Lokaal vredesbeleid: ook in mijn stad/gemeente?

Jeugd & Vrede vzw, 2006Kon. Astridlaan 160 • 2800 Mechelen

T: 015 43 56 96 • info@jeugdenvrede.be • www.jeugdenvrede.be

Inhoud

0. Inleiding. Lokaal vredesbeleid: ook in mijn stad/gemeente? 11. Samenleven in vrede 32. Kinderen aan het werk rond vrede 313. Herinneringseducatie: oorlog herdenken, aan vrede werken 434. Mijn gemeente en de wereld 615. Gemeentelijke instrumenten voor vrede 1036. Cultuur, feest, sport, varia 1197. Bijlagen: partijprogramma, hoe politici warm maken, links 141

0. Inleiding. Lokaal vredesbeleid: ook in mijn stad/gemeente? 1

1. Samenleven in vrede 31.1 Pesten is kleine oorlog: vrede op school. Aalst, Steenokkerzeel 41.2 Agressie op school: bijscholing voor Mechels onderwijs 71.3 Scholen in Aalst: vorming over hoe geweld voorkómen 91.4 In oorlog met zichzelf en de omgeving:

Arnica helpt jongeren zichzelf vinden. Hoogstraten 121.5 Oorlog in de sport: sportiviteit en respect. Diegem, Genk, Hardenberg 161.6 Hoogstraten en multiculturele problemen: Sociaal-artistiek project helpt

samen leven. Hoogstraten 191.7 ‘Iedereen is van de gemeente. Geef nieuwkomers een kans’ 211.8 Vrede met asielzoekers: elkaar ontmoeten! Diksmuide, Broechem 231.9 Overlast met kinderen: Hoogstraten herstelt buurtvrede 261.10 Geweld in het gezin - als kind of jongere: waarheen? Antwerpen 29

2. Kinderen aan het werk rond vrede 312.1 Alle scholen voor vrede en ontwikkeling! Nijlen 322.2 Kindergemeenteraad Almere: grote oorlog en kleine vrede 352.3 Een Vredesweek voor alle scholen. Tervuren 382.4 In de weer voor vrede: gedichten, fakkelloop, Vredesbrug. Willebroek 40

3. Herinneringseducatie: oorlog herdenken, aan vrede werken 433.1 Ontsnapt uit Joods treintransport: Boortmeerbeek herdenkt 443.2 1945-2005: Leuvenaars naar Buchenwald. Toen… en nu opnieuw 483.3 Mortsels bombardement WO II: lessen uit de oorlogswaanzin 513.4 Uitwisseling jongeren: herinnering aan uitroeiing en bevrijding. Ruiselede 543.5 Loopgraven restaureren. Wijtschate 563.6 11 november vieren: voor vrede en verdraagzaamheid nú. Hamme 58

4. Mijn gemeente en de wereld 614.1 En wat als het oorlog wordt? Mét je gemeente in actie! 624.2 Ieper ijvert voor vrede - ook in internationale conflicten 664.3 Mesen: oorlog toen, conflicten nu: jongeren op vredesschool 69

4.4 Vredesstad Ieper: jongeren kiezen laureaat Vredesprijs 724.5 Vredesbeweging in actie: doet jouw gemeente mee? Vijf campagnes 754.6 Eerlijke handel - goed voor vrede: Fair Trade gemeenten 794.7 Over bankiers, wapens, mensenrechten en… jouw gemeente 814.8 Handicap International: strijd tegen landmijnen. Sint-Katelijne-Waver 854.9 Voettocht Ieper - Kleine Brogel tegen kernwapens: gemeentelijke steun 884.10 Busreis naar vredesmanifestatie betaald. Malle 914.11 Is jouw burgemeester al ‘Voor Vrede’? Het netwerk ‘Mayors for Peace’ 944.12 Vlaamse Vredesweek: ook iets voor jouw gemeente! 974.13 Is - of wordt - ook jouw gemeente een Vredesgemeente? 994.14 Vredesgemeente concreet? Antwerpen: wedstrijd en vredesonderwijs 101

5. Gemeentelijke instrumenten voor vrede 1035.1 Ieper: vredesstad met een Vredesfonds en een vredesambtenaar 1045.2 Een eigen Vredeshuis: van stad of vredesbeweging? Leuven, Aalst 1095.3 Vredescentrum Antwerpen 1125.4 Vredeshuis Gent 115

6. Cultuur, feest, sport, varia 1196.1 Feesten voor vrede. Hoeilaart, Sint-Truiden, Diksmuide, Temse 1206.2 Cité in Vuur en Vlam voor Vrede en Verdraagzaamheid. Heusden-Zolder 1236.3 Vredestraat: klinkt beter dan Adolf Hitlerstraat. Leuven 1256.4 Oorlog is geen kunst – vrede wel! Kunstwerk Vredespoort. Beersel 1276.5 Vrouwen in oorlog: aankoop videokunstwerk. Leuven 1306.6 Beeld ‘Onbekende Oorlogsvrouw’: oorlog/vrede ànders bekeken. Hasselt 1326.7 Sporten: een bijdrage voor vrede? Diksmuide, Ieper 1356.8 Nog wat losse ideeën 138

7. Bijlagen 1417.1 Politiek programma: voorbeeldtekst. Ook nog nuttig nà de verkiezingen 1427.2 Gemeentelijk vredesbeleid: hoe maak je de politici warm? 1447.3 Nuttige adressen en links 147

0Inleiding

Lokaal vredesbeleid: ook in mijn stad/gemeente?

2

Lokaal vredesbeleid:ook in mijn stad/gemeente?

Moed? Die kunnen wij opkrikken, ‘aan-moedigen’: we geven onzepolitici een duwtje in de goede richting, we wakkeren het vuur aanhun schenen wat aan. Als we dat niet doen komt er misschien niksvan.Inspiratie? Daarvoor zijn wij van Jeugd & Vrede eens rondgegaan inVlaanderen en we hebben wel 50 goede ideeën genoteerd. Geslaagdevoorbeelden uit de praktijk. Anderen hebben dat blijkbaar gekund,dus waarom zouden wij het ook eens niet proberen in onze eigengemeente?

Oktober 2006: gemeenteraadsverkiezingen, een politiek scharnier-moment. Machtig grote kans om politici - of zij die dat willen wor-den - eens aan de tand te voelen over gemeentelijk vredesbeleid.Maar ook nà de verkiezingen blijven we op hun vingers kijken, zittenwe ze achter de veren met onze dringende vredeswensen. Want daarzijn wij dik voorstander van: dat ze in onze school, onze wijk, onzegemeente vredesinitiatieven lanceren.

Grote en kleine vrede, daar gaat het om.Grote vrede? Ja soms is het oorlog. Met moordende wapens – waarhalen ze die? Kan je daar als gemeente iets tegen beginnen? Oorlog,of Vrede: dat beslissen zij ginder bovenaan, de ‘grote’ politici. Maarhun besluit is niets waard als de mensen onderaan het ànders willen:verzoening, of haat. Kunnen we dààr iets aan doen, van hier uit?Kleine vrede: ja soms vechten we, pesten we, zitten we vol voor-oordelen. Kleine oorlog, soms met grote gevolgen. Ook daar kan degemeente vrede vooruithelpen.

Deze inventaris vol voorbeelden is vanaf nu jouw geweldlooswapenarsenaal, kies maar uit met welke goede vredesvoorstellen jede politici en de gemeentelijke diensten zal gaan bestoken. Helemaalachteraan krijg je tips mee hoe je dat best als jongere aanpakt. Nietop je eentje natuurlijk: je zoekt zoveel mogelijk bondgenoten.

Tenslotte nog dit: eind april 2006 zijn we gestopt met de lijst, maardie had gerust nog veel langer kunnen worden. Als een goed gemeen-telijk vredesidee er nog niet in staat, zijn wij benieuwd om het ookte leren kennen.

Peter JochemsSamensteller

Vrede is niet alleen iets voor deregering of voor wereldleiders.Ook een gemeentebestuur kanaan vrede werken. Op wel hon-derd manieren, alleen moet je erde moed en de inspiratie voorhebben, als burgemeester of alsschepencollege.

Samenleven in vrede

1

4

1.1

Pesten is kleine oorlog Werken aan vrede op school

Pesten, drugs, seks?Aalst maakt kinderen weerbaarDe dienst Preventie van Aalst komt naar alle basisscholen met eenweerbaarheidpakket over seksuele weerbaarheid, pesten en drugpre-ventie. Leren neen zeggen, is zorgen voor kleine vrede in je jongeleven. In het vierde leerjaar wijst een lespakket ter voorkoming vanseksueel misbruik de kinderen op bepaalde gevaren. Met voorbeel-den leren ze dat je ook als kind neen mag zeggen, zelfs tegen beken-den. Ze krijgen tips om verdachte situaties te herkennen en lerenover gevoelens praten. In het vijfde werkt de dienst Preventie rondpesten, met een toneelstuk in het cultuurcentrum De Werf. Het pest-gedrag, de gevolgen en mogelijke oplossingen komen aan bod. Hettoneelstuk wordt nabesproken in de klas. In het zesde helpt een politie-inspecteur en een preventiewerker de kinderen weerbaarder makentegen drugs en alcohol. Ze zoeken ook naar alternatieven voor drug-gebruik en leren op de juiste manier ’neen’ zeggen. De leerkrachtkrijgt lesmateriaal voor verdere bespreking in de klas.

Preventieambtenaar Helga Monsieur: "De dienst Preventie doet dat in het kader van het veiligheids- en pre-ventiecontract dat de stad jaarlijks afsluit met Binnenlandse Zaken.Naast andere preventieprojecten (zoals stadswachten, autocriminaliteit,gauw- en fietsdiefstal, inbraak) behoren ook die weerbaarheidsprojectenvoor het lager onderwijs tot dat contract. Sinds 1999 nemen we daarook 'pesten op school' in op. Want tijdens de sessies over seksueel mis-bruik hadden de kinderen het dikwijls ook over het pesten als probleem.Ook uit de contacten met leerkrachten, directies en ouders bleek denood aan informatie over pesten."

Hoe pakken jullie dat aan?"Wij willen pesten vooral bespreekbaar maken in de klas en binnen hetgezin en de kinderen weerbaar maken tegen pestgedrag. Maar nietalleen de kinderen, ook hun ouders en leerkrachten moeten leren signa-len herkennen en weten hoe ermee om te gaan. De kinderen krijgen elkjaar een toneelvoorstelling die op plezante wijze het pestprobleembehandelt. De brochure voor leerkrachten is goed om het thema verderte behandelen in de klas. Er is nu ook nog een brochure bijgekomen voorde leerlingen en voor de ouders."

Vertel eens wat meer over dat theater?"Het stuk duurt één uur. Het is de toneelvoorstelling 'Pestkop' van hetEducatief Theater Antwerpen, waar ook een werkmap bij hoort voor leer-

Ontelbare scholen hebben deernst van het pestprobleem inge-zien en voeren projecten uit ompestgedrag te bestrijden. Of omkinderen er beter weerbaar tegente maken. De gemeente kan datmee stimuleren. Twee voorbeel-den: Aalst en Steenokkerzeel.

5

krachten. ’Pestkop’ is het verhaal van Lise, een meisje van 11, dat pas verhuisd is. Daardoormoet ze naar een nieuwe school waar ze niemand kent. Al op haar eerste schooldag begint HansLise te plagen. Onschuldige plagerijen worden al gauw verregaande pestpraktijken. Lise staat erhelemaal alleen voor. Noch klasgenoten, lerares of ouders kunnen haar helpen. Ze hebben hette druk, zijn zelf bang voor de pestkop of onderschatten het probleem. Naar school gaan wordteen nachtmerrie..."

Tekst en regie: Ed Vanderweyden; acteurs: Annelies Harvent enzeven levensgrote poppen; doelgroep: 2e - 5e leerjaar basisonder-wijs."Pestkop" is een tragikomedie die de verschillende facetten vanhet pestprobleem bespreekbaar maakt. Dit dankzij de speelse enfantasierijke combinatie van acteren, poppenspel en muziek.Zie http://www.educatieftheater-antwerpen.be/html/thema2.html

Content over de resultaten? Wordt er minder gepest?"Bij de evaluatie zeggen de scholen echt nood te hebben aan zo een project over pesten. Overde vorm, namelijk de toneelvoorstelling, gaan de meningen van gematigd positief tot uitstekend.Wij hopen dat we door de voorstelling een blijvende verandering van denken kunnen bekomenbij de doelgroep, de lagere schoolkinderen. Het toneelstuk laat hen de gevolgen voelen vanpesten. Dat het probleem vanuit verschillende invalshoeken belicht wordt, kan kinderen helpenom de gevolgen van sociaal incorrect gedrag beter in te schatten."

Helga Monsieur, preventieambtenaar en Ann Van de Velde, preventiewerker ;053/73.27.81; e-mail helga.monsieur@aalst.be

Pesten op school: project in Steenokkerzeel

In Steenokkerzeel was het de schepen van onderwijs die begin 2006 aan de bel trok. De‘Eerste Vlaamse Week tegen het Pesten’ was de aanleiding; nieuwsberichten over toene-mend pestgedrag de stimulans; en dat pesten een slechte invloed heeft op de gezondheidvan kinderen en aanleiding kan geven tot zelfdoding was een doorslaggevend argument.

Steenokkerzeel koos voor twee toneelvoorstellingen van Jeugd en Vrede, een medeorganisa-tor van die eerste ‘Vlaamse Week’. Het eerste, tweede en derde leerjaar van de basisscholenkregen ‘Kop en Ventje’ te zien, en het vierde, vijfde en zesde leerjaar de ‘Peaceshow’ (ziekader). Daarnaast ontving elke school het informatiepakket ‘Sociale Weerbaarheid’ van deorganisatie ‘WEERBAAR.info’, die lesmateriaal ontwikkelt over dat thema. Daarin vondende leerkrachten bijkomend materiaal om mee te werken in de klas: een Cd-rom, leesboek-je, werkboekje, ‘diploma’, postkaartjes en stickers. Voor de ouders tenslotte was er eeninformatieavond rond pesten door medewerkers van het Centrum voor LeerlingenBegeleiding (CLB).Voor 2006 bedroeg het totale kostenplaatje van het project 2581 €.Als hetvan de schepen afhangt, blijft dit geen éénmalig project maar zal het elk jaar herhaald worden.

i

6

Twee producties van Jeugd & Vrede

5 tot 13 jaar: PeaceshowDe Peaceshow is een speelse animatie, gekruid met zangen keyboardmuziek, quiz, vredespoëzie en kindercabaret.Edwin Toets kruipt in de huid van een stand-up comedianen schudt de ene grap na de andere uit zijn mouw. Daarbijconfronteert hij het jonge publiek met de feestelijke voor-delen van vrede zoals b.v. vriendschap, en anderzijds defatale nadelen van oorlog zoals terrorisme en racisme. Eenvrolijk spektakel met veel inbreng van het publiek!

5 tot 9 jaar: Kop en VentjeVia projecties op het scherm krijg je het verhaal van Kopen Ventje.Terwijl Kop een rasechte pestkop is met een heelarsenaal speelgoedsoldaatjes, is Ventje een rustig jongetjedat prachtig kan tekenen. Interactieve spelletjes aan decomputer worden in de verhaallijn ingepast. De kinderenworden gedwongen om in de huid te kruipen van Ventje enondervinden aan den lijve hoe het voelt om steeds hetonderspit te moeten delven.

Jeugd & Vrede: www.jeugdenvrede.beWEERBAAR.info ontwikkelt lesmateriaal op het gebied van sociale weerbaarheid.zie website www.weerbaar.info/ Vlaamse week tegen het Pesten: http://users.skynet.be/vlopp/

Tips:Pestproblemen op school, in de jeugdbeweging?

• Jeugd & Vrede (www.jeugdenvrede.be) heeft hier enorm veel materiaal rond:boeken, prentenboeken, brochures, cd/cd-rom, video, toneel, tentoonstelling,multimediaal project…

• Ga op zoek naar subsidiemogelijkheden binnen de gemeente: via jeugdraad ofjeugdconsulent, cultuur, schepen van jeugd of van onderwijs, schooldirecties,oudercomités… Ook Jeugd & Vrede kan je hierover tips geven!

• Vrede begint in je eigen jeugdgroep, school, jeugdhuis. Doe iets aan de oorlogvan het pesten! En overtuig je gemeentelijke instanties dat ze moeten helpen,er is meer dan materiaal genoeg te vinden!

i

7

1.2

Agressie op school:Bijscholing voor Mechels onderwijs

Marina De Bie werkt al 20 jaar in het tweedekansonderwijs; daar vol-gen mensen van ouder dan 18 die hun diploma gemist hebben,opnieuw les op secundair niveau.Marina: "In Mechelen heeft het nieuwe bestuur na de verkiezingen in2000 een merkwaardige stap gedaan: alle stadsscholen overhevelennaar het gemeenschapsonderwijs. Daardoor kan de stad nu voor allescholen overkoepelend op gelijke wijze optreden, gemeenschaps-, pro-vinciaal en vrij onderwijs. Er is geen apart beleid meer nodig voor deeigen stadsscholen want die zijn er niet meer. Die gelijke behandelingheeft veel voordelen. Zo richtte de stad een werkgroep op,‘Overlegplatform Probleemgedrag op School’, om àlle jongeren te hel-pen die in Mechelen wonen en/of er school lopen. In die groep zittenniet alleen mensen uit onderwijskringen, maar ook specialisten van dediensten preventie, justitie, welzijnswerk enz. Die interdisciplinaire aan-pak is heel nuttig. De voorzitster van de werkgroep is de schepen vanonderwijs. Vanuit de scholen kwam de vraag hoe men best omgaat metagressieve leerlingen."

