Maasvlakte 2

143850766057

| Bakas verklaart de toekomst p.14 | Alles over steen p.26 | Land in zicht! p.8,36,68,100 | Nachtburgemeester ontmoet havenwethouder p.50 |Blockbuster bouwt p.64 | Robinson op de vlakte p.76 | Kades bouw je zo p.86 | Kijken in een glazen bol p.98 | Milieuzone met draagvlak p.114 |

Zand ontmoet steen

Groene revolutie op komst

Regie op bereikbaarheid

Aan boord met Loes Luca

December 2010 | Jaargang 3 | Waarde 7,95

Decem

ber 2010

| Jaargang 3

De haven breidt uit, de winkel blijft open. Net als FutureLand, het informatiecentrum met uitzicht op Maasvlakte 2. De duurzame haven in aanbouw zelf beleven? Kom kijken naar het nieuwste stukje Nederland.

Beter zicht op de toekomst bestaat niet!

CU-COC-810378

BezoekadresHavenbedrijf Rotterdam N.V.World Port Center (WPC) Wilhelminakade 9093072 AP Rotterdam Havennummer 1247

PostadresPostbus 66223002 AP Rotterdam

T +31 (0)10 252 10 10E [email protected]

RedactieJulija van der AaSylvia de Bode Wil BorstPriscilla van der HaarGert HardemanMaartje van de HulsbeekCees KlaverJeanette QuackMenno Steenman

Colofon

Informatie en bestellen

MV2 is een uitgave van de Projectorganisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam N.V. en is in een oplage van 150.000 exemplaren gedrukt op Arctic Volume. Dit papier draagt het FSC Keurmerk.

Raymond van der SteltGijs WarmenhovenVia>Handelskade EindredactieYves van Erp VormgevingVia>Handelskade FotografieFreek van ArkelEric BakkerMarc BlommaertChris BonisJorn van EckRon Gessel Isabelle Hennings BackerJohn JanssenHilbert KraneJohn de PaterTwan de VeerGijs WarmenhovenBen Wind

IllustratiesTineke FaberSusan OdendaalFrédérik Ruys DPI Animation House

CartoonMichael van den Bosch

Stockfotografie AeroviewFotoNaturaHavenbedrijf Rotterdam N.V.Hollandse Hoogte: Allard de Witte, p.125 | Dolph Cantrijn, p.30 | Bert Janssen, p.132iStock PhotoPUMA

TekstYves van ErpGert HardemanAnouk HespeJessie HocksJan Houdijk

Cees KlaverSebastiaan LabrieJos LammersMarc KruyswijkIrene PekaarMariska van WijngaardenRob Wilken

DrukModerna, België MV2 bedankt Gary Bakker, Bram Brekelmans en familie, Edauw Design, Dizzy, Floor Heinis, Het Kader, de bemanning van de Oranje, Portscapes, Trichis en alle andere bedrijven, instellingen en personen die hebben bij gedragen aan deze uitgave.

Voor meer informatie over Maasvlakte 2 en het bestellen van een exemplaar van MV2 bezoekt u www.maasvlakte2.com.

cart

oon

Mic

hael

van

den

Bos

ch

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Havenbedrijf Rotterdam N.V.. De inhoud van MV2 is met uiterste zorg samengesteld. Ondanks deze zorgvuldigheid kunnen gegevens zijn veranderd of onjuist zijn weergegeven. Hiervoor aanvaardt Havenbedrijf Rotterdam N.V. geen enkele aansprakelijkheid.Fotografie John Janssen

Zand krijgt vormMet driekwart van het benodigde zand al voor de deur krijgt de havenuitbreiding van Rotterdam in het tweede jaar dat er gebouwd wordt al heel nadrukkelijk vorm. Met dit derde nummer van MV2 krijgt u er alle achtergrondinformatie bij.

Ruim 180 miljoen kuub zand is elders van de zeebodem gezogen om voor de kust van Rotterdam Maasvlakte 2 mee aan te leggen. Meer dan honderd grote voetbalstadions zou je daarmee kunnen vullen, met een flinke kop erop. Er ligt nu naast de ingang van de Rotterdamse haven

al een flink stuk nieuw Nederland. Daar wordt dag en nacht met man en macht gewerkt om in 2013 een eerste schip te kunnen ontvangen. Niets wijst er op dat deze mijlpaal niet ge haald wordt.Het jaar 2010 overziend kan ik niet anders dan

mensen aanspreekt. Nieuw land in zee, opgespoten door stoere mannen die een deel van hun leven op grote schepen doorbrengen. Blader snel door want Loes Luca doet er verslag van.

Veel leesplezier!

Ronald PaulDirecteur Projectorganisatie Maasvlakte 2

National Geographic en diverse internationale tv-zenders brachten onze havenuitbreiding over de hele wereld in ontelbare huiskamers.In eigen land hebben we ook niet te klagen over gebrek aan mediabelang-stelling, getuige de enorme hoeveelheid artikelen in kranten en tijdschriften en op internet die ik heb gezien. Dat ruim 100.000 mensen in 2010 FutureLand bezoch-ten of een rit over het nieuwe land maakten met de FutureLand Express verbaast mij dan ook niet. Dit project beschikt blijkbaar over magische aantrekkings-kracht. Ik houd het er maar op dat het oer-Hollandse karakter van ons werk

Steen en betonNaast het zand stond 2010 in het teken van steen. Nodig om de harde zeewering van Maasvlakte 2 mee aan te leg-gen die het gebied beschermt tegen golfaanvallen vanuit het noordwesten. De eerste miljoen ton breuksteen is inmiddels aangebracht, nog zes miljoen ton te gaan. Naast deze duizenden kilo’s natuursteen hergebruiken we 20.000 betonblokken uit de oude zeewering van de huidige Maasvlakte. Ge-wicht per blok: 40.000 kilo.

Lees alles over de speciale Blockbuster die voor het werken met deze mammoet-kubussen is gebouwd. Het zand was nog niet opgespo-ten of de bouwers van de kademuren begonnen al met hun graaf-, vlechten beton-stortwerk. Na een jaar noeste arbeid ligt er nu een indrukwekkende ander-halve kilometer kade in het zand, voor hele grote sche-pen en voor de kleinere. In 2011 kan containerbedrijf RWG vervolgens zelf gaan bouwen op zijn terrein.

VisitekaartjeMaasvlakte 2 heeft zich in 2010 ontwikkeld tot een welsprekend visitekaartje van het Havenbedrijf en van ons land. Discovery Channel,

vaststellen dat het project volledig op schema loopt, zowel in de uitvoering als financieel. Daarnaast krijgen we de bestelde kwaliteit en wordt er veilig gewerkt. Tegen iedereen die aan deze gezamenlijke prestatie heeft bijgedragen zou ik dan ook willen zeggen: Bedankt, en ga zo door!

Land in zicht! 8 » 36 » 68 » 100

10 » 47 » 72 »88 » 95 » 119

14

Bouwen aan Maasvlakte 2

Binkie bevraagt Bakas

11Afspraak met de toekomst Directieteamwork

22 » 33 » 81

Betrokken bij Maasvlakte 2

30 Bio-revolutie Kleurt haven groen 26 Alles over

steen

38Loes Luca test sleephopperzuiger

Gastheer met autoriteit

Blokkenreus aan de slag

54

50

64

Nachtburgemeester spreekt havenwethouder

60 » 96 » 122

Jonge smaakmakers

Nieuwe natuur Laat maar waaien 58

Maasvlakte 2 voor beginners » 19De eerste keer... » 21

Drie keer in het museum » 23 » 24 » 62 » 104Wat zwemt er rond Maasvlakte 2? » 32

Containerreuzen in aantocht » 34Haven als landschap » 44

Nieuw strand voor iedereen » 46Mainportontwikkeling » 48

Wat vliegt er boven Maasvlakte 2? » 57Juristen kijken terug » 70

Milieueffecten in kaart » 74Regie op bereikbaarheid » 78

Wat (ver)dwaalt er op Maasvlakte 2? » 80Feyenoord meets the new Port » 82

Oog voor de omgeving » 84Kunst van de kadebouw » 86

Korting aan de kade » 90De toekomst? Die kun je kiezen! » 98

Krachtenspel op de bouwplaats » 102Medewerkers doen een wedstrijd » 106

Duurzame containerterminal » 108Naadloos aangesloten » 110

Bezoekers doen ook een wedstrijd » 112Digitaal lesmateriaal voor in de klas » 116

FutureLand Activiteitenkalender 2011 » 120Klaar voor de storm » 125

Sluitgat gedicht » 1262010 in cijfers » 128

76

66

114

92Snoepwinkel voor paleontologen

Maasvlakte milieuzone Schone trucks welkom

Duurzame containerterminalIn aanbouw

Betuweroute350 treinen per week

Robinson op de vlakte

108Verder

8

Land in zicht!

Januari 2010

bak boord elk twee stortvakken. Hydraulische cilinders duwen de schuifschotten opzij, waardoor de stenen in zee storten. ‘Per stortvak lossen we zo’n 500 ton, goed voor een stenenlaag van 14 meter lang. Die comparti men -ten zijn nodig, want als we één kant in één keer storten, komt de stabiliteit in gevaar. Door de deining zouden de stenen overboord kunnen vallen tijdens een golfdal. Dan ben je ongecontroleerd bezig en dat is uit den boze. Met noordwestenwind kracht 5 storten we niet meer.’

OnvermoeibaarDe stortplek is exact in kaart gebracht. Als de stenen zijn gestort, controleert een surveyboot hoe de stenen erbij liggen. De beelden zijn direct zichtbaar aan boord en op kantoor bij PUMA. De steenstorter stort onver-moeibaar door, 24 uur per dag, zeven dagen per week. ‘Als kapitein ben ik van ‘s morgens zes tot ‘s avonds zes in touw. De rest van de bemanning is acht uur op en acht uur af. Fitness, internet en tv zijn aanwezig voor ontspanning. De sfeer is buitengewoon goed en de stenen liggen er mooi bij.’

Na het storten vaart de HAM 602 in anderhalf uur terug naar de Yangtzehaven. In tweeënhalf uur tijd ligt het dek van de steenstorter alweer vol met 2000 ton steen. In verschillende lagen van de harde zeewering wordt uiteindelijk twee miljoen ton steen verwerkt.

Vakmanschap‘Steenstorten is een ambacht, vraagt vakmanschap,’ vertelt Spijk. ‘Alles moet in één keer goed liggen, niet te hoog of te breed.’ De HAM 602 heeft aan stuur- en

Laagjes leggen onder water

10

Bouwen aan Maasvlakte 2 [stenen storten]

Het geraas van schuivende, in zee stortende stenen overstemt het geluid van de westenwind en de krijsende meeuwen. Kapitein Johan Spijk (38) van de zijsteen storter HAM 602 is tevreden. Na anderhalf uur storten ligt alles mooi op z’n plek en zijn schip is weer 2000 ton lichter.

Fotografie Freek van Arkel

11

“

»

Afspraak met de toekomstProjectdirectie onderweg naar morgen

Fotografie Twan de Veer

Nu werken aan de Rotterdamse haven van morgen. Dat is dagelijkse kost voor de projectdirectie van Maasvlakte 2. Terwijl de aanleg van het nieuwe terrein voortdurend aandacht vraagt, kijken volgende generaties al kritisch mee over de schouders van de beslissers van nu. Van Maasvlakte 2 de modernste en duurzaamste haven van het moment maken, dat is de uitdaging waar Ronald Paul, René van der Plas en Frank Hoevenaars voor staan. ‘Beloftes nakomen en blijven zorgen voor voldoende ruimte dicht bij diep vaarwater, daar gaat het ons om.’

Flexibel in ruimteTot 2015 is het Havenbedrijf bezig met de eerste fase van Maasvlakte 2: terrein en infrastructuur aanleggen voor klanten die zich op de korte of iets langere termijn in Rotterdam willen vestigen of er willen uitbreiden. Daarna volgt een tweede fase tot 2035, waarin het terrein volledig wordt opgespoten en in gebruik komt. ‘Maar alles wat we doen, is bedacht vanuit het perspectief 2030-2035,’ zegt René van der Plas, hoofd Plan vorming en Uitvoering. ‘Omdat niemand in de toekomst kan kijken, proberen we ons zo min mogelijk vast te leggen. We hanteren voor wat we aanleggen standaardmaten en zorgen dat we

toekomstige klanten vooral ruimte kunnen bieden aan diep vaarwater. Het invullen van de exacte wensen van de klant komt later wel. Hopelijk maken we nu de juiste keuzes en blijven we flexibel genoeg.’Ronald Paul: ‘We willen absoluut geen hypotheek op de toekomst leggen door korte termijn beslissingen te snel te nemen. Wat we nu aanleggen, ligt er over honderd jaar nog, daar moeten komende generaties liefst wel blij mee zijn!’

Voortdurend schakelenHeel inspirerend aan dit werk is dat je van alle markten thuis moet zijn, vindt René van der Plas: ‘Nadenken over de consequenties van al je keuzes voor de situatie in 2030 en verder, terwijl je ook de problemen van alledag rondom de bouw en het ontwerp te lijf moet gaan. Voort durend schakelen, dat maakt het interessant en het houd je scherp.’‘In 2005 hebben we onze planning gemaakt,’ zegt Ronald Paul. ‘Tot op heden is het gelukt om het project binnen budget en op tijd te houden. We zijn in september 2008

gestart met bouwen en in 2013 is de eerste container-terminal operationeel. Om dat te bereiken zijn we dagelijks aan het puzzelen. We zitten daarbij als directie-team operationeel dicht op het project. Tegelijkertijd hebben we bewust veel aandacht voor de toekomst. Dat kan, omdat de diverse disciplines binnen de

projectorganisatie ons goed op de hoogte houden. Alle-maal professionals die hun vak verstaan. Daar kunnen wij op vertrouwen.’Frank Hoevenaars, hoofd Projectbureau: ‘We zijn blij en trots met wat we tot nu toe hebben bereikt. Dit betekent echter niet dat de aandacht mag verslappen, het hoogtepunt in het werk komt er nog aan. De grootste kasstromen in de eerste fase vinden plaats in 2011 en 2012. Vele honderden miljoenen geeft het Havenbedrijf uit aan de uitbreiding van de Rotterdamse haven. Geld dat we lenen van verschil-lende banken, waar we rente over betalen en dat we ook weer moeten terug-betalen. Want belastinggeld

Opgestapelde buitenmaatse betonblokken liggen als speelgoed van reuzen-kinderen op nieuw land in de Noordzee. Over luttele jaren rijden hier container-treinen over de doorgetrok-ken Betuweroute en biedt de verlengde A15 toegang tot de terminals voor werk-nemers, leveranciers en transporteurs. Op deze plek, waar de zee tot halverwege 2009 nog zo’n 17 meter diep was, heeft de projectdirectie van Maasvlakte 2 een af-spraak met de toekomst. Rondom de blokken, afkom-stig uit de bescherming van de huidige Maasvlakte, kijkt de driekoppige leiding van de Projectorganisatie Maasvlakte 2 van Havenbedrijf Rotterdam vooruit naar een toekomst die in het hier en nu wordt bepaald. De besluiten die wij nu nemen, zijn bepalend voor wat er kan in 2030 en daarna, zegt directeur Ronald Paul. ‘Wat wij nu doen, laten, bedenken of ver geten, heeft gevolgen voor komende generaties. Daar zijn we ons elke dag van bewust.’

12

Werken aan de haven van morgen

Vlnr: René van der Plas, Frank Hoevenaars en Ronald Paul

komt er niet aan te pas.’ René van der Plas: ‘Het worden kritieke jaren. De pieken van alle onderde-len van het project komen samen. Naast grootschalige zandverplaatsing, aanleg van de harde zeewering en bouw van kilometers kade-muur gaat het ook om de tijdige sluiting van het zee-gat in de nieuwe duinenrij. Want de aanleg van de verlengde Betuweroute is daarvan afhankelijk, net zoals het doortrekken van de A15. Pas als die bundel van infrastructuur is aangelegd achter de zeewering, kan de scheepvaarttoegang tot Maasvlakte 2 worden ge-graven vanuit de huidige Yangtzehaven.’

PuzzelstukjesEen nieuwe haven moet goed bereikbaar zijn, zowel vanuit zee als vanaf land, daar gaat het de komende jaren om. Alleen dan kunnen de per container aangevoerde bestellingen van Europese bedrijven en consumenten op tijd ter plekke zijn. Eerst moeten alle puzzelstukjes van de aanleg van de nieuwe haven op het juiste moment op de juiste plek samen vallen. Kleinere, ogenschijn lijk losstaande projecten als de aanleg van nieuw spoor kunnen dan het werk aan Maasvlakte 2 zodanig beïnvloeden dat het spaak loopt. Frank Hoevenaars: ‘Als we dat niet goed in de gaten houden, lopen we

13

de grootste risico’s in 2011 en 2012. Niet voor niets dat onze planning nog ruim drieduizend deelprojecten telt. Allemaal zaken die tegelijk spelen en adequaat bewaakt moeten worden. En die bovendien ook een onderlinge relatie met elkaar hebben.’Ronald Paul: ‘Kleine projecten, grote gevolgen. The devil is in the detail, telkens opnieuw.’René van der Plas: ‘Het zijn echt de jaren van de waarheid. Want naast het zeer omvangrijke bouwproces hebben we nog een hele rits afspraken die we moeten nakomen. Afspraken met de omgeving, met burgers, bedrijven en be langenorganisaties. Maar denk ook aan onze afspraken uit de contracten met de klanten. Gaan zij de afspraken over duurzaamheid daadwerkelijk omzetten in bouw-plannen voor een duurzame terminal? En kan het Havenbedrijf als partner temidden van grote bedrijven de komende jaren nieuwe industrie aantrekken en daarbij de duur zaam heids eisen op hetzelfde hoge niveau houden?’

Marktvraag volgenFrank Hoevenaars: ‘Met de scherpte van de afgelopen jaren willen we ook in 2011 en 2012 aan de slag. Als ons dat lukt en de huidige ontwikkelingen zetten door, dan kunnen we rond 2020 het punt bereiken waarop inkomsten en uitgaven gelijkop gaan.’Ronald Paul: ‘Tijdens de voorbije economische crisis hebben we ons niet door kortcyclische invloeden laten leiden. Daar hebben we uiteraard uitvoerig over gesproken, ook met de banken die ons het geld lenen voor de aanleg van Maasvlakte 2. Maar we zijn naar de lange termijn blijven kijken. Nu de activiteiten in de haven alweer op het niveau van het topjaar 2008 zitten, kunnen we blij zijn dat we toen onze plannen niet hebben aangepast.’Frank Hoevenaars: ‘De lange termijn vraag naar vierkante meters haventerrein direct aan zee blijft, ook na een eventuele volgende crisis.’ Ronald Paul: ‘Stel nu eens dat Maasvlakte 2 vijf jaar later volledig in gebruik is dan in 2035. Voor de investering die we nu doen voor de eerste fase, is dat niet relevant. Zou er een volgende crisis komen die de economie vertraagt, dan

volgen onze vervolginvesteringen dat tempo. Dat is altijd al het uitgangspunt geweest: we volgen de marktvraag.’Frank Hoevenaars: ‘Het Havenbedrijf kan ook niet alles tegelijk. Daarom is het goed dat we zo’n groot project als dit gespreid aanleggen. Daarmee loopt het automatisch over de cycli van economische krimp en groei heen.’

2035: duurzamer en leefbaarderDurft de directie een gokje te wagen? Hoe ziet Maasvlakte 2 er uit in 2035?Ronald Paul: ‘Zoals we bedacht hebben. Maar er zal een verschuiving plaatsgevonden hebben in de energiemix, van fossiel naar andere energiedragers. Dat zal bepalend zijn voor de haven van Rotterdam en Maasvlakte 2. Ik durf wel te beweren dat bedrijven dan gebruikmaken van de meest moderne – nog niet gebruikte – technieken. En het marktaandeel van Rotterdam zal zijn toegenomen.’René van der Plas: ‘Daarbij hebben industrie en chemie een enorme technische sprong gemaakt naar bijna geen CO2-uitstoot.’Frank Hoevenaars: ‘Maasvlakte 2 neemt dan binnen West-Europa een voorname plaats in als vestigingslocatie

”

voor deep sea gerelateerde bedrijven. Het is dan overduidelijk een goede investering geweest voor de BV Nederland.’Ronald Paul: ‘En door de aanleg van Maasvlakte 2 zijn de afgesproken leef-baarheidsdoelstellingen voor de regio niet alleen gehaald, maar we hebben zelfs kans gezien er schep-jes bovenop te doen. We zijn dan verder gegaan op het gebied van duurzaam-heid en leefbaarheid dan de afspraken die er nu liggen. Die verwachting durf ik ook wel aan.’

Ronald Paul: ‘Wat wij nu doen, laten, bedenken of ver geten, heeft gevolgen voor komende generaties.’

Binkie vraagt naar de

onbekende weg

Razende reporter Bram Brekelmans (11) uit Tilburg heeft wat met Maasvlakte 2. Eerst had hij in 2009 een rol in de film over de nieuwe haven, waarin hij de komende generatie vertegenwoordigt. Daarna assisteerde hij Koningin Beatrix toen zij de nieuwe Rotterdamse havens de namen van haar kleindochters gaf. Voor MV2 interviewde hij vervolgens de

burgemeester van de Maasstad, Ahmed Aboutaleb. Dit jaar reisde hij naar Amsterdam om trendwatcher Adjiedj Bakas

te bevragen over de toekomst.

“

14Fotografie John Janssen

15

Bent u tovenaar, toekomstvoorspeller of trendwatcher?‘Tovenaar in elk geval niet, die bestaan alleen in sprookjes. Trendwatcher wel.’

Wat is dat?‘Ik probeer erachter te komen wat er aan de hand is voordat het gebeurt. Wasmachines bijvoorbeeld, die hebben we over vijf jaar niet meer. Dan trillen we de was schoon en fris met geluidsgolven. Of de dubbele iPad die op komst is. Dan ga jij binnenkort niet meer naar school met een rugzak vol boeken, maar gewoon met een mooie platte computer. Dat soort zaken probeer ik op het spoor te komen, voordat ze algemeen bekend zijn.’

U heeft geen glazen bol?‘Alleen als kunstvoorwerp op de schoorsteen. Gekregen als cadeau.’

En koffiedik kijken, werkt dat?‘Nee, ook niet.’

Wat werkt dan wel?‘Ik mag veel bij bedrijven binnen koekeloeren, van-daar dat ik al dingen weet die nog niet in de krant staan. Ik spreek heel veel mensen. En ik lees veel onderzoeken. Al leert mijn ervaring dat onderzoeken niet altijd betrouwbaar zijn. Twintig jaar geleden bijvoorbeeld is mensen gevraagd of zij de uitgifte van geld toevertrouwden aan machines. Negentig procent van de mensen was daar pertinent tegen. Gelukkig hebben de banken naar mij en mijn collega’s geluisterd, want anders hadden we nooit pinauto-maten gehad.’

Heeft u meer voorbeelden van trends die u zag aankomen?‘De olieprijzen die heel hoog zouden worden. Dat we andere energiebronnen moesten gaan zoeken. Maar ook de economische crisis van de afgelopen tijd, die heb ik in 2007 al op televisie bij Nova voorspeld.’ »

Wat betekent dat voor Nederland?‘Nederland gaat verder verbrokkelen. We bestaan in onze huidige vorm ook nog maar 200 jaar, dus zo erg is dat helemaal niet. Verschillende regio’s gaan allemaal hun eigen ding doen. Samen met de stadstaten die in ontwik-keling zijn, gaan ze netwerken vormen. Daardoor kunnen ze veel zaken onderling goed regelen. Tegelijkertijd zal de internationalisering toenemen, zullen er bijvoorbeeld in Rotterdam nog meer talen op straat te horen zijn.’

En voor de Rotterdamse haven?‘Aan de ene kant ontstaat er een mooie toekomst voor de haven vanwege al die goederen die uit China onze kant opkomen. Aan de andere kant wordt een deel van het transport van goederen overbodig gemaakt door technologische ontwikkelingen. Nu komt de iPhone

bijvoorbeeld in containers per schip naar ons land. Straks print je uit de printer thuis zelf een iPhone met een 3D-printer en dikke inkt. De schepen hoeven dan alleen maar die speciale inkt te brengen. Transporteurs en drukkerijen weten dat al en houden daar rekening mee. Gadgets print je dus over een poosje gewoon bij je thuis, even op internet zoeken welk model telefoon je wilt, betalen en afdrukken.’

Zijn er dan nog containers of komt er iets nieuws?‘Containers zijn heel efficiënt met hun eenheidsmaat. Misschien dat we met nog iets efficiënters op de proppen komen, dat zou natuurlijk kunnen. Maar ik verwacht dat niet. Bloemen transporteren we nu met vliegtuigen vanuit Schiphol over de wereld. Een ontwikkeling die nu gaande is, is het verpakken van bloemen in gel.

Dan Maasvlakte 2, kan het eerste deel in 2013 in gebruik worden genomen?Lacht met pretoogjes. ‘Over de bouw in het alge-meen durf ik altijd twee dingen te voorspellen, dat het te laat wordt opgeleverd en dat het duurder wordt. Dat was ook zo bij de ver-bouwing van mijn huis. Hoe het bij Maasvlakte 2 gaat, weet ik echt niet. Misschien gaat het daar wel lukken.’

En als u verder kijkt, zeg naar 2020 en 2030, hoe ontwikkelt de wereld economie zich dan?‘Dat gaat altijd in golven op en neer. Het wordt eens wat minder en het gaat weer eens wat beter. Het is daarbij de technologische vernieuwing die zorgt voor de groei. Er komen nog meer goederen uit China. Dat land is dan nog meer dan nu de werkplaats van de wereld. Rotterdam en China zullen meer contact hebben. Ik denk ook dat er een tweede golf Chinese immigratie komt naar Rotterdam, maar dan van hoog opgeleide mensen. Ik denk dat er veel goeds staat te gebeuren, vooral in de steden van de wereld. Die ontwikkelen zich meer en meer in de richting van stadstaten die zelfstandig hun ding gaan doen, onaf-hankelijk van hun directe omgeving.’

Waarom denkt u dat?‘Ik zie hoe de steden zich nu al gedragen. Ze zijn onver-schillig naar het platteland. Vroeger waren de steden daarvan afhankelijk, maar nu al doen in sommige ste-den verticale kassen van vijftien etages hun intrede. Als je daar groente in kweekt, heb je het platteland straks helemaal niet meer nodig. Ander voorbeeld is Shanghai, in die stad trekt men zich niets meer aan van de voorgeschreven eenkindpolitiek van de Chinese leiders. Die zucht naar onafhankelijkheid zal zich voortzetten. Bovendien, de geschiedenis leert het, de meeste innovaties worden geboren in steden.’

Adjiedj Bakas: ‘Rotterdam en China krijgen nog meer contact.’

17

Daardoor blijven ze langer vers en kunnen ze per con-tainer en per schip de wereld over. Dat scheelt een hoop vlieg- en milieukosten. Dus die ontwikkelingen staan bepaald niet stil.’

Worden containerschepen nog groter dan ze nu al zijn?‘Ik weet niet heel veel van schepen, maar ik kan mij voorstellen dat het net zo gaat als in de luchtvaart. Daar zie je dat vliegtuigen voor de lange afstand steeds groter worden. Voor de kortere afstanden zijn er kleinere toestellen. In de scheepvaart zou het best wel eens vergelijkbaar kunnen zijn.’

De binnenvaart en het vrachtverkeer, hoe staat het daarmee in 2030?‘De binnenvaart is voor Europa een fantastische wijze om spullen te trans-porteren. Dus die blijft echt bestaan. In het vracht-vervoer is een grote reorga-nisatie op komst. Daar is veel overcapaciteit en de ontwikkelingen in de toe-komst helpen ook niet. Dat weet de branche maar ze weten nog niet hoe en wanneer ze het gaan aanpakken.’

Is Maasvlakte 2 dan wel een nuttige investering?‘Jazeker, er zal veel moeten worden getransporteerd

van over de hele wereld naar Europa. Dus dat hele grote schepen dan voor Rotterdam kiezen, is heel logisch. En mocht er nog ruimte over zijn in die nieuwe haven, dan raad ik aan om te investeren in faciliteiten voor cruise-schepen. Want in de toekomst wemelt het van de ouderen met heel veel vrije tijd. Ik verwacht dat zeer velen zich met cruises gaan vermaken.’

Is de lucht over twintig jaar schoner, zoals nu wordt beloofd?‘De lucht is nu al veel schoner dan 100 jaar geleden. Als mens doen wij het echt helemaal niet zo slecht. Dus over twintig jaar is het beslist schoner. Allerlei technische ontwikkelingen helpen ons daarbij. Niet alleen de lucht trouwens, ook water en bodem worden schoner. Daarbij worden we geholpen door bacteriën, die verwerken in de nabije toekomst heel veel van ons afval. Ik denk dat we op termijn ons dagelijks rioolwater niet meer massaal hoeven weg te spoelen, maar dat we het in eigen huis met behulp van biotechnologie schoonmaken en weer hergebruiken.’

En hoe is het dan met de files in Nederland?‘Oh jee! Hoe ga ik dat zeggen? In delen van het land blijven ze, files horen er nu eenmaal bij rond de grote steden. Ik denk wel dat de avondspits langer duurt dan de ochtend-spits en dat we heel veel autorijden gaan vermijden. Wat dacht je van digitaal vergaderen, jezelf hiernaartoe beamen. Dan hadden we dit gesprek kunnen hebben, zonder dat je op reis had gehoeven. Dat gaat in de toekomst veel meer gebeuren. Webwinkelen is daar ook een voorbeeld van. Ik ga niet meer naar de winkel om een das te kopen. Ik bestel er een op internet en die wordt aan huis bezorgd, helemaal uit Londen. Maar reizen blijft, dat is zeker, ook als mensen ervoor in de file moeten staan. Voornaamste reden is andere mensen ontmoeten om de eenzaamheid tegen te gaan.’

Is er dan nog benzine of rijden we allemaal elektrisch?‘Volledig elektrisch zie ik niet snel gebeuren. Wel hybride, dus elektrisch en benzine of diesel in hetzelfde voertuig. Voor de benzine of diesel komen wel allerlei vervangers op de markt, alcohol bijvoorbeeld uit suikerriet, maar ook gemaakt van afval of algen.’

Valt er in 2030 ‘s winters nog sneeuw in Oostenrijk?‘Ga gerust op wintersport, sneeuw zal er zeker wel zijn.

”

Die opwarming en afkoeling van de aarde is trouwens al vele duizenden jaren aan de gang. Daar heeft de mens nauwelijks of geen invloed op. Recent zijn op de Noordpool in de bodem overblijfselen van krokodillen gevonden. Dat toont aan dat het er ooit zo warm was, dat die er konden leven. Nu is het de leefomgeving van de ijsbeer, maar misschien neemt de krokodil het ooit weer over.’

Is onze energievoorziening tegen die tijd wel duurzaam?‘Duurzamer dan nu, dat wel. Maar het gaat in stapjes en niet heel erg snel, vrees ik.’

Hebben we dan een koning, alweer een koningin of misschien een president?‘Ik heb geen idee. Misschien wordt Beatrix wel honderd. Ze doet het in elk geval nog heel goed.’

Heb ik werk als ik straks dertig ben?‘Natuurlijk! Er zijn dan zo weinig jongeren om al het werk onder te verdelen, dat is helemaal geen probleem.’

Wat moet ik gaan leren om straks een goede baan te krijgen?‘Volg je passie, dat moet je altijd doen. Ben je bijvoorbeeld goed in wis- en natuurkunde dan kun je straks de nieuwe biobrandstoffen helpen ontwikkelen. Maar misschien ga je wel een half jaar per jaar in China werken. Ik zou in elk geval goed Chinees en Engels leren. Daar ga je veel aan hebben. Verlies ook niet uit het oog dat jouw generatie 120 jaar wordt! Dus je hebt nog 110 jaar om allerlei kennis op te doen en diverse beroepen uit te oefenen. Want oud worden betekent niet dat je je hele leven hetzelfde werk hoeft te gaan doen. Je kan zelf de meest interessante ver-deling maken en bijvoorbeeld elke tien jaar van beroep wisselen. Tussendoor ga je dan op reis en studeren.’

Oh ja, Feyenoord. Hoe vaak worden die nog landskampioen de komende jaren?‘Ik weet echt helemaal niets van voetbal. Maar mijn advies is: probeer het eens met Braziliaanse voetballers.’

Bram Brekelmans: ‘Is de lucht over twintig jaar schoner?’

UW BIJEENKOMST IN FUTURELAND?FutureLand, het informatiecentrum over Maasvlakte 2, is uniek gelegen midden in het aanlegwerk. Meer dan 175.000 bezoekers weten inmid-dels alles over de aanleg van Maasvlakte 2. Een aardige bijkomstigheid is dat FutureLand voor bedrijven in het havengebied een moderne, prettige vergaderlocatie is met uitstekende faciliteiten. Een inspirerende plek bovendien om samen met collega’s of klanten een blik op de toekomst te werpen en te zien hoe Nederland groter wordt.

VIP-DECK BIEDT ALLE RUIMTEOp de bovenste verdieping van FutureLand bevindt zich het VIP-Deck met groots uitzicht op Maasvlakte 2 in aanbouw. Zeer geschikt voor vergaderingen, lunches, bijeenkomsten, presentaties en trainingen. Het VIP-Deck biedt ruimte aan maximaal 70 personen en beschikt over state-of-the-art audiovisuele voorzieningen. FutureLand is eenvoudig te bereiken met de auto, heeft eigen parkeergelegenheid maar ook een bushalte voor de deur.

RONDLEIDING EN RONDRITBij de huur van het VIP-Deck is een rondleiding door het informatie-centrum met een presentatie over Maasvlakte 2 inbegrepen. Ook kunnen rondleidingen apart worden geboekt. Daarnaast is het mogelijk aan boord van de FutureLand Express het nieuwste stuk Nederland zelf te ervaren. U maakt met uw gezelschap een rondrit over Maasvlakte 2. Dit dynamische bouwterrein is niet vrij toegankelijk voor publiek en kan zo toch van dichtbij worden gezien. De voorlichter aan boord geeft u tekst en uitleg over het unieke bouwproject.

RESTAURANT EN TERRASFutureLand zet in op smaakvolle culinaire verrassingen tijdens uw bijeenkomst. Geniet van een hapje en drankje in restaurant Eten + Drinken of neem het ervan in het zonnetje op het terras.

RESERVERENNeem contact op met FutureLand voor meer informatie, prijzen en om deze unieke locatie te reserveren:T +31 (0)10 - 252 25 20 E [email protected] www.futureland.nl

VERGADERLOCATIE MET ZICHT OP DE TOEKOMST

Maasvlakte 2De beste manier om alles te weten te komen

wat je maar weten wil over Maasvlakte 2

‘Wat is Maasvlakte 2?’

‘Staan al die containers straks niet in de file?’

‘Hoe lang duurt het voor Maasvlakte 2 af is?’

Dit artikel heeft overal antwoord op!

Wat is Maasvlakte 2?Maasvlakte 2 is de uitbreiding van de Rotterdamse haven. Met Maasvlakte 2 wordt de haven twintig procent groter.

Waar ligt Maasvlakte 2?Bij Rotterdam. In zee, ten westen van de huidige Maasvlakte, ten zuiden van de Maasmond. Maasvlakte 2 ligt in zee en dat mag heel letterlijk worden genomen. Toen in 2008 de aanleg van Maasvlakte 2 van start ging, was de zee er 17 meter diep. Maasvlakte 2 stond behalve op de ontwerptekeningen nog op geen enkele kaart.

Hoe maak je Maasvlakte 2?Met heel veel zand, 365 miljoen m3 om precies te zijn. Dat is ruim 243 keer de inhoud van voetbalstadion De Kuip. In totaal is voor de aanleg van de eerste fase van Maasvlakte 2 zo’n 240 miljoen m3 zand nodig. Voor het overgrote deel, zo’n 200 miljoen m3, wordt dit zand gewonnen op zandwinlocaties voor de kust. Een ander deel komt beschikbaar bij het uitdiepen van de havenbekkens en het doorsteken van de Yangtzehaven. Het meeste zand wordt zo’n 11 km uit de kust in zee gewonnen. Daarvoor gebruikt de aannemer sleephopperzuigers. Deze baggerschepen zuigen met een sleepkop aan een zuigbuis zand van de bodem en brengen het naar Maasvlakte 2.

