Al sinds de eerste Nationale DenkTank in 2006 weten de deelnemers maatschappe-lijke thema’s te vertalen naar inspirerende en verrassende adviezen. Een greep uit vijf jaar denken zonder kaders.

Vernieuwende ideeën

pagina 9

Maak werk van de toekomstDe Nationale DenkTank onderzocht hoe het werken van de toekomst er uit moet zien. Waarom het beter moet én hoe het beter kan, beschrijft de Nationale DenkTank in het eindrapport ‘Maak Werk van de Toekomst’.

iN 2040 zijN er TWee WerkeNDeN per ouDere

Veranderingen in de manier waarop we werken in Nederland zijn nodig, constateert de Nationale DenkTank. We moeten ons staande houden in een internationaal speelveld van opkomende economieën die ons in kennis, innovatie-kracht en handelspositie dreigen voorbij te lopen. ook de vergrijzing in eigen land maakt actie noodzakelijk. Waar nu nog vier werkenden de lasten dragen van één oudere, is de verhouding in 2040

twee op één. Tot slot veranderen ook de behoeften van werkende Nederlanders. Bekende voorbeelden zijn het zoeken naar een nieuwe werk-privébalans en de toepassing van moderne technologieën in het werk.

100 MiLjArD euro eXTrA Groei iS MoGeLijk

uit het onderzoek blijkt dat het echt beter kan. zo groeit de arbeidsproductiviteit in sommige sectoren in Nederland langza-mer dan in internationaal toonaangevende landen. Als deze sectoren volledig kunnen aanhaken, zou dat 100 miljard euro extra groei opleveren. ook de inzetbaarheid van onze arbeidspopulatie is voor verbe-tering vatbaar. Als we meer vrouwen en ouderen in staat stellen fulltime aan de slag te gaan, kunnen we de vergrijzing

opvangen en zelfs een lichte stijging in inzetbaarheid realiseren. Natuurlijk is gemotiveerd aan het werk zijn een be-langrijke voorwaarde voor een verbeterde productiviteit en inzetbaarheid. ook daar is nog een wereld te winnen: zo beoor-delen zzp’ers hun arbeidsmotivatie met een 8,5 terwijl de gemiddelde werknemer met een 7,5 een vol punt lager scoort.

De opLoSSiNG LiGT iN ArBeiDSreLATieS, FLeXiBiLeiT eN WerkoMGeViNG

De sleutel tot verbetering ligt volgens de Nationale DenkTank op drie terreinen: betere arbeidsrelaties, flexibele organi-satie van arbeid en een stimulerende werkomgeving. Het team formuleerde dertien concrete oplossingen en negen

bijbehorende adviezen om het werken van de toekomst in Nederland vorm te geven. De implementatie van de ideeën werd direct in gang gezet. zo werden werkgevers en dienstverleners bij elkaar gebracht om te praten over een bood-schappenservice op de werkvloer. een pilot werd uitgevoerd met gamification, een trend waarbij een spelelement wordt toegepast in organisatieproces-sen, in de zorgsector. ook werd een businessplan voor cadeaubonnen in de persoonlijke dienstverlening geschreven.

Meer weten over het werken van de toekomst? Analyses en adviezen van de Nationale DenkTank worden gepresenteerd in deze krant en het rapport ‘Maak Werk van de Toekomst’. Dit rapport is te downloaden via www.nationale-denktank.nl

DenkTankDe Nationale

InternatIonale concurrentIe, vergrIjzIng en veranderende verwachtIngen zetten nederland aan tot een andere manIer van werken. kunnen we deze uItdagIng aan?

Creatieve Tweeëntwintig oplossingen en adviezen om Nederland klaar te stomen voor het werken in de toekomst. Met aandacht voor een stimulerende werkomgeving, flexibele organisatie van arbeid en vol-waardige arbeidsrelaties.

Column:

Volgens Huub van Zwieten moeten we iedereen helpen aan een droombaan. Dan zal de productiviteit, effectiviteit en motivatie vanzelf omhoog gaan. Een column.

pagina 2 pagina 6pagina 4

Tijd voor actie Wil Nederland het welvaartsniveau behouden of versterken dan is het nu tijd om gerichte maatregelen voor de toe-komst te nemen. De Nationale DenkTank ging op onderzoek en kwam met verras-sende inzichten.

kennismaken zonder kaders december 2011

oplossingenDroombaan

Het Nieuwe Huren‘Tot twee jaar geleden werkte ik bij Wegener uitgeverij. een parapluorganisatie met veel

kantoren, verspreid over heel Nederland. Daar is het idee van Het Nieuwe Huren ontstaan. ik

werkte in Apeldoorn, maar als ik ’s morgens een afspraak in Den Bosch had, zocht ik ’s middags

een werkplek bij het Brabants Dagblad. of ik ging werken bij De Gelderlander, waar ik vanaf

mijn huis naar toe liep. zo bespaarde ik reistijd en bovendien vond ik het inspirerend om in een

andere omgeving te werken.

ik geloof heel sterk dat de juiste werkplek bij de juiste taak gezocht moet worden. een creatieve

sessie vraagt een andere omgeving dan een ontmoeting waarbij uiterste concentratie vereist

is. Steeds meer organisaties omarmen deze visie. De voordelen zijn dan ook groot. reistijden,

reiskosten, huisvestingskosten en faciliteitskosten nemen af. Terwijl motivatie, productie en

creativiteit toenemen. Medewerkers kunnen zich meer ontplooien en worden niet afgerekend

op aanwezigheid, maar op behaalde resultaten. Deskbookers ontwikkelde een tool met

daarop aangesloten een landelijk netwerk van kant-en-klare kantoorruimtes. Werkgevers

nemen urenbundels af die medewerkers kunnen inzetten waar en wanneer ze willen. op een

eenvoudige, toegankelijke en makkelijke manier. een organisatie huurt geen pand meer, maar

werkplekken. Dat is Het Nieuwe Huren; flexibel, kostenbesparend én inspirerend!’

Frans Derks is een van de oprichters van Deskbookers.

Het gaat, ondanks de economische recessie, goed met de Nederlandse welvaart. echter, door vergrijzing en de toenemende internationale concurrentie, staat Nederland voor een grote uitdaging.

Wil Nederland haar welvaartsniveau be-houden of versterken, dan moeten er nu maatregelen voor de toekomst genomen worden.een uitdaging voor de talenttoppers van

de Nationale DenkTank. ook dit jaar werd er een multidisciplinair team van ruim twintig veelbelovende promovendi, pas afgestudeerden en masterstudenten samengesteld. zij bogen zich de afgelo-pen maanden over de vraag hoe Neder-land een vernieuwing in arbeidsrelaties, arbeidsorganisatie en werkomgeving tot stand kan brengen. Met als resultaat; meer werkplezier, betere prestaties en langer doorwerken. De groep ging in vier teams, te weten arbeidsprestatie, arbeidsparticipatie, arbeidsmotivatie en verandervermogen, uiteen en verdiepte zich in de thematiek. om tot een goede analyse van de vraag-stelling te komen, interviewde het team 270 experts. Hoogleraren, Hr-managers en deeltijdmoeders, iedere mening telde. Naast deze interviews stelde de groep een enquête op die door ruim dertien-

honderd mensen ingevuld werd.Nadat het literatuuronderzoek was afge-rond en alle gegevens waren verwerkt, werd er nagedacht over mogelijke op-lossingen. De oplossingen en adviezen zijn zeer divers van aard. Sommige zijn eenvoudig uitvoerbaar, andere vergen ver-der onderzoek of implementatiepartners. Maar één ding hebben ze gemeen: ze zijn allemaal bedacht in een creatieve setting waarin out-of-the-box-denken een belang-rijke rol speelde.De kracht van de Nationale DenkTank is dat jaarlijks een actueel maatschappelijk thema vanuit diverse gezichtspunten be-licht wordt. Altijd met als doel de samen-werking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen te verbeteren. Deze integrale aanpak bracht vernieuwende en verrassende oplossingen. Nieuwsgierig? op pagina 6 en 7 vindt u een overzicht.

Tijd voor actie

Dit najaar lanceert ZegelGezond, een kwaliteitszegel voor online publieks-informatie over ziekte en gezond-heid. Vijf jaar na hun deelname aan de Nationale DenkTank 2006 vertellen Lars Gierveld en Thomas Schippers, initiatiefnemers van ZegelGezond, hoe ze zover zijn gekomen.

