M.

Shira Keller

M.

Uitgeverij Podium

Amsterdam

Keller - M.bw 04-07-2012 17:01 Pagina 3

Breekbaar als een ongekookte spaghettistengel staat

mijn moeder op de wc-rand, op haar sokken. Met een

elleboog tegen de wand bewaart ze haar evenwicht, tus-

sen haar tanden zit een houten liniaaltje geklemd. Het

beeld roept weerzin in me op. In opperste concentratie

zet mijn moeder het liniaaltje tegen de vouwrand. Ze

haalt haar vinger langs haar tong, neemt het blaadje tus-

sen duim en wijsvinger, duwt de liniaal wat krachtiger

in het papier, haalt adem, fronst haar wenkbrauwen en

scheurt, frrr.

Dit is haar hoogtepunt van de dag, het moment dat

ze de dag van gisteren scheidt van die van vandaag. Ze

doet het zo ernstig, zo gedisciplineerd, dat het lijkt of ze

gelooft met haar gescheur persoonlijk de aarde draaien-

de te houden. Ze bekijkt het nieuwe velletje, glimlacht,

kort, neemt de liniaal weer tussen haar tanden, stapt van

de wc-pot af en maakt een propje van het afgescheurde

kalenderblad. Iedere dag. Iedere dag glimlacht ze naar

een nieuw vel van gebleekt papier, dat roept, schreeuwt:

er is weer een dag voorbij, er is weer een dag voorbij,

maak voort, straks zijn de dagen op en is er nog altijd he-

lemaal niks veranderd...


I


Vijf voor elf. De ruitenwissers knarsen over de voorruit.

Ik ril. De verwarming hapert, de lucht die door de ven-

tilator naar binnen puft is waterkoud. Waarschijnlijk

ben ik de eerste in jaren die op deze verlaten plek par-

keert. Met de mouw van mijn overall veeg ik wat con-

dens van het raam. Schuin voor mijn auto staat het bak-

stenen godshuis dat men bij gebrek aan inspiratie

besloten heeft de Oude Kerk te noemen, de Oude Kerk,

dat weet ik nog, ik herinnerde het me weer toen ik aan

kwam rijden. Ik leun tegen het stuur, een sigaret tussen

mijn vingers, en kijk naar de grauwe toren waarop de

klok verblindend stellig de foute tijd aangeeft. Vijf voor

elf. Ik zet de verwarming uit.

Recensenten beschrijven me als iemand met een diepe

artistieke visie, met een eigen filosofie. Ik zou me afzet-

ten tegen stromingen waar ik bij god niet van weet wat

ze inhouden en die me bovendien geen hol interesseren.

Het gaat vanzelf. Ik zie in een blok graniet de kop die

eruit tevoorschijn wil komen, zoals een slager een kar-

bonade ziet in een varken. Het overbodige steen hoef ik

alleen maar weg te tikken. Pellen als een ui. Dat is niet

moeilijk. Ik zie waar ik moet slaan, en het reststeen laat


zich gewillig van de kern af kloppen, ook al is graniet

hard als diamant. Iets wat overbodig is heeft niet de be-

hoefte zich te verzetten. Ik hak en klop en tik tegen het

steen totdat er geen flinter meer is die me stoort.

Deze keer ging het anders.

‘Nee,’ had ik gedecideerd geantwoord toen Frances

me belde met de opdracht.

‘Lee, niet zo flauw, dat is toch een eer? Heb je die

namen gezien?’

Ik stond in de keuken en hield mijn mobieltje een

paar centimeter van mijn oor, lijfsbehoud voor als Fran-

ces enthousiast is.

‘En financieel is het ook niet beroerd, Lee. Doe het

nou maar.’

Het was geen bescheidenheid. Iedereen met een

hoofd als het mijne zou de opdracht weigeren, ik heb ge-

woon geen goeie kop. Er is niks mis met mijn verschij-

ning, maar van sommige hoofden maak je geen beeld.

Een goeie kop heeft een mysterie, mensen met een goeie

kop vergeet je niet, het zijn de mensen waar je onbewust

naar blijft staren in de tram; koppen met een verbeten

overtuiging, koppen met een naïeve blik, koppen met

een tragische glimlach, trotse koppen, gevaarlijke kop-

pen, zoekende koppen, arbeiderskoppen. Naar mij

staart niemand in de tram.

‘Nee, ik maak geen zelfportret.’

Een week later stond er een joekel van een spiegel in

mijn schuur en begon ik met gezonde tegenzin een

proefkop te boetseren.


{

Hoewel ik Frances nog nooit kwaad heb gezien kost het

me geen moeite me haar razend voor te stellen. Ze heeft

me nog niet teruggebeld. Ik druk mijn sigaret uit in het

asbakje en steek met verkleumde vingers een nieuwe op.

Ik ben niet iemand die zich in allerlei bochten wringt

om het een ander naar de zin te maken, integendeel, het

liefst zou ik me in een grot verstoppen en met niemand

iets te maken hebben. Maar als ik een afspraak maak

hou ik me eraan. Principekwestie.