…en dan kwam het voorstel van een professionele training op tafel?"De stad nam de trainers van SKAN Performance onder de arm enbesliste alle leerkrachten en directies de kans te geven om gratis de trai-ning te volgen. De trainers van SKAN doen regelmatig dat soort cursus-sen voor bedrijven en openbare instellingen. Niet goedkoop: het kostte

ongeveer 9000 € voor zes trainingen: drie voor leerkrachten, drie voordirecties. Dat werd betaald vanuit het budget van het veiligheids- en pre-ventiecontract van de stad Mechelen. De komende jaren zullen leer-krachten die er nu niet bij waren ook de kans krijgen. De deelnemerskwamen uit alle hoeken van het secundair onderwijs, BUSO, tweede-kansonderwijs en ook de Centra voor Leerlingenbegeleiding."

Wat doen jullie op zo’n training?"De training leerde ons via rollenspelen technieken aan om agressiefgedrag van leerlingen op te vangen. We kregen dus oefeningen, maar erwas ook tijd voor uitwisseling van goede en slechte ervaringen in onzeeigen scholen; zo konden we elkaar nuttige tips geven en leerden we vanelkaar. Op onze eigen school bijvoorbeeld zijn de leerlingen tijdens demiddagpauze erg vrij. De refter staat open voor de leerlingen maar ookvoor de leerkrachten: men ontmoet dus mekaar in een ongedwongensfeer, er is een goed en spontaan contact onderling. In tegenstelling totveel andere scholen waar de leerlingen moeten zwijgen en stil zitten; destress van de lessen wordt daar tijdens de middagpauze gewoon voort-gezet. Het is nog wat vroeg om nu al over de resultaten te kunnen oor-delen, maar ik heb er een goed gevoel in. Natuurlijk is het de bedoeling

Agressie en geweld: op school ishet ook soms oorlog. Leer-krachten weten niet altijd hoe zehet beste omgaan met agres-sieve leerlingen, soms maakthun reactie het nog erger.Daarom geeft Mechelen mensenuit het onderwijs de kans eenprofessionele training te volgen.

8

dat de deelnemers in hun eigen school aan de collega’s doorgeven wat ze hebben bijgeleerd.Dat ze wat ze geoefend hebben, in de praktijk omzetten. Dat bijvoorbeeld het schoolreglementook eens kritisch wordt herbekeken. Duidelijke en consequent toegepaste richtlijnen zijnbelangrijk."

Mechelen: ook een project tegen ‘Steaming’ (afpersing met geweld)(uit: Klasse voor Leerkrachten, 132, februari 2003)

In Mechelen zette het project 'Afpersing is een misdrijf, doe er wat aan!' jongeren in alle scholenertoe aan steaming niet langer te verzwijgen. "Spreek erover met een vertrouwenspersoon alsze je afpersen", adviseerden folders en affiches.De leerlingenbegeleider: "Het wijkondersteuningsteam van de lokale politie houdt een oogje inhet zeil op alle vormen van antisociaal en delinquent gedrag in de buurt van de school: agressiefrijden, dealen… Op de speelplaats hebben we onze eigen uitkijkposten. In de klassen en atelierszijn de leerkrachten alert. Het begint soms met iets van iemand gebruiken en dat niet teruggeven.Of met het pesterig stelen van een boterham.Wie zich onveilig voelt, moet dat zo snel mogelijkuiten. Ook al zijn er geen tastbare feiten. Sommige daders zijn zo slim dat ze buiten schot blijven.Het komt er op aan snel in te grijpen.Als we een vermoeden hebben van pesterijen of steaming,nodigen we het slachtoffer met een administratieve smoes naar het secretariaat uit. Dat is het veiligstvoor die leerlingen, die vaak uit zichzelf niet zo weerbaar zijn.We trachten dat te veranderen.We pra-ten ook met leerlingen die door hun lichaamstaal bedreigend overkomen op anderen.We probe-ren ze zich daarvan bewust te maken. Bij een echte dader tonen we geen begrip voor zijn gedrag.Nochtans willen zij er vaak ook alleen maar bijhoren. Ze krijgen bijvoorbeeld geen zakgeld enpersen dan maar anderen af om te kunnen consumeren als iedereen."

Idee:• met je schooldirectie en/of de schepen van onderwijs onderzoeken of zoiets ook

niet in jouw gemeente of stad te overwegen valt. Vrede begint in eigen kring,thuis, met je vrienden, maar ook op school. En het is dikwijls heel moeilijk om teweten hoe je best met die problemen omgaat, professionele ondersteuning is dusmeer dan nuttig. Het komt zowel de school als de leerlingen ten goede.

• Info@skan.be; www.skan.be• Marina De Bie, cvo Tweedekansonderwijs vzw, O.L.Vrouwestraat 94,

2800 Mechelen; marina_debie@yahoo.com

De VuurbloemEen organisatie die ook rond agressie en geweld werkt, maar die zich binnen de vredesbewe-ging situeert is De Vuurbloem, Centrum voor Geweldloosheid in Omgang en Conflicthantering. Zijbieden een hele waaier aan van trainingen, vormingen, weekends, lessenreeksen enz.. Het modeldat De Vuurbloem gebruikt, werd ontwikkeld door Pat Patfoort en komt erop neer‘Gelijkwaardigheid’ de plaats te laten innemen van de overal aanwezige ‘Meerdere-mindere’houding. Ook goed bruikbaar, zoals hierboven, in scholen. Pat werkte bijvoorbeeld in 2002 en2003 in Aalst rond geweldpreventie met schooldirecties, leerkrachten en CLB-medewerkers.Zie ook 1.3.www.devuurbloem.be; vuurbloeminfo@skynet.be (inhoudelijk);info@jeugdenvrede.be (praktische afspraken, boeking…)

i

9

1.3

Scholen in Aalst:Geweld geweldloos voorkomen

Helga Monsieur van de dienst Preventie:"Met onze dienst vonden we hier inderdaad dat we rond het brandendethema geweld iets moesten organiseren. Als een school werk maakt vaneen positief klas- of schoolklimaat, komt dat trouwens automatisch ookten goede aan het voorkómen van probleemgedrag in het algemeen. Nawat speurwerk hebben we twee organisaties ingeschakeld om te komenuiteenzetten hoe men als school kan omgaan met diverse vormen vangeweld: pesten, agressie, conflicten,... en hoe een preventieve aanpaker kan uitzien. Dat waren De Vuurbloem (Centrum voor Geweldloosheidin Omgang en Conflicthantering) en het Centrum voor ErvaringsgerichtOnderwijs uit Leuven. In dat laatste centrum vertrekken ze vanuit hetmodel van de 'verbondenheid'. (zie ook 1.6, nvdr). De themanamiddagvond in november 2002 plaats in het stadhuis, en stond open voor dedirecties, leerkrachten en medewerkers van de Centra voorLeerlingenbegeleiding (CLB) van de secundaire scholen uit Groot-Aalst.Deelname was gratis. Alles werd betaald via het veiligheids- en preven-tiecontract van de stad."

Hoe is het overgekomen bij de deelnemers? "Van de 55 deelnemers stuurden er maar 17 hun evaluatieformulier in.14 deelnemers vonden dat de vorming voor hun beroep als leerkrachteen meerwaarde opleverde. Evenveel toonden grote interesse voor hetopleidingsaanbod van de Vuurbloem. Algemeen kan je stellen dat de the-manamiddag in de smaak viel. We onthouden ook dat het belangrijk isom zeer praktische, bruikbare tips te geven. Wegens de grote belang-stelling deden we het nog eens over in 2003. Helaas daarna niet meer,omdat binnen het veiligheids- en preventiecontract geen budgetten meervoorzien werden voor projecten naar het onderwijs."

Hoe werkt De Vuurbloem?

Vanessa Demeulemeester van De Vuurbloem:"Onze wereld zit vol geweld - steeds meer, steeds dichter bij ons, heb-ben we de indruk. Ook hebben we het gevoel dat meer en meer jongeremensen ermee te maken hebben. Velen zouden daar graag iets aan wil-len doen. Maar vaak weet je niet hoe, voel je jezelf machteloos. Uitonderzoek blijkt dat veel geweld voortvloeit uit gedrag dat we hebbenmeegekregen en aangenomen tijdens onze opvoeding. Gedrag dat ergmoeilijk achteraf om te buigen is, of te vervangen door iets beters.Daarom is het zo belangrijk van jongs af aan kinderen en jongerenbewust te maken van de oorzaken en de mechanismen van het geweld,van óns geweld. Het is zeker ook van belang om kennis te maken met en

Zoals veel andere steden engemeenten spant ook Aalst zichin om geweld op school te helpenvoorkomen. De secundairescholen mochten van de stad hunleerkrachten cursus laten volgenbij De Vuurbloem en bij hetCentrum voor ErvaringsgerichtOnderwijs.

10

zelfs te oefenen in àndere houdingen, gedragingen en vaardigheden; andere dus dan deze dieaan de basis liggen van het geweld. Wie kan de jongeren op dat andere spoor zetten? Ouders,begeleiders, leerkrachten, zijzelf, wijzelf… en daarvoor bieden wij van De Vuurbloem cursussenaan, vormingen, trainingen, boeken enz."

De Vuurbloem vzw heeft tot doel mee te bouwen aan ‘geweldloosheid’ als weg naar vrededoor:

1. inzichten en stapstenen aan te reiken die bijdragen tot:• ‘gelijkwaardigheid’ in relaties• opbouwend omgaan met verschillen en conflicten• voorkómen van geweld• respect en liefde voor onszelf en voor anderen

2. het ondersteunen van geweldloosheid en weerbaarheid in denken, voelen, handelen encommuniceren

3. het ontwikkelen van instrumenten en activiteiten die De Vuurbloem toelaten om haar doelente verwezenlijken op micro-, meso- en macrovlak.Het model dat De Vuurbloem gebruikt, werd ontwikkeld door Pat Patfoort en komt eropneer ‘Gelijkwaardigheid’ de plaats te laten innemen van de overal aanwezige ‘Meerdere-mindere’ houding.

Hoe verloopt zo’n vorming of training?"Naargelang de doelgroep leggen we verschillende accenten en worden geweldloosheid engeweld uit een andere hoek bekeken. Wie in weinig tijd wil kennismaken met ons gedachtegoedkan kiezen voor een voordracht. Daar krijg je in een kort tijdsbestek inzicht in de basismechanis-men. Met een stuk theorie en wat voorbeelden doe je al heel wat inspiratie op. Een tweedewerkvorm is onze ‘basismodule’. Hoe komt het bijvoorbeeld dat communicatie en relaties nietaltijd vlot verlopen? Via schema’s bieden we daarin inzicht. Aansluitend tonen we een model datje kan proberen toe te passen in je samenleven met anderen, en waarin tegelijk je eigenheid énhet respect voor elkaar zo goed mogelijk aan bod komen. We staan ook even stil bij de basis-vaardigheden en middelen die daar bij nuttig zijn. Deze vorming is gericht op inzicht en herken-ning in het eigen leven. Voortbouwend op die basismodule kunnen we ook op een praktijkge-richte manier een bepaald thema belichten: de ‘verdiepingsmodule’. De persoonlijke ervaringenvormen dan het vertrekpunt om inzichten te verwerven."

11

Theorie in de praktijk toegepast dus?"Ja, als deelnemer geven we ons eigen verhaal, onze eigen goede en slechte ervaringen eenplaatsje in de theoretische schema’s over het ontstaan en de gevolgen van de geweldmechanis-men. En gaan we ermee werken via luisteren, praten, situatiespelen, rollenspelen, vertrouwens-spelen, vaardigheidsoefeningen, creatieve oefeningen. Zo kan je je eigen gedrag en zijn gevol-gen bekijken, en kan je in je gedrag nagaan of de principes en de veronderstellingen van deschema’s voor jou kloppen. We doen dus oefeningen. We werken aan vaardigheden: onszelf beterleren kennen en aanvaarden. Ons inleven in de ander en hem/haar uitnodigen dit ook bij ons tedoen. Duidelijk uitdrukken wat we willen, en openstaan voor reacties. Of ook: de kwaliteiten vananderen en van onszelf (h)erkennen en waar nodig versterken. Gewetensvol handelen encreativiteit vergroten. En nog veel meer."

Tip:• De Vuurbloem werkt vanuit een duidelijke visie op vrede en geweldloosheid met

gezinnen, scholen, kleine of grote groepen, doet ook aan bemiddeling, begeleidingvoor mensen die met een conflict of een probleem zitten, en heeft ook een praat- enoefenforum. In het eigen Vuurbloemhuis of overal elders.

• Je zou dus met de jeugdraad iets kunnen organiseren voor de jeugdbewegingen, ofmet de schepen van onderwijs iets voor de leerkrachten, of voor de leerlingen zelf.

Generaal Lemanlaan 126, 8310 Brugge; 050/35.95.62; www.devuurbloem.be;vuurbloeminfo@skynet.be (inhoudelijk); info@jeugdenvrede.be, 015/43.56.96 (praktische afspraken, boeking…)

i

12

1.4

In oorlog met zichzelf en de omgeving:

Arnica helpt jongeren zichzelf vinden

In sociale woonwijken kan je moeilijkheden hebben met kinderen,met jongeren en met volwassenen. Voor een geslaagd project vanArnica met kinderen: zie 1.9. Over hun project - eveneens inHoogstraten - met volwassenen: zie 1.6. Als het grotere jongeren zijndie in de knoop zitten met zichzelf of met hun omgeving, dan heeftArnica de formule van ‘The House of Colours’.

Hilde Stockman (coördinator Arnica):"Jongeren die ‘aan de rand van de criminaliteit’ zitten, dat is in feite onzedoelgroep met The House of Colours. Gasten die balanceren tussen val-len en rechtop blijven. Wij werken aan een multiculturele samenleving enrond de preventie van criminaliteit vanuit het model van de verbonden-heid. We doen dat in Hoogstraten al een tijdje met de groep van ‘TheHouse of Colours’. Ons opzet is om hen hun eigen kracht te laten her-ontdekken en daar opnieuw mee aan de slag te laten gaan. Want zehoren zo dikwijls dat ze geen opleiding afgemaakt hebben, geen struc-tuur kunnen aanvaarden, dat ze niets waard zijn… terwijl ze toch heelwat te bieden hebben, elk van die gasten! Ze worden dikwijls als vanzelfin de criminaliteit geduwd. Ze voelen zich alleen, ze vluchten in de‘schijnverbondenheid’: drank, drugs,… Met onze activiteiten willen wejuist vanuit hun eigen waarde, hun eigen kwaliteiten en kracht, hen hel-pen de knop om te draaien. Zodat ze niet meer vluchten voor de proble-men, hoe moeilijk hun situatie ook is. Op een positieve manier hun leventerug oppakken. Natuurlijk zijn we geen ontwenningskliniek: voor zwareproblemen van drank en drugs zijn wij niet de oplossing. Wij concentre-ren ons op de sociale problemen daarrond."

Je hebt hier dus een soort kerngroep opgericht, ‘The House of Colours’?"Dat is een interculturele vereniging met jongeren die actief gekozenhebben voor een multiculturele samenleving. Iedereen in de groep zetzich op zijn eigen manier in voor projecten, programma’s en evenemen-ten rond multicultureel samenleven en herstel. Voor scholen hebben zijprogramma's waarin zij interactief met de leerlingen werken rond proble-men waar ze zelf mee te maken hadden: kindsoldaten, mensenhandel,extreme armoede, drugs en alcohol, enz. The House of Colours is eenhuis van komen en gaan, van meeleven en meewerken, van rust en ont-moeting, van multicultureel samenleven. We werken vooral via socialekunst: kunst is universeel, is in alle culturen verschillend en overstijgttaalbarrières. Met die groep gaan we dan aan de slag, bijvoorbeeld

Jonge vluchtelingen, probleem-jongeren uit de BijzondereJeugdzorg, spijbelende alloch-tonen, kleine criminelen… desamenleving heeft het met henniet gemakkelijk, en omgekeerd.En ze zijn ook met zichzelf inoorlog. In Hoogstraten doen zeer iets aan, met de projecten vande vzw Arnica.

13

samen met de jongeren van een wijk, een school, een jeugdvereniging. We maken samen schilde-rijen, sculpturen, juweeltjes, speelgoed, muziek (hiphop, RNB en culturele muziek), poëzie, drama.Het sociale is daarbij het belangrijkste, de kunst is daarvan de neerslag."

Is er dan een soort vast programma dat jullie aanbieden?"Nee, het neemt allerlei vormen aan. Typisch is namelijk dat we niets op voorhand vastleggen, geenalgemene toverformule die overal toe te passen is. We stellen vast wat de toestand is, wat de pro-blemen zijn. En zoeken dan naar een oplossing. In de zomer van 2005 gingen we bijvoorbeeld nogeens met een aantal jongeren op kamp. Op ‘Arnikamp’. Zeventien verschillende nationaliteiten,waaronder ook Belgische jongeren. Het initiatief is vanuit de gasten zelf gekomen. Op voorhandwas geen programma vastgelegd. We vertrokken zoals altijd vanuit henzelf: wie zijn jullie, en wathebben jullie te bieden, wat is jullie eigen verhaal. Want ze hebben elk hun eigen levensgeschiede-nis: het verhaal van de vlucht uit hun land, oorlog en mishandeling, het verhaal van hun eigen cultuur…"

Hoe komen die jongeren dan bij jullie terecht?"Ze komen vanzelf, ze weten ons wonen. Wij hebben al heel wat bekendheid in kringen van min-derjarige vluchtelingen en ook bijvoorbeeld bij de Lokale Opvang Initiatieven die in veel gemeentenasielzoekers helpen. De asielcentra, de Bijzondere Jeugdzorg… ze beginnen ons goed te kennen.Als men bijvoorbeeld met een bepaalde gast in een leefgroep geen blijf meer weet, kan hij of zijeen ‘time-out’ bij ons komen doen. Een tijdje uit zijn groep weggaan om stoom af te laten, en bij-voorbeeld een periode bij ons komen wonen. Of met onze begeleider naar de Ardennen gaan metde mobilhome. Of met ons op Arnikamp gaan."