Thomas: ‘Vanuit onze media-achtergrond werkten we in de Nationale DenkTank 2006 het idee uit van een crossmediaal platform voor gezondheidsinformatie. Dat sloeg aan bij de publieke omroep, mede door de combinatie van een frisse blik en gedegen kennis van het onderwerp. Ze wilden graag dat we er na de Nationale DenkTank mee verder zouden gaan. We richtten Mediavedi op om onafhankelijk tussen alle partijen in te staan. De cruciale factor voor succes, zo bleek al snel.’ Het project leidde tot de op-richting van Gezond24, een online platform waar audiovisuele gezondheidsinformatie van omroepen en zorgpartijen samenkomt.

zeGeLGezoND ALS koMpASNaar aanleiding van dat succes vroeg het Innovatiefonds Zorgverzekeraars Mediave-di een onafhankelijk keurmerk voor online gezondheidsinformatie te ontwikkelen.

Lars: ‘De zorgverzekeraars willen twee vliegen in één klap slaan. Aan de ene kant is een goed geïnformeerde patiënt makkelijker en efficiënter te behandelen. Met betrouwbare informatie die makkelijk te vinden is, zullen de zorgkosten dalen. Aan de andere kant heeft het Innovatie-fonds een maatschappelijke taak. Ze zien kwalitatief goede gezondheidsinformatie als een recht voor de patiënt.’

Zo ontstond het initiatief tot ZegelGezond, een innovatief waarderingssysteem voor online gezondheidsinformatie. Partijen die online publieksinformatie aanbieden, kun-nen hun website hier aanmelden. Na een zelfcertificering vindt een review plaats: organisaties die het zegel al dragen, verifi-eren de antwoorden. Transparantie van de informatie staat voorop: zijn de bronnen vermeld? Is duidelijk wie de organisatie financiert? Is het mogelijk contact op te nemen? Als de website deze test doorstaat,

krijgt het een kwaliteitszegel. Vervol-gens waarderen professionele experts en publieksdeskundigen zoals patiënten de inhoud. Bij voldoende waarderingen rollen hier twee gemiddelde cijfers uit, die in het zegel op de website worden vermeld.

ANDerS DAN ANDerSLars: ‘Uit ons onderzoek bleek dat bestaan-de systemen vastliepen op de structuur, te veel top-down. Beoordeling van informatie vindt plaats in een log, hiërarchisch sys-teem. Wij kozen voor een andere aanpak: onafhankelijke vakexperts, aanbieders én gebruikers spelen een belangrijke rol in de certificering. Dat maakt het systeem mak-kelijker uitvoerbaar.’

Thomas: ‘We zochten direct samenwerking met alle belanghebbenden. Zowel patiën-ten, zorgverleners als verzekeraars zijn vertegenwoordigd. Hiermee creëren we cruciaal commitment.’

Een van die partijen die aanhaakte bij ZegelGezond is TNO. Loes van Herten was daar destijds projectmanager van QMIC, een kwaliteitssysteem voor medische informatie en communicatie. Loes: ‘Bij TNO waren we al enkele jaren bezig met de ontwikkeling van QMIC. Op het moment dat we niet verder kwamen, benaderden Lars en Thomas ons. Toen we hun opzet zagen, kozen we ervoor QMIC stop te zet-ten en partner te worden van ZegelGezond. De kennis, kunde en contacten die we hadden opgebouwd, konden we uitstekend overdragen.’

SociALe iMpAcTDe eerste ontwikkelfase van ZegelGezond werd afgesloten met een pilot. Daarin wer-den de eerste contouren duidelijk van de impact die ZegelGezond kan hebben. Twee deelnemers schrokken zo van de resulta-ten van de zelfcertificering dat ze besloten direct hun webpagina opnieuw te ontwik-

kelen. Ook een aantal wetenschappelijke studies die parallel aan de pilot werden uitgevoerd, concludeerden dat er behoefte is aan het systeem van ZegelGezond.

Lars: ‘Nu we landelijk uitrollen, blijven we meten. Dat gaat bijvoorbeeld om een efficientiëvraagstuk: hoeveel tijd bespaart een zorgverlener op voorlichting en behan-deling dankzij ZegelGezond? Tegelijkertijd zijn er sociale componenten: neemt het veiligheidsgevoel van patiënten bijvoor-beeld toe? Die sociale effecten zijn voor ons belangrijk. Uiteindelijk gaat het om de eindgebruiker. ZegelGezond moet leiden naar snelle toegang tot betrouwbare infor-matie. Dat maatschappelijk doel hebben we in de statuten laten vastleggen.’

Loes van Herten is inmiddels werkzaam bij het ministerie van VWS maar nog wel betrokken bij Stichting Zegelgezond. Ze is lid van de kwaliteitsraad die advies geeft

over de te volgen strategie. Het maatschap-pelijk effect van ZegelGezond staat ook bij haar voorop. ‘Wat ik belangrijk vind, is de mediawijsheid die ZegelGezond oplevert; mensen worden bewust van wat ze lezen. Vroeger had je vooral gedrukte media en waren er slechts enkele bronnen. Tegenwoordig kan iedereen eenvoudig informatie op internet plaatsen. Door de ZegelGezond-waardering van zowel profes-sionals als eindgebruikers, weet je beter de informatie op waarde te schatten.’

2006

L

ance

rin

g G

ezo

nd

24 e

n Z

egel

Gez

on

dO

nafh

anke

lijkh

eid

is c

ruci

ale

fact

or

voor

suc

ces

@jafmpetersis je betrokkenheid anders nu je voorzitter af bent?@haraldtepperWat dacht je! ik bezoek nog steeds de events, kan daar enorm van genieten. Doe alleen de leuke dingen nog.@jafmpetersen je bent natuurlijk nog secretaris van de partnerraad. We kunnen jouw waardevolle adviezen goed gebruiken.@haraldtepperik kon het voorzitterschap loslaten, de organisatie is nu stabiel. Betrokkenheid blijft, het is toch een beetje mijn kindje.@jafmpetersHet is ook een ongelooflijk leuke, zinvolle organisatie met veel inspirerende mensen. en met heel veel mooie momenten.@haraldtepperinderdaad! Neem de ontwikkeling die de twintig jonge talenten elk jaar doormaken: van ietwat verlegen individuen tot een hechte groep.

@jafmpeterszelf vind ik het einde van de zomerschool met de nieuwe lichting DenkTankers, structurele en themapartners en alumni erg bijzonder.@haraldtepperen de thema’s. Altijd met een maatschappelijke relevantie. We komen met concrete oplossingen waarvan altijd een deel opgepikt wordt.@jafmpetersen andere oplossingen hebben meer tijd nodig. Neem de kwaliteit van het onderwijs. Vier jaar geleden een thema.@haraldtepperen nu een publiek debat om ouders meer bij onderwijs te betrekken. een van onze oplossingen.@jafmpetersDie ontstaan dankzij het denken zonder kaders en zonder agenda.@haraldtepperTerwijl het hele proces in een strakke structuur zit vol deadlines. Noodzakelijk om binnen drie maanden tot

resultaat te komen.@jafmpetersWe zijn in zes jaar gegroeid naar een netwerkorganisatie die er toe doet. @haraldtepperDe eerste jaren zijn we vooral bezig geweest met het neerzetten van de organisatie, terwijl we nu stabiel zijn en een vaste kern hebben. @jafmpetersGesteund door een vast projectbureau dat zorgdraagt voor de professionalisering van de verder grotendeels vrijwilligersorganisatie. @haraldtepperGeweldig om te zien hoe een idee tot een volwassen instituut is geworden. ik zie dan ook een mooie toekomst weggelegd voor de NDT!

De kracht van de Nationale DenkTank

“De opLoSSiNGeN koMeN ToT STAND DANkzij HeT DeNkeN zoNDer kADerS eN AGeNDA. TerWijL HeT HeLe proceS iN eeN STrAkke STrucTuur VoL DeADLiNeS ziT. DAT iS De krAcHT VAN De NATioNALe DeNkTANk.”

harald tepper is organisatieadviseur bij mckinsey & company. hans Peters is marketingdirecteur bij unilever.

het nederlandse welvaartsnIveau staat onder druk. ondanks de relatIef stabIele en goede concurrentIe-PosItIe ten oPzIchte van de rest van de wereld. nederland staat aan de vooravond van een enorme uItdagIng.

harald tePPer, oud-voorzItter en medeoPrIchter van stIchtIng de natIonale denktank twIttert met hans Peters, huIdIg voorzItter van de stIchtIng.

