Maatregelenboek Waal

MaatregelenboekEen overzicht van mogelijke rivierverruimendemaatregelen in het stroomgebied

Boven-Rijn/Waal

Ruimte voor de Rivier

september 2003

3

Voorwoord

Met gepaste trots presenteren we het maatregelenboek Planstudie Ruimte voor de Rivier.Hiermee worden op overzichtelijke wijze alle mogelijke maatregelen voor rivierverruiminglangs de Rijntakken in kaart gebracht. De maatregelen komen voort uit eerdere studies,zoals Spankracht, en uit de nauwe en interactieve samenwerking tussen de projectorgani-satie en haar directe omgeving, vertegenwoordigd in klankbordgroepen, gemeenten enwaterschappen.

Het maatregelenboek bestaat uit vier delen: Boven-Rijn/Waal, Neder-Rijn/Lek, IJssel enBenedenrivieren. Een overzicht in deze verschijningsvorm geeft U de kans in alle rust teontdekken welke maatregelen mogelijk zijn, waar ze liggen en wat ze in grote lijn inhou-den. Om U een indruk te geven wat er met een maatregel wordt bereikt, is van iederemaatregel een aantal kenmerken (effecten) vermeld.

We hebben getracht door een heldere ordening, opmaak en rijk gebruik van beeldmateri-aal, dit maatregelenboek zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. Zo zijn de maatregelenper type geordend, heeft elk type maatregel een eigen opmaak en is de hoeveelheid tekstbeperkt.

Het doel van de PKB Ruimte voor de Rivier is een pakket van maatregelen vast te stellenwaarmee de noodzakelijke waterstanddaling wordt bereikt. In de planstudie onderzoekenwe welke van de hier gepresenteerde mogelijke maatregelen in dit pakket opgenomen kun-nen worden. Dit is de reden dat er in dit boek wordt gesproken over ‘mogelijke maatrege-len’, want niet alle 600 maatregelen zullen uitgevoerd worden. Met dit maatregelenboekkunnen wij samen de discussie voeren over welke maatregelen uiteindelijk overblijven enover hoe ons rivierengebied er in de toekomst uit zal zien.

Ik wens u veel inspiratie toe!

Ton Sprong

Projectdirecteur Ruimte voor de Rivier

Den Haag, september 2003

5

Overzicht hoofdstukken

Voorwoord 3

Legenda Uiterwaard maatregelen uitklapper

1 Inleiding 7

2 Het maatregelenboek 8

3 Uiterwaard maatregelen

4 Lopende projecten / recentelijk uitgevoerd

5 Knelpunten

6 Kleinschalige dijkverleggingen

7 Grootschalige dijkverleggingen

8 Retentie

9 Groene rivieren

10 Overige maatregelen

7

1Dit Maatregelenboek is de papieren weergave van alle mogelijke rivierverruimende maat-regelen die in de Blokkendoos zijn opgenomen. De Blokkendoos is een computerprogrammadat is ontworpen om de effecten van mogelijke rivierverruimende maatregelen in beeld tebrengen. Het is een beslissingsondersteunend middel in de planstudiefase voor de Plano-logische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier. In de Blokkendoos (en dus ook hetMaatregelenboek) zijn alle maatregelen opgenomen uit de (eerdere) Spankrachtstudie. Dediscussie of deze maatregelen ingezet worden voor de korte termijn zal bij het samenstellenvan de maatregelenpakketten volop gevoerd worden. De code van een maatregel in ditboek komt overeen met de code in de Blokkendoos. Via die code zijn Blokkendoos enMaatregelenboek gekoppeld. Omdat de Blokkendoos een ondersteunend instrument is,zijn alle maatregelen die een rol in de discussie kunnen spelen opgenomen. In het Maat-regelenboek zijn in totaal bijna 600 mogelijke maatregelen opgenomen, onderverdeeld in:

• Uiterwaardmaatregelen• Knelpunten• Binnendijkse maatregelen• Overige maatregelen

Het Maatregelenboek is een losbladig document, omdat er altijd wijzigingen kunnen optre-den. Nieuwe versies van pagina’s kunnen dan makkelijk worden ingevoegd in het boekzonder dat dit grote consequenties heeft voor de opmaak van het gehele boek.

Niet alle uiterwaarden zijn in de ontwerpsessies (najaar 2002) uitgewerkt. Bij een aantaluiterwaarden wordt er op dit moment al gewerkt aan het opstellen van een inrichtingsplan.Er is voor gekozen om voor deze uiterwaarden de benodigde informatie "af te tappen" vanhet lopende proces. Ook de recent uitgevoerde projecten zijn niet uitgewerkt in de ont-werpsessies.

Elk hoofdstuk heeft een andere kleuraanduiding, zichtbaar bovenaan de pagina. Vanaf hetbegin van ieder nieuw hoofdstuk start de paginanummering opnieuw. Bij het zoeken naareen maatregel kunt u in het overzicht bekijken welke kleur bij de maatregel hoort.Vervolgens kunt u op de eerste pagina van het betreffende hoofdstuk de pagina opzoeken.

Hoofdstuk 2 geeft een algemene omschrijving van alle maatregelen die in het boek voor-komen. Daarna worden in hoofdstuk 3 als eerste de uiterwaardmaatregelen in woord enbeeld beschreven. Naast een korte omschrijving van de uiterwaard zijn de maatregelengevisualiseerd middels bewerkte luchtfoto’s. Daarnaast is de geschetste variant uit de ont-werpsessies gepresenteerd. In een tabel staan de belangrijkste effecten kort weergegeven.Hoofdstuk 4 behandelt de lopende en recent uitgevoerde projecten. De contouren van deprojecten staan weergegeven op een luchtfoto. Hoofdstuk 5, knelpunten; 6 kleinschaligedijkverleggingen; 7 grootschalige dijkverleggingen; 8 retentie en 9 groene rivieren zijn doormiddel van contouren op luchtfoto’s of kaarten in beeld gebracht. Daarnaast staan deeffecten omschreven in een tabel. Als laatste, in hoofdstuk 10 worden de overige maat-regelen, bijvoorbeeld kribverlaging, beschreven.

Inleiding

8

Het maatregelenboek

Uiterwaardmaatregelen

De uiterwaardmaatregelen zijn het resultaat van de ontwerpsessies zoals die in september ennovember 2002 zijn gehouden. Tijdens die sessies zijn er per uiterwaard gemiddeld tweemogelijke ontwerpen gemaakt. Daarnaast is er altijd de mogelijkheid om een uiterwaard metrust te laten. Bij het maken van de ontwerpen is veel rekening gehouden met de aanwezige waarden,zoals de landschappelijke, natuurwetenschappelijke en cultuurhistorische waarden.

Er zijn maatregelen waarbij de functie landbouw gehandhaafd blijft. In dat geval is uitgegaanvan het verlagen van de uiterwaard tot een niveau waarbij een acceptabel productieniveauintact blijft (minimaal 60% van de landbouwgebruikswaarde ten opzichte van binnendijksegronden, waarbij een zomerkade gehandhaafd blijft).Bij varianten waar sprake is van natuurontwikkeling is de terreinverlaging afgestemd op demogelijk te realiseren ecotopen (moeras, natuurlijk grasland, etc.).Bij de aanleg van geulen is er van uitgegaan dat "de overkant" bereikbaar blijft. In een aantal gevallen betekent dit dat een brug aangelegd moet worden. De brug is ook begroot.

Knelpunten

In het studiegebied ligt een groot aantal zogenaamde "hydraulische knelpunten". Dit zijnplekken waar om uiteenlopende redenen de doorvoer van het hoge water wordt geremd.Het kan daarbij gaan om:• Hoogwatervrije terreinen• Hoge kades dwars op de stroomrichting van de rivier, bruggenhoofden en veerstoepen• Vernauwingen van het winterbed

Hoogwatervrije terreinen.In de uiterwaarden ligt een groot aantal hoogwatervrije terreinen. Van origine gaat het veelalom steenfabrieksterreinen. Maar in de loop der jaren is er ook allerlei andere bedrijvigheid opdit soort terreinen ontstaan. Soms is de bedrijvigheid gestopt en liggen de terreinen er verla-ten bij. In hoeverre een hoogwatervrij terrein een knelpunt vormt is sterk afhankelijk van deligging en de omvang. Vaak gaat het ook om een combinatie van een terrein en de hooggelegen weg er naar toe. Als maatregel is in de Blokkendoos het verwijderen van het hoog-watervrije terrein opgenomen. In het merendeel van de gevallen komt dat neer op het afgra-ven van het terrein tot het maaiveld van het omliggende terrein. Daarbij is er na afgravenuitgegaan van de functie natuur en het ecotoop natuurlijk grasland.

Hoge kades dwars op de stroomrichting van de rivier, bruggenhoofden en veerstoepen.Het gaat hier om kades die dwars op de stroomrichting bij maatgevende omstandighedenliggen. Juist deze "dwars ligging" geeft opstuwing. Ook veerstoepen en bruggenhoofdenveroorzaken opstuwing. De kades kunnen worden verlaagd of worden verwijderd. Beidemogelijkheden zijn in de Blokkendoos opgenomen. Vaak vormt het verlagen of verwijderenvan een kade ook een onderdeel van een ontwerp voor een uiterwaard. Dubbelingen zijn erbij het bouwen van de Blokkendoos uit gehaald. Bruggenhoofden kunnen doorlatend wor-den gemaakt en veerstoepen kunnen worden gestroomlijnd.

Vernauwingen van het winterbed.Op een aantal plaatsen langs de rijntakken ligt de winterdijken naar verhouding dicht tegen-over elkaar. Het winterbed van de rivier wordt als het ware ingesnoerd. Er ontstaat een fles-senhals die bij hoge afvoeren bovenstrooms tot een hogere waterstand leidt. Een goedeoplossing om meer water door te laten is om aan een - of aan beide kanten van de rivier dedijk te verleggen. Over het algemeen zal het gaan om kleinschalige dijkverleggingen (voorlopig is als grens een oppervlakte nieuw buitendijks van maximaal 25 ha gebruikt).

Bij kleinschalige dijkverleggingen is er van uit gegaan dat de functie landbouw wordt omge-zet in natuur met als ecotoop natuurlijk grasland. Eventueel aanwezige andere ecotopen blijven gehandhaafd.

2

9

Het maatregelenboek

Binnendijkse maatregelen

In de Spankrachtstudie is een groot aantal mogelijke binnendijkse maatregelen bekeken. Het gaat daarbij om:• Grootschalige dijkverleggingen• Groene rivieren• Retentiegebieden

Grootschalige dijkverleggingen.Het gaat hierbij om het over een grote lengte verleggen van de winterdijk. Eigenlijk wordthiermee het winterbed over een grote lengte verbreed.

Groene rivieren.Het gaat hier in feite om een nieuwe rivierloop in het binnendijkse gebied, die alleen bijextreem hoge afvoeren watervoerend zal zijn. Naar verwachting zal zo’n groene rivier 1 keerper 500 jaar vol water stromen. Aan weerskanten van de groene rivier zullen uiteraard dijkenmoeten worden aangelegd, die even hoog zullen zijn als de dijken langs de rivier. Het begrip"groen" houdt in dat het huidige grondgebruik (veelal landbouw) blijft gehandhaafd. Maareen inrichting met meer natuur behoort ook tot de mogelijkheden.

Een bijzondere vorm van een groene rivier zijn de zogenaamde bypasses. Bij een aantal ste-den is de rivier zo ingesnoerd, dat een nieuwe rivierloop over een relatief korte afstand alveel effect kan hebben. Naast een "groene" variant is ook gekeken wat het effect zal zijnindien een "blauwe" variant wordt gemaakt. Daarbij wordt niet het huidige grondgebruikgehandhaafd, maar wordt het maaiveld zover verlaagd dat er continue water staat.

Retentiegebieden.Bij retentiegebieden gaat het om gebieden waar bij extreme hoge afvoeren water tijdelijk"wordt geparkeerd". Als de waterstand weer zakt wordt het gebied weer geleegd. In degeselecteerde gebieden is relatief weinig bebouwing aanwezig. In tegenstelling tot andererivierverruimingsmaatregelen werkt het effect van retentie stroomafwaarts door. Immers eendeel van de hoogwaterpiek wordt weggenomen en daar profiteert het hele gebied beneden-strooms van het inlaatpunt van.

Overige maatregelen

Er is nog een aantal maatregelen die moeilijk in beelden zijn vast te leggen, omdat ze nietgebiedsspecifiek of duidelijk begrensd zijn. Het gaat om:• Kribaanpassingen• Zomerbedverdieping• Reductie zijdelingse toestroming (alleen langs de IJssel)• Kadeverlaging of kadeverwijdering

Kribaanpassingen.Door de hoogte en de vorm van de kribben (zogenaamde strekdammen langs de rivier) aante passen wordt de stromingsweerstand voor het rivierwater verlaagd. Het water stroomt ermakkelijker overheen. Dit zal bij zeer hoge afvoeren een paar centimeter waterstanddalingtot gevolg kunnen hebben. Kribaanpassing is een maatregel die je niet "per krib" uitvoert,maar per traject. In de Blokkendoos is de maatregel dus per traject opgenomen. Niet overalkan deze maatregel op een zelfde manier worden ingezet. De manier waarop en dus ook deeffectiviteit van deze maatregel wordt bepaald door scheepvaartkundige randvoorwaarden.

Zomerbedverdieping.Bij deze maatregel wordt het zomerbed van de rivier verdiept. Deze maatregel is alleen opde meer benedenstroomse delen van de rivier effectief. Dat zijn ook de delen waar de riviervan nature sedimenteert (zand en klei afzet). Dat zal tot gevolg hebben dat er regelmatigmoet worden gebaggerd om de nieuwe diepte te handhaven. Nadeel van deze maatregel isook dat het kan leiden tot verdroging binnendijks.

10

Het maatregelenboek

Reductie zijdelingse toestroming.De IJssel is de enige rijntak waar de zijdelingse toestroming een fors aandeel heeft in demaatgevende hoogwaterstand op de rivier. Via allerlei zijstromen (oude IJssel, Twente kanaal,etc.) komt er water in de hoofdstroom. Het reduceren van deze zijdelingse toestroming in tijden van zeer hoge afvoeren leidt benedenstrooms tot aan Kampen tot een minder hogewaterstand. In de Blokkendoos zijn twee mogelijke situaties opgenomen, namelijk het reduceren van de zijdelingse toestroming met 25% en 50%. Of en op welke wijze dit kanworden gerealiseerd zal in overleg met de betreffende waterschappen en aan de hand vanverdere studies bekeken moeten worden.

Integrale kadeverlaging en kadeverwijdering.Bij de knelpunten zijn al die kades opgenomen die substantieel het water opstuwen. Bij demaatregel integrale kadeverlaging en kadeverwijdering gaat het om het verlagen respectie-velijk verwijderen van alle overige dwarskaden. Alle kleine beetjes helpen. Ook al vormt eenkade niet direct een knelpunt, een zekere opstuwing heeft elke kade. In de Blokkendoos isdaarom deze maatregel opgenomen.

Effecten

In het Maatregelenboek zijn bij een groot aantal maatregelen in een apart kader de belang-rijkste effecten in beeld gebracht. Het is een selectie uit de ruim 100 kolommen met effec-ten die in de Blokkendoos zitten. De in het Maatregelenboek opgenomen effecten makenhet mogelijk een snel beeld te vormen van de betreffende maatregel. Opgenomen zijn:• MHW-winst (m)• Oppervlakte maatregel (m2)• Ruimtelijke kwaliteit score• Volume vergraving (1000 m3)• Verandering areaal landbouw (ha)• Verandering areaal met natuurwaarde (ha)• Aantal betrokken bedrijven• Aantal betrokken woningen• Kosten (M€)• Kosteneffectiviteit (m2/M€)

MHW-winst.Hier staat aangegeven hoeveel meter de maatgevende hoogwaterstand daalt als de maat-regel wordt uitgevoerd. Daarbij is de informatie die er op dit moment beschikbaar is in eenmodel ingevoerd dat dit berekent. Als te zijner tijd besloten wordt om de betreffende maat-regel uit te voeren en er na de PKB procedure in een vervolgprocedure een inrichtingsplanwordt opgesteld, wordt de MHW-winst opnieuw bepaald. Deze kan afwijken van hetgeennu is berekend.

Oppervlakte maatregel.De oppervlakte van de maatregel is hier uitgedrukt in hectares. Bij dijkverleggingen gaat hetom het areaal dat toegevoegd wordt aan het winterbed (uitgedijkt wordt). Bij een paar knel-punten, zoals het verlagen van een kade, is de eenheid geen hectare, maar strekkendemeters.

Ruimtelijke kwaliteitsscore.Het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit is een van de doelstellingen van de planstudie. In aparte sessies is met de omgeving de regionale ruimtelijke kwaliteit gedefinieerd. Die kwa-liteit is vertaald naar een koers per gebied (bijvoorbeeld een uiterwaard). Alle maatregelenzijn geconfronteerd met deze koersen en beoordeeld in hoeverre het uitvoeren van de maat-regel een (zeer) positieve, neutrale of (zeer) negatieve bijdrage levert aan de koers. Er zijnvijf klassen onderscheiden (++, +, 0, -, --).

Volume vergraving.Hier staat in m3 het volume grond dat vrij komt als de betreffende maatregel wordt uitge-voerd. Een verdere onderverdeling van dit volume is in de Blokkendoos opgenomen.

De maatregelen in de Blokkendoos zijnheel concreet. Waarom zijn ze zo concreetals het bij de Planologische Kernbeslissingnog niet gaat om het opstellen van inrich-tingsplannen? Dat heeft te maken met dezekerheid die nodig is om uiteindelijk vooreen maatregelenpakket te kiezen, metname op het vlak van waterstandseffect enkosten. Het gebeurt nog helaas te vaak datals na een besluit een plan verder wordtuitgewerkt "de verlaging van de maatge-vende hoogwaterstand en of de kostentegen vallen".

Voorbeeld:Het waterstandsverlagend effect van eenmaatregel wordt door twee zaken bepaald;de mate waarin de doorvoercapaciteit vande rivier wordt vergroot en de veranderingvan de zogenaamde ruwheid van het ter-rein . Bij de doorvoercapaciteit gaat hetom het vergroten van de doorsnede waar-door het water kan stromen. Kort gezegdgaat het om breder (zoals bij het verleggenvan een dijk) en/of dieper maken (zoals bijhet verlagen van een uiterwaard), hoemeer water er doorheen kan stromen. De ruwheid van het terrein bepaalt hoesnel het water kan stromen. Hoe ruwer eengebied, hoe meer weerstand het waterondervindt, hoe minder snel het waterwordt afgevoerd. De ruwheid wordt inbelangrijke mate bepaalt door de aanwezi-ge vegetatie. Moeras is ruwer dan graslanden geeft dus meer weerstand. Maar ookobstakels (kades, steenfabrieksterreinen)kunnen de doorstroming belemmeren.Een vergroting van de ruwheid kan heteffect van het vergroten van de doorvoer-capaciteit teniet doen. De mate waarin ditgebeurt, is mede afhankelijk van de plekwaar de doorvoercapaciteit wordt vergrootof waar er meer ruwheid komt. Het vergro-ten van de doorvoercapaciteit op een stukwaar die al meer dan voldoende is heeftweinig zin. Het vergroten van de ruwheidin zo’n gebied kan wel grote gevolgen heb-ben. Ook het vergroten van de doorvoer-capaciteit in een gebied waar water amperkan stromen (stroomluwe delen) heeft wei-nig effect. Meer ruwheid in deze gebiedenheeft ook weinig effect.Of en de mate waarin een maatregel eenwaterstandverlagend effect heeft wordt dusdoor veel factoren bepaald. Om een goedeberekening te kunnen maken moeten diefactoren wel bekend zijn. Er moet dusbekend zijn waar en hoeveel er in eenuiterwaard wordt verlaagd en welke vege-tatie verwacht mag worden.

