Lord Winston reikt Vlaamse Scriptieprijs uit
1
Als mijn kleuter de hulstbessen van de kerstversiering opeet, kan hij dan doodgaan? Net als maretak en poinsettia (kerst- ster) vinden we hulst mooi maar zijn we er bang voor omdat we denken dat hij giftig is. Toch blijkt uit studies dat hulst, net als zijn twee kerstgenoten, niet zo dodelijk is als wordt beweerd. De bessen bevatten een alkaloïde die aan cafeïne verwant is en irritatie kan veroorzaken, maar een dodelijke dosis is weinig waar- schijnlijk. Volgens een studie van het Children’s Hospital in Pittsburgh is blootstelling aan planten de vierde meest courante oorzaak van vergifti- ging in de VS. Hulst staat in de top 5 van de vergiftigingen door planten. Onderzoekers van de Universiteit van Rochester hebben 103 gevallen van ver- giftiging door toxische bessen in een periode van twee jaar onder de loep genomen. Het ging altijd om kinderen die zes of minder bessen hulst, taxus of nachtschade hadden gegeten. Kinderen die ipecac hadden gekregen (een braak- middel), moesten overgeven, kregen diarree en waren suf. Kinderen die gewoon goed in de gaten waren gehou- den, hadden daar allemaal geen last van, wat doet vermoeden dat de symp- tomen die aan hulst en andere bessen worden toegeschreven eigenlijk door ipecac worden veroorzaakt. Als uw kind per ongeluk hulstbessen eet, raadpleegt u volgens de wetenschappers best een antigifcentrum. Maar het is dus niet zo gevaarlijk als veel mensen denken. Waarom wordt een zwarte kreeft rood als je hem kookt? Een Engels onderzoek uit 2002 heeft de kleurverandering op een moleculair niveau verklaard. Andere studies sugge- reren dat de manier waarop het rode pigment, astaxanthine, verborgen blijft tot de kreeft verhit wordt, in de genees- kunde gebruikt zou kunnen worden om medicijnen af te geven. Vrije astaxanthine lijkt rood of oranje omdat het blauw licht opslorpt. Onderzoekers hebben met zwakke röntgenstralen ontdekt dat de kleur in de schaal van een levende kreeft gemas- keerd wordt omdat eiwitten het pig- ment vasthouden: dat verandert de lichtopslorpende eigenschappen en geeft de kreeft een gespikkelde donkere kleur. Onder invloed van warmte verandert het eiwit van vorm, zodat zijn sub- delen het pigment loslaten en de rode kleur verschijnt. Astaxanthine komt voor in veel zeedieren, zoals gar- naal en vis. Het is ook verantwoordelijk voor de roze kleur van flamingo’s, die zich met pigmentrijke schaaldieren voe- den. Het is een heel actief antioxidant. Wat is de beste remedie tegen slaperigheid: een dutje doen of koffie drinken? Op de grote uittocht naar de skipistes worden veel chauffeurs slaperig en stop- pen ze voor een dutje of een kop koffie. De beste oplossing zou echter een com- binatie van de twee kunnen zijn, maar niet in de volgorde die logisch lijkt. Slaapexperts raden meest- al aan om geen koffie of andere stimulerende middelen te gebruiken voor u rust, omdat cafeï- ne de slaap stoort. Studies van slaperige chauffeurs vergelijken daarom meestal het opkikkeren- de effect van een dutje met dat van een kop koffie. Onderzoekers hebben vastgesteld dat een dutje van 15 tot 30 minuten de alertheid en het rijvermogen verbetert, maar volgens de meeste studies is cafeï- ne net iets effectiever. Maar nu hebben slaaponderzoekers in Engeland ontdekt dat een kop koffie drinken en onmiddellijk daarna 15 minuten slapen nog beter is. Toen ze proefpersonen met een slaaptekort in rijsimulators testten, stelden ze vast dat een ‘cafeïnedutje’ effectiever was om de rijprestaties te verbeteren en de slape- righeid tegen te gaan dan de andere courante technieken, zoals koude lucht, een dutje, een pauze zonder dutje of 200 milligram cafeïne (ongeveer de hoeveelheid die in een kop van 30 cl sterke koffie zit). De methode zou werken omdat een kort dutje helpt om de hersenen vrij te maken van adenosine, een stof die sla- perig maakt. Cafeïne heeft echter onge- veer 20 minuten nodig om fysiologisch effect te hebben – hij gaat dus aan het werk net wanneer het dutje voorbij is. Ik heb een hekel aan katers. Is het beter om de hele avond hetzelfde te drinken? Te veel alcohol is nooit een goed idee, maar sommige mensen beweren dat het mengen van bier en sterke drank, zeker in die volgorde, het allemaal nog erger maakt. Het is niet helemaal duidelijk waar dat idee vandaan komt, maar experts zeggen dat het verband kan houden met de manier waarop bepaal- de alcoholische dranken worden ver- teerd. Koolzuurhoudende drank, zoals bier en schuimwijn, kan de maagwand irriteren, zodat de alcohol sneller wordt opgenomen. Wie met bier of bubbels begint en daarna op wijn of het sterker spul overstapt, zou dus sneller dronken worden. Maar in werkelijkheid speelt dat nau- welijks mee, zegt Dr. Roshini Rajapaksa, gastro-enteroloog in New York. Het belangrijkste is volgens haar de hoeveel- heid alcohol die iemand drinkt, en of er wel of niet bij wordt gegeten. Voedsel vertraagt de opname en minimaliseert de misselijkheid. Er bestaat nog een andere verklaring, zegt Carlton K. Erickson van de Universiteit van Texas. “De meeste men- sen drinken zelden bier na sterke drank. De omgekeerde volgorde is veel gebrui- kelijker, eerst bier en daarna sterke drank. Daarom denken ze dat die laatste hen misselijk heeft gemaakt. Maar het mengen van dranken heeft daar niets mee te maken.” Dronkenschap en mis- selijkheid hangen af van de totale hoe- veelheid alcohol die u drinkt, niet van de combinatie. Is het slecht om op hoge hakken te lopen? Supervrouwelijk natuurlijk die stilet- tohakken onder een mooie jurk, maar goed voor je voeten is het niet. Bij bla- ren, likdoorns en nagelproblemen kan behandeling door een pedicure of een podoloog nog soelaas bieden, maar dat geldt niet voor de ernstige complicaties die zich verderop kunnen voordoen: de knieën blijken bij het dragen van hak- ken de grootste klappen te krijgen en dat kan op de lange duur tot artrose (gewrichtsslijtage) leiden. Rechtstreeks bewijs daarvoor ont- breekt, zegt Paul-Peter Tak, hoogleraar reumatologie. “Maar vrouwen hebben twee keer zo vaak artrose in hun knieën als mannen en vaak ook nog aan beide kanten tegelijk. Dat geeft te denken.” Om vast te stellen of dat komt door het dragen van hakken is een studie nodig waarbij twee door het lot bepaalde groe- pen vrouwen jaren worden gevolgd: een groep die wel hakschoenen draagt en een die dat nooit doet. “Maar dat is ondoenbaar omdat de controle faalt”, zegt Tak. “Als een vrouw uitgaat, zal ze niet zeggen: ik moet platte schoenen aandoen want ik doe mee aan een studie.” De argumenten worden dus noodgedwongen geleverd door de berekening van krachten op de knieën die met behulp van video-opnames worden gemaakt. Zo zijn in The Lancet twee studies verschenen waarvoor vrouwen op hakken moesten lopen