

TIP: jonge kinderen kunt u verbieden om te chatten in

openbare chatboxen. Op een bepaald moment heeft verbieden

geen zin meer en kan het zelfs een omgekeerd effect hebben.

Dan is het belangrijker dat je weet welke chat-boxen ze

bezoeken. Praat over chat-ervaringen, zonder onmiddellijk uw

oordeel te geven. Zo raak je snel op de hoogte wat er speelt en

heeft u de kans te vertellen over de gevaren zonder dat het

kind zich bekritiseerd voelt. Ga zelf ook eens naar zo’n chat-box

en kijk bij de beoordeling ervan of kinderen de mogelijkheid

hebben om snel met een beheerder (operator) in contact te

komen. Leg uw kinderen uit dat ze de operator kunnen

inschakelen om vervelende ervaringen te melden en dat het

geen schande is om dit ook daadwerkelijk te doen. Probeer ook

zelf eens te msn’en.

Pesten

Bij zogenaamd ‘digitaal’ pesten denken we meteen aan

zogenaamde ‘haatmail’ waarbij kinderen intimiderende of

beledigende mailtjes, sms’en krijgen. Maar ook het plaatsen van

berichtjes, foto’s,…op internet kan gebeuren. Een derde

pestmethode is het online bestellen van producten voor iemand

anders.

18

Het is belangrijk dat je aan je kinderen verteld dat ze hierover

kunnen praten.

De gevolgen van systematisch anoniem pesten via internet zijn

voor het slachtoffer vaak ernstiger dan volwassenen

vermoeden. Dat heeft te maken met het anonieme ervan: je

weet niet wie het doet (het kan iedereen zijn) en dat versterkt

je gevoel van onveiligheid enorm. Het gepeste kind kan zich

ook niet verweren tegen de dader en moet iedereen gaan

verdenken. Een ander kenmerk dat digitaal pesten zo

bedreigend maakt, is dat het de veilige omgeving van de eigen

privésfeer binnendringt.

Schakel bij steeds terugkerende dreigmail de school in. Scholen

weten niet altijd wat ze ermee aan moeten, maar het is wel

belangrijk dat ze weten wat er speelt om hun beleid te kunnen

ontwikkelen. Sommige scholen hebben reeds een

vertrouwenspersoon die op de hoogte is van pesten en ‘digitaal

pesten’.

Wat kun je doen bij problemen?:

- Blokkeer de afzender van ongewenste e-mail.

- Bewaar de berichten: Ze kunnen immers later eventueel dienen

als bewijsmateriaal.

- Probeer de dader op te sporen.

19

- Indien systematisch kan u overwegen naar de politie te

stappen.

Welke sites zijn goede sites?

Het is als ouder niet altijd even makkelijk om te bepalen

wanneer een bepaalde site nu ‘goed’ is. Hieronder staan een

aantal criteria vermeld die kunnen helpen bij het beoordelen en

selecteren van sites en software:

- Wat is de opvoedende waarde?: Welke taal wordt er

gehanteerd? Is er sprake van discriminatie? Leert de inhoud

mijn kind iets bij?

- Veiligheid, gebruiksvriendelijkheid en taalgebruik: Wordt er

gevraagd naar persoonlijke gegevens? Is het betalend? Vlot

leesbaar?

- Inhoud: Staat het doel van het spel aangegeven? Realistische

verwachtingen?

- Betrouwbaarheid: Expertise van anderen? Duidelijk wie

verantwoordelijk is voor de website? Zijn de gegevens op de

website te controleren? Hoe up to date zijn de links?

20

ALGEMENE TIPS:

- Druk uw kinderen op het hart nooit, maar dan ook echt nooit

hun wachtwoord aan iemand te geven. Zelfs niet aan hun beste

vrienden.

- Wie op de hoogte wil blijven van de wetgeving rond internet

kan terecht op www.Netkwesties.nl

- Leer uw kinderen nooit bijlagen (attachments) te openen.

Enkel in uw bijzijn of na overleg.

- Internetgebruik bij kinderen is problematisch als het ten koste

gaat van andere bezigheden, zoals huiswerk maken, spelen met

andere kinderen, interactie met de andere gezinsleden en

hobby’s. Als een kind het gevoel heeft dat het leven online

beter is en meer voor hem betekent dan het leven buitenshuis,

dan is er iets mis. Let op signalen als extra prikkelbaarheid

wanneer de computer niet beschikbaar is, en humeurig gedrag

dat niet meer overgaat.

- Laat je kind zo veel mogelijk zelfstandig internetten, maar zet

de PC wel in een gemeenschappelijke ruimte of op een goed

zichtbare plaats. Zo heb je meer zicht op het internetgedrag

van je kind (of kinderen). Je bent in de buurt om te helpen als

er iets vervelends gebeurt.