De Nationale Denktank | het werken van de toekomst | 32 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomstFo

togr

afie:

Jop

pe v

an H

ulze

n

Links: Harald Tepper, rechts: Hans Peters

Foto

grafi

e: L

ars

en T

hom

as

De Dinko-economie‘Voor 1920 werkte vrijwel iedereen als zelfstandige. De advocatuur en de zorg, en dan

bedoel ik de artsen, zijn altijd gedomineerd door zzp’ers. in veel organisaties is loondienst

lange tijd gezien als een ideale werkrelatie tussen werknemer en werkgever. Maar het

is niet de enige mogelijkheid! Steeds meer organisaties schakelen zzp’ers in om zo de

professionaliteit die op dat moment gewenst en noodzakelijk is, in huis te halen.

zzp’ers zijn professionals en willen hun autonomie behouden. Hun grote gemeenschap-

pelijke kenmerk is dat ze klein zijn. klein zijn heeft echter als nadeel dat je snel kwetsbaar

bent en weinig tijd hebt. Via allerlei functionele en effectieve netwerken zoeken zzp’ers

hier gerichte oplossingen voor.

organisaties zullen in de toekomst veel vaker werkzekerheid in plaats van baanzekerheid

bieden. ik noem het vaak de Dinko-economie; dienstverlenend, innovatief, netwerken,

kennis en ondernemerschap. in een van de dingen moet je uitblinken en in de andere

zaken moet je net zo goed zijn als de rest. en daar zie ik een grote rol voor zzp’ers weg-

gelegd. organisaties zullen steeds vaker netwerken managen in plaats van werknemers.

Daarbij is het de uitdaging om identiteit en betrokkenheid te behouden.’

Arjan van den Born is verbonden aan twee universiteiten. In Utrecht doet hij onderzoek naar verandermanagement en in Antwerpen houdt hij zich bezig met ‘klein ondernemerschap’. Daarnaast heeft hij een eigen organisatieadviesbureau.

Nog niet zo lang geleden was Jan Wolters verkoper in een winkel en naar eigen zeggen ‘een beetje lui’ als het op zijn carrièreplannen aankwam. Zijn bijbaan als Persoonlijke Assistent van Leraren (PAL) veranderde dat beeld compleet. Inmiddels doorloopt hij in razendsnel tempo de lerarenopleiding schei- en natuurkunde om zo snel mogelijk voor de klas te kunnen staan.

De PAL is een student die leraren in het voortgezet onderwijs ondersteunt met diverse taken in de klas zoals nakijken, lessen voorbereiden en experimenten begeleiden. Met het advies van de PAL beoogde de Nationale DenkTank 2007 het lerarentekort op de korte en lange termijn aan te pakken. Terwijl de PAL met zijn inbreng de werkdruk van de leraar verlaagt, maakt hij op een laagdrempelige manier kennis met een loopbaan in het

onderwijs. Een gemotiveerde PAL is daarmee een leraar in de dop.

uiTDAGeNDe TAkeNJan Wolters is een schoolvoorbeeld van het succes van deze aanpak. Begin 2010 begon hij als PAL op een middelbare school in Bergen. Jan: ‘Ik zocht een extra baan en stuitte via een omweg op de vacature voor PAL. Vrienden hadden altijd al gezegd dat het onderwijs misschien iets voor mij zou zijn. Dit was een mooie manier om dat uit te vinden.’ De taken die Jan uitvoerde werden steeds uitdagender: ‘In het begin hielp ik leerlingen die tijdens de les vragen hadden. Later bereidde ik ook lessen voor en gaf ik instructie voor een practicum.’

Tijdens zijn werkzaamheden als PAL raakte Jan steeds gemotiveerder: ‘Leraren waar ik mee werkte, gaven aan dat ze in mij ook een echte leraar zagen. Dat was een goede motivatie om de stap te zetten.’ Nadat hij anderhalf jaar als PAL had gewerkt, begon Jan aan de lerarenopleiding schei- en natuurkunde. Voor zijn opleidingsstages

2007

P

erso

on

lijk

e A

ssis

ten

t va

n L

erar

enA

ls h

et z

o do

orga

at, s

ta ik

ove

r tw

ee ja

ar

voor

de

klas

! kon hij bij zijn school in Bergen direct aan de slag.

BeWezeN coNcepTJan is niet de enige die als PAL kennis maakte met het onderwijs. Platform Bèta Techniek pakte het advies van de Nationale DenkTank op. Begin 2009 startte het platform een stimuleringsregeling waarin scholen advies en financiële ondersteuning kregen voor het inschakelen van PAL’s. Joanne Kuipers, projectleider vanuit het platform: ‘Scholen waren heel enthousiast, mede door het werk van de Nationale DenkTank. Uiteindelijk heeft de regeling twee jaar gelopen, terwijl er maar een jaar was voorzien. In die twee jaar zijn er veel PAL’s aan de slag gegaan op verschillende scholen. We merkten ook dat bemiddelingsbureaus in het onderwijs de PAL in hun dienstenaanbod opnamen. Er zijn zelfs bureaus opgericht specifiek voor het inzetten van PAL’s.’

Eind 2010 stopte de stimuleringsregeling. Inmiddels hadden 215 scholen een aanvraag voor PAL’s ingediend. Joanne: ‘We vonden het niet langer nodig scholen financieel te ondersteunen. Het concept had zich bewezen.’ Uit evaluaties kwamen dan ook bemoedigende cijfers. Joanne: ‘Bijna driekwart van de scholen constateerde een vermindering van de werkdruk van hun docenten. Van de PAL’s had 87% een duidelijk beeld van werken in het onderwijs gekregen. Vaak leidde dit ook tot interesse in een carrière in het onderwijs. Zo was de helft van de studenten die aanvankelijk geen leraar wilde worden, na hun werkzaamheden als PAL wel geïnteresseerd in de lerarenopleiding.’ De inzet van PAL’s is dan ook niet stil te komen liggen na het eindigen van de regeling. Joanne: ‘Veel scholen zijn op eigen kosten, of met financiering uit andere bronnen verder gegaan. Ook de bemiddelingsbureaus

plaatsen nog actief studenten op scholen. In onze voorlichting wijzen we scholen altijd op de mogelijkheid om PAL’s in te zetten voor hun lerarenbestand.’

GeLeiDeLijk HeT oNDerWijS iNroLLeNJan Wolters vond zijn PAL-bijbaan ook via een bemiddelingsbureau. Lieke Kwantes van talentenorganisatie Studelta begeleidde hem hierbij. ‘Bij Studelta bemiddelen we studenten en starters naar werk dat bij hun studie past. Het PAL-project sloot heel goed aan bij onze diensten. Sterker nog, er liepen al vergelijkbare projecten. We hebben het concept van de PAL zowel binnen als buiten de stimuleringsregeling in praktijk gebracht.’

De werkzaamheden van de PAL’s lopen zeer uiteen. Lieke: ‘Soms gaat het om huiswerkbegeleiding of hulp bij leesdossiers. Maar vaak worden de

studenten ook ingezet om samen met de docent lessen voor te bereiden. We bieden onze PAL’s ook trainingen aan waarin ze vaardigheden leren om goed met hun werk in de klas om te gaan. Het is bijvoorbeeld niet gemakkelijk om als student een groep middelbare scholieren in de hand te houden.’ Een PAL groeit in zijn rol en kan daardoor steeds complexere taken uitvoeren.’ Voor Jan Wolters gold dit ook: ‘Het was ideaal om zo geleidelijk het onderwijs in te kunnen rollen. Nu loopt alles voorspoedig op de lerarenopleiding. Als het zo doorgaat, sta ik over twee jaar voor de klas!’

Eind oktober mocht ik een lezing geven aan de jonge talenten van de Nationale DenkTank. Zij kwamen tijdens een Expertforum bij elkaar om de eerste analyses van het onderzoek te presenteren. En om een begin te maken met oplossingen die het werk in de toekomst leuker, productiever en efficiënter maken.

Wow, dacht ik, dat ik daar bij mag zijn! Ik hoefde niet lang over de oplossing na te denken. Die is zo eenvoudig! Het past in een Twitterbericht van 140 tekens.

Als we mensen helpen het werk te doen wat echt bij hen past, dan is werk ineens geen noodzakelijk kwaad meer. Dan wordt werk een inspirerend deel van je leven, waar je naar uitziet op de maandagochtend. Dan ben je voor de wekker wakker en begint je dag energiek. En op je vakantie denk je gemeend: ‘Ik ben echt weer aan mijn werk toe!’

Als we er met z’n allen naar streven deze situatie voor zoveel mogelijk mensen werkelijkheid te maken, dan stijgt de arbeidsproductiviteit. Als je doet wat je leuk vindt, dan werk je door, soms zelfs in het weekend of na je 65ste. Werk is dan een privilege. Van de arbeidsbevolking krijgt 10% in zijn leven een burn-out. Dat is vervelend, maar zet wel aan tot actie. Het grootste probleem zit in de 78% van de mensen die niet echt blij is met z’n werk, maar ook niet echt tevreden. Daar ontbreekt vaak de urgentie om in actie te komen.

De Nationale DenkTank presenteert binnenkort haar conclusies. Ongetwijfeld staan daar wijze dingen in. Maar geloof me, we moeten iedereen die een dramabaan heeft, helpen aan een droombaan. Dan verandert er echt iets!