waarna hun lichaamshou- ding werd geanalyseerd en de schokken werden gemeten. Hakken van vijf centimeter bleken te leiden tot 23 procent meer druk op de knieën dan blootsvoets lopen. Opmerkelijk genoeg zorgden brede hakken voor meer druk dan naaldhakken. “Als je hakken draagt, verandert het zogeheten koppel”, legt Tak uit. “Dat is een natuurkundige term die duidt op een geheel van krachten. Je enkel gaat omhoog en daardoor verandert de stand van je knieën waardoor er meer kracht op de gewrichten wordt uitgeoe- fend. Simpel gezegd slijt het kraakbeen daardoor meer en wordt het dunner. Er komen ook kristallen vrij die een ontste- king bevorderen. Daardoor wordt nog meer kraakbeen afgebroken. Uiteindelijk gaan de uiteinden van de botten langs elkaar schuren en dat is pijnlijk.” Vaststaat dat een geringe hakhoogte al tot extra druk op de knieën leidt, zegt Tak. Of die krachten toenemen naarma- te de hakken hoger zijn en of het uit- maakt hoe vaak je op hakken loopt, is niet onderzocht, zegt hij. “Maar het is aannemelijk dat hakhoogte en draag- tijd inderdaad verschil maken.” Tegen artrose valt weinig te doen, zegt Tak. Oefentherapie of een injectie met ontstekingsremmers kunnen de klach- ten verlichten, en soms is een opera- tie nodig, maar preventie is het allerbeste, zegt hij: goed schoei- sel kiezen en niet te zwaar wor- den. Want wie te dik is en ook nog hakken draagt, krijgt nog grotere klappen op de knieën te verduren. (NYT/VK) EUREKA ?! LOOKALIKE onder de microscoop = IJZER Carbonylijzerpoeder (CIP), wordt gebruikt bij de behandeling van bloedarmoede. Het mag niet ingenomen wor- den zonder consultatie van de arts of apotheker, want carbonylijzerpoeder kan de absorptie verminderen van andere geneesmiddelen. Dit fijne poeder wordt sinds 85 jaar geproduceerd door BASF en gebruikt in verschillende sectoren. Naast een voedingssupplement is het ook van nut bij het maken van diamantboren, microgolfovens en magnetische inkt. DRUIF Blauwe druiven behoren grosso modo tot twee families: de Vitis vinifera (de wijndruif) en de Vitis labrusca (tafel- druif, druivensap). De tafeldruif bevat vitamines en mineralen: vitamine C, E en vitamines van de B-groep, maar ook mine- ralen zoals koper, ijzer en magnesium. Men vindt ook anti-oxidanten terug: resveratrol, flavonoïden. Door de grotere aan- wezigheid van gekleurde bestanddelen is het antioxidatief potentieel van de blauwe druif sterker dan bij de witte. FOTO’S SCIENCE PHOTO LIBRARY / SHUTTERSTOCK Ook een vraag? Mail naar [email protected] Veruit de meeste goede voor- nemens die met Nieuwjaar worden uitgesproken, hebben betrekking op gezonder leven. Miljoenen mensen nemen zich opnieuw voor te stoppen met roken, meer te bewegen, min- der te eten. Helaas: van wie zich voorneemt te stoppen met roken houdt volgens de Stichting Volksgezondheid en Roken (Stivoro) 12 procent het vol. Van de afvallers weegt zelfs een ontmoedigende 95 pro- cent weer evenveel of zelfs meer. Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen vijf jaar ach- tereen hetzelfde goede voorne- men hebben voor ze in hun opzet slagen. Dat heeft niet per se met gebrek aan wilskracht te maken, meent hoogleraar gezondheidspsychologie Denise de Ridder. “De mens is geen thermo- staat”, zegt ze: het contrast tus- sen wens en werkelijkheid is niet meteen voldoende om actie uit te lokken. Wilskracht vergt energie en die is niet onuitputtelijk, aldus De Ridder. Daarbij komt dat gezondheids- doelen per definitie ‘verre doe- len’ zijn. “Ongezondheid dreigt pas op lange termijn, het is moeilijk om voor je gezond- heid iets na te laten waarvan je nu de lol ondervindt.” Het kan helpen om zoveel mogelijk familie en vrienden van je goede voornemens op de hoogte te stellen. Andere gou- den tips: een stappenplan maken, voornemens op papier- tjes schrijven en die overal neerleggen, geen ongezond eten of sigaretten in huis halen, verleidelijke situaties vermijden en een afscheidsri- tueel bedenken (het laatste pakje sigaretten begraven bij- voorbeeld). De Ridder raadt mensen die willen afvallen aan zich niet meteen alles te ontzeggen. Een zerotolerancebeleid heeft als gevolg dat een klein gebakje al wordt gezien als een teken van mislukking. Dat kan leiden tot doorslaan, in de Amerikaanse vakliteratuur ook wel omschre- ven als het what-the-hell-effect. Onderzoek moet aantonen of haar hypothese juist is. Mensen die willen afvallen wordt gevraagd bij te houden hoe vaak ze in verleiding worden gebracht en hoe ze daarop rea- geren. Met experimenten wil De Ridder beoordelen of het zin heeft mensen gedoseerd aan hun verlangen naar lek- kers te laten toegeven. (EDV) Heeft het zin om goede voornemens te maken? VRAAG VAN DE WEEK WETENSCHAP 56 ZATERDAG 17 DECEMBER 2011 DE MORGEN WETENSCHAP 57 ZATERDAG 17 DECEMBER 2011 DE MORGEN In uw r In uw recentste ecentste boek, boek, Bad Bad Ideas? Ideas?,w ,wees u op de ees u op de dubbelzinnigheid van de wete dubbelzinnigheid van de wetensch nschap ap die zow die zowel positieve el positieve als neg als negatieve atieve gev gevolg olgen heef en heeft. De indust t. De industrialisering rialisering had bi had bijv jvoorbeeld de opwar oorbeeld de opwarming van ming van het klimaat als neg het klimaat als negatief eff atief effect. Hoe ect. Hoe los je dit positief op? los je dit positief op? “Eerst en vooral dienen we de industria- lisering te waarderen voor hetgeen ze ons gebracht heeft: welvaart en een lan- ger, gezonder en vooral ook gelukkiger leven. Onrechtstreeks heeft de industria- lisering ook geleid tot een humaner bestaan, waar mensenrechten een rol spelen en kinderarbeid ondenkbaar is geworden. Maar we mogen inderdaad niet blind zijn voor de negatieve gevol- gen ervan, en in die zin is dit een mooi voorbeeld van wat ik bedoel. Ook hier mogen we onze verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan, zonder evenwel in fundamentalistisch vaarwater terecht te komen. “Als ik één soort wetenschapper haat is het de fundamentalist die overdreven gevolgen trekt uit onze klimaatverande- ring of die deze verandering gewoonweg ontkent. We moeten toegeven dat de aarde met een probleem zit en dat dit door ons mensen veroorzaakt is. “Wetenschappelijk fundamentalisme is een teken van gebrek aan rationaliteit en in die zin is het niet beter dan islam- fundamentalisme. Ook dat aanvaardt geen rationele kijk op de wereld. Ik ben net zo kwaad omwille van de bewering dat de wetenschap niets waard is omdat zij in strijd is met het geloof als dat het geloof in God onwetenschappelijk zou zijn, zoals Richard Dawkins bijvoorbeeld beweert. Die man heeft de wetenschap echt geen dienst bewezen met zijn boek The God Delusion. Het idee dat jij of ik onszelf iets wijsmaken omdat we in God geloven is heel erg arrogant. Je zou dus kunnen zeggen