11

Het maatregelenboek

Verandering areaal landbouw.Hier is opgenomen de verandering van het areaal landbouw ten opzichte van de huidigesituatie. Hier zal het vaak gaan om een afname van het areaal. Deze afname heeft voor hetgrootste deel de toename van het areaal natuur tot gevolg. Hier is niet in beeld gebracht dearealen waar de landbouw als functie blijft gehandhaafd, maar waar er wel sprake kan zijnvan een achteruitgang van de landbouwkundige waarden (verlies NGE’s). Dit effect is wel inde Blokkendoos opgenomen.

Verandering areaal met natuurwaarde.Hier is opgenomen de verandering van het areaal met natuurwaarde ten opzichte van dehuidige situatie. De verandering kan negatief zijn (dus in feite een afname), maar zal overhet algemeen positief zijn, omdat bij het merendeel van de maatregelen sprake is van eenomzetting van de huidige functie naar de functie natuur.

Aantal betrokken woningen/bedrijven.Een aantal maatregelen zal gevolgen hebben voor de aanwezige opstallen. Zo zullen bij hetverlagen van een steenfabrieksterrein eventueel aanwezige woningen en bedrijven moetenverdwijnen. Bij de ontwerpsessies voor de uiterwaarden is veelal rekening gehouden metaanwezige bebouwing. Bij de buitendijkse maatregelen en de kleinschalige dijkverleggingengaat het in feite om het verlies aan woningen en bedrijven. Alleen waar er sprake is van ver-lies aan bebouwing is dat in het Maatregelenboek in beeld gebracht. Voor het bovenrivieren-gebied zijn de binnendijkse maatregelen (nog) niet op een zelfde niveau uitgewerkt als debuitendijkse maatregelen. Bij de binnendijkse maatregelen gaat het hier om woningen enbedrijven die binnen de contour van de maatregel liggen.

Kosten.De kosten worden voor een belangrijk deel bepaald door de wijze van verwerking van hetvrijkomende volume grond. Omdat er meerdere mogelijkheden van verwerken zijn, zijn ervier verwerkingsscenario’s opgesteld (met name voor het bovenrivierengebied). Per scenariozijn de kosten (in miljoenen euro’s) bepaald. In het Maatregelenboek zijn alleen de kostenopgenomen die voortvloeien uit het verwerkingsscenario "storten in bestaande zandgaten".De andere scenario’s zijn terug te vinden in de Blokkendoos.

De opgenomen kosten zijn totaalkosten, dus zowel de directe als de indirecte kosten eninclusief allerlei opslagen vanwege onzekerheden, etc.

Kosteneffectiviteit.De kosteneffectiviteit is de verhouding van de "kosten" en de "mate van daling van demaatgevende hoogwaterstand ("oppervlakte MHW-winst"). Hoe hoger het getal hoe effec-tiever de maatregel vanuit kosten overwegingen is. Dit getal staat nooit op zich zelf. Het kannamelijk zijn dat een maatregel die bijna niets kost, maar ook bijna geen MHW-winst ople-vert hoog "scoort" bij kosteneffectiviteit. Maatregelen, die geen MHW-winst geven voldoenniet aan het doel en vallen eigenlijk af. De kosteneffectiviteit moet dus altijd in samenhangmet de MHW-winst worden bekeken.

permanent water

moeras / plasdras

natuurlijk grasland

stroomdal grasland

nieuwe kade

nieuwe dijk

strang / geul

stroomrichting tijdens inundatie

doorvoer tijdens hoog water

kade verwijderen / doorlatend maken

kade verlagen

verwijderen obstakel

doorlatend maken

landbouw / cultuurlijk grasland

dynamische ruigte

bos

stroomrichting rivier

Legenda bij hoofdstuk Uiterwaardmaatregelen

(foto links op iedere pagina)

Legenda

0

Uiterwaard maatregelen3Code Naam Pagina

W06-1 Millingerwaard 2W08-1 Gendtsche waarden 3W09-1 Groenlanden 4W09-2 Groenlanden 5W11-1 Buiten Ooy 6W11-2 Buiten Ooy 7W11-3 Buiten Ooy 8W12-1 Nijmegen 9W12-2 Nijmegen 10W13-1 Oosterhoutse weilanden 11W13-2 Oosterhoutse weilanden 12W13-3 Oosterhoutse weilanden 13W14-1 Moespotsche Waard 14W14-2 Moespotsche Waard 15W14-3 Moespotsche Waard 16W15-1 Loenensche buitenpolder 17W15-2 Loenensche buitenpolder 18W16-1 Ewijcksche Waard 19W16-W18-1 Ewijcksche Waard

+ Winsensche Waarden 20W17-1 Wolferensche Waard 21W18-2 Winsensche Waarden 22W18-3 Winsensche Waarden 23W19-1 Hiensche uiterwaarden 24W21-1 Ochtensche buitenpolder

(Gouverneurse polder) 25W21-2 Ochtensche buitenpolder 26W21-3 Ochtensche buitenpolder 27W22-1 Drutensche Waarden oost 28W22-2 Drutensche Waarden oost 29W23-1 IJzendoorn 30

Code Naam Pagina

W25-1 Willemspolder 31W25-2 Willemspolder 32W26-W28-1 Wamelsche Uiterwaard +

Dreumelsche Waard noord 33W26-W28-2 Wamelsche Uiterwaard +

Dreumelsche Waard noord 34W28-1 Dreumelsche Waard-zuid 35W30-1 Stiftsche Waarden 36W30-2 Stiftsche Waarden 37W31-1 De Kop 38W31-2 De Kop 39W32-1 Heeseltsche middenplaat 40W36-1 Rijswaard 41W36-3 Rijswaard 42W36-W38-1 Rijswaard en Kerkenwaard 43W37-1 Zaltbommel 44W40-1 Crobsche waard 45W40-2 Crobsche waard 46W42-1 Herwijnensche bovenwaard 47W42-2 Herwijnensche bovenwaard 48W42-3 Herwijnensche bovenwaard 49W43-1 Ruyterwaard 50W43-2 Ruyterwaard 51W44-1 Herwijnensche Benedenwaard 52W45-1 Brakelsche Benedenwaarden 53W45-2 Brakelsche Benedenwaarden 54W45-3 Brakelsche Benedenwaarden 55W45-W48-4 Brakelsche Benedenwaarden

en Munnikenland 56W47-1 Dalemsche Waard 57W47-2 Dalemsche Waard 58

Inhoud

1

Uiterwaard maatregelen

Wat is uiterwaardvergraving?Het geheel of gedeeltelijk verlagen van de uiterwaarden. Dit kangebeuren door vlaksgewijze verlaging of door lijnvormige afgravin-gen, waardoor geulen kunnen ontstaan die bij een bepaalde water-stand in de rivier gaan meestromen. Vaak is sprake van een combi-natie van beide typen vergraving.

Wat gebeurt er bij uiterwaardvergraving?De uiterwaarden van een rivier maken onderdeel uit van het winter-bed. Gedurende een hoogwater stromen deze waarden mee alswaterafvoer en doen dienst als waterberging. Het water dat bij hoog water de uiterwaard instroomt, heeft tussende zomerkaden en winterdijk een lagere stroomsnelheid dan in dehoofdstroom. Hierdoor kunnen fijnere kleideeltjes neerslaan, waar-door de uiterwaarden in de loop der jaren steeds hoger zijn komente liggen. Hiermee heeft de rivier zelf het doorstroomprofiel van hetwinterbed verkleind. Met uiterwaardvergraving zijn grote water-standeffecten te bereiken.

Relevante locaties voor uiterwaardvergraving In het kader van de planstudies zijn in het najaar van 2002 ontwerp-sessies georganiseerd met de regio. Op interactieve wijze is voor alleuiterwaarden verkend op welke wijze er extra ruimte voor de rivierte realiseren is. Elke uiterwaard is gemiddeld genomen in 2 variantenuitgewerkt.

Een aantal uiterwaardmaatregelen is ontworpen op aanvulling vanbestaande al uitgevoerde projecten of projecten waar al plannenvoor zijn en bijna worden uitgevoerd. Het gaat om de uiterwaard-maatregelen W19 de Hiensche uiterwaarden en W30 de Stiftscheuiterwaarden.

Een aantal uiterwaardmaatregelen bevat naast uiterwaard verlagingook een kleinschalige of grootschalige dijkverlegging. Deze maatre-gelen zijn dan gedeeltelijk ook binnendijks. Het gaat om de uiter-waardmaatregelen • W12_1 Nijmegen• W13_3 Oosterhoutsche weilanden• W14_3 Moespotsche waard• W21_1 Gouverneursche polder• W30_1 Stiftsche uiterwaarden• W42_3 Herwijnensche bovenwaard• W45_3 Brakelsche benedenwaarden• W45_W48_1 Brakelsche benedenwaarden en Munnikenland

De beschrijving van de maatregelen staan in dit hoofdstuk. Tevens iseen contour weergegeven in hoofdstuk 6 voor de uiterwaardmaat-regelen met kleinschalige dijkverleggingen en in hoofdstuk 7 voorde uiterwaardmaatregelen met grootschalige dijkverleggingen.

2

Millingerwaard

De Millingerwaard is een grote uiterwaard met grootschalige natuurontwikkeling en ligt aande linkeroever van de Waal ten westen van Millingen. Het landschap kan worden getypeerdals een halfopen cultuur/natuurlandschap. In deze variant wordt het hoogwatervrije terreinvan De Beijer afgegraven. Daarnaast worden er drie kades afgegraven. In het zuidelijke deelwordt het maaiveld verlaagd zodat er dynamische ruigte kan ontstaan. De Kaliwaal ten zuiden van het reeds lopende project in de Millingerwaard wordt verondiept.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik.

Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

W06-1

• Afgraven hoogwatervrij terrein• Afgraven van 3 kades• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot dynamische ruigte• Kaliwaal verondiepen

➙

➙

MHW-winst waterstand (m)Oppervlak maatregel (m2)Ruimtelijke kwaliteit scoreVolume vergraving (1000 m3)Verandering areaal landbouw (ha)Verandering areaal met natuurwaarde (ha)Aantal betrokken bedrijvenAantal betrokken woningenKosten (M€)Kosten effectiviteit

0,038327,4+1020-0,914,31176,974,25

3

Gendtsche waarden

De Gendtsche waarden liggen aan de rechteroever van de Waal. Het landschap kan wordengetypeerd als een landbouwgebied. Het grootste deel van de Gendtsche waarden bestaat uiteen lopend project, maar de Kommerwaard, het smalle deel tussen de Bemmelsche waardenen de Gendtsche waarden, valt daar niet onder. In deze variant wordt het maaiveld afgegravenen ontwikkeld als natuurlijk grasland.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W08-1

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland

➙

➙


0,013158,0+658-26,226,70026,685,92

4

Groenlanden

De Groenlanden ligt aan de linkeroever van de Waal ten noorden van het dorp Ooij. Hetlandschap kan worden getypeerd als een halfopen cultuurlandschap. Het gebied heeft eennatuurlijk karakter, er is veel water en moeras en er zijn zandstrandjes aanwezig. In dezevariant wordt de Bisonbaai verondiept en het maaiveld ten oosten en westen van deBisonbaai wordt afgegraven zodat natuurlijk grasland kan ontstaan. De toegankelijkheid voorrecreatie wordt zoveel mogelijk gehandhaafd.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit(bijdrage aan natuurontwikkeling).

W09-1

• Verlagen kade• Verondiepen waterplas• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland

➙

➙


0,019194,0+683-15,418,00019,549,93

5

Groenlanden

De Groenlanden ligt aan de linkeroever van de Waal ten noorden van het dorp Ooij. Hetlandschap kan worden getypeerd als een halfopen cultuurlandschap. Het gebied heeft eennatuurlijk karakter, er is veel water en moeras en er zijn zandstrandjes aanwezig. In dezevariant wordt de kade aan de oostzijde van de Bisonbaai verlaagd. De strang vanuit deBisonbaai wordt niet aangetakt aan de rivier om de kwaliteit van het (zwem)water in de plaste beschermen. De toegankelijkheid voor recreatie wordt zoveel mogelijk gehandhaafd.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit(natuur iets dynamischer, toename overstromingen).

W09-2

• Verlagen kade• Graven strang, niet aangetakt

➙

➙


0,020252,2+463-2,23,10019,3213,05

6

Buiten Ooy

Buiten Ooy ligt aan de linkeroever van de Waal ten oosten van NIjmegen. Het landschapkan worden getypeerd als een halfopen cultuurlandschap. Het gebied heeft een natuurlijkkarakter, er is veel water en moeras en er zijn zandstrandjes aanwezig. In deze variant wordende kades om het natuurmonument de Oude Waal gehandhaafd en zo nodig aangelegd. Het knelpunt De Vlietberg wordt verwijderd en ontwikkeld tot dynamische ruigte. Het overigedeel van de uiterwaard wordt verlaagd en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Door dit gebiedkomt een strang die niet is aangetakt.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een zeer positieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit (natuur iets dynamischer, toename overstromingen).

W11-1

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen totnatuurlijk grasland

• Knelpunt verwijderen en ontwikkelentot dynamische ruigte

• Verlagen zomerkades• Aanleggen nieuwe zomerkades• Graven strang, niet aangetakt

➙

➙

mogelijk toekomstbeeld


0,042526,7++1611-51,353,60077,066,83

7

Buiten Ooy

Buiten Ooy ligt aan de linkeroever van de Waal ten oosten van Nijmegen. Het landschapkan worden getypeerd als een halfopen cultuurlandschap. Het gebied heeft een natuurlijk karakter, er is veel water en moeras en er zijn zandstrandjesaanwezig. In deze variant worden de kades om het natuurmonument de Oude Waalgehandhaafd en zo nodig aangelegd. Het knelpunt De Vlietberg wordt verwijderd en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Door dit gebied komt een strang die benedenstrooms is aangetakt. Het land tussen de rivier, strang en de kades wordt verlaagd tot natuurlijk grasland.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit(ontwikkeling nieuwe hoogdynamische natuur, bestaande natuurwaarden gaan verloren).

W11-2

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen totnatuurlijk grasland

• Knelpunt verwijderen• Kades verwijderen• Graven strang, eenzijdig aangetakt

➙

➙


0,0751000,4+3437-59,953,5015168,405,94


8

Buiten Ooy

Buiten Ooy ligt aan de linkeroever van de Waal ten oosten van Nijmegen. Het landschapkan worden getypeerd als een halfopen cultuurlandschap. Het gebied heeft een natuurlijkkarakter, er is veel water en moeras en er zijn zandstrandjes aanwezig. In deze variant wordthet knelpunt De Vlietberg níet verwijderd. Er komt een strang die doorloopt tot in de jacht-haven bij Nijmegen. Het natuurmonument de Oude Waal wordt voor 95% gehandhaafd.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een onbekende bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit (is niet gescoord).

W11-3

• Graven strang

➙

➙


0,032425,0

926-10,611,60040,3010,55


9

Nijmegen

De uiterwaard bij Nijmegen ligt in een halfopen stedelijk landschap aan de linkeroever vande Waal. De smalle deels voormalige uiterwaard is volledig bebouwd. In deze variant wordtnaast de toegang tot het Maas-Waalkanaal de uiterwaard verlaagd tot natuurlijk grasland.Ooibos is hier niet mogelijk, omdat vanuit de verkeerspost een goed zicht op de rivier moetblijven bestaan. Ook het terrein van de elektriciteitscentrale wordt verlaagd en ingericht alsstadspark met zachthoutooibos. In de strook tussen de elektriciteitscentrale en Waalhavenwordt de dijk naar achteren gelegd. De uiterwaard die ontstaat wordt verlaagd en gesaneerd.In deze strook is mogelijk ruimte voor wonen op palen. Stedelijk uitloopgebied is de hoofd-koers van deze uiterwaard.

Subkoers is natuur. Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een positieve bij-drage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W12-1

• Aanleggen zomerkade voor de haven• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot zachthout ooibos• Afgraven maaiveld en geschikt maken voor wonen op palen• Kleinschalige terugverlegging

➙

➙


0,014188,2+990,010,9003,7350,48

10

Nijmegen

De uiterwaard bij Nijmegen ligt in een halfopen stedelijk landschap aan de linkeroever vande Waal. De smalle uiterwaard is volledig bebouwd.In deze variant wordt het terrein rond deelektriciteitscentrale verlaagd tot natuurlijk grasland met op een paar locaties zachthoutooibos.Het gebied krijgt als functie stadspark. Stedelijk uitloopgebied is de hoofdkoers van dezeuiterwaard.

Subkoers is natuur. Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een positieve bij-drage op de Ruimtelijke Kwaliteit (er ontstaat een stedelijk uitloopgebied en ontwikkelingstadsfront).

W12-2

• Aanleggen zomerkade voor de haven• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot zachthout ooibos

➙


0,019249,7+1620,010,3005,0749,30

➙

11

Oosterhoutse weilanden

De Oosterhoutsche weilanden liggen aan de rechteroever van de Waal ten zuiden vanOosterhout. Het landschap kan worden getypeerd als open cultuurlandschap met eennatuurlijk karakter. Er ligt veel water (voornamelijk kolken van zandwinning) in de uiterwaard.Aan de rivier vinden we zandstrandjes. In deze variant wordt een strang, een nevengeul eneen roeibaan gegraven. De waterplas in de uiterwaard wordt verondiept. Het maaiveldwordt afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Bosontwikkeling (hardhout ooibos)wordt alleen langs de dijk gestimuleerd.


W13-1

• Graven strang• Graven nevengeul• Graven roeibaan• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Verondiepen waterplas• Plaatselijk Bosontwikkeling

➙➙


0,017163,6+151-98,0102,10023,087,09

12


De Oosterhoutsche weilanden liggen aan de rechteroever van de Waal ten zuiden vanOosterhout. Het landschap kan worden getypeerd als open cultuurlandschap met eennatuurlijk karakter. Er ligt veel water (voornamelijk kolken van zandwinning) in de uiterwaard.Aan de rivier vinden we zandstrandjes. In deze variant wordt een nevengeul gegraven dieaantakt op de nevengeul in Lent. De waterplas in de uiterwaard wordt verondiept. Hetmaaiveld wordt afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland.


