M (GASTER - psychokring.files.wordpress.com · RX Abdomen enkel « Vrije abdominale lucht » Foto:...

15
MAAG (GASTER) Gastritis: ontsteking maag Gastroscopie: onderzoek maag Gastrostomie: sonde in de maag steken om intragastrisch voeding aan te brengen, katheder tot in de maag bv. na een CVA Gastrectomie: wegnemen maag De maag heeft een verticaal verlopend gedeelte: daar wordt vnl. het zuur geproduceerd Een meer horizontaal verlopend, distaal gelegen (antrum van de maag) deel: hierin wordt gastrine geproduceerd door de mucosa Bulbus: eerste stuk dunne darm, direct uit de maag (we bekijken dit anatomisch met de maag)

Transcript of M (GASTER - psychokring.files.wordpress.com · RX Abdomen enkel « Vrije abdominale lucht » Foto:...

MAAG (GASTER) Gastritis: ontsteking maag

Gastroscopie: onderzoek maag

Gastrostomie: sonde in de maag steken om intragastrisch voeding aan te

brengen, katheder tot in de maag bv. na een CVA

Gastrectomie: wegnemen maag

De maag heeft een verticaal verlopend gedeelte: daar wordt vnl. het zuur

geproduceerd

Een meer horizontaal verlopend, distaal gelegen (antrum van de maag) deel:

hierin wordt gastrine geproduceerd door de mucosa

Bulbus: eerste stuk dunne darm, direct uit de maag (we bekijken dit

anatomisch met de maag)

STRUCTUUR

MUSCULARIS – Glad spierweefsel : peristaltiek (uitgebeeld via pijltjes)

(mogelijke motorische pathologie)

– Functies

Reservoir

Menging

Evacuatie

– Gecoördineerde peristaltische contracties o.i.v.

zenuwnetwerk in wand

– Gastro-esofagale sfincter (bovenste sluitspier) : maagzuur kan

niet naar slokdarm lopen

– Pylorus sfincter (onderste sluitspier) : overgang naar dunne

darm, voedsel wordt beetje bij beetje doorgegeven naar de

dunne darm, rustig gecoördineerd transport naar dunne darm

Gecoördineerde passage van voedsel naar dundarm

Problemen hiermee: dumpingsyndroom slecht voelen,

opgeblazen, diarree

MUCOSA

– Enkellagig columnair epitheel (mogelijk een adenocarcinoom)

– Secretoire functie

Zuur: HCl (H+)

Mucus : slijm, om te beschermen tegen zuur

Intrinsic factor (IF): vit B12 absorptie in darm, IF-B12: Als je

vitamine B12 opneemt in voedsel wordt dit gebonden aan deze

factor waardoor je een complex IF-B12)krijgt. Deze kan opgenomen

worden door de dunne darm. Als je die factor niet hebt kan de dunne

darm het niet opnemen dus heb je een tekort aan B12, terwijl je

misschien wel genoeg B12 in de voeding opneemt.

Gastrine: hormoon dat de maagzuurproductie stimuleert

Ghreline : stimuleert eetlust, hormoon dat gesecreteerd wordt door

maagmucosa

– Mucusbellen in een tumor: komt uit een mucusproducerend carcinoom

– Zolinger edison syndroom: stimuleert productie gastrine maagzuur-

productie stijgt maagzweren

Zeldzame en ernstige aandoening waarbij de maagwand, darmwand of de

alvleesklier te veel van het hormoon gastrine aanmaakt. Dit hormoon

stimuleert de maagwand om een overvloed aan maagzuur aan te maken,

meer dan normaal. De symptomen hiervan zijn maag- en darmzweren,

diarree, brandend maagzuur, slokdarmontsteking en nierstenen. Ook

kunnen er tumoren ontstaan in de maag en alvleesklier.

Een tumor kan ook net de oorzaak zijn van het syndroom. Vaak bevindt

de tumor zich in de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier, in 90%

van de gevallen. Dit heet een gastrinoom, deze zorgt voor een toename

in gastrine die de maagzuurproductie verhoogt.