21

- Maak bij discussies over computergebruik steeds de vergelijking

met de ‘echte' wereld. Wat ze in de werkelijke wereld als ‘not

done' beschouwen, moeten zij dan ook niet op internet doen.

Leer kinderen respect hebben voor elkaar. Internet geeft een

vals gevoel van anonimiteit en jongeren durven dan meer

omdat ze geen reacties zien.

Leuke kindersites:

www.kidcity.be

www.wapiti.be

www.kinderlines.be

www.kidsplanet.nl

www.sesamstraat.nl

22

2. Televisie Mag mijn kind overdag TV kijken?

Hoeveel uur per dag mag ik mijn kind tv laten kijken?

2.1. Invloed van televisie

Kinderen laten zich gemakkelijk beïnvloeden door de televisie

en computerspelletjes. Veel meer dan door een boek kunnen ze

er zichtbaar plezier aan beleven en laten ze er hun spelgedrag

door leiden. Maar van de televisie en computer kunnen ze ook

eerder onrustig worden of zich wilder of agressiever gaan

gedragen. Kinderen kijken nu eenmaal nog niet met dezelfde

ogen als volwassenen; soms gaan de programma’s nog te snel

voor ze (ondertiteling!!); soms kunnen ze nog niet voldoende

onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid; en soms

weten ze nog te weinig van de grote mensenwereld om alle

informatie goed te kunnen plaatsen.

Negatieve effecten

De meeste negatieve effecten van televisie hebben niet zo zeer

te maken met hoe lang kinderen kijken of computeren, maar

met wat ze zien of wat ze spelen. Volgens wetenschappers

23

staat het nu wel vast dat geweldbeelden kinderen kunnen

schaden. Hoe groot het effect van het geweld is, hangt vooral

af van de kinderen, en van hoe het mediageweld wordt

getoond. Mediageweld kan drie soorten effect hebben: 1)

angstig reageren, 2) afstompen, en 3) gewelddadig gedrag

vertonen.

Mediageweld werkt niet automatisch op kinderen in! Sommige

kinderen laten zich makkelijker beïnvloeden dan andere. Uit

onderzoek weten we dat de invloed van mediageweld het

grootst is bij:

- jongere kinderen (zij kunnen het geweld en de gevolgen nog

niet goed in een context plaatsen);

- jongens (die hebben vaak een grotere voorkeur voor geweld

en actie en worden minder snel bang);

- kinderen die smullen van geweld (zij leven zich meer in de

helden in en keuren het geweld eerder goed);

- minder vaardige kinderen (kinderen die het op school wat

minder goed doen en psychisch onzekere kinderen hebben vaak

meer moeite afstand te nemen van het getoonde geweld).

Zolang kinderen met beide benen op de grond staan en weten

dat het maar een film of een spelletje is, hoeven opvoeders niet

24

ongerust te zijn. Maar als kinderen die grenzen niet kennen

moeten ouders serieus rekening houden met geweldeffecten.

Gelukkig kunnen ouders de effecten van geweldbeelden

beïnvloeden. Zo nu en dan een kritische opmerking als het er

wel erg hard aan toe gaat, kan de media-effecten tegengaan.

Daarnaast kunnen ouders een oogje in het zeil houden op het

soort speelgoed dat in huis komt (agressief of niet) en het

voorbeeld geven dat er ook niet-agressieve programma’s en

spelletjes zijn.

2.2. Tips voor thuis

Hoe lang en wanneer?

- Help kinderen een kijk- en speelplan te maken voor elke dag;

hoe lang, wat en wanneer? Als u het niet eens bent met hun

keuzes, leg dan uit waarom en help bij andere keuzes.

- Spreek met de kinderen van tevoren af hoeveel tijd ze

maximaal per dag of per week naar de televisie mogen kijken.

Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor computeren en internetten.

- Gebruik de videorecorder om het kijken bij te sturen. Als een

programma op een lastig moment wordt uitgezonden hoeft het

eten of de bedtijd niet aangepast te worden.

25

Eigen codes

- Maak er een gewoonte van om op het Kijkwijzeradvies te

letten; op de meeste dvd’s, spelletjes, films en programma’s

staat een pictogram. Dit pictogram geeft aan voor welke leeftijd

het spel, film, programma bedoeld is en of er geweld, seks,... in

voor komt. In onderstaande tabellen vindt u een overzicht van

de gebruikte pictogrammen en hun betekenis:

= Niet schadelijk/Alle Leeftijden = Angst

= Let op met kinderen tot 6 jaar = Seks

= Let op met kinderen tot 12 jaar = Discriminatie

= Let op met kinderen tot 16 jaar = Drugs- en alcoholmisbruik

= Geweld = Grof Taalgebruik

( overgenomen van http://www.kijkwijzer.nl/)

26

- Neem nieuwe programma’s op video op en speel spelletjes

eerst zelf, om te zien of het leeftijdsadvies past bij uw kinderen;

- Leg kinderen uit welk soort programma’s of spelletjes niet goed

voor hen zijn, en waarom.