W13-2

• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Verondiepen waterplas

➙

➙


0,026418,5+317-45,143,10044,939,31

13


De Oosterhoutsche weilanden liggen aan de rechteroever van de Waal ten zuiden vanOosterhout. Het landschap kan worden getypeerd als open cultuurlandschap met eennatuurlijk karakter. Er ligt veel water (voornamelijk kolken van zandwinning) in de uiterwaard.Aan de rivier vinden we zandstrandjes. In deze variant wordt de dijk verlegd en de bebouwingverwijdert. Verder wordt er een strang gegraven. Het maaiveld wordt afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is recreatief medegebruik. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant heeft een onbekende bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

W13-3

• Verwijderen bebouwing• Graven strang• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Dijk verlegging

➙

➙


0,0651097,6

235-14,823,50036,2630,27

14

Moespotsche Waard

De Moespotsche waard ligt aan de linkeroever van de Waal ten noordoosten van Beuningen.Het landschap kan worden getypeerd als open stedelijk industrieel landschap en open cultuurlandschap. In de uiterwaard ligt een grote waterplas van een ontgronding en dehaven van Weurt. Daarnaast vinden we er een steenfabriek en zandstrandjes. In deze variantwordt het maaiveld afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. De kades wordenafgegraven en de hoogwatervrije terreinen worden gestroomlijnd. De waterplas zal wordenverondiept en er wordt een nevengeul gegraven. Bestaande bossen worden gehandhaafd.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoering van de maatregelen van deze vari-ant heeft een zeer positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W14-1

• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Afgraven kades• Stroomlijnen hoogwater vrije terreinen• Verondiepen waterplas

➙

➙


0,1071693,6++1599-34,146,000121,2613,97

15

Moespotsche Waard

De Moespotsche waard ligt aan de linkeroever van de Waal ten noordoosten van Beuningen.Het landschap kan worden getypeerd als open stedelijk industrieel landschap en open cultuurlandschap. In de uiterwaard ligt een grote waterplas van een ontgronding en dehaven van Weurt. Daarnaast vinden we er een steenfabriek en zandstrandjes. In deze variantwordt het maaiveld afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. De kades wordenafgegraven en de hoogwatervrije terreinen worden gestroomlijnd. De waterplas zal wordenverondiept. Een fabriek wordt verwijderd.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoering van de maatregelen van deze vari-ant heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W14-2

• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Afgraven kades• Stroomlijnen hoogwater vrije terreinen• Verwijderen fabriek• Verondiepen waterplas

➙

➙


0,1302044,1+2525-41,654,602140,3214,57

16

Moespotsche Waard

De Moespotsche waard ligt aan de linkeroever van de Waal ten noordoosten van Beuningen.Het landschap kan worden getypeerd als open stedelijk industrieel landschap en open cultuurlandschap. In de uiterwaard ligt een grote waterplas van een ontgronding en dehaven van Weurt. Daarnaast vinden we er een steenfabriek en zandstrandjes. In deze variantwordt de dijk verlegd en het nieuwe buitendijkse gebied ontwikkeld tot natuurlijk grasland.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een onbekende bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W14-3

• Dijkverlegging

➙

➙


0,0731230,9

0-36,440,311020,4960,08

17

Loenensche buitenpolder

De Loenensche buitenpolder ligt aan de rechteroever van de Waal ten zuiden van Loenen.Het is een smalle uiterwaard met een agrarisch karakter. In de uiterwaard ligt een camping.In het westen wordt het gebied begrensd door de A50. In deze variant wordt een stranggegraven. De ontwikkeling van natuurlijk grasland wordt gestimuleerd maar de uiterwaardwordt niet afgegraven. Ook wordt de ontwikkeling van hardhoutooibos gestimuleerd maaralleen in de stroomluwe delen van de uiterwaard.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is landbouw en cultuurhistorie.Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

W15-1

• Graven strang• Plaatselijk bosontwikkeling stimuleren (hardhoutooibos)• Ontwikkeling stimuleren van natuurlijk grasland

➙

➙


0.010153,5+533-53,958,80041,343,71

18

Loenensche buitenpolder

De Loenensche buitenpolder ligt aan de rechteroever van de Waal ten zuiden van Loenen.Het is een smalle uiterwaard met een agrarisch karakter. In de uiterwaard ligt een camping.In het westen wordt het gebied begrensd door de A50. In deze variant wordt het maaiveldafgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Daarnaast worden de kades afgegraven.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers is landbouw en cultuurhistorie.Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft een neutrale bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

W15-2

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Afgraven kades

➙

➙ MHW-winst waterstand (m)Oppervlak maatregel (m2)Ruimtelijke kwaliteit scoreVolume vergraving (1000 m3)Verandering areaal landbouw (ha)Verandering areaal met natuurwaarde (ha)Aantal betrokken bedrijvenAantal betrokken woningenKosten (M€)Kosten effectiviteit

0,035566,501255-62,467,20060,539,36

19

Ewijcksche Waard

De Ewijcksche Waard is gelegen aan de linkeroever van de Waal ter hoogte van Winssen. De Ewijcksche Waard bestaat voornamelijk uit natuur en een waterplas. De uiterwaard wordtdoorsneden door de snelweg A50. In de Ewijckse Waard wordt een strang aangelegd dieaangetakt zal worden op de aan te leggen strang in de Winsensche waarden en dynamischeruigte zal worden ontwikkeld.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Uitvoering van de maatregelen van deze variantlevert een positieve bijdrage aan deze koers.

W16-1

• Graven en aantakken strang• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot dynamische ruigte

➙

➙


0,024422,6+488-3,60,00015,3627,52

20

Ewijcksche Waard + Winsensche Waarden

De Ewijcksche Waard en de Winsensche Waarden zijn gelegen aan de linkeroever van deWaal ter hoogte van Winssen. De Ewijcksche waard bestaat voornamelijk uit natuur en eenwaterplas. De Winsensche waarden bestaan uit een open cultuurlandschap met een agrarischkarakter met plaatselijk bosschages. De uiterwaard wordt doorsneden door de snelweg A50.In deze variant wordt een strang aangelegd en de gehele uiterwaard reliëfvolgend verlaagden ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Het rivierduin waar zich waardevol stroomdalgraslandbevindt, wordt niet afgegraven en het stroomdalgrasland ontwikkeld en behouden. In deEwijckse waard wordt de strang doorgetrokken, de uiterwaard verlaagd en dynamische ruigte ontwikkeld.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers landbouw. Uitvoering van de maat-regelen van deze variant levert een zeer positieve bijdrage aan deze koers.

W16-W18-1

• Graven strang• Afgraven maaiveld en ontwikkelen natuurlijk grasland• Behouden rivierduin met stroomdalgrasland (niet ontgraven)

➙

➙


0,0651222,3++2715-79,5106,601137,758,87

21

Wolferensche Waard

De Wolferensche Waard is een smalle uiterwaard gelegen aan de rechteroever van de Waal.De uiterwaard wordt gekenmerkt door een open cultuurlandschap met een agrarisch karaktermet enkele natuurelementen en een waterplas. In deze uiterwaard wordt een strang aangelegd en de totale uiterwaard afgegraven en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Het rivierduin met stroomdalgrasland blijft behouden.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Uitvoering van de maatregelen van deze variantlevert een positieve bijdrage aan deze koers.

W17-1

• Graven strang• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Behouden en ontwikkelen rivierduin met stroomdalgrasland

➙

➙


0,00684,2+356-21,721,90028,252,98

22

Winsensche Waarden

De Winsensche waarden is gelegen aan de linkeroever van de Waal ter hoogte van Winssen.De uiterwaard bestaat uit een open cultuurlandschap met een agrarisch karakter met plaat-selijk bosschages. De uiterwaard wordt doorsneden door de snelweg A50.In variant 2 wordt een strang aangelegd en de gehele uiterwaard reliëfvolgend verlaagd enontwikkeld tot natuurlijk grasland. Het rivierduin waar zich waardevol stroomdalgraslandbevindt, wordt niet afgegraven Het stroomdalgrasland wordt ontwikkeld en behouden.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers landbouw. Uitvoering van de maat-regelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W18-2

• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen natuurlijk grasland• Behouden rivierduin met stroomdalgrasland (niet ontgraven)

➙

➙


0,1212178,4+294040,6-47,900100,1021,76

23

Winsensche Waarden

De Winsensche waarden is gelegen aan de linkeroever van de Waal ter hoogte van Winssen.De uiterwaard bestaat uit een open cultuurlandschap met een agrarisch karakter met plaat-selijk bosschages. De uiterwaard wordt doorsneden door de snelweg A50.In variant 3 wordt de gehele uiterwaard reliëfvolgend verlaagd en de landbouwfunctiebehouden.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers landbouw. Uitvoering van de maat-regelen van deze variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers.

W18-3

• Stroomdalgrasland behouden• Afgraven maaiveld en ontwikkelen natuurlijk grasland• Behouden rivierduin met stroomdalgrasland (niet ontgraven)

➙

➙


0,0561074,7-15048,5-10,90053,9819,91

24

Hiensche uiterwaarden

Deze uiterwaard is gelegen nabij Dodewaard op de rechteroever van de Waal en heeftmomenteel, naast enkele grote plassen, vooral een agrarisch karakter. De uiterwaard wordtlandschappelijk gedomineerd door de voormalige kerncentrale in het gebied. Het betreftalleen het meest oostelijke deel van de uiterwaard en sluit aan op de aanwezige plassen.In deze uiterwaard wordt het maaiveld verlaagd. Op de verlaagde uiterwaard zal natuuront-wikkeling plaatsvinden, vooral in de vorm van natuurlijk grasland. Recreatief medegebruikvan deze uiterwaard maakt nadrukkelijk onderdeel uit van deze variant. Dit omvat onder meer het behouden van de geul “De Strang” als schaatsbaan inclusief eenzone ernaast. Ook vanaf het bezoekerscentrum van de kerncentrale zal recreatief gebruikvan de uiterwaard mogelijk zijn. De kerncentrale zelf zal als landmark en als (jong) cultuur-historisch monument behouden blijven.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers bedrijfsterrein. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W19-1

• Graven strang • Verlagen zomerkade en dwarskade• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuur• Behoud kerncentrale

➙

➙


0,013196,3+1084-31,328,20040,184,89

25

Ochtensche buitenpolder (Gouverneurse polder)

De Ochtense buitenpolder (Gouverneursche Polder) is gelegen nabij de gemeente Ochten opde rechteroever van de Waal. De uiterwaard heeft momenteel vooral een agrarisch karakter,maar wordt tevens gekenmerkt door oude strangen met beplantingselementen en graslanden(weidevogelgebied). Er zijn drie varianten ontworpen die betrekking hebben op het oostelijkedeel van deze uiterwaard.Deze variant omvat een dijkverlegging (kleinschalig, de Snor, 30209) en een verlaging vaneen hoogwatervrij terrein in het stroomopwaarts (oostelijk) gelegen deel van de uiterwaardnabij “de Snor”. In dit deel zal een oevergeul worden gerealiseerd. Het centrale deel van deuiterwaard zal worden verlaagd en hierin zullen een aantal strangen worden gerealiseerd.Het beheer van dit verlaagde gebied zal gericht zijn op de ontwikkeling van natuurlijk gras-land. De zone bij de winterdijk zal worden gehandhaafd om de karakteristieke openheid vanhet gebied te behouden.Tevens worden de zomer- en dwarskade verlaagd om zo een betere doorstroming van hetgebied te realiseren.

De koers voor deze uiterwaard is landbouw met subkoers natuur en stedelijk uitloopgebied.Uitvoering van de maatregelen van deze variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers.

W21-1

• Dijkverlegging• Graven oevergeul• Verwijderen hoogwatervrij terrein• Aanleg strangen• Verlagen zomer- en dwarskade• Afgraven maaiveld en ontwikkelen

tot natuur

➙

➙MHW-winst waterstand (m)Oppervlak maatregel (m2)Ruimtelijke kwaliteit scoreVolume vergraving (1000 m3)Verandering areaal landbouw (ha)Verandering areaal met natuurwaarde (ha)Aantal betrokken bedrijvenAantal betrokken woningenKosten (M€)Kosten effectiviteit

0,0611077,5-1902-67,870,002106,0510,16


26

Ochtensche buitenpolder

De Ochtense buitenpolder (Gouverneursche Polder) is gelegen nabij de gemeente Ochtenop de rechteroever van de Waal. De uiterwaard heeft momenteel vooral een agrarisch karakter, maar wordt tevens gekenmerkt door oude strangen met beplantingselementen engraslanden (weidevogelgebied). Net als in de andere varianten omvat deze variant het verlagen van een deel van de uiter-waard tot natuurlijk grasland en het verlagen van de zomer - en dwarskade. Deze variantgaat echter ook uit van een beperkte ooibosontwikkeling in de stroomluwe delen van hetgebied. In tegenstelling tot W-21-1 worden er geen oevergeul en strangen gegraven enwordt het hoogwatervrije terrein niet verlaagd en de dijk niet teruggelegd.

De koers voor deze uiterwaard is landbouw met subkoers natuur en stedelijk uitloopgebied.Uitvoering van de maatregelen van deze variant levert een negatieve bijdrage aan dezekoers.

W21-2

• Verlagen zomer- en dwarskade• Afgraven maaiveld en ontwikkelen

tot natuur• Ontwikkelen ooibos

➙

➙



0,0022,8-797-50,046,70033,160,08

27

Ochtensche buitenpolder

De Ochtense buitenpolder (Gouverneursche Polder) is gelegen nabij de gemeente Ochtenop de rechteroever van de Waal. De uiterwaard heeft momenteel vooral een agrarisch karakter, maar wordt tevens gekenmerkt door oude strangen met beplantingselementen engraslanden (weidevogelgebied). In deze variant wordt de zomerkade verlegd waardoor in de uiterwaard een tweedeling ontstaat van hoog en laagdynamische gebieden. Hiermee wordt het behoud nagestreefd vanhet laagdynamische weidevogelgebied bestaande uit strangen en graslanden. Net als in W-21-1 wordt in deze variant de winterdijk bij “De Snor” verlegd en wordt het nabij gelegen hoogwatervrije terrein afgegraven.

De koers voor deze uiterwaard is landbouw met subkoers natuur en stedelijk uitloopgebied.Uitvoering van de maatregelen van deze variant levert een neutrale bijdrage aan deze koers.

W21-3

• Dijkverlegging • Verlagen zomerkade en dwarskade• Aanleg nieuwe (zomer-)kade• Verwijderen hoogwatervrij terrein• Afgraven maaiveld en ontwikkelen

tot natuur

➙

➙



0,029576,40743-37,836,30046,6412,36

28

Drutensche Waarden oost

Deze uiterwaard is gelegen ten westen van Druten op de linkeroever van de Waal. Bij dezeuiterwaardmaatregel gaat het om het oostelijke deel van de uiterwaard tot aan de doorlaat-brug. De uiterwaard wordt gekenmerkt door twee gezichten. Enerzijds heeft de uiterwaardeen industrieel karakter (het gebied direct aan de rivier), met een betonfabriek, een opslag-terrein en een haven. Anderzijds heeft de uiterwaard een meer agrarisch/natuurlijkkarakter (het gebied tegen de bandijk).In deze variant wordt het maaiveld van het gebied langs de bandijk verlaagd en vindt ernatuurontwikkeling plaats in de vorm van de aanleg van nieuwe strangen, moeras en bos.Uitbreiding van de betonfabriek is niet meer mogelijk. Het hoogwatervrije terrein waar dezefabriek op ligt wordt gestroomlijnd. (blokkendoos code 14) De aanleg van ooibos op de randen van het hoogwatervrije terrein zorgt voor een visuele verbetering. Verder worden er2 oevergeulen aangelegd, direct voor en na de betonfabriek. Het hoogwatervrije terrein vande voormalige steenfabriek, iets verderop in deze uiterwaard wordt verkleind en gestroom-lijnd. De kade tussen de steenfabriek en de betonfabriek wordt verlaagd.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers beheerslandbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W22-1

• Stroomlijnen hoogwatervrije terreinen• Graven oever- en nevengeulen• Verlagen zomerkade • Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuur

➙

➙


0,038687,9+1737-60,065,00093,177,38

29

Drutensche Waarden oost

Deze uiterwaard is gelegen ten westen van Druten op de linkeroever van de Waal. Het gaatom het oostelijke deel tot aan de doorlaatbrug. De uiterwaard wordt gekenmerkt door tweegezichten. Enerzijds heeft de uiterwaard een industrieel karakter (het gebied direct aan derivier), met een betonfabriek, een opslagterrein en een haven. Anderzijds heeft de uiter-waard een meer agrarisch / natuurlijk karakter (het gebied tegen de bandijk).Bij deze variant wordt de betonfabriek (knelpunt 14) gehandhaafd in de huidige vorm.De voormalige steenfabriek wordt wel verwijderd en het terrein wordt verlaagd. De kadetussen de steenfabriek en de betonfabriek wordt verlaagd. In de dijkzone wordt de aan-wezige natuur behouden. In het gebied tussen de dijkzone en de betonfabriek wordt hetmaaiveld verlaagd met behoud van de landbouw.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers beheerslandbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers.

W22-2

• Verlagen zomerkade • Verlagen maaiveld met behoud landbouw• Verwijderen fabrieksterrein Rodruza

➙

➙


0,025460,9-7260,0-4,80240,2111,46

30

IJzendoorn

Deze uiterwaard is gelegen bij het plaatsje IJzendoorn op de rechteroever van de Waal. De uiterwaard wordt gedomineerd door een grote plas met overnachtingshaven en eenscheepswerf. De ontwerpopgave is om de kwaliteit van de buitenschalige en verrommeldesituatie te verbeteren.In deze variant wordt de dijkzone, die ooit bedoeld was als industrieterrein, verlaagd metbehoud van landbouw. Samen met het opschonen van het fabrieksterrein zijn dit verbeteringenvoor de ruimtelijke kwaliteit. Het verlagen van de kade van de oude veerhaven bij Ochtenen verlagen van het tussenliggende maaiveld kunnen het gehele gebied meer koppelen. Op deze locatie zal het gebied de moerasfunctie behouden.

De koers voor deze uiterwaard is beheerslandbouw met subkoers natuur. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W23-1

• Kade verlagen• Afgraven maaiveld met behoud

landbouw en natuurlijk grasland

➙

➙


-0,011-171,5+1183-6,82,50033,31-5,15

31

Willemspolder

Deze uiterwaard is gelegen tegenover Beneden-Leeuwen, op de rechteroever van de Waal.Het is een lange, tamelijk brede uiterwaard met landbouwkundig gebruik en enkele natuur-elementen. Aan de oostkant liggen grote plassen en aan de westkant ligt het Amsterdam-Rijnkanaal. De steenfabriek (met vlamoven) aan de oostkant heeft de status van rijksmonu-ment. Langs de dijk ten oosten van de N323 ligt een zone met een hoge archeologischewaarde. Vanuit de regio Tiel valt recreatief medegebruik te verwachten. In deze variantwordt een gedeelte van het maaiveld verlaagd, met behoud van landbouw en met inpassingvan natuur, aansluitend op de bestaande ontgronding aan de westkant van de uiterwaard.De zone met archeologische waarde wordt behouden. Het verkleinen van de plassen aan deoostkant betekent een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit en het vergroten van hetgeschikte areaal voor weidevogels. Dit dient mede als compensatie voor de maatregelen inde Hiensche uiterwaarden en de Ochtense buitenpolder (W19 en W21). Er worden tevenseen aantal nieuwe kleine ondiepe plassen aangelegd. De zomerkade en een dwarskade worden verlaagd. De oostelijke toegangsweg wordt doorlatend gemaakt. De westelijkesteenfabriek is een hydraulisch knelpunt, maar wordt in deze variant niet verwijderd.

De koers voor deze uiterwaard is landbouw en natuur met subkoers recreatie. Uitvoering van de maatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W25-1

• Verlagen zomerkade en dwarskade• Doorlatend maken toegangsweg• Afgraven maaiveld met behoud land-

bouw en natuur• Verkleinen en verondiepen grote plassen• Graven ondiepe plassen

➙

➙

➙



0,029626,4+1361-14,64,00055,9811,19

32

Willemspolder

Deze uiterwaard is gelegen tegenover Beneden-Leeuwen, op de rechteroever van de Waal.Het is een lange, tamelijk brede uiterwaard met landbouwkundig gebruik en enkele natuur-elementen. Aan de oostkant liggen grote plassen en aan de westkant ligt het Amsterdam-Rijnkanaal. De steenfabriek (met vlamoven) aan de oostkant heeft de status van rijksmonu-ment. Langs de dijk ten oosten van de N323 ligt een zone met een hoge archeologischewaarde. Vanuit de regio Tiel valt recreatief medegebruik te verwachten. Bij deze variantwordt een tweedeling in het gebied gemaakt. In een deel van de uiterwaard wordt maai-veldverlaging met natuurontwikkeling toegepast, inclusief verlaging van het hoogwatervrije terrein in de oeverzone. Tevens wordt er een strang aangelegd met een moeraszone. De grote plassen worden verkleind en verondiept. Langs de dijk wordt juist de landbouwbehouden. Dit levert een aantrekkelijk en afwisselend beeld voor de uiterwaard. De zomer-kade wordt verlaagd en de oostelijke toegangsweg wordt doorlatend gemaakt. De westelijkgelegen steenfabriek is een hydraulisch knelpunt, maar wordt in deze variant niet verwijderd.