Waait het vers aangebrachte zand van Maasvlakte 2 niet weg?Ja, dat kan en moet voorkomen worden. De omgeving heeft daar hinder van. En als door harde wind veel zand wegwaait, kan zelfs de geplande terreinhoogte van Maasvlakte 2 in gevaar komen. De oplossing hiervoor is oer-Hollands: er gras over laten groeien. De wortels van het gras houden het zand bijeen. Aannemer PUMA heeft op twee proefvelden gras laten inzaaien. In de zomer van 2011 is bekend welke grassoort het beste zand vasthoudt. Voor de kenners: het gaat om graszaad van het Europoort mengsel en maaisel van de bestaande Maasvlakte. Die laatste, meer gevarieerde variant kan wel eens eco logische meerwaarde opleveren door meer insecten en vogels aan te trekken.

Is een nieuwe haven in zee wel veilig met de dreiging van een stijgende zeespiegel en zwaardere stormen?Met de toekomstige stijging van de zeespiegel is bij het ontwerp rekening gehouden. De nieuwe zeewering van Maasvlakte 2 is straks bestand tegen de zwaarste storm die statistisch eens in 10.000 jaar kan voorkomen. De harde zeewering kent een stenig duin van +14 meter NAP en een blokkendam van +2,6 meter NAP. De zachte zeewering (duinen) heeft een hoogte van +12 NAP. De terreinen liggen op +5 meter NAP en de wegen op +5,5 meter NAP.

Wat doen 30.000 jaar oude mammoetbotten op het nieuwste stuk Nederland?Die zijn meegekomen uit het zandwingebied waar het zand voor Maasvlakte 2 van de zeebodem wordt gehaald. Dat ‘nieuwe’ zand is namelijk ‘behoorlijk’ oud. Wat nu de Noordzee is, was tijdens de laatste ijstijd land. Het landschap was een savanne waar onder meer mammoeten zich ophielden. In dieper gelegen bodem-lagen van de Noordzee tref je dan ook de resten aan van deze mammoeten, maar ook van andere dieren. Grote stukken blijven in de roosters van de zuigbuizen achter, maar botten en voorwerpen kleiner dan dertig bij dertig centimeter gaan gewoon mee met het zand en liggen dus nu op Maasvlakte 2. Ook duiken er door mensen gemaakte gebruiksvoorwerpen op, zoals stenen bijlen, speerpunten en messen van vuursteen.

19Maasvlakte 2 voor beginners

»

20 Maasvlakte 2 voor beginners

Er wordt diep gebaggerd - tot wel twintig meter onder de bestaande zeebodem - om zo min mogelijk oppervlakte van de zeebodem te verstoren. Door diep de oude zandlagen in te gaan, kan de breedte van het zandwingebied beperkt blijven.

Wie bestelt zoiets als een Maasvlakte 2?Maasvlakte 2 wordt uit zee omhoog gehaald in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam N.V.. En wie bestelt, betaalt ook de rekening.

Wat kost Maasvlakte 2?De aanleg van Maasvlakte 2 kost 2,9 miljard euro (prijspeil 2007).

Waar haalt het Havenbedrijf zoveel geld vandaan?Het Havenbedrijf sloot in 2007 drie leningen af. In 2020 begint het aflossen.

Europese Investeringsbank 0,9 miljard euro

Bank Nederlandse Gemeenten 0,45 miljard euro

Consortium ING, Fortis en Rabobank 0,45 miljard euro

Het Rijk leent het Havenbedrijf voor de aanleg van de nieuwe zeewering een bedrag van 619 miljoen euro. Dit bedrag wordt met rente terugbetaald.

Wie legt Maasvlakte 2 aan?Aannemers Boskalis en Van Oord leggen de eerste terreinen aan. Zij hebben daar-voor het bedrijf PUMA (Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte) opgericht. Daar-naast werken andere aannemers in opdracht van het Havenbedrijf aan de aansluiting van Maasvlakte 2 aan de bestaande Maasvlakte. Denk hierbij aan wegen, spoorlijnen en pijpleidingen.

Wanneer is Maasvlakte 2 af?In 2013 kunnen de eerste containers worden gelost aan de kades van RWG. Maasvlakte 2 is dan nog niet af. De totale aanleg vindt namelijk gefaseerd plaats. De eerste fase waarin er 240 miljoen m3 zand is aangebracht, is in 2015 afgerond. De volgende fasen worden bepaald door de snelheid waarmee het Havenbedrijf klanten weet te contracteren. Zo wordt voorkomen dat terreinen worden opgespoten waarvoor nog geen klanten zijn. Naar verwachting is Maasvlakte 2 in 2033 volledig in gebruik.

Welke bedrijven komen er op Maasvlakte 2?Als eerste een aantal operators van containerterminals. Drie grote stuwadoors tekenden al een contract voor een plek op Maasvlakte 2: Rotterdam World Gateway, APM Terminals en ECT. Vanaf 2013 komen zij geleidelijk in bedrijf naast diepe havens die 24 uur per dag bereikbaar zijn voor de allergrootste zeeschepen. Op Maasvlakte 2 is ook plaats voor moderne chemische industrie en distributie.

Mag je op Maasvlakte 2 ook naar het strand?Het lange strand aan de zachte zeewering van Maasvlakte 2 is er straks ook voor badgasten, kitesurfers, vogelaars en andere recreanten. Strand en duin vormen in de eerste plaats de (zachte) zeewering, maar de natuur kan er zijn gang gaan en er is genoeg ruimte voor recreatie. Lees meer over het strand op pagina 46.

Kan ik wonen op Maasvlakte 2?Nee. Heel Maasvlakte 2 draait om diepzeegebonden activiteiten. Dat kan container open overslag zijn, maar ook chemische industrie en distributie. Voor woningen daarentegen is echt geen 20 meter diepe haven nodig.

Ze zijn al even bezig, toch?De eerste vastomlijnde plannen voor de havenuitbreiding waren er al in 1993. Het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam hadden tot 1997 nodig om het kabinet te overtuigen van nut en noodzaak. Vervolgens moest een regerings besluit worden voorbereid en dat nam ook tijd. In 2004 startte het inmiddels verzelfstandigde Havenbedrijf met de voorbereiding en het ontwerp om Maasvlakte 2 aan te leggen. Het eerste zand werd in september 2008 opgespoten.

Wat is er zo duurzaam aan Maasvlakte 2?In alle fasen van het project en bij alle (deel)projecten wordt duurzaamheid mee gewogen. Bij ontwerp, aanleg, inrichting en exploitatie is en wordt gezocht naar de meest duurzame oplossingen. Het ontwerp is duurzaam. De gestroom-lijnde, afgeronde vorm heeft minimale effecten op de Noordzee en de compacte vorm neemt minder ruimte in beslag, waardoor er minder zand nodig is. De zandwinning wordt duurzaam aangepakt. Er is gekozen voor een zandwinlocatie niet al te ver uit de kust. Een kortere vaarafstand bespaart energie. Maar de locatie is wel ver genoeg om de minste verstoring te hebben op de Natura 2000-gebieden langs de kust. Verder komt een deel van het benodigde zand uit de havenbekkens die worden uitgediept, hergebruik dus. Slim hergebruik geldt ook voor de blokken-dam: de betonnen blokken van de oude blokkendam bij de bestaande Maasvlakte worden verplaatst naar de nieuwe blokkendam voor de harde zeewering. Ook de bedrijven die zich zullen vestigen op Maasvlakte 2 doen mee. Ze moeten zoveel mogelijk gebruikmaken van elkaars restwarmte, grondstoffen en halffabri-katen. Ook zijn bedrijven verplicht minder vracht per vrachtwagen en meer per spoor en binnenvaart te transporteren.

Is iedereen blij met Maasvlakte 2?Zolang er een groeiende vraag is naar al die producten in de containers, zal ook de haven moeten groeien. Dat neemt niet weg dat er serieuze zorgen en bezwaren van belanghebbenden waren. Badgasten en kitesurfers verloren (tijdelijk) hun favoriete plek aan het Slufterstrand. Vissers waren niet blij met het bodembeschermings-gebied dat als natuurcompensatie werd ingesteld. Milieugroepen maakten zich ernstig zorgen over luchtvervuiling en de effecten van de aanleg op de omgeving en het beschermde natuurgebied. Het Havenbedrijf is daarom al in een vroeg stadium met alle belanghebbenden rond de tafel gaan zitten. Deze dialoog heeft voor de meeste betrokkenen zo veel opgeleverd, dat ze niet langer tegen de plannen hoefden te zijn. Uiteindelijk is een plan gemaakt waarmee het milieu zo min mogelijk wordt verstoord. Of alle gemaakte afspraken worden nagekomen, wordt door de betrokken partijen gecontroleerd via de Tafel van borging. Lees hierover meer op pagina 84/85.

Staan al die containers straks niet in de file?Het Havenbedrijf doet er alles aan om dat te voorkomen. Maasvlakte 2 of niet - het totale wegverkeer in Nederland neemt nog altijd toe. Het Havenbedrijf voert actief beleid om meer containers via spoor en binnenvaart te laten vervoeren. Met de exploitanten van de containerterminals op Maasvlakte 2 zijn daarover harde afspraken gemaakt, die moeten leiden tot minder files op de snelwegen en minder uitstoot van schadelijke stoffen. Ook nieuw is de introductie van containertransferia. Containers worden direct na aankomst per binnenvaartshuttle naar een locatie net buiten de haven worden vervoerd. Op dit transferium vindt dan verdere distributie plaats. Hierdoor zullen minder vrachtwagens over de drukke A15 van en naar de haven rijden. Lees hierover meer op pagina 78/79.

Waar en wanneer komt Maasvlakte 3?De landaanwinning voor Maasvlakte 2 creëert tussen 2013 en 2033 geleidelijk aan ruimte voor extra overslagcapaciteit van 17 miljoen containers. Daarmee verdubbelt uiteindelijk de containercapaciteit van de huidige haven. Of er daarna opnieuw meer ruimte voor de haven nodig is, kan niemand nu voorspellen.

22


het dorp opnieuw in te richten. En ook mooi: de Oude Haven van Goedereede is gerestaureerd. Wat ons veel zorgen baart, is de verkeerstoename. Binnenvaart-schepen voeren het grootste deel van de containers af, maar ook het vrachtwagenverkeer zal flink stijgen. Dit heeft een grote impact op de relatief smalle wegen in het gebied. Als we het aantrekkelijk willen houden voor bezoekers, moet het goed bereikbaar blijven. Dit is uiteraard ook van belang voor bewoners. Er liggen plannen voor verbreding van de A15 en de aanleg van een nieuwe tunnel. Hopelijk voert Rijkswaterstaat deze plannen binnen afzienbare tijd uit.’

‘Maasvlakte 2 is een prachtproject dat toont hoeveel kennis aanwezig is in Nederland. Het levert een positieve bijdrage aan onze PR, er is zelfs een programma aan gewijd op Discovery Channel. Maasvlakte 2 heeft ook een gunstige invloed op de lokale economie: de aanleg trekt veel bezoekers aan. We hopen dat een deel van de toekomstige Maasvlakte 2-medewerkers hier komt wonen.

‘Kom gerust hier wonen’

Fotografie Marc Blommaert

Ger van de Velde-De Wildeburgemeester Goedereede

Onze bevolking krimpt niet, maar Goedereede kan wel een impuls gebruiken om de woningbouw en voorzie-ningen op peil te houden. In relatie tot de aanleg van Maasvlakte 2 heeft het Havenbedrijf een aantal projecten gefinancierd die de kwaliteit van de open bare ruimte verbeteren voor onze bewoners en voor recreanten. Zo is de vaargeul naar de vissershaven van Stellendam uitgebaggerd, van groot belang voor de visafslag daar. Ook de recreatievaart gebruikt deze route veel. Verder is een kinderboerderij gerealiseerd. De bereikbaarheid van Ouddorp en omgeving is verbeterd door de ring van

Boijmans van Beuningen Portscapes

24Artistieke ontdekkingsreisIn 2009 vond een artistieke ontdekkingsreis plaats met de focus op het archeologische, geologische, cultuurhistorische en ecologische verleden, heden en toekomst van het gebied. Ook de impact van de aanleg van Maasvlakte 2 op de omgeving maakte deel uit van de speurtocht. Tien Nederlandse en internationale kunstenaars reflecteerden onder de noemer Portscapes op de haven en de uitbreiding ervan. Dit leidde tot films, verhalen, foto’s, reizen en land art, live uitgevoerd op het strand van de Maasvlakte. Ruim 60.000 bezoekers kwamen naar museum Boijmans van Beuningen om de kunst-werken te zien. www.portscapes.nl

Fotografie Isabelle Hennings Backer | Jorn van Eck


26

Elke twee weken 90.000 ton steen Sinds januari 2010 worden de stenen uit diverse steen-groeves in Noorwegen aan-gevoerd, waaronder die van Bremanger en Jelsa. De vaar-tijd naar de Maasvlakte is twee dagen. Er worden schepen en bakken ingezet die tien tallen ton stenen kunnen vervoeren. De grootste bulkcarrier ver-voert 90.000 ton: het duurt 36 uur om deze grote jongen te lossen. Het eind product is kant-en-klaar. De stenen worden bij de groeve geselec-teerd en verwerkt tot bouw-materialen van verschillende kwaliteiten en graderingen.

Aan de noordwestkant van de nieuwe Maasvlakte gaat 3,5 kilometer harde zeewering de kust beschermen tegen de zee. Deze harde zeewering bestaat uit een stenig duin van 14 meter boven NAP met daarvoor in zee een lage blokkendam van 2,6 meter boven NAP. Voor deze zeewering is 7 miljoen ton steen nodig van allerlei soorten en maten, voornamelijk afkomstig uit Noorwegen, maar ook uit Schotland en Duitsland. Een deel van het steen en alle benodigde betonblokken komen uit de blokkendam van de ‘oude’ Maasvlakte. Alle stenen worden vakkundig geplaatst: laag voor laag, blok voor blok.

Van kleinduimpje

tot betonreus

Stenen zeven in steendepotAannemerscombinatie PUMA heeft voor de stenen een speciale afmeerlocatie gebouwd aan de westkant van de Yangtzehaven voor de aanvoer van de cobbles. De lading wordt gelost via een speciaal ontwikkelde transportband. Grote dumpers (kiepwagens) van PUMA en van grond-verzetbedrijf Jac. Rijk brengen die breuksteen naar het steendepot. Dit opslagterrein ligt ongeveer anderhalve kilometer van de plek waar de harde zeewering wordt aangelegd. Om het steentransport te scheiden van het overige verkeer, is een speciale brug over de Europaweg aangelegd. Ook worden uit de ‘oude’ blokkendam van de Maasvlakte stenen ontgraven met een drijvende kraan (backhoe). Deze mix van stenen wordt met bakken naar een speciaal hiervoor gemaakte loswal gebracht en daar gelost. De grote stenen van boven een ton worden op het oog geselecteerd en door weging apart gesorteerd. De kleinere stenen, minder dan een ton zwaar, worden gezeefd met een zogenaamde ‘Grizzly’. Deze grote zeefinstallatie zeeft stenen in graderingen van 150 tot 800 kg en 5 tot 70 kg.

Koken met stenenDe Galliërs kookten hun water door er hete, vuistgrote stenen in te leggen. Ook het steengrillen is niet door ons uitgevonden. De indianen uit Amerika gebruikten al stenen om op te bakken, vooral zeepsteen (steatiet of soaprock). De grote, platte stenen met een dikte van 3 tot 5 cm waren hittebestendig en barstten niet wanneer ze er een vuur onder maakten. De Maori kennen de hangi: het voedsel wordt in manden onder de grond gekookt met behulp van rode hete vulkanische stenen en stoom. Je zou het een eerste hogedrukpan kunnen noemen.

Het toetje ligt als een steen op de maag.Dat is zware kost.

De eerste steen leggen.Symbolisch met de bouw beginnen.

Alles over steen...

2727

PrecisiewerkDe vrijkomende betonblokken uit de blokkendam van de bestaande Maasvlakte worden vanaf land in zee gelegd door de speciaal ontwikkelde E-crane, de Blockbuster. Met een gespierde armlengte van 50 meter is dat ‘droog plaatsen’ in zee mogelijk. De machinist volgt in zijn cabine de 3D-echobeelden van onder water en kan zo’n blok tot op 15 centimeter nauwkeurig neerleggen. De onderliggende steenlagen worden door de steenstorter HAM 602 geplaatst: vijf maal daags brengt deze 2000 ton stenen naar het talud. Ver volgens strijkt de Arca, een ploegboot met een vlakbalk erachter, elke nieuwe laag stenen glad. Het laatste gat in de zeewering wordt in juli 2012 gesloten. De blokkendam ligt dan op 2,60 meter hoogte. Over vijftig jaar zal de blokkendam door de natuurlijke verwering en zetting van de blokkendam en de onderlagen naar verwachting zestig centimeter zijn gezakt tot 2 meter boven NAP. En die hoogte voldoet aan de eisen voor de kustbescherming.

Waterdicht?De Noorse stenen scoren goed wat betreft vorm, dichtheid, waterabsorptie, druksterkte en slijtage. Stenen zijn niet waterdicht, maar poreus. De Noorse stenen laten echter weinig water toe. Dat is gunstig, want een steen die boven water ligt, zou kunnen barsten als hij water opzuigt in de winter. De blokkendam absorbeert een deel van de golfen ergie. De hoeveelheid water die uiteindelijk het stenig duin bereikt, wordt zo geminimaliseerd. De verwoes-tende kracht van de zee is door de blokkendam gebroken. Gelukkig maar. »

ZwerfstenenEen zwerfsteen of veldkei is een steen of kei die door een gletsjer of ijskap is meegevoerd. Zwerfstenen zijn door de eeuwen heen gebruikt in allerlei constructies, zoals hunnebeden, maar ook in wegen en dijken. Veel prehistorische volken gebruikten de grote stenen (menhirs) voor het maken van monumenten, zogenaamde megalieten (mega = groot, lithos = steen). Een van de bekendste steendragers is natuurlijk de Galliër Obelix.

Steen des aanstoots.Reden tot ergernis.

De steen der wijzen zoeken.Zoeken naar een oplossing voor iets onmogelijks.

Ik heb een steen verlegd.In een rivier op aarde.Nu weet ik dat ik nooit zal zijn vergeten.Ik leverde bewijs van mijn bestaan, Omdat, door het verleggen van die ene steen,De stroom nooit meer dezelfde weg zal gaan.Bram Vermeulen, zanger, componist, cabaretier, volleyballer en kunstschilder.

Steen en been klagen.Hevig klagen.

Vroeger was het gezegde ‘steen en been zweren’. Als je iemand wilde overtuigen, ging je zweren bij een stenen altaar of een stenen graf en bij de beenderen die erin lagen. Zweren werd in de loop der tijd klagen.

28

Gras, zeewier, riet, palen, klei en steenLangs 34 van de 353 kilometer Noordzeekust beschermen zeedijken de kwetsbare delen van de kust. De bekendste zeedijk is de Hondsbossche Zeewering bij Petten. Deze dijk is 5,5 kilometer lang en ligt op 11,5 meter boven NAP. De oudste bekende dijk in Nederland is ongeveer 2000 jaar oud en ligt in het Friese dorp Peins. Hij be-stond niet uit steen, maar uit gestapelde graszoden. In de Middeleeuwen werden dijken gemaakt van samengeperst zee-gras, de zogenaamde wierdijken. In het begin van de 16e eeuw werden de dijken versterkt met palenrijen. Daartussen stortte men zeewier of riet met daarbovenop stenen. Na de stormvloed van 1825 en schade van de oprukkende Aziatische paalworm, werden na 1863 de dijken aangelegd met een schuin talud en aan de zeekant stenen. De kritieke punten werden versterkt met basalt uit onder meer de Duitse Eifel. Basalt is een stollings-gesteente uit de kraters van vulkanen en het heeft de vorm van min of meer zeskantige zuilen. Tegenwoordig gebruikt men veel beton: dat is minder duur, regelmatig van vorm en makkelijker te plaatsen.

SteentijdDe prehistorie is de geschiedenis van de mensheid, voordat mensen konden lezen en schrijven. Het meeste wat we over de prehistorie weten, komt door vond-sten uit de grond. Een deel van de prehistorie heet de steentijd. Mensen maakten toen gereedschap van steen, zoals slagen snijwerktuigen. De oudste

vuurstenen werktui-gen zijn niet veel meer dan stukken steen met een scherpe rand om mee te snijden of te scha-ven. Ongeveer 1,8 miljoen jaar

geleden maakten de mensen al zorgvuldiger bewerkt gereedschap, zoals vuistbijlen. Aan het einde van de Oude Steentijd (van 300.000 tot 8.800 voor Christus) konden de mensen fijne messen, pijlpunten, boren, schrab-bers (voor onder meer het schoonmaken van huiden) en ander gereedschap van vuursteen maken. In het zand dat voor Maasvlakte 2 van de Noordzeebodem wordt gezogen, vinden archeologen deze gereedschappen met enige regelmaat. De oudste stenen werktuigen uit Nederland zijn ongeveer 250.000 jaar oud. Botten van deze ‘eerste Nederlan-ders’ die de werktuigen hebben gebruikt, zijn op Maasvlakte 2 nog niet gevonden.

Een rollende steen vergaart geen mos.Als je voortdurend blijft veranderen, houdt dat een goed resultaat tegen.

Wanneer je steeds een steen gooit naar elke hond die blaft, kom je nooit bij je doel.Winston Churchill, Engels staatsman (1874-1965).

Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.Uitspraak van Jezus in de bijbel: alleen als je zelf geen fouten maakt, mag je oordelen over de fouten van een ander.

De schrijver Simon Carmiggelt (1913-1987) maakte de volgende variant: Wie geheel normaal is, werpe de eerste steen. Ik buk wel.

Hij heeft een hart van steen.Hij heeft geen enkel gevoel.

Gestage drup holt de steen uit.Door iets voortdurend te herhalen, wordt de betekenis minder.

Zo hard als steen.Erg hard.

6 5 4 2 3 1

-17.5

1x 10.000 jaar

~230 m

+13.7 m

NAP

+5.5 m

Bin

nenc

onto

urlij

nHarde zeewering Maasvlakte 2

29

Schrijven in steenSteen werd ook gebruikt om op te schrijven. De bekendste is wellicht de Steen van Rosetta die in 1799 in Egypte werd gevonden. Op de steen stond drie keer dezelfde tekst: in het Grieks, in Egyptische hiërogliefen en in het Demotisch, een ander Oud-Egyptisch schrift. Na heel wat gepuzzel publiceerde Jean-François Champollion in 1822 een

hiëroglifisch alfabet. Dichter bij huis werd vanaf de 3e eeuw het runenschrift gebruikt door de Germaanse volkeren van Noord-Europa, Groot-Brittannië, Scandinavië en IJsland. De letters van voornamelijk rechte en hoekige lijnen werden in steen of hout gekrast.

Masseren met stenenDe Grieken en Romeinen gebruikten in hun badhuizen stenen om elkaar mee te masseren. Hot stone massage kwam ook voor bij de Inca’s, Amerikaanse indianen en Maori’s. In Oosterse culturen werden warme stenen geplaatst op acupunctuurpunten en gestreken over meridianen. Dit ter voorkoming en behandeling van ziektes en aandoeningen. Vandaag de dag is een ontspannende

massage met warme stenen helemaal hot. De stenen zijn over het algemeen lava of basaltstenen. Dit is een hard en ijzerhoudend vulkanisch gesteente van hoge dichtheid. Ideaal, want ze houden de warmte (45 tot 50 graden) goed vast.

De ene steen zal niet op de andere blijven.Alles zal verwoest worden.

Een ezel stoot zich over het algemeen niet tweemaal aan dezelfde steen.Wie slim is, maakt niet twee keer dezelfde fout.

Hij is niet van steen.Hij heeft ook gevoelens.

Een steen in de boezem dragen.Wreed zijn.

De blokkendam wordt aangebracht op een talud (helling) van zand en steen. De onderste laag (1) is fijn en grof zand. Daarop komt een filterlaag van grind (2) dat uit Schotland en Noorwegen afkomstig is. Dit grind heeft een diame-ter van 0,3 tot 35 mm.

Deze laag voorkomt dat het zand uitspoelt en de boven liggende steenla-gen en blokken inzakken. De derde laag (3) be-staat uit keien, ook wel cobbles genoemd en is één meter dik onder de blokkendam tot vier meter dik op het stenig duin. De keien hebben

een diameter tussen 20 en 135 mm. De keien-laag beweegt enigszins mee door stroming en golven. De vierde laag (4) bestaat uit breuksteen (gebroken steen) dat af-komstig is uit groeves in Noorwegen en Duitsland. Deze breuksteenlaag bestaat uit stenen van

150 tot 800 kg en een onderlaag met stenen van 5 tot 70 kg. Het gaat om basalt- en gra-nietsoorten. Bovenop (5) komen in totaal over de 3,5 kilometer lengte 17.000 betonblokken uit de blokkendam die eens de eerste Maasvlakte hebben beschermd: deze reuzen wegen 40 tot 43 ton en zijn 2,5 bij

2,5 bij 2,5 meter groot. Om te voorkomen dat de grote betonblokken wegglijden, wordt een zogenaamde teencon-structie (6) geplaatst, bestaande uit stenen van 1 tot 10 ton. De harde zee wering zal uiteindelijk een storm kunnen weer-staan die eens in de 10.000 jaar voorkomt.

Zeewering met blokkendam

Bas Hennissen

30

Bio-revolutie kleurt haven groenRuimte voor duurzame innovatie

Biodiesel uit zee of rijden op alcohol gemaakt van maaisel uit je eigen tuin. Over een tijdje kan het en de kernwoorden hierbij zijn algen en olifantenpoep. De chemische industrie van de toekomst zal mede gebaseerd zijn op dergelijke innovatieve technieken die nu in de kinderschoenen staan. Rotterdam houdt met de inrichting van Maasvlakte 2 al rekening met deze toekomstige ontwikkelingen. Zo’n 300 hectare is gereserveerd voor de nieuwe duurzame industrie. ‘Hoe groen wil je de haven hebben?’

31Rijden op olifantenpoep? Nee, zo gek wordt het in de toekomst niet. Al was het maar, omdat de ruimte ont-breekt om al die olifanten te huisvesten. Waar het wel om gaat, zijn de speciale bacteriën in de ontlasting van de grote grijze planten-eter. Die blijken in staat de taaie grassen die op het olifantenmenu staan, om te zetten in suiker. En dan is de stap naar alcohol voor auto- of vliegtuigbrandstof niet zo groot meer.Chemische bedrijven zijn bezig deze bacteriën op grote schaal te kweken. Deze beestje worden weer ingezet bij het verwerken van tuinafval, maaisel en andere biologische resten die nu vaak in verbran-dingsovens terecht komen. De suikers die uit dat plan t -aardige afval vrijkomen, zet men dan om in alcohol. Deze nieuwe generatie biobrandstof komt dus mogelijk uit eigen tuin.

Groene revolutieBas Hennissen, directeur Procesindustrie en Massa-goed bij het Havenbedrijf Rotterdam, heeft nog wel meer voorbeelden van chemische industrie van de nabije toekomst: het inzetten van algen voor de productie van biobrand-stoffen bijvoorbeeld. Hennissen: ‘We verwach-ten dat de industrie in Rotterdam in toenemende mate biobrandstoffen gaat verwerken, bijvoorbeeld geproduceerd door algen.

Dat algenkwekerijen dan op Maasvlakte 2 terecht komen, is onwaarschijnlijk. Vast staat wel, dat de pro ducten uit deze kwekerijen in Rotterdam zullen worden omgezet. Een ander voorbeeld is de productie van hoogwaardige chemische producten uit plantaardige reststromen die nu nog de veevoederindustrie ingaan.’ Dat de huidige chemische industrie aan de vooravond staat van een groene revolutie, dat staat voor Hennissen als een paal boven water. Het gevolg voor Maasvlakte 2 van die groene revolutie in de chemie ziet Hennissen al voor zich. ‘Je krijgt een cluster van bedrijven die allemaal werken met groene grondstoffen of die gebruik maken van elkaars restproducten. Dat betekent nieuwe lading-stromen en vraag naar opslagruimte. Daar kan Rotterdam goed in voorzien.’Deze groene revolutie in de chemische sector gaat zich niet binnen vijf jaar voltrekken, dat beseft het Havenbedrijf zich terdege. Hennissen ziet op de lange termijn een geïntegreerd cluster van moderne bedrijven ontstaan. Een cluster gebaseerd op de nieuwe generatie bio-grondstoffen geïntegreerd via pijpleidingen met de meer klassieke chemische bedrijven. ‘We gaan voor het hoogst haalbare, dat betekent dat we ook geduld moeten hebben. Het zijn tenslotte de marktpartijen die de beslissingen nemen, wij scheppen hier de randvoorwaarden.’

Energie voor de toekomstDe groene golf die Nederland moet overspoelen, heeft naast moderne chemie ook elektrisch rijden als compo-nent. Hennissen wijst op de sterk groeiende vraag naar elektriciteit die daardoor ontstaat. En naar de vorige rege-ring die in haar toekomstplannen (SEV III) Maasvlakte 2 heeft aangewezen als optimale locatie voor huisvesting van nieuwe energiecentrales.Hennissen: ‘Het Havenbedrijf gaat nog een stapje verder en zegt: maar dan alleen waterstofelektriciteitscentrales. Met als groot voordeel dat de CO2 wordt afgevangen en opgeslagen en dat het geproduceerde synthesegas en waterstofgas zowel schone grondstof is voor energie-centrales als voor moderne chemische fabrieken in ons toekomstige, groene cluster.’Achter deze keuze steekt een strategisch inzicht. De basis-grondstof voor het synthesegas is steenkool. Dat raakt de eerste twee eeuwen niet op, aldus Hennissen. Terwijl de olievoorraad over zestig jaar nagenoeg verdwenen zal zijn. ‘Steenkool vind je bovendien overal op de wereld, terwijl we voor olie en gas van een beperkt aantal landen afhankelijk zijn.’

CO2afvangProbleem bij het verbranden van steenkool was altijd het broeikasgas CO2, dat mede de opwarming van de aarde veroorzaakt. Maar de Rotterdamse keuze voor steenkool en groene chemie voorziet ook daarin. Hennissen schetst voor Rotterdam een toekomst als spin in het Noordwest-Europese web van leidingen voor transport van CO2 naar lege olie- en gasvelden in de Noordzee. ‘Ook CO2-terminals horen daarbij voor schepen die CO2 komen brengen. De twee energiecentrales die op de huidige Maasvlakte in aanbouw zijn, gaan een grote proef doen met afvang en opslag van CO2 op de Noordzee. Als dat lukt gaan we de volgende stappen zetten en kan het Rotterdamse ver-zamelnet uitgroeien tot een belangrijk knooppunt voor transport en overslag van CO2.’ Dan zal er wel iets moeten veranderen aan het prijsniveau. Zolang het goedkoper is om emissierechten te verhandelen, krijgt de afvang en opslag van CO2 geen serieuze stimulans. Hennissen is daar optimistisch over: ‘De hele wereld experimenteert hier nu mee. In Europa zullen in de nabije toekomst meer dan tien grote CO2-afvang- en opslag-projecten worden opgezet, waarvan de proef in Rotterdam er een is. Ook wordt er wereldwijd volop geëxperimenteerd met waterstofelektriciteitscentrales met CO2-afvang. De vraag is niet of, maar wanneer? Rotterdam zal op een gegeven moment deze waterstof elektriciteitscentrales met CO2-afvang krijgen.’

Tankopslag en windenergieGroene chemie, schone energiecentrales op basis van steenkolen. Welke ontwikkelingen ziet het Havenbedrijf nog meer voor zich? Hennissen schetst eerst de planning; tussen 2015 en 2035 wil hij graag 100 hectare op Maasvlakte 2 vullen met groene chemie. De uitvraag aan geïnteresseerde bedrijven gaat in 2011 van start.Een andere 100 hectare ziet Hennissen tot 2035 gevuld worden door schone energiecentrales met CO2-afvang. Daarnaast groeit de vraag naar ruimte voor tankopslag voortdurend. ‘Steeds meer bedrijven willen in het logistieke knooppunt Rotterdam een vestiging, omdat ze in Europa een positie willen opbouwen. Voorlopig is er nog ruimte in het bestaande havengebied, maar in de toekomst is hiervoor ook ruimte nodig op Maasvlakte 2.’Behalve de nieuw aangelegde terreinen op Maasvlakte 2 met hun diepe havens en ongehinderde toegang tot zee, is er ook nog de ruim tien kilometer lange zeewering. Wat het Havenbedrijf betreft de plek om windenergie de ruimte geven, zegt Hennissen: ‘Over windenergie hebben we in 2009 in een convenant afspraken gemaakt met de overheid en milieuorganisaties. Aan het bestaande vermo-gen van 150 megawatt* dat al in de haven staat opgesteld, voegen we de komende jaren nog eens 150 megawatt toe. Hoe groen wil je de haven hebben?’

elektriciteits

steenkool/biomassa

zuurstof

lucht

stoomvergasser

waterstof-omzetting

waterstof+CO2 waterstof

CO2 transport+opslag

brandstofcen

trale

WaterstofelektriciteitscentraleBiorevolutieEen waterstofelektrici-teitscentrale zet in een vergas singsinstallatie brandstoffen als steenkool of biomassa om in waterstof en CO2. De CO2 wordt voor 80-90% uit het proces gehaald zodat het elders kan worden opgeslagen. De schone waterstof is de brandstof voor de elektriciteitscentrale die er stroom mee opwekt.

* 1 megawatt is 1 miljoen watt. Een huishouden gebruikt in Nederland op jaarbasis ongeveer 3.500 kWh. Een windturbine van 1 MW levert daarom genoeg elektricteit voor ruim 600 huishoudens.

Wat zwemt er rond Maasvlakte 2?

Schrik niet als je bij Maasvlakte 2 een drie-hoekige rugvin door de golven ziet schieten. Geen haai, wel bruinvis. Deze

Tot het einde van de jaren vijftig van de 20e eeuw was de bruinvis nog volop aan-wezig langs de Nederlandse kust, maar in de jaren zestig verdween de soort. Sinds 1985 worden af en toe kleine aantallen in de

ZeehondenZeehonden zijn graag geziene gasten op Maasvlakte 2. Tot juni 2010 toonden ze zich regelmatig aan de bezoekers van FutureLand. In grote groepen lagen ze te zonnen op het verse witte zand in de binnencontour. Zeehonden zijn dol op kale zandstranden die steil in zee lopen. Dat glijdt zo makkelijk het water in. De zee honden stoorden zich niet aan de sleephopperzuigers. Sterker nog, door de omwoeling van het zand door de hopperzuigers, werd

de verse vis bijna in hun bek geworpen, zoals bij hun collega’s in Blijdorp. Rond juni zijn de zeehonden ver trokken, waarschijnlijk voor een deel richting Waddenzee voor het baren van jongen op rustige zand platen. Naarmate de bedrijvigheid toeneemt op het nieuwe land, wordt de kans kleiner dat we de zeehonden nog zo dichtbij kunnen bewonderen.

Bruinvis walvis chtige wordt maxi-maal 1,80 meter lang en 60 kilo zwaar, heeft een stompe snuit, een platte staartvin en die ‘dreigende’ lage, driehoekige rugvin. Ze leven alleen of in groepen van twee tot tien dieren.

Nederlandse kustwateren gespot. Voor de hele Noordzee lopen de schat-tingen uiteen van 100.000 tot 500.000 exemplaren. Bruinvissen hebben veel vis nodig vanwege hun hoge stofwisseling. In het voor-jaar is er volop haring te happen voor de kust van de Maasvlakte. Wie dan zijn verrekijker bij zich heeft,

maakt een goede kans. Net als dolfijnen springen bruinvissen af en toe uit het water. De bruinvis is niet bruin en geen vis; alles wat in zee leefde noemde men vroeger vis en grauwe kleuren als bruin, grijs en zwart werden allemaal bruin genoemd. Zo zou het beestje aan zijn naam gekomen zijn...