dat fundamentalisme tot arrogantie leidt, arrogantie tot onwe- tendheid en onwetendheid op haar beurt tot geweld.” Maar zi Maar zijn wete jn wetensch nschap en g ap en geloof dan eloof dan geen tege een tegeng ngest estelden? elden? “Zijn de negende van Beethoven en wetenschap tegengestelden, of een mis van Bach? Toch niet echt? Die muziek beroert ons gemoed, en dat is een ander deel van onze persoonlijkheid dan ons intellect. “Wanneer we naar Bach luisteren den- ken we niet aan de wiskunde en de logica die in zijn muziek zitten, maar wel aan het artistieke ervan. We gaan toch niet beweren dat Bach daarom kwaadaardig is? Hetzelfde geldt voor religie. Die kan kwaadaardig zijn, dat is juist, net zoals de wetenschap. Maar dat is uitzonderlijk, want over het algemeen heeft religie in het verleden bijgedragen tot het ont- staan van een humanere en mooiere wereld. Die mis van Bach is daar trou- wens een mooi voorbeeld van, want zon- der christelijke theologie was die niet gecomponeerd.” Oké, maar er is w Oké, maar er is wel een versc el een verschil. De hil. De muziek van Bac muziek van Bach is g h is geen re een reden om den om in de VS de ev in de VS de evolutiet olutietheorie uit de heorie uit de lessen biologie te lessen biologie te bannen. bannen. Het g Het geloof eloof is dat w is dat wel. el. “Dat is inderdaad niet goed te praten, alleen denk ik niet dat je daar iets aan doet door een arrogant boek te schrijven waarin je gelovigen uitscheldt voor debielen, zoals Dawkins gedaan heeft. Zo polariseer je de discussie alleen maar. Dawkins heeft het over de wetenschap alsof zij de waarheid zou zijn, maar dat is ze niet. Hoe meer we leren over het uni- versum, hoe meer we gaan beseffen dat we in feite niet zo veel weten. Neem nu het Higgs-boson van daarnet. Hoe kan dit deeltje massa verlenen aan alle andere? Dat is volstrekt onbegrijpelijk voor ons, net zoals het grootste deel van de kwan- tumfysica, trouwens. “Wanneer we de prachtige foto’s geno- men door de Hubble-telescoop bekijken, zien we in feite een uitvergroting van een heel klein deeltje van het heelal, slechts een fractie van een graad van het geheel, en toch zien we honderden kleine witte vlekjes. Die zijn allemaal dertien en een half miljard lichtjaar van ons verwijderd, en wat het helemaal te gek maakt is dat die witte vlekjes geen sterren zijn, maar wel melkwegen, die elk tien miljoen of zelfs meer sterren bevatten. Op dat moment besef je dat de wetenschap ons nooit het enige antwoord op al onze vra- gen zal kunnen geven. “De wetenschap is dus niet de waar- heid, omdat die niet bestaat. Het is een versie van de waarheid, een heel belang- rijke, een die ik door dik en dun zal steu- nen en uitdragen, maar het is ook belangrijk te beseffen dat er in een men- senleven meer is dan dat.” Hoezo, de wete Hoezo, de wetensch nschap vert ap vertelt de elt de waarheid niet? W waarheid niet? Wanneer ik een st anneer ik een steen een door het r door het raam gooi, valt die toch aam gooi, valt die toch ieder iederek ekeer w eer weer naar beneden? eer naar beneden? “Dat is een waarheid, natuurlijk, maar dat bedoel ik niet. Jij geeft gewoon een triviaal voorbeeld, terwijl ik het over het concept wetenschap heb. Kijk naar de heikele wetenschappelijke vragen van nu. Natuurlijk kunnen we zeggen dat de evolutietheorie wetenschappelijk bewe- zen is, maar breng me eens een bioloog die de evolutie van de cel kan uitleggen – allicht het belangrijkste evolutionaire moment uit de geschiedenis. “Je zult ver mogen zoeken. Net zo ver als naar de neuroloog die het bewustzijn kan verklaren, of naar de kosmoloog die uitsluitsel kan geven over de vraag of we aan het expanderen zijn naar en ander universum. En nog zo eentje: wat is don- kere materie? Natuurlijk neemt het inzicht van de wetenschap toe, maar uit ervaring weten we dat iedere nieuwe kennis ook nieuwe vragen oproept. En dat is ook fantastisch natuurlijk, begrijp me niet verkeerd. “Het probleem is dat mensen niet hou- den van onzekerheid. Vandaar Dawkins’ arrogantie – tegelijk ook de reden voor zijn succes. Hij wil zekerheid leveren in een onzekere wereld, want wetenschap en religie zijn manieren om met onze on- zekerheid om te springen. Wanneer we onzeker zijn over de wereld, onderzoe- ken we die op wetenschappelijke wijze, en wanneer we onzeker zijn over onze persoonlijke existentie geloven we wel- licht in God. “Maar één ding is zeker: onzekerheid is veel beter dan zekerheid, want wie zeker is over de waarheid te beschikken is een gevaar voor zijn medemens.” Lord Winston reikt Vlaamse Scriptieprijs uit vervolg van p. 55 Michiel Claes: draadloos opladen Michiel (master handels- ingenieur, Universiteit Antwerpen) stelde vast dat momenteel de beste laadtechniek voor elektrische wagens de oplaadpaal is. Hij vergeleek hiervoor de oplaadpaal met batterijwisselstations en draadloos opladen. Deze verschillende oplaad- systemen werden vanuit verschillende oogpunten vergeleken: technisch, financieel en strategisch. Technisch gezien is het mogelijk met alledrie de systemen de batterijen van elektrische voertuigen te laden. Voor het economische luik werd een model ontworpen dat de interne opbrengstvoet berekent. Tot slot scoorden experts de verschillende oplaadtechnieken volgens een set van strategische criteria. De oplaadpaal scoorde voor deze drie factoren momenteel het beste. “Tijdens het eerste half jaar van mijn thesis was ik op Erasmus in Frankrijk. Persoonlijk afspreken met mijn promo- tor in Antwerpen was dus niet vanzelf- sprekend. Een heen-en-terugrit Nantes– Antwerpen–Nantes moest soelaas bie- den, maar door stakingen van de Franse spoorwegen lag dit niet voor de hand.” Zoeken naar schroot Sinds oktober werkt Michiel als sales manager refining services - recyclables op de Precious Metal Refinery afdeling van Umicore. Umicore is een leidingge- vend bedrijf op het vlak van recyclage van elektronisch afval en autokatalysa- toren. De waardevolle metalen worden uit het afval gehaald en kunnen her- bruikt worden. Michiel is verantwoorde- lijk voor het zoeken van elektronisch schroot in Noord-Europa en Noord- Amerika. Mieke Van Bockstal: kankerindicator Mieke (master geneeskunde, UGent) vond een eiwit in het gezonde weefsel rondom borstkankergezwellen in een vroeg stadi- um, dat voorspelt of vrouwen met zulke gezwellen zullen hervallen of niet. Omwille van het risico op het ontwikkelen van een invasieve kanker, bestaat de behandeling van een lokale borstkanker uit het wegsnij- den van het hele gezwel. Toch zal één op vijf vrouwen hervallen. Bij herval kan het opnieuw om een lokale borstkanker gaan, maar in de helft van de gevallen gaat het om een invasieve borstkanker, met risico op levensbedreigende uitzaaiingen. Momenteel is het nog steeds niet evident te