O ja, de korte samenvatting in mijn tweet (@huub), luidde: ‘Lossen we het probleem van productiviteit, motivatie en effectiviteit niet op, door mensen aan hun droombaan te helpen?’

huub van zwieten is droombaangoeroe, spreker, entertainer 2.0 en auteur van diverse boeken met als onderwerp talent, passie en ontwikkeling. meer informatie op www.huubvanzwieten.nl.

Droombaanmensen aan een droombaan helPen, dat Is volgens huub van zwIeten dé oPlossIng voor alle Problemen oP de arbeIdsmarkt. een column

Deze vragen worden mij, als voorzitter van Stichting Het Nieuwe Werken, regelmatig gesteld en telkens moet ik terugdenken aan mijn middelbareschooltijd. op het Montessori Lyceum werkte ik met een duidelijk omschreven takenpakket. een schema waarin stond wat we aan het einde van het blok (zes weken) gedaan moesten hebben, welke klassikale lesuren we hadden en welke leraren in de ‘keuze werktijd’ aanwezig waren om de schriftelijke en mondelinge toetsen af te leggen. een klassenleraar nam eens per week met ons door of we op schema lagen en of we het beoogde niveau behaalden. Aan het einde van het blok kregen we een rapport waarin onze al dan niet behaalde resultaten helder beoordeeld werden. er was niets onduidelijks of vrijblijvends aan. Toch ervoer ik een zee aan vrijheid.

Daarna ging ik naar de universiteit. Het ‘blok’ werd opgerekt tot een ‘trimester’ en de klassenleraar verdween. ook als student werd ik geacht met deze vrijheid en verantwoordelijkheid om te kunnen gaan. De schok kwam dan ook pas toen ik voor het eerst een ‘volwassen baan’ kreeg. Tot mijn stomme verbazing gaf mijn leidinggevende geen leiding maar nam deze. Hij bepaalde waar, wanneer en hoe ik mijn werk moest doen, of dat nou werkte of niet. Nu weet ik best dat niet iedereen even geschikt is voor het montessorionderwijs. De een kan beter met die vrijheid omgaan dan de ander. Toch weet ik heel zeker dat niemand beter presteert als hij of zij gewantrouwd wordt. Negen van de tien medewerkers willen hun werk goed doen en een zinvolle bijdrage aan de organisatie leveren. Waarom zouden we dan de enige zijn die ze zo behandelen? Alleen maar omdat er enkele zijn die er de kantjes vanaf lopen? Doodzonde! Het Nieuwe Werken staat dan ook NieT voor fulltime thuiswerken zonder regels en kaders, of voor werken in de hipste kantoren met de lekkerste koffie maar voor het loslaten van het idee dat je medewerkers beter presteren als ze de hete adem van wantrouwen niet in hun nek voelen. Alleen werken op basis van wederzijds respect en vertrouwen mag Het Nieuwe Werken heten. Want zo werken we in de toekomst!

roos wouters is voorzitter van stichting het nieuwe werken en treedt al jaren in de publiciteit om te pleiten voor een gezonde en evenwichtige combinatie van werk en privé. ze is auteur van Fuck ik ben een feminist!, Femanistisch Manifest, Carrièrebitches en papadagen: Hoogste tijd voor Het Nieuwe Werken.

Werken in de toekomst, hoe doen we dat?

“NeGeN VAN De TieN MeDeWerkerS WiLLeN HuN Werk GoeD DoeN eN eeN ziNVoLLe BijDrAGe AAN De orGANiSATie LeVereN.”

een belangrIjk Instrument voor het werken In de toekomst Is het nIeuwe werken. maar wat Is dat? wat verstaan we hIeronder?

De Nationale Denktank | het werken van de toekomst | 54 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomst

Fotografie: Studelta

Foto

grafi

e: R

oos

Wou

ters

Foto

grafi

e: H

uub

van

Zwie

ten

Creatieve oplossingentweeëntwIntIg creatIeve en vernIeuwende oPlossIngen en advIezen van de natIonale denktank over volwaardIge arbeIdsrelatIes, een flexIbele organIsatIe van arbeId en een stImulerende werkomgevIng. doel: een staP dIchterbIj het werken van de toekomst.

25 07 2011 iNLezeNDe reader valt op de deurmat: 7 kilogram

aan voorbereiding.

24 08 2011 iNTeGrereNNa vele trainingen op de Zomerschool zijn

we helemaal thuis in het jargon van de

begeleiders van McKinsey. “Is dit wel hele-

maal MECE?”

29 08 2011 ScieNce pArkHet kille kantoor van de Nationale Denk-

Tank levert wat teleurgestelde gezichten

op: “Is dit het werken van de toekomst?”

14 10 2011 yeS!De eerste implementatiepartner voor de

beeldvorming van ouderen is gevonden!

CAOP gaat de WerkWijzer in de markt

zetten.

27 10 2011 TroTSNa twee maanden achter dichte deuren te

hebben gewerkt, mogen vanavond eindelijk

vrienden en familie naar onze presentatie

komen luisteren. We zien veel trotse

blikken.

11 11 2011 LAATSTe DAGWe bouwen onze betrokkenheid af zodat

Nederland zelf het heft in handen kan

nemen voor het werken in en aan een

mooie toekomst.

tweets

De Nationale Denktank | het werken van de toekomst | 76 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomst

Flexibele organisatie van arbeid

BeeLDVorMiNG VerBeTereN

de WerkWijzerVoer een online test met vooroordelen en feiten over oudere werknemers uit. doel: beeldvorming van oudere werknemers verbeteren.

Werkende moedersBiedt vrouwen meer flexibiliteit en een platform om werkervaringen uit te wisselen. doel: draagvlak voor het combineren van een carrière met zorg voor kinderen vergroten.

Volwaardige arbeidsrelaties

iNForMeLe ArBeiDS-reLATieS VerBeTereN

barobeterVoer een voorbereidende training en wekelijkse online vragenlijsten uit binnen organisaties, met name voor het MKB. doel: ondernemers leren dialoog aan te gaan met werknemers.

blikopenerZet medewerkers actief in om actuele organisatievraagstukken op te lossen. doel: draagvlak creëren voor verandering en inspraak medewerkers vergroten.

everybuddyKoppel systematisch jonge en oude medewerkers binnen een organisatie aan elkaar. doel: uitwisselen en borgen van kennis, ervaring en ideeën binnen een organisatie.

ForMeLe ArBeiDSreLATieS VerBeTereN

cao à-la-carteNeem à-la-cartebepalingen op in de cao. doel: werknemers in staat stellen het arbeids-voorwaardenpakket af te stemmen op hun persoonlijke behoeften door uitruil van secundaire arbeidsvoorwaarden.

representatieve vakbondenVoer een vernieuwd systeem van representatieve vakbonden en democratische besluitvorming bij cao-onderhandelingen in. doel: eerlijke vertegenwoordiging van werknemers realiseren en werknemersvertegenwoordiging toekomstbestendig maken.

demotie Neem een bepaling voor demotie op in cao’s zodat werknemers de kans hebben een stapje terug te doen. doel: oudere werknemers in staat stellen langer door te werken en maatschappelijke kosten voor uitkeringen verminderen.

Stimulerende werkomgeving

FySieke WerkoMGeViNGVerBeTereN

Formele kaders voor het nieuWe WerkenStimuleer thuiswerken en leg de verdeling van verantwoordelijkheden over thuiswerken schriftelijk vast in formele kaders. doel: organisaties in staat stellen kosten te besparen en werknemers de mogelijkheid bieden werk en privé goed te combineren.

de WolidayBied medewerkers de kans om vakantie en werk te combineren.doel: flexibiliteit van de fysieke werkomgeving vergroten.

de ideale WerkplekRicht kantoren in met aandacht voor comfort in meubilair en (groen)voorzieningen en geef medewerkers eigen controle over verlichting, meubilair en temperatuur.doel: arbeidsproductiviteit, arbeidsmotivatie en creativiteit van medewerkers vergroten.

VirTueLe WerkoMGeViNG VerBeTereN

versophetWerk.nlZet een webwinkel in levensmiddelen op voor kleine ondernemers, waarbij ieder een eigen virtuele winkel inricht. Ondernemers bezorgen collectief boodschappen op het werk van klanten.doel: vergroten van gemak voor ondernemers en klant door gebruik te maken van de mogelijkheden in de virtuele werkomgeving.

caremilesIntroduceer een competitief spelelement in het dagelijkse werk van zorgpersoneel dat medewerkers betrekt bij het verbeteren van organisatieprocessen en ze beloont voor de oplossingen. doel: vergroten van waardering, arbeidsmotivatie en betrokkenheid van zorgpersoneel en arbeidsprestaties inzichtelijk maken.

oNDerNeMerScHAp STiMuLereN

het cadeau dat WerktLanceer een website met lokaal dienstenaanbod en cadeaubonnen voor professionele diensten. doel: stimuleren van ondernemerschap.

de zzp-parachuteZet een spaarfonds voor zzp’ers op ten behoeve van arbeidsongeschiktheid of pensioen.doel: sociaal vangnet voor zzp’ers vergroten.