33


In ruil heeft Milieudefensie de juridische procedures over Maasvlakte 2 tegen het Havenbedrijf stopgezet. Onafhankelijke onderzoeksinstellingen onderzochten of en hoe de vermindering te verwezenlijken is. In april bleek dat het technisch haalbaar is. Voor het einde van 2010 is bekend welke maatregelen er getroffen moeten worden. Natuurlijk had Milieudefensie liever gezien dat Maasvlakte 2 niet zou zijn door gegaan. De havenuitbreiding vergroot de transportstromen. Dat betekent meer geluidsoverlast, vervuiling, uitput-ting van fossiele brandstoffen en versnippering van landschap en natuur. Maar aangezien Maasvlakte 2 doorgaat, kiezen we voor samenwerking aangaande de inrichting en uitvoering. Het is de beste manier om een maximaal resultaat voor het milieu te bereiken.

‘Met het Havenbedrijf werken we samen aan een schonere haven. Vorig jaar ondertekenden we de overeenkomst Duurzame Maasvlakte, waarin het Havenbedrijf belooft dat de uitstoot van fijnstof, stikstof en zwavel met tien procent vermindert ten opzichte van de milieu-effectrapportage.

‘Samen werken aan een schonere haven’


De samenwerking verloopt goed en vol vertrouwen. We informeren elkaar als iets anders loopt dan ver-wacht. Milieudefensie volgt de rapportages kritisch en denkt mee over oplossingen. De overeenkomst riep aanvankelijk veel scepsis op bij onze achterban. We kunnen nog geen concrete resultaten melden, maar positief is dat reductie van de uitstoot mogelijk is en dat het Havenbedrijf heeft toegezegd maat-regelen te nemen om dit voor elkaar te krijgen. Een punt van zorg is wel of het Havenbedrijf ook andere betrokkenen, zoals de reders en de industrie, weet te overtuigen hieraan hun steentje bij te dragen.’

Hans Berkhuizendirecteur Milieudefensie

Je moet er naast staan om te ervaren hoe reusachtig: een containerschip van bijna 400 meter lang en ruim 55 meter breed. De omvang komt overeen met vier voetbalvelden achter elkaar. Feyenoord zou er qua trainingscomplex jaloers op zijn. Op de wereldzeeën verschijnen steeds meer van dit soort containerreuzen. Maasvlakte 2 is er klaar voor.

Het is nog maar 45 jaar geleden dat het allereerste container-schip in Rotterdam arriveerde. Het was de MS Fairland met 226 containers aan boord. Wat goed is gaat echter snel. De container bleek een fantastische verpakking voor het vervoer van alle mogelijke goederen. Van levensmid-delen tot wasmachines, van grondstoffen voor de indus-trie tot bouwmaterialen, enz. enz. Vier jaar na het eerste containerschip behandelde de Rotterdamse haven in 1970 al 250.000 containers. De schepen groeiden in rap tempo mee: een capaciteit van 1000 TEU (zie kader), 2000 TEU, 3000 TEU, 4000 TEU… steeds dachten de deskundigen dat de grens van wat nog mogelijk en zinvol was, wel was be-reikt. De afmetingen van het Panamakanaal bijvoorbeeld

waren tot in de jaren tachtig een belangrijke reden schepen niet groter te maken dan wat hier nog doorheen kon. Met veranderende vaarroutes was het vooral rederij Maersk die vanaf de jaren negentig echter het voortouw nam bij het ontwerpen en bouwen van steeds weer nieuwe generaties schepen. Van 6000 TEU ging het naar 8000 TEU en in september 2006 deed voor het eerst in Rotterdam een containerschip van meer dan 10.000 TEU de haven aan. Het was de Emma Maersk. Samen met inmiddels zeven zussen nu nog steeds het grootste containerschip ter wereld: 397,7 meter lang, 56,4 meter breed en een diepgang van 15,5 meter. Aan boord van deze zogenaamde Ultra Large Container Carrier is plaats voor 14.770 TEU, anders gezegd: bijna 15.000 containers van zes meter lang.

Steeds meer grote containerschepenOok andere rederijen varen inmiddels steeds meer met Ultra Large Container Carriers met een capaciteit van 10.000 TEU en meer. Eind 2010 waren wereld-wijd zo’n 50 van deze con-tainerschepen in de vaart. Bij de grote scheepswerven zijn er bovendien nog circa 140 in bestelling.

De reden dat scheepvaartmaatschappijen massaal over-stappen is eenvoudig. Hoe meer containers aan boord meevaren, hoe goedkoper de kostprijs per eenheid. Nadelen zijn er ook. Als heel veel rederijen grote schepen inzetten, is het afwachten of hiervoor altijd voldoende ladingaanbod is. Is dat er niet, dan lopen de rederijen het risico dat hun inkomsten dalen. Een ander nadeel is dat Ultra Large Container Carriers door hun afmetingen lang niet in iedere haven terecht kunnen of vol beladen naar binnen kunnen varen.

Maasvlakte 2 ideaalRotterdam en speciaal ook Maasvlakte 2 zijn juist heel erg geschikt voor het ontvangen van de allergrootste con-tainerschepen. De toegang tot de haven is 24 meter diep, de vaarwegen en havenbekkens op Maasvlakte 2 worden twintig meter diep. Meer dan genoeg om onder bijna alle weersomstandigheden 24 uur per dag de Ultra Large Container Carriers toegang te bieden. In Antwerpen en Hamburg bijvoorbeeld is dat veel moeilijker. Beide havens liggen bovendien een heel eind varen de rivier op, terwijl Maasvlakte 2 zich vrijwel direct aan de Noordzee bevindt. Het nieuwe havengebied is ook helemaal voor het ‘grote schip’ ontworpen en ingericht. Mede dankzij simulaties in laboratoria zijn de ideale omstandigheden gecreëerd om vanaf 2013 op Maasvlakte 2 optimaal met deze containerreuzen te manoeuvreren.

Nog groter?Spannende vraag natuurlijk is of de containerschepen in de toekomst nog groter worden. Rond de eeuwwisseling al presenteerde de maritieme professor Niko Wijnolst het ontwerp van een schip met een capaciteit van 18.000 TEU: 400 meter lang, 60 meter breed en 21 meter diep. De afme-tingen van dit zogenaamde Malaccamax schip zijn afge-stemd op de Straat van Malakka, een belangrijke passage op de vaarroute tussen Europa en het Verre Oosten. Recenter (2008) toonde scheepswerf STX Shipbuilding uit Zuid-Korea de wereld ideeën voor een container gigant van 22.000 TEU. 460 meter lang en 60 meter breed moet dit schip worden. Mooie plannen, maar waar moeten die schepen naar toe varen? In de wereld zijn hier nauwelijks of geen havens geschikt voor. De Malaccamax is met wat passen en meten in Rotterdam op Maasvlakte 2 beslist welkom, maar het Koreaanse ontwerp?

Reëler lijkt de verwachting dat het huidige grootste container-schip enkel in de breedte nog iets uitdijt. In plaats van aan boord 22 containers in de breedte naast elkaar te plaatsen, zouden dat er in een volgende nieuwbouwgeneratie 23 kunnen worden. De nieuwste kadekranen zoals die bij-voorbeeld in gebruik zijn bij de Euromax Terminal op de huidige Maasvlakte en bij terminals elders op de wereld zijn daarvoor ook al geschikt. Containerreuzen met een capaciteit van 15.000 - 16.000 TEU lijken daarmee voor de toekomst een natuurlijke limiet. Maar ja, werd 25 jaar geleden niet hetzelfde gezegd over schepen van 4000 TEU?

TEUTEU is de afkorting voor het Engelse ‘Twenty-foot Equivalent Unit’. In de containerwereld is het de meeteenheid om het aantal containers op een schip aan te geven. Meestal staat op een groot zeeschip een men-geling van containers van 20 voet lang (6 meter) en 40 voet lang (12 meter). Een 20-voets container is dan 1 TEU, een 40-voets container 2 TEU. Een schip dat 10.000 TEU kan vervoeren en alleen maar 40-voets containers laadt, heeft aan boord dus 5000 containers.

36

Land in zicht!

April 2010

38

Bekijk ook het filmpje!www.maasvlakte2.com/loesluca

39

24 uur per dag, zeven dagen in de week varen ze heen en weer voor de kust van Rotterdam, sleep-hopperzuigers. Ze zuigen zand van de zeebodem en maken er de uitbreiding van de Rotterdamse haven van. Actrice en comédienne Loes Luca kon haar nieuwsgierigheid niet langer bedwingen. ‘Mag ik nou eindelijk een keertje mee?’ Op naar de mannenboot waar Gerrit en Arie de lakens uitdelen.

Nadat Marijke een foto van Loes heeft gemaakt en vice versa, kijken de dames fotograaf Freek van Arkel charmant aan. ‘Maak jij er een van ons beiden?’ Freek ver eeuwigt met plezier de gehelmde Loes en Marijke in een vrolijke pose.‘Op tijd je lippen stiften, je weet nooit wanneer die aanstaat,’ zegt Loes knipogend naar de videocamera van cameraman Robert Schoondergang. Robert zegt niets, hij richt de camera en volgt Loes. Beide vrouwen maken gebruik van de rode stift die Loes uit haar tas heeft getoverd. Nadat het resultaat in kleine spiegeltjes is goedgekeurd, houdt Loes de stift demonstratief omhoog. ‘Iemand?’

SluitgatDe crewboot William Wallace ligt aan een steiger op het werkterrein klaar voor vertrek. De tros is nog niet los of de schipper van de Wallace geeft vol gas, de motor brult vanuit de diepte, het achterdek zakt lager in het water en het scheepje trekt witte koppen op het golfspoor dat we achterlaten. Loes grijpt zich vast aan de reling. ‘Ik vind het nu al leuk!’De Wallace vaart tussen twee zanddammen door, erachter golft de open zee. Jan vertelt dat dit de buitenkant van Maasvlakte 2 is: nieuwe duinen en nieuw strand als bescherming van het havengebied tegen de zee. Later wordt dit sluitgat gevuld met zand en komen achter de duinen de verlenging van de A15 en de Betuweroute te liggen. Links van de Wallace is sleephopperzuiger de Oranje zichtbaar. Het schip lijkt op het strand gelopen te zijn, uit de boeg spuit een dikke, donkere straal die in de branding terecht komt. ‘Dat noemen we rainbowen,’

Een nazomerse zondag rond het middaguur. In de hal van de houten kantoren van de aannemer hijsen Loes Luca en haar manager Marijke van Lubeck zich in veiligheidshesjes. Erover-heen gaat een zwemvest. Loes pakt meteen het rode koordje dat er onderuit bungelt. ‘Hieraan trekken?’Nee, nee, haast uitvoerder Jan Buurmeijer zich te zeggen. Jan is vandaag de begeleider van het vrolijke gezelschap. ‘Als je in het water terecht komt, blaast het vest zich vanzelf op. Pas als dat niet gebeurt, trek je aan het touwtje.’De damesmaat veiligheids-schoenen, zwart met harde neuzen, lokken wat protest uit. Maar Jan is onverbidde-lijk. Meteen speelt hij zijn troefkaart uit, een plastic bouwhelm voor iedereen. Opgewonden gelach en hilariteit is zijn deel. De dames trekken meteen de mobiele telefoons. ‘Foto! Sms’en naar huis!’

Fotografie Freek van Arkel | Gijs Warmenhoven

»

Loes Luca test sleephopperzuiger

verklaart Buurmeijer. ‘In de gebogen straal zand en water breekt soms het zonlicht en dan zie je de kleuren van de regenboog.’ De schipper van de Wallace heeft radiocontact met de Oranje. Hij vraagt waar hij het beste langszij kan komen. Aan bakboord is het antwoord. De schipper bevestigt wat hij zojuist gehoord heeft en draait zijn scheepje naar de Oranje die steeds groter voor ons uit zee oprijst.

TouwladderEen touwladder hangt een meter of vier langs de wand van de Oranje naar beneden. Loes staat eronder, aan dek van de Wallace die op het ritme van de golven omhoog en omlaag deint. Overstappen op het hoogste punt van de deining heeft Buurmeijer net uitgelegd. Loes wacht een hoge golf af, pakt dan de touwladder hoog beet en begint te klimmen als een echte matroos. Bovenaan de touwladder heet hoofdwerktuigkundige Arie Verschoor haar welkom aan boord van de Oranje en nodigt het gezelschap uit naar binnen. In een soort lockerroom staan overal schoenen en laarzen op de grond, lijkt elk bemanningslid een eigen kast te hebben en is gelegenheid om handen te wassen en even een blik in de spiegel te werpen. Arie en Loes schieten er vandoor, een deur door en de gangen van het schip in. Vijf trappen omhoog, weer een deur door, een blauw verlicht halletje in, weer een trap op en dan staat Loes plotseling oog in oog met kapitein Gerrit Roest.

‘Op tijd je lippen stiften, je weet nooit.’

Zand zuigen ✓

Te midden van computerschermen en panelen met knoppen, handels, schuifjes en telefoons begroet Roest zijn gasten. Vanuit de achter op het schip geplaatste brug heeft hij prachtig zicht op zijn hopper en de zandstraal die op het strand gericht staat. Loes gunt hem echter geen seconde. ‘Wat bent u aan het doen?’Roest: ‘We hebben net een stukje Noordzeebodem gestofzuigd.’Wijzend op de straal die uit de voorplecht van het schip omhoog schiet: ‘Nu zijn we de stofzak aan het legen.’

WachtlopersDe Oranje blijkt zes jaar oud en vaart vandaag met een 29-koppige bemanning. De wachtlopers werken acht uur op en acht uur af, de meesten vier weken achter elkaar. Het management van de Oranje werkt in dagdienst. Dat betekent van zes uur in de ochtend tot zes uur in de avond. ‘‘s Avonds en ‘s nachts maken ze je wakker als er iets bijzon-ders aan de hand is,’ licht hoofdwerktuigkundige Verschoor toe. In de dagdienst werken de kapitein, de hoofdwerk-tuigkundige, de hoofdelektricien en de baggermeester. ‘Wat is het ergste dat er kan gebeuren als u uw werk niet goed zou doen,’ vraagt Loes aan de kapitein. Roest: ‘Aan de grond lopen, schade varen of een aanvaring. Maar dat is allemaal zo theoretisch. Met dit werk kan er eigenlijk niets gebeuren.’Loes: ‘De kapitein die tegen je aanvaart, moet ook wel blind zijn! Hoe kun je dit schip nu over het hoofd zien?’Terwijl hij verschillende knoppen, handels en toetsen-borden bedient en zijn blik zich over de leesbril van het ene naar het andere computerscherm beweegt, vertelt

Roest dat hij eigenlijk niet zo vaak op de brug zit. De bemanning vaart het schip, hij is veel met de admini stratie bezig. Alleen als het echt inte-ressant wordt, roepen ze hem erbij. ‘Als er stront aan de knikker is,’ concludeert Loes.

‘Ik leid je toch niet af?’ Loes buigt voorover naar Roest en leunt met haar ellebogen op het controle-paneel. Meteen begint een signaal te piepen. ‘Oh, help! Ik geloof dat ik op F1 heb gedrukt,’ roept Loes.‘Geeft niets,’ zegt Roest geruststellend. ‘Het is de telefoon maar.’

WaterskiënInmiddels heeft de Oranje zich losgemaakt van het strand en koersgezet naar het zandwingebied, zo’n tien kilometer buitengaats. ‘We varen 22 km per uur,’ rekent Roest uit. ‘Dat is

drie kilometer te langzaam om te kunnen waterskiën.’Loes heeft Verschoor al veel vragen gesteld over het baggerwerk. Over het zand, als het eenmaal in het ruim ligt, kun je lopen. Want al het meegezogen water stroomt via de overloop weer terug in zee. 16.000 kubieke meter neemt de Oranje per keer mee. Daar kun je een voetbal-veld drie meter mee ophogen, weet Verschoor. Gemiddeld zuigen de pompen in een uur het ruim – de beun – vol. Leeg spuiten duurt dan ook een uur. ‘Kom op Arie, nou wil ik het van dichtbij zien.’ Loes volgt Verschoor alle trappen weer af op weg naar het achterdek. Eenmaal buiten begint een lange wande-ling langs de beun. Van bovenaf kijken we in de lege, stalen diepte. Een wirwar van dikke metalen buizen loopt van voor naar achter. Via dat stelsel van grote persleidingen kan het gewonnen zand naar de nozzle – de spuitkop – voorop het schip worden getranspor teerd.Verschoor houdt stil bij een stalen constructie ter grootte van een forse bushalte. Dit blijkt de zuigmond en de lange stalen pijp die er aan vastzit de zuigbuis. Aan weerszijden heeft de Oranje er een. Daarmee wordt het zand van de zeebodem gezogen. Loes draait haar hoofd scheef en kijkt in de zuigmond. Verschoor heeft eerder verteld dat er soms botten van mammoeten in het bommen rooster blijven steken. En dat het rooster er zit om bommen uit WO II tegen te houden. De enige verrassing die de zuig-mond nu blijkt te herbergen is een grote, natte tak. Verschoor neemt Loes mee naar het voorste puntje van het schip, tot aan de nozzle. Daar laat hij zien dat het zand gerainbowd kan worden maar ook dat een drijvende leiding aan het schip kan vastkoppelen. Dan kun je de lading verder op het land pompen als dat nodig is. Baggermeester Ricardo Becks komt even kijken waarom het zo druk is bij de nozzle. ‘Gaat het goed met de rond leiding?’ vraagt hij. Verschillende duimen gaan omhoog. »

‘Zo maak je nieuw land!’

40

Kapitein Gerrit Roest: ‘We hebben net een stukje Noordzeebodem gestofzuigd.’

Hoofdwerktuigkundige Arie Verschoor:‘We zitten hier met elkaar opgescheept.’

41

Zand transporteren ✓

‘Een zuigmond, wanneer maak je zoiets mee?’

42ProbleempijpDe Oranje heeft uitgerekend nu een probleempijp, zo blijkt. Iets met een gebroken staalkabel. Verschoor: ‘Die wordt momenteel gerepareerd. Daarom gaan we straks zuigen met één pijp en duurt het vullen van de bak wat langer.’Het schip mindert vaart. We liggen boven de plek waar Rijkswaterstaat heeft toegestaan dat voor Maasvlakte 2 een laag zand van 20 tot 30 meter dik verplaatst mag worden naar de kust. De nog werkende zuigbuis aan stuurboord maakt zich los uit zijn liggende positie. Kabels trekken hem naar buiten en laten hem geleidelijk onder de golven verdwijnen. Nauwelijks merkbaar ver-volgt de Oranje haar koers. De onderwaterstofzuigerbuis sleept ze onder een hoek van 45 graden naast zich mee.Als diep onderin het schip de centrifugaalpomp aan het werk gaat, stijgt al snel een geraas op uit het ruim. Zand-watermengsel stroomt uit de pijpen en vult kolkend, draaiend en schuimend de beun. ‘Arie, waar is nou dat zwembad van jullie?’Kom maar mee, gebaart Verschoor. Loes volgt hem trappen op, gangen door en hup weer naar buiten op een ander dek. Op een houten terrasvlonder staan tafels, stoelen, luidsprekers en parasols. Om de hoek staat een heuse buitenbar onder het bord: Oranje skihut. Verschoor wijst Loes op een wit geschilderde vierkante bak. ‘Zwembad? Man, dit is een kikkerbadje!’

KnokkenAls we later ook de fitnessruimte, de sauna, de lift, het restaurant, de nasi, de saté en de hut van de kapitein hebben gezien, weet Loes het zeker. ‘Wat nou sleephopperzuiger, dit is toch gewoon een cruiseschip!’ De cameramannen klimmen voor de zoveelste keer achter elkaar de vijf trappen op naar de brug. Verschoor en Loes wachten samen op de lift. Ze buigt zich naar zijn oor. ‘Zeg Arie, dan zit je hier weken achter elkaar met dertig man op een kluitje. Dan hebbie toch wel eens ruzie, dan knokken jullie toch wel eens?’ Arie schudt zijn hoofd. ‘Nee hoor, echt niet. De gemoederen kunnen inderdaad best wel eens hoog oplopen. Maar dat wordt ook weer netjes opgelost. We zitten hier voor langere tijd letterlijk met elkaar opgescheept, dus zover laat niemand het komen.’ Arie heeft gezien dat Loes en Marijke ook zelf filmpjes aan het maken zijn met hun mobiele telefoons. Hij ver on-derstelt dat Loes veel plezier heeft in haar werk. Dat beaamt ze enthousiast. ‘Aan boord bij een baggerschip, wanneer maak je zoiets nu mee? Ik vind dit helemaal geweldig. Morgenvroeg komen ze mij weer halen om zes uur. Dan sta ik de hele dag in de studio te zweten met een dikmaakpak aan. Nieuwe afleveringen van ’t Spaanse Schaep opnemen. Ook leuk, maar het wachten duurt zo lang. Uiteindelijk maak je drie tot vier minuten televisie per dag.’

OordoppenAchter Arie aan dalen we steile groene trappen af, steeds dieper de buik van het schip in. Uit de machine-kamer stijgt het geluid van brullende motoren omhoog. Loes: ‘Waar zijn de oordoppen?’Bovenaan de laatste trap naar beneden hangt een bakje. Loes: ‘Net niet genoeg voor iedereen.’ Ze loopt achter Verschoor aan de controlekamer in. Door de glazen wand zijn de twee Wärtsilä-motoren zichtbaar. Een meter of vijf lang en ruim twee meter hoog en breed leveren deze krachtbronnen per stuk 12.000 pk. Alle energie die het schip nodig heeft, komt hiervandaan. Loes: ‘Waar blijven de oordopjes? Of heeft iemand tampons bij zich?’ Een verse zak oordoppen wordt leeggeschud in het bakje. Gehoorgangen worden snel gevuld. Om naar de pomp-kamer te kunnen, dalen we nog een trap af, nog dieper het schip in. In het langs-lopen wijst Loes de video-camera op de Pirellikalender met rondborstige dames. ‘Oh lala.’Nadat Verschoor en zijn gevolg de pompkamer weer uitlopen gaat een alarm af. Dat heeft te maken met de waterdichte schotten die voor de bezoekers open-gaan. Dat moet men op de brug weten. Het drijfver-mogen van het schip wordt mede door de comparti-mentering bepaald. Zou het schip water maken en de schotten staan open, dan sluiten ze automatisch. Het alarm is om iedereen te waarschuwen die mogelijk in die deuropening zou staan. Want de duizenden kilo’s wegende hydraulisch aangedreven stalen deur stopt dan niet; de veiligheid van het schip gaat voor.De rondleiding gaat verder door de hoppergang, een lange wandelweg in het inwendige van het schip. Links naast de scheepshuid klotst de zee, rechts de wanden van de beun waar

‘Ik vertrouw op Arie.’

43

de vers opgezogen zandvoorraad ligt. We komen weer aan dek in de buurt van de nozzle. Zonlicht schijnt fel in de ogen en schittert op de golven. Loes wil graag droog zand bekijken. Maar de zuigbuis is nog niet boven water, grijs water klotst nog altijd gestaag het ruim in. Meeuwen zweven leunend op de wind langzaam voorbij.In het trappenhuis doen Loes, Marijke en Freek met de helm in de hand spontaan een YMCA-dansje. ‘Alles om dat ding even af te mogen zetten,’ verzucht Loes. ‘Ik heb pijn in m’n knar van die helm!’

Zachte landingDe Oranje zet weer koers naar het strand van Maasvlakte 2. We moeten ons gereed maken voor de zachte landing. Kapitein Roest is opnieuw van plan het schip tegen het strand te varen, zodat het vast komt te liggen. Door vervolgens de lading zand te lossen, komt het schip hoger in het water te liggen en komt het vanzelf weer los. Loes en Arie lopen opnieuw naar voren en wachten onder de spuitmond in spanning af. Het schip draait naar de juiste positie. Twee minuten tot touchdown, schat Arie. Loes praat tegen de camera van Robert: ‘Zolang Arie hier staat ben ik veilig.’Ze wijst daarbij op de spuitkop waar elk moment zand en water uitgeperst kunnen worden. ‘Als hij van plaats verandert, ga ik mee, ik vertrouw op Arie.’ Zingt: ‘Over the Rainbow…’In de buizen die naar de nozzle leiden, begint het onheil-spellend en steeds dichterbij te rommelen. De spanning stijgt. Wit schuimend water komt plotseling met een grote boog uit de spuitmond zetten. Het schip ligt stil, Loes heeft niets gemerkt van de aanlandingsschok. De straal wordt langzaam grijzer. ‘Dat betekent dat we zand bijmengen,’ legt Arie uit.‘En zo maak je nieuw land,’ zegt Loes wijzend op de rainbow. Een windvlaag waait haar helm af, maar ze weet hem weer te grijpen voor hij in de beun verdwijnt. Bij het hekwerk langs de beun. ‘Arie, de maker van nieuw land,’ zegt Loes in de camera. Ze wijst op de hoofdwerktuigkun-dige die haar al een paar uur alle geheimen van de Oranje vertelt. ‘Ben je niet een beetje trots? Jij kunt later tegen je kinderen zeggen dat jij nog aan de tweede Maasvlakte hebt gewerkt.’ Ja, eigenlijk wel, moet Arie toegeven.

Droge mondDe cirkel is rond. Loes heeft zowel het halen als het brengen van zand meegemaakt en Arie vindt het tijd om te ontspannen. Het is tenslotte 18.00 uur geweest, zijn dagdienst zit erop. Niet ver van de kombuis vandaan opent hij een deur als alle andere aan boord. Erachter schijnt gedimd licht, een grote bar domineert de ruimte. De tegenover liggende wand herbergt een digitale open haard. Daarnaast ligt in een glazen vitrine, mysterieus uitgelicht, een versteende trofee uit de stofzuigerzak: een slagtand van een mammoet. Loes: ‘Weet je wat het is met dat nieuw land maken? Je krijgt er wel een droge mond van! Arie schenk eens een biertje in!’

Zand spuiten ✓

Laat Loes je leidenKom je naar FutureLand? Neem dan de audiotour en laat Loes Luca je gids zijn.


44

‘Geen getut, maar grote gebaren’Haven geeft geheimen prijs

Je rijdt Maasvlakte 2 op en dan? ‘Het lijkt een open deur, maar je ziet de haven. Op de huidige Maasvlakte is een groot deel van de bedrijvigheid verborgen. Dat komt door de bebou-wing, door hekwerk, door net die rottige plek waar de containers hoog staan opgestapeld. Dat is eigenlijk heel erg jammer en dat doen we op Maasvlakte 2 anders. Iedereen moet kunnen zien en ervaren wat er allemaal in de haven gebeurt. Dat is

niet alleen prettig voor de mensen die er werken, maar ook voor klanten, be-zoekers, passanten, haven-nieuwsgierigen. We zijn trots op onze haven, die mag gezien worden.’

Wat ziet de bezoeker?‘Je kijkt recht in het hart van de werkende haven. Er zijn panoramapunten waar je vanaf de weg of vanaf het duin zo de haven-bekkens inkijkt. Je ziet veel schepen van heel dichtbij. Er zijn mooie zichtpunten

op het kustlandschap, de duinen en de Noordzee. Overal komt hetzelfde hek-werk, vrijwel altijd transpa-rant. Zodat je kunt zien wat erachter gebeurt. In de be-bouwing zie je de essentie van Maasvlakte 2 terug; functioneel, veilig, schoon en high tech. Geen getut, maar grote gebaren. Geen kleur trouwens in de bebouwing. Wit, lichtgrijs en zilver zetten de toon. De kleur komt wel van de containers, van de kranen en vrachtwagens. En ja,

bedrijven moeten hun gras netjes maaien en de boel schoonhouden.’

Saai zeg. Alles standaard.‘Juist niet! De bedrijvigheid is zo extra zichtbaar en dat is alles behalve saai. Het is de haven in bedrijf die kleur brengt. Daar draait het om. En voor een architect blijft echt vol-doende ontwerpvrijheid over. Niet alles wordt het-zelfde, het wordt alleen wat beter op elkaar afgestemd.’

Kunnen de bedrijven die zich vestigen op Maasvlakte 2 zich wel vinden in deze beperkingen en plichten?‘Nou, het is een overzichte-lijk lijstje afspraken. En ik zie het wel echt als een taak van het Havenbedrijf om het gezicht van de haven te bewaken. Uiteinde-lijk profiteert iedereen op Maasvlakte 2 daarvan. Be-drijven willen zelf ook graag een mooi visitekaartje afge-ven. Het Havenbedrijf stelt heel strenge eisen aan bedrij-

Je moet het willen zien, je moet er misschien van houden, maar dan is de Rotterdamse haven ook echt verbluffend mooi. Een belevenis om er rond te rijden. Hoe wordt dat op Maasvlakte 2? Valt daar nog iets te zien of te doen? Alice Clijncke is als projectleider bij de Projectorganisatie Maasvlakte 2 van het Havenbedrijf verantwoordelijk voor het landschapsplan. Zij weet hoe het nieuwste stuk Nederland eruit gaat zien en waarom.

Alice Clijncke

45

‘Geen getut, maar grote gebaren’

ven op het gebied van veilig-heid. We hanteren bijzonder strenge milieu regels en de bedrijven committeren zich op het gebied van duurzaam-heid. Als het er dan vervol-gens allemaal rommelig, vies en onverzorgd uitziet, moet ik dan geloven dat het verder wel op orde is?’

Beeldvorming dus.‘Ja, en dan willen wij graag een correcte afspiegeling van de werkelijkheid. Als we dat met een paar relatief eenvou-dige afspraken voor elkaar

kunnen krijgen, dan doen we dat. Het gaat in feite om professionaliteit. De keuken van een goede chef is brand-schoon, zijn eten is bijzonder lekker. Wanneer hij niet zorgt dat de gerechten ook mooi zijn opgemaakt, werkt het niet. Op Maasvlakte 2 werken we daar straks met zijn allen aan. Het komt hier-op neer: wil je de best georga-niseerde haven ter wereld zijn en een toplocatie voor grootschalige industrie en dienstverlening, dan moet je er ook zo uitzien.’

Recreëren op Maasvlakte 2?

Lees verder

46

NIEUW STRAND!VOOR ZON AANBIDDERS, WATERSPORTERS, NATUURLIEFHEBBERS...

Wat bezielt iemand om in zwembroek of bikini mid-den in een industriegebied te gaan zonnebaden? Juist daar waar rokende schoor-stenen van grootschalige industrie, tanks vol gas en olie, hoog opgestapelde containers, windmolens en bergen steenkool samen de skyline vormen. Mis-schien dat het ruisen van de branding, de rust en de bijzondere natuur bezoe-kers over de streep trekken. Het is een gebied van grote tegenstellingen, maar op het strand en duin van Maasvlakte 2 geniet je straks van de natuur en

de vrijheid, weg van alles en iedereen, weg van het massatoerisme verderop.

‘Het is heus niet zo gek dat het Havenbedrijf ook ruimte wil geven aan recreatie en nieuwe natuur,’ vertelt Alice Clijncke, project-leider Landschapsplan bij de Projectorganisatie Maasvlakte 2. ‘De haven hoort bij Rotterdam en de Rotterdammers horen bij de haven. Prima als de haven op deze manier een rol kan spelen en tot leven komt voor de stad, de regio en voor haar bewoners. Dat is niet onbaatzuchtig

hoor. Het Havenbedrijf gelooft dat het echt goed is voor het havengebied zelf wanneer diverse groepen er op verschillende manieren gebruik van kunnen maken.’

Zonnen en sportenRecreanten krijgen op Maasvlakte 2 een sport-strand en een badstrand. Daartussenin komt ook het naturistenstrand terug. Het noordwestelijke deel van het strand wordt het sportstrand van ongeveer vijf kilometer, dus ruimte genoeg. Er komen twee parkeervelden bovenop het duin, ieder met 25 extra

grote parkeerplaatsen, ideaal voor het in- en uitla-den van surfboards. Dat zijn aanzienlijk minder parkeerplaatsen dan de 1.5oo bij het badstrand, maar meer zit er niet in. Alice Clijncke legt uit: ‘Vijftig parkeerplaatsen is van wege de veiligheid en diverse milieutechnische regels echt het maximum. Tja, het is en blijft een haven- en industriegebied, maar je kunt er toevallig ook heel leuk recreëren.’

Flora en faunaIn het begin zullen de flora en fauna nog wat

karig zijn, maar de ver-wachting is dat na verloop van tien à twintig jaar een vergelijk bare soorten-rijkdom ontstaat als op de huidige Maasvlakte. Met het aanplanten van helmgras op het duin en het inzaaien van gras aan de landzijde, wordt de eerste aanzet gedaan. ‘De rest gaat op zijn beloop,’ vertelt Clijncke ‘We sturen dat niet echt – we moedigen niets met maatregelen aan, maar we houden ook niets tegen. Dat is de natuur, of althans, zo zien wij dat.’

Het Havenbedrijf heeft de plicht om terug te brengen wat er was aan natuur en recreatiemogelijkheden op de Maasvlakte voordat het werk aan nummer twee begon. Voor het verdwenen Slufterstrand komt een nieuw strand terug, langer dan het Slufterstrand ooit was. Het ontwerp van Maasvlakte 2 maakt dat mogelijk. Mooi meegenomen voor badgasten.

Heien in een hoek van 45 graden

Fred en zijn team werken aan de kademuur van Rotterdam World Gateway aan de Amaliahaven. Hoe het er straks uit komt te zien, is nu nog lastig voor te stellen, weet hij. ‘Je weet niet wat je ziet als hier straks grote zeeschepen aanmeren!’Fred bedient een mobiele hei-installatie waarmee grote H-vormige binten (MV-palen) in de grond worden geslagen. Deze MV-palen zijn maximaal 57 meter lang en worden in een hoek van 45 graden in de grond geheid om de kade krachtig genoeg voor zeeschepen te maken. Tijdens het heien wordt er per paal zo’n 5 kuub cement omheen gepompt.

‘We doen er nu ongeveer een uur en een kwartier over om een MV-paal de grond in te slaan, afhankelijk van de grondlagen die we onderweg tegenkomen.’ Het streven is om 1,3 MV-paal per dag (gemiddeld over het hele traject) de grond in te slaan. Dat is volgens Fred geen probleem. ‘Vaak doen we er wel twee of drie.’Het team van Fred bestaat uit vijf mensen. ‘Ik let op de veiligheid, doe bestellingen en zorg ervoor dat het werk altijd door kan.’ Fred stuurt mannen onder de stelling aan. ‘De mannen hier beneden, dat zijn mijn ogen en oren,’ zegt hij trots, als een van zijn collega’s via de radio doorgeeft dat de hei-installatie een paar meter verreden kan worden. Fred zet de boel in beweging en rolt de 215 ton wegende hei-installatie over de rails naar de plek waar de volgende MV-paal de grond in kan. Bij het werk staat veiligheid voorop. ‘Dat is heel belangrijk. Ik kom graag thuis zoals ik ’s ochtends ben vertrokken.’

Hei-installatie machinist Fred Langstraat (43) werkt sinds maart 2010 aan Maasvlakte 2. Hij was erbij toen de eerste sleuf voor een diepwandpaneel werd gegraven en het eerste beton de sleuf in werd gepompt. ‘Dat zijn heel bijzondere dingen om mee te maken. Je maakt toch een nieuw stukje land.’

47

Bouwen aan Maasvlakte 2 [palen heien]


Grotere haven, betere omgevingMeer ruimte voor mens, natuur en economie

Rotterdam krijgt niet alleen een nieuwe haven voor containers, distributie en chemie. Onderdeel van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR) zijn ook nieuwe natuur- en recreatie gebieden dicht bij de stad en een uitgebreide serie kleinere projecten om de bestaande haven beter te benutten en de leefomgeving rondom de haven te verbeteren. Ieder half jaar legt de minister van Infrastructuur en Milieu aan de Tweede Kamer verantwoording af over de voortgang van alle PMR-projecten. Hoe stond het ervoor in 2010?

Wat is PMR?PMR staat voor Project Mainportontwikkeling Rotterdam en omvat drie projecten die in samenhang worden uitgevoerd om de economie duurzaam te stimuleren én de leefomgeving in Rijnmond te ver beteren. PMR valt onder directe verantwoordelijkheid van de minister van Infrastructuur en Miljeu. Het is een samen-werking tussen Rijk, de provincie Zuid-Holland, de gemeente Rotterdam, de stads regio Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam N.V..

Hoe wordt de leefomgeving verbeterd?De provincie Zuid-Holland ontwikkelt 750 ha nieuwe natuur- en recreatiegebieden op Midden-IJsselmonde en ten noorden van Rotterdam. Daarnaast verbetert de gemeente Rotterdam de huidige situatie in Rotterdam met een serie projecten om het bestaande havengebied beter te benutten en de kwaliteit van de leefomgeving te vergroten.