voorspellen welke vrouw zal hervallen. In dit onderzoek werd gefocust op het weefsel rond borstkanker in een vroeg stadium, om een voorspellende merker te identificeren. Deze werd gevonden: wanneer het eiwit decorine veel voorkomt, gaat het waar- schijnlijk om een niet-invasieve kanker. Komt het eiwit weinig voor, dan is het waar- schijnlijk wel een invasiekanker en is chemo- en radiotherapie aangewezen. Scherven brengen geluk “Tijdens het werk in het labo heb ik op een dag een dertigtal glazen plaatjes laten val- len, die uiteraard in scherven op de vloer eindigden”, zegt Mieke. Op deze glazen plaatjes lagen flinterdunne weefselsneden, klaar voor een chemische behandeling die zou toelaten de hoeveelheid decorine te evalueren in het weefsel. Een maand later bleek dat juist decorine een veelbelovende diagnostische merker was voor de bestu- deerde vroege vorm van borstkanker” Momenteel is Mieke werkzaam als docto- raatsstudente op de afdeling pathologische anatomie van het UZ Gent, waar zij aan het vervolgonderzoek werkt. Frederik Leys: microvliegtuig Frederik (master ingenieurs- wetenschappen, KU Leuven) maakte voor zijn masterscriptie een microvliegtuigje met flappende vleugels, die net zoals de vleugels van een rosse kolibrie bewegen. Voor kleine vleugelafmetingen is deze manier van vliegen veel efficiënter dan vliegen met vaste vleugels of zoals heli- kopters. Tot nu toe ontwierp geen enkele onder- zoeker een vliegtuigje dat de complexe vliegbeweging van de rosse kolibrie kon nabootsen. De KuLibrie is dus een echte innovatie. De bedoeling is om de KuLibrie in de toekomst onder meer uit te rusten met een camera. Dankzij beeldherken- ning zal hij dan probleemloos en auto- noom in gebouwen of grotten en tussen de bomen van een bos kunnen vliegen. Van kolibrie naar KuLibrie Het literatuuronderzoek voor zijn scrip- tie deed Frederik voornamelijk in India, waar hij een half jaar doorbracht in het kader van een Erasmus Mundus uitwisse- ling. Op reis door het land kwam hij op het idee voor de vleugelaandrijving van de KuLibrie: een noksysteem, de zoge- naamde pitchnok. Een concept dat uitein- delijk cruciaal zou blijken voor de KuLibrie. “Het was in een minibusje tij- dens een busrit van Chennai naar Kanyakumari dat ik op het idee van de pitchnok kwam. Kanyakumari, een belangrijk hindoeïstisch bedevaartsoort en het meest zuidelijke punt van India, was de bestemming van een vierdaagse trip die ik samen met enkele andere Erasmussers had uitgestippeld. Het avon- tuurlijke rijgedrag van onze chauffeur hield ons ’s nachts wakker. Het was tijdens één van die nachten in het minibusje dat ik op de oplossing van het pitchprobleem kwam…” Na zijn afstuderen werkt Frederik aan de KU Leuven aan een robot- project. Volgend jaar wil hij doctoreren over de aerodynamische verschijnselen die optreden rond flappende vleugels. Giselle Nath: kleine man in WOI Giselle Nath (master geschiedenis, UGent) onder- zocht hoe gewone mensen tijdens de eerste wereldoorlog in Aartrijke en Gent de voedselbedeling en de extreme honger ervoeren. Onder invloed van denkers als James Scott en Michel Foucault hebben historici tegenwoordig veel meer aandacht voor het dagelijkse leven. Toch bestaan er nog weinig lokale studies over de WOI die niet de stemmen van pastoors of notabelen napraten. Giselle Nath confronteerde de “officiële” bronnen van politie en bestuur met informatie uit volksliedjes, spotpren- ten, dagboeken en kranten. “Serendipiteit was erg belangrijk tijdens mijn scriptie”, zegt Giselle. “Tijdens mijn stage moest ik een boek over regimentsge- schiedenis opzoeken in het In Flanders Fields Museum. Ik zat al terug op mijn stoel toen ik merkte dat ik uit verstrooid- heid een ander boek had uitgehaald. Dat bleek een pareltje van een dagboek te zijn, een soort van ‘man bijt hond-reportage’ avant la lettre. Het is een van mijn belang- rijkste bronnen geworden. Vondst in de rosse buurt “Ik heb ontelbare uren tevergeefs door- gebracht in stoffige en koude archieven. Zo ging ik in mei ook zonder veel verwach- tingen naar het Oost-Vlaams provinciear- chief, toevallig vlakbij de rosse buurt aan het Zuid. Daar vond ik enkele ongeklas- seerde mappen uit het privéarchief van een ambtenaar, met daarin petities, inspectieverslagen en interne, vernieti- gende rapporten – en dat vlak voor de deadline van de scriptie. Als je een scriptie schrijft over wie niet rijk of machtig is, over wie honger heeft of om bijstand moet smeken, moet je afwijken van de bewan- delde paden. Maar ik vond het honderd procent de moeite waard.” Susan van Hooren: lust bij dementie Susan (master seksuologie, KU Leuven) deed onderzoek naar seksueel ontremd gedrag bij demente bejaarden. Met dit onderzoek wil ze het taboe dat rust op het thema doorbreken, om de dienstverlening te optimaliseren. Ze onderzocht 56 patiënten die verbleven in een rusthuis. De verzorgenden werden ondervraagd over de gedragsproblemen van de bewoners met dementie en ook werd een uitgebreid interview afgenomen over het seksuele gedrag van de patiënt. De resultaten lieten zien dat bij een derde van deze patiënten sprake was van een breed scala aan seksuele gedragingen. Dit gedrag kwam zowel voor bij mannen als vrouwen. Twinkelende oogjes Demente bejaarden hebben soms een ver- hoogd seksueel verlangen. Om aan dit ver- langen tegemoet te komen, schakelt het rusthuis af en toe een gespecialiseerde prostituee in. Toen Susan een patiënt ging interviewen gebeurde dit: “Toen hij mij zag sprong hij direct op van zijn stoel. Zijn ogen twinkelden en zijn gezicht glunderde. Hij vroeg: ‘Is ze dat?’ Hij verwarde mij met de expert die zou komen! Gelukkig maakte de hulpverlener duidelijk dat ik niet van dié instantie was. Het glunderende gezicht van de patiënt veranderde meteen.” Susan werkt bij de Open Universiteit als universitair docent aan de faculteit psycho- logie. Daarnaast diagnosticeert en behan- delt zij mensen met seksuele disfuncties. De master seksuologie begon Susan uit pure interesse en honger naar kennis. Ze wilde graag het fijne weten van dit onder- werp en dat op academisch niveau. De scriptie was voor Susan de kers op de taart, omdat ze hierin een eigen idee helemaal kon uitwerken. Ook gaf dit haar de kans om onderwerpen waarin ze geïnteresseerd is, bij elkaar te voegen. ■ Robert Winston: ‘Wetenschappelijk fundamentalisme is een teken van gebrek aan rationaliteit, en in die zin is het niet beter dan islamfundamentalisme.’ Het werk van Shakespeare en Baudelaire zegt veel meer over wat het betekent om mens te zijn dan ons genoom FOTO PHILIP PHISK De vijf genomineerden voor de scriptieprijs
-
Upload
de-vlaamse-scriptieprijs -
Category
Documents
-
view
225 -
download
1
description
vervolg interview met Winston en voorstelling van de vijf genomineerde.