MoBiLiTeiT eN oNTWikke-LiNG BeVorDereN

investmensLaat institutionele beleggers investeren in menselijk kapitaal door opleidingskosten of inkomensverlies te financieren tijdens de zoektocht naar een betere baan. doel: mogelijkheden realiseren voor werknemers om een opleiding te volgen of een carrièreswitch te maken.

promostroomZet landelijke carrièredagen voor promovendi en postdocs op. doel: promovendi en postdocs vroegtijdig in de loopbaan carrièremogelijkheden buiten de wetenschap laten verkennen.

breder inzetten evcPromoot en zet het certificaat Erkenning Verworven Competenties (EVC) breed in. doel: talenten van werknemers optimaal benutten en baanmobiliteit stimuleren.

leerplicht tot je 67steZet een financiering op met een persoonsgebonden budget voor persoonlijke ontwikkeling en talentbenutting.doel: bewustwording creëren voor het belang van een leven lang leren en het benutten van talenten.

MeDeWerkerS TuSSeN orGANiSATieS uiTWiSSeLeN

ambtenaar in het veldZet een overheidswebsite met succesvolle uitwisselingsinitiatieven op, initieer een competitie over uitwisseling en samenwerkingsverbanden tussen gemeenten en introduceer belonings-structuren voor deelname aan uitwisselingen.doel: uitwisseling van werknemers tussen organisaties stimuleren.

Flexibel inzetten van oudere WerknemersZet oudere werknemers in op tijdelijke projecten binnen of buiten de organisatie. doel: duurzame inzetbaarheid van ouderen vergroten en productiviteit en flexibiliteit van organisaties vergroten.

Flexibel inzetten van gepensioneerdenFaciliteer betaald en vrijwilligerswerk voor gepensioneerden en maak het aanbod van vrijwilligerswerk inzichtelijker. doel: kennisdelen en flexibiliteit van organisaties vergroten.

oplossingen

adviezen

Uitgewerkt idee, vaak met implementatiepartner(s).

Beknopt idee om overheid en samenleving tot actie aan te sporen.

Ruimte en vertrouwen‘Veel organisaties willen veranderen, maar denken nog vanuit gangbare bedrijfsmo-

dellen, compleet met hiërarchie, bureaucratie en afgebakende functieomschrijvingen.

Daadwerkelijke veranderingen komen pas als er ruimte aan alle medewerkers wordt

gegeven. We moeten af van het onderscheid tussen baas en medewerker, maar gelijk-

waardig met elkaar omgaan en respect hebben voor de verschillen die er zijn. Huidige

organisatiestructuren zijn gebaseerd op angst en macht. echte veranderingen ontstaan

pas als er vertrouwen in de ander is. Ga er vanuit dat ieders intentie is om goed te doen

en dat iedereen een positieve bijdrage wil leveren aan de organisatie. Dan kan er dialoog

ontstaan en vinden echte ontmoetingen plaats. Ga niet uit van functies of leeftijden,

maar van ontmoetingen met tijdsgeesten. ontdek dat alle talent al in huis is.

Het Nieuwe Werken is eigenlijk Het Normale Werken. Geef mensen de ruimte om te

doen waar ze goed in zijn en ontdek dat ze zelf hun verantwoordelijkheden nemen. Dan

hoef je niets meer op te leggen. zolang een organisatie transparant is, ook qua financiën

en salarissen, zal iedereen elkaars werkwijze en keuze respecteren.‘

Fokke Wijnstra noemt zichzelf strateeg en werkt o.a. bij Finext, een vertouwens-vennootschap zonder vaste werkplekken, vakantiedagen en functieomschrijvin-gen. Daarnaast vervult hij de rollen van coach, vertrouwensman, conflictoplosser en sjouwer.

‘Tot voor kort kenden we de carrièremakers: mannen in driedelig pak en vrouwen in

mantelpakjes die tachtig uur per week werkten om status, macht en geld te vergaren.

een jonge generatie, ik noem ze ook wel Werknemer 2.0, staat te popelen om het an-

ders te doen. zij hebben andere drijfveren, zijn veel meer gericht op people, planet en

profit. ze hebben ook andere competenties zoals multi-tasking en netwerkvaardigheden.

Daar horen andere werkvormen bij. Willen organisaties de aansluiting houden, dan zal

het werk anders ingedeeld en bestuurd moeten worden. Flexibeler. Die nieuwe gene-

ratie werkt vanzelf samen, zonder contracten, en vindt kennis geen macht. ik zie een

toekomst waarbij steeds meer organisaties, en dan vooral de grote, het verschil tussen

de werk- en de privéwereld steeds verder verkleinen. zie Googleplex, een campus met

sportfaciliteiten, muziekstudio’s, chill-out ruimtes, hippe restaurantjes, noem maar op.

in de traditionele organisaties is het nog vaak zo dat als je een goede beoordeling hebt

gehad, je promotie krijgt, een nieuwe leaseauto of een nog slimmere telefoon. ook dit

zal verdwijnen. De nieuwe generatie is meer value-driven dan money-driven. Speelt een

organisatie hier niet op in, dan zullen steeds meer deskundigen en professionals voor

zichzelf beginnen. De groei van het aantal zzp’ers is daarvan het bewijs. zij zijn de ge-

vangenis ontvlucht die ouderen organisatie noemen. De nieuwe generatie werknemers

zoekt naar een juiste balans tussen werk en privé. Noem het de 3:1:1-regel. Drie dagen

werken, een dag vrijwilligerswerk en een egodag.’

Mathieu Weggeman is hoogleraar Organisatiekunde, in het bijzonder Innovatie-management aan de Technische Universiteit Eindhoven. Daarnaast voert hij een eigen praktijk als bestuursadviseur.

De Nationale Denktank | het werken van de toekomst | 98 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomst

een overzIcht:

2006 – Met ‘recept voor morgen’ werd de zorg voor chronisch zieken onder de loep ge-nomen. De Nationale DenkTank concludeerde dat taakherschikking de kosten van de zorg enorm verminderen en dat de zorgsector de uitgespaarde kosten grotendeels kan investeren in patiënten, zodat de zorgkwaliteit verbetert. Twee deelnemers ontwikkelden Gezond24 en zegelGezond om de informatievoorziening in de zorg te verbeteren (zie pagina 2).

2007 - ‘Succes op school!’ bracht frisse ideeën voor onderwijs als intermediair tussen leerlingen, arbeidsmarkt en maatschappij. De Nationale DenkTank kwam onder andere met oplossingen voor het docententekort, waarvan de persoonlijk Assistent voor Leraren inmiddels landelijk is geïntroduceerd (zie pagina 4).

2008 – ‘Gezond voor elkaar!’ gaf adviezen voor het eet-, drink- en beweeggedrag van jongeren, onder andere door de omgeving gezonder te maken, de weerbaarheid en daad-kracht van jongeren te vergroten en hen gestruc-tureerd hulp te bieden vanuit hun omgeving. De Nationale DenkTank adviseerde de epoDe-methode naar de Nederlandse situatie te verta-len. Andere partijen, waaronder de joGG-bewe-ging, dachten daar ook zo over (zie pagina 8).

2009 – ‘energie in beweging’ bracht oplos-singen om de consument te bewegen om energie-efficiënte oplossingen en hernieuwbare decentrale energiebronnen te kiezen. De Natio-nale DenkTank kwam met adviezen die energie-besparing voor consumenten makkelijker, goedkoper en leuker maken. Twee deelnemers richtten de Stichting Green Mimics op, dat zich inzet voor groen en duurzaam voorbeeldgedrag, op (zie pagina 10).

2010 – ‘zelf Vertrouwen’ gaf oplossingen voor publieke organisaties om de vertrouwens-relatie met burgers te verbeteren. De Nationale DenkTank presenteerde oplossingen voor het vergroten van het vertrouwen in wetenschap-pelijk gefundeerd beleid, pensioenen, politie, rechtspraak en publieke organisaties die communicatie, transparantie, beeldvorming en betrokkenheid verbeteren. een voorbeeld hier-van is de pensioen Masterclass (zie pagina 11).

De Nationale DenkTank beoogt met zijn onder-zoek maatschappelijke discussie los te maken. Daarbij krijgt de Nationale DenkTank tijdens en na het onderzoek veel aandacht van de politiek en de media. Leden van het Nationale Denk-Tank-netwerk worden regelmatig gevraagd een bijdrage te leveren aan symposia, panelgesprek-ken, presentaties en publicaties.