Hoe wordt de economie duurzaam gestimuleerd?Dat doet het Havenbedrijf met de aanleg van het nieuwe havengebied: Maasvlakte 2. Vanzelfsprekend horen daar ook de maatregelen bij om natuur die verloren gaat te compenseren:• Het instellen van een

bodembescher mings-gebied van 25.000 ha voor de Zuid-Hollandse kust.

• De aanleg van 35 ha nieuwe duinen bij Delfland: Spanjaards Duin.

Fotografie John Janssen

4949

Grotere haven, betere omgeving

750 hectare natuur- en recreatiegebiedHet Buijtenland van Rhoon (600 ha)Het Buijtenland van Rhoon (voorheen bekend als Landschaps park Buytenland) in de gemeente Albrands waard, tussen Rhoon en de Oude Maas, is met 600 ha het grootste van de drie nieuwe natuur -gebieden. Omwonenden, toekomstige bezoekers en de overheden die het plan gaan uitvoeren, hebben de afgelopen jaren overlegd hoe het Buijtenland er precies uit moet zien. In 2010 is dat vastgelegd in een bestemmingsplan.

NatuurakkersGekozen is voor een vrij open gebied met veel natuur, maar ook horeca en ‘natuurakkers’: agrarisch beheerde natuur. Een heerlijke plek om te wandelen, fietsen, skeele ren, varen, eten, drinken en ontspannen, maar ook kennismaken met het verbouwen van voedsel en het houden van koeien en schapen. Nog niet alle plannen zijn helemaal rond. Van 150 ha staat de uiteindelijke natuur-bestemming nog niet vast. Wordt het ‘natte natuur’ of

komen er natuurakkers? Begin 2011 wordt daarover een knoop doorgehakt. Daarna volgt meer plannenmakerij. Het inrichtings- en beheerplan moet vervolgens snel af zijn en de gefaseerde uitvoering van werkzaamheden kan starten vanaf 2013 en loopt tot 2021. De provincie Zuid-Holland koopt ondertussen het nodige land aan. Dat gaat hectare voor hectare en de provincie zet erop in alle grond minnelijk (zonder dwang) te verwerven.

Schiezone (50 ha) en Vlinderstrik (140 ha)Deze twee gebieden vormen schakels in een ‘groen lint’ tussen de grote natuur- en recreatiegebieden Midden-Delfland en de Rottemeren. Door ervoor te zorgen dat deze gebieden groen blijven en niet worden volgebouwd, krijgen mens en dier meer ruimte om ‘in het groen’ te bewegen. Zo kunnen fietsers straks in een groene omge-ving vanuit Rotterdam via de Rotte naar Midden-Delfland. Ook hier zijn de plannen in een vergevorderd stadium. De provincie koopt de laatste benodigde hectares aan. De vaststelling van het bestemmingsplan voor de

Vlinderstrik heeft wat vertraging op gelopen. De gemeente Rotterdam heeft een fauna-effectonder zoek laten uitvoeren naar de vogelaantrekkende werking van het gebied en de moge-lijke gevolgen daarvan voor de luchtvaartveiligheid van Rotterdam The Hague Airport. Het effect blijkt zodanig dat nu wordt geke-ken naar mogelijke andere invulling van het stuk natte natuur, zodat de aantrek-kingskracht op bijvoorbeeld ganzen verminderd wordt. Lees meer over de nieuwe natuur rond de stad op www.kiezenvoorgroen.nl

50

Rotterdams eerste vrouwelijke havenwethouder geïnterviewd door nachtburgemeester Jules Deelder. Plaats van handeling: Dizzy, een jazzcafé dat de sfeer van de haven van weleer doet herleven. Wat dichter Deelder de woorden ontlokt: ‘De werkelijkheid speelt zich af in zwart-wit.’

50»


Op een mistige najaarsmiddag schuiven kopjes koffie en thee voorzichtig over de bar in Dizzy. Rotterdams langst-zittende burgemeester nipt van zijn koffie, ruikt behoed-zaam aan een glaasje cognac, stelt het eerste slokje toch even uit en neemt de vragenlijst nog eens door. Een gesprek met Rotterdams eerste vrouwelijke havenwethouder is op handen. Dat emancipatoire feit en de Marokkaanse afkomst van de burgervader die overdag de scepter zwaait, ontlokt dichter, performer en jazzkenner Jules Deelder trots de uitspraak: ‘Daar kan de politiek in Den Haag een voorbeeld aan nemen. Hoeveel vrouwen zitten er nu helemaal in het kabinet? En waarom kunnen VVD en PvdA hier wel met elkaar samenwerken?’Deelder memoreert hoe hij in de jaren zeventig aan zijn geuzennaam is gekomen. Door de volksmond benoemd tot nachtburgemeester van Rotterdam. Hij heeft er zelf part noch deel aan gehad, aan die bijnaam. Nou ja, zijn toenmalige dagen nachtritme misschien en zijn voor-liefde voor rokerige cafés waar oude jazz weerklinkt. Daarna moesten andere steden ook zo nodig een nacht-burgemeester, soms zelfs verkozen. En dan gingen ze hem brieven sturen om eens af te spreken voor overleg. Hij kan zich er nog vrolijk om maken. ‘Tot mijn dood zal Rotterdam het met mij moeten doen, ik vrees dat het niet anders is.’

Deeltijdwethouder Haven, Regionale economie en Verkeer en Vervoer, Jeannette Baljeu schuift aan. Ze kiest voor thee, zonder iets erbij. Deelder schraapt zijn keel, blikt nog eens op de vragenlijst, legt zijn handschoenen erbovenop en besluit dat het gesprek vooral een spontaan karakter moet krijgen.

Wat ik niet begrijp is dat je mensen nog uit moet leggen wat het belang van de Rotterdamse haven is! Ongelooflijk vind ik dat! De poort van Europa, de kurk waarop de natie drijft.‘Ja, dat vind ik ook best vreemd. Ik merk dat in mijn werk. De haven is natuurlijk wel steeds verder van de stad vandaan geraakt. Jongeren uit Rotterdam denken vreemd genoeg niet aan de haven als ze over toekomstig werk nadenken. Uit de cijfers blijkt dat de jonge instroom naar banen in de haven vooral uit het zuiden van het land komt.’

Alleen oliebollen kunnen toch tegen de haven zijn, bij zo’n uitbreiding bijvoorbeeld?‘Ik heb de weerstand tegen Maasvlakte 2 ook nooit begre-pen. Ik heb er in elk geval de conclusie uit getrokken dat het belang van de haven niet bij iedereen bekend is.

Nachtontmoet

5151

burge meester havenwethouderAltijd vooruit, welke kant je ook op gaat

Daar wil ik de komende periode graag mijn steentje aan bijdragen. Laten zien dat wat hier in Rotterdam gebeurt fantastisch is en een uitstekende stimulans voor de regionale en landelijke economie.’

Maar ja, dan ben je zo’n project aan het plannen en dan krijg je te maken met de vlierbessenmug…‘Dat soort zaken maak je natuurlijk allemaal mee. Gelukkig zie je bij het Havenbedrijf dat men daar heel zorgvuldig mee omgaat. Alle belanghebbenden uit de wijde omgeving zijn bij de plannenmakerij betrokken, hebben hun zorgen naar voren kunnen brengen en over oplossingen meegedacht. Zonder vertraging of noemens-waardige beroepsprocedures zijn daardoor de vergunnin-gen verleend en de plannen vastgesteld. De bouw ligt nu op schema, heb ik laatst met eigen ogen kunnen zien, dus ik vind dit een heel goed voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Aan de ene kant de economie stimuleren en tegelijk werken aan de verbetering van het leefmilieu.’

Wat kan een havenwethouder tegenwoordig nog voor de haven doen? Ik bedoel, het Havenbedrijf is verzelfstandigd, zorgt nu zelf voor de uitbreiding

van de haven, die trek-ken zich toch niets meer aan van de Rotterdamse gemeentepolitiek?‘Onderschat de verhoudin-gen niet. De gemeente Rotterdam is de grootste aandeelhouder van het Havenbedrijf, naast het Rijk. De aansturing van het havenbeleid komt echt bij mij vandaan. In overleg met het Havenbedrijf en het Rijk stemmen we de plannen voor de toekomst af. Daarnaast kan ik met maatregelen ook de bedrij-ven in de haven onder-steunen. Ik heb misschien wel meer mogelijkheden tot mijn beschikking om invloed uit te oefenen, dan je zo op het eerste gezicht zou denken.’

Bent u daarom in de politiek gegaan?‘Niet voor de invloed, wel om er maatschappelijke vraagstukken mee op te lossen.’

Snel door naar Den Haag, minister van Economische zaken misschien?‘Welnee, ik heb nu de meest fantastische baan van Nederland.’

Ik denk wel eens: als de politiek er niet zou zijn, zouden we er dan iets van merken?‘Ondernemers maken de stad. Om ze daartoe optimaal in staat te stellen, moet je randvoorwaarden scheppen en facili-teren. Dat is waar je de politiek voor nodig hebt. Zouden we die niet hebben dan wordt het een rommeltje, vrees ik.’

Ik ben juist zo bang dat Mark er in Den Haag een rommeltje van maakt, samen met Verhagen en Wilders.‘Dat geloof ik niet. Door de verhoudingen die er nu zijn denk ik dat we spannende debatten tegemoet kunnen zien in de Kamer. Spannender en inhoudelijker dan we de afgelopen jaren hebben meegemaakt.’

Hoe kan het dat hier in Rotterdam VVD en PvdA wel met elkaar kunnen regeren en in Den Haag niet?‘Uit de formatieonderzoeken is gebleken dat de partijen het niet eens konden worden. Bij de collegebesprekingen hier in Rotterdam is dat wel gelukt.’

Ik dacht altijd dat Rutte een progressieve liberaal was. Maar daar is weinig van over.‘Links en rechts, dat is van vroeger. Ik ben liberaal in hart en nieren. Waar het om gaat, is wat je tot stand brengt, waar je kunt sturen en waar je naartoe stuurt. De maak-bare samenleving, daar gelooft inmiddels niemand meer in. Nieuwe inzichten zijn daarvoor in de plaats gekomen. De tijd staat gelukkig niet stil.’

Niet stil, maar is in onveranderlijke beweging. Het enige element dat constant aanwezig is. De vraag is: welke kant bewegen we op? Altijd vooruit, zou ik zeggen, welke kant je ook opgaat. Zonder standpunt ben je nergens.‘Zeker niet in de politiek.’

Terug naar de haven. Wat is uw beleid?‘Wij staan voor een sterke haven, niet langer de grootste van de wereld, wel de grootste van Europa. Dat betekent dat we moeten investeren in kwaliteit, in dienstverlening en in infrastructuur om de haven bereikbaar te houden. We moeten ook zorgen voor een goede mix van bedrijven die in de haven actief is. Deels zijn we energiehaven of

52

53

containerhaven, maar er is ook een sterk industrieel cluster van bedrijven aan de slag.’

Ik ben nog classificeerder geweest in de haven, moest je scheepsruimen schoonmaken. Via koppel bazen ging dat. Daar kwam je met zoveel rotzooi in aanraking dat je elk half uur eruit moest en een halve liter melk moest drinken. Dat zou dan helpen…

‘Vind je het jammer dat die haven er niet meer is?’Ja, maar ik begrijp wel waarom, het karakter van de scheepvaart is veranderd. Alles is groter geworden, efficiënter en sneller.

‘Daardoor is de haven ook op afstand gekomen van de stad en raakt hij uit beeld. Ik zie het nu als mijn taak om de nieuwe generatie ervan te doordringen dat je in de haven goed geld kunt verdienen. Dat het tegenwoordig lang niet allemaal vies werk meer is, zoals vroeger. Het benodigde opleidingsniveau en het daarbij horende salarisniveau is flink gestegen. We doen de haven tekort als we dat niet duidelijker voor het voetlicht brengen.’

Vroeger werkte heel Zuid in de haven, maar de hoeveelheid banen van tegenwoordig moet je niet overdrijven. Alles gaat automatisch. Als je op een containerterminal loopt schop je het hele systeem in de war. Een mens? Daar snappen die robots niets van.‘Nu is in de haven een enorme vergrijzing gaande, veel mensen gaan de komende jaren met pensioen. Al die banen moeten worden opgevuld. Er liggen dus mooie kansen voor jonge mensen. Voor Rotterdam is het ook belangrijk dat er inkomensgroepen blijven die in de stad geld uitgeven. We zien nu mensen wegtrekken, dat is slecht voor de stad.’

We zouden het allemaal eens door een wat globalere bril moeten bekijken. We zeggen wel Rotterdam, poort van Europa, maar we concurreren met Antwerpen dat het een lieve lust is. Terwijl op Europese schaal gezien het samen met Vlissingen eigenlijk een groot haven gebied is. We kunnen beter energie steken in samenwerken dan in elkaar bestrijden. ‘Ik zou dan eerder kijken naar samenwerking met Amsterdam.’

Daar is sinds 1368 geen schip meer geweest! Nee, dat is een gepasseerd station!‘We zijn overigens goed verbonden met Antwerpen, denk aan infrastructuur en pijpleidingen. Er is al meer samenwerking gaande, dan je aan de buitenkant ziet.’

Ik vind eigenlijk ook dat we Amsterdam en Rotterdam moeten afschaffen. Vergelijk je Rotterdam met steden in China dan zijn we een dorpje aan de rivier. Met Amsterdam samen zijn we in elk geval nog twee buurten van dezelfde stad.‘De Randstadprovincie, waar in Den Haag over wordt gesproken, komt in de buurt van die gedachte. Al moet ik zeggen dat ik al-tijd trots ben op Rotterdam als ik de skyline weer zie.’

Buiten kijf! Buiten kijf! Mijn eerste herinnering zijn zes gebouwen die nog overeind staan op de Coolsingel. De rest was net de Maasvlakte. Elke dag als je wakker werd, hoorde je het ritme van de heimachines: tsjik-boem, tsjik-boem. Je vreesde de dag dat het stil werd.‘Die is niet gekomen, wel handelsstromen van over heel de wereld en 172 verschillende natio-naliteiten in onze stad.’

Daar doen we moeilijk genoeg over. Ik vind het een verrijking. Maar we zouden onze ramen eens verder moeten openzet-ten. Wel aan de hele wereld verdienen en vervolgens net doen of ‘ie niet bestaat. Geen kwaad woord over Rotterdammers, zeg ik altijd, maar het stikt er van de boeren met hun bekrompen mentaliteit. Rotterdam is dan wel een wereldhaven, maar nog geen wereldstad.‘Wel een wereldse stad, met heel veel kansen voor iedereen. Niet lullen, maar poetsen zeggen ze er altijd. Ik denk dat we de komende tijd best wat beter kunnen uitleggen wat we willen met de stad. We moeten trotser worden op onszelf.’

Havenwethouder Baljeu: ‘Altijd trots op Rotterdam als ik de skyline weer zien.’ ”Ik vond dit een aangenaam gesprek! ‘Had je dat niet verwacht dan?’

René de Vries werd in 1982 matroos op een patrouillevaartuig van het Havenbedrijf. Daarna volgde hij diverse studies en was onder meer verkeersbegeleider, hoofd beheer & operations en hoofd verkeersplanning & operaties.

54

Havenmeester: gastheer met autoriteitMeer schepen, uitstekende bereikbaarheid


Het Rotterdamse havengebied wordt met Maasvlakte 2 zo’n twintig procent groter. Meer en grotere schepen gaan de haven bezoeken. Rotterdam heeft al jaren een uitstekende reputatie vanwege de goede en veilige bereikbaarheid over water. Hoe gaat havenmeester René de Vries van het Havenbedrijf ervoor zorgen dat al die extra schepen vlot en veilig kunnen in- en uitvaren? Hoe voorkomt hij filevorming, vertraging en gevaarlijke situaties voor mens en milieu?

Alle zeeschepen die voor de kust liggen en door het Rotterdamse havengebied varen, komen op megabeeld-schermen in het Haven Coördinatie Centrum van het Havenbedrijf, hoog in het Rotterdamse World Port Center in beeld. Al 60 kilo meter uit de kust moeten de schepen zich melden, 24 uur voor aankomst. Naam, scheepstype, lengte, diepgang, lading, koers, snelheid, bestemming, verwachte tijd van aankomst... Alles is bekend en ieder schip wordt continu gevolgd met behulp van een geavan-ceerd, hightech netwerk van onder meer verkeerscontrole-centra en radar stations. Maar ook door snelle en behendige patrouillevaartuigen en inspecteurs die aan boord gaan om te controleren of aan alle veiligheids-, beveiligings- en milieuvoorschriften is voldaan. Havenmeester René de Vries ziet dat er vandaag 40 schepen voor anker liggen op de Noordzee: ‘Rustig. Op drukke dagen kunnen dat er wel 60 tot 70 zijn. Alle schepen krijgen op het beeldscherm ook een kleur. Daarmee zien we direct wat de lading is. Blauw is bijvoorbeeld een vloeibare lading en zie je dat oranje schip? Die komt uit China met vuurwerk voor de jaarwisseling.’

Alles onder controleAlles onder controle. Daar moet de havenmeester samen met ruim 500 medewerkers dag en nacht voor zorgen: ‘Ik zie mezelf als gastheer met autoriteit,’ zegt De Vries. ‘Ieder schip is welkom, maar moet zich wel aan onze regels houden.’ René de Vries is in maart 2010 benoemd tot (Rijks)-Havenmeester Rotterdam Rijnmond door de gemeente Rotterdam, het ministerie van Verkeer en Waterstaat en het Havenbedrijf Rotterdam. ‘Het toezicht op het scheep-vaartverkeer is een overheidstaak, vandaar dat ik elke drie maanden moet rapporteren aan de minister en de burgemeester. Ik ben naast havenmeester van Rotterdam ook Rijkshavenmeester, omdat ik verantwoordelijk ben voor alle andere havens in de Rotterdamse regio.’ Daar bovenop is De Vries ook nog eens havenmeester van Schiedam en Vlaardingen. Bij calamiteiten en incidenten werkt de havenmeester nauw samen met politie, brand-weer, GHOR (Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen) en de DCMR Milieudienst Rijnmond. Het nautische beheersgebied van de havenmeester loopt vanaf de Van Brienenoordbrug (40 km landinwaarts) tot het einde van de Eurogeul (60 km uit de kust).

is relatief oud, maar nog onmisbaar voor de verkeersbege-leiding. De Vries: ‘Radar is erg nauwkeurig en we hebben geen hulp van de bemanning van een schip nodig. Wij ontvangen ook continu real-time signalen van de zeesche-pen via hun Automatic Identification System (AIS). Je zou het een schip-chip kunnen noemen, waarbij transponders automatisch informatie naar onze walstations zenden. Zo weten we alles over het soort vaartuig, de positie, de snelheid, de diepgang en andere scheepsgegevens.’

StromingsbeeldDe Maasmond en Maasgeul hebben een complex stromingsbeeld. Met behulp van een geavanceerd stro-mingsmodel weet het Haven Coördinatie Centrum wat de stroming de komende 36 uur gaat doen. De Vries: ‘We verzamelen hydro- en meteogegevens over water-stand, golfhoogte, wind en zicht en maken tabellen van stroomverwachting en getijden. We bepalen daarmee de verwachte waterstand en stroomsnelheid op verschil-lende locaties in het havengebied. We kunnen zo nauw-keurig bepalen of een schip veilig kan binnenkomen. Die precisie scheelt in wachttijden, want we laten een schip niet onnodig wachten voor de kust.’De stroming in de oppervlaktelaag wordt onder andere bepaald via radarreflectie van golven. Dit is mogelijk vanaf windkracht 4 (4Bft). Daarnaast houdt het schip Freedom elke maand bij springtij al varende een stroom-meting in de Maasmond en Maasgeul.

Loodsen, sleepboten en roeiersZo’n 60 kilometer uit de kust krijgen zeeschepen met een diepgang van 17,4 meter en meer loodsen aan boord, nog voor het begin van de Eurogeul. Met instemming van de kapitein heeft de loods de leiding over de navigatie aan boord. De loods voert alle noodzakelijke manoeuvres uit en geeft aanwijzingen aan de sleepboten en de roeiers (vastmakers). Bij slecht weer (golfhoogte van plus 3 meter) kan het in- en ontschepen van de loods op zee onmogelijk zijn. Dan worden de grotere schepen per helikopter beloodst. Kleinere schepen kunnen dan met ‘loodsen op afstand’ naar binnen en buiten worden ‘gepraat’. De grotere schepen kunnen moeilijk manoeuvreren in de haven. Dat gaat veel beter met sleepboten. Deze krachtpatsers slepen en duwen, soms met meerdere sleepboten tegelijk, de

Twee verkeerscentrales, 36 radarsJaarlijks bezoeken ruim 33.000 zeeschepen en 110.000 binnenvaartschepen de haven. Het Haven Coördinatie Centrum verzorgt de centrale coördinatie van al dit scheepvaartverkeer. De schepen worden gevolgd door 36 radars, geavanceerde videocamera’s en twee verkeers-centrales. De eerste verkeerscentrale staat bij de entree van de haven in Hoek van Holland en de tweede bij de Geulhaven, op het drukke kruispunt waar Botlek, Oude Maas en Nieuwe Maas bij elkaar komen. De radartechniek

allergrootste zeeschepen naar de plek van bestemming. De roeiers assisteren dag en nacht de schepen bij het meren en ontmeren aan kades, palen, steigers en boeien in het gehele Rotterdamse havengebied.

Lichtlijnen: rood, wit, groenSchepen die vanaf de Noordzee naar Rotterdam varen, worden geholpen door drie lichtlijnen. De kleuren van de lichtlijnen zijn rood, wit en groen. Elke lichtlijn bestaat uit twee vuurtorens (lichtopstanden): het ‘Lage Licht’

55

Eurogeul: 57 km lang en 23 meter diepDe Eurogeul is een gegraven vaargeul op de Noordzee die toegang geeft tot de Rotterdamse haven. De vaargeul is 57 kilometer lang en 23 meter diep. De laatste 14 kilometer van de Eurogeul wordt Maasgeul genoemd. Om dit laatste deel van de vaargeul naar de Rotterdamse haven in te varen, moeten de schepen een scherpe bocht naar rechts (stuurboord) maken.Zeeschepen met een diepgang van meer dan 20 meter moeten de Eurogeul gebruiken om in Rotterdam hun lading te kunnen lossen. Zeeschepen met een kleinere diepgang hoe-ven alleen de Maasgeul te gebruiken.

Nieuwe zeekaarten: wel kopen!De zeekaarten zijn al ge-wijzigd en de beroepsvaart gebruikt ze al. Alleen de pleziervaart koopt ze nog niet. Al enkele keren zijn jachten of catamarans aan de grond gelopen op Maasvlakte 2 in aanbouw. Het nieuw gewonnen land bevond zich nog onder de waterlijn en de schepen voeren, soms in het donker, aan de verkeerde kant van de betonning. Een kostbaar stuurfoutje.

»

en het ‘Hoge Licht’. Als twee vuurtorens van dezelfde lichtlijn vanuit het schip gezien recht boven elkaar staan, vaart het schip een juiste koers. Schepen volgen in eerste instantie de witte lichtlijn: deze geeft de richting aan naar de Rotterdamse haven. Als het schip vervolgens richting de stad wil (Nieuwe Waterweg), dan moet het schip de rode lichtlijn volgen. De groene lichtlijn brengt het schip richting Europoort en Maasvlakte (Calandkanaal).

Patrouilleboten en inspecteursRond de haven wonen en werken meer dan een half mil-joen mensen. ‘Logisch dat we met man en macht werken aan een schone en veilige haven,’ vertelt De Vries. ‘Dag en nacht, zeven dagen per week varen er zes tot tien ultramo-derne patrouilleboten door het havengebied. Deze boten kunnen binnen een half uur overal ter plekke zijn. Het zijn onze ogen en oren op het water en ze zijn multi-inzet-baar. De bemanning houdt toezicht en kan proces-verbaal opmaken bij overtredingen. Er is een brandblusinstallatie aan boord en EHBO voor mensen en hulpmiddelen voor het verwijderen van olie op het water. Onze haveninspec-teurs controleren regelmatig aan boord van schepen of de milieuvoorschriften worden nageleefd.’ De inspecteurs kijken met name naar het illegaal lozen van scheepsafvalstoffen. Na een proces-verbaal wordt de waterverontreiniging op kosten van de vervuiler geruimd.

Goede bereikbaarheid, ook straksAls de haven met de komst van Maasvlakte 2 twintig procent groter wordt, zal het significant drukker worden, beaamt De Vries: ‘Ik verwacht echter geen problemen. Al bij het ontwerpen van het nieuwe havengebied hebben we meegedacht en meebeslist over de nautische bereik-baarheid. De allergrootste containerschepen kunnen ook bij slechte weersomstandigheden (tot en met windkracht 8) veilig het nieuwe havengebied bereiken. Wel gelden op delen van het traject bij extreme weers-omstandigheden beperkingen voor elkaar tegemoet komende grote containerschepen.’Ook tijdens de aanleg van Maasvlakte 2 worden verande-ringen in het stromingsgebied nauwgezet bijgehouden. ‘Tijdens de bouwfasen krijgen de loodsen voortdurend stroom gegevens op basis van metingen met speciale schepen en modelvoorspellingen,’ licht De Vries toe. ‘Iedere maand worden de modelvoorspellingen aangepast aan de actuele stand van de aanlegsituatie. De loodsen geven trouwens ook afwijkingen in het stroompatroon aan ons door. We kunnen nu al concluderen dat de aanleg een positief effect heeft op de stroming. De dwarsstroming bij de monding is verminderd. Schepen hebben minder last van de stroming die dwars langs de kust loopt van zuid naar noord.’ De Vries kijkt al uit naar het moment dat de eerste schepen de nieuwe haven binnenvaren: ‘We hebben alles tot in de puntjes voorbereid, dus laat de allergrootste container-schepen maar komen.’

SpringtijSpringtij treedt op bij nieuwe maan en bij volle maan, wanneer de zon, de aarde en de maan min of meer op één lijn staan. Daardoor is de totale kracht op de watermassa het grootst. Hierdoor is de waterstand tijdens hoogtij hoger en tijdens laagtij lager. Tussen volle en nieuwe maan in, bij halve maan, werken de zwaartekracht van de zon en de maan elkaar tegen. De getijdenverschillen zijn dan minder groot. Dit noemt men doodtij. Spring- en doodtij komen tweemaal per synodische maand voor. Een synodische maand is de tijd tussen twee nieuwe manen. Deze maanmaand duurt 29 dagen, 12 uren, 44 minuten en 2,8 seconden. De watersnoodramp in Zuidwest- Nederland op 1 februari 1953 werd veroorzaakt door de combinatie van springtij met een zware noordwesterstorm.

56

Toename zee- en binnenvaartschepenNaar verwachting zal het aantal zeeschepen dat Rotterdam aandoet toenemen van 33.000 in 2009 tot 57.000 in 2033.Momenteel bezoeken jaarlijks circa 28.000 binnenvaartschepen de huidige Maasvlakte en dat aantal zal groeien tot 70.000 in 2033.Het aantal scheep-vaartbewegingen in het havengebied zal vele malen groter zijn, want schepen leggen vaak aan meerdere kades aan.

Roeiers sinds 1895De roeiers zijn gespecialiseerd in het vast- en los-maken van zeeschepen. Een oud vak, want in 1895 werd de Koninklijke Roeiers Vereeniging Eendracht (KRVE) opgericht in een café aan de Terwenakker in Rotterdam. In het verleden maakten ze er een strijd van en voeren ze in hun roeiboot zelfs de Noordzee op om hun diensten aan te bieden. De roeiboten zijn vervangen door circa 60 gemotori-seerde boten van verschillende typen, gestationeerd over het hele Waterweggebied.

Diep genoeg? Surveyor scant havenbodemDe doorvaarroutes in de haven moeten overal diep genoeg zijn zonder obstakels op de bodem. Met twee meetboten (Surveyor 1 en 2) brengt het Havenbedrijf dagelijks de aanslibbing van de bodem in kaart. Met een snelheid van 14 km per uur wordt de bodem via een ‘multibeam echolood’ nauwkeurig gescand. De digitale 3D-voorstelling geeft alle havenbodemgeheimen prijs. Te veel slib? Dan moet dat stukje haven worden uitgebaggerd.

24 toezichthouders, 72 soorten inspectiesGedurende het verblijf in de haven vinden inspecties plaats aan boord van schepen om ervoor te zorgen dat schepen voldoen aan internationale veiligheid-, beveiligings- en milieustandaarden. Ook wordt gecontro-leerd of de scheepsbemanningen adequate leef- en werkcondities hebben. In totaal zijn 24 toezichthouders actief die 72 verschillende soorten inspecties uitvoeren. Enkele toezichthouders zijn Arbeids-inspectie, Douane, Koninklijke Marechaussee, VROM-Inspectie, Inspectie Verkeer en Waterstaat, Zeehavenpolitie Rotterdam- Rijnmond en de Voedsel en Waren Autoriteit. (www.portofrotterdam.com/nl/Scheepvaart/wet-regelgeving of www.inspectieloket.nl)

62.000 loodsactiesDe Loodsencorporatie Rotterdam-Rijnmond is een van de grootste in Europa. Ongeveer 200 onafhankelijke professionele (register)loodsen zijn verantwoor-delijk voor circa 62.000 in- en uitvarende loods-verrichtingen per jaar.

57

Ransuil Ransuilen zie je zelden in Nederland en al helemaal niet overdag. Des te groter was de verwondering dat één van de zandbuizen op het nieuwe strand van Maasvlakte 2 een volwassen ransuil huisvestte. De wijze vogel houdt niet van open vlaktes of daglicht. ’s Nachts zoekt hij voedsel, vooral muizen. Zijn er daar naar zijn smaak te weinig van, dan overbrugt de ransuil in een nacht met gemak vele tientallen kilometers. Deze dwaalgast kwam volgens deskundigen waarschijnlijk uit Engeland en kon bij het ochtendgloren slechts kiezen uit verschillende halfdonkere zandbuizen. De ransuil is een beschermde vogelsoort, waarvan er zo’n tien broedparen te vinden zijn in het havengebied.

Wat vliegt er (soms) boven Maasvlakte 2?

KneuGeregeld wordt de kneu gesignaleerd op de Maasvlakte. Deze kleine vinksoort staat bekend om zijn fraaie zang-geluid en de karmijn rode kleur op de borst van de mannetjes. De kneu staat op de Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten (www.vogelbescherming.nl). De uitbreiding van de Maasvlakte heeft dan ook toegevoegde waarde voor deze zangvogel. De kneu houdt zich op in gebieden met struik-gewas en ruige begroeiing en neemt genoegen met enkele struiken om in te broeden. Zijn voedsel bestaat uit zaden van distels en planten die wij voor onkruid verslijten. Een deel van de kneuenpopulatie trekt in het najaar naar het zuiden. Vogels uit Scandinavië nemen dan de plek van Nederlandse kneuen in.

Anny Beckers

Laat maar waaien!

58

‘Ik vind dit spectaculair,’ vertelt Anny Beckers als ze bij strandopgang Vlugtenburg op de lichtbegroeide zand-vlakte van het Spanjaards Duin kijkt. ‘Kom hier over een week maar eens terug en je ziet hoe de zandverstuiving zijn onnavolgbare werk doet. Nog nooit hebben we voor de Nederlandse kust zo’n groot gebied opgespoten en aan-gelegd ten behoeve van de natuur.’ Ze wijst naar de vallei die al zichtbaar is tussen het basisduin en het oude duin:

‘In die kom, die ongeveer 80 meter breed is, zal naar ver-wachting een vochtige duinvallei ontstaan met aan de randen duingrasland. De vallei komt onder water in natte perioden en valt droog in perioden dat er geen regen valt.

De flora en fauna zullen zich op natuurlijke wijze ont-wikkelen. Dat vraagt wel geduld, want de natuur heeft z’n eigen grillen en tempo.’

NatuurcompensatieHet 35 hectare grote gebied achter het nieuwe voorduin is in de winter van 2008 en 2009 opgespoten. Het bestaat uit 8 hectare vochtige duinvallei, 12 hectare grijze duinen (min of meer droge vlakte met grassen, kruiden en mossen) en 15 hectare overige typen, vooral helmduin en duin-struweel (struiken). Het zand (zo’n 5,5 miljoen kuub) komt uit de Noordzee en is speciaal uitgezocht op korrel-grootte, samenstelling en leeftijd en lijkt sterk op natuur-lijk duinzand. Het natuurgebied is aangelegd om de nadelige effecten van het gebruik van Maasvlakte 2 op de duinen in de omgeving te compenseren. Tegelijkertijd met deze natuurcompensatie is de Delflandse kust hier versterkt: het strand is verbreed en er zijn extra duinen aangelegd. Deze extra verdediging was noodzakelijk, want het was een van de zwakke schakels in de kust-bescherming. www.delflandsekust.nl

Wind, zand en water hebben vrij spel in het nieuwe duingebied Spanjaards Duin, dat is aangelegd tussen Hoek van Holland en ‘s-Gravenzande. In twintig jaar moet dit beschermde natuur gebied uitgroeien tot een vochtige duinvallei. Pionierssoorten als zeeraket, biestarwegras, zandzegge en helm voelen zich er al thuis. De strandplevier, de bontbekplevier en de zandhagedis zijn al gespot. Ecoloog Anny Beckers van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap houdt groei en bloei van flora en fauna nauwlettend in het oog.

Nieuwe natuur Spanjaards Duin komt tot leven

Fotografie Ron Gessel

Spanjaards Duin verwijst naar ‘Spanjaerts Duyn,’ een duingebied dat vroeger iets ten zuid-westen lag van het

‘nieuwe’ Spanjaards Duin. De naam kwam al voor op een regiokaart van Cruquius uit 1712.

VerstuivingDuinen zijn van nature dynamisch. Het duinland-schap is door de invloeden van zand, golven, wind en regen voortdurend in beweging. Anny Beckers:

‘Vooral de zuidwestenwind doet zand verstuiven en dat wordt opgevangen door biestarwegras en vitale pollen helmgras. Je krijgt zo embryonale duintjes die door verdere verstuiving blijven groeien. Deze pionierssoorten gedijen goed in vers zand. In de vallei doet de zeeraket pre-cies hetzelfde. We hebben in het gebied ook al een enkele zeemelkdistel,

59

voor ons. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten, waaronder de grondwaterstanden, het opstuiven van de valleibodem, de duinhoogte en de veranderingen in de begroeiing. Natuurlijk letten we op bijzondere soor-ten, maar we willen ook niet dat één soort de overhand krijgt, zoals riet in de vallei of akker distel in de drogere delen. Zonodig grijpen we in.’ Ook het Havenbedrijf Rotterdam en de rijksoverheid houden de natuurontwikkeling nauwlettend in de gaten om te kijken of het gebruik van Maasvlakte 2 en de natuur-compensatie in de pas lopen. Dit geheel volgens een vastomlijnd monitoringsprogramma (zie ook pagina 74).

250 km Nederlandse duinenDe Nederlandse kust kent brede zandstranden met daarachter vaak hoge en brede duinen. Zo’n kust is niet zo algemeen als veel Nederlanders denken. Van de meer dan 15.000 kilometer Atlantische kust in West-Europa bestaat slechts 3.000 kilometer uit duinen. Daarvan ligt zo’n 250 kilometer langs onze kust. www.duinbehoud.nl

Natuurcompensatie Maasvlakte 2Maasvlakte 2 neemt een stuk zee in beslag en daarmee is zeenatuur verloren gegaan. Europese en Nederlandse weten regelgeving stellen dan in een Natura 2000-gebied compensatiemaatregelen verplicht. De natuurcompensatie bestaat uit een bodembeschermingsgebied en 35 ha nieuwe duinen.

BodembeschermingsgebiedVoor de kust van Voorne, Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland is een nieuw bodembeschermingsgebied ingesteld van 25.000 hectare; ruim tien keer de grootte van de landaanwinning. De zeebodem wordt hier sinds de zomer van 2008 met rust gelaten en er zijn rustgebieden voor vogels op de zandbanken. De extra natuur die (onder water) in het gebied ontstaat, compenseert het stuk zee dat Maasvlakte 2 heeft ingenomen.