TERMINOLOGIE: SYMPTOMEN (2 symptomen)

We gaan de maagstreek onderverdelen in 9 zones: bovenste horizontale lijn

onder eerste ribbenbogen, tweede horizontale lijn net boven heupen en twee

verticale lijnen links en rechts van de navel

Midden boven: epigastrium

Midden midden: mesogastrium (gebied dat pijn doet bij

pancreaskanker)

Midden onder: onderbuik, hypogastrium (blaasontsteking)

Rechts boven: rechter hypochonder bv. Bij galcrisis dan

daar pijn

Links boven: linker hypochonder

Rechter en linker flank: midden

Rechter en linker fossa iliaca: onder

Appendicitis: linker fossa iliaca

– Epigastrische pijn

Epigastrium

Mesogastrium

Hypogastrium

Rechter en linker

o Hypochonder

o Flank

o Fossa iliaca

– Dyspepsie

Slecht verteren: eten blijft op de maag liggen

Zwaartegevoel post prandiaal (= na de maaltijd)

Nausea: misselijkheid

Soms zo uitgesproken dat ze niet meer kunnen eten

ONDERZOEKSMETHODEN

– Structureel

RX Maag (« RX SMD ») (SMD: slokdarm, maag & duodenum)

o Barium (niet bij vermoeden van perforatie)

o Gastrografine: bij vermoeden perforatie

Endoscopie

o Gastroscopie (in de praktijk esofago-gastro-duodeno-scopie : ineens

alles nakijken)

o Inspectie en biopsiename van mucosa

– Functioneel (bij dyspepsie)

Testen maaglediging : we geven de patiënt een maaltijd bij vermoeden

verstoorde maaglediging, waarbij een radioactieve stof in zit. De patiënt

moet daarna in potjes blazen tot de vloeistof erin verkleurt. Als de

vloeistof verkleurt dan zit er voldoende CO2 in. Als het goed gaat dan ga

je veel radioactiviteit uitblazen want opname door darm en dan

metabolisme. Als het radioactieve label zeer traag door uw maag gaat

dan gaat er na verloop van tijd maar weinig radioactieve stof uitgeademd

zijn.

Motilium stimuleert maaglediging (studie: motilium kan tot cardiale

problemen leiden), Primperan & Litican (versnelt de passage van voedsel

van de maag naar de dunne darm leidt tot een daling in braken en

misselijkheid doordat de maag sneller leeg is) (Litican: vnl. bij braken en

misselijkheid door narcose, chemotherapie of bestraling)

RX maag Gastroscopie (krater in de maag, ulcus)

Links: RX van normale maag met plooien en slijm

Rechts: Gastroscopie van maag : krater in de mucosa = maagzweer/-ulcus

PATHOLOGIE

1. MAAG- EN BULBAIRE ULCERA

Bulbus: uitgang van de maag, hier ook vaak zweren (daarom hierbij mee

besproken)

BEGRIP

Defect in mucosa

Uitbreidend in de spierlaag

10-15% van populatie

ETIOLOGIE

Zuur : te veel maagzuur (niet de belangrijkste oorzaak maar wel belangrijk

want maagzweer behandelen door maagzuur te doen dalen via protonpomp

inhibitie)

Helicobacter pylori (wellicht de belangrijkste) : aanwezigheid van bacterie in

de maag, veroorzaakt maagzweren, chronische gastritis en is één van de

belangrijkste oorzaken van maagkanker

Onderzoek via biopsie : HP positief of HP negatief na biopsie van de maag

Medicatie (tweede belangrijkste oorzaak)

CO2 uitademing op Y-as

Bovenste is bij goede maaglediging

Onderste bij slechte

Acetylsalicylzuur : aspirine

Corticosteroiden : cortisone, bij mensen met zware ontstekingsziektes,

steroïde : is een hormoon (intraveneus of oraal genomen, verstuiving

zoals bij astma is geen probleem)

Niet-steroidale anti-inflammatoire middelen (NSAID): Brufen (ontsteking-

sremmend), Voltaren (ontstekingsremmend)

ulcus

SYMPTOMEN

Pijn in epigastrium

Verbeterend met ingesta en antacida !!!: ingesta : betert met eten (buffert

tegen zuur), antacida : maagsiroop die het zuur neutraliseert bv. Gaviscon

dus indien minder pijn na eten dan maagzweer

Periodisch voorkomend : in de lente en in het najaar

Pijnloos verloop mogelijk (bv. bij ouderen)

Geen vermagering noch nausea bij onverwikkelde zweer, enkel pijn

DIAGNOSE

RX SMD

Gastroscopie

Biopsies/puncties in rand ulcus : belangrijk !