Het fijne van principes is dat het er niet toe doet waar-

om je dingen doet, ze moeten gewoon, omdat het nu

eenmaal een principe is, het scheelt een hoop gepieker.

Dus hou ik me aan mijn afspraken. Zo was het althans.

Misschien belt ze wel helemaal niet meer.

Een paar jaar geleden kwam Frances onverwacht bij me

op bezoek. Ik woonde nog niet zo lang in mijn nieuwe

appartement en had er nog nooit gasten gehad.

‘Big news, big news!’

Hijgend stond ze voor de deur, met een rood hoofd.

Ze droeg een open, beige trenchcoat en daaronder een

knalgroen bloesje dat zicht bood op haar royale decol-


leté, waar een friskoude zweetlucht uit opsteeg. Met een

hand sloeg ze een pluk haar uit haar gezicht.

‘Mijn god, die trappen, Lee, doe jij dat elke dag?’

Zonder op een antwoord te wachten stormde ze mijn

huiskamer binnen. ‘Ga je me vandaag nog koffie aan-

bieden?’

Ik had spijt dat ik niet eerder naar het atelier was ver-

trokken.

Toen de koffie pruttelde stond Frances wijdbeens in

de deuropening tussen de woonkamer en de slaapka-

mer.

‘Nnnooit?’

Ik haalde mijn schouders op.

Met open mond tuurde ze de kamer in. ‘Maar ieder

mens slaapt toch? Dat kun je niet menen.’

‘Ik niet.’

‘Lee, je maakt een grap,’ en toen ik niet antwoordde,

met die mannenstem van haar, traag: ‘Jij bent werkelijk

de enige persoon die ik ken die geen bed in z’n huis

heeft.’

Ik was tevreden met het appartement. Het was niet

groot, maar ruim genoeg voor mij alleen. Omdat ik toch

weinig sliep leek het me nuttiger de slaapkamer als op-

slagplaats in te richten; mijn atelier begon vol te raken

en hier was genoeg plek. Ik had brede planken aan de

muur getimmerd, houten tafeltjes neergezet en ik was al

een tijdje van plan een verhuisbedrijf in te huren om de

loodzware bustes uit mijn atelier op te halen en hier de

trappen op te zeulen. Dat was er nog niet van gekomen.


Frances lachte een harde lach. ‘Je lijkt wel een puber,

Lee. Grow up.’

Ik haalde mijn schouders op en stak een sigaret aan.

De paar uur die het me lukte niet wakker te zijn

bracht ik op de bank door, en dat beviel me prima. Ik

keek tv, las een boek, bladerde door de kranten, maakte

af en toe een schets als ik een idee had voor een beeld, en

tussendoor dommelde ik dan weleens in. In de tijd met

de loodgieter had ik de nachten ook op de bank door-

gebracht.

‘Weet je wat, schat,’ zei ze, terwijl ze haar telefoon uit

haar schoudertas viste. ‘Zet in je agenda,’ ze stapte de

woonkamer in en wreef met haar vinger over het appa-

raatje, ‘dinsdag. Dinsdagochtend heb jij een bed. Zorg

dat je thuis bent.’

Ik haalde mijn neus op en liep naar de keuken, waar

ik twee kopjes afspoelde en koffie inschonk. Even later

zaten we op de bank, tussen een berg kleren en oude

kranten. We dronken de koffie, die slap was omdat ik

vergeten was een nieuw pak te kopen. Buiten was het

lente. Frances liet haar blik over de stoffige bijzettafel

dwalen. Ik drukte mijn sigaret uit op een schoteltje.

‘Afijn,’ zei Frances, ‘ik heb nieuws. Hou je vast, want

het is groot.’ Ze probeerde een van mijn bh’s onder zich

vandaan te trekken.

Ik schudde een volgende sigaret uit het pakje.

Ze vertelde hoe ze bij een congres een New Yorkse

kunsthandelaar had leren kennen, hoe gezellig ze met

hem had staan babbelen over Christian Marclay en Jeff


Wall. Hoe hij vervolgens tijdens een bezoekje aan Am-

sterdam haar galerie was komen bekijken, hoe flabber-

gasted ze was geweest, of ik wel besefte wat voor een eer

dat was. Ze drapeerde de bh over de leuning van de

bank. Afijn, dat die vent helemaal weg was geweest van

mijn beelden. Hij wilde ze kopen. Zes stuks.

‘We’re speaking big money!’ riep ze.

Of ik niet wat enthousiaster kon reageren.

Ik zocht tussen de kussens naar een aansteker.

‘Big money, Lee!’

Eindelijk stond ze in de gang, ze had haar jas al aan, toen

ze me bij mijn schouders beetpakte.

‘Niet vergeten, hè?’ zei ze.

Ik probeerde met mijn sigaret haar trenchcoat te ont-

wijken.

‘Dinsdag. Vanaf dinsdag slaap jij als een roos.’