Transcript of Lord Winston reikt Vlaamse Scriptieprijs uit
Alsmijn kleuter dehulstbessen vandekerstversiering opeet,kanhij dandoodgaan?Netalsmaretakenpoinsettia (kerst-
ster) vindenwehulstmooimaar zijnweerbangvooromdatwedenkendathijgiftig is. Tochblijktuit studiesdathulst,net als zijn tweekerstgenoten,niet zododelijk is alswordtbeweerd.Debessenbevatteneenalkaloïdedie aancafeïneverwant is en irritatie kanveroorzaken,maar eendodelijkedosis isweinigwaar-schijnlijk. Volgenseen studie vanhetChildren’sHospital inPittsburgh isblootstellingaanplantendevierdemeest couranteoorzaakvanvergifti-ging indeVS.Hulst staat inde top5vandevergiftigingendoorplanten.Onderzoekers vandeUniversiteit van
Rochesterhebben 103gevallenvanver-giftigingdoor toxischebessen ineenperiodevan twee jaaronderde loepgenomen.Hetgingaltijdomkinderendie zesofminderbessenhulst, taxusofnachtschadehaddengegeten.Kinderendie ipecachaddengekregen (eenbraak-middel),moestenovergeven, kregendiarree enwaren suf. Kinderendiegewoongoed indegatenwarengehou-den,haddendaar allemaalgeen lastvan,watdoet vermoedendatde symp-tomendie aanhulst enanderebessenworden toegeschreveneigenlijkdooripecacwordenveroorzaakt. Alsuwkindperongelukhulstbesseneet, raadpleegtuvolgensdewetenschappersbest eenantigifcentrum.Maarhet isdusniet zogevaarlijk als veelmensendenken.
Waaromwordt eenzwarte kreeft rood alsje hemkookt?EenEngelsonderzoekuit 2002heeft
dekleurveranderingopeenmoleculairniveauverklaard. Andere studies sugge-rerendatdemanierwaarophet rodepigment, astaxanthine, verborgenblijfttotdekreeft verhitwordt, indegenees-kundegebruikt zoukunnenwordenommedicijnenaf tegeven. Vrijeastaxanthine lijkt roodof oranjeomdathetblauw lichtopslorpt.Onderzoekershebbenmet zwakke
röntgenstralenontdektdatdekleur inde schaal vaneen levendekreeft gemas-keerdwordtomdat eiwittenhetpig-ment vasthouden:dat verandertdelichtopslorpendeeigenschappenengeeftdekreeft eengespikkeldedonkerekleur.Onder invloedvanwarmteveranderthet eiwit vanvorm, zodat zijn sub-delenhetpigmentloslatenende
rodekleur verschijnt. Astaxanthinekomtvoor inveel zeedieren, zoals gar-naal envis.Het is ookverantwoordelijkvoorde rozekleur van flamingo’s, diezichmetpigmentrijke schaaldierenvoe-den.Het is eenheel actief antioxidant.
Wat is de beste remedietegen slaperigheid:eendutje doenofkoffie drinken?Opdegroteuittochtnaarde skipistes
wordenveel chauffeurs slaperig en stop-penzevoor eendutjeof eenkopkoffie.Debesteoplossingzouechter eencom-binatie vande tweekunnenzijn,maarniet indevolgordedielogisch lijkt.Slaapexperts radenmeest-
al aanomgeenkoffieofandere stimulerendemiddelen tegebruikenvooru rust, omdat cafeï-nede slaap stoort. Studiesvan slaperige chauffeursvergelijkendaarommeestalhetopkikkeren-deeffect vaneendutjemetdat vaneenkopkoffie.Onderzoekershebbenvastgestelddat eendutje van 15 tot 30minutendealertheidenhet rijvermogenverbetert,maar volgensdemeeste studies is cafeï-nenet iets effectiever.Maarnuhebbenslaaponderzoekers in
Engelandontdektdat eenkopkoffiedrinkenenonmiddellijkdaarna 15minuten slapennogbeter is. Toenzeproefpersonenmeteen slaaptekort inrijsimulators testten, steldenzevastdateen ‘cafeïnedutje’ effectieverwasomderijprestaties te verbeterenende slape-righeid tegen tegaandandeanderecourante technieken, zoals koude lucht,eendutje, eenpauzezonderdutjeof200milligramcafeïne (ongeveerdehoeveelheiddie ineenkopvan30clsterkekoffie zit).Demethodezouwerkenomdat een
kortdutjehelptomdehersenenvrij temakenvanadenosine, een stof die sla-perigmaakt. Cafeïneheeft echteronge-veer 20minutennodigomfysiologischeffect tehebben –hij gaatdusaanhetwerknetwanneerhetdutje voorbij is.
Ik heb eenhekel aankaters. Is het beter omdehele avondhetzelfdete drinken?Teveel alcohol isnooit eengoed idee,
maar sommigemensenbewerendathetmengenvanbier en sterkedrank,zeker indie volgorde,het allemaalnogergermaakt.Het isniethelemaal
duidelijkwaardat ideevandaankomt,maarexperts zeggendathet verbandkanhoudenmetdemanierwaaropbepaal-dealcoholischedrankenwordenver-teerd. Koolzuurhoudendedrank, zoalsbier en schuimwijn, kandemaagwandirriteren, zodatdealcohol snellerwordtopgenomen.Wiemetbierof bubbelsbegint endaarnaopwijnof het sterkerspuloverstapt, zoudus snellerdronkenworden.Maar inwerkelijkheid speelt datnau-
welijksmee, zegtDr. RoshiniRajapaksa,gastro-enteroloog inNewYork.Hetbelangrijkste is volgenshaardehoeveel-heidalcoholdie iemanddrinkt, enof erwelof nietbijwordtgegeten. Voedselvertraagtdeopnameenminimaliseertdemisselijkheid.Erbestaatnogeenandere verklaring,
zegtCarltonK. EricksonvandeUniversiteit vanTexas. “Demeestemen-sendrinkenzeldenbierna sterkedrank.Deomgekeerdevolgorde is veel gebrui-kelijker, eerstbier endaarna sterkedrank.Daaromdenkenzedatdie laatstehenmisselijkheeft gemaakt.Maarhetmengenvandrankenheeftdaarnietsmee temaken.”Dronkenschapenmis-selijkheidhangenaf vande totalehoe-veelheidalcoholdieudrinkt, niet vandecombinatie.
Is het slecht omophogehakken te lopen?Supervrouwelijknatuurlijkdie stilet-
tohakkenonder eenmooie jurk,maargoedvoor je voeten ishetniet. Bij bla-ren, likdoornsennagelproblemenkanbehandelingdooreenpedicureof eenpodoloognogsoelaasbieden,maardatgeldtniet voordeernstige complicatiesdie zichverderopkunnenvoordoen:deknieënblijkenbijhetdragenvanhak-kendegrootsteklappen tekrijgenendatkanopde langeduur tot artrose(gewrichtsslijtage) leiden.Rechtstreeksbewijsdaarvooront-
breekt, zegt Paul-Peter Tak,hoogleraarreumatologie. “Maar vrouwenhebbentweekeer zovaakartrose inhunknieënalsmannenenvaakooknogaanbeidekanten tegelijk.Datgeeft tedenken.”Omvast te stellenof datkomtdoorhetdragenvanhakken is een studienodigwaarbij tweedoorhet lotbepaaldegroe-penvrouwen jarenwordengevolgd: eengroepdiewelhakschoenendraagt eneendiedatnooitdoet. “Maardat isondoenbaaromdatdecontrole faalt”,zegt Tak. “Als eenvrouwuitgaat, zal zeniet zeggen: ikmoetplatte schoenenaandoenwant ikdoemeeaaneenstudie.”Deargumentenwordendus
noodgedwongengeleverddoordeberekeningvankrachtenopdeknieëndiemetbehulpvanvideo-opnameswordengemaakt. Zo zijn inTheLancettwee studies verschenenwaarvoorvrouwenophakkenmoestenlopenwaarnahun lichaamshou-dingwerdgeanalyseerdendeschokkenwerdengemeten.Hakken
vanvijf centimeterbleken te leiden tot23procentmeerdrukopdeknieëndanblootsvoets lopen.Opmerkelijkgenoegzorgdenbredehakkenvoormeerdrukdannaaldhakken.“Als jehakkendraagt, veranderthet
zogehetenkoppel”, legt Takuit. “Dat iseennatuurkundige termdieduidtopeengeheel vankrachten. Je enkel gaatomhoogendaardoorverandertdestandvan jeknieënwaardoorermeerkrachtopdegewrichtenwordtuitgeoe-fend. Simpelgezegd slijt het kraakbeendaardoormeer enwordthetdunner. Erkomenookkristallenvrij die eenontste-kingbevorderen.Daardoorwordtnogmeerkraakbeenafgebroken.Uiteindelijkgaandeuiteindenvandebotten langs elkaar schurenendat ispijnlijk.”Vaststaatdat eengeringehakhoogteal
tot extradrukopdeknieën leidt, zegtTak.Of diekrachten toenemennaarma-tedehakkenhoger zijnenof hetuit-maakthoevaak jeophakken loopt, isniet onderzocht, zegthij. “Maarhet isaannemelijkdathakhoogte endraag-tijd inderdaadverschilmaken.”Tegenartrose valtweinig tedoen, zegt
Tak.Oefentherapieof een injectiemetontstekingsremmerskunnendeklach-
tenverlichten, en soms is eenopera-tienodig,maarpreventie ishetallerbeste, zegthij: goed schoei-sel kiezenenniet te zwaarwor-den.Wantwie tedik is enooknoghakkendraagt, krijgtnoggrotereklappenopdeknieën
te verduren. (NYT/VK)
EUREKA?!