14

Nog andere voorbeelden van activiteiten?"We kregen de vraag om mee te werken aan de Open Momumentendag: aan kunstenaars werdgevraagd een kunstwerk te maken rond... een doodskist! Met een vijftiental jongeren gingen weaan de slag rond ‘wat maakt mij kapot vanbinnen en wat geeft mij leven?’ Ze hebben de kistbeschilderd met de methodiek van het sociaal schilderen: met zijn allen samen, met respectvoor elkaar en elkaars inbreng, tot een harmonie proberen te komen, een kunstwerk waariniedereen zich kan terugvinden. De binnenkant hebben ze bekleed met wat ze willen begraven,achter zich willen laten: pijn, verdriet, onrecht... Ze hebben er ook een heuse act bij gemaaktdie ze graag brengen in het programma ‘jongeren voor een multiculturele samenleving’."

Hoe ziet dat programma er uit?"Dat kunnen we brengen in middelbare scholen in het kader van mundiale vorming. Ze werkendan met bijvoorbeeld één klas, die eerst met hen verhalen uitwisselt. En de rest van de dag eenavondvullend programma uitwerkt met levensverhalen, muziek en poëzie, dat dan ’s avonds voorde andere klassen en de ouders gebracht wordt. De vluchtelingenjongere doet bijvoorbeeld zijnverhaal in zijn eigen taal, de blanke vertaalt voor het publiek. Zo vertelt een Afrikaans meisjeover vrouwenbesnijdenis. Of dat lied uit Sierra Leone, dat de klas dan leert begeleiden op djem-bé voor de opvoering ‘s avonds. Of een dans. De jongeren uit de klas kunnen natuurlijk zelf aan-vullen met hun eigen inbreng. Het programma is niet alleen voor scholen, het is ook geschiktvoor bijvoorbeeld avonden van Broederlijk Delen, voor wijken met veel allochtonen; eenGemeentelijke Raad voor Ontwikkelingssamenwerking of een Wereldwinkel zou ons ook kunnenvragen…"

Uit de Nieuwsbrief van Arnica: ‘Jongeren voor een Multiculturele Samenleving’:Jongeren van over de hele wereld brengen samen poëzie, muziek, dans en spectaculaireacts. Zij geven u ook een blik van binnenuit op de problemen waar zij mee leven. Zij openende ziel van het oorlogskind en van het kleine meisje in een verstikkende cultuur. Wil u dezevoorstelling in uw vereniging of school laten doorgaan? Contacteer Arnica!

15

Doet The House of Colours nog meer?"Ze doen muziek en dans bij het verhaal dat Lucas vertelt. Lucas kwam op zijn 14 jaar als niet-begeleide minderjarige vluchteling naar hier. Hij was uit Burundi, toen 6 jaar oud, naar Keniagevlucht, nadat hij zijn hele familie had verloren in de genocide. Daar overleefde hij op straat:tussen zakkenrollers, kindsoldaten, grafdieven, druggebruikers, drankverslaafden. Hij is nu 17en geadopteerd door een Belgisch gezin. Het verhaal dat hij brengt gaat over Afrika en overkindsoldaten, maar het is geen ver-van-mijn-bed show. Hij grijpt ook zijn jong publiek bij dekraag, als hij getuigt uit zijn eigen levenservaring: over hoe je pijn kan ombuigen in kracht, overechte en schijnverbondenheid, over drugs, alcohol en andere valse genotsmiddelen in contrastmet echt geluk. Over de wilskracht en de strijd om te overleven, om ‘iemand’ te zijn!. Lucas isdit jaar teruggegaan naar Kenia om daar van binnenuit in de slums een film te maken over hetleven dat hij daar geleid heeft. Met die film kan hij zijn verhaal en zijn visie over de beste vormvan hulpverlening kracht mee bijzetten. En hij is daar ter plaatse tegelijk met een hulpprojectbegonnen: het soort project dat hij destijds als straatkind niet heeft mogen hebben om een tref-felijk leven te kunnen opbouwen in eigen land. Lucas was hier in België trouwens ook de initia-tiefnemer van heel The House of Colours. Als hij in een zaal zijn verhaal komt doen, gebeurt derandanimatie dus door jongeren van The House: met gymnastics, djembé, muziek, poëzie, dans…"

Tip:• de schepen en de Gemeentelijke Raad voor Ontwikkelingssamenwerking warm

maken voor een avond in je gemeente met Lucas• aan je schepen van onderwijs en/of je schooldirectie over het project ‘jongeren voor

een multiculturele samenleving’ vertellen• met de schepen voor veiligheid, of de politiespecialist of ambtenaar voor preventie

praten over het project House of Colours

Sint Janstraat 21 - 2323 Wortel tel. 03/297.67.84 vzw.arnica@telenet.be http://www.arnica.be/

i

16

1.5

Oorlog in de sport:

Ideeën voor Sportiviteit en Respect

Racism is not a game!

Een goed model waar je eens met je schepen van sport over kan pra-ten komt van sportstudent Robby Vanhamel van voetbalclub Diegem.Hij maakte als eindwerk een project tegen het racisme in zijn sport:‘Racism is not a game!’.Veel van zijn ideeën zijn ook in jouw gemeentetoepasbaar. Hij vroeg bijvoorbeeld aan 20 grote en kleinere voetbal-clubs om zich als voorbeeldclub op te stellen tegen racisme. Ook jouwgemeente zou dat aan haar clubs kunnen voorleggen. Ze moeten dan:• hun intern reglement aanpassen en concreet invullen met actie-

punten tegen racisme en dit reglement zichtbaar uithangen in hun(jeugd)kantines

• een link maken op hun website naar dat reglement en ook naar het‘Charter tegen Racisme’ van de Belgische Voetbalbond (ziehttp://www.footbel.be/nl/KBVB/projecten/fair_play/charter_racisme.html)

• de slogan 'Racism is not a game' ophangen bij de inkom van hunjeugdterreinen en in hun kantines.

Bij zijn eindwerk hoorde ook een nieuwe website, die je vindt op:http://www.kdiegemsport.be/nraf/acties.php. Daarop wil hij ondermeer zoveel mogelijk reacties uit de voetbalwereld verzamelen. Datwordt, naast de voorbeeldclubs, o.a. ook gevraagd aan alle bezoekersvan de jeugdvelden en kantines waar de slogan ophangt. Met datactiepunt vraagt hij hen het 'neen' tegen racisme in voetbal openlijkte onderschrijven. Een ander onderdeel van zijn eindwerk was deorganisatie van een jeugdwedstrijd tegen racisme. Eén ploeg speeldein witte shirts met zwart opschrift en één ploeg in zwarte shirts metwit opschrift. Het opschrift was natuurlijk de slogan. Het doel wasom een voorbeeldmatch te spelen in het kader van de actie tegenracisme en discriminatie. De deelnemers waren jongens en meisjesvan verschillende huidskleur en verschillende herkomst.

Rode kaart tegen racisme en discriminatie

De Koninklijke Belgische Voetbalbond werkt al jaren samen met hetCentrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding. In 2002bedachten die twee samen met de stad Genk, voetbalclub RacingGenk, en de Stichting Samen Kleurrijk Sporten een campagne dieveel weerklank kreeg binnen het multiculturele Genk. Binnen de stadwerd het uitgewerkt door de dienst integratie. Genk ging hiermee in

Kleine oorlog heb je dikwijls open naast het sportterrein:onsportief gedrag, scheldpartijen,racisme. Van spelers én suppor-ters. Sportverenigingen krijgengemeentelijke subsidies. Des temeer heeft de gemeente of stadniet alleen de plicht maar ook hetrecht om meer vrede te eisen ophet sportterrein. Enkele ideeën.

17

op een oproep van de Europese campagne Football against Racism. Naast posters werd eentienpuntenprogramma uitgewerkt, met onder meer mededelingen aan het publiek voor elkewedstrijd, geen abonnementen voor racistische supporters, verwijdering van racistischegraffiti, verbod van verkoop van racistische lectuur, een gelijke kansenbeleid bij aanwervingvan personeel door de club, maatregelen treffen tegen spelers die over de schreef gaan enz.

In 2003 lanceerde de Voetbalbond een poster van de Nationale futsal Ploeg (futsal is zaal-voetbal) onder het motto ‘Samen Kleurrijk Sporten - Carte Rouge au Racisme’. De posterwerd verspreid via alle Futsalclubs naar hun jonge supporters.

Enkele andere initiatieven waar het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racisme-bestrijding aan meewerkte:

• TV-spots tijdens het Europees kampioenschap en de Wereldcup • campagne ‘rode kaart tegen racisme’• actieweek van FARE (Football Against Racism in Europe) • Actie ‘Rode Kaart tegen Racisme’ met Club Brugge, Moeskroen… • sensibilisatiecampagne tijdens België-Frankrijk (2004)• sensibilisatie van de clubs over de toegang tot stadions voor personen met een handicap• vorming voor veiligheidsverantwoordelijken van de clubs en opmaak van een vormings

module voor de voetbalstewards

Het laatste weekend van november 2005 riep de Bond samen met de KoningBoudewijnstichting op tot een nationale actie tegen racisme. Alle ploegen werd gevraagdvoor de wedstrijd een witte en zwarte streep aan te brengen op hun gezicht als teken vansolidariteit met de actie. Deelnemende clubs konden een foto van het elftal in witte enzwarte strepen opsturen. Uit de inzendingen werden 50 clubs geloot die als prijs vier Nike-wedstrijdballen kregen. Dat kaderde in ‘Stand up speak up’, een campagne van Nike, deKoning Boudewijnstichting en de VRT (met de SAM actie). Het symbool van de campagneis de zwart-witte polsband. Spelers en fans dragen deze polsbanden om te laten zien dat zede campagne van Thierry Henry en vele andere (al dan niet gekleurde) topvoetballers steu-nen en om hun afkeer te tonen tegen racistisch gedrag in stadions en tijdens het spel.

Sportiviteit & Respect

Ook vanuit Nederland komt een goed voorbeeld. In 2004 heeftHardenberg samen met zes andere gemeenten uit de provincieOverijssel een verklaring ondertekend. Daarin beloven ze om zichde komende jaren in te zetten voor sportiviteit en respect binnende sport in hun gemeente.

De sportraad van de provincie Overijssel en de gemeente Zwolle liepen al een aantal jarenvoorop in hun beleid voor sportiviteit en respect. In Zwolle had de campagne een 'smoel'gekregen door de mascotte ‘Joep’ en de slogan 'Fair Play scoort'. Joep is sportliefhebbervan het type 'ruwe bolster, blanke pit'. Hij houdt van een stevig spelletje sport, maar welvolgens de regels van het spel. Dat laat hij zien door het opsteken van zijn duim. Dat heeftzijn waarde in Zwolle bewezen, want Joep heeft er gezorgd voor herkenning en identificatiemet het project. Daarom wordt Joep nu de provincie ingestuurd, om ook in gemeentenzoals Hardenberg overal zijn gezicht te laten zien.

18

Daar heeft Joep niet stilgezeten. In het kader van het project ‘Kies je Sport’ konden debasisscholen zich inschrijven voor een gastles Fair Play. 26 basisscholen haakten op het aan-bod in. De gastlessen besteden zowel in theorie als praktijk aandacht aan drie facetten vanFair Play: omgaan met regels, omgaan met elkaar, en gelijke kansen. Het doel van de les isdat kinderen inzien hoe je op een sportieve en respectvolle manier omgaat met elkaar, detrainer, de scheidsrechter en de regels zodat ze zich een mening gaan vormen over dewaarden en normen die in de sport gelden. Als vervolg op de gastles behandelt de leer-kracht in de klas het lespakket ‘Doe je mee…?’.

En het moet niet altijd voetbal zijn…: de jeugdcommissie van de tennisvereniging Slagharenuit datzelfde Hardenberg ging bijvoorbeeld ook al aan de slag met het thema Sportiviteit &Respect binnen hun jeugdafdeling. Niet dat het zo hard nodig was, maar de jeugdcommissiewil uitstralen dat sport vooral leuk moet zijn en leuk moet blijven. Daarom willen ze dejeugdleden het belang in laten zien van het sportief, respectvol en eerlijk omgaan met elkaar.

gemeente@hardenberg.nl; http://www.hardenberg.nl/smartsite17939.htm

Ideeën

• Doe je zelf ook aan sport? Met de verantwoordelijken van je club kan je naar deschepen van sport stappen om ook in jouw gemeente aan sportiviteit en respectte werken.

• Je gemeente laten meedoen aan campagnes zoals die van de Voetbalbond en vanhet Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.

• Dat kan extra in de verf gezet worden met een speciale actie, zoals bijvoorbeeldde antiracisme wedstrijd hierboven.

• Of misschien kan je een bekende speler, trainer, ex-speler… uit jouw geliefdesporttak strikken voor een door de gemeente ingericht debat over deze thema’s?Of voor de aftrap van een wedstrijd in het kader van sportiviteit en respect?

i

19

1.6

Hoogstraten en multiculturele problemen:

Sociaal-artistiek project helpt samen leven

Verbondenheid

Arnica onderzoekt hoe een multicultureel probleem op een bepaaldeplaats in mekaar zit, en probeert ‘op maat’ een oplossing te zoeken.In Hoogstraten lukte dat via de taal van de verfborstel. Kernidee vanwaaruit Arnica telkens opnieuw vertrekt is ‘verbondenheid’. Datconcept hebben ze van Anouk Depuydt en Johan Deklerck, beidencriminoloog aan de K.U. Leuven. Die deden wetenschappelijk onder-zoek naar het ontstaan van wat ze de-link-wentie noemen, en ze ont-wikkelden als antwoord daarop het concept ‘verbondenheid’. Als menpreventief of herstelgericht wil werken naar criminaliteit toe, komthet erop aan om op vijf niveau’s aan verbondenheid te werken.Arnicapast dat concept in heel haar werking toe, ook in het bevorderen vaneen multiculturele samenleving. Die vijf niveau’s zijn:

• de band met zichzelf• de band met de ander• de band met de materialen• de band met de maatschappij• de band met het levensgeheel.

Hilde Stockman (coördinator Arnica):"Voor dat project was het de gemeente Hoogstraten die in mei 2004 bijons was komen aankloppen. In de Mouterijstraat waren het niet alleende jongere kinderen die voor overlast zorgden.(voor het project met dekinderen: zie 1.9 - nvdr). Ze leven daar met erg veel nationaliteiten enverschillende culturen samen en dat is niet altijd even gemakkelijk. Wijhebben daar het sociaal-artistieke ‘crossing paths’ project gedaan."

Hoogstraten zat met een pro-bleem in een sociale woonbuurt.Te veel nationaliteiten die mekaarniet verstonden, onderlinge wrijvin-gen en misverstanden, racisme...In de deelgemeente Wortelzetelt de vzw Arnica, die o.a.sleutelt aan onderling begrip ineen multiculturele samenleving.Zij werkten een project uit.

20

Crossing paths: wegen die kruisen? Hoe pakten jullie het aan?"We trokken een paar dagen na mekaar naar het pleintje en zetten ons aan een tafel met papieren penselen. Iedereen die passeerde nodigden we uit om mee te tekenen en te schilderen.Sommigen deden direct mee, anderen kwamen er eens bij zitten en keken toe. De kleurrijkeschilderwerken lokten nog meer bewoners. Met zijn vieren werkten we aan zo’n ‘sociaal schil-derij’. Heelder verhalen groeiden zo op dat papier. Een mengelmoes van hun persoonlijke levens-ervaringen eigenlijk."

En zo groeide het onderling begrip?"Letterlijk! De taal van de verfborstel oversteeghet probleem van de verschillende gesprokentalen. Aan de hand van hun tekening proberen zedan – dikwijls met gebaren – hun levensverhaal aanmekaar uit te leggen. De ene spreekt wat Engels,een ander Duits, nog een ander Russisch.Sommige Afrikanen verstonden elkaar dan weeronderling. Enkelen spraken twee talen, en die ver-taalden dan weer voor de anderen… Elke keerkwamen we met een nieuw blad af. Een luchtigeaanpak, niet op voorhand geprogrammeerd… En zogroeide op die tien weken tijd het contact en ont-stond er verbondenheid tussen de bewonersonderling. We namen foto’s van de kunstwerken envan de deelnemers; en de buurtbewoners organi-seerden een opendeurdag met de foto’s voor derest van de gemeente. Met feest, muziek en dans,uiteraard."

Tip:• problemen van multicultureel samenleven in jouw gemeente? Arnica helpt met

projecten op maat• een goed idee dus om eens te signaleren aan iemand van je OCMW-raad, of

de schepen van sociale zaken…• Arnica helpt je met de weg te zoeken naar subsidiemogelijkheden.