Mijn geheugen gaat terug tot ergens na mijn vijfde ver-

jaardag. Vijf kalenderkarkassen waren sinds mijn ge-

boorte de prullenbak in verdwenen. Meer dan achttien-

honderd gebleekte velletjes papier, herinneringsloze

dagen, in ronkende vrachtwagens naar de stort ver-

voerd, voordat de spitsbeitel in mijn hoofd een flinter

spaarde.

Het was diep in de nacht, mijn ouders sliepen. Ik weet

niet meer waarom ik naar beneden was gegaan, ik had

niet kunnen slapen, misschien was er wel helemaal geen

reden. In de woonkamer knipte ik het licht aan. Er

schoot een rilling tussen mijn schouders door. De

kamer zag er anders uit, zo laat in de nacht. Het elektri-

sche licht boven de eettafel bromde samen met de zoe-

mende koelkast in de keuken een tweestemmige, diepe

stilte. Mijn schaduw kroop over de hele lengte van het

tapijt en klom tegen de bank en de lamellen omhoog.

Net toen ik het licht weer uit wilde doen zag ik haar

staan, het meisje. Ze droeg een roze pyjama en stond in

de gang, voor de glazen schuifdeur. Buiten regende het.

We staarden naar elkaar. Ik besloot iets te zeggen en

fluisterde: ‘Ik ben Leah.’

Ze reageerde niet. Ze bleef me aanstaren, uitdruk-


kingsloos, rustig. Ik vroeg me af wat ze daar deed. Ik

zette een stapje dichter naar de deur toe, zij deed het-

zelfde. Ik had de behoefte haar iets te vertellen, iets be-

langrijks, iets wat ertoe deed, maar ik wist niet wat, dus

begon ik zomaar over iets, in de hoop dat ze het belang-

rijk genoeg zou vinden.

‘Ik heb een vader en een moeder,’ zei ik,‘en dat is nor-

maal, want iedereen heeft een vader en een moeder.

Maar niemand heeft mijn vader en mijn moeder.’

Het meisje zweeg.

‘Mijn vader is raar. Dat komt door Japan.’

Ik kon aan haar gezicht niet zien of ze het interessant

vond.

‘Mijn moeder gaat elke ochtend op de wc-pot staan.

Dan scheurt ze een blaadje van de kalender, dat vindt ze

belangrijk. Soms huilt ze. En soms houdt ze me zo ste-

vig vast dat ik bijna geen lucht meer krijg.’

Het meisje haalde haar schouders op.

Ik dacht na over andere dingen die ik haar nog zou

kunnen vertellen.‘Ik kan mijn naam schrijven,’zei ik,‘en

ik word heel oud en heel belangrijk. Zó belangrijk dat ze

een mausoleum voor me bouwen als ik dood ben. Weet

je wat een mausoleum is?’

Het meisje haalde haar schouders op.

‘Zo belangrijk ga ik worden.’

Het meisje drukte haar wijsvinger tegen de schuif-

deur. Ik deed hetzelfde. Onze vingers tekenden een klei-

ne cirkel tegen het glas, die niet sloot, maar overging in

een grotere cirkel, en daarna in een nog grotere, in een


nog grotere, in een nog grotere, een alsmaar uitdijende

spiraal, totdat onze vingers de deurplint raakten en we

niet nog grotere cirkels konden maken zonder elkaar uit

het oog te verliezen. Ik perste mijn wang en mijn hand-

palmen tegen het koude glas en stelde me voor dat het

het warme lichaam van het meisje was, keek hoe haar

adem zich als condens over het glas verspreidde, en zich

weer terugtrok, zich verspreidde en weer terugtrok.

‘Wat vind jij belangrijk?’ fluisterde ik.

Het meisje zette een stapje achteruit de gang in, open-

de haar mond, en deed hem weer dicht. Toen haalde ze

haar schouders op.

Wit tl-licht spleet de gang in stukken. Ik keek toe hoe het

meisje al knipperend van figuur veranderde; groter

werd ze, breder. Haar blote voeten staken onder een

zachte, blauwe pyjamabroek uit, haar gezicht werd ge-

prononceerder, grimmiger; ogen van eenzelfde licht-

blauw, maar opgepookt met gif, met drift. Toen de tl-

buis tot rust gekomen was, was het meisje veranderd in

mijn vader.

‘Leah Rosenberg?’Zijn stem sneed dwars door de gla-

zen deur.

Ik wilde wegrennen.

‘Wat doe jij hier?’ schreeuwde hij. ‘Het is godverdom-

me vier uur!’

Opeens stond het meisje uit de gang in de kamer. Ze

verroerde zich niet. Mijn vader rolde de deur open en

greep haar bij haar bovenarm, sleurde haar mee, de gang


in. Ik zag hoe ze haar ogen dichtkneep en in elkaar dook.

Ik zag hoe ze half spartelend, half vallend, haar arm en

buik schurend tegen het hout van de treden, de trap op

werd getrokken.

Ik bedacht dat ik mijn schouders zou kunnen opha-

len.


M.

Documents

Transcript of M.