Samen kijken

- Net als bij de computer kan de televisie niet gezien worden als

een babysit. Het is belangrijk dat je samen met je kind kijkt.

Vooral jonge kinderen genieten nog het meest wanneer ze

samen met een ouder kunnen kijken en hierover kunnen

praten. Als je samen kijkt voelt je kind zich veel meer op zijn

gemak, kan het bijvoorbeeld dicht bij jou kruipen als het te

spannend wordt. Ook zal het jouw reacties observeren en ‘leert’

het kind het programma ook beter te volgen.

- Wees voorzichtig met een eigen televisie of computer op de

kinderslaapkamer; als ze alleen kijken heeft u er als ouder

minder zicht op.

27

Wees mediabewust

- Als kinderen vragen of ze mogen kijken of spelen, zeg dan niet

automatisch ja of nee, maar vraag wat ze willen zien of spelen.

Kinderen leren hierdoor bewuster kiezen;

- Maak vergelijkingen tussen situaties op televisie en in de

werkelijkheid (bij allerlei soorten programma´s: films,

tekenfilms, reclamespots en reportages). Wat kan helemaal

niet, wat kan wel (maar ver weg) en wat kan bij kinderen in de

buurt?

Praat en luister

- Laat kinderen vertellen over hun gedachten en gevoelens bij

programma´s en spelletjes die hen boeien. Zo komt u erachter

of ze die met de nodige afstand kunnen bekijken, of dat ze er

teveel in opgaan;

- Bespreek eens hoe ruzies of problemen op televisie of in

spelletjes worden opgelost. Op welke andere manieren het ook

had gekund.

28

Geef het voorbeeld

Programma’s of computerspelletjes die niet voor kinderen zijn,

kunt u het best zelf bekijken of spelen op momenten dat er

geen kinderen in de buurt zijn.

29

3. Lezen (boeken en stripboeken) Ook hier, hoewel men daar niet meteen aan zou denken, is het

goed je steeds af te vragen of een (strip)boek wel geschikt is

voor jouw kind.

Hiermee bedoelen we: zijn de tekeningen niet te ingewikkeld,

niet teveel tekst, komt er geen geweld in? Sommige

stripboeken kunnen, soms tegen de verwachting in,

gewelddadige en expliciete tekeningen bevatten. Ook bij

(strip)boeken geldt de tip steeds eerst zelf het boek eens door

te nemen.

Voorlezen

Voorlezen is meer dan zomaar lezen uit een boek. Het gaat

vooral om het inspelen en reageren op de kinderen. Voorlezen

doe je met je gevoel, je stem, je handen en je ogen. Voorlezen

speelt een belangrijke rol bij het spelenderwijs verkennen van

taal. Kinderen leren tijdens het voorlezen hoe je met boeken

omgaat. Je kan al vroeg (ongeveer 1,5 jaar) starten met

voorlezen, je moet zeker niet wachten tot je kind zelf kan lezen.

Je kind ontdekt door te worden voorgelezen bijvoorbeeld dat je

leest van links naar rechts en dat je naar letters kijkt als je

voorleest.

30

Meertalige gezinnen:

Veel meertalige kleuters spreken thuis een andere taal dan op

school. Of de mama spreekt een andere taal dan papa,… Het is

belangrijk dat kinderen dan in beide talen worden voorgelezen.

Ze groeien op met beide culturen en die moeten ook allebei een

plaats krijgen. Er bestaan een aantal vertaalde prentenboeken,

en prentenboeken waarin de tekst in twee talen staat.

Vb: ‘Een ijsbeer in de tropen’ van Hans de Beer

‘Woeste Willem’ van Schubert

Beide zijn in het Arabisch en het Nederlands verschenen.

Vb: ‘In de stad/Na cidade’ van Wim hofman.

Voor meer tips en informatie rond meertaligheid verwijzen we u

graag naar onze brochure ‘Multiculturaliteit en meertaligheid’.

Wat is nu een goed boek om voor te lezen?

Of een boek aanslaat hangt natuurlijk af van kind tot kind,

maar er zijn een aantal dingen waar je op kan letten als je een

boek koopt of uitleent.