Sint Janstraat 21 - 2323 Wortel tel. 03/297.67.84vzw.arnica@telenet.be http://www.arnica.be/

i

21

1.7

Campagne:

‘Iedereen is van de gemeente. Geef nieuwkomers een kans’

Samen met lokale vluchtelingenorganisaties en tal van sympathisantenwillen Vaka/Hand in Hand en Vluchtelingenwerk Vlaanderen hieroverin zoveel mogelijk gemeenten actie voeren. Jeugdorganisaties en jon-geren worden van harte uitgenodigd om hieraan mee te werken.

Via een eenvoudige vragenlijst zoeken we eerst per gemeente op wathet gemeentebestuur doet voor nieuwkomers en wat eventueelbeter kan. Als je b.v. vindt dat kinderen en jongeren van vluchtelingenen nieuwkomers problemen hebben in jouw gemeente, neem dancontact op met het lokale actiecomité dat de campagne voert injouw gemeente, of met Vluchtelingenwerk of Vaka/Hand in Hand, zieadresgegevens onderaan. Het lokale comité maakt een overzicht vanalle problemen en bekijkt of de gemeente hieraan kan verhelpen.

Wil je ook ‘politiek’ iets doen? Trek dan samen met de mensen vanhet lokale actiecomité naar de politici die in jouw gemeente opkomenvoor de gemeenteraadsverkiezingen – of na de verkiezingen: naar denieuwe verkozenen. Vraag hen om meer aandacht voor de belangenvan minderjarige vluchtelingen en nieuwkomers in jouw gemeente enbezorg hen jullie voorstellen om het beter te doen.

Wil je liever in je eigen jeugdorganisatie iets doen? Dat kan zeker. Decampagne hoopt zoveel mogelijk mensen ervan te overtuigen datnieuwkomers op een goede manier moeten opgevangen worden.Ontmoetingen tussen leden van verenigingen en nieuwkomers ishiervoor een eerste stap. Een lokale jeugdbeweging kan b.v. vluchte-lingenjongeren uitnodigen op een eigen activiteit of samen met eenlokale vluchtelingenorganisatie iets opzetten. Je kan ook een bezoekbrengen aan het lokale opvanginitiatief of aan een asielcentrum in debuurt. (zie 1.8)

In de campagnebrochure en op de website vind je nog een hele reeksmogelijkheden (een rally, interessante spelmethodieken, films overvluchtelingen, etc.). Ongetwijfeld kan je zelf nog een hele reeks leukeen eenvoudige activiteiten bedenken die je samen met nieuwkomerskan doen, een gezamenlijke voetbalwedstrijd bijvoorbeeld. Je kantenslotte ook meewerken aan grotere activiteiten die door eenvluchtelingencomité worden georganiseerd in jouw gemeente (eenfestival, een solidariteitsfeest, een vluchtelingentraject,…).

Ben jij ook verontwaardigd overde vaak moeilijke situatie vanvluchtelingen, nieuwkomers,mensen zonder papieren? Vraagjij je ook af wat er kan gebeurenin je eigen gemeente? Wil jemee de handen uit de mouwensteken? Dat kan: doe mee metde Gemeentelijke campagnenieuwkomers (2006).

22

Misschien was jij er ook wel bij op de HOP-manifestatie in Antwerpen (15 februari 2006): ‘Hoop Op Papieren’…

Wil je meer uitleg hierover, wil je de campagnebrochure boordevol tips bestellen of zitje nog met vragen, geef dan een seintje aan:

• Vluchtelingenwerk Vlaanderen: Gaucheretstraat 164, 1030 Brussel; 02/274.00.20;info@vluchtelingenwerk.be, www.vluchtelingenwerk.be

• Vaka/Hand in Hand: Breughelstraat 31, 2018 Antwerpen; 03/281.15.05;info@vaka-handinhand.org; www.vaka-handinhand.org

i

23

1.8

Vrede met asielzoekers:Door elkaar te ontmoeten!

Diksmuide: eerst zingen en dan op bezoek

In Diksmuide, bij de IJzertoren, vindt elk jaar het vredesfestival TenVrede plaats (zie http://www.tenvrede.be/). Een onderdeel daarvan is‘Wij zingen een dak op de wereld’.

WIJ ZINGEN EEN DAK OP DE WERELD: IJzertoren, Diksmuide, 11 mei 2006Zanghappening voor Vrede, Verdraagzaamheiden Solidariteit

3000 kinderen 4de, 5de en 6de leerjaar en 1stegraad secundair zingen in een nokvolle tent vooreen onderwijsproject in een sloppenwijk in Zuid-Amerika. Alle deelnemende scholen krijgen een

Peace-vlag en een Vredesboom om bij de IJzertoren te planten.Samen met de Vlaamse Vredesweek (zie 4.12) is het de bedoe-ling om zo in heel Vlaanderen 32.000 Vredesbomen te planten,hetzelfde getal als het aantal kernwapens in de wereld. Zo tonenook de kinderen dat zij de 32.000 kernwapens de wereld uit willen.

De stad Diksmuide maakt dankbaar gebruik van de aanwezigheid vanal die kinderen die komen zingen, voor nog een ander vredesdoel:kennismaken met de vluchtelingen in de stad, de bewoners van hetLokaal Opvang Initiatief, zeg maar de vluchtelingenopvang van de stad.

De deelnemers aan ‘Wij zingen een Dak op de Wereld’ die willen,gaan daar dan in groepjes op bezoek. Binnen in het gebouw is opvoorhand een werelddorp gebouwd: elke kamer een ander wereld-deel. Zo maken de bezoekers kennis met de verschillende culturenvan de bewoners. Heel actief: met spelletjes, hapjes, drankjes, plaatsenvan tattoo’s, het schrijven van je naam in Arabische lettertekens, dansen muziek, enz. Door het vlotte contact met de bewoners valt van-zelf de drempelvrees weg om kennis te maken met andere culturen -en zo merk je dat die bijlange zo slecht nog niet zijn. Men krijgt dejonge bezoekers soms bijna niet meer de deur uit, dat zegt genoeg!

Tip:• misschien is er in jullie wijde omgeving ook zo een plek waar

elk jaar veel (school)-kinderen voor een happening of bij-voorbeeld een sportgebeuren bijeen komen? Doe dan zoalsDiksmuide, en probeer dit te koppelen aan een ontmoetingmet asielzoekers

Soms wonen ze in asielcentra,soms apart, of met een aantalsamen in Lokale OpvangInitiatieven. Om de vrede met denieuwe inwoners te bewaren ofte verbeteren kan een gemeenteveel doen. Een paar voorbeeldeninspireren je om bij jouw gemeen-te aan te kloppen: "Waaromdoen wij dat hier ook niet?" (zieook 1.7).

24

• doe dit bijvoorbeeld samen met jeugdraad, cultuurraad, en zeker ook met degemeentelijke diensten die zich met de asielzoekers bezig houden: sociale dienst,OCMW, schepen van sociale zaken…

Cindy Bakeland, Stad Diksmuide, Cindy.Bakeland@stad.diksmuide.be

Asielcentrum Broechem: vrede door openheid

Het asielcentrum in Broechem (deelgemeente van Ranst) heeft een 300-tal bewoners van50 nationaliteiten. Gemiddeld blijven ze een drietal maanden. Dankzij de goede samenwer-king met de gemeente zijn er geen problemen met de Ranstenaars. Via het gemeentebladvernemen die hoe ze zelfs kunnen helpen met kleren, meubels, muziekinstrumenten, taal-cursussen… De gemeente helpt natuurlijk ook met podiums, geluidsinstallatie, materiaalenz. als er weer een opendeurdag, een gezamenlijke sportdag of andere feesten op til staanwaardoor bewoners en inwoners elkaar beter leren kennen.

Het opvangcentrum werkt nauw samen met de gemeentelijke jeugddienst. Zo staan de acti-viteiten van grabbelpas en swappas ook voor de kinderen van het opvangcentrum open. Eenaantal daarvan gebeurt trouwens in het centrum zelf. Elke zomer doen er ook wel een tien-tal kinderen uit het centrum mee in de gemeentelijke speelpleinwerking. Maar eerst is er,eind juni, de jaarlijkse Roefeldag: de kleinste Ranstenaars komen dan kennis maken met hetleven achter de schermen van het asielcentrum. Hoe wonen hun vriendjes, waar wast hunmama de kleren, hoe maken ze daar eten? Onder begeleiding in kleine groepen gaan de kin-deren rond in het centrum. Maar die rondleidingen kunnen evengoed op andere dagen, inschoolverband - ook scholen van buiten de gemeente zijn trouwens welkom. De kinderenmaken dan kennis met de verschillende diensten, de vele lokalen en ze mogen even achterde schermen komen kijken. Bij het vertrek krijgen ze een draagtas mee met informatie,onder meer de kinderbrochure 'Zo woont Mo'.

i

25

Af en toe is er een opendeurdag, in 2003 kwamen wel 3000 bezoekers een kijkje nemen!Dat grote succes dankte men aan de goede samenwerking tussen de gemeente, de GROS(Gemeentelijke Raad voor Ontwikkelingssamenwerking) en Wereldsolidariteit, dat toen degrote trekker was van het Global Fiesta-project in verschillende gemeenten.

Het opvangcentrum organiseerde in 2004 een grote sportdag samen met de gemeentelijkesportdienst en sportraad. Bezoekers namen samen met de bewoners deel aan sporten aan-geboden door plaatselijke verenigingen:• basketinitiatie en demonstratiewedstrijd• hiphopdemonstratie, toestelturnen, capoeira en ropeskipping• karatetechnieken• petanque• de wandelclub organiseerde wandelingen en de Fietstoeristenclub een fietstocht.Daarrond was het een echt familiegebeuren, met kinderanimatie, volksspelen, speleobox,hindernissenparcours, muziek, minigolf... Bezoekers maakten kennis met de werking vaneen opvangcentrum tijdens rondleidingen en bij informatiestandjes.Een tof uitvloeisel is dat acht sportverenigingen sinds die dag hun deuren ook hebbenopenstaan voor asielzoekers. Dat is niet altijd simpel, want de asielzoekers zijn hier slechtsenkele maanden, ze verdwijnen dikwijls juist als ze goed in een ploeg zijn ingepast.

Net als met de sportverenigingen kwam in 2005 ook een samenwerking met de Broechemsejeugdverenigingen tot stand. De jeugddienst van de gemeente heeft dat mee in gang gehol-pen. Nu kunnen de kinderen tussen 6 en 18 jaar elke week meedoen met de Chiro, KSA enVKSJ. Vooraf hadden die jeugdbewegingen samen met het opvangcentrum een informatie-avond ingericht voor de ouders. En op de ‘multicultidag’ van de drie jeugdbewegingen en hetopvangcentrum, maakten de kinderen kennis met spelletjes van over de hele wereld.

Veerle Van den Bosch, Opvangcentrum Broechem, Van den Nestlaan 64b, Broechem;tel: 03/727.12.67, e-mail veerle.vandenbosch@fedasil.be

Wat we onthouden uit deze verhalen uit Diksmuide en Broechem-Ranst:• je hoeft niet in de gemeente te wonen van het asielcentrum: je kan ook van verderop met

jouw gemeente, jeugdraad, school of jeugdbeweging mogelijke samenwerking onderzoekenen ontmoetingen organiseren

• op http://www.fedasil.be/home/index kan je een venster openen met alle Belgische asiel-centra

• een asielcentrum is groot, maar er zijn ook talrijke kleinere Lokale Opvang Initiatieven(LOI). Hoe vind je die? Dat is een lang verhaal…: op www.desocialekaart.be kies jebovenaan je provincie, op de volgende webpagina klik je op ‘gestructureerd zoeken opvestigingsplaats’, vervolgens op ‘zoeken’, kies dan je gemeente (of een gemeente in debuurt) en opnieuw op ‘zoeken’, vervolgens kies je als rubriek onderaan ‘14.04.01Vluchtelingen, asielzoekers en mensen zonder papieren’ en nog eens op ‘zoeken’: je krijgtdan onder andere de Lokale Opvang Initiatieven – althans diegene die zich op deze sociale-kaart-website hebben ingeschreven!

i

26

1.9

Overlast met kinderen: Hoogstraten herstelt buurtvrede

Hilde Stockman (coördinator van Arnica): "De Mouterijstraat is een sociale woonbuurt met mensen van allerleinationaliteiten. Er worden veel asielzoekers gehuisvest. Mensen met enzonder kinderen, alleenstaanden… Het probleem was dat de kinderentijdens de vakantie zonder toezicht kliekjes gingen vormen. Je kunt hetje al voorstellen: rondhangen op speelpleintjes in de andere buurten vanHoogstraten, kleine vandalenstreken uithalen, ruzie maken… Wat natuur-lijk geleid heeft tot uitsluiting en racistische uitlatingen door de mensenuit de omgeving. Die gingen ook klagen bij het gemeentebestuur."

En die hebben Arnica dan ingeschakeld… "Het was de buurtwerkster die door het OCMW was aangesteld voor dezewijk, die namens de gemeente bij ons kwam aankloppen. Omdat men wistdat wij met criminaliteitspreventie bezig zijn. Wij hebben dan eerst gekekennaar wat er in het verleden al aan gedaan was. De gemeente had al eensgeprobeerd om met een begeleider activiteiten te organiseren, maar diekinderen zijn niet ‘te pakken’, ze laten zich niet ‘organiseren’, kortom zekwamen er niet naar toe. De drempel naar de georganiseerde kinderop-vang bleek te hoog, grabbelpas en zo is niet gratis, je moet op voorhandinschrijven. Dus daar gingen ze ook niet naar toe. Daarom zochten wij eennieuw middel om de kinderen positief bezig te houden, en ze tegelijk te hel-pen integreren. We wilden ze ook respect laten krijgen voor materialen,zodat ze die niet binnen de kortste keren terug zouden vernielen."

Hoe hebben jullie dat dan aangepakt? "Het bindmiddel werd een fietskot dat ze van de gemeente kregen. Daarmochten ze een ruimte van maken waar ze ook bij slecht weer in kondenspelen. Maar hoe gingen we ze er naar toe krijgen? We moesten ze aan-trekken met iets waar ze vanzelf naar toe zouden komen. Dat middelwerd ook gevonden: een striptekenaar. Die is gewoon op straat krijtte-keningen van stripfiguren beginnen tekenen. En daar kwamen ze al afge-zakt, nieuwsgierig. Ze kregen zelf ook krijtjes om te tekenen of om te hel-pen inkleuren. Dat begingroepje kwam de volgende dag natuurlijk fierterug en ze mochten dan de figuren op een blad tekenen. En weer eendag later op T-shirts. We hadden panelen van de gemeente gekregen omvan het fietskot een lokaaltje te maken. Eens die vastgemaakt waren,werden ze samen met de striptekenaar mooi volgeschilderd."

Het lijkt wel het ei van Colombus. Maar er zit een visie achter, neemik aan."Natuurlijk. Door ze zelf iets te laten maken werkten we aan de kern vanons model: eerst rustig worden van binnen, en dan verbondenheid krij-gen. Verbondenheid met het materiaal waar ze aan gewerkt hadden, ver-

Arnica is een vzw die projectenuitvoert om crimineel gedrag tehelpen voorkomen. De gemeenteHoogstraten deed met succeseen beroep op hen om vandalis-me, racisme en ruzie tussen dekinderen in een sociale woonwijken de omliggende wijken te doenstoppen.

27

bondenheid ook met de omgeving. Want ook van buiten de wijk kwamen al snel kinderennieuwsgierig een kijkje nemen. Diezelfde (vooral Belgische) kinderen waar het vroeger ruziemee was, kwamen nu meedoen met de activiteiten. Jongeren brachten muziek mee, moedersbegonnen pannenkoeken te bakken… Zo raakte de hele wijk van de Mouterijstraat stilaanbetrokken bij het project. Kinderen van 3 jaar deden mee, evengoed als pubertjes. Zelfs die van14 jaar vonden het echt tof. Een andere sociale woonwijk is Venhoef, waar ook veel asielzoe-kers heentrekken eens ze hun papieren hebben gekregen. Ook daar begonnen we met acti-viteiten. We hebben een bakfiets voor hen gekocht. Een feest in een tent… het groeide en hetgroeide... Een modeshow met zelf gemaakte kleren, knutselen,..."

"De sleutel tot het succes zat hem in het niet-organiseren: alles gebeurde nu zónder dat ze zichmoesten inschrijven. Louter door de kracht van het aantrekken dus. Ze zien of horen dat er daarof daar iets te doen is… hop, de fiets op en ernaartoe! Ze doen mee, en als het gedaan is zijnze weer weg. Dus we proberen nooit de kinderen ‘vast te houden’. Wij zijn tussen haakjes ookniet verantwoordelijk voor wat ze uitspoken: dat blijven hun ouders. Maar wij zorgen dat er ‘ietste doen is’ waar ze aan kunnen meedoen."

Wie betaalde voor het project? En is dat op termijn wel betaalbaar, moet het niet elke vakantieopnieuw herhaald worden?“Arnica, onze vzw, had het project uitgedacht en aan de gemeente voorgesteld, en er onzekostprijs op geplakt. Want wij hebben dus de kunstenaar aangetrokken en aan het werk gezet.De gemeente betaalde vanuit het budget voor cultuurparticipatie. We voerden ons project uit inde paasvakantie en daarna nog eens in de zomer van 2004. Er was gedacht aan een herhalingin de zomer van 2005, maar… het was niet meer nodig: de rust in de wijk bleef vanzelf bewaard!Een bewijs dat het niet zomaar een tijdelijke noodoplossing was om kinderen in vakantietijdbezig te houden, maar dat er blijvend resultaat was geboekt. Je zou het kunnen zien als eenkramptoestand waar de wijk in vastzat, en wij hebben die er kunnen af halen. We hebben ons-zelf overbodig gemaakt. Later hebben we er wel nog op voortgewerkt in overleg met de jeugd-dienst om te proberen de grabbelpasactiviteiten toegankelijker te maken voor deze kinderen.De buurtwerkster pakt dat nu verder op."