35 ha nieuwe duinenHet Havenbedrijf heeft 35 hectare duinen aangelegd langs de Delflandse kust. Deze nieuw opgespoten duinen compenseren de nadelige effecten van de komst van Maasvlakte 2 voor de omringende duinen. Een grotere haven met meer zeeschepen die af- en aanvaren leidt tot meer luchtvervuiling. De ver-wachting is dat die toename van vooral stikstof nadelige gevolgen zal hebben voor de duinen van Voorne. Het Havenbedrijf legde overigens een fors groter duingebied aan dan volgens de berekeningen en wettelijk voor de compensatie vereist was.

Slechste scenarioIn alle berekeningen voor de natuurcompensatie is het Havenbedrijf uitgegaan van de allerslechtst denkbare scenario’s. Vandaar dat de compensatie bijzonder ruim is. In de praktijk zal het meevallen. Nu al weten we bijvoorbeeld dat de zeeschepen van de toekomst schoner zullen zijn en minder luchtvervuiling geven. De nadelige effecten op de duinen in Oostvoorne zouden dus best mee kunnen vallen. Dan is die 35 ha extra duinen toch mooi meegenomen.

Groenknolorchis en bontbekplevierDe natuur heeft ongeveer vijftien tot twintig jaar nodig voor de ontwikkeling van het complete duinlandschap. Tot die tijd is er elk seizoen wel iets bijzonders te zien vanaf een van de drie strand opgangen. Beckers: ‘Deze zomer broedde de bont bekplevier er al; een beschermde soort die weinig in Nederland voorkomt. Langs de hele Nederlandse kust zijn in 2009 minder dan vierhonderd broedparen gezien.’ Plantenliefheb-bers kijken reikhalzend uit naar de komst van de groenknolorchis, een van de meest zeldzame Europese wilde orchideeën. ‘Deze plant stelt bijzondere eisen aan de bodem, dus dat zal nog wel even duren,’ tempert Beckers.

‘De zuidwestenwind zal de zeer lichte zaden meevoeren vanuit de Voornse duinen of de Van Dixhoorndriehoek. Ik hoop dat we over 10 tot 15 jaar de groenknolorchis kunnen begroeten. We willen alles precies weten en voorspellen, maar het is en blijft moeder natuur.’

stekend loogkruid en zee-postelein aangetroffen.’ Het Zuid-Hollands Land-schap beheert dit ‘maagde-lijke’ natuurgebied. In de begeleidingscommissie zit-ten verder Rijkswaterstaat, Hoogheemraadschap van Delfland, Stichting Duin-behoud en Havenbedrijf Rotterdam. ‘Vogelaars inven-tariseren de broedvogels

Kok

en u

it d

e N

oord

zee

60

Restaurant Las Palmas in Rotterdam

Nick de Kousemaeker (26) en Rob van der Burg (31), sous-chefs in Herman den Blijkers restaurant.

Al eerder over Maasvlakte 2 gehoord?Rob: ‘Tuurlijk, heel Rotterdam heeft wel iets met de haven te maken toch?’Werken jullie veel met producten uit de Noordzee?Nick: ‘Voortdurend. We zijn een visrestaurant en halen seizoensgebonden vis uit zee. Haring, zeetong, scholletjes of Zeeuwse oesters. Voor het voor-gerecht hebben we scheer-messen gekozen. Het zijn


Hoe zijn jullie kok geworden? Nick: ‘Naast m’n studie mediamanagement begon ik als afwasser bij een klein culinair restaurant, maar al gauw ontstond de liefde voor het koksvak.’Rob: ‘Ik deed als kleine jongen mee aan een kinderkookclub en wist toen al dat ik kok wilde worden.’ Nick en Rob hebben de koksopleiding in Rotterdam gedaan. Bei-den werken sinds de start in 2007 bij Las Palmas.

Het jongste stukje Nederland is duurzaam vernieuwend, helemaal van deze tijd en maakt deel uit van de Rotterdamse haven. Net als de jonge smaakmakers op deze pagina’s, die we vroegen iets nieuws, duurzaams en vooral lekkers voor u te bedenken. Liefst wel met een connectie naar de Noordzee, ons werkterrein tenslotte. Drie koks stelden een volledig menu samen, waarvan hier één recept. Voor de complete menu’s kijkt u op www.maasvlakte2.com/smaakmaken.

allemaal duurzame producten. We nemen geen schol in de zomer als ze vol met kuit zitten. Ook werken we met lamsoren en zeekraal als groenten.’ Nigella Lawson, Jamie Oliver of Herman den Blijker?Rob: ‘Haha, we moeten wel Herman zeggen, hij is onze baas. Zijn werk-wijze spreekt ons aan, niet teveel poespas, volle couverts, bourgondisch.Nick: ‘Toch houd ik ook

wel van kunstwerkjes, maar dat past niet in dit restaurant.’Vis, vlees of gevogelte? Nick: ‘Het mooiste is vis en vlees combineren. Dat zie je ook terug in ons menu. Mijn hart ligt bij de ‘warme kant’: vlees en vis bakken. Rob is vooral goed in sauzen.’Rob: ‘Per oktober 2010 is Las Palmas over gegaan op vlees met nog een klein aantal visgerechten op de kaart. Hermans hart ligt toch meer bij vlees.’

VoorGebakken coquille met knolselderij-

crème, parmezaan-chips en een lauwwarme

scheermes/paling vinaigrette

***

HoofdGeglaceerde sucade en Canadese

kreeft

***

NaChocoladesoufflé met sinaasappel-

compote en yoghurtsorbet

61

Warm voorgerecht voor 4 personen

Gebakken coquille met knolselderijcrème, parmezaanchips en een lauwwarme scheermes/paling vinaigrette

IngrediëntenBasissaus1 liter ongezoete slagroom1 liter blanke kippenbouillon3 teentjes knoflook400 gr banaansjalotjes (echalions)4 dl Noilly Prat (Franse Vermout)100 gr roomboter50 gr geraspte Parmezaanse kaas200 gr crème fraiche

Knolselderijcrème1 knolselderij 5 dl melkcitroensapboterklontje

Schoonmaken coquille en corailleCoquille schoonmaken zodat je het kuit (coraille) en het coquillevlees overhoud. Coraille schoonspoelen en 24 uur drogen in de oven op 70 graden. Dan fijnmalen in de keu-kenmachine. Het poedermengsel zeven met een bolzeef.

De basissausSlagroom en de kippenbouillon apart (in 2 pannen) tot de helft inkoken. Beetje bouillon apart houden voor de knolselderijcrème (zie onder). Sjalotjes en de knoflook fijnsnijden en aanzetten in olijfolie. Het mag absoluut niet kleuren, alleen garen. Afblussen met de Noilly Prat. Slagroom en kippenbouillon toevoegen en alles samen rustig laten koken. Het geheel zeven door een fijne puntzeef. Binden met roomboter. Breng de saus op smaak met zout en als laatst de crème fraiche en de coraille er doorheen mixen (staafmixer) tot er een mooie schuimkraag op de saus komt te liggen.

Knolselderijcrème1 knolselderij schoonmaken en in blokjes van 2 bij 2 snijden. Gaarkoken in halve liter melk en halve liter water, beetje citroensap, zout en een klontje boter toevoegen. Als de knolselderij gaar is, in een zeef uit laten lekken en met wat kippenbouillon room en boter fijnmalen in een thermoblender (70 graden) of keukenmachine. Door een bolzeef doen en opwarmen met wat boter en zout tot een gladde saus.

Scheermes/paling vinaigrette Meng met een garde de witte wijnazijn met limoensap, mosterd, suiker, sjalot, peper en zout. Voeg al roerend rustig de druivenpitolie toe. Snij de paling in blokjes en de scheermessen in dunne ringen en voeg deze toe.

Coquille bakkenDe coquille horizontaal doormidden snijden zodat je 2 mooie ronde schijfjes hebt. De gesneden kanten van de coquilles goed egaal peper en zouten. Dan hard bakken op de plancha (200 graden). Omdraaien en op een plateau leggen met een beetje olijfolie erover.

ParmezaanchipsGebruik een ovenplateau, scheur wat bakpapier af en leg dit op het plateau. Rasp 100 gram Parmezaanse kaas en strooi dit egaal op het bakpapier. Bak dit ongeveer 8 min af op 180 graden. Laat dit een beetje afkoelen en steek de kaas voorzichtig uit met een ronde steker.

Opmaak van het gerechtNeem een ovaal bord, smeer wat knolselderijcrème in een streepje op het bord zodat je de schoongemaakte scheer-messchelp op het bord kunt vastplakken. Vul de scheer-mesjes geheel met knolselderijcrème. Leg drie halve coquilles in de schelp. Naast de coquilles een hoopje lauwwarme vinaigrette. Prik de parmezaanchips in de vinaigrette. Pluk wat lemon cress en leg die er ook tussen.

Grevelingen paling/ Hollandse scheermes vinaigrette 1 dl witte wijnazijn1 mespuntje fijne mosterd2 dl druivenpitolie1 klein gesnipperd sjalotje4 grote Hollandse scheermessen gekookt (het stevige gedeelte)200 gr gerookte Grevelingen paling1 theelepel suikersap van 1 limoenpeper en zout

4 coquilles100 gr Parmezaanse kaaspaar blaadjes lemon cress

62

Nederlands Fotomuseum Cornelia Maersk

Nieuw land krijgt geschiedenisMarcel van Eeden (Den Haag, 1965) nam het tot zinken brengen van de Cornelia Maersk in 1942 als uitgangspunt voor een eigen verhaal en gaf daarmee het nieuwe gebied als het ware zijn eigen historie of legende. Tussen september 2009 en januari 2010 waren dagelijks nieuwe tekeningen te zien op internet. De tekeningen vormen samen een vertelling die een persoonlijke interpretatie is van de gebeurtenissen die leidden tot de ondergang van de Cornelia Maersk. Met elkaar vormen ze een spannend beeld-verhaal dat verwijst naar het ‘ouderwetse’ medium van de fotoroman.Van Eeden is internationaal bekend om zijn fraaie, verhalende series tekeningen op basis van foto’s uit de tijd van vóór zijn geboorte. Hij was bij uitstek geschikt om aan de slag te gaan met Maasvlakte 2, een gebied zonder geschiedenis. Marcel van Eeden: ‘Het gebied is als een onbeschreven blad. Dat maakte het voor mij interessant.’Boekje bestellen? www.maasvlakte2.com/marcelvaneeden

64

Blockbusterbouwt aanbescherming

Zo’n 17.000 betonblokken moet deze reus op rupsen plaatsen voor de harde zeewering van Maasvlakte 2. De blokkendam die zo ontstaat werkt als een golfbreker. Superstormen krijgen daardoor geen vat op de nieuwe dijk en de havenuitbreiding erachter.

65


66

350 containertreinen per week

Op Maasvlakte 2 gaat veel aan- en afvoer van goederen gebeuren per trein. Met de Betuweroute tot aan de voordeur krijgen bedrijven daar ook alle mogelijkheden voor, zegt Cees Tommel. Hij is een van de twee directeuren van Keyrail, de exploitant van de goederenspoorlijn. ‘Net als Maasvlakte 2 zelf staan wij voor capaciteit, bereikbaarheid en duurzaamheid.’

Betuweroute: groen en flexibel alternatief

Fotografie Hilbert Krane

66

67

Heel Nederland heeft wel een beeld bij de Betuweroute. De aanleg van de 160 kilometer lange goederenspoorlijn van de Noordzee tot Zevenaar leidde in een nog recent verleden tot veel rumoer. De Betuweroute bewijst echter steeds meer zijn waarde. In oktober 2010 werd de mijlpaal van 350 treinen per week gepasseerd.‘Ons marktaandeel in het railgoederenvervoer in Nederland is inmiddels 65 procent,’ zegt Cees Tommel. Hij verwacht dat het aantal treinen op de Betuweroute in 2011 verder groeit naar wekelijks 400 tot 500. ‘Theoretisch kunnen op deze spoorlijn zelfs wel 2000 treinen per week rijden.’Maasvlakte 2 is daarbij een belangrijk begin en eindpunt. Vanuit het oogpunt van duurzaam heid heeft Havenbedrijf Rotterdam met de toekomstige con tainerterminals op Maasvlakte 2 afgesproken dat in 2035 minimaal twintig procent van hun achterlandvervoer per spoor gebeurt. Op de huidige Maasvlakte is dat percentage momenteel 13,5 procent.Absolute aantallen maken pas echt duidelijk welke groei het spoor in Rotterdam te wachten staat. Het Havenbedrijf verwacht dat tot 2035 het containervervoer per trein van en naar beide Maasvlaktes toeneemt met een factor zes: van 600.000 TEU (eenheidsmaat voor containers) nu naar 3,7 miljoen TEU straks.

Kortere verblijftijdKeyrail is, net als Schiphol dat is voor het vliegverkeer, verantwoordelijk voor het verkeersmanagement van de goederentreinen in het Rotterdamse havengebied en richting het achterland. Keyrail wijst hiervoor capaciteit toe aan vervoerders, is verantwoordelijk voor de veilige afwikkeling van treinritten en organiseert het onderhoud van de infrastructuur. Zeker zo belangrijk is het inzetten van kennis van spoorlogistiek bij

nieuwe initiatieven. Tommel: ‘Zowel op stuurgroep als projectgroepniveau denken wij met de Projectorganisatie Maasvlakte 2 mee over de inrichting van het nieuwe havengebied voor het spoor. Alle containerterminals krijgen hun eigen rail terminal. De aansluiting van de Betuweroute daarop qua opstel en wachtsporen moet natuurlijk goed worden geregeld. Ons streven is om de standaardverblijftijd van treinen in de Rotterdamse haven – niet alleen op Maasvlakte 2 – zo veel mogelijk terug te dringen. Hoe korter de verblijftijd, hoe meer treinen kunnen worden behandeld.’

Meer volle treinenKeyrail maakt zich tevens sterk voor optimale spoorlogistiek. ‘Wij willen zoveel mogelijk voorkomen dat over de Havenspoorlijn (onderdeel van de Betuweroute) halfvolle treinen rijden,’ stelt Tommel. ‘Dat kan bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de containerterminals op Maasvlakte 2 via interne banen op elkaars treinen kunnen bijladen. Een andere optie is een openbare, gemeenschappelijke railterminal aan het begin van Maasvlakte 2. Als een terminal zelf niet voldoende volume heeft voor één bestemming, kan de complete trein daar worden samengesteld. De plannen daarvoor zijn in de maak.’

Op tijd rijdenIn het bestaande Rotterdamse havengebied bewijst Keyrail al dagelijks dat het qua efficiency veel weet te bereiken. Dankzij het project Ketenregie is de afstemming in de gehele railketen sterk verbeterd. Tommel: ‘In tegenstelling tot voorheen informeren alle bij het vervoer betrokken partijen elkaar nu tijdig over afwijkingen op de planning en vertragingen. De punctualiteit van treinen op de Betuweroute ligt mede hierdoor inmiddels boven de 90 procent.’

Slimmer lossen en ladenKeyrail zal het ketenregieprincipe vanzelfsprekend ook inzetten op Maasvlakte 2. Tommel heeft bovendien nog veel meer ideeën en suggesties om het goederenvervoer per spoor efficiënter en aantrekkelijker te maken. ‘In de toekomst willen wij op de Betuweroute bijvoorbeeld dynamisch plannen. Nu is het in Europa nog zo dat iemand die een trein wil laten rijden, dat volgens strakke regels ruim van tevoren moet aanvragen. Waar wij naar toe willen, is dat wij de vaste treinen gewoon in het schema leggen. Daarnaast reserveren we capaciteit die bedrijven kunnen afnemen op het moment dat ze daar daadwerkelijk behoefte aan hebben.’De directeur van Keyrail denkt dat in het goederenspoorvervoer ook veel efficiencywinst is te behalen door op railterminals slimmer te lossen en te laden. ‘Wat je nu ziet is een piek in het lossen van treinen ‘s morgens tussen 06.00 en 10.00 uur en in het laden van 15.00 tot 20.00 uur. Dat zou veel meer gespreid over de dag kunnen, waarbij bovendien net als in de scheepvaart het lossen en laden wordt gecombineerd.’

Groene toekomstTommel beschouwt Maasvlakte 2 en de Betuweroute als natuurlijke partners. ‘Beide staan wij voor capaciteit, bereikbaarheid en duurzaamheid.’ De trein is daarbij nadrukkelijk geen concurrent van de binnenvaart, zo betoogt hij: ‘Wij richten ons met de Betuweroute primair op delen van Europa die via de binnenwateren niet bereikbaar zijn, zoals Polen, Tsjechië en Italië. Bij grote verladers merken wij steeds meer belangstelling om de trein in te zetten als groen alternatief voor de truck. Samen met Havenbedrijf Rotterdam stappen wij op dergelijke partijen af om hun interesse concreet te maken en hen in contact te brengen met spoorvervoerders. Capaciteit is er voor hen op de Betuweroute meer dan voldoende.’

68

Land in zicht!

Juli 2010

Chris Moes Nicolien van den Biggelaar

Joep Vermeulen

mende luchtvervuiling door groei van verkeersstromen; redenen te over om de uitbreiding van de Rotterdamse haven categorisch af te wijzen en alleen of in groepsverband naar de rechter en uiteindelijk naar de Raad van State te stappen. Met dat laatste had het Project Mainportontwikkeling Rotterdam, waar de aanleg van Maasvlakte 2 deel vanuit maakt, slechte ervaring. Chris Moes, zelfstandig juridisch consultant, weet het nog goed. Het was begin 2005, de aparte projectorganisatie die binnen het Havenbedrijf was opgericht om Maasvlakte 2 van vergunningen te voorzien en daarna aan te leggen, draaide net lekker. Moes: ‘Toen barstte plots de bom. De Raad van

Beter ten halve gekeerd…Juristen blikken terug

Grote projecten in Nederland? Dat vinden meestal heel veel mensen een goed idee, zolang het maar niet van belastinggeld gebeurt en het niet bij hen in de achtertuin hoeft plaats te vinden. Zodra één of beide omstandig-heden een rol spelen, groeit het protest tegen een project welhaast vanzelf. Hoe kon het dan gebeuren dat slechts drie partijen tegen de aanleg van Maasvlakte 2 in beroep gingen bij de Raad van State? We vroegen het de drie meest betrokken juridisch adviseurs van het project. ‘Alleen wanneer partijen vertrouwen in elkaar hebben, kun je met elkaar een stap verder komen.’

Belastinggeld is er nauwelijks gemoeid met de aanleg van Maasvlakte 2. De naam loze vennootschap Havenbedrijf Rotterdam heeft het meeste geld voor de havenuitbreiding geleend bij banken. Terugbetaling van die leningen vindt plaats met rente. Het deel in de voorfinanciering dat de rijksoverheid heeft

bijgedragen – 619 miljoen op een totaal van 2,9 miljard – wordt ook netjes met rente terugbetaald. Ook al zijn weinigen zich hiervan bewust, zorgen over ongecontroleerde uitgave van belastinggeld hoeft niemand zich bij dit project te maken. ‘Niet in mijn achtertuin,’ werd ook weinig gehoord als argument, de landaanwinning ligt in de Voordelta, tamelijk ver van de bewoonde wereld.Opponenten van de aanleg van Maasvlakte 2 gooiden het over een andere boeg toen zij gebruik maakten van hun recht op inspraak en bezwaar. Zij richtten hun pijlen op verstoring van de natuur, ongewenste economische groei en alle effecten daarvan of juist op hinder voor de eigen economische activiteiten.

Zorgen en bezwarenRuim vijftig belangenorganisaties en individuen met zorgen in relatie tot de nieuwe haven lieten tussen 2005 en 2008 van zich horen. Met sterk uiteenlopende bezwaren. Zorg over het verdwijnen van planten, diersoorten en duingebieden; zorg over geluid en stofoverlast in de eigen woonomgeving; zorg over het verdwijnen van dichtbij gelegen visgronden; zorg over toene

State schoot gaten in het leidende besluit van het Rijk, de Planologische Kernbeslissing, PKB. Daar was jaren aan gewerkt, Tweede en Eerste Kamer waren het ermee eens, er waren afspraken met de omgeving en er leek geen vuiltje aan de lucht. Van de ene op de andere dag verviel de basis voor de vervolgbesluiten en waren we terug bij af. De oorzaak zat in de onderbouwing van de PKB, diep in de onderliggende studies. De Raad van State was onder meer van oordeel dat de effecten op de Waddenzee niet goed waren onderzocht.’

Geen tweede keerDat wilde men geen tweede keer meemaken bij de Projectorganisatie Maasvlakte 2. Nicolien van den Biggelaar, partner bij De Brauw Blackstone Westbroek, vertelt dat het streven om de eigen zaken goed voor elkaar te hebben leidend werd. Een tweede debacle zou – na meer dan tien jaar voorbereiding – vrijwel zeker het einde van het project zijn. ‘Alles wat we deden moest Raad van Stateproof zijn, hielden we elkaar telkens voor. Dat betekende dat wij als juristen niet langer slechts naar het voldoen aan regels en voorschriften keken. Wij keken voortaan ook naar de inhoud van de documenten en vonden daar wat van.’ Op die manier werden zowel de procedurele als inhoudelijke risico’s beoordeeld, jaren voordat een eventuele rechter er een uitspraak over zou doen. ‘Die risico’s wilden we kleiner maken,’ licht Moes toe. ‘Door met de bezwaarmakers over hun zorgen te praten en over de risico’s die wij, maar ook zij liepen – uiteindelijk heb je bij een uitspraak door de rechter meestal maar een winnaar en een verliezer – konden we in veruit de meeste gevallen oplossingen vinden waarbij het mes aan twee kanten snijdt.’

Om de tafelAan de bezwaren van partijen werd tegemoet gekomen door de plannen voor Maasvlakte 2 aan te passen en beter te maken. Zo werd de dreiging van beroepsprocedures bij de Raad van State verkleind en nam de kans toe dat de aanleg van Maasvlakte 2 op tijd kon starten. Joep Vermeulen, juridisch adviseur bij het Havenbedrijf Rotterdam, prijst de verantwoordelijken die de Projectorganisatie hiervoor de ruimte hebben gegeven. ‘Wekelijks zaten we bij elkaar, soms tot in de kleine uurtjes, juristen, deskundigen, management en de collega’s die de contacten onderhouden met


71

Beter ten halve gekeerd…

rechte wil om de plannen voor Maasvlakte 2 in redelijkheid daaraan aan te passen. Dat is de essentie van de aanpak. ‘Alleen wanneer partijen dat vertrouwen in je hebben, kun je met elkaar een stap verder komen,’ zegt Moes. ‘De beleving van de procesrisico’s van partijen moet gelijk zijn, anders wordt het lastig een overeenkomst te maken, waarmee voor beide partijen de risico’s afnemen.’ Het aantal bezwaarmakers tegen de plannen voor Maasvlakte 2 liep terug van ruim vijftig naar uiteindelijk drie die tot aan de Raad van State hebben geprocedeerd. Hadden de juristen verwacht dat deze nieuwe houding van het Havenbedrijf zoveel resultaat zou hebben?

Moes had verwacht meer besluiten te moeten repareren. Van den Biggelaar is vooral verrast door de snelheid waarmee het hele proces is verlopen. Vermeulen: ‘We hadden en hebben onze zaakjes op orde.’

Winst bij Raad van StateDrie partijen hebben het bij de Raad van State op een uitspraak laten aankomen en zijn in het ongelijk gesteld. Passen de juristen deze aanpak nu vaker toe? Van den Biggelaar ervaart in haar praktijk nogal eens dat projecten en organisaties niet over de structuur beschikken om deze werkwijze te volgen. Ze betreurt dat. ‘Een constructieve voorbereiding van besluiten over grote projecten waarbij de inhoud voorop staat, levert uiteindelijk minstens zoveel snelheid op als alle wetsvoorstellen tot versnelling van procedures bij elkaar.’Moes geeft aan deze methode ook bij andere opdrachten in te zetten. Al wijst hij erop dat er geen kantenklaar recept bestaat dat universeel toepasbaar is. ‘Het hangt van het project en de omgeving af of je een dergelijke aanpak kunt voorstellen. Daarnaast is het ook een kwestie van structuur en menskracht. En ik ben ervan overtuigd dat het ook om de personen draait. Zoals wij met elkaar en met het management konden schakelen, dat tref je zeker niet overal aan.’Vermeulen heeft de opdracht gekregen om zijn opgedane ervaring bij Maasvlakte 2 op het gebied van Omgevingsrecht breder bekend en inzetbaar te maken bij het Havenbedrijf: ‘Zodat het bedrijf de vruchten kan plukken van die kennis. Daar is tenslotte fors in geïnvesteerd en het heeft veel opgeleverd. Daar kan het Havenbedrijf bij andere projecten nog veel plezier van hebben.’

burgers, bedrijven en belangenorganisaties. Zo konden we alles overzien, analyseren en afstemmen. Want uiteindelijk adviseerden wij het management. Die grondige integrale aanpak is van wezenlijk belang geweest.’

Vertrouwen in elkaarInteresse in het belang van de andere partij en de op

‘Zonder geraamte geen stevigheid’

72

Bouwen aan Maasvlakte 2 [betonstaal vlechten]

Projectbegeleider Mark Leijssen (41) van Wapeningsteam Brabant kreeg een band met de Maasvlakte

Onmisbaar geraamte van betonstaalMark zorgt ervoor dat er tekeningen, een goede planning, materiaal en voldoende personeel zijn om het werk uit te kunnen voeren. ‘Ik ben van A tot Z bij de projecten betrokken. Ik was vroeger lasser en kan die ervaring overbrengen op de jongens. We hebben hier zo’n twintig man in dienst. Dat kan worden uitgebreid naar vijftig medewerkers, als er extra mensen nodig zijn voor het prefab- en vlechtwerk. Op het hoogtepunt verwerken wij hier 500 ton betonstaal per 6 dagen. Normaliter is dat 300 ton.’Het werk van de betonstaalvlechters is onmisbaar: ‘Het is net als het menselijk lichaam. Je kunt grote spierballen hebben, maar als je geen geraamte hebt, kom je niet ver. Dat geldt ook voor Maasvlakte 2; zonder wapening geen stevige kades waar grote zeeschepen kunnen aanmeren.’

‘Ik draai al sinds 1986 mee met projecten bij E.ON en was betrokken bij de Euromax-terminal. Ik weet nog dat de Maasvlakte een grote zandvlakte was met een eenbaansweg. Dat is nu wel wat anders. Het mooie aan Maasvlakte 2 is dat we iets groots aan het doen zijn, iets indrukwekkends.’Mark stuurt de uitvoerder en het team betonstaal-vlechters aan. Het betonstaalvlechtwerk is een ver-sterking die in het beton van de kademuren wordt aangebracht. Wapeningsteam Brabant vervaardigt de prefab wapening. Ook wordt het staal geknipt en gebogen, zodat medewerkers op locatie het makkelijk kunnen hanteren en plaatsen. ‘Per dag hebben we als target: één diepwandpaneel, dat bestaat uit twee wapeningskorven en zes vibropalen. Daarnaast moeten we om de drie dagen een L-wand en een wand voor boven op de damwand maken.’


73

Tiedo Vellinga

74De aanleg van Maasvlakte 2 is in volle gang. De benodigde bouwvergunningen bevatten uitgebreide voorschriften over het controleren van de effecten van de aanleg en de zandwinning in de Noordzee. Het Havenbedrijf heeft daarvoor een omvangrijk programma opgezet, waarin men van alles meet, registreert en

Rondom de aanleg van Maasvlakte 2 voert het Havenbedrijf Rotterdam een uit gebreid meetprogramma uit. Doel: nagaan of de vooraf voorspelde effecten op de natuur kloppen. Blijken de gevolgen groter, dan kan het Havenbedrijf ingrijpen. De meetgegevens leveren ook kennis op voor toekomstige projecten. ‘We meten om te controleren én om te leren,’ zegt Tiedo Vellinga, hoofd Monitoring van het Havenbedrijf. ‘Het geeft inzicht in de werkelijke milieu effecten.’

Meten is weten én lerenMilieueffecten in kaart brengen

analyseert. Met de technische rapporten, de zogenaamde monitoringsrapportages, wordt de vinger aan de pols gehouden. Zo hebben alle sleephopperzuigers, de schepen die zand opzuigen, een soort zwarte doos aan boord. Deze apparatuur houdt de vaarroutes bij, de hoeveelheden opgezogen zand en

de plekken waar de schepen zand winnen en lossen. Van iedere zandvracht nemen onderzoekers monsters die ze analyseren. Een onderzoeksschip brengt de samenstelling van de zeebodem in het zandwingebied en omgeving in kaart, zowel voor als na de zandwinning. Ingehuurde vissersboten laten kooien met apparatuur te water die op verschillende plekken en diepten watermonsters nemen. Aan de hand daarvan bepaalt het Havenbedrijf onder meer hoeveel slib en algen het water bevat. Dit is vooraf gedaan (nulmeting) en wordt gedurende de aanleg periodiek herhaald. Ook wordt nagegaan of Maasvlakte 2 de stroming

in de vaargeul naar de havens beïnvloedt. Kortom, het monitoringsprogramma volgt de effecten van de aanleg op de voet. Voor de monitoring van de aanleg is voor de periode 2008 tot 2015 tien miljoen euro gereserveerd.

Betere inschattingIn Nederland is nog nooit zoveel onderzoek gedaan naar de effecten op de natuur als bij de aanleg van Maasvlakte 2. ‘Dat komt omdat de huidige regels gebaseerd zijn op het voorzorgsbeginsel,’ vertelt Tiedo Vellinga. ‘Dat betekent dat je vooraf alle onzekerheden zo goed mogelijk in kaart moet brengen en van de meest ongunstige situatie moet uitgaan. Van tevoren hebben we voorspeld dat Maasvlakte 2 geen grote gevolgen heeft voor het milieu, behalve het verlies van natuurgebied in zee en een toename van

het verkeer. Door intensief te monitoren, kijken we wat er werkelijk gebeurt nu de aanleg is gestart. Tot nu toe zijn er geen effecten opgetreden die we niet hadden verwacht.’Het Havenbedrijf onderzoekt niet alleen om te controleren, maar ook om te leren. ‘Wat is precies de relatie tussen het ecosysteem en onze activiteiten? Deze kennis komt goed van pas bij toekomstige projecten aan de kust. Voor Maasvlakte 2 wisten we nog weinig van de effecten op de natuur, nu kunnen we deze veel beter inschatten.’

Compensatie en natuurlijk herstel De vooraf voorspelde milieueffecten van Maasvlakte 2 worden gecompenseerd door de aanleg van nieuwe natuur en bescherming van bestaande natuur. In de Voordelta ten zuiden van de Maasvlakte heeft


75

Rijkswaterstaat een bodembeschermingsgebied ingesteld waar onder meer vissen met een boomkor niet langer is toegestaan. Bovendien zijn er rustgebieden voor vogels op de zandbanken. Bij Ter Heijde is 35 ha nieuwe duinen aangelegd.Vellinga: ‘Wat verloren gaat, voeg je op die manier weer toe. Dit principe wordt like for like genoemd. De bescherming van zeebodem levert extra voedsel en rustplekken op voor dieren. In duingebieden werken uitlaatgassen als meststoffen die de natuurlijke begroeiing beïnvloeden. De jonge duinvallei moet de extra uitstoot compenseren. Deze nieuwe duinen zijn innovatief aangelegd, waarbij de natuur ze zelf vorm geeft door verstuiving. Ook deze duinvorming wordt gemeten; gebeurt dit zoals verwacht?’ Na de aanleg van Maasvlakte 2

blijven onderzoekers metingen verrichten. Om bijvoorbeeld na te gaan hoe lang het duurt voordat het zeebodemleven weer terugkeert in de zandwingebieden en hoe zich dat verhoudt met het oorspron kelijke bodemleven (rekolonisatie). Volgens Vellinga is het monitoren geen ingewikkelde opgave: ‘We hebben een heel gedetailleerd plan opgesteld dat we stap voor stap afwerken. Het opstellen van de Milieu Effect Rapportage vóór de start van de aanleg was wel een pittige klus. Het monitoren is de bekroning op dat werk.’

Kennis opdoen én delenVellinga is via het Havenbedrijf door de TU Delft aangesteld als associate professor Havens en Milieu. Studenten zijn betrokken bij het onderzoeksprogramma van Maasvlakte 2.

Het mes snijdt aan twee kanten; de studenten krijgen de kans om hun kennis in de praktijk te brengen en het onderzoek profiteert van hun innovativiteit. ‘Twee studenten analyseren de gegevens van de continue slibmetingen voor de kust,’ vertelt Vellinga. ‘Een berg aan informatie, omdat we metingen doen op 100 locaties gedurende een aaneenge sloten periode van 26 uur, dus twee keer eb en twee keer vloed. De studenten brengen de modellen die inzicht geven in kuststromingen een stapje verder.’Milieuveranderingen kunnen allerlei oorzaken hebben. Met de meetgegevens kan het Havenbedrijf aantonen of het werk aan de havenuitbreiding de oorzaak van de gemeten verandering zou kunnen zijn. Vellinga: ‘We kunnen de vragen van omwonenden snel en goed onderbouwd beantwoorden dankzij de

beschikbare gegevens. Toen er bijvoorbeeld dode bruinvissen aanspoelden en er slib op het strand ten zuiden van Maasvlakte 2 werd aangetroffen, konden we aantonen dat dit niet door onze activiteiten kwam. Uit onderzoek van Wageningen IMARES (Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) is gebleken dat een deel sterft door visnetten en een deel door de slechte gezondheid, omdat ze meer moeite moeten doen om aan voedsel te komen.’ Het Havenbedrijf doet meer dan wettelijke verplichtingen voorschrijven. Men voert het onderzoek inhoudelijk zo goed mogelijk uit. De opgedane kennis deelt het havenbedrijf met anderen via het netwerk, brochures en rapportages.

Monitor bestellen?www.maasvlakte2.com/monitor

vreten per dag bij elkaar te sprokkelen. Een ervaring om nooit te ver geten. 2010 leek niet te bestaan. Het was jij en de natuur en je moet er maar mee zien samen te werken, anders trek je het niet. Ik, die sowieso al een ietwat duurzame inslag heb, genoot van de schitterende strandjes waar we overleefden en de simpele schoonheid van het bestaan. Tuurlijk zijn er ook zat momenten geweest dat ik er een bom op kon gooien, want godskelere wat was het af en toe zwaar. Strandjes, overigens, die eerst drie dagen lang door twintig man schoongemaakt moesten worden vanwege de enorme hoeveelheid plastic meuk, die overal lag. Vanaf dat moment viel het me op dat ieder bootje alles wat het niet meer nodig had overboord flikkerde. Kapotte visnetten, lege watercontainers, plastic voedselverpakkingen, blikjes enzovoort... alles wat zijn functie volbracht had, werd, hop, de grote plomp ingegooid. Ik besef me dat ze niet beter weten. Ze worden omringd

door een alles omvattende natuur, die wel een stootje lijkt te kunnen hebben. Bovendien hebben ze moeite om eten op tafel te krijgen. Kan me goed voorstellen dat de duur zame gedachte dan niet enorm belangrijk is. Ja, ze leren dat de toeristen al het afval niet waarderen en aan gezien dat een inkomstenbron is, passen ze zich een beetje aan. Maar zorg voor de natuur... nee, komt niet in het voca bulaire voor. Hoe anders is dat in het Westen. Wij, rijke landen, weten verdomd goed hoe belastend onze economie is, maar omdat money talks houden velen zich OostIndisch doof. Of ze willen wel, maar worden tegen gewerkt door de wetten van big business.

Hoe briljant is een project als de nieuwe Maasvlakte dan wel niet. De haven moet groter, anders missen we de slag met de rest van de wereld. Wil de Rotterdamse haven de grootste in Europa blijven en alles en iedereen, die hier mee verbonden is, van levensonderhoud blijven voorzien,

“ Het is jij en de natuur en je moet er

maar mee zien samen te werken,

anders trek je het niet...”

Voor het programma Expeditie Robinson heb ik op een onbewoond eiland gezeten. Omringd door overweldigend mooie natuur was het back to basics en stuntelden ik en mijn medekandidaten, knullig om een eetlepel


76

77

dan is dit één van die bigbusinesswetten, die geëerd zal moeten worden. Het feit dat alle betrokkenen al sinds 1997 besloten hebben dat duurzaam the future is en zich daar in dit project hard voor maken, geeft aan dat ze serieus het gevecht aan willen gaan. In alle facetten van deze enorme onderneming wordt gezocht naar duurzame oplossingen en ook gevonden. Hier stopt het echter niet. Ze proberen ook anderen duurzaam te stimuleren. ‘Schone’ schepen kunnen bijvoorbeeld goedkoper in de haven liggen. Zoiets is natuurlijk een geweldige stimulans. Het werkt inspirerend en geeft aan dat het wel kan.