LOOKALIKE onder de microscoop=
IJZER Carbonylijzerpoeder (CIP), wordt gebruikt bij de behandeling van bloedarmoede. Het mag niet ingenomen wor-den zonder consultatie van de arts of apotheker, want carbonylijzerpoeder kan de absorptie verminderen van anderegeneesmiddelen. Dit fijne poeder wordt sinds 85 jaar geproduceerd door BASF en gebruikt in verschillende sectoren.Naast een voedingssupplement is het ook van nut bij hetmaken van diamantboren,microgolfovens enmagnetische inkt.
DRUIF Blauwedruivenbehorengrossomodo tot twee families: deVitis vinifera (dewijndruif) en deVitis labrusca (tafel-druif, druivensap).De tafeldruif bevat vitamines enmineralen: vitamineC, Eenvitamines vandeB-groep,maarookmine-ralen zoals koper, ijzer enmagnesium.Menvindt ook anti-oxidanten terug: resveratrol, flavonoïden. Doordegrotere aan-wezigheid van gekleurde bestanddelen is het antioxidatief potentieel van de blauwe druif sterker dan bij de witte.
FOTO
’SSCIENCEPHOTO
LIBRARY/SHUTTERSTO
CK
Ook een vraag? Mail naar [email protected]
Veruitdemeestegoedevoor-nemensdiemetNieuwjaarwordenuitgesproken,hebbenbetrekkingopgezonder leven.Miljoenenmensennemenzichopnieuwvoor te stoppenmetroken,meer tebewegen,min-der te eten.Helaas: vanwie zichvoorneemt te stoppenmetrokenhoudt volgensdeStichtingVolksgezondheidenRoken (Stivoro) 12procenthetvol. Vandeafvallersweegt zelfs
eenontmoedigende95pro-centweer evenveel of zelfsmeer.Uit onderzoekblijktdatdemeestemensenvijf jaar ach-tereenhetzelfdegoedevoorne-menhebbenvoor ze inhunopzet slagen.Datheeftnietper semet
gebrekaanwilskracht temaken,meenthoogleraargezondheidspsychologieDenisedeRidder. “Demens is
geen thermo-
staat”, zegt ze: het contrast tus-senwensenwerkelijkheid isnietmeteenvoldoendeomactieuit te lokken.Wilskrachtvergt energie endie isnietonuitputtelijk, aldusDeRidder.Daarbij komtdatgezondheids-doelenperdefinitie ‘verredoe-len’ zijn. “Ongezondheiddreigtpasop lange termijn,het ismoeilijkomvoor jegezond-heid ietsna te latenwaarvan jenude lol ondervindt.”Hetkanhelpenomzoveel
mogelijk familie envriendenvan jegoedevoornemensopdehoogte te stellen. Anderegou-den tips: een stappenplanmaken, voornemensoppapier-tjes schrijvenendieoveralneerleggen, geenongezondetenof sigaretten inhuishalen, verleidelijke situatiesvermijdeneneenafscheidsri-
tueelbedenken (het laatstepakje sigarettenbegravenbij-voorbeeld).DeRidder raadtmensendie
willenafvallenaanzichnietmeteenalles teontzeggen. Eenzerotolerancebeleidheeft alsgevolgdat eenkleingebakje alwordtgezienals een tekenvanmislukking.Datkan leiden totdoorslaan, indeAmerikaansevakliteratuurookwelomschre-venalshetwhat-the-hell-effect.Onderzoekmoet aantonenof
haarhypothese juist is.Mensendiewillenafvallenwordtgevraagdbij tehoudenhoevaakze inverleidingwordengebracht enhoezedaarop rea-geren.Met experimentenwilDeRidderbeoordelenof hetzinheeftmensengedoseerdaanhunverlangennaar lek-kers te laten toegeven. (EDV)
Heeft het zin omgoede voornemens temaken?VRAAGVAN DEWEEK
WETENSCHAP56 ZATERDAG 17 DECEMBER 2011 DE MORGEN WETENSCHAP 57ZATERDAG 17 DECEMBER 2011DE MORGEN
In uw rIn uw recentsteecentste boek,boek, BadBadIdeas?Ideas?, w, wees u op deees u op de
dubbelzinnigheid van de wetedubbelzinnigheid van de wetenschnschapapdie zowdie zowel positieveel positieve als negals negatieveatievegevgevolgolgen heefen heeft. De industt. De industrialiseringrialiseringhad bihad bijvjvoorbeeld de opwaroorbeeld de opwarming vanming vanhet klimaat als neghet klimaat als negatief effatief effect. Hoeect. Hoelos je dit positief op?los je dit positief op?“Eerst en vooral dienenwede industria-
lisering te waarderen voor hetgeen zeons gebracht heeft: welvaart en een lan-ger, gezonder en vooral ook gelukkigerleven. Onrechtstreeks heeft de industria-lisering ook geleid tot een humanerbestaan, waar mensenrechten een rolspelen en kinderarbeid ondenkbaar isgeworden. Maar we mogen inderdaadniet blind zijn voor de negatieve gevol-gen ervan, en in die zin is dit een mooivoorbeeld van wat ik bedoel. Ook hiermogen we onze verantwoordelijkheidniet uit de weg gaan, zonder evenwel infundamentalistisch vaarwater terecht tekomen.“Als ik één soort wetenschapper haat is
het de fundamentalist die overdrevengevolgen trekt uit onze klimaatverande-ring of die deze verandering gewoonwegontkent. We moeten toegeven dat deaarde met een probleem zit en dat ditdoor onsmensen veroorzaakt is.“Wetenschappelijk fundamentalisme
is een teken van gebrek aan rationaliteiten in die zin is het niet beter dan islam-fundamentalisme. Ook dat aanvaardtgeen rationele kijk op de wereld. Ik bennet zo kwaad omwille van de beweringdat de wetenschap niets waard is omdatzij in strijd is met het geloof als dat hetgeloof in God onwetenschappelijk zouzijn, zoals Richard Dawkins bijvoorbeeldbeweert. Die man heeft de wetenschapecht geen dienst bewezen met zijn boekThe God Delusion. Het idee dat jij of ikonszelf iets wijsmaken omdat we in Godgeloven is heel erg arrogant. Je zou duskunnen zeggen dat fundamentalismetot arrogantie leidt, arrogantie tot onwe-tendheid en onwetendheid op haarbeurt tot geweld.”