28

Kunnen gemeenten met gelijkaardige wijkproblemen ook zo’n project van Arnica aanvragen?En wat kost het?"Ze kunnen bij ons terecht, maar een prijs kunnen we er niet op voorhand op plakken. De vraagverschilt dikwijls van buurt tot buurt. Probleem van veel gemeentelijke speelpleintjes is bijvoor-beeld dat ze een plaats worden voor drugsdealers. Laat daar je kind dan maar spelen zonder toe-zicht! Wij werken rond preventie van criminaliteit. We kijken wat het probleem is: kansarmoede,drugs, multiculturele conflicten…? Ook met jongeren kunnen we aan de slag: samen met de jon-geren van een wijk, een school, een jeugdvereniging."(Daar vind je een voorbeeld van op 1.4)

Tip:• met de schepen voor sociale zaken, of de politiespecialist of ambtenaar voor preventie,

of de buurtwerker van het OCMW… praten over de mogelijkheden die Arnica biedtom problemen met kinderen in een multiculturele wijk op te lossen

Sint Janstraat 21 - 2323 Wortel tel. 03/297.67.84 vzw.arnica@telenet.be http://www.arnica.be/

i

29

1.10

Geweld in het gezin:als kind of jongere… waarheen?

"Geweld hoort niet thuis in huis", schreef Tine Van Doninck boven-aan haar website www.stopgeweld.be. In tien jaar tijd verdubbeldehet aantal meldingen van misbruik, geweld en verwaarlozing van kin-deren, waarvan 80 % binnen het gezin. Daarom bokste ze voor haareindwerk als studente aan het Rits een preventiecampagne in elkaar,met als sluitstuk de website. Aangepast aan verschillende leeftijden,met pakkende voorbeeldverhaaltjes, verwijst de site door naar hulp-kanalen.

Tine: "Ik koos als verhaalbasis het sprookje Hans en Grietje, omdat ditzowel bij autochtone als bij allochtone jongeren gekend is. Het gaat overde angst om alleen achter te blijven, en de moeilijke weg die een kindgaat naar het volwassen worden. Hans en Grietje worden door hun

Bij wie kan je terecht als je als kindof jonge mens slachtoffer bent vangeweld binnen je eigen gezin? Ofwat raad je vrienden/vriendinnenaan die daarin verzeild zijn? Eenwebsite wijst de weg. Maar blijftdie prachtige wegwijzer nogbestaan?

30

ouders in de steek gelaten, en zijn zo gedwongen met vallen en opstaan zelfstandig te worden. Ookgeweld in het gezin dwingt kinderen door omstandigheden snel ‘groot en volwassen te worden’.Ook in het sprookje komen vormen van geweld in het gezin aan bod: verwaarlozing - ze wordenachter gelaten in het bos - en fysiek geweld: in het huisje van de heks."

Helaas: na verloop van tijd zou de website opgedoekt worden, aldus een krantenartikel uitbegin 2006. En hier komen we bij ons eigen verhaal: deze Jeugd & Vrede-inventaris vangemeentelijke vredesinitiatieven. Want het helpen bij gezinsgeweld is ook werken aan de(kleine) vrede. En het was het Antwerpse gemeenteraadslid en fractieleidster Tanja Smit diehet idee lanceerde dat de stad de website kon overnemen voor het te laat was.

Hallo Tanja, wat heeft een stad daar mee te maken?Tanja Smit: "Geweld binnen het gezin pak je op heel wat manieren aan: daders bestraffen(repressief), het geweld voorkómen (preventief), therapie (daders helpen minder gewelddadigworden), en natuurlijk: zorg en begeleiding van de slachtoffers. De overheid doet dat op federaal(heel België) en Vlaams niveau, maar ook een grootstad als Antwerpen ziet veel gezinsgeweldgebeuren. Als stad ga je dit probleem best te lijf met een hele resem maatregelen, van onderwijsover jeugdbeleid tot huisvesting - b.v. voorrang voor het krijgen van een sociale woning."

En deze website past in dat plaatje?"Heel wat kinderen die met huiselijk geweld te maken krijgen, hebben nood aan iets of iemanddie zegt waar ze naartoe kunnen. Vergeet ook niet dat een kind dat thuis geweld ziet of onder-gaat, riskeert om zich later aan hetzelfde gedrag schuldig te maken. Met goede hulp en met pre-ventie kunnen we dus heel wat miserie op lange termijn voorkomen. De stad zou de websiteperfect zelf kunnen overnemen, herwerken op maat van de stad, en er eventueel een interactiefluik aan toevoegen. Het is een erg goedkoop middel, en vlot bereikbaar voor veel kinderen enjongeren. Die raadplegen nu al heel veel de DMA – Digitale Metropool Antwerpen - voor ande-re info die hen interesseert. We zouden de site daarin kunnen onderbrengen. En uiteraard wijden zijd bekendmaken: o.a. via de scholen, via het tijdschrift Klasse. De schepen van veiligheidantwoordde mij de zaak genegen te zijn, en hij zal onderzoeken hoe het in een bredere beleids-nota voor een volledige veiligheidsaanpak kan passen. Afwachten…"

Meer info en stand van zaken (hamvraag: blijft de website bestaan?):• Tanja.smit@stad.antwerpen.be • tine_van_doninck@yahoo.com (auteur van de website)• www.stopgeweld.be; de website was ook terug te vinden via

http://politie .antwerpen.be/intrafamiliaal/links.htm, onder rubriek Hulp voor kinderen

Voel je jezelf om een of andere reden betrokken bij deze problematiek van geweld en (kleine)vrede, dan kan je in je eigen gemeente kanalen zoeken om te verwijzen naar deze website.Spreek eens met de preventieambtenaar van de politie, of de schepen van veiligheid, of wel-zijn, of sociale zaken, of het OCMW…

i

2Kinderen aan het werk

rond vrede

32

Elk jaar slaan gemeente, jeugd-dienst en het Nijlens Comité voorOntwikkelingssamenwerking(N.C.O.S.) de handen in elkaarsamen met alle scholen. VoorNijlense derdewereldprojectenhalen ze geld op en doen ze aanbewustmaking. Elke keer kiezenze één centraal thema. In 2005was het: vrede.

2.1

Nijlen, april 2005:Alle scholen voor vrede

en ontwikkeling!

De kinderen weten het: elk jaar voor de paasvakantie komt HildeFrateur van Mens Milieu Muziek (http://www.amazonemmm.be) meteen gitarist een dag naar de school. Ze schrijft vooraf mooie liederenover het thema en in een plezante workshop leren de kinderen ze aan.

Hilde: "In groepen van max. 70 zingen en praten we over het thema – in2005 dus: vrede. Bij het voorzingen wordt er goed geluisterd. Daarnazullen ze graag vertellen waarover het lied ging. Kort raken we even deessentie aan, zonder de les te spellen. Allemaal doen ze daarna enthou-siast mee: door de micro’s zingen, uit onze koffer een muziekinstrumen-tje kiezen, mee kloppen en springen op het ritme … Belangrijk is ook wàtwe zingen, en wat we voelen: verbondenheid met andere mensen. Doorin verschillende talen te zingen strekken we onze armen uit naar degrote wereld. Een speelse manier om zich in een thema als vrede te ver-diepen is b.v. het bal- en vragenspel waarbij de bal de wereldbol is.Vredesvlaggen zwaaien heen en weer tijdens het zingen… In enkelescholen kon ik met alle kinderen een vredesdans aanleren. Dat is pas demax! En achteraf maken ze dan tekeningen over het thema. Die geven zeme fier af op de slotdag, om in een mooie tentoonstelling in het gemeente-huis een beeld te geven aan heel Nijlen."

33

Zingen is dus de thematische ingangspoort?"In bijvoorbeeld ‘De Kleine Boot’ zit meer dan genoeg stof: oorlog, vrede, oorzaken van geweld;hoe milieuproblemen tot oorlog leiden; of over kleine oorlog en burenruzies, over verdraagzaam-heid, over in de Kleine Boot plaats maken voor zwakkeren, enz… Op onze nieuwe CD staan nogmeer liederen voor het vredesthema: o.a. het ‘Vredeslied’, met in zes talen telkens dezelfdevredesboodschap. Per klas kiezen ze dan één taal uit om aan te leren."

DE KLEINE BOOT

We leven op een grote bolEn draaien allen mee

De kleine boot is overvolWie valt er in de zeeAhoi ahoi ahoi ahoi

Kan iedereen nog wel mee?

Wie kan er verder leven, als water niet meer stroomtAls vissen kunnen zwemmen, zijn mensen al tevreeHet harde leven op het land, in zand van de woestijn

Waar eindigen de schepen die varen op de zee?

Wie ziet er nog zijn vrienden, als lucht niet zuiver isDe sterren aan de hemel, de vogels in hun nest

De zon zou niet meer schijnen, 't zou altijd donker zijnDe wolken en de gassen, van rook en groot venijn

Met zovele mensen, soms dichtbij mekaarIn hutten of in huizen, in kamers naast elkaar

Weg met de oorlog, om vrede roepen wijAlle mensen zingen, de bom hoort er niet bij!

Je kan hier alles kopen, in ons kleine landBananen uit de tropen, horloges van de band

Kom op, ik ga op reis, met een vriend aan m'n zijIk zie de wereld anders en voel me vogelvrij!

Het slotmoment is met alle Nijlense schoolkinderen samen?"Dan komen we bijeen: per fiets, te voet, per bus, sommigen per sponsorvoettocht … allemaalnaar het grote plein. Daar bezoeken ze standjes van derdewereldorganisaties voor korte work-shops. Aan mijn tentje is het dan weer zingen geblazen! Om 12 uur zingen we tot slot met 1000kinderen samen de favoriete liederen, en gaat de financiële opbrengst onder het goedkeurendoog van het gemeentebestuur naar de derdewereldorganisaties."

Wat is de inbreng van de gemeente in die jaarlijkse veertiendaagse?"De administratie doet de jeugddienst. Omdat de zangworkshops gesubsidieerd worden doorKleur Bekennen (provincie Antwerpen), verzamelt de jeugddienst alle aanvragen van de scholenin één dossier. De hele coördinatie ligt bij het N.C.O.S, de gemeentelijke derde wereldraad.Andere budgetten komen van de gemeente: van cultuur en jeugd. De gemeente levert podiumen geluidsinstallatie. Brandweer en Rode Kruis zijn ook steeds paraat."

34

Jij kan dat programma natuurlijk ook elders brengen. Heb je goeie raad voor wie voor zo’nvredesdagen ook aan zijn/haar gemeente medewerking wil vragen?"Vermits er vooraf veel voorbereiding nodig is, raad ik aan:• Een kern mensen voor één doel: alle handen in elkaar voor vrede• Bespreek het precieze thema• Kies een vaste periode die elk jaar terugkeert, met een geschikte datum voor het slotfeest,

om een goede locatie te reserveren• Denk een jaar op voorhand, vergader tijdig met alle betrokkenen, met de instanties…In samenwerking met derdewereldorganisaties van een gemeente is dit een waardevol projectwaarbij de kinderen zelf hun inbreng hebben. Doordat zo alle scholen samenwerken rond vrede,voel je de vredeskaars echt wel branden, zeker als je duizend kinderen uit volle borst hoort zin-gen: ‘Weg met de oorlog, om vrede roepen wij!’"

(Hilde Frateur) mmmuziek@skynet.be; www.amazonemmm.be 0476/60.05.74Els Goossens, voorzitter Nijlens Comité Ontwikkelingssamenwerking en Walter Caethoven:els .goossens@tiscali.be; caethoven@tiscali.be

i

35

2.2

Kindergemeenteraad Almere:Grote oorlog en kleine vrede

De kinderen in de kindergemeenteraad van Almere komen uit dehoogste klassen van de meer dan 75 basisscholen. Elke school magéén leerling afvaardigen. Daarmee vertegenwoordigen ze alle kinde-ren in Almere. De raad geeft gevraagd en ongevraagd advies aan bij-voorbeeld de gemeente of andere volwassenen over dingen die deraad belangrijk vindt. De Roefelraad heeft heel wat aanzien en wordtecht serieus genomen door de politiek. De raad is in 1995 opgerichten heeft al heel veel adviezen en activiteiten op zijn actief, dat leesje op hun website. Een daarvan is de kinderherdenking op 4 mei.Daarover maakte ene ‘Sonny’ een prachtige videoreportage die jekunt bekijken en beluisteren ophttp://proto5.thinkquest.nl/~bge0024/sonny.php.

Sonny zelf aan het woord: "De kindergemeenteraad in Almere: toenik 12 was heb ik er ook in gezeten. Elk jaar organiseert de Roefelraadeen speciale kinderherdenking op 4 mei. De kinderen leiden dangroepjes andere kinderen en hun ouders rond in het ‘Bos derOnverzettelijken’."

De Roefelraad geeft zelf meer uitleg: "De Roefelraadsleden van hetschooljaar 2000-2001 wilden graag aandacht besteden aan de her-denking op een manier die kinderen zou aanspreken. Wel met res-pect, maar toch een beetje speels. Ze wilden alle kinderen dieslachtoffer zijn van een oorlog herdenken. Want nog steeds is er inverschillende landen oorlog. Ook vonden ze het jammer dat eigenlijkmaar heel weinig mensen wisten dat het Bos der Onverzettelijkenbestaat en wat het betekent. Daarom bedachten ze een rondleidingdoor het bos, door kinderen voor kinderen.

Ze hebben alle teksten in het Bos der Onverzettelijken vertaald inzinnen die te begrijpen zijn voor kinderen. Met een map met dezeteksten en foto's leiden ze kinderen en hun ouders of verzorgers op4 mei rond door het bos. Dat begint om 19 uur zodat ze op tijd terugzijn bij het monument om mee te doen aan de twee minuten stilteom 20 u. Leden van de Roefelraad dragen dan een gedicht voor, ofvertellen een tekst. Soms spelen er kinderen op een dwarsfluit ofeen saxofoon. Als we met elkaar twee minuten stil zijn, dan is hetook altijd heel stil. Iedereen denkt na over oorlog en geweld enluistert naar de vogels die dan heel goed te horen zijn.

Na de twee minuten stilte mogen alle kinderen een bloem op hetmonument leggen. En elk jaar komen er steeds meer kinderen methun ouders, verzorgers, grote broer of zus, opa of oma. Dus elk jaarwordt de berg bloemen groter."

‘Roefelraad’, zo heet de kinder-gemeenteraad in Almere(Nederland). Die doet heel veelverschillende knappe activitei-ten. Een ervan draait rond grotevrede (de oorlog), een andererond kleine vrede (iets liefs doenvoor een ander), nog een anderegaat over antidiscriminatie.

36

En wat is dan dat ‘Bos der Onverzettelijken’?

Dat vonden we op de website van Almere: "In het Bos der Onverzettelijken worden alleNederlanders herdacht die in de periode 1940–1945 vanwege hun verzetswerk zijn gefusilleerd.Het Bos betuigt eer aan allen die in het verzet gingen tegen tirannie en onderdrukking enzich inzetten voor vrijheid en democratie. Zorg om de toekomst en de bereidheid om daar-voor in actie te komen, er zelfs voor te sterven, dreef de verzetsmensen. Het Bos draagtde boodschap uit dat voor vrijheid, democratie en mensenrechten moet worden gestredenen spoort de jongere generaties aan tot strijdbare waakzaamheid. Het is een blijvende herin-nering die beoogt een band te vormen tussen verleden en toekomst. Op wegwijzers staannamen van en teksten over de facetten van het verzet in Nederland en het voormaligNederlands-Indië. Toegangsborden verwijzen naar de betekenis van het Bos."

En inderdaad: dat kan je zien op de videoreportage van Sonny. Daarop geven de kinderen uit-leg bij die informatieborden, o.a. over de stakingen tegen de bezetter, het kerkelijk verzet, hetverzet bij de artsen, het vervalsen van papieren enz. Ze interviewen ook andere kinderenover het belang om ook vandaag nog het verzet tegen de bezetter te herdenken.

Een tweede video van Sonny brengt het antidiscriminatielied dat de Roefelraad in 2003heeft opgenomen. Spelende en zingende kinderen, leuke tekst. Ook sterk de moeite vaneen bezoekje waard!

Wat we hieruit meenemen:• In een aantal Vlaamse steden en gemeenten bestaan ook reeds kinderraden: bij jou ook?• Dan doe je op deze websites inspiratie op, als je over grote of kleine vrede of discriminatie

wil werken met de kinderraad

37

• Nog geen kinderraad? Het voorbeeld Almere doet je vingers jeuken om daar propagandavoor te gaan maken bij de politici die zich met jeugd zeggen bezig te houden!