De koers voor deze uiterwaard is landbouw en natuur met subkoers recreatie. Uitvoering vande maatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W25-2

• Verlagen zomerkade• Doorlatend maken toegangsweg• Verlagen maaiveld ontwikkeling

tot natuur• Verkleinen en verondiepen grote plassen• Aanleg strang

➙

➙➙



0,038788,8+1946-80,5107,90089,378,83

33

Wamelsche Uiterwaard + Dreumelsche Waard noord

De Wamelse Uiterwaard en de Dreumelsche Waard liggen op de linkeroever van de Waal.Het zijn overwegend smalle uiterwaarden met veel waardevolle natuurelementen langs dedijk. Een markante plaats is het veerhuis tegenover Tiel. Er zijn twee varianten voor dezeuiterwaard ontwikkeld. Deze variant sluit aan op de visie van het natuurontwikkelingsgebiedFort St. Andries (FSA) waar de uiterwaard onderdeel van uit maakt. Voor Wamel wordt hierin het behoud van de landbouw nagestreefd. In deze variant zal de uiterwaard wordenverlaagd maar tot het niveau waarop landbouw nog mogelijk blijft. Buiten de zomerkade zaldit gebeuren tot het niveau waarop zich een dynamische ruigte kan ontwikkelen. Bij demaaiveldverlaging worden tevens een aantal ondiepe plassen gegraven en worden eentweetal vervuilde hooggelegen fabrieksterreinen in het gebied verwijderd. De aanlegplaatsvan het veer wordt verplaatst naar het veerhuis zodat de kade kan worden verwijderd. De veerweg zelf zal worden verlaagd of zal doorlaatbaar worden gemaakt.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers stedelijk uitloopgebied. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W26-W28-1

• Afgraven maaiveld met behoud van landbouwfunctie• Verplaatsen aanlegplaats veer• Verwijderen kade• Verlagen zomerkade• Verlagen of doorlaatbaar maken veerweg• Graven ondiepe plassen• Verwijderen vervuilde hoge terreinen

➙

➙


0,0601317,6+2146-30,018,70086,1215,30

34

Wamelsche Uiterwaard + Dreumelsche Waard noord

De Wamelse Uiterwaard en de Dreumelsche Waard liggen op de linkeroever van de Waalen zijn overwegend smalle uiterwaarden met veel waardevolle natuurelementen langs dedijk. Een markante plaats is het veerhuis tegenover Tiel. Er zijn twee varianten voor dezeuiterwaard ontwikkeld. Deze variant gaat uit van natuurontwikkeling en sluit daarmee aan op de algemene visie vanFort St. Andries (FSA) “meer natuur, minder landbouw, meer dynamiek’. In deze variant zalhet beheer van de uiterwaard na een maaiveldverlaging gericht zijn op de ontwikkeling vannatuurlijk grasland. Er zal een strang worden gegraven die aansluit op de plassen in deDreumelsche Waard. De ecologische waardevolle zone langs de winterdijk wordt behouden.Net als in W-26-28-1 worden de hydraulische knelpunten verwijderd of verlaagd. Zo wordeneen tweetal vervuilde hooggelegen fabrieksterreinen verwijderd. Het oostelijk deel van dezomerkade wordt verwijderd en het overige deel wordt verlaagd. De veerweg wordt ver-laagd of doorlaatbaar gemaakt.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met subkoers stedelijk uitloopgebied. Uitvoeringvan de maatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W26-W28-2

• Maaiveldverlaging met natuurontwikkeling • Graven van strang • Verwijderen deel zomerkade• Verlagen overig deel zomerkade• Veerweg verlagen of doorlaatbaar maken• Verwijderen vervuilde hoge terreinen

➙

➙


0,039841,1+1377-86,285,90070,4211,94

35

Dreumelsche Waard-zuid

Het zuidelijk deel van Dreumelsche Waard is een relatief smalle uiterwaard gelegen op delinkeroever van de Waal met veel oude strangen en natuurelementen. De scheepswerf in hetcentrale deel van het gebied vormt een belangrijke bedrijvigheid. Het is gelegen in eenstroomluw gedeelte van de uiterwaard. Deze variant is ontworpen in aansluiting op hetlopende project Bato’s Erf (2900).Deze variant gaat uit van natuurontwikkeling in de vorm van maaiveldverlaging en het verlengen van de al aanwezige strangen.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Uitvoering van de maatregelen in deze variantleveren een positieve bijdrage op deze koers.

W28-1

• Afgraven maaiveld en natuurontwikkeling• Vergroten strangen

➙

➙


0,011221,8+749-34,128,70032,526,82

36

Stiftsche Waarden

De Stiftsche Waarden zijn gelegen op de rechteroever van de Waal en bestaan uit een relatiefsmalle uiterwaard ten oosten van het dorp Zennewijnen en een breder deel ten zuiden vanOphemert. Het heeft voornamelijk een agrarisch karakter. Aan het begin van de uiterwaardbevindt zich een steenfabriek op een hoogwatervrij terrein. Het rivierprofiel is hier relatief smalen vormt een rivierkundig knelpunt. Aan het eind van de uiterwaard bevindt zich de strang “De Kil” en is het rivierprofiel breder. Voor deze uiterwaard zijn 2 varianten ontwikkeld waarinalleen maatregelen zijn gedefinieerd in het smalle gedeelte van de Stiftsche Waarden. Het bre-dere deel is al uitgevoerd. Deze variant is ruimtelijk gezien een ingrijpende variant. De steenfa-briek en het hoogwatervrije terrein worden verwijderd. Aanvullend vindt er een grootschaligedijkverlegging plaats ter plaatse van het dorp Zennewijnen (zie ook grootschalige dijkverleggin-gen, maatregel 20.205), waarbij het dorp buitendijks komt te liggen. Verder wordt er een lang-gerekte plas aangelegd welke bij hoogwater als een nevengeul gaat functioneren. Het maaiveldwordt plaatselijk verlaagd tot natuurlijk grasland. De zomerkade wordt verwijderd en de overigekades worden verlaagd. Hierbij worden de rivierstrandjes gespaard. Recreatie kan zowel plaats-vinden op deze strandjes alsmede in het gebied zelf. Met de inrichting van dit deel van deStiftsche Waarden worden de veiligheids- en natuurontwikkelingsprojecten van de Passewaaij enhet overige deel van de Stiftsche Waarden een meer samenhangend geheel.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers.

W30-1

• Dijkverlegging• Verwijderen steenfabriek• Verwijderen hoogwatervrij terrein• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot

natuurlijk grasland• Aanleg langgerekte plas• Verwijderen zomerkade• Verlagen overige kades

➙

➙


0,0841734,4-1069-20,742,111798,0517,69


37

Stiftsche Waarden W30-2

• Afgraven maaiveld tot natuurlijk grasland(alleen de hoogste plekken)

• Verlagen zomerkade• Omvorming naar natuurlijk grasland

(zonder vergraving)

➙

➙


0,0000,0+94-15,014,1004,660,00


De Stiftsche Waarden zijn gelegen op de rechteroever van de Waal en bestaan uit een relatiefsmalle uiterwaard ten oosten van het dorp Zennewijnen en een breder deel ten zuiden vanOphemert. Het heeft voornamelijk een agrarisch karakter. Aan het begin van de uiterwaardbevindt zich een steenfabriek op een hoogwatervrij terrein. Het rivierprofiel is hier relatief smalen vormt een rivierkundig knelpunt. Aan het eind van de uiterwaard bevindt zich de strang “De Kil” en is het rivierprofiel breder. Voor deze uiterwaard zijn 2 varianten ontwikkeld waarinalleen maatregelen zijn gedefinieerd in het smalle gedeelte van de Stiftsche Waarden. Het bredere uiterwaard deel is al uitgevoerd. Deze variant is bescheidener in de ingrepen. Zo vindt er geen grootschalige dijkverlegging plaats en is er minder grondverzet dan bij W-30-1.De zomerkade wordt verlaagd. Verder worden alleen de hooggelegen delen van de uiterwaardafgegraven en wordt er natuurlijk grasland ontwikkeld. In de rest van de uiterwaard moetnatuurlijk grasland ontstaan zonder vergraving. Ecologisch gezien ontstaat een relatief droge een-heid tussen de (natte) plannen voor de Passewaaij en de overige delen van de Stiftsche Waard.Rivierduinvorming kan hier en daar worden gestimuleerd. De rivierstrandjes worden gespaard enkunnen recreatief worden gebruikt. Ook de overige delen van de uiterwaard zijn recreatief tegebruiken (extensief). De koers voor de uiterwaard is natuur, de maatregelen leveren een positieve bijdrage op de regio-nale ruimtelijke kwaliteit. Met deze maatregelen sluit dit gedeelte van de Stiftsche waarden aan opde ontwikkeling van de rest van de Stiftsche uiterwaarden.

38

De Kop

Het gebied De Kop ligt op de linker oever van de Waal en is een bijzondere plek aangezienhier vroeger de Maas en Waal samenvloeiden. De oude stroomgebieden zijn (binnendijks)nog goed herkenbaar, maar worden doorsneden door een nieuwe zware winterdijk.Buitendijks liggen nog oude dijken van voor 1500 die het waard zijn om te behouden enmeer herkenbaar te maken in het landschap. De rivieroever is potentieel kansrijk voor rivier-duinvorming. Voorwaarde is wel dat de aanwezige stortsteen wordt verwijderd. Het gebiedwordt in het zuiden begrensd door het voormalige Fort St. Andries en het Kanaal van St. Andries, welke de huidige verbinding vormt tussen de Maas en de Waal. Variant 1 gaat uit van handhaving van Bato’s Erf als hoogwatervrij terrein en maximalehandhaving van de oude dijken. Deze blijven in de stroomluwte van het hoogwatervrije terrein liggen.Door de selectieve maaiveldverlaging en keuze van beheer worden de oude dijken meer her-kenbaar gemaakt in het landschap. In het overige deel van de uiterwaard vindt natuuront-wikkeling plaats. Bij de maaiveldverlaging staat natuurontwikkeling voorop.

De hoofkoers voor deze uiterwaard is natuur, subkoers cultuurhistorie en recreatie. De maatregelen leveren een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W31-1

• Verlagen zomerkade• Verlengen aanwezige strangen• Afgraven maaiveld met natuurontwikkeling

➙

➙


0,026512,2+1066-17,545,30034,1714,99

39

De Kop

Het gebied De Kop ligt op de linker oever van de Waal en is een bijzondere plek aangezienhier vroeger de Maas en Waal samenvloeiden. De oude stroomgebieden zijn (binnendijks)nog goed herkenbaar, maar worden doorsneden door een nieuwe zware winterdijk.Buitendijks liggen nog oude dijken van voor 1500 die het waard zijn om te behouden enmeer herkenbaar te maken in het landschap. De rivieroever is potentieel kansrijk voor rivier-duinvorming.Voorwaarde is wel dat de aanwezige stortsteen wordt verwijderd. Het gebied wordt in hetzuiden begrensd door het voormalige Fort St. Andries en het Kanaal van St. Andries, welkede huidige verbinding vormt tussen de Maas en de Waal. Variant 2 gaat uit van verlagingvan het hoogwatervrije terrein Bato’s Erf (Blokkendoos code 2900). Er zal een goede oplos-sing gevonden moeten worden voor de oude dijken, gedeeltelijk verlagen of gedeeltelijkdoorlatend maken. Tussen de oude dijken wordt het maaiveld verlaagd en wordt graslandbe-heer toegepast om de herkenbaarheid van deze oude dijken in het landschap te vergroten.In het overige deel van de uiterwaard vindt natuurontwikkeling plaats. Bij de maaiveldverla-ging staat behoud van landbouw en natuur voorop.

De hoofdkoers voor deze uiterwaard is natuur, subkoers cultuurhistorie en recreatie. De maatregelen leveren een zeer positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W31-2

• Afgraven hoogwatervrij terrein (Bato’s Erf)• Verlagen zomerkade• Verlengen aanwezige strangen• Afgraven maaiveld met natuurontwikkeling en behoud

landbouwfunctie

➙

➙


0,042885,5++1620-17,149,700131,426,74

40

Heeseltsche middenplaat

De Heeseltsche middenplaat is een vrij open uiterwaard gelegen tussen Varik en Heeselt opde rechteroever van de Waal. Deze uiterwaard is relatief smal, vooral in het centrale gedeeltevan de uiterwaard waar de winterdijk vrij ver in de richting van de rivier is aangelegd.In variant 1 wordt de aanwezige zomerkade verlaagd. Verder wordt bij de hogere delen vande uiterwaard het maaiveld verlaagd en natuurlijk grasland ontwikkeld. De bestaandewandelroute over de dijk wordt gehandhaafd.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Uitvoering van de maatregelen in deze variantlevert een positieve bijdrage aan deze koers. Er ontstaat een aaneengesloten natuurgebiedmet de Heesseltsche Uiterwaard. Daarnaast vormen de maatregelen een bescheiden ingreep.

W32-1

• Verlagen zomerkade• Verlagen maaiveld tot natuurlijk grasland

➙

➙


0,00346,8+365-18,519,50013,143,56

41

Rijswaard

Variant 1 speelt zoveel mogelijk in op behoud van de bestaande landschapsstructuur. Er wordt een nieuwe zomerkade aangelegd die een scheiding maakt in een gebied met eenhoogdynamisch karakter.( het gebied direct langs de rivier) en een laagdynamisch deel (hetgebied achter de nieuwe kade). De nieuwe zomerkade krijgt dezelfde hoogte als de bestaandete verwijderen kade. In het laagdynamische deel kan ooibosontwikkeling plaatsvinden.Verder zal het gebruik en ontwikkeling als in de bestaande situatie gehandhaafd worden.Een deel van de uiterwaard wordt reliëfvolgend verlaagd tot natuurlijk grasland.Door de vorm van de verlaging ontstaat een soort groene rivier. De hogere delen directlangs de rivier met stroomdalgraslanden worden gespaard. Wandelen en fietsen op de dijkblijft mogelijk.

De koers voor de Regionale Ruimtelijke Kwaliteit is natuur, met als nevenkoersen cultuur-historie en recreatie. De variant scoort hier neutraal op; de aantasting van de cultuurhistorieis niet gewenst, het behoud van de zandplaat is echter een goede maatregel. De maat-regelen zijn in verhouding met het landschap.

W36-1

• Verleggen zomerkade• Verlagen zomerkade• Verwijderen dwarskades• Maaiveld verlagen tot natuurlijk grasland• Verondiepen plas• Uitbreiden ooibosontwikkeling

➙

➙



0,007121,50898-0,661,10037,873,21

42

Rijswaard

De Rijswaard is gelegen ten zuiden van Waardenburg op de rechteroever van de Waal naastde A2-brug bij Zaltbommel. De uiterwaard wordt gekenmerkt door strangen en oude patro-nen / reliëf met waardevol bos, moeras en stroomdalgrasland en is landschappelijk van zeergoede kwaliteit.In deze variant wordt de uiterwaard gesplitst in een hoog en een laag dynamisch deel doorverlegging van de zomerkade. De bestaande zomerkade wordt verlaagd. Het hoogdynamischedeel, direct langs de rivier met stroomdalgraslanden wordt gespaard. Het laagdynamische deelvan de uiterwaard (achter de nieuwe zomerkade) blijft dezelfde landschappelijke kwaliteitenbehouden als in de bestaande situatie. Een enkele ooibosuitbreiding is hier mogelijk.Verder wordt er een nevengeul aangelegd van de Rijswaard naar de Kerkerwaard (oplossingrivierkundig knelpunt), de aanwezige dwarskade wordt verlaagd en de bestaande plassenworden verondiept. Tot slot vindt er een maaiveldverlaging plaats tot natuurlijk grasland tennoorden en ten zuiden van de nieuwe nevengeul.

De koers voor de regionale ruimtelijke kwaliteit is natuur, met als nevenkoersen cultuurhistorieen recreatie. De variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers. Er is bij deze variantsprake van een grote verbindende nevengeul. De maat van de ingreep past niet bij de schaalen de bestaande waarden van het landschap.

W36-3

• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot

natuurlijk grasland• Verlagen zomerkade• Terugleggen zomerkade• Verondiepen plassen• Verwijderen dwarskade• Beperkte ooibosontwikkeling

➙

➙



0,021484,4-917-1,335,10040,0312,10

43

Rijswaard en Kerkenwaard W36-W38-1

➙

➙➙



0,0942076,5++2526-20,692,000135,5015,32

De Rijswaard en de Kerkenwaard zijn gelegen ten zuiden van Waardenburg op de rechter-oever van de Waal. De uiterwaarden zijn gescheiden door het bruggenhoofd van de A2 naarZaltbommel. Deze brug vormt een rivierkundig knelpunt. Beide uiterwaarden worden geken-merkt door strangen en oude patronen/reliëf met waardevol bos, moeras en stroomdalgras-land en zijn landschappelijk van zeer goede kwaliteit. Het westelijk deel van de Kerkenwaardwordt kenmerkt door de aanwezigheid van industrie en een vluchthaven.In deze variant wordt het bruggenhoofd van de A2 doorlatend gemaakt en wordt een grotestrang onder de brug gegraven. Daarnaast worden de zomerkades verlaagd en dwarskadesverwijderd. De uiterwaarden krijgen hierdoor een hoogdynamisch karakter waardoor zij meerwater kunnen afvoeren. De specifieke landschappelijke kwaliteit gaat hiermee echter verloren.Het gebied ten zuiden van de nevengeul wordt verlaagd en dwarskades worden verwijderd.De aanwezige plassen worden verondiept en ooibosontwikkeling wordt gestimuleerd in destroomluwe delen van de uiterwaard.

Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. De subkoersen zijn cultuur en recreatief medegebruik. Uitvoering van de maatregelen van deze variant heeft door het koppelen vanbeide uiterwaarden een zeer positieve bijdrage op de Ruimtelijke kwaliteit.

• Doorlatend maken bruggenhoofd A2(rivierkudig knelpunt)

• Graven lange nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot

natuurlijk grasland• Verlagen zomerkade• Verwijderen dwarskades• Verondiepen plassen• Uitbreiden ooibosontwikkeling

44

Zaltbommel

Deze uiterwaard is gelegen op de linkeroever van de Waal. Het gebied wordt landschappelijkgedomineerd door het cultuurhistorische stadscentrum van Zaltbommel. De uiterwaardwordt hierdoor feitelijk gesplitst in een oostelijk en een westelijk deel. In het westelijk deel worden geen maatregelen uitgevoerd. In het oostelijk deel wordt hethoogwatervrije terrein verlaagd en ontwikkeld tot natuurlijk grasland.

De koers voor de regionale ruimtelijke kwaliteit is stedelijk uitloopgebied met bedrijvigheid.De maatregelen van deze variant leveren een negatieve bijdrage aan deze koers.

W37-1

• Afgraven hoogwatervrij terrein en ontwikkelentot natuurlijk grasland

➙

➙


0,008135,1-340,010,0008,8415,28

45

Crobsche waard W40-1

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland

• Plassen verbinden tot strang• Verondiepen plassen• Verlagen en doorlaatbaar maken kades• Verplaatsen strangopening

De Crobsche waard is een vrij brede uiterwaard ten westen van Haaften op de rechteroevervan de Waal. De uiterwaard wordt gedomineerd door een aantal grote plassen die een grootdeel van het oppervlak innemen. In het centrale deel van het gebied, vrijwel omsloten doorde plassen, is de steenfabriek “Crob” gelegen. Deze variant gaat uit van het behouden vande steenfabriek (hoogwatervrij terrein). De plassen worden verondiept en met elkaar verbon-den zodat een strang ontstaat. Het maaiveld in het zuidelijk en oostelijk deel van het gebiedwordt verlaagd en ontwikkeld tot natuurlijk grasland. Het al aanwezige stroomdalgrasland inde rest van de uiterwaard blijft gehandhaafd. Verder worden de aanwezige kades, waaron-der de toegangsweg tot de steenfabriek, verlaagd en/of doorlaatbaar gemaakt.De uitstroomopening van de westelijke plas zal in westelijke richting worden verplaatst enaan de oostelijke zijde zal een nieuwe opening worden gemaakt waardoor een tweedestrang ontstaat. In deze variant wordt maatregel 20 (knelpunten, hoofdstuk 5) slechtsgedeeltelijk uitgevoerd: wel verlaging van de kades rondom de plassen, maar niet verwijderingvan het hoogwatervrij terrein.