Maar ziMaar zijn wetejn wetenschnschap en gap en geloof daneloof danggeen tegeeen tegengngestestelden?elden?“Zijn de negende van Beethoven en
wetenschap tegengestelden, of een misvan Bach? Toch niet echt? Die muziekberoert ons gemoed, en dat is een anderdeel van onze persoonlijkheid dan onsintellect.“Wanneer we naar Bach luisteren den-
kenweniet aan dewiskunde en de logicadie in zijn muziek zitten, maar wel aanhet artistieke ervan. We gaan toch nietbeweren dat Bach daarom kwaadaardigis? Hetzelfde geldt voor religie. Die kankwaadaardig zijn, dat is juist, net zoals dewetenschap. Maar dat is uitzonderlijk,want over het algemeen heeft religie inhet verleden bijgedragen tot het ont-staan van een humanere en mooierewereld. Die mis van Bach is daar trou-wens eenmooi voorbeeld van, want zon-der christelijke theologie was die nietgecomponeerd.”
Oké, maar er is wOké, maar er is wel een verscel een verschil. Dehil. Demuziek van Bacmuziek van Bach is gh is geen reeen reden omden omin de VS de evin de VS de evolutietolutietheorie uit deheorie uit delessen biologie telessen biologie te bannen.bannen. Het gHet geloofeloofis dat wis dat wel.el.“Dat is inderdaad niet goed te praten,
alleen denk ik niet dat je daar iets aandoet door een arrogant boek te schrijvenwaarin je gelovigen uitscheldt voor
debielen, zoals Dawkins gedaan heeft. Zopolariseer je de discussie alleen maar.Dawkins heeft het over de wetenschapalsof zij dewaarheid zou zijn,maar dat isze niet. Hoe meer we leren over het uni-versum, hoe meer we gaan beseffen datwe in feite niet zo veel weten. Neem nuhetHiggs-bosonvandaarnet.Hoekandit
deeltje massa verlenen aan alle andere?Dat is volstrekt onbegrijpelijk voor ons,net zoals het grootste deel van de kwan-tumfysica, trouwens.“Wanneer we de prachtige foto’s geno-
men door de Hubble-telescoop bekijken,zienwe in feite eenuitvergroting van eenheel klein deeltje van het heelal, slechts
een fractie van een graad van het geheel,en toch zien we honderden kleine wittevlekjes. Die zijn allemaal dertien en eenhalf miljard lichtjaar van ons verwijderd,en wat het helemaal te gek maakt is datdie witte vlekjes geen sterren zijn, maarwel melkwegen, die elk tien miljoen ofzelfs meer sterren bevatten. Op dat
moment besef je dat de wetenschap onsnooit het enige antwoord op al onze vra-gen zal kunnen geven.“De wetenschap is dus niet de waar-
heid, omdat die niet bestaat. Het is eenversie van de waarheid, een heel belang-rijke, een die ik door dik en dun zal steu-nen en uitdragen, maar het is ookbelangrijk te beseffen dat er in een men-senlevenmeer is dan dat.”
Hoezo, de weteHoezo, de wetenschnschap vertap vertelt deelt dewaarheid niet? Wwaarheid niet? Wanneer ik een stanneer ik een steeneendoor het rdoor het raam gooi, valt die tochaam gooi, valt die tochiederiedere ke keer weer weer naar beneden?eer naar beneden?“Dat is een waarheid, natuurlijk, maar
dat bedoel ik niet. Jij geeft gewoon eentriviaal voorbeeld, terwijl ik het over hetconcept wetenschap heb. Kijk naar deheikele wetenschappelijke vragen vannu. Natuurlijk kunnen we zeggen dat deevolutietheorie wetenschappelijk bewe-zen is, maar breng me eens een bioloogdie de evolutie van de cel kan uitleggen –allicht het belangrijkste evolutionairemoment uit de geschiedenis.“Je zult vermogenzoeken.Net zo ver als
naar de neuroloog die het bewustzijnkan verklaren, of naar de kosmoloog dieuitsluitsel kan geven over de vraag of weaan het expanderen zijn naar en anderuniversum. En nog zo eentje: wat is don-kere materie? Natuurlijk neemt hetinzicht van de wetenschap toe, maar uitervaring weten we dat iedere nieuwekennis ook nieuwe vragen oproept. Endat is ook fantastisch natuurlijk, begrijpme niet verkeerd.“Het probleem is dat mensen niet hou-
den van onzekerheid. Vandaar Dawkins’arrogantie – tegelijk ook de reden voorzijn succes. Hij wil zekerheid leveren ineen onzekere wereld, want wetenschapen religie zijnmanierenommet onze on-zekerheid om te springen. Wanneer weonzeker zijn over de wereld, onderzoe-ken we die op wetenschappelijke wijze,en wanneer we onzeker zijn over onzepersoonlijke existentie geloven we wel-licht in God.“Maar één ding is zeker: onzekerheid is
veel beter dan zekerheid, want wie zekeris over de waarheid te beschikken is eengevaar voor zijnmedemens.”
LordWinston reikt Vlaamse Scriptieprijs uitvervolgvanp. 55
Michiel Claes: draadloos opladenMichiel (master handels-ingenieur, UniversiteitAntwerpen) stelde vast dat
momenteel de beste laadtechniek voorelektrische wagens de oplaadpaal is. Hijvergeleek hiervoor de oplaadpaal metbatterijwisselstations en draadloosopladen. Deze verschillende oplaad-systemen werden vanuit verschillendeoogpunten vergeleken: technisch,financieel en strategisch.Technisch gezien is het mogelijk met
alledrie de systemen de batterijen vanelektrische voertuigen te laden. Voorheteconomische luik werd een modelontworpendatde interneopbrengstvoetberekent. Tot slot scoorden experts deverschillendeoplaadtechniekenvolgenseen set van strategische criteria. Deoplaadpaal scoorde voor deze driefactorenmomenteel het beste.“Tijdens het eerste half jaar van mijn
thesis was ik op Erasmus in Frankrijk.Persoonlijk afspreken met mijn promo-tor in Antwerpen was dus niet vanzelf-sprekend. Een heen-en-terugrit Nantes–Antwerpen–Nantes moest soelaas bie-den, maar door stakingen van de Fransespoorwegen lag dit niet voor de hand.”
Zoeken naar schroot
Sinds oktober werkt Michiel als salesmanager refining services - recyclablesop de Precious Metal Refinery afdelingvan Umicore. Umicore is een leidingge-vend bedrijf op het vlak van recyclagevan elektronisch afval en autokatalysa-toren. De waardevolle metalen wordenuit het afval gehaald en kunnen her-bruiktworden.Michiel is verantwoorde-lijk voor het zoeken van elektronischschroot in Noord-Europa en Noord-Amerika.
Mieke Van Bockstal: kankerindicatorMieke (master geneeskunde,UGent) vond een eiwit in hetgezonde weefsel rondom
borstkankergezwellen in een vroeg stadi-um, dat voorspelt of vrouwen met zulkegezwellenzullenhervallenof niet.Omwillevan het risico op het ontwikkelen van eeninvasieve kanker, bestaat de behandelingvan een lokale borstkankeruit hetwegsnij-denvanhethelegezwel. Tochzaléénopvijfvrouwen hervallen. Bij herval kan hetopnieuw om een lokale borstkanker gaan,maar in de helft van de gevallen gaat hetom een invasieve borstkanker, met risicoop levensbedreigendeuitzaaiingen.Momenteel is het nog steeds niet evident
tevoorspellenwelkevrouwzalhervallen. Inditonderzoekwerdgefocustophetweefselrondborstkankerineenvroegstadium,omeen voorspellendemerker te identificeren.Deze werd gevonden: wanneer het eiwitdecorine veel voorkomt, gaat het waar-
schijnlijk om een niet-invasieve kanker.Komtheteiwitweinigvoor,danishetwaar-schijnlijk wel een invasiekanker en ischemo- en radiotherapie aangewezen.