De videoreportages vind je op http://proto5.thinkquest.nl/~bge0024/sonny.phpInfo over de Roefelraad Almere op http://www.roefelraad.nl/index.htmDe Schoor, Kinderopbouwwerk Haven, Postbus 1220, 1300 BE Almere (Nederland)

Nog een tof idee van de Roefelraad: Aardig zijn (gaat) voor... geef het door…

Deze ketting-(re)-actie is in 2005 in Almeregestart door de Roefelraad. Als je/U deze kaartontvangt, dan heeft iemand iets aardigs voorjou/U gedaan zonder dat hij of zij er iets voorterug hoeft. Het enige dat de gever van je/Uvraagt is dat je/U op een dag ook weer ietsaardigs doet voor een ander, (niet voor de gevervan de kaart maar echt voor een ander) zonderdat je/U er zelf iets voor terug hoeft. Daarbijwordt deze kaart weer doorgegeven en vraagje/U aan de ontvanger om ook iets aardigs tedoen voor een ander… waarbij weer deze kaartwordt doorgegeven… Enzovoort, enzovoort,enzovoort.

i

38

2.3

Een Vredesweek voor alle scholen:Tervuren, oktober 2005

Ingrediënten:(indien niet als dusdanig in voorraad: ga op zoek en schaf aan ofschaaf bij wat je in de kast aantreft!)

• enthousiaste schepen van onderwijs (en/of cultuur, ontwikkelings-samenwerking…) die stuurt, schooldirecties bijeenroept, faciliteitenverleent en gemeentepersoneel vrijmaakt (lokalen, politiebegelei-ding, podium grote markt…)

• medewerking van de gemeentelijke diensten: secretariaat, logistie-ke steun, politie….

• geëngageerde schooldirecties en enkele leerkrachten die de zaaktrekken

• overkoepelend thema - in Tervuren: "Spel en Vrede – geen uitsluiting– niet pesten"; en een daarmee verbonden project: speelgoed voor destraatkinderen in Lubumbashi. (Meester Jeroen gaat daar elke zomerhelpen en zorgt dat de volle kar speelgoed goed terecht komt)

• sprekers voor de infoactiviteiten. In Tervuren:Kindsoldaten in Noord-Uganda – het project van Els DeTemmerman (http://www.childsoldiers.net/)

Recept (Tervuren 2005):• Mix de oudste leerjaren secundair over de netten heen voor een

uiteenzetting door spreker Patrick Beeken (KatholiekeHogeschool van Limburg) over wat het betekent om als ontvoerdkind gedwongen te worden tot moorden en plunderen; Els deTemmerman en zuster Rachele proberen deze kinderen nu eenkans te geven op een ander leven. Enkele klassen zullen daar laternog op doorwerken.

• De basisscholen werkten ook aan het thema.• Hoogtepunt was kleurige optocht vanuit elke school met eigen

vredeswens-spandoeken, zoals ‘Met pesten geraak je in nesten’ en‘Geen geweren maar knuffelberen’.

• En dan: samen rond het grote podium op de markt, voor eenkleurrijk muzikaal vredesfeest met o.a. een optreden van deDjembé band ‘Slagroom tegen de verzuring’. Uit elke school zongenenkele vredeszangers ingestudeerde liedjes over het thema, waar-na iedereen enthousiast het slotlied meezong. Lokale ‘B.V.’ SvenDe Leyer zorgde dat iedereen vrolijk meezong en dat de grote baldie de wereldbol voorstelde van school naar school werd door-gegeven. Onder het publiek ook de burgemeester, enkele gemeen-teraadsleden en de Oudstrijders van Tervuren…

• Dessert: de gemeente huurde de interactieve tentoonstelling‘Pesten op School’ (info: www.jeugdenvrede.be). In het lokaleGemeenschapscentrum konden alle scholen op bezoek, onderdeskundige begeleiding van de cultuurfunctionaris!

In Tervuren is het al een traditie.De gemeente coördineert net-overschrijdend en helpt waarnodig. Bedoeling was dat ieder-een er even bij stilstond dat hetniet zo evident is dat wij al meerdan 60 jaar vrede kennen. Dat ernog heel veel landen zijn waar eroorlog is. Dat voor vrede ieder-een zijn best moet doen. Ookkinderen: zij kunnen leren invrede te spelen en niemand uitte sluiten.

39

Vredesprojecten: een traditieTervuren was met die vredesweek niet aan zijn proefstuk. In het kader van 50 jaarMensenrechten hielden de scholen van alle netten al in 1998 een gezamenlijke projectdag,met optocht naar de markt. Elke school bracht een lied, gedicht of getuigenis (b.v. van jongevluchteling). Bekende Vlaming van dienst was toen inwoner Rob van Audenhoven. Scholierenroffelden op olievaten, en samen zong iedereen het ‘vredeslied’ - door leerlingen geschrevenen per school ingeoefend. Ballonnen en vredesduiven werden opgelaten. Leerlingen vormdeneen ‘redactieploeg’ met journalisten, fotografen en een ‘drukploeg’ voor een themakrant,nadien te koop in de scholen (interviews, foto’s, verslagen, enz…). Er werd een kunstwerkvan leerlingen uit de drie scholen onthuld, dat 50 dagen in het centrum stond. Ook per schoolvonden boeiende dingen plaats: een politiek debat rond ‘asielzoekers en mensenrechten’ tus-sen politici. Workshops, films…

Later deden de scholen samen mee aan de V-dagen, een (nu niet meer bestaand) initiatiefvan het ministerie van Onderwijs dat overal in Vlaanderen educatieve vredesactiviteiten bun-delde in de periode rond 8 mei (bevrijding Tweede Wereldoorlog). Gui Deboutte (voortrekker in Tervuren):"De scholen namen elk een deel taken op zich, en de gemeente zorgde voor het podium op

de slotdag, de muziekinstallatie, het vervoer van de leerlingen,… Op een van die V-dagenhadden we, voorafgaand aan een tentoonstelling, een wandelparcours uitgestippeld langsplaatsen in onze gemeente die iets met vrede te maken hebben. Zoals de begraafplaats voordie Afrikanen die op de wereldtentoonstelling in Tervuren gestorven waren; ze moesten toen‘te kijk staan’ in een nagebouwd Afrikaans dorp. Het ging ook langs de Wereldwinkel; en hetmonument van de gesneuvelden… Onderweg werden allerlei opdrachtjes uitgevoerd. Ooktoen maakten de scholen een kunstwerk. Voor de oudste leerlingen was er een themafilm,voorbereid en nabesproken in de klas. Het huren van de film werd gedekt door de gemeente."

Tips:• inlichtingen bij Rein Vermeulen (in 2005 + 2006: schepen van onderwijs, ontwikke-

lingssamenwerking en cultuur : rein.vermeulen@tervuren.be, 02/ 767.15.70 • en bij het secretariaat van de gemeente Tervuren: 02/769.20.21 • Rein Vermeulen: "Probeer er ook andere groepen bij te betrekken: b.v. de oudstrij-

dersverenigingen. In ons project van 2005 stonden zij een beetje in de kou. Maar zijhebben heel wat te vertellen aan onze jongeren: oorlog – dat nooit meer!"

40

2.4

Willebroekse school in de weer voor vrede:

Gedichtenbundel, fakkelloop, Vredesbrug

Op 11 november 2005 was het al de 21ste keer: vanuit FortBreendonk vertrokken weer de deelnemers van de Fakkelloop, terherdenking van Wapenstilstandsdag en van de slachtoffers van detwee wereldoorlogen. De jeugddienst van de gemeente staat in voorvoorbereiding, organisatie en coördinatie van deze estafetteloop.Leerlingen van de Willebroekse scholen en van de jeugdraad brengende vredesfakkel van het Fort van Breendonk tot aan deCongreskolom in Brussel, waar de traditionele herdenkingsplechtig-heid plaatsvindt. Elk jaar doen veel leerlingen van KoninklijkAtheneum Vaartland mee.

Is de fakkelloop er voor het sportieve, of doen de lopers het echt voorde vredesgedachte?Kathleen Couscheir (KA Vaartland): "Wij doen niet mee voor de sport,wel als uiting van de bekommernis van onze school voor vrede en demo-cratie. De fakkelloop is een samenwerking van de gemeente, de jeugd-bewegingen van Willebroek en onze school. Voor de deelnemers zijn ergeen kosten, die worden gedragen door de gemeente. We krijgen ookpolitiebegeleiding. Na de samenkomst in het Fort luisteren we eerst naarenkele toespraken. Dan vertrekken we naar Kapelle-op-den-Bos, waarwe ontvangen worden door de burgemeester, enkele schepenen en ver-tegenwoordigers van oudstrijdersbewegingen. Vervolgens gaat het rich-ting Brussel, naar het graf van de Onbekende Soldaat aan deCongreskolom, waar we deelnemen aan de nationale viering. Achterafbezoeken onze deelnemers het federaal parlement, waar ze een rondlei-ding krijgen: een les democratie op de plaats van het gebeuren."

Het Koninklijk AtheneumVaartland doet elk jaar mee aande fakkelloop van Breendonknaar Brussel, en doopte de brugover de vaart definitief om tot‘Vredesbrug’.

41

Jullie hebben er ook voor gezorgd dat de aloude ‘brug der zuchten’ over de vaart Willebroeknu overal gekend is als de ‘Vredesbrug’?"Dat dateert al van toen onze school meedeed aan de V-dag in 1994 (V-dag: een nu niet meerbestaand project van het ministerie van Onderwijs; begin mei, bij de herdenking van het eindevan de Tweede Wereldoorlog, werden overal in Vlaanderen educatieve vredesprojecten geco-ördineerd – nvdr). We stuurden een gedichten- en tekstenbundel in met de titel ‘Vrede,Verdraagzaamheid en Vooruitgang’. Het werk werd bekroond, en op 6 mei mochten onze leer-lingen één volledige pagina in Gazet van Antwerpen ontwerpen. Maar naast dat schriftelijk pro-ject wilden onze leerlingen ook een boodschap aan de bevolking brengen. Zo ontstond het ideevan een vredesboodschap aan de Brug van Willebroek. De reden: op 2 km van die brug ligt hetFort van Breendonk, de beruchte gevangenis van de Gestapo tijdens de Tweede Wereldoorlog.De leerlingen zagen de brug als symbool van de verbinding tussen mensen. Toen het idee ont-stond, was er net heel wat te doen rond die verwoeste brug tussen twee bevolkingsdelen inMostar, een stad in Bosnië – toen woedde de oorlog in het toenmalige Joegoslavië. Dat sterk-te hen nog meer om van onze brug een brug van de vrede te maken."

Hoe hebben ze daar een vredesbrug van gemaakt?"Kunstenaars hebben ons geholpen bij de keuze van de winnaars van een tekenwedstrijd in deofficiële scholen van Willebroek. Wel 400 tekeningen liepen binnen! Daaruit werden er 25 uitge-kozen en 13 kregen een plaats op de brug. Leerlingen van ons atheneum brachten die tekeningendaartoe over op aluminium panelen. In totaal werd 36 m2 panelen aan de brug bevestigd. Ze zijner van november tot december blijven hangen. Het vroeg heel wat organisatie: zoals contactenleggen met de gemeentescholen via de schepen en met de Middenschool; ook de NV Zeekanaal,Monumenten en Landschappen en de brandweer moesten in de zaak betrokken worden. Op 11 november 1994 vond de uitreiking plaats van de prijzen en de inhuldiging van de panelen aande brug in aanwezigheid van minister Van den Bossche, gevolgd door de traditionele fakkelloop.Of dit iets teweegbracht bij de jeugd hier? De invloed ervan op de jongeren in Willebroek is groot.Het thema verdraagzaamheid is in de scholen een belangrijk item geworden en gebleven."

KA Vaartland, Ed. Anseelestraat z/n, 2830 Willebroek, 03/860.98.98http://schoolweb.rago.be/ka/vaartland/

Tip:• Als er in je gemeente een vredesproject (b.v. vredesweek in de scholen) plaatsvindt,

zou je het idee om een brug, poort, park… om te dopen tot vredesbrug, vredespoortvredespark kunnen toevoegen

• Een fakkelloop voor vrede tussen twee monumenten die met oorlog en vrede temaken hebben

• Partners die je kan betrekken: jeugdraad, scholen, jeugdbewegingen, schepen van cultuur,van onderwijs, cultuurraad…

i

3Herinneringseducatie:

oorlog herdenken, aan vrede werken

44

In 1943 stoppen drie studenteneen trein vol joden op weg naarhet concentratiekamp. Vijfmensen ontsnappen meteen,anderen verderop het traject.Boortmeerbeek stelt de herin-nering aan dat ‘20ste konvooi’in het teken van vrede, soli-dariteit en respect voor elkemedemens.

3.1

Ontsnapt uit Joods treintransport:Boortmeerbeek herdenkt

Op 19 april 1943 is het 20ste konvooi, met 1631 Joodse mensen aanboord, op weg naar Polen. Gewapend met één revolver, een storm-lamp en rood papier doen drie studenten uit Ukkel de trein stop-pen, even voorbij Boortmeerbeek. Ondanks de bewaking kunnen zeéén wagon openen. Vijf mensen durven wegvluchten. Terwijl de treinverder rijdt kunnen nog anderen ontsnappen uit andere wagons, intotaal 231 personen. 90 van hen worden opgepakt en op een volgendtransport gezet, 26 gedood en 115 slagen in hun ontsnapping. Op 22 april komt de trein aan in Auschwitz, slechts 150 zullen de oorlogoverleven.

Patrick Vissers, coördinator gemeente Boortmeerbeek:"In onze gemeente herdenken we natuurlijk zoals overal op 11 novemberhet einde van de Eerste Wereldoorlog: een plechtigheid aan het oorlogs-monument met toespraken, oudstrijders die getuigenis afleggen enz.Maar nu betrekken we daar elk jaar per beurtrol ook onze lagere scholenbij. Wat zij dan doen varieert, ze kiezen het zelf: teksten, muziek…Zinvol, hoor ik vanuit de scholen, omdat ze dan in de klas toch iets rondvrede doen - dat past trouwens in het lespakket. Maar veel belangrijker,voor heel Boortmeerbeek, is de jaarlijkse herdenking in april, van het20ste Konvooi."

Hoe ziet die herdenking er uit? "De plechtigheid vindt plaats aan dat andere monument, dat van het20ste Konvooi. Het staat bij het station, goed zichtbaar in het centrumvan het dorp – dus niet ver weg tussen de velden, hoewel de actie omde trein te doen stoppen inderdaad wat verder richting Haacht isgebeurd. De gewaagde bevrijdingsactie is heel lang in de vergetelheidblijven sudderen, maar sinds een tiental jaar is alles opnieuw in de aan-dacht gebracht door onze heemkundige kring. Die hebben contact geno-men met de Joodse gemeenschap en met de laatste overlevenden vanhet transport. De nog levende treinstoppers van toen worden er nu ookbij betrokken. De gemeente is de zaak mee op zich gaan nemen.Jaarlijks koppelen we er een apart thema aan vast, zodat het geen ver-plichte herhaling wordt. In 2006 is het thema bijvoorbeeld: de Kinderenvan het Konvooi. Je moet weten dat er bij die deportatie ook 262 kinde-ren zaten. Zo belichten we die gebeurtenis elke keer vanuit een anderehoek; ook de toespraken en de getuigenissen haken dan op dat jaarthe-ma in. In 2006 is iemand van het Joods Museum van Deportatie enVerzet van de partij, die een werk heeft gemaakt over de kinderen vande Dossinkazerne. Dat was de plaats waar de Joden verzameld werdenvoor hun deportatie."

45

Komt Simon Gronowsky ook?"Hij zal er ook dit jaar weer bij zijn. Simon Gronowski was met zijn 11 jaar de jongste van heelhet transport, hij was een van de mensen die hier is kunnen ontsnappen. Hij heeft er een strip-verhaal over gemaakt, dat in scholen wordt gebruikt als hij daar gaat vertellen. Beelden uit diestrip zullen we tijdens de herdenking projecteren op schermen. Ook de scouts van Hever gaanmeedoen: ze brengen verhalen over kindsoldaten en over kinderen die op de vlucht zijn vooroorlog. Aansluitend op de herdenking voorzien we een tiendaagse tentoonstelling rond Kinderenin de Oorlog in het gemeentehuis, met als accenten:

• kinderen in de Tweede Wereldoorlog• kinderen van het Konvooi – we hebben foto’s, en sommigen leven nog• kinderen in de oorlogen van nu: kindsoldaten, kinderen als slachtoffer enz.

Er komt ook een brochure over het thema. Na de traditionele herdenking in 2005 was er trou-wens ook al een fototentoonstelling, in oude treinwagons."

Beperkt het zich tot de herdenking en de tentoonstelling?"Nee. Ook met de jaarlijkse Week van de Amateurkunsten, toevallig in dezelfde periode, rich-ten we ons op het 20ste Konvooi. Met de kinderen maakten we in 2005 knutselwerkjes, en dewerkmannen van de gemeente maakten een honderdtal houten kruisen, davidsterren en vrij-zinnige tekens, als symbool van de weggevoerden. De kinderen hadden eerder dat jaar in descholen samengewerkt met de vzw Jeugd en Poëzie. Ze schreven gedichten die op het themavoortbouwen. Een paar van die werkjes werden dan door kinderen voorgelezen op de herden-king. En in Hever hingen de kinderen gedichtjes op aan die kruisen en andere symbolen. Een mooibeeld, dat veel aandacht trok van de voorbijgangers. De tekens stonden opgesteld in deelge-meente Hever, in de tuin rond het cultureel centrum. De tekstjes kwamen in een gedichtenbundel,uitgegeven door de gemeente, die verspreid werd bij de bezoekers van de Week van deAmateurkunsten, in de scholen, enz."