De koers voor deze uiterwaard voor de regionale ruimtelijke kwaliteit is natuur met bedrijvig-heid. Uitvoering van de maatregelen uit deze variant levert een positieve bijdrage op dezekoers. De maatregelen hebben goede verhoudingen in het bestaande landschap.

➙➙



0,036740,3+845-30,318,30037,8619,55

46

Crobsche waard

De Crobsche waard is een vrij brede uiterwaard ten westen van Haaften op de rechteroevervan de Waal. De uiterwaard wordt gedomineerd door een aantal grote plassen die een grootdeel van het oppervlak innemen. In het centrale deel van het gebied, vrijwel omsloten doorde plassen, is de steenfabriek “Crob” gelegen.In deze variant wordt de steenfabriek verwijderd, inclusief toegangsweg en dwarskades. Deaanwezige grote plassen worden verondiept. Daarnaast wordt het maaiveld verlaagd totdynamische ruigte en wordt er een grote langgerekte nevengeul aangelegd (opheffing rivier-kundig knelpunt). In de stroomluwe delen van de uiterwaard wordt ooibos- en moerasont-wikkeling gestimuleerd. De te verondiepen plassen kunnen worden benut voor opvulling metspecie van andere uiterwaarden.

De koers voor deze uiterwaard voor de regionale ruimtelijke kwaliteit is natuur met bedrijvig-heid. Door de grove ingreep van deze variant levert uitvoering van de maatregelen eennegatieve bijdrage op deze koers. De bedrijvigheid verdwijnt en de nevengeul is een groveingreep in het bestaande landschap.

W40-2

• Verwijderen hoogwatervrij terrein (steenfabriek)

• Verwijderen toegangsweg / dwarskades• Graven nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot

dynamische ruigte• Verondiepen plassen• Ooibos en moerasontwikkeling

➙➙



0,039537,5-2513-55,242,900117,214,59

47

Herwijnensche bovenwaard

De Herwijnensche bovenwaard is een relatief smalle uiterwaard op de rechteroever van deWaal net ten zuiden van Herwijnen. In het gebied zijn op dit moment een grote en een twee-tal kleinere plassen aanwezig.Deze variant gaat uit van het behouden van het huidige karakter van de uiterwaard. Het maaiveld wordt verlaagd tot een niveau waarop natuurlijk grasland kan worden ontwik-keld. De kades worden verlaagd. Het archeologische monument ten westen van de grote plaswordt gespaard. Met deze maatregelen ontstaat er meer variatie in beeld en natuur. De uiter-waard wordt recreatief toegankelijk gemaakt.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een neutrale bijdrage aan dezekoers. Er wordt wel meer nieuwe natuur ontwikkeld, maar dit gaat ten koste van het huidigewaardevolle reliëf.

W42-1

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Verlagen kades

➙

➙


0,008141,30284-12,48,80012,2211,56

48


De Herwijnensche bovenwaard is een relatief smalle uiterwaard op de rechter oever van deWaal net ten zuiden van Herwijnen. In het gebied zijn op dit moment een grote en eentweetal kleinere plassen aanwezig.In deze variant wordt het maaiveld verlaagd waarbij ook een strang wordt gerealiseerd. De strang wordt voor een deel door de aanwezige plassen geleid. De (zomer-)kades worden verlaagd of verwijderd. Het archeologisch monument wordt ontzien. Het beheer nade herinrichting zal zich richten op het ontwikkelen van dynamische ruigte wat goed aan-sluit, bij het karakter dat de Waal hier net benedenstrooms krijgt door de getijden-werking.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een neutrale bijdrage aan dezekoers. De ontwikkeling van de dynamische natuur voegt veel toe en maakt het verlies aanhet huidige waardevolle relief acceptabel.

W42-2

• Graven strang• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot dynamische ruigte• Verlagen of verwijderen kades

➙

➙


0,026474,3+352-12,58,90016,2829,14

49


De Herwijnensche bovenwaard is een relatief smalle uiterwaard op de rechteroever van deWaal net ten zuiden van Herwijnen. In het gebied zijn op dit moment een grote en eentweetal kleinere plassen aanwezig. Deze variant omvat ook het zeer smalle uiterwaardgedeelte tussen de Herwijnensche boven-waard en de Crobsche Waard. In dit gedeelte wordt de winterdijk teruggelegd waardoor hetdorp Hellouw buitendijks komt te liggen. Over de gehele lengte van de uiterwaard wordteen langgerekte nevengeul aangelegd die aansluit op het waterrijke gebied van de CrobscheWaard. Het gebied kan hiermee samen met de genoemde uiterwaarden en de aan de over-zijde gelegen Breemwaard één landschappelijk geheel vormen. Het maaiveld wordt verlaagden natuurlijk grasland ontwikkeld. De kades in het gebied worden verwijderd. Het archeologische monument in deze variantblijft behouden.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers. Er is verlies aan landschappelijke en cultuurhistorische waarden, de ingreep is te grootschalig.

W42-3

• Dijkverlegging• Graven langgerekte nevengeul• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Verwijderen kades

➙

➙


0,0992193,0-503-18,934,01967,9332,28

50

Ruyterwaard

De Ruyterwaard is een vrij langgerekte uiterwaard op de linkeroever van de Waal tussenZuilichem en Brakel. Het beeld van deze uiterwaard wordt op dit moment bepaald door eensterk agrarisch beheer met her en der wat boomgroepen.In deze variant ligt de nadruk op maaiveldverlaging tot natuurlijk grasland en het verlagen, verwijderen of doorlaatbaar maken van de aanwezige kades. Het oostelijke deel van hetgebied, met enkele oude strangen, zal niet worden ontgraven maar wel worden ontwikkeldtot natuurlijk grasland. De toegangsweg naar het veer vormt op dit moment een rivierkundigknelpunt. In deze variant wordt deze toegangsweg verschoven in de richting van deBrakelsche Benedenwaarden. Een belangrijke meerwaarde van de herinrichting van dezeuiterwaard is dat met de natuurontwikkeling een ecologische verbinding wordt gevormd vande Gamerensche Waarden naar het Munnikenland. Na inrichting kan het gebied recreatief ontsloten worden waarbij de huidige picknickplaatsen behouden blijven.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een negatieve bijdrage aan dezekoers omdat de kwalitatieve ontwikkeling naar natuur relatief beperkt is.

W43-1

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Verlagen, doorlaatbaar maken en verwijderen van kades• Verleggen toegangsweg veer

➙

➙


0,0541062,3-7634,6-23,40030,2635,10

51

Ruyterwaard

De Ruyterwaard is een vrij langgerekte uiterwaard op de linkeroever van de Waal tussenZuilichem en Brakel. Het beeld van deze uiterwaard wordt op dit moment bepaald door eensterk agrarisch beheer met her en der wat boomgroepen. Deze variant wordt gekenmerkt door de aanleg van een langgerekte plas over vrijwel degehele lengte van de uiterwaard. De gehele uiterwaard wordt verlaagd en natuurlijk grasland ontwikkeld, inclusief het meest oostelijke en westelijke deel van de uiterwaard. Hierdoor verdwijnen de voetbalvelden bij de veerstoep. De veerstoep (rivierkundige knelpunt) wordtdoorlaatbaar gemaakt, net als de bij de fabriek aanwezige kades in het oostelijk deel van deuiterwaard. Het beheer van de uiterwaard zal niet alleen gericht zijn op het ontwikkelen vannatuurlijk grasland. In de stroomluwe delen van het gebied zal namelijk ook moerasontwik-keling mogelijk zijn. Samen met de al aanwezige ooibossen ontstaat op deze wijze een gevarieerd landschapsbeeld en gevarieerde natuur. Hierdoor ontstaat een voor de recreatieaantrekkelijke uiterwaard, die dan ook recreatief ontsloten kan worden.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een positieve bijdrage aan dezekoers omdat er grote diversiteit ontstaat in de natuurwaarden.

W43-2

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Graven langgerekte plas• Verwijderen / verlagen kades bij fabriek• Doorlaatbaar maken veerweg • Moerasontwikkeling

➙

➙


0,050992,9+1212-38,733,50049,4120,10

52

Herwijnensche Benedenwaard

Het westelijke deel van de Herwijnensche benedenwaard is een smalle uiterwaard die op ditmoment vooral is ingericht als landbouwgebied. In het oostelijk deel nabij Herwijnen is deuiterwaard breder en wordt de uiterwaard gekenmerkt door waardevolle plassen, moeras en bos, wat hier resulteert in een gevarieerd landschapsbeeld.In deze variant wordt van het westelijke landbouwgebied het maaiveld verlaagd tot natuur-lijk grasland. Ook in het oostelijk deel zal natuurlijk grasland worden ontwikkeld maar hierwordt geen maaiveldverlaging uitgevoerd.Na realisatie van deze variant ontstaat samen met de al aanwezige natuurwaarden in hetoostelijk deel een langgerekt natuurgebied wat zich als een lint langs de rivier uitstrekt.In het oostelijk deel van de uiterwaard is verder een hoogwatervrij terrein met bebouwingaanwezig (zie ook knelpunt code 4100). De bebouwing en het hoogwatervrije terrein wordenverwijderd. Hiernaast worden de aanwezige kades verlaagd.

De koers voor deze uiterwaard is natuur. Deze variant levert een positieve bijdrage aan dezekoers omdat er een omschakeling plaats vindt van landbouw naar natuur in deze smalleuiterwaard.

W44-1

• Afgraven maaiveld tot natuurlijk grasland• Verlagen kades• Verwijderen hoogwatervrij terrein

➙

➙


0,00314,4+155-39,135,10124,770,58

53

Brakelsche Benedenwaarden

Deze uiterwaard ligt bij Brakel op de linkeroever van de Waal. In de bestaande situatiebestaat vrijwel de gehele uiterwaard uit stroomdalgrasland. Met name de Bloemplaat heeftbelangrijke botanische waarden. In de uiterwaard is momenteel waardevol reliëf aanwezig.Tevens is er getijdeinvloed merkbaar in de rivier.In deze variant wordt een nevengeul aangelegd en het maaiveld (reliëfvolgend) verlaagd(inclusief de Bloemplaat), wat voor een deel ten koste gaat van het stroomdalgrasland. In het verlaagde maaiveld wordt natuurlijk grasland ontwikkeld. In een deel van de uiter-waard wordt natuurlijk grasland ontwikkeld zonder ontgraving. Er wordt een strang aan-gelegd waardoor de natte natuurkwaliteiten verder ontwikkeld worden. De veerdam in hetmeest oostelijke deel van de uiterwaard wordt doorlatend gemaakt, zodat het water makkelijker de uiterwaard in kan stromen. Door de grootte van de uiterwaard en de liggingbij Munnikenland/Loevestein kan dit gebied enorm in ecologische waarde toenemen. De combinatie met de cultuurhistorische waarden maakt dat het gebied voor recreatie ergaantrekkelijk is.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers landbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers. Belangrijk in dezeuiterwaard is het behoud van de aardkundige waarden.

W45-1

• Graven strang• Afgraven maaiveld tot natuurlijk grasland• Doorlatend maken veerdam

➙

➙


0,030576,6+899-17,239,00038,6514,92

54


Deze uiterwaard ligt bij Brakel op de linkeroever van de Waal. In de bestaande situatiebestaat vrijwel de gehele uiterwaard uit stroomdalgrasland. Met name de Bloemplaat heeftbelangrijke botanische waarden. In de uiterwaard is momenteel waardevol reliëf aanwezig.Tevens is er getijdeinvloed merkbaar in de rivier. Deze variant zorgt voor een vernatting van de gehele uiterwaard. Het maaiveld wordt vooreen groot deel verlaagd tot natuurlijk grasland. Het stroomdalgrasland verdwijnt daarbij vooreen groot deel (alleen behoud Bloemplaat). Er wordt een dubbel aangetakte nevengeul aan-gelegd en er wordt moeras aangelegd in de stroomschaduw van de dijk. De veerweg wordtdoorlatend gemaakt om de doorstroming vanuit de Bovenwaarden te bevorderen. Het geheel wordt een hoogdynamisch landschap.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers landbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een neutrale bijdrage aan deze koers. Belangrijk in dezeuiterwaard is het behoud van de aardkundige waarden.

W45-2

• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Graven nevengeul• Doorlatend maken veerdam• Moerasontwikkeling

➙

➙


0,0661275,401810-37,795,90081,2415,70

55


Deze uiterwaard ligt bij Brakel op de linkeroever van de Waal. In de bestaande situatiebestaat vrijwel de gehele uiterwaard uit stroomdalgrasland. Met name de Bloemplaat heeftbelangrijke botanische waarden. In de uiterwaard is momenteel waardevol reliëf aanwezig.Tevens is er getijdeinvloed merkbaar in de rivier.Bij deze variant wordt de dijk in het oosten van de Benedenwaarden teruggelegd. Door degehele uiterwaard wordt een lange nevengeul aangelegd. Het maaiveld wordt verlaagd ineen groot deel van de uiterwaard tot natuurlijk grasland. In het andere deel van de uiter-waard wordt natuurlijk grasland ontwikkeld zonder ontgraving. De dijkverlegging en de aanleg van de nevengeul zijn forse ingrepen in het landschap die de bestaande kwaliteitenniet versterken. Door de vergroting van de oppervlakte van de uiterwaard kunnen de ecolo-gische- en recreatieve waarden toenemen.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers landbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een negatieve bijdrage aan deze koers omdat het een te grove ingreep is. Belangrijk is het behoud van de aardkundige waarden.

W45-3

• Dijkverlegging• Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Graven nevengeul• Ontwikkeling natuurlijk grasland

➙

➙


0,1212266,6-1146-41,393,30093,9424,13

56

Brakelsche Benedenwaarden en Munnikenland

Deze uiterwaard ligt bij Brakel op de linkeroever van de Waal. In de bestaande situatiebestaat vrijwel de gehele uiterwaard uit stroomdalgrasland. Met name de Bloemplaat heeftbelangrijke botanische waarden. In de uiterwaard is momenteel waardevol reliëf aanwezig.Tevens is er getijdeinvloed merkbaar in de rivier. Bij deze variant wordt de dijk in het westenvan de Benedenwaarden teruggelegd waardoor er extra oppervlakte aan het buitendijks-gebied wordt toegevoegd. Dit is een zware maatregel, maar het kan veel winst voor de ontwikkeling van het natuurgebied Brakelsche Benedenwaarden - Munnikenland opleveren.Verder wordt er in deze variant een nevengeul aangelegd met 2 aantakkingen in deBenedenwaarden en 1 aantakking naar de afgedamde Maas. Er wordt moeras aangelegd in de stroomschaduw van de dijk. In het nieuw verworven buitendijkse gebied wordt een combinatie van moeras, dynamische ruigte en open, ondiep water aangelegd. Het maaiveld wordt in deze variant niet verlaagd.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers landbouw. Uitvoering van demaatregelen van deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers. Belangrijk is hetbehoud van de aardkundige waarden.

W45-W48-4

• Dijkverlegging• Graven nevengeul• Ontwikkeling moeras en dynamische ruigte• Aanleg open water

➙

➙



0,1011952,6+1120-67,4137,80061,8831,55

57

Dalemsche Waard

Deze uiterwaard ligt tussen Vuren en Dalem, op de rechteroever van de Waal. Het is eensmalle, langgerekte uiterwaard met enkele grote ontgrondingen. De ligging van de dijk in hetoostelijk deel van het gebied wordt vooral bepaald door het buitendijks gelegen Fort Vuren.In deze variant wordt de plas in de uiterwaard verondiept tot een moeras. De kade bij deplas wordt verlaagd evenals het maaiveld, dat verlaagd wordt en ontwikkeld tot natuurlijkgrasland. In een groot deel van de uiterwaard wordt natuurlijk grasland, zonder ontgravingontwikkeld. De plassen aan de westkant van de Dalemsche waard worden met elkaar ver-bonden, zodat een nevengeul ontstaat. In dit gebied vindt ook moerasontwikkeling plaats,die tot aan Gorinchem kan worden ontwikkeld.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers cultuurhistorie (nieuwe Hol-landsche Waterlinie). De variant levert een positieve bijdrage aan deze koers voor deRegionale Ruimtelijke Kwaliteit omdat de cultuurhistorische waarden gespaard blijven en de ontwikkeling van moerassen aansluit bij de cultuurhistorie.

W47-1

• Verlagen kade • Afgraven maaiveld en ontwikkelen tot natuurlijk grasland• Koppeling plassen tot nevengeul en ontwikkelen tot moeras• Verondiepen plas tot moeras• Ontwikkelen natuurlijk grasland (zonder afgraven)

➙

➙


0,0023,3+204-11,99,7008,470,39

58

Dalemsche Waard

Deze uiterwaard ligt tussen Vuren en Dalem, op de rechteroever van de Waal. Het is eensmalle, langgerekte uiterwaard met enkele grote ontgrondingen. De ligging van de dijk in hetoostelijk deel van het gebied wordt vooral bepaald door het buitendijks gelegen Fort Vuren.Bij deze variant wordt de plas in de uiterwaard verondiept tot een moeras. De kade bij deplas wordt verlaagd evenals het maaiveld, dat verlaagd wordt en ontwikkelt tot natuurlijkgrasland. In een groot deel van de uiterwaard wordt natuurlijk grasland, zonder ontgravingontwikkeld. De plassen aan de westkant van de Dalemsche waard worden met elkaar ver-bonden, zodat een nevengeul ontstaat. In dit gebied vindt ook moerasontwikkeling plaats,die tot aan Gorinchem kan worden ontwikkeld. Aanvullend wordt een deel van hetindustriegebied bij Vuren heringericht (verwijdering steenfabriek, YTONG bouwmaterialen).Het verwijderen van deze industrie levert een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit op. Het gebied wordt ingericht als moeras en natuurlijk grasland.

De koers voor deze uiterwaard is natuur met als nevenkoers cultuurhistorie (nieuwe Hol-landsche Waterlinie). Deze variant levert een positieve bijdrage aan deze koers omdat de cultuurhistorische waarden gespaard blijven en de ontwikkeling van moeras aansluit bij decultuurhistorie.

W47-2

• Verwijderen fabriek• Verwijderen hoogwatervrij terrein• Verlagen kade • Afgraven maaiveld tot natuurlijk grasland• Koppeling plassen tot nevengeul en ontwikkelen tot moeras• Verondiepen plas en ontwikkelen tot moeras• Ontwikkelen natuurlijk grasland

➙

➙


0,01680,4+763-12,213,101100,350,80

0

Lopende projecten / recent uitgevoerd Inhoud4Code Naam Pagina

W03_W04_R01_R02_1_LRijnwaardense uiterwaarden 2

W10_1_L Bemmelsche waarden 250009 Veur - Lent, plan Brokx 2Warande_b Veur - Lent, plan Brokx (variant) 2W20_1_L Afferdensche en Deestsche waarden 2W27_1_L Kleine Willemspolder 22900 steenfabriek (Bato’s Erf) 3W32_W34_1_L

Heesseltsche uiterwaarden variant 4 33800 steenfabriek (Hurwenen) 3W35_1_L Hurwenensche uiterwaarden 3W48_1_L Loevestein 3

1

Lopende projecten / recent uitgevoerd

Code Naam MHW-winst Oppervlakte Ruimtelijke Volume Verandering Verandering Aantal Aantal Kosten Kosten-waterstand maatregel Kwaliteit vergraving areaal areaal met betrokken betrokken effectiviteit

(m) (m2) score landbouw natuurwaarde bedrijven woningen

W03_W04_R01_R02_1_L Rijnwaardense uiterwaarden 0,358 2725,0 + 6346 -105,5 104,1 0 0 230,74 11,81W10_1_L Bemmelsche waarden 0,049 551,8 3777 -25,6 20,1 0 0 131,10 4,2150009 Veur - Lent, plan Brokx 0,000 0,0 5189 -35,2 73,6 1 50 335,04 0,00Warande_b Veur - Lent, plan Brokx (variant)W20_1_L Afferdensche en Deestsche waarden 0,078 1379,9 2710 -18,7 26,0 0 1 121,00 11,40W27_1_L Kleine Willemspolder 0,006 111,3 + 344 -11,9 10,7 0 0 27,01 4,122900 steenfabriek (Bato’s Erf) 0,010 181,8 ++ 267 7,2 0 4,09 44,41W32_W34_1_L Heesseltsche uiterwaarden variant 4 0,122 2569,5 + 4653 -155,9 171,5 0 0 171,29 15,003800 steenfabriek (Hurwenen) 0,021 332,8 ? 203 2,4 0 11,28 29,49W35_1_L Hurwenensche uiterwaarden

(model landschap) 0,058 966,1 6134 -75,1 61,7 0 0 194,54 4,97W48_1_L Loevestein -0,005 -11,4 + 1760 -32,9 95,0 0 0 65,15 -0,17

Lopende projecten zijn uiterwaardmaatregelen die vooruitlopend opde Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier zijn opgestart.