Steeds bij maagulcus (twee verschillende toestanden zweer)

Uitsluiten tumor

Niet bij bulbair ulcus

Links: RX: Contraststof dat in de

krater kruipt, toont de uitstulping

(groen)

In praktijk: Geen RX meer maar

wel gastroscopie

Maagulcus als indicatie voor biopten

Krater (ulcus) in normale maagwand: niet ontstoken slijmvlies getoond via geel

“Goedaardige maagulcus” (benigne)

Krater (ulcus) in kwaadaardige tumor “Maligne ulcus”

Diagnose door nemen van biopten in de rand van de ulcus (pijlen): het rode

gedeelte is kankerweefsel

Vaak ook vermagering in geval van kanker bij maagulcus

DUS langs de buitenkant zie je enkel de zweer (via RX en gastroscopie) maar

ook biopten van de rand van de zweer nemen om een tumor te kunnen

uitsluiten!

BEHANDELING

– Medicale therapie

Stoppen uitlokkende factoren

o Medicatie

o Roken

Inhiberen zuursecretie

o Histamine receptor antagonisten

o Protonpomp inhibitoren (hierdoor minder operaties nodig)

o Acute therapie 1-2 maanden

o Onderhoudsbehandeling

o RIZIV regels

Eradicatie van Helicobacter Pylori (HP+ bij biopsie)

o Antibiotica (vrij zware therapie : meerdere antibiotica samen) met

Protonpomp inhibitoren

– Heelkundige therapie: wegsnijden onderste deel maag(uitgang), pylorus

(sluitspier) en bulbus = distale maagresectie twee manieren om opnieuw te

verbinden

Billroth (chirurg die dit ontwikkeld heeft) I gastrectomie: Het uiteinde

van het resterende deel van de maag wordt op de twaalfvingerige darm

(het eerste deel van de dunne darm) gehecht. Deze techniek herstelt de

continuïteit van het maagdarmkanaal

Billroth II gastrectomie: Het uiteinde van het resterende deel van de

maag wordt zijdelings op de dunne darm gehecht. Het stukje

twaalfvingerige darm hangt als een slurfje buiten de weg die het voedsel

neemt maar hierlangs kunnen de gal- en alvleeskliersappen wel

uitmonden in de twaalfvingerige darm en zo naar de dunne darm

gevoerd worden, waar ze nodig zijn voor de voedselvertering.

o Vooral bij verwikkelingen

o Stoma (kunstmatige uitgang voor stoelgang in de huid van de buik)

carcinoom!: bij B2 verhoogd risico hierop

Stoma na Billroth 2

Billroth 1 Billroth 2

! Duodenum kan je niet wegnemen want gal en pancreassappen komen hierin uit

dus moet je sowieso behouden!

! Mogelijke dumpingklachten want maag direct op dunne darm aangesloten

zonder sluitspier

VERWIKKELINGEN

Bloeding

Mogelijke verwikkeling ulcus: aantasting bloedvat

Een zweer is een krater en als deze krater een bloedvat raakt dan krijg je

een bloeding

Frequent

Occult bloedverlies : je bloedt een beetje dus je merkt het niet, occult :

ongemerkt

Kan leiden tot ferriprieve anemie

Evidente bloeding : zware bloeding met acute symptomen

Hematemesis : rood bloed braken (bloeden uit hoog spijsvertering-

stelsel)