Scherven brengen geluk
“Tijdenshetwerkinhet labohebikopeendag een dertigtal glazen plaatjes laten val-len, die uiteraard in scherven op de vloereindigden”, zegt Mieke. Op deze glazenplaatjes lagen flinterdunneweefselsneden,klaar voor een chemische behandeling diezou toelaten de hoeveelheid decorine teevalueren in het weefsel. Een maand laterbleek dat juist decorine een veelbelovendediagnostische merker was voor de bestu-deerdevroegevormvanborstkanker”Momenteel isMiekewerkzaamals docto-
raatsstudenteopdeafdelingpathologischeanatomie vanhet UZGent, waar zij aan hetvervolgonderzoekwerkt.
Frederik Leys:microvliegtuig
Frederik (master ingenieurs-wetenschappen, KU Leuven) maakte voorzijn masterscriptie een microvliegtuigjemet flappende vleugels, die net zoals devleugels van een rosse kolibrie bewegen.Voor kleine vleugelafmetingen is dezemanier van vliegen veel efficiënter danvliegen met vaste vleugels of zoals heli-kopters.Tot nu toe ontwierp geen enkele onder-
zoeker een vliegtuigje dat de complexevliegbeweging van de rosse kolibrie konnabootsen. De KuLibrie is dus een echteinnovatie. De bedoeling is omdeKuLibriein de toekomst onder meer uit te rustenmet een camera. Dankzij beeldherken-ning zal hij dan probleemloos en auto-noom in gebouwen of grotten en tussende bomen van een bos kunnen vliegen.
Van kolibrie naar KuLibrie
Het literatuuronderzoek voor zijn scrip-tie deed Frederik voornamelijk in India,waar hij een half jaar doorbracht in hetkader van een Erasmus Mundus uitwisse-ling. Op reis door het land kwam hij ophet idee voor de vleugelaandrijving vande KuLibrie: een noksysteem, de zoge-naamdepitchnok. Een conceptdatuitein-delijk cruciaal zou blijken voor deKuLibrie. “Het was in een minibusje tij-dens een busrit van Chennai naarKanyakumari dat ik op het idee van depitchnok kwam. Kanyakumari, eenbelangrijk hindoeïstisch bedevaartsoorten het meest zuidelijke punt van India,was de bestemming van een vierdaagsetrip die ik samen met enkele andereErasmussers had uitgestippeld. Het avon-tuurlijke rijgedrag van onze chauffeurhieldons ’snachtswakker.Hetwas tijdenséén van die nachten in het minibusje datik op de oplossing vanhet pitchprobleemkwam…” Na zijn afstuderen werktFrederik aan de KU Leuven aan een robot-project. Volgend jaar wil hij doctorerenover de aerodynamische verschijnselendie optreden rond flappende vleugels.
Giselle Nath: kleine man in WOIGiselle Nath (master
geschiedenis, UGent) onder-zocht hoe gewone mensen
tijdensde eerstewereldoorlog inAartrijkeenGentdevoedselbedelingendeextremehonger ervoeren.Onder invloed van denkers als James
Scott enMichel Foucault hebben historicitegenwoordig veel meer aandacht voorhet dagelijkse leven. Toch bestaan er nogweinig lokale studies over deWOI die nietde stemmen van pastoors of notabelennapraten. Giselle Nath confronteerde de“officiële” bronnen van politie en bestuurmet informatie uit volksliedjes, spotpren-ten, dagboekenenkranten.“Serendipiteit was erg belangrijk tijdens
mijn scriptie”, zegt Giselle. “Tijdens mijnstagemoest ikeenboekoverregimentsge-schiedenis opzoeken in het In FlandersFields Museum. Ik zat al terug op mijnstoel toen ik merkte dat ik uit verstrooid-heid een ander boek had uitgehaald. Dat
bleek eenpareltje vaneendagboek te zijn,een soort van ‘man bijt hond-reportage’avant la lettre. Het is een vanmijn belang-rijkstebronnengeworden.
Vondst in de rosse buurt
“Ik heb ontelbare uren tevergeefs door-gebracht in stoffige en koude archieven.Zoging ik inmeiookzonderveel verwach-tingen naar het Oost-Vlaams provinciear-chief, toevallig vlakbij de rosse buurt aanhet Zuid. Daar vond ik enkele ongeklas-seerde mappen uit het privéarchief vaneen ambtenaar, met daarin petities,inspectieverslagen en interne, vernieti-gende rapporten – en dat vlak voor dedeadline vande scriptie. Als je een scriptieschrijft over wie niet rijk of machtig is,overwiehongerheeftof ombijstandmoetsmeken, moet je afwijken van de bewan-delde paden. Maar ik vond het honderdprocentdemoeitewaard.”
Susan van Hooren: lust bij dementieSusan (master seksuologie,KU Leuven) deed onderzoeknaar seksueel ontremd
gedrag bij demente bejaarden. Met ditonderzoekwil ze het taboe dat rust op hetthemadoorbreken, omde dienstverleningte optimaliseren. Ze onderzocht 56patiëntendie verbleven in een rusthuis. Deverzorgendenwerdenondervraagdoverdegedragsproblemen van de bewoners metdementie en ook werd een uitgebreidinterview afgenomen over het seksuelegedrag van de patiënt. De resultaten lietenzien dat bij een derde van deze patiëntensprakewasvaneenbreedscalaaanseksuelegedragingen. Dit gedrag kwamzowel voorbijmannenalsvrouwen.
Twinkelende oogjes
Dementebejaardenhebbensomseenver-hoogd seksueel verlangen. Om aan dit ver-langen tegemoet te komen, schakelt het
rusthuis af en toe een gespecialiseerdeprostituee in. Toen Susan een patiënt ginginterviewengebeurdedit: “Toenhijmij zagspronghijdirectopvanzijnstoel.Zijnogentwinkelden en zijn gezicht glunderde. Hijvroeg: ‘Is ze dat?’ Hij verwarde mij met deexpertdie zoukomen!Gelukkigmaaktedehulpverlener duidelijk dat ik niet van diéinstantiewas.Hetglunderendegezichtvandepatiënt veranderdemeteen.”Susan werkt bij de Open Universiteit als
universitairdocentaande faculteitpsycho-logie. Daarnaast diagnosticeert en behan-delt zij mensen met seksuele disfuncties.De master seksuologie begon Susan uitpure interesse en honger naar kennis. Zewilde graag het fijne weten van dit onder-werp en dat op academisch niveau. Descriptie was voor Susan de kers op de taart,omdat ze hierin een eigen idee helemaalkonuitwerken.Ookgaf dithaardekansomonderwerpen waarin ze geïnteresseerd is,bij elkaar te voegen.
■ Robert Winston: ‘Wetenschappelijk fundamentalisme is een teken van gebrekaan rationaliteit, en in die zin is het niet beter dan islamfundamentalisme.’
HetwerkvanShakespeareenBaudelairezegtveelmeeroverwathetbetekentommenstezijndanonsgenoom F
OTO
PHILIP
PHISK
Devijf genomineerdenvoorde scriptieprijs