Voor Veur Lent zijn 2 varianten. De variant “Lentse Warande” staatbij de uiterwaardmaatregelen in hoofdstuk 5.

2


W10-1-LBemmelsche Waarden

50009Veur - Lent, plan BrokxHet project Dijkteruglegging Veur - Lent (metde varianten plan Brokx en Lentse Warande)wordt uitgevoerd onder leiding van Rijks-waterstaat Directie Oost Nederland met alscontactpersoon Dirk van der Graaf. Voor Veur Lent zijn 2 varianten. De variant“Lentse Warande” wordt beschreven bij deuiterwaardmaatregelen in hoofdstuk 3.

Warande-bVeur - Lent, plan BrokxWarande-b is een variant op het lopende project Veur- Lent, plan Brokx (50009).

W20-1-LAfferdensche en Deestsche waardenHet project Afferdensche en Deestschewaarden wordt uitgevoerd onder leiding vanRijkswaterstaat Directie Oost Nederland metals contactpersoon Boreas Zandberg.

W27-1-LKleine WillemspolderHet project Kleine Willemspolder wordt uitgevoerd onder leiding van Dienst LandelijkGebied Gelderland.

W03-W04-R01-R02-1-LRijnwaardense uiterwaardenHet project Rijnwaardense uiterwaarden wordtuitgevoerd onder leiding van Dienst LandelijkGebied Gelderland.

3


W32-W34-1-LHeesseltsche uiterwaardenHet project Heesseltsche uiterwaarden wordtuitgevoerd onder leiding van RijkswaterstaatDirectie Oost Nederland met als contact-persoon Marleen Kalsbeek.

3800Steenfabriek HurwenenHet project Steenfabriek Hurwenen wordt uitgevoerd onder leiding van RijkswaterstaatDirectie Oost Nederland.

W35-1-LHurwenensche uiterwaardenHet project Hurwenensche uiterwaardenwordt uitgevoerd onder leiding van DienstLandelijk Gebied Gelderland.

W48-1-LLoevesteinHet project Loevestein wordt uitgevoerdonder leiding van Dienst Landelijk GebiedGelderland.

2900Steenfabriek Bato’s ErfHet project Steenfabriek (Bato’s Erf) wordt uitgevoerd onder leiding van RijkswaterstaatDirectie Oost Nederland met als contact-persoon Josan Tielen.

0

Knelpunten Inhoud5Code Naam Pagina

2 Kades rond Tuindorp 3100 kade benedenstrooms Tolkamer 33 Camping + steenfabriek + kade 34 Combinatie 2 en 3 3300 Steenfabriek en camping Bijland 35 HWV met 2 steenfabrieken 36 Pannerdensche overlaat + kades + R01 43501 Vervallen loodsen bij Millingen, hwv 47 3501 (Vervallen loodsen bij Millingen)

plus benedenstr. hoog oevergebied(Kolenbranderbos) 4

1401 Voormalige steenfabriekMillingerwaard, hwv 4

8 1401 (voormalige steenfabriekMillingerwaard) plus hoge rugbenedenstrooms 4

1501 Steenfabriek + opslagplaatsKekerdom, hwv 4

9 7, 8 en 1502 (kade Gannitacircuit), verlagen Suikerdam, hwv terrein en kades bovenstrooms 5

1502 Kade rond Gannitacircuit 510 Voormalige steenfabriek Bemmel

+ bovenstrooms, hwv 5500 Voormalige steenfabriek (Bemmel), hwv 511 Bebouwing Vlietberg + bovenstroomse

hoog gebied + kades 51700 Bebouwing Vlietberg, hwv 512 Manege linkeroever (Beuningen)

+ steenfabriek) Staartjeswaard, hwv 61803 Camping Valburg 61801 Manege Beuningen 6

Code Naam Pagina

1900 Steenfabriek linkeroever (Staartjes-waard, Beuningen), hwv 6

3600 Voormalige steenfabriek, linkeroever (Deest, Druten), hwv 6

2100 Steenfabriek Afferden 62202 Bebouwing, rechteroever

Dodewaard, hwv 7W22_hwv Drutense waarden oost, hoogwatervrij

terrein 714 Steenfabriek 'De Bosoven', beton-

fabriek + kades, hwv kade 715 Verlagen landhoofd brug Van

Heemstraweg 716 Steenfabriek, toevoerweg IJzendoorn,

hwv, kade 7W25_hwv Willemspolder, hoogwatervrij terrein 72601 Steenfabriek (Wamel) 83702 Havenkade (Tiel) 82900 Steenfabriek Bato’s Erf 8800 Voormalige steenfabriek 83800 Steenfabriek Hurwenen 83900 Voormalige steenfabriek (Opijnen), hwv 818 Landhoofd rechteroever A2/spoorlijn

+ kades, hwv, kade, landhoofd 920 Steenfabriek + kades rond plas

benedenstrooms van Haaften verlagen,hwv, kade 9

21 Hoogterrein benedenstrooms Zuilichem, hwv, kade 9

4100 Bebouwing Herwijnen 922 Steenfabriek Vuren, hooggebied

+ kades, hwv, kade 9

1

Knelpunten

Wat is een hydraulisch knelpunt?Een hydraulisch knelpunt is een bouwwerk in het winterbed van derivier dat de doorstroming van het winterbed vermindert met alsgevolg hogere waterstanden. Gedacht kan worden aan;• Bruggenhoofden; • Hoogwatervrije terreinen (HWV). Hoogwatervrije terreinen zijn

in de uiterwaard gelegen en komen zelfs bij extreem hoogwaterniet onder water;

• Hoge en/of dwars op de stroomrichting gelegen zomerkaden;• Veerstoepen.

Door de hydraulische obstakels in het winterbed te verwijderenwordt de doorstroming vergemakkelijkt wat zal leiden tot lagerewaterstanden.

Ruimtelijke aspectenDe hydraulische knelpunten vertegenwoordigen vaak een hoge cul-tuurhistorische waarde, horen onlosmakelijk bij het winterbed vaneen rivier en zijn heel bepalend voor de karakteristiek en herken-baarheid van bepaalde riviertrajecten. Met het verwijderen vanhoogwatervrije terreinen kunnen oriëntatie, maat en schaal van hetwinterbed bij laag én hoog water afnemen. Door deze fysieke ver-andering kan de landschappelijke beleving van het rivierengebiedeen verandering ondergaan. Soms kan volledige verwijdering van visueel storende of ongewen-ste objecten juist een verbetering opleveren.

2

Knelpunten



2 100 (kade benedenstrooms Tolkamer) plus kades rond Tuindorp 0,292 1058,2 + 536 8,4 5 74,50 14,20

100 kade benedenstrooms Tolkamer 0,150 679,5 + 0 0,0 1,9 0 1,05 645,693 300 (steenfabriek, camping) plus boven-

stroomse kade 0,137 542,1 + 1109 29,7 0 147,69 3,674 combinatie 2 en 3 0,311 1134,1 1645 38,1 5 222,19 5,10300 steenfabriek, camping De Bijland 0,000 0,0 + 1030 17,4 0 79,14 0,005 twee (nog actieve) steenfabrieken benedenstrooms

'de Bijland' watersportcentrum 0,042 177,4 + 835 12,8 1 150,82 1,186 Pannerdensche overlaat plus kades

Lobberdensche Waard (R01) 0,169 1412,7 ? 0 0,0 0 6,77 208,673501 Millingen (vervallen loodsen) 0,011 25,8 - 52 2,8 0 12,18 2,127 3501 (vervallen loodsen bij Millingen) plus

benedenstr. hoog oevergebied (Kolenbranderbos) 0,038 168,0 431 8,2 0 36,60 4,591401 voormalige steenfabriek Millingerwaard 0,000 0,0 - 154 0,3 0 12,14 0,008 1401 (voormalige steenfabriek Millingerwaard)

plus hoge rug benedenstrooms 0,037 311,1 486 1,9 1 44,22 7,041501 steenfabriek, opslagplaats Kekerdom 0,000 0,0 0 440 7,4 1 21,28 0,009 7, 8 en 1502 (kade Gannitacircuit), verlagen

Suikerdam, hwv terrein en kades bovenstr 0,196 1826,7 646 30,6 2 108,88 16,781502 kade rond Gannitacircuit (Hulhuizen) 0,021 174,4 ? 0 0,0 6,2 0 0,16 1.057,7310 500 (voormalige steenfabriek Bemmel) plus

bovenstrooms hoogwatervrij terrein 0,071 849,7 - 687 16,3 1 148,04 5,74500 steenfabriek (Bemmel) 0,006 43,9 0 488 5,8 0 22,92 1,9211 1700 (bebouwing (Vlietberg)) plus bovenstrooms

hoog gebied en kades 0,077 999,2 + 752 7,4 1 85,26 11,721700 bebouwing (Vlietberg) 0,000 0,0 + 512 2,2 0 31,34 0,0012 1801 (manege, LO Beuningen) en 1900

(steenfabriek) plus aanwezige hoog gebied en kades 0,090 1390,8 + 410 13,1 0 74,26 18,731803 camping (Valburg) 0,006 90,6 + 0 3,2 0 0,43 211,721801 manege, linkeroever (Beuningen) 0,019 226,8 + 466 6,2 1 42,81 5,301900 steenfabriek, linkeroever (Staartjeswaard, Beuningen) 0,052 750,9 + 509 9,2 0 60,41 12,433600 voormalige steenfabriek, linkeroever (Deest, Druten) 0,021 223,8 + 320 3,6 1 38,80 5,772100 steenfabriek Afferden 0,003 27,5 + 172 2,5 0 12,84 2,142202 bebouwing, rechteroever (Dodewaard) 0,019 281,6 ? 171 1,6 0 21,87 12,88W22_hwvDrutense waarden oost 0,014 227,7 - 0 0,0 6,3 0 3 22,62 10,0714 Steenfabriek 'De Bosoven', betonfabriek plus

kades langs linkeroever 0,049 839,2 - 759 27,0 1 161,95 5,1815 verlagen landhoofd brug 'Van Heemstraweg'

plus kade 0,013 241,9 + 0 -3,2 0,5 0 28,37 8,5316 Steenfabriek plus toevoerweg bij IJzendoorn 0,026 484,6 - 441 3,5 0 98,25 4,93W25_hwvSteenfabriek Willemspolder 0,009 119,7 0 0 0,0 10,8 0 4 20,99 5,702601 steenfabriek (Wamel) 0,005 65,7 49 0,5 0 3,47 18,933702 havenkade (Tiel) 0,010 186,5 0 0,0 0,1 0 0,80 232,662900 steenfabriek (Bato’s Erf) 0,010 181,8 ++ 267 7,2 0 4,09 44,41800 voormalige steenfabriek in bocht (Heesselt) 0,043 906,4 0 225 2,7 1 18,63 48,663800 steenfabriek (Hurwenen) 0,021 332,8 ? 203 2,4 0 11,28 29,493900 voormalige steenfabriek (Opijnen) 0,012 173,8 - 137 2,4 0 17,92 9,7018 landhoofd rechteroever A2/spoorlijn 0,034 734,0 - 323 -3,4 1,7 0 174,23 4,2120 kades rond plas benedenstr. Haaften, steenfabriek

Crobsche waard plus kade naar Hellouw 0,039 554,0 - 459 15,4 0 75,15 7,3721 hoog terrein benedenstrooms Zuilichem plus

bovenstrooms 0,005 84,3 - 153 5,2 0 34,41 2,454100 bebouwing (Herwijnen) 0,000 0,0 _ 15 0,7 0 1,36 0,0022 steenfabriek bij Vuren, hoog gebied plus kade

bovenstrooms Vuren (km 948) 0,041 569,6 129 17,4 1 32,89 17,32

3

Knelpunten

2Kades rond Tuindorp Deze maatregel omvat het verwijderen van de kades rond Tuindorp (net benedenstroomsvan Tolkamer) inclusief de kades van maatre-gel 100. De maatregel is daarmee groter danmaatregel 100 en resulteert ook in een groterwaterstandseffect. Natuur is de hoofdkoersvan deze uiterwaard. Uitvoering van de maat-regel heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

100Kade benedenstrooms Tolkamer Deze maatregel omvat het verwijderen vaneen kade tussen de vluchthaven van Tolkameren grote zandwinplas de Bijland. Deze plas zaldan makkelijker vanuit het zomerbed kunneninstromen wat resulteert in waterstandverlaging.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Uitvoering van de maatregel heeft een positievebijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

3Camping + steenfabriek + kadesDeze maatregel omvat het verlagen van dehoogwatervrije terreinen bij de steenfabriek encamping de Bijland (maatregel 300) inclusiefhet verwijderen van de bovenstrooms gelegenkades. Het effect van deze maatregel is groterdan wanneer maatregel 300 alleen wordt uit-gevoerd. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. Uitvoering van de maatregel heefteen positieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

300Steenfabriek en camping BijlandDeze maatregel omvat het verlagen van hethoogwatervrij terrein net ten westen van dezandwinplas de Bijland. Op dit terrein zijn eensteenfabriek en een camping gelegen. Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Uitvoering van de maatregel heeft een positieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

4Combinatie 2 en 3Dit knelpunt omvat het oplossen van een aantal kleinere knelpunten rond het water-sportcentrum de Bijland ten westen vanLobith. Het betreft de kades rond Tuindorp,ten noorden van de vluchthaven en boven-strooms van de steenfabriek. Het verwijderenvan de steenfabriek en de nabij gelegen camping maakt ook onderdeel uit van dezemaatregel.

5HWV met 2 steenfabriekenTussen het watersportcentrum de Bijland enhet splitsingspunt van het PannerdenschKanaal zijn nog twee actieve steenfabrieken inhet gebied aanwezig. Deze maatregel omvathet verlagen van de beide hoogwatervrije terreinen en omliggende kades. Natuur is dehoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoeringvan de maatregel heeft een positieve bijdrageop de Ruimtelijke Kwaliteit.

4

Knelpunten

6Pannerdensche overlaat + kades + R01Deze maatregel omvat het verlagen van de Pannerdensche overlaat inclusief de herinrichting van de Lobberdensche Waard(maatregel R01). De maatregel heeft eenwaterstandsverlagend effect op zowel deBovenrijn als het Pannerdensch Kanaal.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Uitvoering van de maatregel heeft een onbe-kende bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

3501Vervallen loodsen bij Millingen, hwvDit knelpunt omvat een aantal vervallen lood-sen in de Millingerwaard tegenover het FortPannerden op de linkeroever van de Waal.Deze worden verwijderd en het terrein wordtafgegraven. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. Uitvoering van de maatregel heefteen negatieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

73501 (Vervallen loodsen bij Millingen) plus benedenstr. hoog oevergebied (Kolenbranderbos) Dit knelpunt omvat een tweetal kleinereknelpunten in het noorden van deMillingerwaard in de binnenbocht van deWaal. Het betreft een bovenstrooms gele-gen industrieterrein met vervallen loodsenen het benedenstrooms gelegen ecologischwaardevolle Kolenbrandersbos.

81401 (voormalige steenfabriek) Millinger-waard plus hoge rug benedenstroomsDit knelpunt omvat het verwijderen van tweekleinere knelpunten aan de westzijde van deMillingerwaard.Het betreft de voormaligesteenfabriek Millingerwaard en een hooggelegen gebied benedenstrooms hiervan.

1401Voormalige steenfabriek Millingerwaard,hwvDe voormalige steenfabriek Millingerwaard isgelegen op een hoogwatervrij terrein in degelijknamige Millingerwaard op de linkeroever van de Waal. De maatregel omvat hetverwijderen van dit terrein. Natuur is dehoofdkoers van deze uiterwaard. De subkoersis recreatie. Uitvoering van de maatregel heefteen negatieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

1501Steenfabriek + opslagplaats Kekerdom, hwvDit knelpunt omvat de steenfabriek en eenopslagplaats in de Kekerdomsche waard op delinkeroever van de Waal. Beide zijn gelegenop een hoogwatervrij terrein. Vooral deopslagplaats zorgt ervoor dat de uiterwaardeen erg rommelige indruk geeft. De maatregelomvat het verwijderen van het hoogwatervrijeterrein. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. De subkoers is recreatie.Uitvoering van de maatregel heeft een neu-trale bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

5

Knelpunten

97, 8, 1502 (Kade Gannitacircuit), verlagenSuikerdam, hwv terrein en kades boven-strooms Dit knelpunt omvat een combinatie van maat-regelen in zowel de Millingerwaard (7,8) als inde aan de overzijde gelegen Gendtsche waard(1502). Het betreft het verwijderen of verlagenvan een aantal kades en twee hoogwatervrijeterreinen waaronder het Kolenbrandersbos.

1502Kade rond GannitacircuitOp de rechteroever van de Waal bij Gendt ligtin de Gendtse polder een kade. Verwijderingvan deze kade over 0,6 km levert een verbe-tering van de doorstroming in deze uiterwaardop. Natuur is de hoofdkoers van deze uiter-waard. De subkoers is recreatie. Uitvoeringvan de maatregel heeft een onbekende bijdra-ge op de Ruimtelijke Kwaliteit.

10Voormalige steenfabriek Bemmel + boven-strooms hwvDit knelpunt omvat de voormalige steenfabriekvan Bemmel (knelpunt 500) inclusief een boven-strooms, tegen de Waaldijk gelegen hoogwatervrijterrein op de rechteroever van de Waal. Hiermeeomvat deze maatregel een wezenlijk deel van deBemmelsche Waard. Opheffing van dit knelpuntzal het instromen van deze uiterwaard verbeteren.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. Desubkoers is landbouw en cultuurhistorie.Uitvoering van de maatregel heeft een negatievebijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

11Bebouwing Vlietberg + bovenstroomsehoog gebied + kadesDit knelpunt omvat de bebouwing van deVlietberg (knelpunt 1700) en ligt ten oostenvan Nijmegen in de Buiten Ooij uiterwaard opde linkeroever van de Waal. De bebouwing,inclusief een bovenstrooms gelegen hooggebied en kades, worden verwijderd. Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard. De subkoers is recreatie. Uitvoering van demaatregel heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

500Voormalige steenfabriek Bemmel, hwvDe voormalige steenfabriek Bemmel is gelegenop een hoogwatervrij terrein in de BemmelscheWaard op de rechter oever van de Waal. De maatregel omvat het verwijderen van ditterrein. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. De subkoers is landbouw en cultuurhistorie. Uitvoering van de maatregelheeft een neutrale bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

1700Bebouwing Vlietberg, hwvDe Vlietberg is gelegen in de Buiten Ooij opde linkeroever van de Waal en omvat eenhoogwatervrij terrein met daarop een voorma-lige steenfabriek en bebouwing. De maatregelbetreft het verlagen van dit terrein tot maai-veldniveau en daarmee ook het verwijderenvan de verschillende rommelig ogende bebou-wing. Natuur is de hoofdkoers van deze uiter-waard. De subkoers is recreatie. Uitvoeringvan de maatregel heeft een positieve bijdrageop de Ruimtelijke Kwaliteit.