Oorlog(Ine Vandenwyngaert 12 jaar)

Ooit was ik niet alleenop de wereld

We gierdensamen in het paradijs

Tot een leren laarsbinnendrong

Je zat achter slot en grendelen leren laarzenvlogen daarna

met jouweg

46

Ik zie hier in de hall van het gemeentehuis ook lange spandoeken hangen met vredestekstenen tekeningen?"Die teksten zijn fragmentjes uit de Junior Journalist-wedstrijd, die het gemeentebestuur in2004 organiseerde samen met het Davidsfonds. Het thema van die literatuurwedstrijd was:‘Vriend of vijand? - Liefde of haat?’. Daarop zie je hoe we dat hier in Boortmeerbeek vanuit onsvertrekpunt, het 20ste Konvooi, breed opentrekken: naar vluchtelingenproblemen, de kleineoorlog van het pesten van vriendjes, de oorlog in Irak enz. Wij moeten dat in ons dorp niet for-ceren, die aandacht voor de waanzin van de oorlog en de deportatie: het is iets dat echt leefthier. De medewerking en de belangstelling komt vanzelf. Er is ook ruime steun voor onze inspan-ningen als gemeentebestuur voor de herdenking en de acties, zowel vanuit de politiek als vanuitde bevolking. Aan het station is het ook permanent zichtbaar aanwezig, in de vorm van het nieuwestandbeeld in staal. Dat staat vlak naast het oude gedenkteken: een verticaal opgericht stukjespoorlijn. De monumenten staan op terrein van de spoorwegen, de gemeente zorgt voor het onder-houd en voor de wegwijzers. Ook voor de hele organisatie rond de herdenking levert de gemeen-te een flinke inspanning: drukwerk, geluidsinstallatie, personeel dat wordt ingezet…"

47

Een oorlogstrein tegenhouden: ook in de 21ste eeuw!(tekst over de Irak-oorlog, website Forum voor Vredesactie):

"Vandaag worden per trein Amerikaanse oorlogsladingen vanuit Duitsland aangevoerd omhier te worden verscheept. Zestig jaar geleden reden er ook oorlogstreinen door ons land, inomgekeerde richting. Ook toen leek daar niets aan te doen. Maar op 19 april 1943 werd de20ste deportatietrein door drie jongemannen tot staan gebracht. In een bocht van het spoorplaatsten zij een met rood papier beplakte stormlamp tussen de rails. Zij konden een wagonopenen en een aantal mensen laten ontsnappen. (…)Tien dagen geleden werd in Duitsland een legertransport op weg naar de haven waar het zouworden verscheept naar de Golf, meer dan een uur geblokkeerd door een paar tientallenmensen. In Schotland weigerden twee treinbestuurders een vrachttrein te besturen, beladenmet munitie voor de Britse troepen op weg naar de Golf. Het is mogelijk. De treinladingen oorlogsmaterieel die hier nog moeten toekomen, kunnen wijblokkeren. Een met rood papier beplakte stormlamp kan ons een baken zijn. Hier in de stadaan de stroom kunnen wij tegen de stroom in roeien. Laat dit voor onze politici een uitnodi-ging zijn om ons te vervoegen, om de kant te kiezen van de rede en niet alles in het werk testellen om van op de rede, gevrijwaard door de politie, toe te kijken hoe alweer een schip voloorlogsmateriaal uit onze haven vertrekt."

Enkele dagen later blokkeerden vredesactivisten, ondersteund door het Forum voorVredesactie, een trein met Amerikaans militair materieel in de Antwerpse haven. Met dezeactie verzetten ze zich tegen de toen nog nakende oorlog in Irak en de stilzwijgende steundie de Belgische regering leverde door de transporten niet te verbieden. Later zouden nogacties volgen. De ‘treinstoppers’ moesten voor de rechter verschijnen.

Tips• Misschien hebben zich in jouw gemeente ook merkwaardige oorlogsfeiten afgespeeld? • Misschien zijn er zelfs nog overlevenden die je kan uitnodigen voor een herdenking in

samenwerking met het gemeentebestuur, of voor een inforonde in de scholen, of voor…• Neem eens contact met de heemkundige kring of de dienst cultuur. Zij vertellen je

meer over het lokale oorlogsverleden, en over het verhaal dat de oorlogsmonumentenin je gemeente uitbeelden.

• Als je aan de hand daarvan iets nieuws bedenkt, is het belangrijk de link te leggenvanuit het herdenken naar de actualiteit van nu.

• Tip van Patrick Vissers: koppel zoiets aan andere, bestaande initiatieven, zoals inBoortmeerbeek: de Week van de Amateurkunsten. Dan nemen die jouw vredesthe-ma op en zo verrijken de verschillende initiatieven elkaar wederzijds.

• Patrick Vissers, coördinator gemeente Boortmeerbeek 015/51.11.45,patrick.vissers@boortmeerbeek.vera.be

• Herdenking 20ste konvooi: http://users.pandora.be/holocaust.bmb/• Over de treinstoppers ten tijde van de oorlog tegen Irak: www.vredesactie.be – klik

op ‘trainstopping’

i

48

3.2

1945-2005: Leuvenaars naar Buchenwald

Toen,… en nu opnieuw

Al jarenlang blaast het stadsbestuur onder zijn impuls de traditionele8 mei en 11 november oorlogsherdenkingen op allerlei manierennieuw leven in, ze krijgen een moderner kleedje aangepast.Want ookmensen die de oorlog niet zelf hebben meegemaakt moeten er ietsnuttigs van meedragen, zeker de jeugd: iedereen moet beseffen datoorlog geen verschijnsel is van lang geleden, dat het nog altijd bik-kelharde realiteit is. En dat aan vrede moet en kan gewerkt worden,want de oorzaken van oorlog, geweld en conflict liggen breed gezaaid.Ook dichtbij huis, denk maar aan racisme en extreemrechts.

Het concentratiekamp Buchenwald neemt in Leuven een speciale plaatsin: mensen die in Leuven door de nazi’s waren opgepakt werden bijnaallemaal naar dàt kamp gevoerd – velen om er nooit meer van terug tekeren. Daarom opende op 9 mei 2006 een tentoonstelling van GeorgeDespaux met portrettekeningen van medegevangenen, gemaakt in ’44en ’45 in Buchenwald. Er staat ook nog een historisch onderzoek opde agenda over de Leuvense gedeporteerden. Als pedagogisch luik iser nu het nieuw initiatief om alle laatstejaars secundair de kans tebieden om mee te gaan op studiereis naar Buchenwald.Netoverschrijdend: dus alle scholen mogen meedoen, of ze van hetvrij onderwijs of van de stad zijn maakt niet uit. De stad zal instaanvoor alle vervoerskosten. Maar eerst wilde men eens op kleineschaal uitproberen hoe dit idee zou uitdraaien. De studenten van

Als burgemeester Tobback zichvastbijt, laat hij niet gauw los.Omgekeerd is hij zelf gebetenvan een microbe die niet loslaat: het oorlogsverleden vanLeuven, en de noodzakelijke linknaar het heden. Daarom wil hijalle jongeren op studiereis ziengaan naar het concentratiekampBuchenwald.

49

6 Handel van het Miniemeninstituut mochten als ‘proefkonijn’ de spits afbijten, op bezoeknaar Buchenwald en naar de bekende cultuurstad Weimar die vlakbij ligt.

(uit het reisverslag "6 Handel reist naar Weimar en Buchenwald" door Karen Cumps - zie web-site www.miniemeninstituut.be)

"Koud, stil, donker en kil. Dit zijn maar enkele woorden om onze eerste indruk in het kamp tebeschrijven. Na het middagmaal kregen we de kans om het kamp individueel met camera’s enfototoestellen te ontdekken. Met deze beelden kregen we de opdracht om in de volgende driedagen een videofilm te monteren en een fotoreportage en PowerPoint-voorstelling te maken.Er werd hard aan gewerkt, maar het resultaat mag er zijn! Buchenwald heeft niet alleen herin-neringen binnen het kamp maar ook erbuiten. We vertrokken te voet naar de enorme herden-kingstoren en het massagraf. Wel 1800 lijken in één graf, het zet een mens aan het denken!"

Uit het reisverslag blijkt dat het zeker niet de bedoeling was er een plezierig schoolreisjevan te maken. De studenten kregen dus opdrachten die achteraf nuttig waren om wat zehadden geleerd over oorlog en vrede door te geven aan anderen. De komende jaren plantLeuven om telkens 200 laatstejaars deze studiereis te laten maken, in groepen van tweekeer 100. Meer is niet mogelijk door de beperkingen van verblijf en bezoek. Dus is eenselectie nodig, want er zullen wel meer kandidaten zijn. Daartoe is er vooraf een voorbe-reidende infodag, en peilt men naar de motivatie van de kandidaten en naar hun mogelijk-heden om wat ze hebben opgestoken goed door te geven aan medeleerlingen die thuis blij-ven. Ook voor de begeleidende leerkrachten is er een workshop om ze te helpen bij devoorbereiding en de naverwerking in de klas. Het programma in Buchenwald en Weimarwordt uitgewerkt door de pedagogische dienst van Buchenwald en het EuropeesJongerencentrum te Weimar. Zij staan tevens in voor de begeleiding ter plaatse. Wie datallemaal organiseert vanuit de stad? Enthousiaste mensen van de dienst onderwijs samenmet culturele zaken. Door de personeelsinzet kost het de stad dus meer dan alleen de ver-voersonkosten van de leerlingen.

Fernande Stas, dienst cultuur stad Leuvenfernande.stas@leuven.be

Ideeën:• met jouw schepen van onderwijs of met de schooldirecties gaan praten om ook

zoiets te overwegen in jouw gemeente• het warm water moet niet elke keer opnieuw uitgevonden worden: je kan zeker

goede tips krijgen van gemeenten of steden die reizen organiseren voor hun inwo-ners of hun scholieren naar voormalige concentratiekampen, om daar bewust teworden van de waanzin van oorlog – zie ook het voorbeeld van Ruiselede in dezeinventaris (3.4)

• bijkomend argument: ginder contacten voorzien met de lokale jongeren; elkaar beterleren kennen en internationale vriendschapsbanden aanknopen helpt altijd en overalom conflicten te voorkomen en de vrede vooruit te helpen

• je hoeft het ook niet in het buitenland te zoeken: er is de Dossinkazerne teMechelen (http://www.cicb.be/nl/start_dutch.htm), die het verzamelkamp was voor

i

50

te deporteren Joden, en het Fort Breendonk (www.breendonk.be), dat tijdens deoorlog een beruchte gevangenis van de SS was

• de Auschwitz Stichting biedt een reizende tentoonstelling aan voor culturele centra,verenigingen en onderwijsinstellingen; voordrachten door overlevenden van de nazi-concentratie- en vernietigingskampen of door haar wetenschappelijke medewerkers;jaarlijks een vijfdaagse studiereis naar Auschwitz en Birkenau voor leerkrachten,vormingswerkers en culturele animatoren. Huidevettersstraat 65, 1000 Brussel Tel.:02/512.79.98. stichting@auschwitz.be – geen website

51

3.3

Mortsels bombardement WO IILessen uit de oorlogswaanzin

Oorlog is altijd zinloos, maar dit was de waanzin ten top: op 5 april1943 vallen bijna 1000 burgerslachtoffers onder een bommentapijtvan de geallieerden dat op fabrieken bedoeld was waar de Duitsersgevechtsvliegtuigen herstelden. Onder hen heel veel schoolkinderen.Een tram, een kerk, verschillende scholen, het gemeentehuis,… deverwoesting was gigantisch.

1943

Het Amerikaans bombardement van 5 april’s middags rond halfvier

duurde nauwelijks acht minuten.

Mijn vader was veertig jaar oud,ik tien jaar, drie maanden en één week.

Twee uren wroetten wij samenin het puin van de gemeenteschool,waar Greta in de zevende klas zat.

Toen wij haar vondenlag zij met één hand voor haar ogen,

ongeschonden, slechts drie blauwe vlekjesdoor de vingertoppen in haar voorhoofd gedrukt.

Daarom was het zo moeilijk te gelovendat ze net zo dood was

als al de meisjes die wij voor haar vonden.Mijn vader was veertig jaar oud,

ik even oud als hij.

Clem SchouwenaersLeda of het herleven -1970Het groot jaargetijdenboek

In Sint-Vincentius, het huidige OLVE-College (Edegemsestraat) haddenbominslagen de plaats waar eens een paviljoen stond herschapen ineen enorme bomkrater waarin alle zesjarigen stierven. 103 van de360 leerlingen en 3 leraressen vonden de dood. Ook de Sint-Lutgardismeisjesschool (Mechelsesteenweg) lag in puin. 63 meisjes en 5 zustersverloren het leven. Op het Gemeenteplein stond een uitgebrande entotaal vernielde autobus. Van de meer dan dertig inzittenden is nietsmeer teruggevonden. In de jongensschool Guido Gezelle (Eggestraat,

De stad Mortsel herdenkt elk jaarde zware oorlogstragedie die zichin 1943 voordeed. In 2003 was het60 jaar geleden, daarom nam hetstadsbestuur toen enkele nieuweinitiatieven.

52

de huidige Academie voor Muziek, Woord en Dans) viel juist op de plaats waar leerlingenbeschutting hadden gezocht een bom. Voor 23 jongens kwam alle hulp te laat. Onder hende zoon van de directeur, die de raad van zijn vader had opgevolgd en dekking had gezochtonder de trap.

Elk jaar wordt die tragedie herdacht. In april 2003 was het 60 jaar geleden en daarom orga-niseerde het schepencollege extra activiteiten. De dienst cultuur en het Cultureel Centrumwerden ingeschakeld om alles te coördineren en te organiseren. Reuzengrote foto’s (20 vier-kante meter) van de verwoestingen werden op de getroffen plaatsen (plein, school, kerk…)opgehangen in metalen stellingen – iets wat sindsdien elk jaar opnieuw gedaan wordt. Foldersmet uitleg liggen dan ter beschikking op verschillende plaatsen in de gemeente.

De foto hangt op de plaats van het gebeuren, het Gemeenteplein. Het gemeentehuis is zwaar gehavend. Reddingswerkers zijn bezig puin te

ruimen. Een tramrijtuig is vlak voor de woning van dokter Verdonck tot stilstand gekomen. 14 inzittenden overleefden de bommenregen niet.

Iedereen kon gratis een videovoorstelling van de VRT-documentaire over het drama bijwonen,er was een herdenkingsavond met muziek, zang en poëzie, een herdenkingswandeling langsde getroffen plaatsen, een mis, en plechtigheden op de begraafplaats en aan het monumentop het Gemeenteplein. Mensen die het zelf nog hadden meegemaakt trokken met pakkendegetuigenissen naar de stadsscholen. De kinderen waren serieus onder de indruk van dezelevensles over de waanzin van oorlog. Vredesballons werden opgelaten. Dat daar iets vanblijft hangen bij de kinderen staat vast, zeggen de organisatoren.

Mortsel werkt in 2006 een nieuw stuk cultuurbeleidsplan uit over ‘erfgoed’. Erfgoed is eenheel breed begrip: dat kunnen bijvoorbeeld oude gebouwen zijn, landschappen, vroegeregebruiken,… maar ook een triest stuk verleden zoals dit tragisch bombardement. In datkader plant de cultuurdienst met de nieuw opgerichte werkgroep ‘erfgoed’ een educatiefpakket voor jongeren over het thema. Bedoeling is de link naar het heden te leggen: de oor-logswaanzin is niet voorbij. Denk maar aan de actualiteit in Irak, Afrika, de kernwapens… Wat dat laatste betreft, is Mortsel niet de eerste de beste: burgemeester Ingrid Pira is altijd

53

een erg bedrijvig lid geweest van de Mayors for Peace, burgemeesters die wereldwijd ijve-ren voor het verdwijnen van de atoombom – zie 4.11.

Tips:• misschien zijn er ook in jouw gemeente nog overlevenden van gelijkaardige oorlogs-

drama’s? En kan je hen – bijvoorbeeld samen met de scholen of de jeugdbewegingen– overhalen om hun verhaal te komen doen?

• omdat mensen niet eeuwig blijven leven, kan je de cultuurdienst voorstellen om dezegetuigenissen op video vast te leggen, zodat ook latere ‘generaties’ in jouw school,jeugdhuis of jeugdbeweging de les van de oorlogswaanzin kunnen blijven ervaren

• belangrijk blijft het leggen van de link van het oorlogsverleden naar de actualiteit van nu• en stel dat je bij leerkrachten en/of binnen de jeugddienst of cultuurdienst van je

gemeente de interesse kan losweken om ook een educatief pakket samen te stel-len…: waarom spreek je daar de huidige schepen van jeugd of van cultuur niet eensover aan, of zij die zich profileren als kandidaat in die beleidsdomeinen voor het vol-gende bestuur?