De Rotterdamse haven krijgt zo een voorbeeldfunctie voor de rest van de wereld. Da’s stoer en daar mogen we trots op zijn. Nu heb ik mij al een paar jaar groen uitgesproken en ben vervolgens vaak als groene knuppel neergesabeld. Ik zou liegen als ik niet eerlijk zou toegeven dat ik hier weldegelijk moedeloos van werd en mijn enthousiasme slonk. Dit gigantische duurzame project geeft de burger echter weer moed. De wereld heeft grote onder nemingen Cheers,

SEBASTIAAN LABRIE

als deze nodig om onze toekomst fris te houden. Rotterdam en omstreken, mijn complimenten!

We willen voorkomen dat zeevaart en binnenvaart in elkaars vaarwater zitten bij de afhandeling aan de kade. De nieuwe containerterminals moeten dan ook aparte faciliteiten hebben voor het lossen en laden van binnenvaartschepen.’Toet denkt dat de binnenvaartsector veel efficiencywinst kan behalen door meer onderlinge afstemming: ‘Te veel en te vaak werkt men nu langs elkaar heen. Op het Havencongres van 2010 heb ik een oproep gedaan om in de binnenvaart een centrale regisseur aan te stellen. Die staat boven de partijen en zet zich in voor optimaal gebruik van de beschikbare capaciteit. Op mijn hartenkreet heb ik veel positieve reacties gehad en ik verwacht dat dit snel wordt opgepakt.’

Slim investeren buiten de havenVoor het stimuleren van de binnenvaart kijkt het Havenbedrijf Rotterdam ook buiten het eigen havengebied. Toet: ‘Wij zijn de huisbaas van Alpherium. Deze container binnenvaartterminal in Alpen aan den Rijn werd in oktober

2010 geopend met de Van Uden Groep als exploitant. Heineken gebruikt de terminal om al zijn exportbier vanaf de brouwerij in Zoeterwoude per binnenvaart schip in de haven af te leveren. Jaarlijks scheelt dat op de snelwegen circa 110.000 vrachtwagenritten.’Nog prominenter is het containertransferium dat het Havenbedrijf gaat realiseren aan de rivier de Noord bij Alblasserdam. Basisidee van dit transferium is dat vrachtwagens er containers inleveren en ophalen. Dus vooral niet meer over de drukke A15 helemaal doorrijden naar de Maasvlakte. In plaats daarvan zorgen binnenvaartschepen voor de pendelverbinding tussen de Maasvlakte en Alblasserdam.Toet: ‘De grond is aangekocht en de procedure voor het bestemmingsplan loopt. Wij hopen in 2011 te starten met de bouw. Vanaf de tweede helft van 2012 zal het bedrijf BCTN de exploitatie verzorgen. Wij geloven heilig in het concept van een containertransferium. Eenmaal volledig in gebruik scheelt het jaarlijks 180.000 truckbewegingen op het deel A15 dat door de haven gaat. Een grote klapper voor de duurzame bereikbaarheid van Rotterdam!’

Met volle treinen Europa inToet is ook blij met de Betuweroute, de speciale goederenspoorlijn die Rotterdam sinds 2007 rechtstreeks verbindt met Duitsland. ‘Iedere containerterminal op Maasvlakte 2 krijgt een eigen ondock railfaciliteit. Het idee is dat zoveel mogelijk complete treinen van daaruit in één keer Nederland en Europa in rijden. Nu vertrekken uit de haven wekelijks ruim 300 containershuttletreinen. Dat moeten er nog veel meer worden. Duitsland heeft nog eens bevestigd dat het binnen een aantal jaren werk gaat maken van de uitbreiding van het spoor dat aansluit op de Betuwe route.’Voor optimaal gebruik van de capaciteit van de Betuwe route speelt exploitant Keyrail een cruciale rol. Havenbedrijf Rotterdam (35%) is samen met Haven Amsterdam (15%) en ProRail (50%) aandeelhouder. Toet: ‘Wij zijn zeer positief over de regie die Keyrail voert. In de logistieke keten van het spoorvervoer zijn nu 78

Betere bereikbaarheid via binnenvaart, spoor en weg

Containers, vaste en vloeibare grondstoffen; goederenstromen van en naar Rotterdam blijven de komende decennia sterk toenemen. De haven goed bereikbaar houden, is daarmee een van de grootste uitdagingen voor het Havenbedrijf Rotterdam. Duurzaam vervoer staat daarbij centraal, zegt André Toet, directeur Infrastructuur en Maritieme Zaken van Havenbedrijf Rotterdam. ‘We moeten nu al rekening houden met de toekomst.’

Goederenstromen onder strakke regieFotografie Hilbert Krane

78

duidelijke afspraken en dat blijkt te werken.’

Meer wegcapaciteitIn de visie van het Havenbedrijf zal het wegvervoer tot 2035 procentueel fors marktaandeel inleveren. In absolute aantallen blijft het aantal vrachtwagen bewegingen in de haven echter flink groeien: van 2,5 miljoen TEU nu naar 6,5 miljoen TEU in 2035. Toet: ‘Wij blijven ons daarom inzetten voor een haven die ook over de weg optimaal bereikbaar is. In 2011 start de verdubbeling van de A15 tussen de Maasvlakte en het Vaanplein.’Na de voltooiing van deze klus in 2015 biedt de A15 tot 2020 voldoende capaciteit, zo verwachten de rekenmeesters. Daarna gaat het wegverkeer weer vastlopen.Toenemend woonwerk en recreatieverkeer zijn daar de voornaamste oorzaak van. ‘Wij kijken daarom nu al verder. De regering heeft inmiddels ja gezegd tegen de aanleg van de A4 Noord door MiddenDelfland. Wij hopen ook op een spoedig positief principebesluit over de aanleg van een Blanken burgtunnel of Oranjetunnel in het weste lijk havengebied. Deze noordzuidverbinding is essentieel voor de toekomstige doorstroming van het wegverkeer en de veilig heid in het haven gebied. Voor de verdere toekomst moeten wij bovendien de discussie weer aangaan over de aanleg van de A4 Zuid richting Bergen op Zoom en Antwerpen.’

Veel van de toekomstige groei komt voor rekening van de containersector. Dat heeft belangrijke consequenties voor het achterlandvervoer. Tussen nu en 2035 verdrievoudigt dit vervoer van containers naar circa 20 miljoen TEU (eenheidsmaat voor containers). ‘Wij streven daarbij naar duurzame bereikbaarheid,’ stelt André Toet. ‘Met de operators van de nieuwe containerterminals op Maasvlakte 2 hebben wij harde afspraken gemaakt voor het containertransport naar Europa: ze moeten meer (laten) vervoeren via spoor en binnenvaart.’

Binnenvaart in de liftHet achterlandvervoer via de binnenvaart zal stijgen van twee miljoen TEU nu naar acht miljoen TEU over 25 jaar. Voor de Rijn en de Maas geen probleem; vaarwater genoeg. Toet: ‘Onze uitdaging is al die binnenvaartschepen in de haven goed te faciliteren.

79

SpitsScoren en verfkwastNieuwe wegcapaciteit creëren is één ding, beter benutten van bestaande capaciteit is zeker zo belangrijk. Samen met Rijkswaterstaat, de gemeente Rotterdam en de stadsregio Rotterdam heeft het Havenbedrijf de Verkeers onderneming opgericht. Toet: ‘Twintig procent minder verkeer in de spits tijdens het werk aan de verdubbeling van de A15. Daar gaan we voor.’ Initiatieven genoeg. Toet noemt als voorbeelden betere hoogtedetectie bij de Botlektunnel (‘te hoge vrachtwagens komen hier bijna niet meer voor’), het sneller vrij maken van de weg na ongelukken (van drie uur naar 50 minuten) en het project SpitsScoren.Dat laatste project is een groot succes. ‘Zeven procent van de automobilisten die ’s morgens in de spits op de A15 in de haven reed, kiest nu in ruil voor een beloning van vijf euro per keer voor een ander reistijdstip of een andere manier van reizen.’ Goede maat regelen blijken lang niet altijd veel geld te kosten. Bij de Botlektunnel is met een andere vorm van wegmarkering zeven procent meer capaciteit gecreëerd. ‘Wat een verfkwast al niet kan doen.’ Substantiëler zijn de initiatieven van de Verkeers onder neming richting mobiliteits management. In de haven is al veel collectief vervoer, maar er kan nog veel meer. Toet: ‘Mijn droom is openbaar vervoer te koppelen aan bedrijfsvervoer. Naar het informatiecentrum FutureLand bestaat vanuit Spijkenisse en Brielle inmiddels een reguliere bus verbinding. Vandaaruit kun je werknemers vervolgens met kleine busjes naar hun werk brengen elders op de Maasvlakte en straks op Maasvlakte 2.’

Én, én, én… Cruciaal voor de succesvolle toekomst van de haven is de bereikbaarheid van de haven. Toet beseft dat. ‘Daarbij moeten wij ons goed realiseren dat wij al die goederenstromen niet slechts via één modaliteit kunnen vervoeren. Het is én, én, én... Op alle fronten blijven wij daarom investeren in uitbreiding van capaciteit en verbetering van de logistiek. Dat geldt overigens ook voor pijpleidingen. Vijftien procent van alle goederenstromen in de haven reist nu al via de pijpleiding van en naar

Meer transport per spoor en binnenvaartVoor een blijvend duurzaam bereikbare haven wil Havenbedrijf Rotterdam dat in de toekomst procentueel veel meer goederen het achterland bereiken per binnenvaartschip en trein. In de contracten met de concessiehouders van de nieuwe containerterminals op Maasvlakte 2 zijn hierover heldere afspraken gemaakt. Hun achterlandvervoer moet in 2035 als volgt zijn verdeeld:

Modaliteit 2035 nuBinnenvaart 45% (37%)Spoor 20% (14%)Weg 35% (49%)

Het Havenbedrijf wil dit soort afspraken in de toekomst ook met bedrijven in het bestaande havengebied maken.

het achterland. Voor de toekomst is de vraag naar nieuwe pijpleidinginfrastructuur – ook in relatie tot Maasvlakte 2 – onverminderd hoog.’

André Toet: ‘Goederen niet slechts via één modaliteit vervoeren.’

De groenknolorchis is een beschermde orchidee. Ze groeit op één vaste plaats in de haven

en is zeer zeldzaam in Nederland. Om te kunnen wortelen, stelt deze

bijzondere orchidee heel specifieke eisen aan haar omgeving. Terreinen

moeten nat genoeg zijn en de juiste verhouding aan mineralen bevatten.

Bovendien is er nog een verbinding nodig met een specifieke bodemschimmel om te kunnen

kiemen. Het duurt vermoedelijk nog jaren, voordat de bodem van Maasvlakte 2 rijp is voor deze kleine orchidee met gele bloemen.

Groenknolorchis

ReeTijdens het ochtendgloren in het vroege voorjaar werden enkele bouwlieden op het strand van Maasvlakte 2 verrast door een voorbij springende ree. Dat is vrij uitzonderlijk, want reeën ver tonen zich overdag niet graag op open (zand)vlaktes. ‘s Nachts komt het wel voor dat ze grote gebieden doorkruisen op zoek naar voedsel. Op Maasvlakte 2 was deze avontuurlijke ree beslist verdwaald. Maar geschrokken door zoveel mannelijke belangstelling kon ze zich snel weer voegen bij haar soortgenoten in de begroeiing bij de Slufter. Het haven gebied en het aangrenzende Voornes Duin met hogere bosschages vormen een vaste verblijfplaats voor de reeën.

Wat (ver)dwaalt er op Maasvlakte 2?

Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé “Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz” 188580


In de Voordelta, het gebied ten zuiden van Maasvlakte 2, wordt een extra inspanning gevraagd. Om de gevolgen voor de natuur te compenseren, is een bodembescher-mingsgebied ingesteld en zijn rustgebieden aangewezen waar vissers bepaalde perioden niet mogen komen. Dit zijn juist aantrekkelijke plekken, omdat vissen er ook bij onstuimig weer mogelijk is. Voor de geleden verliezen kunnen vissers in theorie compensatie krijgen. Omdat eerdere vangsthoeveelheden niet zijn geregistreerd op het detailniveau van de beschermde gebieden, blijkt het in de praktijk moeilijk om verschillen in vangstvolumes aan te tonen. Wij ondersteunen vissers hierbij. Daar-naast helpt de Stichting Verduurzaming Visserijsector Voordelta vissers zich aan te passen aan de nieuwe situatie, door financieel bij te dragen aan onderzoek en investeringen. Hoe de toekomst van de visserij in de Voordelta er uitziet, is lastig te zeggen. Door de aanleg van Maasvlakte 2 zouden de zeestromingen kunnen wijzigen en dus ook voedselaanvoer. Of dit eventueel structurele veranderingen zijn, zal de komende jaren blijken. Wij zien in dat Maasvlakte 2 van algemeen belang is voor heel Nederland. Als vissers hopen we dat iedereen daarvan kan profiteren.’

‘Ondanks de bedreigingen zien vissers de toe-komst in het algemeen positief in. Ze zetten zich in voor duurzaamheid door vismethoden te ontwikkelen die de zeebodem minder beroeren en minder bijvangst opleveren en door energieverbruik te verlagen. Dit vraagt om hoge investeringen.

‘Investeren in duurzame visserij’Fotografie Marc Blommaert

Addy Risseeuwsecretaris Productschap Vis

81

82

Feyenoord2010

meets the new Port

83

22 juli 2010 — Feyenoord’s eerste elftal kwam met eigen ogen kijken hoe de Rotterdamse haven groeit. Na het poseren voor de groepsfoto, werd het nieuwe land getest op voetbalkwaliteiten. Dat er niet snel gras zou groeien, vonden de spelers best een nadeel. Maar de shovel met het hoog hangende doel bleek een hit. Hard en nog harder werd geprobeerd om zoveel mogelijk ballen in de grijper te laten verdwijnen. Leroy Fer had de beste trap en hij mocht vanuit de shovelcabine de gescoorde ballen weer de vrijheid geven.

Fotografie Yves van Erp | John de Pater

Michiel Houtzagers

Sybilla Dekker Cees Jan Asselbergs

Aan tafel zitten- Havenbedrijf Rotterdam N.V.- Ministerie van Infrastructuur en Milieu- Ministerie van Economische Zaken,

Landbouw en Innovatie- Provincie Zuid-Holland- Gemeente Rotterdam- Stadsregio Rotterdam

- Deltalinqs- VNO/NCW- Zuid-Hollandse Milieufederatie- Vereniging Natuurmonumenten- Zuid-Hollands Landschap- Stichting Duinbehoud- DCMR Milieudienst Rijnmond

De Tafel van borging zorgt dat alle gemaakte afspraken over Maasvlakte 2 en de natuur-compensatie tussen het Havenbedrijf en de betrokken overheden en belang hebbenden worden nagekomen. Oud-minister Sybilla Dekker hanteert de voorzitters hamer.

De Tafel van borging

Het was de overlegpartners onmiddellijk duidelijk: het is Sybilla Dekker ernst. De voorzitter van de Tafel van borging besloot vorig jaar tijdens de eerste bijeenkomst het aantal vergaderingen te verdubbelen. Eén keer per jaar samenkomen leek de zojuist aangetreden voorzitter niet voldoende om alle lopende zaken rondom de aanleg van Maasvlakte 2 kritisch te volgen. Twee bijeenkomsten per jaar was voor Dekker het minimum, zo stelde ze.En daar is het voor de actieve Dekker niet bij gebleven. Ze spreekt regelmatig met betrokken partijen. ‘Ik ben het gebied ingegaan, heb de situatie ter plekke bekeken en heb er gesproken met mensen’, verklaart ze. ‘Niet alleen op het nieuwe land zelf, maar ook daar waar in de toekomst duinen moeten gaan verrijzen. Ik was bijvoorbeeld in Albrandswaard en de gemeenten ten noorden van Rotterdam waar extra natuur en recreatiegebieden gaan komen. Vergaderen is belangrijk, maar voor het ontwikkelen van een brede kijk op alles wat er gebeurt rondom Maasvlakte 2 is het noodzaak om ook echt met eigen ogen te zien wat er gebeurt, met de mensen te spreken.’

Door in gesprek te blijven problemen rondom de ontwikkeling van Mainport Rotterdam zien te voorkomen, dat is waar het de Tafel van borging om te doen is. Onder voorzitterschap van Sybilla Dekker lijkt dat in het eerste jaar na de oprichting van het orgaan goed te lukken. De belanghebbende partijen zitten niet tegenover elkaar, maar bíj elkaar. ‘We zien erop toe dat de gemaakte afspraken worden nageleefd. Als er vragen de kop opsteken, geven we advies en pakken zaken snel op.’

Partners houden elkaar scherp

Problemen voorkomenDe ‘tafelgenoten’ vormen samen een kritisch gezelschap, dat is duidelijk. Samen hebben ze één doel: weten waar de belangen eventueel gaan botsen en ervoor zorgen dat problemen niet onoverkomelijk worden. Een ambitieus streven, maar wel geheel in lijn met de niet minder ambitieuze dubbeldoelstelling, zoals die werd geformuleerd voor het Project Mainportontwikkeling Rotterdam: het verbeteren van de leefomgeving in Rijnmond en het duurzaam stimuleren van de economie.

Gezamenlijke belangen‘Je hebt elkaar nodig, want dergelijke grote bouwprojecten hebben nu eenmaal gevolgen voor bedrijven, omwonenden en recreanten’, zegt Cees Jan Asselbergs, directeur van Deltalinqs, de organisatie die de gezamenlijke belangen behartigt van de haven en industriële bedrijven in de mainport. ‘We willen gas geven met de Maasvlakte en voorkomen dat het project vertraging oploopt. We moeten de ontwikkelingen bespreekbaar houden, anders krijg je bezwaarschriften die jaren vertraging kunnen opleveren. Het afgelopen jaar is dat prima gegaan. De Maasvlakte gaat razendsnel en in het overleg worden we gelukkig snel concreet. We blijven niet hangen in algemeenheden.’

Recreatie versus natuurDe Tafel bewaakt de voortgang, maar pakt dus ook problemen op die zich gaandeweg aandienen. Een van de onderwerpen die afgelopen jaar werd besproken, is de noodzaak tot extra toezicht in verband de afsluiting van het Slufterstrand, zegt Michiel Houtzagers, directeur van de Stichting Het ZuidHollands Landschap. ‘Kitesurfers betraden aangrenzend natuurgebied om toch op hun oude plek te gaan recreëren. De Tafel is dan de uitgesproken plek om dit onderwerp op de agenda te krijgen en door te pakken.’

Concrete actieOok Asselbergs is tevreden over de mate van doortastendheid van de deelnemers tijdens de bijeenkomsten, hoewel hij wel kanttekeningen plaatst bij het ‘spannend houden’. Vooral de bestuurders laten het daardoor soms afweten. ‘Het ging dit eerste jaar in het overgrote deel van de

Oog voor alle belangen

85

gevallen om het in de gaten houden van de voortgang. Bestuurders vinden dat niet altijd even interessant en bezoeken de bijeenkomsten dan niet zelf.’ Houtzagers is dezelfde mening toegedaan: ‘Iedereen is trouw aanwezig, maar de overheden laten zich vaak vertegenwoordigen door mensen zonder beslissingsbevoegdheid. Ze horen aan, maar moeten eerst terugkoppelen, voordat ze concrete actie kunnen ondernemen. Dat maakt het proces er niet soepeler op. Ik vind dat wel een aandachtspunt.’

TotaalplaatjeEen ander aandachtspunt voor Houtzagers is de ontwikkeling van natuurcompensatie en de 750 hectare extra natuur en recreatiegebieden. ‘De besprekingen daarover gaan niet altijd even gemakkelijk, terwijl de technische ontwikkeling van Maasvlakte 2 razendsnel gaat. We spitsen onze oren tijdens de bijeenkomsten van de Tafel wanneer het over deze onderwerpen gaat, want de natuur mag natuurlijk niet achterblijven.’Houtzagers vindt een medestander in de Tafelvoorzitter zelf. Dekker benadrukt dat ze scherp het oog houdt op het totaalplaatje. ‘Je zíet de Maasvlakte groeien, maar het is mijn rol om het geheel in de gaten te houden. Economie én leefbaarheid dus. Maar ook de agrariërs in de gebieden bijvoorbeeld. Hoe ervaren zij de veranderingen? Alle partijen hebben commitment getoond, maar dat moet natuurlijk wel worden vastgehouden. In die zin is het een kwestie van elkaar blijven enthousiasmeren. Op het moment gaat dat erg goed.’

86

van de

kadebouwK

unst

Beproefd conceptDe kademuren van de diepzeekades worden opgetrokken met diepwandconstructies van 1,2 meter dik gewapend beton. Dit beton wordt gestort tot een diepte van wel 40 meter. Deze bouwwijze is eerder al toegepast bij de bouw van de Euromaxterminal op de huidige Maasvlakte. De kademuur wordt bijna twee keer zo diep als de haven zelf. Deze diepte is noodzakelijk om de enorme krachten die containerschepen uitoefenen én de druk van het achterliggende grondmassief te weerstaan.

2. Graven, wapenen en stortenDe kademuur wordt in secties aan-gelegd. Hiervoor worden telkens sleuven gegraven van 1,2 meter breed en 7,5 meter lang. De sleuf wordt gevuld met bentoniet om instorting te voorkomen. Vervolgens wordt de stalen wapening in de gevulde sleuf aangebracht. Daarna wordt het beton gestort via buizen op de bodem van de sleuf. Tegelijker-tijd wordt het bentoniet opgezogen voor hergebruik. Gemiddeld stort de aannemer één sectie van 7,5 meter per dag.

1. Zand stortenDe bouw van de kademuur vindt niet in het water plaats, maar in de zandgrond op het droge. Om van start te kunnen, wordt er eerst meer land aangelegd dan er uitein-delijk overblijft.

3. Schuin inslaan MV-palen Nadat het beton is uitgehard, worden de voorbereidingen getroffen om de kademuur op zijn plek te houden voordat de waterkant wordt vrijge-baggerd. 60 meter lange MV-palen worden onder een schuine hoek de bodem in geheid. Dit zijn palen waarbij een stalen profiel in de grond wordt geheid samen met een injectie van grout. De grout zorgt ervoor dat de paal zich ‘vastlijmt’ in de grond, waarna deze een grote trekbelasting op kan nemen.

Een volgeladen containerschip is als een olifant in de porseleinkast, bijna niet te stuiten. Supersterke kades zijn dus noodzakelijk om de containerreuzen van de toekomst goed in bedwang te houden. Het recept voor een toekomstbestendige kademuur vind je hier.

Illustratie Frédérik Ruys

87

4. Heien van de trekpalenVoor het storten van de bovenbouw van de kademuur, worden de trekpalen geheid. Deze weerstaan ook de horizontale (trek)krach-ten aan de kademuur.

BentonietBentoniet is een kleiachtige, dikke vloeistof. Bentoniet hardt niet uit en geeft voldoende steun, zodat een boorgat niet instort. Door het gebruik van bentoniet is geen bekisting nodig en is het mogelijk om op grote diepte beton te storten.

BetonHet kenmerk van beton is dat het sterk is onder druk, maar minder bestand is tegen trekkracht. Daarom wordt beton vaak gewapend. Door een vlechtwerk van ijzeren staven in het beton te verwerken kan het de (trek)krachten aan. Beton bestaat grofweg uit cement gemengd met zand en grind. Onder de juiste omstandigheden hardt beton uit en krijgt het de sterkte van natuurlijk gesteente.

6. Vrijbaggeren van de kade

Nadat de bovenbouw op zijn plaats ligt,

is de kademuur klaar. Wel ligt de kade nog

volledig opgesloten in het zand waarin hij

is gebouwd. Nadat de waterkant is vrijge-

baggerd en het havenbekken op diepte is

gebracht, is de kade klaar voor gebruik.

7. Aanleg 3.500 meter diepzeekade De eerste 1.250 meter diepzeekade legt het Havenbedrijf aan voor Rotterdam World Gateway, de terminal operator die in 2013 als eerste actief wordt op Maasvlakte 2. In 2011 start ook de bouw van de diepzeekade van APM Terminals. Deze operator wil vanaf 2014 zijn activiteiten starten. In totaal werken 150 mensen aan grondwerk, bewapening, betonstort en afbouw van de kademuur.

5. Storten van de bovenbouwAan de landzijde wordt de kade afgemaakt door een betonnen bovenbouw langszij de muur te storten. Deze zorgt voor de nodige stijfheid. Nu worden ook de fenders (stootkussens) geplaatst die tussen schip en kade zitten.

Bouwen aan Maasvlakte 2 [pijpen leggen]


Stortwerkers Ronald Helmich (33) en Ronald Kersbergen (34) (ver)leggen en koppelen de roestbruine zandtransportleidingen die op Maasvlakte 2 voor de zandaanvoer zorgen. Sinds 2009 werken ze aan Maasvlakte 2. Daar vallen altijd twee dingen op: zand en vele kilometers roestbruine pijp.

nauw samen met de stort-baas en de machinisten op kranen, bulldozers en shovels. Ze hoeven zich niet snel te vervelen.

Pijpen stellenKersbergen: ‘Het belang-rijkste is het stellen van de pijpen. Dat doe je met zijn tweeën. Die pijpen zijn zo’n ander halve meter hoog. Als je dan allebei aan een kant gaat staan,

De beide Ronalds en hun collega’s zoals stortbaas Evert Visser (midden), zorgen ervoor dat het zand spuiten op het ‘stort’ optimaal verloopt. Op het stort komt het zand dat wordt door gepompt door bijvoorbeeld sleephopper-zuigers, uit de pijp. Is een vak vol? Dan verleggen zij de buis. Moet die korter of langer? Geen probleem. De stortwerkers werken

werkt het wel zo fijn. Ook voor de communicatie, anders werkt het minder efficiënt.’ Helmich: ‘Een goed maatje is belangrijk, daar moet je blindelings op kunnen ver-trouwen.’ Op Maasvlakte 2 werken acht stortwerkers, in ploegendiensten, zodat er dag en nacht stortwer-kers aan de slag zijn.

89

‘Vele kilometers roestbruine pijp’

90

Korting aan de kade

Tiedo Vellinga

91

Overeenkomst Haven bedrijf - Milieudefensie

Lucht 10% schoner

Kritiek, hoon, maar ook lof viel Milieudefensie ten deel toen ze in februari 2009 een over-eenkomst sloot met het Havenbedrijf over de aanleg van Maasvlakte 2. Jarenlang was Milieudefensie principieel tegen de haven-uitbreiding vanwege de toename van het goederenvervoer en de mogelijke verslech-tering van de luchtkwaliteit als gevolg. Milieudefensie stond voor de keus, de aanleg vertragen en uiteindelijk met lege handen staan of daadwerkelijk het milieu helpen verbeteren.In ruil voor het stopzetten van de beroeps- en bezwaarprocedures werden drie partijen winnaar: Milieudefensie, Havenbedrijf en het milieu. De Overeenkomst Duurzame Maasvlakte regelt dat het Havenbedrijf zich inspant om er voor te zorgen dat in 2020 de lucht in het Rijnmondgebied 10 procent schoner is dan vastgelegd in de MER (Milieu Effect Rapportage) over Maasvlakte 2. Onderzoek naar de meest kansrijke manieren om dat te bereiken doen Milieudefensie en Havenbedrijf samen. Bij het verminderen van de uitstoot naar de lucht gaat het vooral om fijnstof (PM10), stikstofoxide (NOx) en zwaveldioxide (SO2). Deze reductie kan bereikt worden bij de containerterminals en industrie op de huidi-ge en toekomstige Maasvlakte en bij wegver-keer, spoorvervoer, binnenvaart en zeevaart.

Belonen van goed gedrag. Dat is waar de International Association of Ports and Harbours (IAPH), de belangenvereniging van havens, in gelooft als het gaat om gedragverandering in de scheepvaart. Een maatregel die op de korte termijn al effect moet opleveren is de toepassing van de Environmental Ship Index (ESI). Dit keurmerk geeft aan hoe een schip presteert op het gebied van luchtkwaliteit en CO2. Wie alleen aan de wette

lijke verplichtingen vol doet krijgt daar geen punten voor. Een schip zonder uitstoot dat een CO2boekhouding bijhoudt, krijgt 100 punten. Vanaf 30 punten geeft Rotterdam korting op het havengeld.

Gedrag‘Het belang van de ESI is dat havenautoriteiten en andere dienstverleners

die goed gedrag willen belonen, dat nu allemaal kunnen doen met dezelfde index,’ zegt Tiedo Vellinga van Havenbedrijf Rotterdam, een van de vaders aan de wieg van de ESI. ‘Dat betekent dat je als reder weet welke maatregelen effect sorteren, zowel voor het milieu als voor je eigen bedrijfs voering.’Omdat de IAPH de uitstootindex introduceerde, verwacht Vellinga dat ESI de internationale standaard zal worden. ‘Zeker nu ook

andere havens de ESI gaan gebruiken, want dan krijgen schepen in meer havens die ze aanlopen korting.’

StimulansMede ingegeven door de vorig jaar met Milieudefensie gesloten overeenkomst over schonere lucht in 2020 heeft het Havenbedrijf zich ervoor ingespannen de ESI al vanaf 2011 aan de Rotterdamse kades te kunnen toepassen.

Dat dit een stimulans is voor reders om de uitstoot van hun schepen te verlagen, weet Vellinga uit de voorbereidingspraktijk. Een zwaar teleurgestelde ‘groene’ containerrederij kwam bij hem langs na het invullen van de index. De lage score van het bedrijf moest hij toch maar eens toelichten.Het bleek dat men zich de laatste jaren vooral op scheepsafval en procedures had gericht. Naar motoren en brandstof had het zelfbenoemde ‘groene’ bedrijf niet goed gekeken, terwijl ESI zich daar juist op richt. Schone motoren en schone brandstof, daarmee verdien je de punten die tot korting kunnen leiden.Vellinga: ‘Ze stonden op het punt 100 nieuwe schepen te bestellen, de vraag aan mij was waaraan deze moesten voldoen om hoog te kunnen scoren.’

Op weg naar schone lucht in 2020

Schone zeeschepen betalen sinds 1 januari 2011 minder havengeld dan vieze. In Rotterdam, Amsterdam, Moerdijk, Dordrecht en in Bremen, Hamburg en Antwerpen krijgen ‘groene’ schepen korting op het havengeld. Tot tien procent minder kosten aan de havenkade is in Rotterdam beslist geen utopie voor wie over moderne scheepsmotoren beschikt en schoon tankt. Een uitstootindex op internet is de basis van dit vrijwillige systeem. Schonere lucht in en om havensteden is het resultaat.

Goed gedrag willen we belonen.“

“

Fotografie Eric Bakker

92

Koude Serengeti

in de Noordzee

bodem

93

Koude Serengeti

in de Noordzee

bodem

Paleontologen krijgen pretoogjes bij het inspecteren van de vele mammoetbotten die in het opgespoten zand voor Maasvlakte 2 zijn gevonden. Met nog jaren zandzuigen en opspuiten te gaan, spreekt professor Jelle Reumer, directeur van het Natuur-historisch Museum Rotterdam, van een volstrekt unieke collectie die boven water is gekomen. Een collectie die bovendien nu al voor een eerste wetenschappelijk resultaat heeft gezorgd.

Professor Reumer heeft het gevoel dat hij met de neus in de boter is gevallen. Want je zal als regionaal natuurmuseum, met als voornaamste opdracht te verzamelen wat op Rotterdam en zijn achtertuin betrekking heeft, maar opeens een fossielenschat in de schoot geworpen krijgen. ‘Dit gebied is in meerdere opzichten uniek,’ vertelt hij. ‘Nergens anders op de wereld is een dergelijke concentratie van beenderen aangetroffen, in zo’n overvloed en zo gaaf bewaard. Die uitzonderlijk goede preservatie danken de fossielen aan het feit dat ze altijd onder het zand hebben gelegen. Dat maakt ze dubbel bijzonder. Op andere plekken in de Noordzee worden deze fossielen ook regelmatig opgevist. Die hebben dan altijd de inwerking van het zoute water ondergaan en zijn overdekt met zeepokken. Ze kunnen niet tippen aan wat de aanleg van Maasvlakte 2 oplevert.’ Gave mammoetstier?Niet alleen voor zijn museum is hij bijzonder ingenomen met de fossielentoevloed. Ook voor de wetenschap is hij er blij mee. In de Franse plaats Le PuyenVelay heeft hij nog maar pas een eerste wetenschappelijk resultaat kunnen presenteren aan zijn vakgenoten (zie kader). En voor dit magazine heeft hij ook al een primeur. Hij heeft namelijk het sterke vermoeden dat ze in de zandwinput voor Maasvlakte 2 zijn gestoten op het skelet van een complete mammoetstier.‘We hebben nu een scheenbeen, een dijbeen en het bekken, plus een fragment van een enorme slagtand, boven water gekregen. Gigantische stukken allemaal. Het dijbeen staat al in FutureLand tentoongesteld en als onze man in Urk klaar is met de conserveringsbehandeling, kunnen de andere skeletdelen er eventueel ook komen te liggen. Een student gaat nu uitzoeken of waar is wat ik aanneem, namelijk dat we te maken hebben met één enkel exemplaar. Hij of zij moet bij olifanten meten hoe precies de verhoudingen zijn tussen die botten, want bij mammoeten zijn die praktisch eender. Nu is het lastig na te gaan of een karkas zoals we hier hebben gevonden toebehoort aan een stier die te plekke door zijn poten is gezakt en gestorven of ergens anders. Zelf denk ik dat de kans op dat laatste groter is. Heel veel fossielvindplaatsen waar je meerdere skeletten bij elkaar vindt, zijn van beesten die aan de oever van een rivier doodgaan en vervolgens door het water zijn meegenomen om in een bocht verderop te worden afgezet. Het gewicht van mammoeten hoeft geen bezwaar te zijn. Gasvorming tijdens ontbinding van het karkas zorgt ervoor dat ze enorm opzwellen en kunnen drijven. Helaas kun je dat in dit geval niet aantonen, omdat we op de zandwinlocatie niet in het sediment kunnen graven. Dat is een nadeel bij de onderwater paleontologie die wij bedrijven.’ Onderwater paleontologieDaarmee zijn we alweer bij een uniek gegeven beland. Weliswaar worden ook elders onder water fossielen »

Fotografie John JanssenSnoepwinkel voor paleontologen

gewonnen – zoals in Taiwan of voor de kust van Namibië, waar fossiele walvisskeletten worden opgevist – maar opnieuw is dat geen vergelijk met de situatie in het Rotterdamse. Jelle Reumer: ‘Ik meen oprecht dat de activiteiten die nu vanwege Maasvlakte 2 op het vlak van de onderwater paleontologie plaatsvinden uniek zijn. Het Havenbedrijf profileert zich daarmee wereldwijd en ook in wetenschapskringen.’ Hij voegt eraan toe dat met de gedachte wordt gespeeld over twee jaar een conferentie te wijden aan de onderwater paleontologie. FutureLand zou een mooie plaats zijn om internationale vakbroeders en zusters te ontvangen.’

Oude savanne komt tot levenDe afwijkende methode van verzamelen van fossielen op Maasvlakte 2 zit hem in de aard van de hopperzuigers. Ze zuigen zand van de Noordzeebodem en zetten het elders af. Alles wat een beetje klein is, slurpen ze op en deponeren ze op het nieuwe land. Wat groot is blijft achter op de bodem van de zee en wordt later opgevist in netten. Op het strand komt het kleinere grut te liggen. Samen met de mammoetbotten zou dat het verhaal kunnen vertellen van de fauna en flora van die verleden, verdwenen wereld.Die wereld van tussen 40.000 en 30.000 jaar terug moet het beeld hebben gegeven van een rivierendelta waar zand en grind is afgezet, met stuifduinen en opengevallen stukken. De wolharige mammoet trok er rond, naast neushoorn, rendier, oerrund, bizon, paard, hyena en – zeldzaam – de sabeltandtijger. Theoretisch leefde in dit ecosysteem, dat met de term mammoetneushoornfauna wordt aangeduid, ook de Neanderthaler. Dit familielid van homo sapiens raakte in deze periode, evenals de mammoet, uitgestorven. ‘Eigenlijk,’ besluit Jelle Reumer, ‘heb je op de bodem van de Noordzee een koude Serengeti gehad. Zoals je in Tanzania de savanne vindt van veel grasland met hier en daar bomen en struiken, was het ook hier een grazig gebied met af en toe wat bomen en met een vergelijkbare fauna. Prachtig, nietwaar?’