6

Knelpunten

12Manege linkeroever (Beuningen) + steen-fabriek Staartjeswaard, hwv, kadeDit knelpunt omvat een aantal knelpunten inde Moespotse Waard nabij Beuningen op delinkeroever van de Waal. Het betreft eenmanege (knelpunt 1801), de steenfabriekStaartjeswaard (knelpunt 1900) en een aan-wezig hoog gebied en kades. De hooggelegenterreinen en dwarskades worden verwijderd.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Uitvoering van de maatregel heeft een posi-tieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

1803Camping ValburgCamping ‘Grote Altena’ ligt op de rechteroevervan de Waal bij Oosterhout. De campingbevindt zich gedeeltelijk op een hoogwatervrijterrein. Afgraven van dit terrein en verwijderingvan de camping levert 3 ha uiterwaardverlagingop. Natuur is de hoofdkoers van deze uiter-waard. De subkoers is landbouw en cultuur-historie. Uitvoering van de maatregel heefteen positieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

1801 Manege BeuningenDe manege ligt op een hoogwatervrij terreinbij Beuningen op de linkeroever van de Waal.Deze manege en het hoogwatervrije terreinworden verwijderd. Natuur is de hoofdkoersvan deze uiterwaard. Uitvoering van de maat-regel heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

3600Voormalige steenfabriek linkeroever (Deest, Druten), hwvDit knelpunt omvat de voormalige steenfa-briek van Deest in de Afferdensche enDeestsche Waarden op de linkeroever van deWaal. Het is gelegen ten oosten van de steen-fabriek van Afferden (knelpunt 2100). Desteenfabriek wordt verwijderd en het terreinwordt afgegraven. Natuur is de hoofdkoersvan deze uiterwaard. De subkoers is land-bouw en cultuurhistorie. Uitvoering van demaatregel heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

1900Steenfabriek linkeroever (Staartjeswaard,Beuningen), hwvDe steenfabriek Staartjeswaard is gelegen inde Moespotsche Waard nabij Beuningen opde linkeroever van de Waal. De steenfabriekbeslaat een belangrijk deel van deze uiter-waard. Deze steenfabriek en het hoogwater-vrije terrein worden verwijderd. Natuur is dehoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoeringvan de maatregel heeft een positieve bijdrageop de Ruimtelijke Kwaliteit.

2100Steenfabriek AfferdenDe steenfabriek van Afferden is gelegen in deAfferdensche en Deestsche Waarden op delinkeroever van de Waal. Het is gelegen opeen hoogwatervrij terrein. De maatregelomvat het afgraven van dit terrein en het verwijderen van de steenfabriek. Natuur is dehoofdkoers van deze uiterwaard. Uitvoeringvan de maatregel heeft een positieve bijdrageop de Ruimtelijke Kwaliteit.

7

Knelpunten

2202Bebouwing rechteroever Dodewaard, hwvDit knelpunt is gelegen in het oostelijk deelvan de Ochtensche Buitenpolder nabij"De Snor" op de rechteroever van de Waal.Het omvat een hoogwatervrij terrein metenkele bebouwing welke worden verwijderd.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Subkoers is bedrijventerrein. Uitvoering van demaatregel heeft een onbekende bijdrage opde Ruimtelijke Kwaliteit.

W22-hwvDrutensche Waarden oost, hoogwatervrijterreinBij dit knelpunt wordt de voormalige steenfa-briek in het oosten van het gebied verwijderd.Het hoogwatervrije terreinen waarop dezegelegen is zal worden afgegraven. Natuur isde hoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoersis bedrijventerrein. Uitvoering van de maatre-gel heeft een negatieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

15Verlagen landhoofd brug VanHeemstraweg, dijklichaamDe Van Heemstraweg en de daarin gelegenbrug in de Drutensche Waarden, op de linker-oever van de Waal, verbindt steenfabriek DeBosoven met de banddijk. Verlagen van hetlandhoofd van deze brug en een naastgelegenkade leidt tot een zeer beperkte vergrotingvan de afvoercapaciteit door de uiterwaard.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Subkoers is bedrijventerrein. Uitvoering van demaatregel heeft een positieve bijdrage op deRuimtelijke Kwaliteit.

14Steenfabriek Bosoven, betonfabriek +Kades, Hwv, kadeDe steenfabriek Bosoven en de naastgelegenbetonfabriek zijn gelegen op twee afzonder-lijke hoogwatervrije terreinen op de linkeroever van de Waal nabij Druten. Beidefabrieksterreinen en de daarbij horende kadesworden verwijderd. Natuur is de hoofdkoersvan deze uiterwaard. Subkoers is bedrijven-terrein. Uitvoering van de maatregel heeft eennegatieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

16Steenfabriek, toevoerweg IJzendoorn, hwv,kadeDe steenfabriek ligt op de rechteroever van deWaal, nabij IJzerdoorn, en ligt op een hoog-watervrij terrein. De steenfabriek en de toe-voerweg door de uiterwaard naar IJzerdoornworden verwijderd. Bedrijventerrein is dehoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoers isnatuur. Uitvoering van de maatregel heeft eennegatieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

W 25_hwvWillemspolder, hoogwatervrij terreinHet hoogwatervrije terrein met de monumen-tale steenfabriek wordt uit het gebied verwij-derd. Deze variant kan in combinatie met devarianten 1 en 2 worden uitgevoerd.Landbouw en natuur zijn de hoofdkoersenvan deze uiterwaard. Subkoers is recreatie.Uitvoering van de maatregel heeft een neutrale bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

8

Knelpunten

2601Steenfabriek (Wamel)Dit knelpunt omvat het verwijderen van desteenfabriek van Wamel in de WamelscheUiterwaarden. Het betreft een relatief kleinterrein in het oosten van deze uiterwaard.

3702Havenkade (Tiel)Dit knelpunt betreft het verwijderen van dehavenkade aan de oostzijde van de vlucht-haven van Tiel. Deze kade staat haaks op destroomrichting van de rivier.

2900Steenfabriek Bato’s Erf De Steenfabriek Bato’s Erf ligt direct aan deWaal in de Heerewaarden op de linkeroever.Door het verwijderen van de fabriek wordt intotaal 9 ha uiterwaard verlaagd. Deze zullenworden ingericht als natuur. Natuur is dehoofdkoers van deze uiterwaard. Subkoersenzijn cultuurhistorie en recreatie. Uitvoering vande maatregel heeft een zeer positieve bijdrageop de Ruimtelijke Kwaliteit.

800Voormalig steenfabriek In de Waalbocht bij St Andries ligt op denoordoever, vlakbij Heesselt een hoogwatervrijterrein. Vroeger stond hier een steenfabriek.Door het verwijderen van dit terrein wordt dedoorstroming van de uiterwaard verbeterd enwordt er 6 ha natuur aan de uiterwaard toe-gevoegd. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. Uitvoering van de maatregel heefteen neutrale bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

3800Steenfabriek HurwenenDe Steenfabriek Hurwenen ligt direct aan deWaal op de linkeroever, in een binnenbocht,bij het plaatsje Hurwenen. Door het verwijderenvan de steenfabriek wordt een belangrijkebelemmering van het water om de Hurwe-nensche uiterwaarden in te stromen verwij-derd. Natuur is de hoofdkoers van deze uiter-waard. Uitvoering van de maatregel heeft eenonbekende bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

3900Voormalige steenfabriek (Opijnen), hwvDe voormalige steenfabriek van Opijnen isgelegen op een hoogwatervrij terrein in hetoostelijk deel van de Rijswaard nabij debebouwing van Opijnen op de rechteroevervan de Waal. De steenfabriek wordt verwij-derd en het terrein wordt afgegraven. Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Subkoersen zijn cultuurhistorie en recreatie.Uitvoering van de maatregel heeft een nega-tieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

9

Knelpunten

18Landhoofd rechteroever A2/spoorlijn +kades, hwv, kade, landhoofdHet landhoofd van de A2 nabij Waardenburgen de naastgelegen spoorbrug, op de rechter-oever van de Waal, worden beiden doorlatendgemaakt. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. Subkoersen zijn cultuurhistorie enrecreatie. Uitvoering van de maatregel heefteen negatieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

20Steenfabriek + kades rond plas beneden-strooms van Haaften verlagen, hwv, kadeDe steenfabriek ligt op een hoogwatervrij terrein in de Crobsche Waard ten westen vanHaaften, op de rechteroever van de Waal. De steenfabriek, de toevoerweg naar desteenfabriek en de kades rondom de daar-naast gelegen plas worden verwijderd. Natuuren bedrijventerrein zijn de hoofdkoersen vandeze uiterwaard. Uitvoering van de maatregelheeft een negatieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

21Hoogterrein benedenstrooms Zuilichem,hwv, kadeTen westen van Zuilichem, op de linkeroevervan de Waal, bevindt zich een hooggelegenterrein in de uiterwaard. Dit terrein wordtsamen met de bovenstrooms gelegen kadeverlaagd. Natuur is de hoofdkoers van dezeuiterwaard. Uitvoering van de maatregel heefteen negatieve bijdrage op de RuimtelijkeKwaliteit.

4100Bebouwing HerwijnenIn de Benedenwaard, bij Herwijnen, ligt op denoordoever van de Waal bebouwing op eenhoogwatervrij terrein. Door het verwijderenvan deze bebouwing en het hoogwatervrijeterrein wordt 1 ha uiterwaard verlaagd.Natuur is de hoofdkoers van deze uiterwaard.Uitvoering van de maatregel heeft een nega-tieve bijdrage op de Ruimtelijke Kwaliteit.

22Steenfabriek Vuren, hooggebied + kades,hwv, kadeTen zuiden van Vuren, op de rechteroever vande Waal, ligt een steenfabriek op een hoog-watervrij terrein. De steenfabriek en eenbovenstrooms gelegen kade worden verwijderd.

0

Kleinschalige dijkverleggingen Inhoud6Code Naam Pagina

30201 Erlecomse dam 230202 Ooij 230203 Sprokkelenburg 230204 Hof van Holland 213 30209 (dijkverlegging 'de Snor'),

2202 (bebouwing (Dodewaard)plus kades 2

W12 Nijmegen 230205 Oosterhout 3W13_dvl Oosterhoutsche weilanden 330206 Loenensche Buitenpolder 3W13 Oosterhoutsche weilanden 330207 Winssen 330208 Dodewaard 330209 De Snor 4W21 Ochtensche buitenpolder (Gouver-

neurser polder) 430210 Drutensche waarden 430211 Wamel 4W30 Stiftse Waarden 417 2800 (dijkverlegging Ophemert) plus

verlagen hoog deel Stiftse uiterwaard 4700 Varik 5900 Zaltbommel 519 900 (dijkverl. Zaltbommel), landhoofd

LO A2/spoorlijn, kades bovenstr. en verlagen bodem 5

30212 Heesselt 520207 Zaltbommel (De Zandkamp) 5W42 Herwijnensche bovenwaard 530213 Leuvense veld 6

1

Kleinschalige dijkverleggingen



30201 Erlecomse dam 0 0 + 0 -16,2 18,6 0 0 0 030202 Ooij 0 0 + 0 -1,8 1,9 0 1 0 030203 Sprokkelenburg 0,006 88,5 ? -4,4 4,6 0 1 14,40 6,1530204 Hof van Holland 0,011 146,0 -7,2 7,5 1 1 19,98 7,3113 30209 (dijkverlegging 'de Snor'),

2202 (bebouwing (Dodewaard)) plus kades 0,055 927,0 0 346 -4,6 14,8 0 0 52,23 17,75W12 Nijmegen 0,014 188,2 + 99 0.0 10,9 0 0 3,73 50,4830205 Oosterhout 0,018 259,4 -7,1 7,8 1 8 16,98 15,28W13_dvl Oosterhoutsche weilanden 0,053 880,2 0 0 -23,2 24,8 1 6 27,29 32,2630206 Loenensche Buitenpolder 0,037 579,9 -16,9 18,4 0 4 36,54 15,87W13 Oosterhoutsche weilanden 0,065 1097,6 nvt 235 -14,8 23,5 0 0 36,26 30,2730207 Winssen 0,004 52,0 -6,8 7,0 0 9 21,27 2,4430208 Dodewaard 0,019 297,4 -7,8 9,3 0 5 33,78 8,8030209 De Snor 0,000 0,0 0 -4,9 5,9 0 0 10,37 0,00W21 Ochtensche buitenpolder (Gouverneurser

polder) 0,061 1077,5 - 1902 -67,8 70,0 0 2 106,05 10,1630210 Drutensche waarden 0,002 28,8 - -5,5 5,8 0 1 17,03 1,6930211 Wamel 0,006 94,4 - -8,3 8,4 0 0 12,18 7,75W30 Stiftse Waarden 0,084 1734,4 - 1069 -20,7 42,1 1 17 98,05 17,6917 2800 (dijkverlegging Ophemert) plus verlagen

hoog deel Stiftse uiterwaard 0,077 1584,2 - 259 -27,4 45,5 0 34 129,15 12,27700 Varik 0,005 104,4 - -0,6 1,4 0 8 11,96 8,73900 Zaltbommel 0,005 73,4 - -1,3 1,3 0 0 5,96 12,3219 900 (dijkverl. Zaltbommel), landhoofd LO A2/

spoorlijn, kades bovenstr. en verlagen bodem 0,029 509,6 - 346 -2,8 1,6 0 0 99,00 5,1530212 Heesselt 0,036 729,1 -4,9 5,5 0 0 14,73 49,5120207 Zaltbommel (De Zandkamp) 0,019 363,9 -7,8 12,5 0 0 33,70 10,80W42 Herwijnensche bovenwaard 0,008 141,3 0 284 -12,4 8,8 0 0 12,22 11,5630213 Leuvense veld 0,013 270,6 -10,4 11,1 0 0 20,59 13,14

Wat is een dijkverlegging? Het landinwaarts verplaatsen en opnieuw bouwen van de winterdijkom het winterbed te verbreden. Hiermee neemt de doorstroomca-paciteit van het winterbed toe.

Wat is het effect van een dijkverlegging?Door een landinwaartse dijkverlegging neemt het areaal uiterwaardtoe. Een uiterwaard heeft een waterbergend vermogen én bevordertde rivierafvoer. De toegenomen breedte van het winterbed zorgtvoor een minder hoge waterstand bij dezelfde hoeveelheid water. Er kan dus meer water door de rivier afgevoerd worden totdat dewaakhoogte van de dijken is bereikt. Het verleggen van een bandijkis vooral effectief bij vernauwingen in het winterbed die opstuwingveroorzaken tot ver bovenstrooms. De gevolgen van een dijkverleg-ging werken relatief ver bovenstrooms door. Bij het verbreden vanhet winterbed kan het zijn dat zich meer benedenstrooms nieuweknelpunten voordoen, omdat de nieuw ontstane breedte bepalendwordt voor de afvoer van de rivier. Dit gegeven is van invloed op deafstand die de dijk landinwaarts gelegd kan worden.

Globale begrenzing van mogelijke grootschalige dijkverleggingenIn het kader van de Spankrachtstudie is ondere ander door middelvan regionale bijeenkomsten gezocht naar relatief kansrijke klein-schalige dijkverleggingen. De term “kleinschalig” slaat op de relatiefgeringe ruimtelijke impact die de betreffende maatregel oproept. Er zijn in totaal 18 gebieden langs de Waal geïdentificeerd waarsprake kan zijn van kleinschalige verlegging van de winterdijk.

Kleinschalige dijkverlagingenEen aantal uiterwaardmaatregelen bevatten ook een dijkverlegging,maar deze maatregelen bevatten naast de dijkverlegging ook eenverlaging van de uiterwaard. Het gaat om de volgende maatregelen:• W12_1 Nijmegen• W21_1 Gouverneursche polder• W13_3 en W13_dvl in de• W30_1 Stiftsche uiterwaarden Oosterhoutsche weilanden• W42_3 Herwijnensche bovenwaard

2


30201Erlecomse damDe Erlecomse dam is gelegen in het zuidelijkstdel van de Millingerwaard nabij de steenfa-briek van Erlecom. Deze maatregel omvat eenkleine teruglegging van de winterdijk "deErlecomse dam".

30202Ooij De dijkverlegging Ooij is gelegen in hetwestelijk deel van uiterwaard de Groenlandennet ten westen van het plaatsje Ooij. De dijkwordt hier over ongeveer een halve km terug-gelegd.

30203Sprokkelenburg De Sprokkelenburg is gelegen net ten oostenvan de gemeente Lent en een voormalig forten omvat het smalste deel van de BemmelseWaarden. Bij deze dijkverlegging wordt de dijkover ongeveer een halve km teruggelegdwaarbij een kassencomplex en het restaurantSprokkelenburg buitendijks komen te liggen.

30204Hof van HollandHet gaat hier om het terugleggen van de ban-dijk, op de rechter van de Waal, tegenoverNijmegen ten oosten van Lent. De dijk wordt,te beginnen bij het voormalige Fort, over eenlengte van 1,1 km teruggelegd. Hierdoorwordt 8 ha natuur toegevoegd aan deOosterhoutsche Waarden. De waterstandsver-laging door deze dijkteruglegging is beperkt.

W12NijmegenDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, debeschrijving van deze maatregelen staat inhoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

13Dijkverlegging de Snor + bebouwingDodewaard + kades, hwv, kades, dijkDit knelpunt is gelegen in de OchtenscheBuitenpolder op de rechteroever van de Waal.Het omvat een teruglegging van de winterdijknabij "de Snor" waardoor de doorstromingvan de Hiensche uiterwaard naar deOchtensche Buitenpolder wordt verbeterd.Hiernaast worden een aantal kades en hethoogwatervrije terrein nabij de Snor verlaagd.

3


30206Loenensche buitenpolderHet betreft het terugleggen van de Waaldijkbij Loenen, op de rechteroever van de Waal.Hier wordt de dijk over een lengte van 2,4 kmteruggelegd, waardoor 25 ha aan het buiten-dijksgebied wordt toegevoegd. Omdat hetrivierprofiel lokaal vrij smal is, is het water-standverlagend effect van deze, qua opper-vlak beperkte, dijkverlegging relatief groot.

W13Oosterhoutsche weilandenDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, debeschrijving van deze maatregelen staat inhoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

30207WinssenHet betreft het terugleggen van de bandijk bijWinssen, op de linkeroever van de Waal. Dedijk wordt hier over een lengte van 1,1 kmteruggelegd, waardoor 8 ha aan het buiten-dijksgebied wordt toegevoegd. De boom-gaarden bij Winssen hebben een cultuurhisto-rische waarde.

30208DodewaardHet betreft het terugleggen van de Waaldijkbij Dodewaard, op de rechteroever van deWaal. De dijk wordt over een lengte van 1,7km teruggelegd, waardoor 10 ha aan het bui-tendijksgebied wordt toegevoegd.

W13_dvlOosterhoutsche weilandenDeze dijkverlegging omvat het terugleggenvan de Waaldijk tussen Oosterhout en Slijk-Ewijk. De uiterwaard is hier relatief smal. Door het terugleggen van de dijk wordt dedoorstroming van de Oosterhoutsche waardennaar de Loenenensche buitenpolder verbeterd.

30205OosterhoutHet gaat hier om het terugleggen van deWaaldijk bij Oosterhout op de rechteroevervan de Waal. De dijk wordt tot aan de cam-ping ‘Grote Altena’ teruggelegd.

4


W30Stiftse WaarderDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, debeschrijving van deze maatregelen staat inhoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

W21Ochtensche buitenpolder (Gouverneurser polder)De contour is aangegeven in dit hoofdstuk,de beschrijving van deze maatregelen staatin hoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

30211WamelDe dijkverlegging Wamel omvat het terugleg-gen van ongeveer 1 km winterdijk in hetoosterlijk deel van de Wamelsche Uiter-waarden.

30210Drutensche Waarden De dijkverlegging Drutensche waarden omvathet terugleggen van ongeveer 1 km winterdijkin het oostelijk deel van de DrutenscheWaarden.