Meloena (uitspraak: ‘melena’): pikzwarte stoelgang, bloed dat in darm

heeft gestaan en door bacteriën is omgevormd, je gaat ruiken dat er

meloena is : een weeë fletse geur, vnl. Bij maagbloedingen

Rood bloedverlies p.a. (per anum) : al bij heel zwaar bloeden, vnl. bij

lage bloedingen

Circulatoire ondervulling : bloedvaten snel ondervuld, we hebben maar

4-5 liter bloed dus als je veel verliest dan shock met snelle pols en

lage bloeddruk neiging om flauw te vallen en klam zweet (koud maar

veel zweet)

spuitende bloeding

Ferriprieve anemie

Bij chronisch bloedverlies, verlies je ijzer (gebonden aan hemoglobine in

rode bloedcellen) bloedarmoede: ferriprieve (tekort aan ijzer) anemie

= anemie door ijzergebrek

Ofwel verlies je bloed gastrointestinaal of menstrueel

Hoe merk je dit dat je occult bloedverlies hebt: bloed in stoelgang ,

bedoelt om dikke darm en maagkanker na te kijken (faeces occult test)

– Diagnose

Endoscopie

Onderscheid met andere oorzaken bloeding : zweer of iets anders

– Therapie

Endoscopisch : We spuiten iets (adrenaline) in de zweer dat die doet

dichtgaan

Heelkundig : Billroth 1/2

Perforatie

– Mogelijke verwikkeling: Ulcus perforeert door maagwand : krater door hele

maagwand gat in de maagwand

– « Vrije » perforatie naar buikholte, bekleed met peritoneum

– Acute dolksteekpijn: hevige pijn als het voedsel en zuur ineens in de buik-

holte terecht komt

– Peritonitis : buikvliesontsteking

De buikholte is bedekt met een dunne laag weefsel: het peritoneum of

buikvlies

Als er voedsel of zuur op dit peritoneum komt dan krijg je een ontsteking

Ligt heel stil bewegingsdrang bij nier/galcrisis

Vier klinische tekens : palpatiepijn (op buik duwen/palperen), loslaatpijn

(loslaten vingers van buikholte na drukken), percutiepijn (kloppen op

punten/percuteren), buikspieren worden hard spierverzet, plankharde

buikwand

– Therapie: heelkunde (altijd bij maagscheur)

RX Abdomen enkel

« Vrije abdominale lucht »

Foto: RX geen contrast op de foto. Orgaan is duidelijk geperforeerd (l =

lever), is vol en daarom wit. Normaal ligt het tegen rechter middenrifkoepel

zodat er geen ruimte is normaal. Maar hier zie je tussen rechtermiddenrif en

lever een zwarte sikkel. In maag zit vocht en lucht, gaat via gat naar buikholte,

lucht gaat naar boven, wordt tegengehouden door het middenrif en zit daarom

tussen lever en middenrif = vrije abdominale lucht.

RX met gastrografine om gat te vinden en daarna operatie

Peritoneum

Laagje cellen die de buikholte en de intra-abdominale organen bekleden

Analoog aan

Pleura rond de longen

Pericard rond het hart

Bij ontsteking, respectievelijk

Peritonitis: bij zuur en zweer in buikholte buikvlies ontsteking

Pleuritis

Pericarditis

Peritonitis: Buikvliesontsteking

Diffuse peritonitis Bv. Perforatie van orgaan (maag, colon) (je vindt de vier

kenmerken overal in de buik)

Gelokaliseerde peritonitis Bv. Appendicitis, cholecystitis (je vindt de vier

kenmerken in één bepaalde zone van de buik)

– Symptomen

Abdominale pijn

Stilliggen >< bewegingsdrang

Shock, koorts, paralytische ileus

– Vier klinische tekens

Palpatiepijn

Loslaatpijn

Percussiepijn

Spierverzet tot plankharde buik

Pyloorstenose

– Mogelijke verwikkeling: Littekenvorming in pylorusgebied door chronische

ontsteking van slijmvlies

– Herhaaldelijk zweren in de buurt van pylorus elke keer litteken na

verloop van tijd dichtgroeien pylorus (maag laat geen voedsel meer door)

– « Gastric outlet obstructie »

Anorexie

Nausea, voedselbraken (dyspeptische klachten)

Vermagering

– Therapie

Medicamenteus

Heelkundig

2. GASTRITIS

BEGRIP

Ontsteking van maagmucosa

Acute gastritis

Chronische gastritis

ACUTE GASTRITIS

– Twee soorten letsels

Erosies epigastrische pijn!: oppervlakkige schaafwonde van het

slijmvlies na bv. te veel alcohol drinken of na aspirine innemen de

acute gastritis kan gaan van banaal tot uitgebreid

Hemorragische letsels: bloedingen!