Wat vertellen halswervels over uitsterven?

Tot de vroege vondsten van Maasvlakte 2 behoren twee halswervels van verschillende mammoeten. Anders dan bij rugwervels zitten aan halswervels normaal geen ribben vast (zie bovenste wervel). Bij de gevonden wervels is te zien dat dit wel het geval is geweest. Het komt, ook bij mensen, wel eens voor dat er een ribje wordt aangelegd in de hals regio. Als zich dat voordoet, volgt bijna altijd een vroegtijdige mis geboorte. Wordt zo’n kindje toch geboren dan heeft het doorgaans nog meer afwijkingen. De ziekelijke afwijking die is aangetroffen op de mammoetwervels is waarschijnlijk het gevolg van inteelt. Inteelt zie je in de natuur vooral wanneer een populatie krimpt. Onder paleontologen bestond al langer het vermoeden dat zo’n 30.000 jaar geleden de mammoeten sterk in aantallen terugliepen en tenslotte uitstierven. De vondst van de afwijkende halswervels toont dat nu ook aan.

Spectaculaire boring

Mammoetbotten, fossielen, tanden. Allemaal prachtig natuurlijk. Maar eigenlijk kijkt Andrea Otte vooral uit naar sporen van de vroegste mens in het gebied. Otte is bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ver-antwoordelijk voor het dossier Maasvlakte 2. Zij wil vooral weten hoe het landschap er 30.000 jaar geleden uitzag. ‘We weten inmiddels dat de fauna er veel soorten omvatte. En we hebben in het opgespoten zand werktuigen gevonden, zoals vuurstenen pijlpunten en messen. Dit duidt op de aan-wezigheid van mensen. Wat we heel graag willen vinden, zijn botten waarop deze mensen slagen snijsporen hebben achtergelaten. Je moet het zo zien: als daar zoveel dieren hebben rond getrokken, is het aannemelijk dat de mens erbij was om ze te bejagen. De volgende fase in ons onderzoek is dat een groep geologen in het opgeworpen zand gaat boren. We kennen namelijk de herkomst van dat zand, van welke dieptes uit de zeebodem het is gekomen. Met wat de wetenschappers dan vinden, kunnen de botten en artefacten een plaats krijgen in een gereconstrueerd landschap. Dat is spectaculair. Dat kan, want de oude zeebodem ligt nu aan land en in een zeegebied hebben we nog nooit een dergelijke boring gedaan.’

94Jelle Reumer: ‘Nergens ter wereld treffen we dit aan.’

Overeenkomsten tussen Havenbedrijf, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en Natuurhistorisch Museum zorgen ervoor dat het verleden in goede handen is.

Arc

hief

Nat

uurh

isto

risc

h M

useu

m R

otte

rdam

Het nieuwe land krijgt elke dag meer vorm. Remco Hutter heeft al helemaal voor ogen hoe fietsers, auto’s, vracht wagens en treinen over het toekomstige haven-terrein rijden. De ontwerpen voor de infrastructuur liggen op tafel en de afspraken met PUMA en andere betrokken partijen, zoals ProRail en BAVO-MV2 (BAM en Volker Wessels), worden gemaakt. ‘Een hele puzzel,’ vertelt Hutter. ‘Je moet goed nadenken over de fase-ring. Wanneer ga je wat doen en wanneer moet het klaar zijn? Ook wil je er zeker van zijn dat alles volgens afge-sproken tijd, budget en kwaliteit wordt opgeleverd.’

Spoor volgens het boekjeAan de rand van de nieuwe Maasvlakte komt zo’n 14 kilometer aan dubbelspoor. ‘We gaan dit spoor aansluiten op het bestaande spoor op de huidige Maasvlakte,’ legt Hutter uit. ‘Ook vervalt de huidige spoorverbinding van Euromax langs de Yangtzehaven. Daar komt water, omdat de Yangtzehaven wordt doorgestoken. Euromax mag geen dag onbereikbaar zijn, dus het afsluiten van de oude spoorlijn moet samenvallen met het openstellen van de nieuwe.’ Het spoorboekje? ‘De eerste biels worden maart 2011 gelegd en eind 2012 is een retourtje Maasvlakte 2 de gewoonste zaak van de wereld.’

Het werk in uitvoering

Hutter kijkt uit naar de uitvoering: ‘Ik ben nu bezig met ontwerp, planning en contracten. Straks mag ik naar buiten om te zien of alles volgens plan verloopt. Zijn de onderlagen sterk genoeg? Lopen we nog op schema of zijn er grote knelpunten die moeten worden opgelost? Over een paar jaar rijd ik hier en kan ik trots tegen mijn kinderen zeggen: papa heeft meegeholpen aan dit spoor.’

Hij is civiel ingenieur en projectleider Spoor en Wegen bij de Projectorganisatie Maasvlakte 2 van Havenbedrijf Rotterdam. Remco Hutter (34) studeerde in 2003 af aan de TU Delft op een alternatief ontwerp voor Maasvlakte 2. Dat viel af, maar zijn interesse voor het nieuwe havengebied werd alleen maar groter.

‘Buiten kijken of alles volgens plan verloopt’

95

Bouwen aan Maasvlakte 2 [plannen en puzzelen]


96K

oken

uit

de

Noo

rdze

e

Restaurant Carpe Diem in Oostvoorne



Tom Krijgsman (22) is sous-chef in restaurant Carpe Diem in Oostvoorne.

al in de haven. Van hem heb ik het harde werken geleerd, niet klagen en blijven doorgaan. En van m’n moeder? Elke man zal zeggen dat z’n moeder voortreffelijk kan koken.’ Werk je veel met producten uit de Noordzee? ‘Dagelijks. We hebben een fantastische visleverancier aan de overkant die verse vis haalt bij de visafslag. Elke dag loop ik binnen, op zoek naar mooie, stoere vis. Ik ben grof tegen netvissen, daar blijven dolfijnen en haaien in achter. Onze leverancier heeft een keurmerk. Als groente werken

Hoe ben je kok geworden?‘Ik zat op de Middelbare Hotelschool, maar dat was niks voor mij, ik kan niet 8 uur stilzitten. Voordat ik doorstroomde naar het Zadkine heb ik een half jaar gewerkt bij een cateraar. Daar is mijn liefde voor het vak ontstaan, ik leerde echt de haute cuisine kennen, geweldig. Drie jaar geleden ben ik als leerlingkok bij Carpe Diem begonnen en ik leer nog elke dag.’ Had je van Maasvlakte 2 gehoord?‘Natuurlijk, dat is vijf minuten hier vandaan. Mijn vader werkt zijn hele leven

we met zeekraal en gemarineerd zeewier. Dat zie je ook in mijn menu terugkomen. Ik heb voor risotto gekozen, dat is mijn favoriete gerecht. Je kan er veel kanten mee op en voor dit gerecht heb ik er kreeft aan toegevoegd.’ Nigella Lawson, Jamie Oliver of Herman den Blijker? Ondanks dat Nigella bloedmooi is, kies ik absoluut voor Jamie Oliver. Hij is een groot voorbeeld. Jamie Oliver blijft zichzelf als kok ontwikkelen, bijvoorbeeld door een jaar door Italië te reizen. En dan de energie die hij in kansloze jongeren

steekt met project Fifteen. Ik vind dat ervaren koks al hun kennis moeten doorgeven aan de nieuwe generatie. Een ander voorbeeld is Escoffier, een kok uit het begin van de vorige eeuw. Zijn boeken ademen koken!’ Wat is jouw ambitie?‘Ik wil graag een complete kok worden, van alle tijden. Naast het koken wil ik leiding geven aan oud en jong en ervoor zorgen dat leerlingen hun opleiding halen. Een eigen zaak is geen must, tenzij het op Curaçao is! Daar heb ik vorig jaar mijn vriendin ontmoet en beiden hebben m’n hart gestolen.’

VoorTartaartje van sashimi zalm,

sashimi tonijn en dressing van

mierikswortel op bladeren van

shiso leafs

***

HoofdZeetongrolletjes

gevuld met zalm mousse op een

romige kreeftenrisotto met verse

doperwtjes en truffel

aardappelchips

***

NaChocoladeplateau: brownie van witte en pure chocolade,

witte chocolade champagnemousse

en een karmabloem, pure chocolade

Tia Maria mousse

97

Maak van de zalm en de room een mousse. Maak deze op smaak met peper en zout en doe de mousse in een spuitzak.

Fileer de zeetong en rol deze op met de huidkant naar binnen. Vul de rolletjes met zalmmousse en schenk er een klein beetje witte wijn over.

Schil de truffelaardappel en schaaf ermooie dunne plakjes van. Frituur ze op 170 graden.

Snipper het uitje en de knoflook en fruit ze in de pan met de risotto. Blus dit af met het restant witte wijn en voeg beetje bij beetje de kreeftenbouillon toe.

Blancheer in de tussentijd de doperwtjes.

Doe de rolletjes 7 minuten in de oven op 180 graden.

Als je geen korrel meer proeft in de risotto, voeg je de geblancheerde doperwtjes toe, samen met een goede klont roomboter. Leg de risotto op het bord, plaats er de rolletjes op en garneer af met truffelaardappelchips.

Zeetongrolletjes gevuld met zalmmousse op een romige kreeftenrisotto met verse doperwtjes en truffelaardappelchips

Ingrediënten

3x 400 gr gefileerde zeetong300 gr gerookte zalm1 dl roompeper en zout

Hoofdgerecht voor 4 personen

250 gr risottorijst1 ui2 teentjes knoflook2 dl droge witte wijn5 dl kreeftenbouillon 1 truffelaardappel100 gr verse doperwten

Restaurant Carpe Diem in Oostvoorne

98

Fotografie Ben Wind

De toekomst?

Hoe voorspel of onderzoek je de toekomst?‘Wie nieuwe ontwikkelingen wil onderzoeken, vangt de wereld in een vereenvoudigd model en kijkt dan of het werkt. Wij doen precies het tegenover gestelde: we maken het zo ingewikkeld mogelijk. Alles wat zich maar enigszins zou kunnen voordoen, laten we in onze nabootsing van de werkelijkheid gebeuren. De computer is geduldig. En dan gaan we spelen: stel dat het uitstoten van CO2 fors geld gaat kosten, welke gevolgen heeft dat voor de nieuwe haven? Of wat als de overheid zegt: geen kolen en olie meer als brandstof.

Nee, we voorspellen niet. We leveren een computerprogramma. Een kristallen bol zeg maar, waarin degene die beslissingen moet nemen, zoals het Havenbedrijf, zelf kan zien wat er bij bepaalde beslissingen zou kunnen gebeuren.’

Waarom is Maasvlakte 2 een ideale plek voor zo’n kristallen bol?‘Het is een open vlakte waar je de toekomst van de komende eeuw kunt vormgeven. Juist omdat niemand die kent, geeft de kristallen bol die wij voor het Havenbedrijf bouwen, duizenden verschillende toekomsten. We bootsen in digitale vorm het gedrag van bedrijven na die zich in het nieuwe havengebied zouden kunnen vestigen. Dat combineren we met de instrumenten die het Havenbedrijf heeft, zoals de indeling van het gebied, de tarieven voor verschillende plekken en de eisen die aan de huurders worden gesteld. Daarmee kan het Havenbedrijf bekijken wat de keuzes zijn als zich bepaalde ontwikkelingen voordoen.’

Zoals eisen van de overheid?‘Dat kan. Maar het kan ook een ontwikkeling in de markt zijn. De interesse voor biobrandstof bijvoorbeeld. Wat gebeurt er als je daar als Havenbedrijf van alles voor aanlegt en klanten uit die sector aantrekt, terwijl de belangstelling over tien jaar misschien verdwenen is? We zeggen dus niet dát het gebeurt, maar hoe ziet de wereld eruit als het wél gebeurt?’

Dan houd je als Havenbedrijf nog steeds een knap lastige keuze over‘Dat klopt. Soms zullen we dus ook wel een stapje verder willen gaan. Dan wil je ook weten: ja maar, hoe kan ik de risico’s kleiner maken? De strategie voor de brandstoffenmarkt is daar een goed voorbeeld van. Je wilt liever niet dat alle leidingen en installaties in de haven onbruikbaar zijn, als blijkt dat biobrandstoffen het niet halen en er iets totaal anders op de markt komt. Ook daar ontwikkelen we dan slimme oplossingen voor. Zoals bijvoorbeeld het idee dat je in de haven synthesegas produceert als grondstof en energiebron voor allerlei processen in de haven. Dat gas kun je uit ruwe olie maken, maar ook uit aardgas, kolen of biobrandstof. Op die manier ben je als haven dus veel minder

Samenwerking Havenbedrijf en Next Generation Infrastructures

Wetenschappers en het Havenbedrijf kijken samen in een kristallen bol die niet voorspelt maar gevolgen laat zien van keuzes. Duizenden toekomsten komen zo in beeld. Rob Stikkelman, programmamanager van een vijfjarige samenwerking tussen Havenbedrijf Rotterdam en de stichting Next Generation Infrastructures (NGI) neemt ons mee.

Rob Stikkelman

afhankelijk van wat er op de energiemarkt gebeurt. Wij ontwikkelen daar niet alleen de technische en organisatorische oplossingen voor, maar ook de stappen die je moet zetten om daar te komen. Wat moet je nu doen, of juist niet doen, om zeg over twintig jaar Maasvlakte 2 op synthesegas te laten functioneren? Het zijn keuzemogelijkheden die je vooraf kan doorrekenen.’

Maasvlakte 2 moet vooral ook een schone haven worden. Richt de samenwerking zich daar ook op?‘Eén van de projecten waarover we nadenken, is het transport binnen de nieuwe haven, zoals containers die van het ene naar het andere bedrijf gaan. Dat gaat over het vervoer zelf, voertuigen, tunnels, lopende banden,

monorail, noem maar op. Maar we kijken ook naar de organisatie: wat kun je doen om tussen de terminals minder te hoeven vervoeren? Hoe krijg je bedrijven die producten willen uitwisselen dicht bij elkaar? Als de één aan diep vaarwater moet zitten, terwijl de ander dat helemaal niet nodig heeft, zet je ze dan toch bij elkaar op die dure grond omdat ze veel onderling vervoer hebben? Of neem je een grotere afstand voor lief en overbrug je die met een transportsysteem dat zo min mogelijk milieuschade veroorzaakt? En ook hier zeggen we dus niet: Havenbedrijf, zo moet je het doen, maar áls je dat wilt, zijn dit de mogelijkheden en gevolgen.’

Mogen bedrijven uit de haven daar ook over meedenken?‘Jazeker. Gráág zelfs. Wij kunnen niet alles bedenken, dus ideeën en inzichten uit de praktijk zijn zeer welkom. Dat maakt de waarde van onze projecten alleen maar groter. Bovendien moeten de bedrijven, net als het Havenbedrijf, hun keuzes voor de toekomst maken. Hoe beter die twee op elkaar afgestemd zijn, hoe groter de kans van slagen. Het gaat tenslotte om een toekomst die we voor een belangrijk deel samen maken.’

Die kun je kiezen!

Next Generation Infrastructures en Maasvlakte 2

Bij onderzoeksinstituut Next Generation Infrastructures ontwikkelen internationale wetenschappers ideeën over de infrastructuren van de toekomst. Gezamenlijke plannen, ideeën en vragen

• Bouwenvaneensimulatieprogrammavoordetoekomst van de nieuwe haven, de ‘kristallen bol’.

• Strategieënvoorenergiekeuzes:biobrandstof,fossiele brandstoffen, wind, zon en wat zich verder laat denken.

• Bedrijfsclusters:welkeclustersleverenwelkevoordelen, watzijndebestelocaties,welkevoorzieningenzijnervoor nodigenhoekunjediebeheren.

• Milieuruimte:welkemogelijkhedenzijneromdebeschikbare milieuruimte optimaal te benutten.

• Milieuregels:hoebeïnvloedenvergunningsystemenhet gebruikvanelkaarsrestproducten.

• Vervoermethoden:watvoorgevolgenheeftde(verplichtgestelde)overstapvanwegvervoernaarspoorenwater.

• Transportbinnendehaven:watiservoornodigenhoe kunjedeomvangbeïnvloeden.

• Eigensynthesegasvoordehaven:kanhet,watzijnde gevolgenenhoekomjezover.

99

100

Land in zicht!

Oktober 2010

Touwtrekkerij tussen opdrachtgever

Elketweewekenvindttijdensdebouwvergaderingindebouwkeeteenbijzonderekrachtmetingplaats.De‘strijd’gaattussen opdrachtgeverHavenbedrijfRotterdamenopdrachtnemerPUMA.Hetissomsneteenwedstrijdjetouwtrekken:gespierdetaalomde ander over te halen, voet bij stuk te houden, welles of nietes, meerofjuistminder,snellerofbeterofbeide?Dewinnaarstaatalvast:datmoetdenieuweMaasvlaktezijn.Hetisenblijfteengezamenlijkekrachtsinspanning.

Team HavenbedrijfMenno Steenman contractmanager en voorzitter bouwvergaderingJannis Gossije plaatsvervangend contractmanager Caroline Versteegh manager vergunningen en secretaris bouwvergadering Gijsbert Kant hoofd techniek en ontwerpTon Hoogendoorn hoofd uitvoeringSjoerd Figdor veiligheid uitvoering

Dag en nacht wordt er door honderden mensen gewerkt aan het nieuwe haven en industriegebied. Aan ter rei nen, kades, havenbekkens, zeewering, wegen, spoor, leidingen, kabels... Met zeer divers materieel, zoals hoppers, steenstorters, grijpers,

heistellingen, boorkranen en dumpers. Alle activiteiten moeten leiden tot het gewenste resultaat: op de afgesproken tijd, binnen budget en met de gewenste kwaliteit moet het eerste deel van Maasvlakte 2 in 2013 klaar zijn voor gebruik. 102

Fotografie Chris Bonis

103

en opdrachtnemerKrachtenspeltijdensbouwvergadering

Check en dubbelcheckTijdens de tweewekelijkse bouwvergadering wordt de vinger aan de pols gehouden. De opdrachtgever Projectorganisatie Maasvlakte 2 van het Havenbedrijf is de voorzitter. Opdrachtgever checkt hoe het ervoor staat. Of alles volgens het ontwerp wordt uitgevoerd. Informeert naar vertragingen en eventuele problemen. Is er voldoende grip op de planning? De opdrachtnemer (PUMA en BAVOMV2) legt uit, komt met cijfers, rapporten, bevindingen. Trots: ‘al één miljoen uur gewerkt zonder dat iemand blijvend letsel heeft opgelopen’. Teleurgesteld: ‘de stormschade was groter dan gedacht’. De opdracht

nemer heeft soms nieuwe oplossingen bedacht die slimmer zijn, geld besparen. De opdrachtgever geeft soms tegengas. Vraagt door bij onbevredigende antwoorden. Wordt het nu damwand, kademuur of een verschuiving van het talud? En ja, iedereen bij jullie loopt hard, maar loopt iedereen wel dezelfde kant op? Klopt de fasering? Voldoet het zand nog steeds aan de gewenste eisen? Wordt de beoogde aanleghoogte gehaald? Zijn de blokken in de blokkendam net zo geplaatst als in de laboratoriumopstelling?

Hetzelfde schuitjeDe bouwvergadering eindigt altijd in balans. Iedereen staat weer op

Team PUMA / BAVO-MV2Jaap Dekker projectdirecteur PUMAHan Lambregts contractmanager en coördinator Mark Moens manager engineering & bedrijfsbureauDirk Hamer manager uitvoeringSander de Muynck manager financiën en administratieJouke Koning hoofd veiligheidHans Dries projectmanager, BAVOMV2

(kade, wegen, spoor)

scherp. Oplossingen zijn gevonden, beslissingen genomen. Geen vrijblijvendheid: er zijn nieuwe contractuele afspraken gemaakt. Het project vraagt een gezamenlijke inspanning, alleen dat is de garantie voor het beste resultaat. Na afloop is de sfeer ontspannen. Veiligheidsjassen aan en helmen weer op. Koffertjes met daarin de kersverse afspraken worden gepakt. Beide teams keren terug naar

kantoor, de bouwkeet, het zand, de stenen, het water. ‘Laten we binnenkort eens een boottochtje maken!’ Iedereen reageert positief. Ja, beide kemphanen zitten duidelijk in hetzelfde schuitje. Pure noodzaak als ze koers willen houden om op tijd op de plaats van bestemming te komen. Die haven is al in zicht, elke dag een stukje beter.

104

FutureLand Kunstwerken

Panorama’s vanuit zeeEeninternationalegroepkunstenaarslegtdeNederlandsekustvanafzeevast.Voorhettelaatis,wantdoorondermeerkustversterkingenhavenuitbreidingverandertdeaanblikvandekustdekomendejaren.36Nederlandsekustlocatieszijnvastgelegd,zodathethuidigebeeldvoordetoekomstbewaardblijft.DeMaasmonding,deMaasvlakteenMaasvlakte2inwordingwarenbegin2010aandebeurt.Vanafschependieeeneindjeuitdekustlagen,maaktendekunstenaarspanoramaschilderijen.StichtingXXLArtsteldeeententoonstellingsamen.Zespanorama’s(doekenvan50x250cm)warentezieninFutureLand.Zieook:www.XXLart.com

]

Winnaar januari 2010FotograafCrew HAM 316

106 Winnaar maart 2010FotograafKaroline Scherrenberg, Uitvoerder Zandbedrijf

Winnaar februari 2010FotograafMichiel Boot, Projectleider externe kwaliteit en oplevering

Winnaar augustus 2010FotograafGerard Koldewe, Werkvoorbereider Steenbedrijf

107

Nederland groter laten groeien maakt trots. Niet verwonderlijk dus dat medewerkers van aannemer PUMA en opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam veelvuldig mooie foto’s maken van de aanleg. Vanwege hun werk komen ze op bijzondere plekken. Deze zijn voor het publiek niet toegankelijk vanwege de veiligheidsvoorschriften. En dat levert unieke beelden op. Dit zijn de mooiste inzendingen van 2010.

MEDEWERKERS

Winnaar april 2010FotograafStephan van de Biezen, Hard Shore Engineer

Wedstrijdje doen?

Winnaar oktober 2010FotograafRia Haagsma, Communicatieadviseur

Winnaar september 2010FotograafVincent Viera, Veiligheidskundige

Winnaar mei 2010FotograafMarc Veenstra, Uitvoerder Steenbedrijf

Duurzame containerterminal in de maak

DethuishavenvanRotterdamWorldGateway(RWG).Dekadeveroverdopdezee.Hetversezandgeeftkademurenprijs.In2013moetditéénvandemeestgeavan-ceerdeenduurzamecontainerterminalsterwereldzijn.HoedoetRWGdat?

‘In de tweede helft van 2011 krijgen we 1900 meter kademuur opgeleverd met daarachter een groot stuk kaal land’, vertelt Frank Keizer. Hij is projectdirecteur van RWG en staat voor de opgave van die zandvlakte in drie jaar een ultramoderne terminal te maken die containerschepen laadt en lost alsof het nooit anders was.‘Dat lege strand wordt ons werkterrein en het is inderdaad onze ambitie én commitment een van ’s werelds meest geavanceerde en duur zame terminals te realiseren. Hoe kunnen we zo snel en efficiënt mogelijk laden en lossen met oog voor energie, milieu en omgeving? Het innovatieve terminalconcept is al uitge

dokterd, maar het materieel wordt nog verder getest en doorontwikkeld. Ik kan – ook uit concurrentieoverwegingen – helaas niets prijsgeven, maar de winst in economisch én duurzaam werken zit in het toepassen van nieuwe technologieën. Daar investeren we zwaar in.’ Minder vrachtwagensNog geen tot de verbeelding sprekende filmpjes en tekeningen van de nieuwe terminal dus, maar Keizer kan al wel een paar acties noemen waarmee RWG de terminal duurzaam gaat exploiteren. ‘Wij voldoen uiteraard aan de strenge eisen die Havenbedrijf Rotterdam heeft gesteld aan de verhouding spoor, binnenvaart, truck in het achterlandvervoer,’ stelt Keizer. ‘Nu gaat nog ruim 58 procent van de vracht per vrachtwagen het havengebied uit. Dit veroorzaakt veel druk op de Rotterdamse snelwegen en is niet goed voor het milieu. Wij gaan volgens afspraak het aandeel van vrachtwagens terugbrengen naar 35 procent in 2033. Minimaal, want wat ons betreft is die prestatieverplichting de ondergrens. We willen het beter doen. Hoe precies? Daar zijn we nog mee bezig. Vervoer is een complexe zaak met ingewikkelde processen en met partijen in het voor en natransport waar we geen of weinig

108

Fotografie Gijs Warmenhoven | John Janssen

invloed op hebben. Met goede logistieke planning zorgen we ervoor dat de wachttijden aan de zeekant en de landzijde minimaal zijn.’

Meer spoor en binnenvaartMinder vervoer met vrachtwagens betekent dat RWG, ook volgens afspraak, meer gaat vervoeren per spoor en binnen vaart. ‘Trein en binnenvaartschip zijn schoner,’ vertelt Keizer. ‘Wij krijgen een kade voor binnenvaart en feederschepen van 550 meter en een eigen railterminal met aansluiting op de Betuweroute. Wij zijn ook voorstander van de containertransferia in het achterland. Binnenvaartschepen brengen de containers van onze terminal naar een transferium. Vandaaruit worden ze met de trein of vrachtwagen naar hun eindbestemming getransporteerd. Zo krijg je minder vrachtwagens die van en naar de Maasvlakte rijden.’

WalstroomEen groen initiatief waar de hele haven mee bezig is, is walstroom. Schepen maken dan niet langer gebruik van dieselmotoren aan boord om energie op te wekken, maar pluggen als het ware een stekker in op de kade waar ze stroom kunnen tappen. Keizer: ‘Onze terminal is voor

Frank Keizer

109

bereid op walstroom. In de toekomst kunnen we samen met het Havenbedrijf besluiten over invoering ervan.’

Energieneutrale gebouwenDe gebouwen van RWG zullen energieneutraal zijn door het gebruik van warmte en koudeopslag. Keizer: ‘De warmte van de zomer wordt in de bodem opgeslagen om in de winter via een warmtepomp ons weer op te warmen. De kou van de winter gebruiken we ‘s zomers weer om te koelen. Per saldo ben je dan energieneutraal en je vermindert de CO2uitstoot. Bij ons gaat het om gebouwen met een oppervlakte van circa 6.000 m2, zeg maar een middelgroot kantoor.’Het RWGpersoneel dat niet op de terminal werkt, wordt op een andere locatie in de Rotterdamse regio gehuisvest. Keizer: ‘Dit gaat om ruim 80 personen die niet dagelijks de 45 km heen en terug van Rotterdam naar de Maasvlakte gaan afleggen. Dit levert een forse besparing op van forensenkilometers.’

Energieverbruik op de terminalDe grootste energievreters op de terminal zijn de kranen. RWG wil nog niets onthullen van het nieuwe terminalconcept. Wel wordt stateofthearttechniek ingezet. ‘Het optillen van containers kost energie, maar bij het laten zakken van de containers komt juist energie vrij,’ illustreert Keizer. ‘Die energie gaan we opslaan en weer gebruiken. Op de kade komt een geavanceerd horizontaal transportsysteem, waardoor bij het laden minder tijdverlies optreedt. De containers worden volledig geautomatiseerd in en uit de stack (tijdelijke opslag) geplaatst. Het energiegebruik en de uitstoot van het materieel op de kades wordt drastisch verminderd door onder meer hybride technieken (combinatie van motoren die op aardgas en diesel werken) en schonere motoren en brandstoffen (aardgas).’Keizer wil tot slot nog een pleidooi houden voor transport per zeecontainer: ‘De CO2footprint (voetafdruk) van goederen die de Rotterdamse haven binnenkomen, is wel 100 keer gunstiger dan die van goederen die via lucht havens binnenkomen. Milieuwinst dus als de consument bereid is iets langer te wachten op zijn nieuwste elektronische speeltje uit Azië.’

PartnersinRotterdamWorldGateway(RWG)zijn: DPWorld(Dubai),APL(Singapore),MOL(Japan),HMM(Zuid-Korea),CMACGM(Frankrijk).

Locatie: AmaliahavenGebied: 156haDiepzeekade: lengte1.900meter,dieptetot20meterBinnenvaartkade: lengte550meter,dieptetot11meterTotalecapaciteit: 4.250.000TEU*perjaarOperationeel: 2013/2014

27ShiptoShorekranen,vollediggeautomatiseerd. *TEU=TwentyFootEquivalentUnit,standaardmaatcontainer(20ft).

Feiten en cijfers

JanvanKleef

Gerealiseerd in 2009

DezeeschepenvarenstraksviadeYangtzehavennaardenieuwehavensopMaasvlakte2.DeYangtzehavenwordtdaaromdoor-gegraven.Voorditgebeurtin2012,realiseerdehetHavenbedrijfaleentechnischuniekproject.Onderdezebredehavenwerdenbuizengeboordvan1.200meter.Intotaalzijnhierzesbuizenmeteendoorsneetoteenmeter,voorgas,elektriciteit,drink-water,glasvezelenpersrioolonderwatergeplaatst.Debuizenliggen42meterdiepengaanonderdekademurendoor.Debe-drijvenaandeYangtzehavenblijvenopdezemanieraangeslotenopdenoodzakelijkevoorzieningenalshierstraksdevaarwegligt.VanKleef:‘Wezijnruimvantevorenbegonnenmetdeboringen.BestellingenvoorGasunieleidingen hebben een levertijd van 1á1,5jaar.Dusals eenboringzoumis-lukken, hadden we enorme ver-traginggehad. Allesisvolgens planninggelopen, eengoedevoorberei-dingishethalvewerk.’

110

Eén + twee = 1In 2013 ligt in de Noordzee de nieuwe Europese toplocatie voor havenactiviteiten. Maasvlakte 2 zal naadloos aansluiten op de bestaande Maasvlakte. Goede verbindingen met het achterland zijn immers cruciaal. De hightech containerterminals moeten goed bereikbaar zijn via weg, water en spoor. Dit vraagt om stevige investering in de infrastructuur.

Het Havenbedrijf Rotterdam werkt aan uitbreiding en aanpassing van de infrastructuur in het bestaande Maasvlakte gebied. De spoorlijn en de wegen worden doorgetrokken naar Maasvlakte 2. Ook moeten kabels en leidingen worden verlegd. Projectleider Jan van Kleef is verantwoordelijk voor de aanleg van infrastructuur die buiten het contract met aannemer

DeBetuwelijnzorgtvoordeaan-enafvoervande containersoverhetspoor,ookopMaasvlakte2. Eindoktober2012iseenspannendmomentvolgensVanKleef.‘Alshetspoordannietoperationeelisover opMaasvlakte2,kanjegekscherendzeggendathetprojectismislukt.Alleskandanspikenspanzijn, maar als het spoor niet klaar zou zijn, dan kan je de huidigespoorverbindingbijdeYangtzehavenerniet uithalenenkanMaasvlakte2nietaanhetwerk’.Hetslagenvanditprojecthangtookafvaneentijdigeplanning.‘Asfaltkanjeperdirectleggen,maarvoorspooraanlegmoetjetweejaarvantevorenplannen.Hetspoorboekjemoetkloppen,aannemersbedrijvenmoeteneentreinvrijeperiodeaanvragenomde nood zakelijke werkzaamheden aan het spoor uit te kunnenvoeren.BedrijvenopdeMaasvlaktemoeten hierrekeningmeehoudeneneventueelvantevoren extratreinenlatenrijden.Bouwkundigishetgeenhoogstandje,maarvooraldeprocedureseromheen makenheteenuitdaging.’

vrijliggend gebied.Van Kleef: ‘De bedrijven in de omgeving worden voortdurend geïnformeerd over plaatselijke wegomleggingen en werkzaamheden. Het Havenbedrijf Rotterdam streeft naar een geruisloze overgang met zo min mogelijk hinder. Bij de huidige bedrijven blijft de winkel immers gewoon open.’

PUMA valt. Van Kleef is ‘totaalbewaker’ van alle projecten en houdt het overzicht over de spoorwerkzaamheden, de wegeninfra en de aanleg van nutsvoorzie ningen. Planning is hierbij van levensbelang.

GeruisloosWerkzaamheden worden strak gepland en vinden waar mogelijk plaats in

Illustratie Frédérik Ruys

Alle (spoor)wegen leiden naar Maasvlakte 2

111

Gereed in 2011

VoordebereikbaarheidvanhethuidigeDistriparkwordtinhetverlengdevandeN15eenongelijkvloersekruisinggerealiseerd.Hetspoor,dewegenendefiets-padenkruisenelkaaropeenveiligemanier.Dezeongelijkvloersekruisingwordtingepastinhetduinlandschap.VanKleef:‘HetduinviaductisnodigomdatdebestaandeentreenietderuimteheeftomeenvolledigknooppunttemakenvoorbereikbaarheidviadewegtussendehuidigeMaasvlakteenMaasvlakte2.Jehebthiermeteenstrakkeplanningtemaken,omdathetwegenwerkvanaf deentreetotaanhetduinviaductookeind2011gereedmoetzijn,andershebjegeenontsluitingnaarhetDistripark.Hetontwerpvanhetduinviaductis

eenmooieuitdaging voor de aannemer. Wemakeneenbochtterwijl de pijlers er schuin onder staan en het spoor er in de toekomst onderdoor gaat.’Ditduinviaductis een blauwdruk voortoekomstige viaducten op Maasvlakte2.

Planning 2012 DoordeaanlegvanMaasvlakte2isuitbreidingenherinrichtingvande bestaandeinfrastructuurnoodzakelijk.DedoorsteekvandeYangtzehavenmaaktdatdehuidigeMaasvlaktewordtopgesplitst.Daaromwordende bestaandehaven-enoeverfrontnummersopdeNoordwesthoeklogisch gehernummerd.DestraatnaamvandehoofdontsluitingsrouteopMaasvlakte2diedoorlooptnaardeNoordwesthoekwordtMaasvlakteweg.Voordeont-sluitingvanhetintensievestrandwordtdeMaasvlakteboulevardaangelegd.AllenieuweterreinenaandekadesopMaasvlakte2wordenvoorzienvan een uniek oeverfrontnummer.

Leidingen viaductMaasvlakte 2

Maasvlakte

Rotterdam

Gereed eind 2012

DehoofdtoegangvandeMaasvlaktewordtaangepastenuitgebreid,omook eengoedeentreetotdenieuwehavenstecreëren.Rondomdeentreewordt eenaantalprojectenuitgevoerd.VanKleef:‘Eénvandegrootsteprojectenis hetomleggenvanhetspoorwerkindebocht.Hetspoorwordt verplaatst om ruimte te bieden aan de wegaansluitingvanMaasvlakte2.Ookwordtdebestaandebochtindehoofdwegverlegd.’Erisveelonderlinge afstemmingtussenallever-schillende partijen, zoals aannemers, projectleiders, gemeenten,ProRailennutsleveranciers. Maasvlakte 2

Maa

svla

kte

112

Informatiecentrum FutureLand trekt jaarlijks zo’n 100.000 bezoekers. Onder hen enthousiaste amateurfotografen. Zij schieten vele prachtige foto’s die de aanleg van een bijzondere kant in beeld brengen. De foto’s worden gepubliceerd op www.maasvlakte2.com. Hier de mooiste inzendingen van 2010.

Wedstrijdje doen?BEZOEKERS

Winnaar april 2010FotograafGerard Olierhoek, Rozenburg

Winnaar juni 2010FotograafGiel Rombout, Ridderkerk

Winnaar mei 2010Fotograafmevrouw de Fremery, Hoogvliet

113

Winnaar augustus 2010FotograafBas Rietkerk, Hengelo

Winnaar september 2010FotograafAd de Jonge, Rotterdam Winnaar oktober 2010

FotograafK.J. Rozendaal, Zoetermeer

Winnaar juli 2010FotograafKees Kruit, Rotterdam

114

Extra vracht, schonere vrachtwagens

In 2010 is enorm ingezet op het winnen van vertrouwen, vindt de directeur van Koninklijk Nederlands Vervoer, Ad Toet. ‘We hebben de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf kunnen overtuigen dat we gaan voldoen aan de milieunormen op Maasvlakte 2. We hebben ze ook duidelijk kunnen maken, dat er betere manieren zijn om de doelen te bereiken.’De directeur van de werkgeversvereniging voor het beroepsgoederen en beroepspersonenvervoer ontmoet twee andere voormannen uit de transportsector: Peter Sierat, directeur van Transport en Logistiek Nederland en Dick van den Broek Humphreij van verladersorganisatie EVO. Wanneer de drie praten over de ontwikkelingen op het terrein van vrachtverkeer van en naar de Maasvlakte, gaat het eigenlijk vooral over doelen en middelen.