17Ophemert + verlagen hoge deel StiftscheUiterwaarden, hwv, kades, dijk Dit knelpunt betreft het smalle deel van deStiftsche Uiterwaarden tussen de Passewaaijen Ophemert op de rechteroever van deWaal. Het doorstroomprofiel wordt vergrootdoor het terugleggen van de Waalbandijk indit smalle traject. Naast deze dijkverleggingwordt een hoogwatervrij terrein van een voor-malige steenfabriek verwijderd.

30209De SnorDe dijkverlegging de Snor is gelegen in hetmeest oostelijke deel van de OchtendseBuitenpolder. Het omvat een dijkverleggingover een traject van ongeveer een halve kilo-meter. De bebouwing de Snor komt hierbijbuitendijks te liggen.

5


20207Zaltbommel (De Zandkamp)De dijkverlegging Zaltbommel (De zandkamp)bevindt zich direct ten westen van Zalt-bommel op de linkeroever van de Waal. Dedijk wordt over een lengte van ongeveer 1,5km teruggelegd. Het totale oppervlak vandeze dijkverlegging bedraagt ongeveer 15hectare. Het gebied van de dijkverleggingwordt gekenmerkt door veel bebouwing.

W42Herwijnensche bovenwaardDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, debeschrijving van deze maatregelen staat inhoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

900Zaltbommel De maatregel omvat het over ongeveer eenhalve km verleggen van de dijk tussen debrug van de A2 bij en de oude standskern vanZaltbommel. Door deze maatregel zal eendeel van de cultuurhistorische stadsgracht vanZaltbommel buitendijks komen te liggen.

30212HeesseltHet betreft het terugleggen van deWaalbandijk bij Heesselt, op de rechteroevervan de Waal. De dijk ligt hier over 1 km dichtlangs de rivier. Dit stuk wordt dan ook terug-gelegd zodat profielverruiming optreedt en detoestroming tot de Heesseltsche uiterwaardenvergemakkelijkt. Voor een relatief kleine dijk-verlegging levert deze maatregel een redelijkewaterstandsverlaging op.

700VarikDe dijkverlegging Varik omvat het terugleg-gen van de dijk op het smalste deel van deHeeselsche middenplaat. Het de karakteristie-ke toren van het dijkdorp Varik zal hierdoorbuitendijks komen te liggen.

19Dijkverlegging Zaltbommel, landhoofd linkeroever A2/spoorlijn, kades verlagen,hwv, kade, dijkHet landhoofd van de A2 nabij Zaltbommel ende naastgelegen spoorbrug, op de linkeroevervan de Waal, worden beide doorlatendgemaakt. Tegelijkertijd vindt er een kleine dijk-verlegging bij Zaltbommel plaats en wordenkades verlaagd.

6


30213Leuvense veldHet betreft het terugleggen van de Waarddijkbij Brakel, op de linkeroever van de Waal. Dedijk wordt over een lengte van 1,4 km terug-gelegd, waardoor 11 ha aan het buitendijks-gebied wordt toegevoegd. Hierdoor wordende Benedenwaarden vergroot. Deze maatregelis niet uit te voeren in combinatie met groot-schalige dijkverlegging code 20211.

0

Grootschalige dijkverleggingen Inhoud7Code Naam Pagina

20201 Ooij-Nijmegen 2W14_3 Moespotsche waard 260006 Slijk-Ewijk 220202+20203 Loenen-Dodewaard 220203+20204 Ewijk Winssen 320205 Zennewijnen 320209+20210 Hellouw 3W42_dvl Herwijnense bovenwaard 3W45_dvl Brakelse benedenwaarden 420211 Brakel 4W45_3 Brakelsche benedenwaarden 430214 Beneden Waarden 4W45_W48_4 Brakelsche benedenwaarden en

Munnikenland 5

1

Grootschalige dijkverleggingen



20201 Ooij-Nijmegen 0,206 3012,3 -87,6 94,1 4 58 84,38 35,70W14_3 Moespotsche waard 0,073 1230,9 0 -36,4 40,3 1 10 20,49 60,0860006 Slijk-Ewijk 0,081 1058,9 -50,0 53,6 2 6 54,20 19,5420202+20203 Loenen-Dodewaard 0,259 4535,3 -116,1 127,9 2 28 183,32 24,7420203+20204 Ewijk Winssen 0,286 5187,7 -229,4 255,6 3 56 255,67 20,2920205 Zennewijnen 0,144 3023,5 -90,4 107,3 2 71 141,05 21,4420209+20210 Hellouw 0,061 1283,0 -29,4 37,7 5 43 72,92 17,59W42_dvl Herwijnense bovenwaard 0,055 1229,9 0 -27,7 40,3 5 56 59,64 20,62W45_dvl Brakelse benedenwaarden 0,089 1619,2 ? 0 -21,9 34,1 0 20 40,87 39,6220211 Brakel 0,056 884,3 -31,0 37,0 0 2 32,22 27,45W45_3 Brakelsche benedenwaarden 0,121 2266,6 - 1146 -41,3 93,3 0 0 93,94 24,1330214 Beneden Waarden 0,071 1183,4 -54,1 57,1 0 0 48,72 24,29W45_W48_4 Brakelsche benedenwaarden en

Munnikenland 0,101 1952,6 + 1120 -67,4 137,8 0 0 61,88 31,55

Wat is een dijkverlegging? Het landinwaarts verplaatsen en opnieuw bouwen van de winterdijkom het winterbed te verbreden. Hiermee neemt de doorstroomcapa-citeit van het winterbed toe.

Wat is het effect van een dijkverlegging?Door een landinwaartse dijkverlegging neemt het areaal uiterwaardtoe. Een uiterwaard heeft een waterbergend vermogen én bevordertde rivierafvoer. De toegenomen breedte van het winterbed zorgtvoor een minder hoge waterstand bij dezelfde hoeveelheid water. Er kan dus meer water door de rivier afgevoerd worden totdat dewaakhoogte van de dijken is bereikt. Het verleggen van een bandijk is vooral effectief bij vernauwingen in

het winterbed die opstuwing veroorzaken tot ver bovenstrooms. Degevolgen van een dijkverlegging werken relatief ver bovenstroomsdoor. Bij het verbreden van het winterbed kan het zijn dat zich meerbenedenstrooms nieuwe knelpunten voordoen, omdat de nieuw ont-stane breedte bepalend wordt voor de afvoer van de rivier. Dit gege-ven is van invloed op de afstand die de dijk landinwaarts gelegd kanworden.

Globale begrenzing van mogelijke grootschalige dijkverleggingenIn het kader van de Spankrachtstudie is onder andere door middelvan regionale bijeenkomsten gezocht naar relatief kansrijke groot-schalige dijkverleggingen. De term “grootschalig” slaat op de relatiefgrote ruimtelijke impact die de betreffende maatregel oproept. Er zijn in totaal 13 gebieden langs de Waal geïdentificeerd waar spra-ke kan zijn van grootschalige verlegging van de winterdijk.

Een aantal uiterwaardmaatregelen bevatten ook een dijkverleggingmaar deze maatregelen bevatten naast de dijkverlegging ook eenverlaging van de uiterwaard. Het gaat om de volgende maatregelen:• W14_3 Moespotsche waard• W45_3 Brakelsche benedenwaarden• W45_W48_4 Brakelsche benedenwaarden en Munnikenland.

2


20201Ooij - NijmegenDe dijkverlegging Ooij-Nijmegen bevindt zich tussen Ooij en Nijmegenop de linkeroever van de Waal. Het betreft een vrij grote dijkverleg-ging (ruim 200 ha). De dijk wordt over een lengte van 2,2 km landin-waarts verlegd. Aangezien de dijkverlegging zich in een binnenbochtbevindt heeft deze dijkverlegging een groot effect op de verlaging vande waterstanden.

W14-3Moespotsche waardDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, de beschrijving van dezemaatregelen staat in hoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

60006Slijk/EwijkHet betreft het terugleggen van de Waaldijk bij Slijk-Ewijk, op de rechter-oever van de Waal. De dijk wordt over een lengte van 2,9 km terug-gelegd, waardoor 55 ha aan het buitendijksgebied wordt toegevoegd.Hierdoor wordt de Loenensche Buitenpolder vergroot. Deze maatregelkan niet in combinatie met de kleinschalige dijkverlegging (code 30205)worden uitgevoerd. De waterstandsverlaging door deze dijkterugleggingis relatief groot.

20202+20203Beuningen/EwijkDe dijkverlegging Beuningen / Ewijk bevindt zich op de linkeroever vande Waal tussen Beuningen en Ewijk. De dijk wordt over een lengte vanbijna 5,5 km teruggelegd. Het totale oppervlak van deze dijkverleggingbedraagt ongeveer 160 hectare. Omdat het rivierprofiel lokaal vrij smalis, is het waterstandverlagende effect zeer groot.

3


20203+20204Ewijk/WinssenDe dijkverlegging Ewijk Winssen bevindt zich op de rechteroever vande Waal tussen Slijk-Ewijk en Dodewaard. De dijk wordt over een leng-te van bijna 7 km teruggelegd. Het totale oppervlak van deze dijkver-legging bedraagt ongeveer 270 hectare. Omdat het rivierprofiel lokaalvrij smal is, is het waterstandverlagende effect zeer groot.

20205ZennewijnenDe dijkverlegging Zennewijnen bevindt zich ten zuiden van Tiel op derechteroever van de Waal. De dijk wordt over een lengte van ongeveer3 km teruggelegd. Het totale oppervlak van deze dijkverleggingbedraagt ongeveer 100 hectare. Het buurtschap Zennewijnen komthierbij buitendijks te liggen. Omdat het rivierprofiel lokaal vrij smal is, ishet waterstandverlagende effect relatief groot.

20209+20210Hellouw/ZuilichemDe dijkverlegging Hellouw/Zuilichem bevindt zich op de rechteroevervan de Waal. De dijk wordt over een lengte van ongeveer 2 km terug-gelegd. Het totale oppervlak van deze dijkverlegging bedraagt onge-veer 40 hectare. Omdat het rivierprofiel lokaal zeer smal is (bandijkgrenst direct aan de rivier) is het waterstandverlagend effect van deze,qua oppervlak beperkte, dijkverlegging relatief groot.

W42_dvlHerwijnense bovenwaardDe dijkverlegging Herwijnense bovenwaard is gelegen tussen de dorpenHellouw en Herwijnen aan de rechteroever van de Waal. De dijk wordthier over een traject van ongeveer 2 kilometer teruggelegd waardoorde doorstroming van de Crobsche Waard naar de Herwijnense boven-waard wordt verbeterd. Het aan de rivier gelegen gehucht Hellouwkomt hiermee buitendijks te liggen.

4


W45_dvlBrakelsche Benedenwaarden, dijkverleggingDeze variant omvat de dijkverlegging ten oosten van de Beneden-waarden. Door deze dijkverlegging komt een klein deel van de bebouwing van Brakel buitendijks te liggen.

W45-3Brakelsche BenedenwaardenDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, de beschrijving van dezemaatregelen staat in hoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

20211BrakelDe dijkverlegging Brakel bevindt zich ten westen van Brakel op de linkeroe-ver van de Waal. De dijk wordt over een lengte van ongeveer 1,5 km terug-gelegd. Het totale oppervlak van deze dijkverlegging bedraagt ongeveer 40 hectare. Omdat het rivierprofiel lokaal zeer smal is, is het waterstandver-lagend effect van deze dijkverlegging relatief groot. Niet uit te voeren incombinatie met kleinschalige dijkverlegging Leuvenseveld (code 30213).

30214BenedenwaardenHet betreft het terugleggen van de Waarddijk bij Brakel, op de linker-oever van de Waal. De dijk wordt over een lengte van 2,8 km terugge-legd, waardoor 60 ha aan het buitendijksgebied wordt toegevoegd.Hierdoor worden de Benedenwaarden vergroot. Deze maatregel leverthet meeste effect op als hij in combinatie met de dijkverlegging bijBrakel wordt uitgevoerd. De waterstandsverlaging door deze dijkterug-legging is relatief groot.

5


W45-W48-4Brakelsche Benedenwaarden en MunnikenlandDe contour is aangegeven in dit hoofdstuk, de beschrijving van dezemaatregelen staat in hoofdstuk 3. Uiterwaardmaatregelen.

0

Groene rivieren Inhoud9Code Naam Pagina

70001 Land van Maas en Waal 270006 Varik / Heesselt 240203 Zaltbommel 270003 Zaltbommel - Woudrichem 250001 Haaften 370002 Tielerwaard 3

1

Groene rivieren



70001hl Land van Maas en Waal, huidig landgebruik 0,804 21669,2 0,0 0,0 0 872,97 24,8270001na Land van Maas en Waal, natuur 0,774 20852,1 -4564,4 5046,6 33 967 5773,69 3,6170006hl Varik / Heesselt, huidig landgebruik 0,142 3251,0 0,0 0,0 0 105,92 30,6970006na Varik / Heesselt, natuur 0,080 1826,1 -126,4 131,3 4 40 563,23 3,2440203hl Zaltbommel, huidig landgebruik 0,301 6901,7 0,0 0,0 0 518,59 13,3140203na Zaltbommel, natuur 0,277 6360,7 -465,6 521,1 7 148 1416,05 4,4970003hl Zaltbommel - Woudrichem, huidig landgebruik0,382 11635,9 0,0 0,0 0 947,02 12,2970003na Zaltbommel - Woudrichem, natuur 0,322 9804,6 -1294,0 1413,6 8 185 2165,21 4,5350001hl Haaften, huidig landgebruik 0,189 3999,7 0,0 0,0 0 74,36 53,7950001na Haaften, natuur 0,164 3470,5 -72,8 83,1 1 199 538,63 6,4470002hl Tielerwaard, huidig landgebruik 0,478 19729,1 0,0 0,0 0 1750,62 11,2770002na Tielerwaard, natuur 0,417 17209,8 -4041,8 4245,6 28 750 5239,90 3,28

Wat is een Groene rivier?Een nieuwe rivierloop buiten het bestaande winterbed, die met eenbepaalde frequentie deel uitmaakt van het bergende en watervoe-rende gedeelte van een rivier en begrensd is door twee (geleide)dij-ken of hogere gronden. Een groene rivier is boven en beneden-strooms verbonden met de uiterwaarden door middel van een in- en uitlaat-constructie. De hoogte van deze constructie, of het moment vaninzetten van de inlaatconstructie, bepaalt met welke frequentie enhoeveel water de groene rivier afvoert.

Hoe werkt een groene rivier? Het water dat via de groene rivier afgevoerd wordt, stroomt ondervrij verval omdat de omleiding benedenstrooms weer aantakt enafwatert op dezelfde of een andere riviertak. Beide geleidedijkenlangs de groene rivier zijn dusdanig uitgevoerd dat zij tot de primai-re waterkeringen gerekend moeten worden, wat erop neerkomt datze een beschermingsniveau van minimaal 1/1250 per jaar hebben.Een groene rivier moet water afvoeren. De hoogte van de drempelof het moment van inzetten van een inlaatwerk, de breedte van degroene rivier en het verhang bepalen met welke frequentie en hoe-veel water de groene rivier afvoert Waterpartijen in een groenerivier bevorderen de doorstroming, omdat de stromingsweerstandvan water gering is.

Een groene en/of blauwe inrichting De ruimtelijke uitwerking die groene rivieren bieden, hangt in sterkemate af van de overstromingsfrequentie. Deze is bepalend of”deruimtelijke ontwikkeling kan voortborduren op het “huidige grond-gebruik” (hl) of dat het gebied dermate frequent onder water staatdat “natuur” (na) de dragende functie wordt.

Globale begrenzing van mogelijke groene rivierenIn het kader van de Spankrachtstudie is onder ander door middel vanregionale bijeenkomsten gezocht naar relatief kansrijke groene rivie-ren. Er zijn in totaal 31 gebieden geïdentificeerd die geschikt kunnenzijn, waarvan er 6 zijn gelegen langs de Waal.

2

Groene rivieren

70001Land van Maas en Waal

70006Varik-Heesselt

40203Zaltbommel

70003Zaltbommel-Woudrichem

3

Groene rivieren

50001Haaften

70002Tielerwaard

0

Overige maatregelen Inhoud10

Code Naam Km

B1a Boven-Rijn 853.00 - 867.26W1a Waalbochten 867.26 - 886.78W2 Midden-Waal 886.78 - 914.77W3 Omgeving St. Andries 914.77 - 934.22W4 Beneden-Waal 934.22 - 953.00

Riviertrajecten zoals opgenomen in deblokkendoos:

953.00

W1a

W4

W3

W2

B1a

867.26886.78

853.00

914.77

934.22

1

Overige maatregelen



Krib-B1a Kribverlaging op traject Boven-Rijn (kmr. 853,00 - 867,26) 0,057 309,3 0,0 8,59 36,00

kadBR integrale kadeverlaging, BR 0,001 4,2 0,0 2,39 1,76kadwegBR integrale kadeverwijdering, BR 0,015 47,5 0 0,0 0 0 20,42 2,33kadWL integrale kadeverlaging, WL 0,025 1278,9 0,0 12,33 103,72kadwegWL integrale kadeverwijdering, WL 0,065 3660,8 0 0,0 0 0 37,95 96,47Krib-W1a Kribverlaging op traject Waalbochten

(kmr. 867,26 - 886,78) 0,084 1693,5 0,0 11,25 150,59Krib-W2 Kribverlaging op traject Midden-Waal

(kmr. 886,78 - 914,77) 0,119 3330,5 0,0 17,67 188,46Krib-W3 Kribverlaging op traject Waal omgeving

St. Andries (kmr. 914,77 - 934,22) 0,079 2441,5 0,0 11,66 209,30IVB32Q500hl Overlaat Heerewaarden, 500 m3/s naar

Maas, variant huidig landgebruik -0,459 -6643,8 64,38 -103,19IVB32Q1000hl Overlaat Heerewaarden, 1000 m3/s naar

Maas, variant huidig landgebruik -0,887 -12501,5 89,98 -138,93IVB32Q500na Overlaat Heerewaarden, 500 m3/s naar

Maas, variant natuur -0,459 -6643,8 86,18 -77,09IVB32Q1000na Overlaat Heerewaarden, 1000 m3/s naar

Maas, variant natuur -0,887 -12501,5 111,78 -111,84Krib-W4 Kribverlaging op traject Beneden-Waal

(kmr. 934,22 - 953,00) 0,053 1545,3 0,0 11,25 137,41zbWL_W4 Zomerbedverlaging WL: W4 0,000 0,0 0,0 234,47 0,00

Wat wordt er verstaan onder overige maatregelen?Onder overige maatregelen verstaan we die maatregelen die nietspecifiek onder de voorgaande hoofdstukken gebracht kunnen wor-den. Ze zijn moeilijk in beelden en schetsen vast te leggen. Het gaathierbij om de volgende maatregelen:• Kribaanpassingen• Zomerbedverdieping• Integrale kadeverlaging en kadeverwijdering

De maatregelenboeken IJssel, Boven-Rijn/Waal,Neder-Rijn/Lek en Benedenrivieren zijn samen-gesteld in opdracht van projectorganisatie Ruimtevoor de Rivier, Bureau Bovenrivieren door:

RIZA, Hoofdafdeling IHL, Lelystad.

Contactpersoon opdrachtgever / eindredactie: Rob Lambermont

Projectleiding RIZA:Roel Posthoorn / Maaike Bos

Projectbegeleiding RIZA:Andre Rijsdorp

Tekst: medewerkers RIZA en Bureau Bovenrivieren

Tekeningen: medewerkers RIZA

Kaarten: Hans Gerritsen (RIZA)

Fotografie:Pandion

Visualisaties: Taken landschapsplanning

Vormgeving:Henk Bos (RIZA)

Dtp en drukwerk: Evers litho & druk, Almere

Coördinatie productie:Henk Bos (RIZA)

VenW nummer 2003/6850

RIZA-rapportnummer: 2003.022ISBN: 90-369-5622-6

Website: http://www.ruimtevoorderivier.nl

Lelystad, september 2003

Colofon

Maatregelenboek Waal

Documents

Transcript of Maatregelenboek Waal