20102006

Vernieuwende ideeënoPlossIngen aandragen voor maatschaPPelIjke thema’s door nIeuwe dIscussIes oP gang te brengen tussen samenlevIng, overheId, bedrIjfsleven en wetenschaP. denken zonder kaders met de juIste IngredIënten blIjkt succesvol te zIjn. al sInds de eerste natIonale denktank In 2006 weten de deelnemers InzIchten te vertalen naar vernIeuwende Ideeën dIe mensen InsPIreren om daadwerkelIjk actIe te ondernemen.

2008

Jo

nge

ren

Op

Gez

on

d G

ewic

ht

Gez

ond

eten

en

bew

egen

voo

r jo

nger

en m

akke

lijk

en a

antr

ekke

lijk

mak

en

Werknemer 2.0

Zelf Vertrouwen

Adviezen aan publieke organisaties om de vertrouwensrelatie met burgers te verbeteren

Eindrapport De Nationale DenkTank 2010Kennismaken zonder kaders

2007 2008

2006

2009 2010

De inspiratie voor JOGG kwam van het vergelijkbare Franse initiatief EPODE, dat sinds de jaren ‘90 resulteerde in een halvering van het aantal jongeren met over-gewicht in diverse Franse steden. Ook in het onderzoek van de Nationale DenkTank 2008 omtrent een gezonde leefstijl voor jongeren kwam EPODE naar voren als een succesvolle best practice. De Nationale DenkTank adviseerde dan ook om deze methode naar de Nederlandse situatie te vertalen. Meerdere partijen dachten er hetzelfde over. Daphne: ‘Inmiddels hebben afgeleiden van de EPODE-methode zich verspreid over acht landen en drie conti-nenten. Internationaal wordt veel kennis met elkaar uitgewisseld.’

75 joGG-GeMeeNTeN iN 2015Gemeenten, lokale ondernemers en profes-sionals die zich aansluiten bij de JOGG-beweging profileren zich als een gezonde

organisatie. Nederland heeft nu dertien JOGG-gemeenten. In 2010 startten zes koplopers: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, Zwolle en Veghel. Lokale betrokkenheid is een andere belangrijke pijler van JOGG. Daphne: ‘Sowieso moet er op bestuurlijk niveau collegebreed draag-vlak zijn om meerdere jaren met JOGG aan de slag te gaan. Tegelijkertijd proberen we ook lokale bedrijven te betrekken. Vanwe-ge hun sterke lokale vertegenwoordiging in Veghel speelt supermarktketen Jumbo daar bijvoorbeeld een sterke rol.’

In 2011 startte de tweede groep van zeven JOGG-gemeenten. Het streven is om in 2015 75 JOGG-gemeenten met een bereik van circa vijf miljoen jongeren en hun ou-ders te hebben. De activiteiten die in deze gemeenten plaatsvinden, zijn divers. Denk aan een sportkantine met meer gezonde producten, een uitgebreider netwerk van fietspaden of sportclinics in de buurt.

SociALe MeDiADaphne: ‘JOGG maakt ook gebruik van sociale marketing. Hiermee zetten we marketingtechnieken in om burgers te motiveren tot sociaal gewenst gedrag. Als je bijvoorbeeld jonge meiden minder frisdrank en meer water wilt laten drinken, kun je ze beter wijzen op de directe voor-delen voor hun figuur dan dat je inspeelt op de gezondheidswinst op lange termijn. Bedrijven die met ons samenwerken zijn bekend met sociale marketing, maar veel gemeenten nog niet.

erVAriNGeN uiTWiSSeLeNKennisdeling is essentieel voor het slagen van JOGG. Daarom volgen de project-leiders van de deelnemende gemeenten regelmatig samen trainingen. Daar leren ze effectieve interventies toe te passen en kunnen ze informeel ervaringen uitwisse-len. Daphne: ‘Deze bijeenkomsten zijn erg inspirerend. Zo krijgen succesvolle lokale

initiatieven de kans zich te verspreiden. Als JOGG-bureau is het lokaal faciliteren dan ook een van onze belangrijkste taken. Zo zag ik laatst een gemeentelijke JOGG-brochure die was gebaseerd op informatie van andere gemeenten, die wij eerder hadden verspreid. Zo bereiken we wat we willen: een landelijk initiatief met een lokaal sausje.’

JOGG wil ook de resultaten monitoren. Daphne: ‘Wetenschappelijke evaluatie is een belangrijke voorwaarde voor JOGG. Daarom zijn we nu bezig een meetmodel op te zetten. Door de indicatoren in dat model zoveel mogelijk te standaardiseren, kunnen we vergelijken welke interventies het meeste resultaat hebben. We moeten weten wat het beste werkt om de jeugd gezonder te maken, want dat is uiteindelijk wat we willen.’

Alle rapporten zijn te raadplegen via www.nationale-denktank.nl

Een groeiend aantal jongeren kampt met overgewicht. Het landelijk gemid-delde in 2010 is 13% en in sommige wijken gaat het zelfs om een derde van de jongeren. Het Convenant Gezond Gewicht probeert met haar deelcon-venant Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) deze trend te keren door een gezonde leefstijl van jongeren te stimuleren.

Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) is een beweging waarbij iedereen in stad, dorp of wijk zich samen inzet om gezond eten en bewegen voor jongeren makkelijk en aantrekkelijk te maken om zo de stijging van overgewicht en obesitas bij Nederland-se jongeren te keren. JOGG is gebaseerd op vijf pijlers; politiek-bestuurlijk draagvlak, publiek-private samenwerking, sociale marketing, weten-schappelijke begeleiding en evaluatie en

verbinding van preventie en zorg. Samen-hang in activiteiten, de samenwerking tussen (lokale) overheden, gezondheidsin-stellingen en bedrijven en het inzetten van marketingtechnieken vormen de belang-rijkste onderdelen van de JOGG-aanpak om het doel te bereiken.

iNTeGrALe AANpAkDe publiek-private samenwerking is één van de vijf pijlers die moet leiden tot een samenhangend meerjarig programma op lokaal niveau. Een voorbeeld is de pilot ‘Makkelijke Moestuinen’ voor peuters, die Nutricia en de gemeenten Rotterdam en Utrecht gezamenlijk startten. Daphne Ketelaars, coördinator van JOGG: ‘Voordat we met JOGG begonnen, bestonden al veel interventies rondom gezondheid en overgewicht bij jongeren. Ze werden echter versnipperd toegepast en niet met andere wijken of gemeenten gedeeld. Dat proberen we binnen JOGG aan te pakken.’

Foto

grafi

e: M

athi

eu W

egge

man

Foto

grafi

e: J

OG

G

Goed voorbeeld doet goed volgen. Deze strategie gaat nauwelijks op voor de communicatie rondom duurzaam-heid, merkte de Nationale DenkTank in 2009. Stichting Green Mimics sprong hierop in en activeert mediabedrijven om duurzaam gedrag in hun producties op te nemen.

Communicatie en reclame rondom duur-zaamheid spreken de consument door-gaans expliciet aan. De consument wordt verleid tot aanschaf door producten en diensten als milieuvriendelijk of kosten-besparend te presenteren. Impliciete duurzame marketing komt echter nauwe-lijks voor. Terwijl product placement van andere producten in bijvoorbeeld televisie-series en films inmiddels een bekend fenomeen is. De Nationale DenkTank 2009 zag een kans voor het inzetten van rolmo-dellen om duurzaam gedrag bij een breed publiek onder de aandacht te brengen.

DuurzAAM VoorBeeLD-GeDrAGTabe Dwinger en Lukas Haverkate, deelnemers aan de Nationale DenkTank 2009, en Claire Arens en Rolf Schreuder, destijds projectmanagers van de Nationale DenkTank, sloegen de handen ineen en gingen aan de slag. Ze richtten Stichting Green Mimics op en startten het project ‘Groen voorbeeld doet groen volgen’. Rolf Schreuder, bestuurslid van de Stichting: ‘We stimuleren duurzaam voorbeeldgedrag van rolmodellen op televisie en in de media door samen te werken met het hele veld: kennisinstituten, de overheid en media-producenten.’

Die aanpak werpt langzaam zijn vruch-ten af. Rolf: ‘In eerste instantie reageren mediapartijen terughoudend. Ze zijn niet zo happig op suggesties voor de inhoud van hun programma’s. Als ze er wel voor openstaan, hangt daar bij de commerciële

omroepen vaak een flink prijskaartje aan. Toch zien mediamakers steeds meer in dat zij impliciet een norm communiceren. Zij willen best groener gedrag inpassen.’