Sluit het aan bij de belevingswereld van mijn kind? Hiermee

wil men niet zeggen dat het verhaal zich bijvoorbeeld niet in

een ander land mag afspelen ofzo, maar wel dat de

31

belevenissen van het hoofdpersonage herkenbaar zijn voor je

kind. Een duidelijke verhaallijn is belangrijk. Het is voor een

jong kind nog moeilijk zijn aandacht erbij te houden. Er moeten

in het verhaal dus niet te veel zijwegen worden genomen

anders raakt je kind de draad kwijt. In een ideaal prentenboek

vullen tekst en illustraties elkaar aan, de plaatjes voegen

iets toe aan de tekst. Kijk of de plaatjes zelf ook mooi zijn en

goed gemaakt. Vraag jezelf af of je kind ze de moeite waard zal

vinden om steeds weer te bekijken. Kijk voor je een boek koopt

of uitleent eens naar wat de inhoud van het boek is, waar gaat

het over? Het kan zijn dat het boek over iets gaat dat jij nog

niet met je kind wil bespreken. En tenslotte is het nog aan te

raden aandacht te hebben voor de taal waar het boek in

geschreven is. Deze moet juist zijn en liefst aansluiten bij het

niveau van het kind.

Tips die het voorlezen nog leuker kunnen maken:

- Voorlezen als rustpunt: elke ouder weet hoeveel er op één dag

gebeurt en hoe druk je het hebt. Voorlezen is een goede

manier om samen even tijd voor elkaar te hebben.

- Afwisseling: probeer je kleuter uit heel verschillende boeken

voor te lezen, niet alleen prentenboeken, maar ook uit

32

verhalenboeken, of uit één doorlopend verhaal. Zo kun je

samen ontdekken, waar je kind het meest van houdt.

- Herhaling: Eens je een (prenten)boek gevonden hebt dat je

kind leuk vindt, lees het dan gerust een aantal maal voor.

Herhaling kan een kind helpen de structuur van het verhaal te

begrijpen en het einde te voorspellen.

- Rijm en versjes: het is leuk om regelmatig versjes voor te

lezen. Ze zijn goed voor de ontwikkeling van het taalgevoel van

je kleuter. Door het horen van rijm, zal hij/zij bijvoorbeeld

straks makkelijker leren lettergrepen te onderscheiden.

33

Hulp of informatie nodig? Solidariteit voor het Gezin – Afdeling Hopon

A.&M. Hellinckxstraat 45 – 1083 Ganshoren

Tel.: 02/421.79.91 - E-mail: hopon@svhg.be -

www.solidariteit.be

Meer lezen? Voor ouders en hulpverleners

Televisie, kinderen en ouders.

Baeten, M. Stichting Jeugdinformatie Nederland,

Utrecht.

Waar kijken ze naar? Baby’s en peuters. Letterie

Martine, Nikken Peter & Walker Annemarie. Uitgeverij

Zwijsen Algemeen, Tilburg.

Waar kijken ze naar? Kleuters. Letterie Martine, Nikken

Peter & Walker Annemarie. Uitgeverij Zwijsen

Algemeen, Tilburg.

Kind en Media: Weet wat ze zien. Nikken Peter. Boom,

Amsterdam.

Computerspel, kinderspel? Rijkse C. Stichting

Jeugdinformatie Nederland, Utrecht.

34

Mag ik op de computer? Computers en het internet in de

opvoeding. Valcke Martin Uitgeverij Lannoo.

Kinderen en internet. Gids voor ouders, leerkrachten en

hulpverleners. Valcke Martin en De Craene, B. Uitgeverij

Lannoo.

Vierkante ogen: Opgroeien met tv en pc. Valkenburg, P.

Balans, Amsterdam.

Beeldschermkinderen: Theorieën over kind en media.

Valkenburg, P. Boom, Amsterdam.

Kinderen en televisie: tegengestelde belangen? Van Gils

Jan en Bosscher Martin. Uitgeverij Garant.

Mijn kind online. Hoe begeleid je je kind op Internet?

Pardoen Justine en Pijpers Remce. Uitgeverij SWP

Amsterdam.

Websites

www.jeugdinformatie.nl (over jeugd en opvoeding)

www.maki.nl (over kinderen, internet en computerspellen)

www.kinderkast.nl (kinderen geven hun mening over het

televisieaanbod)

www.sjn.nl (adressen en informatie over opvoedingsvragen)

www.ouders.nl (vragen en tips van en voor ouders)

www.teleacnot.nl (over de programma´s van teleac/not)

35

www.waarkijkenzenaar.nl (over media-opvoeding)

www.zappouders.nl (informatie van de publieke omroep over

televisie en kinderen)

www.cam-ascor.nl (over kinderen, adolescenten en media)

http://www.vo.comeandgo.be/ (een website voor ouders,

opgericht door de Gezinsbond en Child Focus. Men kan hier

handige opvoedingstips terug vinden rond chatten, internet,

surfen en weblogs)

http://www.kijkwijzer.nl/ (website met info over televisie en

geschiktheid van programma’s)

Bovenstaande boeken en websites werden gebruikt bij het

opmaken van deze brochure.

Deze boeken kunnen bij ons uitgeleend worden in onze

bibliotheek.

Deze brochure is een realisatie van Solidariteit voor het Gezin.