Meer vracht, schoner milieu Het doel is voor alle betrokkenen duidelijk: er komt meer vracht en tegelijk willen we een schoner milieu. Over de manier waarop dat doel is te bereiken, hebben de vracht

vervoerders in 2010 veel gesproken met de gemeente en het Havenbedrijf. Van den Broek Humphreij: ‘Vanaf 2013 mogen op de Maasvlakte alleen nog vrachtauto’s komen die voldoen aan zeer strenge milieunormen. In het oorspronkelijke plan waren alleen Euro Vvrachtauto’s nog welkom en per 2016 alleen nog wagens met een Euro VI motor. Slecht voor ons.’De vervoersorganisaties hadden daar zoveel moeite mee dat Sierat zelfs spreekt van kapitaalvernietiging: ‘Vrachtwagens met de Euro VInorm zijn op dit moment nog niet eens op de markt. Wellicht is dat volgend jaar het geval, maar het kan ook zomaar nóg een jaar later worden. Door toch die strenge eis te stellen, dwing je de sector een substantieel deel van het wagenpark vervroegd af te schrijven. Sommige vervoerders zouden hun vrachtwagens drie jaar eerder moeten vervangen.’ Van den Broek Humphreij stelt dat de meerwinst ten bate van het milieu ten koste zou gaan van een enorm verlies voor het bedrijfsleven. ‘Iedereen moet een steentje bijdragen, daar van zijn wij ons zeer bewust. Maar dit zou disproportioneel zijn.’

Eerlijk alternatief Als alternatief hebben TLN, EVO en KNV de gemeente Rotterdam voorgesteld om vanaf 2013 alleen vrachtauto’s toe te laten die niet ouder zijn dan zeven jaar. De nieuwe vrachtauto’s die vanaf 2013 op de markt komen, zouden aan Euro VI moeten voldoen. Op deze manier ontstaat een meer geleidelijke vervanging van het voertuigpark. Voor de vrachtwagenondernemers pakt dit beslist beter uit en hoeft volgens de drie voormannen zeker niet slechter te zijn voor het milieu.Van den Broek Humphreij: ‘Schoner vervoer is ook in ons belang. Dat is nu gelukkig overal helder, ook bij het Havenbedrijf en de gemeente. Maar daar hebben we enorm voor moeten praten. Open en eerlijke gesprekken gelukkig, van beide kanten.’

De eisen aan het vrachtverkeer van en naar Maasvlakte 2 worden na een voorstel van de transportorganisaties anders ingevuld. De milieuzone voor vrachtwagens op de Maasvlakte blijft, de praktische uitvoering verandert. Voor de voormannen van het vrachtvervoer staat als een paal boven water dat constructieve gesprekken hebben geleid tot een aanpak waarbij milieu en bedrijfsleven er het beste uitkomen.

‘Schonermilieuisookonsbelang’

Fotografie Ron Gessel

Maasvlakte milieuzoneAdToet PeterSierat Dickvanden

BroekHumphreij

Extra vracht, schonere vrachtwagensVan wantrouwen naar vertrouwenRotterdam, het Havenbedrijf en de transportorganisaties laten onderzoeken of het alternatief voldoet aan de milieuwetgeving op het gebied van luchtkwaliteit. Een eerste analyse heeft uitgewezen dat het voorstel veelbelovend is. De organisaties hebben er dan ook vertrouwen in dat de aanstaande toegangseisen voor de Maasvlakte op korte termijn kunnen worden aangepast.

‘Dit is een schoolvoorbeeld van een constructieve aanpak,’ zegt Sierat. ‘Want de partijen leken op sommige momenten lijnrecht tegenover elkaar te staan. In gesprek blijven is dan belangrijk. Alternatieven, zoals een juridische weg kiezen, zijn dan minder nuttig. Mensen gaan dan hun hakken in het zand zetten. Dit was de beste aanpak met een uitkomst in ieders belang.’De heren kijken met een zekere mate van tevredenheid terug naar de bereikte resultaten van het afgelopen jaar. Ad Toet: ‘Het heeft veel moeite gekost, maar wantrouwen is omgebogen naar vertrouwen. We staan er nu een stuk beter voor. Ik vind dat ook van lef getuigen van de gemeente.’

Nog geen juichverhaal Al lijkt het een juichverhaal er is een keerzijde, benadrukt Toet. ‘We gaan voor dat schonere milieu, maar het kost heel veel bedrijven heel veel geld. Je moet als ondernemer maar in staat zijn je investeringsritme aan te passen. Bedrijven die dat niet in dat tempo kunnen, lijden pijn. Dat komt allemaal voor rekening van de vervoersector,

een sector die al tien jaar negatief rendement draait.’Voor de eigen rijder die net een Euro Vvrachtauto heeft gekocht en van plan is daar tien jaar mee te gaan rijden, is het moeilijk, zegt Sierat. ‘Die wordt verplicht sneller een nieuwe wagen te kopen. Het is lastig om op de kapitaalmarkt geld te lenen sinds de crisis. Daarnaast is de tweedehandsmarkt ingestort. De auto die je hebt, is bijna niets meer waard.’Sierat heeft verschillende groepen vervoerders moeten toespreken. Die zitten met problemen en hebben argumenten die best steekhoudend zijn, vindt hij. ‘Wij zijn met de gemeente en het Havenbedrijf tot een andere aanpak gekomen. Dat moet ik mijn leden nu uitleggen en die zijn lang niet allemaal even blij.’ De sector is

Euronormen voor vrachtwagensDeEUstelteisenaandeuitlaatgassendiezwarevoertuigenuitstoten. DieeisenzijnsamengevatinEuronormen.Sinds1januari2011isEuro-V vankracht.Datbetekentvoordieselvoertuigenondermeerdatdeuitstoot vanonderstaandestoffendezegrenzennietmagoverschrijden.-Koolstofmonoxide:<500mg/km.-Fijnstofdeeltjes:<5mg/km(verlagingmet80procentt.o.v.EuroIV).-Stikstofoxiden(NOx):<180mg/km(verlagingmetruim20procentt.o.v.EuroIV).-Gecombineerdeuitstootvankoolwaterstoffenenstikstofoxiden:<230mg/km.

zich er echter van bewust er wel iets voor terug te krijgen, benadrukt Sierat.

‘Maasvlakte 2 gaat veel extra vracht opleveren. Niet ten koste van het milieu, integendeel zelfs. De branche gaat sneller rijden met Euro VI, want in het oorspronkelijke besluit hadden vervoerders nog de mogelijkheid om een Euro Vauto aan te schaffen. Samen zijn we er dus uitgekomen.’

115

GegrependoordehavenenMaasvlakte2?BeleefhetzelfinFutureLand!Deklasisvanhartewelkom.Daarkunjemeteigenogenzienhoehetlanduitzeerijst,meedoen met een simulatiespel of een virtuele vlucht makenbovenhethavengebied.Uiteraardbiedenonzevoorlichterseenprogrammaopmaatmetinteractieveontdekkingstochtenofeenaudiotour.Ookrijdtde FutureLandExpressdagelijksnaarhetnieuweland. Ditisdémogelijkheidomdewerkzaamhedenvandichtbijtebekijken.Voormeerinformatieziewww.futureland.nl

Docenten LeerlingenAan de slag met aantrekkelijk en leerzaam lesmateriaal? Maasvlakte2.com biedt het allemaal!

Zelf aan de slag

DeRotterdamsehavenendeaanlegvanMaasvlakte2iseen vet leuk onderwerp voor verschillende vakken. Leer groep8spelenderwijsoverdeberoepenindehaven.Ofgamet2Havovoorbiologiedediepteinoverduurzaam-heid,natuurenmilieu.Hetpasklarelespakketissamen-gesteldopalleniveaus,vangroep7totbovenbouwVWOvoordevakkenaardrijkskunde,wiskunde,geschiedenis,natuurkunde,biologieeneconomie.Hetlespakketisookgeschiktvoorhetdigitaleschoolbordenisvoorzienvanspannendenkleurrijkfilm-enbeeldmateriaal.

Met eigen ogen zien

Klas

Hebjegeenideewaarjejespreekbeurtofwerk-stuk over moet houden? Kom eens snuffelen op maasvlakte2.com.Hiervindjeideeënentipsvoor hetmakenvansector-enprofielwerkstukken,praktijk-opdrachten en heel veel schitterend beeldmateriaal.

Klassewerk

117

Speciaalvoorjongereniseenkorteintroductiefilm beschikbaaropwww.maasvlakte2.com.Opeenaan-sprekendemanierwordthetprojectMaasvlakte2 inbeeldgebracht.

Meer weten? Downloaddedigitalelessenopmaasvlakte2.com

Hier vind je ook-LesbrievenPOenVO-Beeld-enfilmmateriaal-(Interactief)kaartmateriaal-Praktischeinfovoor(profiel)werkstukken

Introductiefilm Wendy van der Bijl Jufgroep8BasisschoolDeKlinkerinSchiedam

‘We hebben de digitale lesbrieven met de opdrachten door de leerlingen zelf in groepjes laten uitvoeren. We zijn een Daltonschool en voor de kinderen was dit een hele leuke weektaak.

In FutureLand hebben de kinderen de ontdekkingstocht met veel plezier zelfstandig gedaan. Ik vond het zelf trouwens ook erg interessant en heb genoten van de mooie locatie.’

Rob KnoesterDocentROCinDenHaag

‘Na een korte voorbereiding in de les over het opspuiten van zand, zijn we met de eerstejaars Infratechniek in de introductieweek naar FutureLand geweest. Het was heel interessant en ik pleit ervoor dat de digitale lessen en een uitje naar het informatiecentrum een vast onderdeel worden in ons onderwijsaanbod.’

Peter GroenendijkDocentZadkineCollegeinRotterdam

‘Voor onze nieuwe mboleerlingen Weg en Waterbouw was Maasvlakte 2 als lesmateriaal een mooie introductie. We waren onder de indruk van de goede presentatie op FutureLand en het bezoek was perfect geregeld.’

Ruby den HartogJufgroep8BasisschoolPieterBasinCapelleaandeIJssel

‘De lessen op het digitale schoolbord zijn heel goed bevallen. Ze waren leuk, leerzaam en een goede voorbereiding op ons uitje naar FutureLand.’

www.maasvlakte2.com

Vrijdag 8 oktober 2010

Vijf(schoon-)zussenuithetWestland

deeldengraageenboeketje.

150.000:JannievanMensch

150.001:JoppiedenOtter-vanMensch

150.002:CobiedeVries-vanMensch

150.003:AdrievanMensch-deBruin

150.004:DorienevanMensch-Waasdorp

Op zondag 22 november 2009 wandelde

als 50.000ste bezoeker Christien van den

BergheuitSpijkenissemethaarmanLouis

enhunkinderenDylanenJulianFutureLand

binnen:bloemen!

Donderdag 10 juni 2010Ookbloemenvoorde100.000ste bezoeker, WillardBrobbelenzijnvrouwTeresamethunzoontjeRileyuitCanada.

Zo gaat het met de bezoekerscijfers van FutureLand,

het informatiecentrum over Maasvlakte 2. Met een

gemiddelde van 9.000 bezoekers per maand heeft

de lokale bloemenspecialist er een regelmatig

terugkerende klant bij.

GastenboekEnthousiasme en waardering voor informatie centrum

en project blijkt ook uit het gastenboek dat

in FutureLand op de balie ligt. Pagina na pagina...

Als een trein...

Metgemiddeld2000bezoekersperweekisinformatie-centrumFutureLandeendoorslaandsucces.Hetuit-zicht op het werk aan het nieuwe land is fantastisch enbinnenkunnenjongenoudzichvermaken.‘Wezijngerichtopbelevingeninteractie,’verteltAnnettevanHam.‘Bezoekerskunnenvanallesontdekkenenzelfmeebouwen.’ VanHamisin2009begonnenalsvoorlichter.‘IkgeefpresentatiesaangroepenengametdeFutureLandExpressmeehetbouwterreinop.Mijnlerarenopleidingkomtaardigvanpas.Ookbenikbekendmetlandaan-winning,wantikhebbijdeafdelingWaterbouwen MilieuvanRijkswaterstaatgewerkt.’

Voor elk wat wilsGeenenkelegroepishetzelfde.‘IkstavoorhuisvrouwenuitOostvoorne,kitesurfers,JapansetoeristenendirecteurenvanhavenbedrijvenuitSingapore,Spanje,

‘Geen dag op routine!’

IndiaenNigeria.Deenekeerzijnhetstudentenvaneentechnischeuniversiteit,deanderekeerbrugklassers.Indepresentatiegaikdieperinophetwaaromenhoevandevergunningenprocedure,dedubbeledoelstellingof het uiteindelijke ontwerp.’ VanHamwerktineenteamvandrievastevoorlichtersentienoproepkrachten:studentenenoud-havenmede-werkers.Hoereagerenbuitenlanders?‘Zevinden ditgrootsenbewonderenonsNederlandersomonzepoldersenhetwereldwijdebaggerwerk.Enzewillen allemaalwetenwathetkostenwathetgaatopbrengen.Maarook:waarkomthetzandvandaanenhoebescher-menjulliejetegendezee?’

LevendigEendagjeoproutinedraaien,iservoorVanHamnietbij. ‘Ikbennieuwsgierigenvindhetheerlijkzelfkennisoptedoenendatweerovertedragen.Ikkanmehelemaaluitleveninhetorganiserenvanthemadagen;diegaan bijvoorbeeld over techniek, stormen, mammoet botten enkustbescherming.Ookhelpikmeemethetinrichtenvantentoonstellingen,waarbijdichters,fotografen,schildersenanderekunstenaarshunvisiegevenophetnieuweland.DatinspireertmeenhoudtFutureLandvooriedereenlevendig.’

Voorlichter Annette van Ham (45) vertelt in FutureLand dagelijks vol enthousiasme over het land van de toekomst.

119

Bouwen aan Maasvlakte 2 [voorlichten]


120

JANUARI...FEBRUARIFacts on the ground

APRIL…AUGUSTUS Maasvlakte 2 bij avond

MEIKades en stenen

FEBRUARI...APRILFossielen in de spotlights

SEPTEMBER...NOVEMBERBlik op Maasvlakte 2

SEPTEMBERMaasvlakte 2: waar staan we?

OKTOBERKennismaand

Totenmet13 FEBRUARI kunt u een indrukwekkend videowerk zien van kunstenaars BIK VAN DER POL voorPortscapes.ZijmaaktenvanuiteenhelikopterbeeldenvanhetgebiedvanMaasvlakte2.Hetresul-taatiseenluchttekeningmetdehelikopteralspotloodendefilmalspapier.Hetleverdeprachtigeenspectaculairebeeldenop.

In de lente en de zomer opent FutureLand eens per maand de HELE ZATERDAG TOT 22.00 UUR haar deuren voor eenrondleiding,eenrondritmetdeFutureLandExpressenlekkeretenophetterrasaanzee.Maasvlakte2 bij avond vindt plaats op 23 APRIL, 28 MEI, 25 JUNI, 30 JULI EN 27 AUGUSTUS

OpZATERDAG 28 MEI komt u alles te weten over het bouwen van de kades en

de stenen die worden gebruiktvoor dezeewering.Hoediepiseendiepzeewand en waar komen al die stenen vandaan? FutureLand is de HELE DAG OPEN voor bezoekers.

MuseumNaturalisenhetNatuurhistorischMuseumRotterdam werkensamenmethetHavenbedrijfomtelatenzienwaterin deNoordzeewordtgevonden.OpZATERDAG 19 EN ZONDAG 20 FEBRUARIkuntuluisterennaardeexperts,adviesvragen,

uw vondsten laten beoordelen en meezoeken naarbijzonderevoorwerpen.Van

19 FEBRUARI TOT EN MET 14 APRIL isereenbijzonderetentoonstelling over de vondsten te zien.

HARRY VAN DER WOERD en FRANS BIANCHI schilderden in 2010en2011vanafeenaantalvastepuntendevoortgangvandeaanlegvanMaasvlakte2. Ditwerkistezienvan 11 SEPTEMBER TOT EN MET 20 NOVEMBER.

Op24 SEPTEMBER kijken we meteenserielezingenterugop de meest recente ontwikke-lingenvandeAANLEG VAN MAASVLAKTE 2 en werpen weeenblikvooruitopwatnoggebeurenmoetvoordeeerstecontaineroverdekadegaat.

OokinOKTOBER 2011 kan iedereen in FutureLand weer TECHNISCHE PROEFJES uitvoerenonderbegeleidingvan een voorlichter.

120

APRIL…JUNIStrand in zicht

JUNI…SEPTEMBERGroei en bloei

OKTOBERTechniek in beeld 3

NOVEMBER...FEBRUARILand in zicht

DECEMBERPieten in FutureLand

FutureLand in kerstsfeer

MAARTRotterdamse haven: toen, nu en straks

SEPTEMBERWereldhavendagen

OpZATERDAG 23 APRILkrijgtueenvooruit-blik:HoeziethetstrandvanMaasvlakte2erstraksuit?Watkuntuerdoen?Enwanneergaathetopen?Van23 APRIL TOT EN MET 23 JUNIkuntuindeYangtzezaalbeelden zienvanhetstrandenomgeving.Envande ontwerpen van een viertal kunstenaars die gevraagdisvoorstellentedoenvoorobjectendie het verblijf veraange-namen op of om het strand.

Van25 JUNI TOT EN MET 4 SEPTEMBER kunt u in FutureLand zien wat er in hethavengebiedgroeit,bloeit,rondvliegtenloopt.Ookiser indezomereenaantallezingenover de flora en fauna van het havengebiedénzijnerexcursiesnaar bijzondere plaatsen in het havengebiedomdegroeienbloeimeteigenogenteaanschouwen.VolgdeaankondigingindeNIEUWSBRIEF en WWW.FUTURELAND.NL voor de data.

OpZATERDAG 29 OKTOBER verteltaannemerPUMAoverde technieken, materialen, bijzondereapparatuurengrootmaterieel,dieingezetwordenbijdeaanlegvanMaasvlakte2.FutureLand is de HELE DAG OPEN voor bezoekers.

ZATERDAG 26 NOVEMBER: een serie documentaires over landaanwinning,vroegerennu.Ookstarteengelijknamigeten-toonstellingovergrootschaligelandaanwinningsprojectenin binnen-enbuitenland.DezetentoonstellingisTOT MEDIO FEBRUARI 2012 te zien in FutureLand.

Op4 DECEMBERkomendePietennaarFutureLand!

Glühwein,appelbeignets, vuurkorven, kerstmuziek en natuurlijk een boom. FutureLand is GESLOTEN op 1E KERSTDAG en OPEN op 2E KERSTDAG.

Boek een excursie door de haven op ZATERDAG 26 MAART. Na een bezoekaanhetMaritiemMuseumgaatdereisdwars door de haven naar FutureLand. FutureLand is de HELE DAG OPEN VOOR BEZOEKERS.

TijdensdeWereldhavendagenop 2, 3 EN 4 SEPTEMBERgaaner excursiesvanafdeKopvanZuidnaarFutureLand.Reserveerop WWW.WERELDHAVENDAGEN.NL

Wijzigingenvoorbehouden.Kijkopwww.futureland.nlvoorhetactueleprogrammaenhetmakenvanreserveringen.

Collectie G

emeentearchief R

otterdam

BeritClaase(27)is chef de partie bij BrasserieZalmhuisin CapelleaandenIJssel.

122K

oken

uit

de

Noo

rdze

e



VoorStapelaar van

krokante spitskool met gemarineerde

zalm

***

HoofdKabeljauw met

macadamia noten en beurre blanc

***

NaTaartje van

gemengde noten met slagroom

Hoe ben je kok geworden?Het koksvak is mij met de paplepel ingegoten. M’n oma had al een Indonesisch restaurant in OudBeijerland en mijn vader staat ook graag in de keuken. Na het ROC Zadkine ben ik in het laatste schooljaar als leerling bij het Zalmhuis aan de slag gegaan en inmiddels werk ik hier al zeven jaar. Hier leer ik echt de kneepjes van het vak. Al eerder over Maasvlakte 2 gehoord?Ik had er wel wat over

bij alle koks dezelfde passie. We proberen allemaal vernieuwend te zijn.Hoe zie je jezelf over 10 jaar?Voorlopig heb ik het prima naar mijn zin. We werken bij het Zalmhuis met een chefkok, een souschef, 2 tournants en 10 chefs de partie, dus ik kan intern nog doorgroeien. Qua werk zou ik niets anders willen, het is echt m’n passie. Maar ik heb niet de ambitie voor een eigen zaak, dat lijkt me in de toekomst met eventueel een gezin moeilijk te combineren.’

gezien op het Journaal en bij TV Rijnmond, maar het fijne wist ik er niet van. Waarom heb je voor dit recept gekozen? Ik heb voor dit dessert gekozen omdat het goed bij het seizoen past. En het is niet moeilijk om te maken. Heerlijk bij een kopje koffie! Vlees, vis of gevogelte?Ik werk graag met allemaal, of het nu eendebout, entrecote of zalm is. Ik vind het wel belangrijk dat het een biologisch product is. Het geeft een sterkere smaak én een goed leven voor de dieren. Het werk

aan ‘de warme kant’ in de keuken heeft m’n voorkeur. Nigella Lawson, Jamie Oliver of Herman den Blijker?Dan kies ik voor Jamie Oliver. Hij gebruikt niet zoveel poespas, je herkent nog wat op je bord ligt. Ik gebruik zijn recepten wel als inspiratie maar zal er altijd zelf wat aan toevoegen. Mijn eigen stijl is iets pittiger, iets meer rode pepers. Heb ik toch van huis uit meegekregen. Is er een verschil in aanpak tussen jonge en ervaren koks?Volgens mij niet, je ziet

RestaurantZalmhuisinCapelleaandenIJssel

123

Nagerechtvoor4personen

Taartje van gemengde noten met slagroomIngrediënten2blikjesgecondenseerde,gezoetemelk500grgemengdeongezoutennoten250mlgezoeteslagroom

Voor het deeg75grwittebasterdsuiker125grkoudeboter160grzelfrijzendbakmeelmespuntje zout

Garnering75grbloem75grboter75grhoning130grpoedersuiker2grsesamzaad

Haal de etiketten van de blikjes melk, zet de blikjes op in een pan water. Zorg dat ze helemaal onder staan. Kook de blikjes melk 3 uur lang.

Doe ondertussen alle ingrediënten voor het deeg in een kom, kneed dit goed door elkaar en verdeel het deeg over 4 bakvormen van ongeveer 10 cm. Bak de taartjes 20 minuten in de oven op 155 graden. Laat ze afkoelen.

Hak de noten grof.

Doe de inhoud van de blikjes in een kom en laat 15 minuten afkoelen, meng daarna de noten erdoor.

Vul nu de taartbakjes met het notenmengsel. Laat dit geheel afkoelen.

Klop in de tussentijd de slagroom. Als de taartjes zijn afgekoeld, schep er dan een mooie toef slagroom op.

Koekje ter garneringMeng bloem, honing, poedersuiker en sesamzaad in een kom. Smelt de boter en voeg toe. Goed kneden. Giet het beslag in een spuitzak en trek strepen van 20 cm lang en 3 mm breed op een ingevette bakplaat. Bak dit 6 minuten af op 170 graden. Haal uit de oven en draai het baksel één voor één om een aanzetstaal (bijvoorbeeld handvat van een appelboor of garde). Laat 2 minuten afkoelen en haal het eraf. Steek de rolletjes in de slagroom als garnering.RestaurantZalmhuisinCapelleaandenIJssel

Hetstortisdeplekwaarzanduitdestalenpijp komt.Datzandisgebaggerdendoorgepomptdoorsleephopperzuigersopzee.‘Ikzorgervoordathetzandvlakisenhelpmetladenenlossenvanleidingenvandevrachtwagens.Ikwerkveelmetdestortwer-kerssamen.Ikrijddeleidingennaardeplekwaarzij ze aan elkaar koppelen.’

‘Lastig rijden met 12 ton pijpleidingen’

24 meter spanwijdteErkunnenverschillendewerktuigenaandeshovelwordenbevestigd.HetmeesterijdtPatrickmetlepelseneensoortpalletvork.‘Ikpakhiermetgemaktweeaanelkaargemonteerdepijpenmeeop,meteenspanwijdtevan 24meter.Datiseengewichtvanzo’n12ton.Hetiswellastigrijden,maaralsikervoorzorgdathetzandvlakis,gaatdatprima.’Hetvlakmakenvanhetzandisnoodzakelijk,want Patrickheefteenhekelaanhetschuddenindewagen.‘Voordeveiligheidenjeeigengemakmaakjedingenvlak.Zodatweweerveiligbijdekeetkunnenkomen.’Werkenophetstortzorgtsteedsweervooreen anderewerkomgeving.‘Ikbenmomenteelbezigop hetZuiderklip-stort,maarwezijnnetzigeuners. Elkekeerverhuizenwedekeetnaareennieuwe plekomaanhetwerktegaan.’

Shovelmachinist Patrick Baars (23) werkt op het stort en verlegt met zijn shovel de leidingen.

124

Bouwen aan Maasvlakte 2[pijpenleggen]


125

Blokkenreus houdt

zeegeweld buiten

barsten in de blokken zitten, dan kan de stabiliteit van de wering in gevaar komen.’De betonblokken die een tweede leven krijgen, komen in de nieuwe blokkendam te liggen. In de noordwesthoek van de nieuwe haven zullen ze de golven breken die het bij een noordwester storm op de Maasvlakte hebben gemunt. Daar zijn de golven het krachtigst. Kant: ‘Maar door de blokkendam breken de golven en hoeft het stenig duin erachter slechts een verzwakte golf te kunnen weerstaan.’Desondanks heeft het talud van het stenig duin achter de blokkendam enig onderhoud nodig, zo blijkt uit al het onderzoek. Vooral na stormachtige condities. Het stenig duin blijkt min of meer vergelijkbaar met duinen van zand. Daaraan moet onderhoud in de vorm van strand suppleties worden gepleegd als er te veel van het duin profiel is weggeslagen door golven. Bij de combinatie van stenig duin met blokkendam, zorgt de blokkendam ervoor dat weinig keien zich kunnen verplaatsen. Resultaat: minimaal onderhoud.

Minder onderhoudJuist dat onderhoud is een heel belangrijk punt, legt Kant uit. ‘We zijn als Havenbedrijf vanaf 2013, als de zeewering volgens planning gereed is, tien jaar verantwoordelijk voor het onderhoud. Daarna geven we de complete zeewering aan Rijkswaterstaat. Omdat de zeewering zeker honderd jaar mee moet, is de mate van onderhoud dus van groot belang. Niemand wil tot in lengte van jaren met een grote kostenpost blijven zitten. Daarom is dit zo’n mooie oplossing!’

Zie ook het artikel ‘Van klein duimpje tot betonreus’ op pagina’s 26 t/m 29.

Een blokkendam bouwen klinkt eenvoudig: stenen in zee storten en klaar is Kees. Maar zo simpel is het niet. Want ook stenen spoelen weg als ze niet goed liggen. Dan denk je veilig te zijn, maar zeker weten doe je het niet. Geen aanvaardbare situatie voor het Havenbedrijf Rotterdam dat waakt over de veiligheid van het hele havengebied tussen Hoek van Holland en de Van Brienenoordbrug. Gijsbert Kant is hoofd Ontwerp bij de Projectorganisatie Maasvlakte 2 van het Havenbedrijf. Geen stukje van de nieuwe Maasvlakte dat de afgelopen jaren tijdens het ontwerpen aan zijn ogen is ontsnapt. Toen de plannen op papier stonden en de cijfers hem vertelden dat het klopte, kwamen vaderlandse en internationale waterloopkundige laboratoria er aan te pas. Om op verschillende schaal in praktijk te testen of de tekeningen en berekeningen klopten.Zowel Havenbedrijf als aannemer PUMA twijfelden niet meer nadat alle testen in de laboratoria het sein op groen hadden gezet: aan de slag met de harde zeewering voor Maasvlakte 2. Een megaklus waarbij nieuwe natuursteen en hergebruikte steen en betonblokken het nieuwe land moeten behoeden voor overstromingen. Kant: ‘Wat hier gebeurt is uniek in de wereld.’

Oppakken en hergebruikenNaast de nieuw aangevoerde stenen is een belangrijke rol weggelegd voor stenen en betonblokken uit de zee wering die de bestaande Maasvlakte beschermde. In totaal wordt twee miljoen ton steen hergebruikt. Zeker geen kwestie van blokken omhoog takelen en even verderop weer in zee dumpen, zegt Kant. ‘De betonblokken liggen er een kleine veertig jaar en zijn dus nog vele jaren goed te gebruiken. Maar elke steen moet worden gecontroleerd, er mogen geen grote

EensindetienduizendjaarwordtdeNederlandsekustgetroffendooreenstormwaarbijdegolvenachtmeterenhogerzijn,zeggenkansbereke-ningen.Hetrisicodatbinnenafzienbaretijd eendergelijke‘superstorm’losbarst,isklein.MaarvoordebouwersvandezeeweringdieMaasvlakte2moetbeschermengrootgenoegomerweldegelijkrekeningmeetehouden.WaterbouwerGijsbertKanthoudtnamenshetHavenbedrijfeenoogjeinhetzeil.

Gijsbert Kant

Het sluitgat is nog niet gedicht,maar wat een werk is al verricht.Zie, hoe het zandlichaam daar ligt,bij wassend water, strijkend licht, wat een wonderschoon gezicht.

Het sluitgat is nog niet gedichten de Noordzee niet gezwicht.De zee, hydrodynamisch zwaargewicht,is rusteloos op zoek naar evenwicht,eb en vloed op het gat gericht.

Bij doodtij is de stroming vederlicht, zo ook bij kentering, getijgewricht.Maar met de volle maan in zicht,komt een springkracht aan het licht,toont het tij zijn waar gezicht.

Men denkt hierover niet te licht.Partijen kennen hun dure plicht,zijn degelijk, duurzaam, doelgericht.Onnodig dat onrust wordt gestichtom een sluitgat dat nog open ligt.

Spoedig, nog dit jaar wellicht,volgt het geruststellende bericht: “De zeewering is waterdicht.”Het sluitgat wordt niet meer belicht, daarvan rest enkel een gedicht.

CeesKlaver(1949)Cees Klaver is als havenplanner sinds 2001betrokkenbijdeontwikkeling vanMaasvlakte2.Deafgelopenjarenwerktehijonderandereaandelay-out(masterplan)vanhetnieuwehaven-terrein,havenbekkensenvaarwegen, de simulatie-onderzoeken voor de scheepvaart,deaanbestedingvan de containerterminals en aan onder-zoeken naar de haalbaarheid van walstroom.Voorelknummervan MV2dichttehijeenpassendetekst.


129

1 wereldrecord:in1weektijd:3,8miljoenm3MV2zandopgespoten

3 brandweeroefeningen

6 bommenengranatenopgezogen 12 hoppersopeendagbezigmet MV2

15 filmploegenophetnieuweland

77 schoolklassen bezochten FutureLand

80 zakelijkegroepsbijeenkomstenophetVIPDeck

116 rittenmetFutureLandExpress

154 hectaregrasingezaaid180 mlnkuubzandaangebracht

310 hectare land boven water

580 cuttertandengewisseld

600 bouwtekeningengemaakt

800 veiligheidsinspectiesuitgevoerd 3.650 tonwapeningsstaalgevlochtenvoorkademuren 11.500 retourtjeszandwingebieddoorsleephopperzuigers

32.700 m3betongestortvoorkademuren

108.065 bezoekers in FutureLand 1.000.000 uurgewerktzonderongeval

1.500.000.000 kgsteenverwerktindehardezeewering

Meerweten...130

CU-COC-810378

BezoekadresHavenbedrijf Rotterdam N.V.World Port Center (WPC) Wilhelminakade 9093072 AP Rotterdam Havennummer 1247

PostadresPostbus 66223002 AP Rotterdam

T +31 (0)10 252 10 10E [email protected]

RedactieJulija van der AaSylvia de Bode Wil BorstPriscilla van der HaarGert HardemanMaartje van de HulsbeekCees KlaverJeanette QuackMenno Steenman

Colofon

Informatie en bestellen

MV2 is een uitgave van de Projectorganisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam N.V. en is in een oplage van 150.000 exemplaren gedrukt op Arctic Volume. Dit papier draagt het FSC Keurmerk.

Raymond van der SteltGijs WarmenhovenVia>Handelskade EindredactieYves van Erp VormgevingVia>Handelskade FotografieFreek van ArkelEric BakkerMarc BlommaertChris BonisJorn van EckRon Gessel Isabelle Hennings BackerJohn JanssenHilbert KraneJohn de PaterTwan de VeerGijs WarmenhovenBen Wind

IllustratiesTineke FaberSusan OdendaalFrédérik Ruys DPI Animation House

CartoonMichael van den Bosch

Stockfotografie AeroviewFotoNaturaHavenbedrijf Rotterdam N.V.Hollandse Hoogte: Allard de Witte, p.125 | Dolph Cantrijn, p.30 | Bert Janssen, p.132iStock PhotoPUMA

TekstYves van ErpGert HardemanAnouk HespeJessie HocksJan Houdijk

Cees KlaverSebastiaan LabrieJos LammersMarc KruyswijkIrene PekaarMariska van WijngaardenRob Wilken

DrukModerna, België MV2 bedankt Gary Bakker, Bram Brekelmans en familie, Edauw Design, Dizzy, Floor Heinis, Het Kader, de bemanning van de Oranje, Portscapes, Trichis en alle andere bedrijven, instellingen en personen die hebben bij gedragen aan deze uitgave.

Voor meer informatie over Maasvlakte 2 en het bestellen van een exemplaar van MV2 bezoekt u www.maasvlakte2.com.

cart

oon

Mic

hael

van

den

Bos

ch

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Havenbedrijf Rotterdam N.V.. De inhoud van MV2 is met uiterste zorg samengesteld. Ondanks deze zorgvuldigheid kunnen gegevens zijn veranderd of onjuist zijn weergegeven. Hiervoor aanvaardt Havenbedrijf Rotterdam N.V. geen enkele aansprakelijkheid.Fotografie John Janssen

Zand krijgt vormMet driekwart van het benodigde zand al voor de deur krijgt de havenuitbreiding van Rotterdam in het tweede jaar dat er gebouwd wordt al heel nadrukkelijk vorm. Met dit derde nummer van MV2 krijgt u er alle achtergrondinformatie bij.

Ruim 180 miljoen kuub zand is elders van de zeebodem gezogen om voor de kust van Rotterdam Maasvlakte 2 mee aan te leggen. Meer dan honderd grote voetbalstadions zou je daarmee kunnen vullen, met een flinke kop erop. Er ligt nu naast de ingang van de Rotterdamse haven

al een flink stuk nieuw Nederland. Daar wordt dag en nacht met man en macht gewerkt om in 2013 een eerste schip te kunnen ontvangen. Niets wijst er op dat deze mijlpaal niet ge haald wordt.Het jaar 2010 overziend kan ik niet anders dan

143850766057

| Bakas verklaart de toekomst p.14 | Alles over steen p.26 | Land in zicht! p.8,36,68,100 | Nachtburgemeester ontmoet havenwethouder p.50 |Blockbuster bouwt p.64 | Robinson op de vlakte p.76 | Kades bouw je zo p.86 | Kijken in een glazen bol p.98 | Milieuzone met draagvlak p.114 |

Zand ontmoet steen

Groene revolutie op komst

Regie op bereikbaarheid

Aan boord met Loes Luca

December 2010 | Jaargang 3 | Waarde 7,95

Decem

ber 2010

| Jaargang 3

De haven breidt uit, de winkel blijft open. Net als FutureLand, het informatiecentrum met uitzicht op Maasvlakte 2. De duurzame haven in aanbouw zelf beleven? Kom kijken naar het nieuwste stukje Nederland.

Beter zicht op de toekomst bestaat niet!

Maasvlakte 2

Documents

Transcript of Maasvlakte 2