GroeN iN De SpoTLiGHTSOp dit moment is Green Mimics in gesprek met tientallen programmamakers, van producenten van bouwprogramma’s tot kookrubrieken, om groen gedrag als vanzelfsprekend te etaleren. Inmiddels zijn de eerste resultaten zichtbaar. In het RTL verbouwingsprogramma Krabbé staat op straat is een ‘groene’ voice-over te horen die de kijker vertelt hoe milieuvriendelijk de vernieuwingen in het huis zijn.

Rolf: ‘We verwachten veel van het gebruik van rolmodellen om milieubewust gedrag te stimuleren. Voorbeelden in de media zijn daarbij belangrijk. Een programmamaker zei het zelf treffend “Dit is ook de manier waarop Nederland is gestopt met roken.”’

Voor een toekomstbestendig pensioen-systeem is inspraak en betrokkenheid van jongeren cruciaal. CNV Jongeren en FNV Jong delen deze opvatting met de Nationale DenkTank 2010 en komen in actie met de Pensioen Masterclass.

Slechts 2% van de pensioenfondsbestuur-ders is jonger dan 35 jaar concludeerde de Nationale DenkTank in 2010. Werving en opleiding van jongeren voor een functie in

hun eigen pensioenfondsbestuur verdienen meer aandacht. ‘Het is inderdaad belang-rijk’, legt Anneke Westerlaken, projectlei-der van de Pensioen Masterclass bij CNV Jongeren uit. ‘De verhouding is nu niet representatief, terwijl elke generatie we-zenlijk andere belangen heeft. Die moeten in de besluitvorming meegewogen worden.’

BeSTureN iN BALANSIn de Pensioen Masterclass krijgen twee-entwintig geselecteerde jongeren de kans om hun pensioenkennis te vergroten en om daarna een functie te bekleden binnen hun pensioenfonds. Anneke: ‘We kregen veel aanmeldingen, waaronder van een aantal oud-deelnemers van de Nationale Denk-Tank. De achtergrond van de geselecteer-den is divers; van beveiligers tot managers in de zorg.’

Dankzij de Pensioen Masterclass kunnen deelnemers de opgedane kennis in de

praktijk toepassen. Anneke: ‘We hebben geïnventariseerd welke vakbondsplekken in deelnemersraden van pensioenfondsen binnenkort vrijkomen. We weten nu al vrij zeker dat we vijftien deelnemers een plaats kunnen bieden in hun eigen pensioenfonds-raad. Wellicht dat zij op termijn doorstro-men naar een bestuursfunctie. De overige deelnemers zetten we in als ‘pensioenam-bassadeurs’. Binnen hun eigen organisatie kunnen ze de opgedane kennis met andere jongeren delen.’

Als het aan CNV Jongeren en FNV Jong ligt, blijft het niet bij een eenmalig traject. ‘Elk jaar komen er plekken bij pensioen-fondsen vrij. We willen deze masterclass dus vaker organiseren. We zijn bezig om de financiering voor een volgende editie veilig te stellen bij pensioenfondsen en koepel-organisaties. Zij hebben er alle belang bij dat hun fondsen evenwichtig worden bestuurd.’

De Nationale Denktank | het werken van de toekomst | 1110 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomst

Talenttoppersjonge ambItIeuze, onlangs afgestudeerde talenten zochten vernIeuwIngen In arbeIdsrelatIes, arbeIds-organIsatIe en werkomgevIng. na drIe maanden keIhard werken kwamen ze met een schat aan creatIeve en haalbare oPlossIngen. dIt zIjn de deelnemers aan de natIonale denktank 2011.

1.TEAM ARBEIDSPRODUCTIVITEITnienke de Pauw studeerde international Development Studies. NDT bracht haar een fantastische ervaring. ze hoopt dat haar toekomstige baan niet als werk voelt.eerke steller studeerde public interna-tional Law. NDT gaf haar gereedschappen om de arbeidsmarkt van de toekomst te betreden.martin straver studeerde Microsystems and Micro-electronics. NDT inspireerde hem om samen met anderen Nederland in de toekomst mooier te maken.

niels bultink studeert natuurkunde. zinsnedes als ‘weerstand vanuit de werk-nemers’ en ‘energieniveau in een gesprek’ kregen een nieuwe ‘lading’. sarie muijs studeerde geschiedenis. raakte geïnspireerd om over een maat-schappelijk probleem na te denken én hier oplossingen voor te bedenken.

2.TEAM ARBEIDSPARTICIPATIEsander van huystee studeerde econo-metrie. Door de NDT kon hij allerlei kanten van werkend Nederland ontdekken.

anne maren krüse studeerde research Master Brain and cognitive Sciences. Gebruikte 100% van haar talenten. josje damsma is politicoloog en historicus. Hoopt in 2012 haar proefschrift af te ronden. Weet nu hoe de Nederlandse markt in elkaar steekt.maaike zwart is stedenbouwkundige. Wilde graag met niet-bèta’s samen-werken. kwam op plekken en ideeën die verrassend waren en kreeg vrienden voor het leven.barbara van der meer studeerde politieke filosofie. ontdekte dat er in korte tijd veel te leren valt over een voorheen onbekend onderwerp.jodine smits wilde als geneeskunde-student aan de NDT deelnemen om buiten haar medische kaders te denken. en om samen te werken met mensen uit allerlei richtingen. Beiden doelen zijn gehaald.

3.TEAM ARBEIDSMOTIVATIEsaskia elise is filosofe. Deed veel bij-vakken en volgde diverse artistieke opleidingen. zag in NDT een kans om samen met anderen tot vernieuwende inzichten te komen. brankele frank is net afgestudeerd in de neurobiologie. Wilde deel uitmaken van een ambitieus collectief. Vreest voor het moment dat de NDT-bubbel barst.wouter mallee is arts-onderzoeker op de afdeling orthopedie van het AMc. Vindt dat een van de belangrijkste uitkomsten is dat er te weinig aan externe kennisdeling wordt gedaan.

bernold nieuwesteeg studeerde technische bestuurskunde en europees recht. Was op zoek naar een ongelooflijke ervaring en steile leercurve. NDT gaf hem dit.ellen gerretsen studeerde rechten. ze werd in het diepe gegooid, kwam boven en ontdekte dat ze in drie maanden, drie jaar ouder en wijzer werd. lizzy kok studeerde privaatrecht en minors filosofie en kunstgeschiedenis. kon geen nee zeggen tegen drie maanden hard werken, buiten kaders denken, inspiratie opdoen en lol maken.

4.TEAM VERANDERVERMOgENaster van tilburg is afgestudeerd in bestuurs- en organisatiewetenschappen. Wilde zich in een nieuw inhoudelijk onder-werp verdiepen. bram eidhof studeerde neuroweten-schappen en onderwijskunde. Deed mee omdat NDT een maatschappelijk probleem in kaart brengt en oplost waarbij zelf-ontwikkeling belangrijk is.benjamin de boer promoveert in de arbeids- en organisatiepsychologie. zocht een slag naar de praktijk en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Hij vond dit en nog veel meer.Ivanka bloom studeerde sociale psycho-logie. zocht een praktische toepassing van een zeer theoretische studie. NDT leerde haar multitaskend deadlines halen en assertief het veld in gaan. dominique snel studeerde european History & civilisation. NDT bood haar, in consultancy termen, de win-win-win kick-start van haar young professional carrière.

Top 5 muziek 1. Working 9 to 5 - Dolly Parton2. Work - Justin Timberlake3. Let’s Work - Mick Jagger4. Work it - Missy Elliot5. Working on a dream - Bruce Springsteen

Top 5 boeken1. Tango op de werkvloer - Aukje Nauta2. De toekomst van werk -

Adjiedj Bakas en Martijn van der Woude3. Pleasures and Sorrows of Work - Alain de Botton4. De pensioenmythe - Martin Pikaart5. The Netherlands of 2040 - CPB

Top 5 websites1. www.leeftijdophetwerk.nl 2. www.ambtenaar20.nl3. www.ncsi.nl4. www.cbs.nl5. www.managementexchange.com

Top 5 brainstormruimtes1. In een lagedrukgebied2. Op een dakterras aan de Amstel3. De Nationale DenkTank headquarters, UvA4. Landgoed de Horst, Driebergen5. The Hub, Amsterdam

Top 5 youtube1. What really motivates us:

www.youtube.com/watch?v=u6XAPnuFjJc2. Charlie Chaplin, factory scene from Modern Times

www.youtube.com/watch?v=CReDRHDYhk8& feature=fvwrel3. Zaagmans, debiteuren en crediteuren

www.youtube.com/watch?v=-IqeX1vMqUM4. Piano Trap, Gamification

www.youtube.com/watch?v=TDM_nRg4bl45. First Follower leadership lessons

www.youtube.com/watch?v=fW8amMCVAJQ

Onze inspiratiemuzIek, lIteratuur en fIlmPjes zIjn altIjd een bron van InsPIratIe. ook voor de natIonale denktank. dIt zIjn de toPlIjsten waar wIj enthousIast van raken.