– Oorzaken:

Alcohol, geneesmiddelen

Bestraling, infecties

– Zwaar zieke patiënten (medicatie intraveneus toegediend)

« Stress-ulcera »

– Caustische gastritis door verbranding slijmvlies door inname sterk basisch of

zuur middel (bv. kuisproduct, destop)

Suïcide bij volwassenen

Accidenteel bij kinderen bv. kuisproduct in oude fles limonade

Slokdarm, maag, enz. verbrand

CHRONISCHE GASTRITIS

– Auto-immuun: je immuunsysteem beschermt je normaal tegen bacteriën en

virussen maar soms keert het zich ook tegen eigen weefsel zoals in dit geval

je eigen maagvlies

Atrofie maagmucosa: maagslijmvlies is weggekwijnd

Anaciditeit: niet meer aanmaken van maagzuur maagzuur doodt

bacteriën in voedsel dus als er niet voldoende maagzuur is dan meer

kans op bacteriële infecties

Tekort intrinsic factor (wordt niet meer aangemaakt) geen/weinig

opname van Vit B12 in de dunne darm

Gebrek Vit B12: je hebt vit B12 nodig voor de aanmaak van rode

bloedcellen Pernicieuze anemie: bloedtekort door tekort aan vit B12

Levenslang vit B12: elke maand een spuit

– Helicobacter pylori

3. GOEDAARDIGE MAAGTUMOREN

Adenoom – Poliep (goedaardige poliep van eenlagig epitheel)

Goedaardige woekering van mucosa, geen uitzaaiingen, lokaal

Bloeding: eerste mogelijke symptoom

o Kan leiden tot ferriprieve anemie (door ijzertekort)

Kans op ontaarding tot kwaadaardig: adenoom-carcinoom sequentie

o Als > 2 cm

Therapie: Endoscopische polypectomie: wegbranden basis poliep door een

katheder met lus in te brengen, deze lus over de poliep te leggen, aan te

trekken en dan stroom erop te zetten om door te branden. Hierna verder

onderzoeken van poliep.

4. KWAADAARDIGE MAAGTUMOREN

Adenocarcinoom

Kwaadaardige woekering mucosa

Voorbeschikkende factoren

o Familiaal, genetisch

o Leeftijd: hoe ouder, hoe meer kans

o Dieet: zout, nitrieten

Op populatieniveau gezien hoe meer zout er wordt opgenomen,

hoe meer kans op maagkanker (goed dat voor preventie cardiale

problemen minder zout aangeraden wordt ook hiervoor goed)

Nitrieten: stikstofrijke stoffen in voeding die van bemesting

komen MAP: mest actie plan probeert dit te vermijden)

o Helicobacter pylori (kan aanleiding geven tot ulcus)

o Adenoom (goedaardig kan altijd ontwikkelen tot kwaadaardig)

o Postgastrectomie BII (stomacarcinoom)

o Atrofische gastritis (bij chronische gastritis wegkwijnen maagvlies)

Symptomen

Dyspepsie, epigastrische pijn

Anorexie, vermagering, cachexie

Occult bloedverlies met ferriprieve anemie

Metastasering: lever, longen, klieren, peritoneum, …

Lymfeklier in linkerschouder voelen! Een vergrote lymfeklier achter het

linkersleutelbeen kan een eerste teken van maagkanker zijn

Diagnose: RX SMD (slokdarm, maag, duodenum), gastroscopie, opsporen

metastasen

Therapie

Totale gastrectomie als geen metastasen op afstand

Chemotherapie

Vraagjes

Occult bloedverlies: ongemerkt ijzertekort door bloedverlies

Vrije abdominale lucht: teken van perforatie: luchtcirkel tussen middenrif & lever

Pernicieuze anemie: bloedtekort door gebrek aan vit B12