2010

P

ensi

oen

Mas

terc

lass

Ver

jong

ings

kuur

voo

r pe

nsio

enfo

ndsb

estu

ren

1 2

3 4

Namen staan per team van links naar rechts

Dromen & ambities waarmaken‘Bij Microsoft werken we vanuit de visie mensen en organisaties te inspireren om, met

alle mogelijke technologieën, hun dromen en ambities waar te maken. Dat heeft con-

sequenties voor het arbeidspotentieel en voor de inrichting van je organisatie. Binnen

Microsoft is inmiddels aangetoond dat de arbeidsproductiviteit en het motivatieniveau

groter worden als mensen de vrijheid krijgen om te werken waar en wanneer ze willen.

Die flexibilisering van arbeid neemt in de toekomst toe, ondanks de angst die er vaak

heerst voor veranderingen. Maar de vergrijzende arbeidsmarkt en de ontwikkelingen in

zorg en onderwijs laten zien dat we wel die kant op moeten gaan. cultuurvraagstukken

en persoonlijke ontwikkelingsvraagstukken geven hier richting aan. De controle en aan-

wezigheid, maken langzamerhand plaats voor vertrouwen en leveren van output.

Het zijn complexe vraagstukken met veel ongeschreven regels. Maar met zijn allen kun-

nen we dit gesprek op gang brengen. Wees eerlijk, zeg als vrouw dat je fulltime wilt

werken om een leukere moeder te zijn. of dat je als vader gelukkiger bent in het werk

als je ook leesvader op school bent. Nieuwe technologieën maken het steeds eenvou-

diger om tijd- en plaatsongebonden te werken. Stabiliteit en veiligheid van technologie

is hierbij cruciaal.’

gonnie Been is manager corporate communicatie & sociale innovatie bij Micro-soft. Daarnaast is zij ook en vooral moeder, zus, vriendin en wereldburger.

2009

S

tich

tin

g G

reen

Mim

ics

Voo

rbee

lden

in m

edia

ver

spre

iden

gr

oen

gedr

ag

Fotografie: Martin Straver

Foto

grafi

e: P

ensi

eon

Mas

terc

lass

Durf I-deals te maken!‘Arbeidsrelaties veranderen in rap tempo. Werknemers worden mondiger en organisaties

reorganiseren vrijwel voortdurend. Het zijn onzekere tijden voor werknemers in vast

dienstverband. Steeds vaker schakelen organisaties tijdelijke krachten in. Tien procent

van de beroepsbevolking is inmiddels zzp’er. Allemaal veranderingen waarbij makkelijk

conflicten op kunnen treden. en dat gebeurt ook; op de werkvloer met collega’s en

leidinggevenden, tussen managers onderling en tussen de sociale partners. conflicten

zijn niet erg, als we weten hoe ze te hanteren. creatieve dialogen waarbij afspraken

gemaakt worden zijn daarbij een uitstekend middel. ik noem het i-deals: unieke afspraken

tussen leidinggevende en werknemer waarin de werknemer zowel persoonlijke

ontwikkeling nastreeft, als ontwikkeling van de organisatie.

Leidinggevenden vinden over het algemeen dat zij goede gesprekken met hun

werknemers voeren. ze zijn geneigd oplossingen te verzinnen voor hun medewerkers,

in plaats van hen zelf met voorstellen te laten komen. Het ontbreekt aan met-de-benen-

op-tafel-gesprekken, vanuit volwaardige, gelijkwaardige arbeidsrelaties.

Willen we arbeidsrelaties echt veranderen, dan zullen er andere structuren moeten

komen. Vanuit wettelijke kaders is de leidinggevende nog altijd eindverantwoordelijk

en de medewerker ondergeschikt. Laten we meer naar cocreatie zoeken waarbij de

mening van medewerkers er echt toe doet en we niet alles in cao’s dichttimmeren. Bij

volwaardige arbeidsrelaties vindt het gesprek op de werkvloer plaats. cao’s en sociale

zekerheid blijven belangrijk, maar idealiter zijn dat vangnetten in plaats van hangmatten.

Veel regels zijn nu eenmaal niet de beste oplossing, omdat ze het gesprek uit de

arbeidsrelatie halen.’

Prof. Dr. Aukje Nauta is bijzonder hoogleraar ‘Employability in werkrelaties’ aan de Universiteit van Amsterdam en partner van organisatieadviesbureau Factor Vijf. Ze schreef een aantal boeken over arbeidsrelaties, o.a. Tango op de werk-vloer, een nieuwe kijk op arbeidsrelaties.

ColofonDeze krant is op 12 december 2011

uitgegeven door Stichting de Nationale

DenkTank bij de presentatie van het

eindrapport ‘Maak Werk van de

Toekomst’.

De makers van de krant:tekst en eindredactie: Lef met Letters,

ZinInZin, Middelhoff Advies

ontwerp en vormgeving: Studio Veer

fotografie: Paul van der Klei fotografie

Productie: gravo groep,

Bold Productions

Stichting de Nationale DenkTankPostbus 94582, 1090 gN Amsterdam

info@nationale-denktank.nl

www.nationale-denktank.nl

EVEN TERUg NAAR 2011Het einde van de crisis was in 2011 nog lang niet in zicht. De euro stond op losse schroeven, organisaties waren vooral bezig met bezuinigen. Toch schetste de Nationale DenkTank een optimistisch beeld over de manier waarop de talenten van Nederlanders optimaal benut konden worden voor het werken in de toekomst.

WERKEN IN 2026onderzoek van de universiteit utrecht naar het werk van Nederlanders laat zien dat negentig procent geen hiërarchische leidinggevende meer heeft zoals die in de twintigste eeuw bestond. Nederlanders zien hun leidinggevende als een coach die werk faciliteert en het optimale uit zijn medewerkers haalt. ruim driekwart van de ondervraagden is tevreden over de samenwerking in de fysieke of virtuele werkomgeving. Dankzij de BaroBeter, een instrument om de werkbeleving van medewerkers inzichtelijk te maken en te bespreken, voelen medewerkers zich betrokken. Het functioneren van een team wordt open en regelmatig besproken. De organisatie van het werk is flexibel en gericht op individuele behoeften van medewerkers. Nog maar 20% heeft vaste werktijden en slechts 15% heeft meer dan twee jaar hetzelfde takenpakket. Het aantal zzp’ers is fors toegenomen.

ZORgSECTOR POPULAIRin 2011 zag het ernaar uit dat de toene-mende vergrijzing en het gebrek aan jonge mensen die in de zorg wilde werken tot grote tekorten in de zorgsector zouden

leiden. De zorg is inmiddels een populaire sector. Dankzij InvestMens, een pro-gramma dat opleidingskosten en tijdelijk inkomstenverlies financiert, zijn vanaf 2020 al 30.000 mensen overgestapt naar een baan in de zorgsector. De populariteit van werken in de zorg bij met name jonge-ren wordt ook verklaard door het gebruik van CareMiles, een trend waarbij spelele-menten in organisatieprocessen worden ingezet. Werknemers krijgen punten, CareMiles, voor prestaties van henzelf, de afdeling en het ziekenhuis. Hierdoor ont-vangen werknemers waardering en krijgen ze inzicht in hun prestaties.

REPRESENTATIEVE VAKBONDEN Nederland loopt voorop als het gaat om cao-onderhandelaars die direct worden gekozen door werknemers. Vakbonden leveren onderhandelaars en hebben de taak om bijvoorbeeld loopbaanbegelei-ding en juridisch advies te geven aan hun leden. Mogelijk nemen andere europese landen dit systeem van representatieve vakbonden over. België start in januari 2027 met een pilot. in Frankrijk voeren vakbonden gesprekken over een mogelijke hervorming van de onderhandelingen.

in 2011 kwam de Nationale DenkTank met baanbrekende oplossingen en adviezen. Voor sommige mensen begon het werken van de toekomst direct, voor velen stond het onderwerp nog in de kinderschoenen. Het is dan ook interessant om te zien hoe soms utopische ideeën van toen uit-monden in een dagelijkse gang van zaken in 2026.

En in 2026?het Is 12 december 2026. PrecIes vIjftIen jaar geleden Presenteerde de natIonale denktank tweeëntwIntIg vooruItstrevende oPlossIngen en advIezen over het werken van de toekomst. veel oPlossIngen zIjn nIet meer weg te denken uIt het dagelIjkse werkleven. een terug- en vooruItblIk.

12 | De Nationale DenkTank | het werken van de toekomst

THeMApArTNerS pArTNerS

RESEARCH & CONSULTANCY