54

3.4

Zustersteden wisselen jongeren uit:

Herinnering aan bevrijding én uitroeiing

(Uit De Gentenaar 26/03/2005:)Van Imschoot schenkt kunstwerk aan gemeenteRUISELEDE - In het gemeentehuis prijkt een kunstwerk van Jan VanImschoot, dat op het Poolse concentratiekamp Majdanek geïnspireeris. Zijn bezoek aan Majdanek, waar 360.000 mensen stierven, dateertal van 25 jaar geleden, maar de herinnering is nog heel levendig: "Wijgingen op schooluitstap als een jolige bende zeventienjarigen. Tot wijdat concentratiekamp binnenstapten. (…) Het is onmogelijk om je in tebeelden wat die oorlogsgevangenen daar moeten meegemaakt heb-ben. Wat mij vooral verbijsterde, is tot wat een mens in staat is." Toen Van Imschoot exposeerde in Ruiselede, kwam de relatie tussenRuiselede en de Poolse zusterstad Krasnik ter sprake. Het concen-tratiekamp ligt in de omgeving van Krasnik en toen de kunstenaar ver-telde over zijn beklijvende bezoek van destijds, vond het gemeente-bestuur dat het schilderij wel zou thuishoren in het gemeentehuis. VanImschoot besloot om het tweeluik, met een waarde van 10.000 euro,gratis weg te schenken. "Het hangt hier op zijn plaats. Het gemeente-bestuur doet een inspanning door de uitwisseling tussen Belgische enPoolse jongeren te organiseren. Aan de gruwel van een concentratie-kamp wil ik niets verdienen", redeneert hij.

Veel Vlaamse dorpen en stedenhebben zusterbanden metgemeenten in verre landen.Soms heeft dat ook met eengemeenschappelijk oorlogsver-leden te maken. In Ruiseledeheeft het tot een uitwisselingmet Poolse jongeren geleid. Ofhoe het verwerken van een oor-log tot internationaal begrip envriendschap kan leiden…

55

Kathy Vanbruwaene (onthaal/toerisme, en administratie stedenband Krasnik): "Krasnik is de stad van de Poolse pantserdivisie die Ruiselede in 1944 bevrijdde van het nazisme.De herinnering daaraan leeft nog steeds, en veel mensen uit Krasnik hebben een band met onzestreek omdat zijzelf, hun vader of grootvader meevochten in het Poolse leger dat ons de vrijheidteruggaf. Op vraag van Krasnik knoopte Ruiselede enkele jaren terug vriendschapsbanden aan. Hetgemeentebestuur wou deze verbroedering ook toespitsen op de jeugd en daarom hebben we allejeugdverenigingen - leeftijd tussen 15 en 22 jaar - aangeschreven. Zo zijn we in 2002 met zestienjongeren en vier begeleiders naar Polen vertrokken. Ze bezochten daar naast Krasnik, ook het con-centratiekamp Majdanek, en de cultuurstad Krakau."

Later werd het ook een tweerichtingsverkeer?"Om de drie jaar houden we ‘Molenfeesten’ in onze gemeente. Ideaal om juist dan jongeren uitKrasnik uit te nodigen, dachten we. Zo kwam de dansgroep ‘Fantan’ optreden tijdens de feesten endie brachten ook achttien jongeren uit Krasnik mee. Met hen en natuurlijk samen met de jongerendie in 2002 in Polen op bezoek waren, trokken we naar enkele steden. We leerden het multicul-turele Brussel kennen, Antwerpen (met aandacht voor het gevaar xenofobie en racisme), Gent,Brugge, Blankenberge en niet te vergeten Ieper, met zijn oorlogsverleden en zijn vredesmuseum. Inen rond Ruiselede bezochten we met de mensen uit Krasnik ook gedenktekens voor de Poolsebevrijding. Ter herdenking daarvan heeft de gemeente een plein naar hen genoemd: het Polenplein,met een bevrijdingsmonument. In de Aalterstraat kwam na de oorlog een kleine ‘vredeskapel’. Nabijna 60 jaar konden we de klein- of achterkleinkinderen van onze Poolse bevrijders het andereVlaanderen laten zien, hersteld van een pijnlijke oorlog. En in 2005 waren dan opnieuw onze jonge-ren aan de beurt om af te reizen..."

Het persoonlijke contact over de grenzen heen is natuurlijk superwaardevol. Hoe zit dat voorde andere mensen in Ruiselede?"Na het eerste bezoek liet de gemeente door de deelnemers een diavoorstelling geven over hunreis. Zo kreeg onze bevolking een beter beeld over onze zusterstad Krasnik, het concentratie-kamp en Polen. Als ze dan hoorden dat in 2003 studenten en een dansgroep uit Krasnik opbezoek gingen komen, groeide de belangstelling om mee te werken. Velen waren nieuwsgierignaar wat een uitwisselingsprogramma eigenlijk inhield. Wel, bij de voorbereiding houden werekening met de wensen van de bezoekers: bezoek aan welke steden of musea, sport, ont-spanning… De voorbereidingsgroep kwam een achttal keren samen, met daarin zowel de bege-leiders als de studenten die zelf op reis waren geweest. Om die een eigen rol te geven speel-den zij zelf als gids, in een beurtrol over de te bezoeken plaatsen. De jongeren zelf worden er duszeer actief bij betrokken. Zij zochten naar de beste manier om bezienswaardigheden te gidsen."

Kathy Vanbruwaene, Gemeentebestuur Ruiselede; Markt 1, 8755 Ruiselede; 051/68.80.63kathy.vanbruwaene@ruiselede.be

Idee:• Ook jouw stad of gemeente heeft wellicht verbroederingsbanden in een ver land:

weet je met welk dorp of stad? Welke uitwisselingen doet jouw gemeentebestuurdaar al rond? Ook met jongeren?

• Zijn er geen ‘ingangspoorten’ te vinden, ginder en/of hier, om de problemen van oorlogen vrede binnen te smokkelen of nog beter aan bod te laten komen bij zo’n uitwisseling?

• Misschien haal je uit het verhaal van Ruiselede inspiratie?

i

56

3.5

Wijtschate:Loopgraven restaureren

Stefaan Decrock (cultuurbeleidscoördinator van de gemeente):"Het gaat hier om de Duitse site ‘Bayernwald’ uit de EersteWereldoorlog, waar vier bunkers, twee mijnschachten en 320 meter loop-graven werden gerestaureerd met het oog op ontsluiting voor hetpubliek. Duits, inderdaad. In heel Vlaanderen is dit het enige in zijnsoort, het is belangrijk dat ook het Duitse verhaal niet ontbreekt bij devele monumenten die de huidige generaties herinneren aan de ellendevan oorlog. We konden bij de restauratie een beroep doen op de hulpvan veel vrijwilligers, en ook op de leerlingen van het VTI uit Ieper. De60 leerlingen deden mee aan het leggen van zandzakjes ter afwerkingvan de site. Om hen inhoudelijk te betrekken bij wat ze daar in feite aanhet doen waren, hebben ze van mij een infosessie met powerpointgekregen over de Eerste Wereldoorlog: de aanleiding, de gevolgen, ingrote lijnen de feiten... Of de oorlogssite bezoekers over de vloer krijgt?Nog geen klein beetje: vorig jaar telden we 20.000 bezoekers!"

Doet de gemeente nog op andere manieren aan vredesbeleid? "We zijn van plan een parttime kracht rond ‘erfgoed educatie’ aan testellen. Hier in de streek ligt heel wat interessant historisch erfgoed. Hijof zij zal o.a. werken rond het erfgoed van de Kelten, de Geuzen, deoverblijfselen van de twee wereldoorlogen en de Koude Oorlog. Het iszeker mijn bedoeling dat die persoon de link probeert te leggen met dehedendaagse problematiek van oorlog en vrede - maar dat zal nietgemakkelijk zijn."

In 2004 hielpen scholieren meeaan het restaureren van oudeloopgraven. Wijtschate is eendeelgemeente van Heuvelland,een streek die erg te lijden hadtijdens de Eerste Wereldoorlog.

57

Uit het Nieuwsblad, 26/03/2004:"Het is de belangrijkste Duitse site van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek. Bayernwaldwerd in 1971 bij toeval ontdekt. De oorlogssite bevat een aantal bunkers, een loopgravenstel-sel en een ondergronds gangencomplex, toegankelijk via een mijnenschacht. In de periode1972-1986 werd de site door de eigenaar al uitgebaat voor toeristen. Na zijn overlijden raaktede site in verval tot de gemeente Heuvelland in 1998 dacht aan restauratie. Die is nu volop aande gang. Met medewerking van het VTI in Ieper worden de oorspronkelijke Duitse loopgravenhersteld. ‘We laten onze leerlingen graag meehelpen aan de restauratie van deze loopgraven.(…) Het lijkt ons zinvol dat leerlingen aan den lijve en op de oorlogsvelden van de EersteWereldoorlog eens ondervinden wat jongeren 90 jaar geleden moesten uitvoeren’, aldus MarcDesender van het VTI. In het derde trimester zal er voor de leerlingen ook een projectweek wor-den uitgewerkt omtrent de site en het thema oorlog, verzoening en duurzame vrede."

• Bezoek aan de site: groepen reserveren via Toeristische dienst, Reningelststraat 11,8950 Heuvelland Kemmel; 057/45.04.55; vvvheuvelland@skynet.be

• Over de site Bayernwald: op http://www.heuvelland.be/ WO I aanklikken

Tip• zijn er in jullie gemeente ook oude overblijfselen van de Eerste of de Tweede

Wereldoorlog? Steek je licht op bij de cultuurdienst, of de heemkundige kring…• misschien komt daar ook een of ander in aanmerking voor restauratie – met mede-

werking van de scholen?• Nuttig is bij al wie meewerkt een link te leggen met de oorlogen van nu, met vrede

en verdraagzaamheid in onze huidige samenleving. Jeugd & Vrede heeft interactievereizende tentoonstellingen over die thema’s.

i

58

3.6

Hamme: 11 november vierenVoor vrede en verdraagzaamheid

Hoe zijn jullie gekomen tot die link tussen Anne Frank, het zo bekendeslachtoffer van de nazi’s, en de hedendaagse problematiek van ver-draagzaamheid en vrede?

Paul Engelbeen (cultuurambtenaar en coördinator Werkgroep Vredeen Verdraagzaamheid):"In 2002 vroeg het gemeentebestuur ons 'iets nieuws' te organiserenrond 11 november, de traditionele viering van de Wapenstilstand van deEerste Wereldoorlog. En dat vooral naar de scholen toe, want uit eenbevraging bleek dat onze scholieren niet veel wisten over 11 november.Onze dienst cultuur maakte voor het lager onderwijs een brochure rondde Eerste Wereldoorlog, en een gids van ‘In Flanders Fields’ - hetmuseum in Ieper over die oorlog - kwam in de klassen spreken. Het jaarnadien brachten we een tentoonstelling voor lager en secundair onder-wijs over 'Kindsoldaten', uit het aanbod van Jeugd & Vrede. Nieuw wasdat we de voorbereiding deden met àlle Hamse schooldirecties. Ook datproject was een succes."

En dan kwam wat jij het 'doorbreekjaar' noemt: het herdenkingsjaarrond Anne Frank?"Dan waren we inderdaad pas echt gelanceerd! Reeds eind 2003 begonde voorbereiding. In 2004 was het 60 jaar geleden dat Anne Frank en deandere onderduikers uit het Achterhuis werden weggehaald, en had zenog geleefd dan zou ze in 2004 75 jaar worden. Daarom wilden we viahaar verhaal het verband leggen met vrede, verdraagzaamheid, maar ookracisme en nieuw antisemitisme de dag van vandaag. Mijn medeorgani-sator Erik Vermeire en ikzelf trokken naar het Anne Frankhuis en deStichting in Amsterdam, en we kregen daar enthousiaste medewerking.We legden onze ideeën voor aan het gemeentebestuur en daar waren ze

al even geestdriftig: we konden beschikken over een budget van 5000 €!"

De 11 november herdenking(Wapenstilstand) vertalen naarde problemen van nu: dat is watze in Hamme doen. Het begon in2004 met 14 dagen ‘AnneFrank’ en de link van het toen-malige antisemitisme naaronverdraagzaamheid vandaag.Een geestdriftige groep werktelk jaar met en voor jongerenaan nieuwe projecten voor vredeen een verdraagzame wereld.

59

Schotelden jullie het project op een schaaltje voor aan het doelpubliek, of rekenden jullieook op de inzet in de scholen zelf?"We wilden niet over de hoofden heen werken. Belangrijk én nieuw was dat we een specialewerkgroep vormden met 15 leerlingen derde graad secundair en een vijftal leerkrachten, uit àlleonderwijsnetten. Met zijn allen trokken we een heel weekend naar Amsterdam om er in hetAnne Frankhuis een zeer uitgebreid geleid bezoek te krijgen en twee dagen intens cursus tevolgen. Doel was namelijk om tijdens een tentoonstelling over Anne Frank in Hamme onze stu-denten de klassen zélf rond te laten leiden. Dat weekend zijn we een (h)echte groep gewordenén gebleven! De week nadien bezochten we het fort van Breendonk, eveneens als voorberei-ding (nazi gevangenis; zie www.breendonk.be – nvdr). Iemand van de groep ging zelfs vakantie-werk verrichten in de Dossinkazerne in Mechelen (waar de Joden werden verzameld voordeportatie; zie http://www.cicb.be – nvdr). Onze jonge mensen waren supergemotiveerd."

En dan, eindelijk: de opening van de tentoonstelling. Kreeg je veel volk over de vloer?"In november 2004, in de feestzaal van het gemeentehuis, kwam de directeur van de AnneFrankstichting zelf de opening doen van de reizende tentoonstelling ‘Anne Frank, een geschie-denis voor vandaag’. Studenten van onze werkgroep lazen fragmenten voor uit haar dagboek enzorgden voor muziek. Tegelijk was er in de 'Winterkapel' op de Markt een tweede tentoonstel-ling rond de verschrikkingen in Auschwitz, van de Auschwitz Stichting België. Een derde ten-toonstelling, in de gemeentelijke bibliotheek, toonde alle mogelijke literatuur rond Anne Franken de concentratiekampen. Heel november waren alle boeken over Anne Frank constant uitge-leend, een bewijs dat we iets hadden losgeweekt in Hamme! Alles bijeen telden we 5000 bezoe-kers op de drie locaties, vooral vanuit onze doelgroep, het onderwijs. Ook scholen van buitenHamme waren welkom, elke dag zat eivol. Een wereldprimeur was dat iedere bezoeker op deAnne Frank tentoonstelling eerst, net zoals in het Achterhuis waar zij zich schuilhield, een boe-kenkast moest opzij schuiven om binnen te geraken, en dan in haar nagebouwde kamertjeterecht kwam. Daar kreeg je eerst een korte video te zien over Anne Frank, om pas dan, in dejuiste gemoedstoestand, aan de eigenlijke tentoonstelling te beginnen."

En de link naar de problemen van nu: racisme, onverdraagzaamheid?"De tentoonstelling was de start. Aansluitend organiseerden enkele leerlingen op 2 januari 2005een concert voor een uitverkochte zaal rond de Holocaust en de gevaren van racisme. De Hamsejeugdtheatergroep 'Aksiedent' verzorgde – op hun eigen voorstel - in februari de slotavond van eenpoëziewedstrijd voor de scholen. Die ging onder de benaming ‘Vogels vliegen vrij, waarom dangekleurde vogels vogelvrij?’. Die avond droegen de jonge acteurs de bekroonde gedichten voor.Weer een geslaagde avond rond hetzelfde thema. Belangrijk is dat we met dat alles steedsopnieuw de link legden naar vandaag: vrede, rechtvaardigheid, opkomen tegen racisme en vreem-delingenhaat. We willen vooral de jonge mensen laten nadenken en doordenken. Vroeger was het'Joden buiten’, nu de vreemdelingen; vroeger waren er concentratiekampen, en nu: in hoeveel lan-den worden er geen gevangenen gefolterd en vermoord?"

Je kan een knap project hebben, maar zonder goede bekendmaking zou er geen kat gekomen zijn!"Klopt natuurlijk. Wij hebben voor ons eerste grote project vrede en verdraagzaamheid bewustuitgepakt met een figuur die de meesten toch wel kennen: Anne Frank. Wij lieten in de han-delszaken haar foto hangen met een dagboekfragment. Zo speelden we met dit boegbeeld eenbeetje op veilig, om vanaf het eerste jaar een schot in de roos te hebben; we hoopten op datsucces voort te kunnen bouwen om later rond elke 11 november verder te werken aan vrede enverdraagzaamheid. Dat is blijkbaar gelukt! Voor de bekendmaking zelf hebben we alle registersopen getrokken: aandacht in het gemeenteblad, in de lokale en nationale pers en op de lokaletelevisie 'Kanaal 3'. Speciale affiches, door een leerkracht ontworpen; uitnodigingen o.a. via descholen; etalage-acties bij de middenstand; flyers in de bibliotheek en op plaatsen waar veelpubliek komt, enz."

60

En de latere 11 november vieringen: ook over vrede en verdraagzaamheid?"In november 2005 stelden we een tentoonstelling samen rond ‘Vluchten kan niet meer’,opnieuw met de medewerking van 'Jeugd en Vrede'. Die hebben we aangevuld met tentoon-stellingsonderdelen van de '11-novemberwerkgroep' uit het stadje Mesen, en met infostandsvan het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen en VLOS (Vluchtelingen OpvangcentrumSt.-Niklaas). Zoals steeds waren jonge mensen uit het onderwijs en de jeugdbewegingen onsbelangrijkste doelpubliek, en opnieuw telden we een 2.500-tal bezoekers. Weer dankzij demedewerking van de werkgroep en de scholen. Voor 2006 voorzien we twee tentoonstellingen.Voor het lager onderwijs rond pesten, en voor het secundair rond ‘60 jaar vrede’, telkens metmedewerking van Jeugd & Vrede. Ondertussen werken we met de werkgroep verder om meteen delegatie van de Hamse scholen een bezoek te brengen aan Auschwitz."

Blijft er bij de jongeren iets van hangen denk je, als je hen rond 11 november laat werkenrond vrede en verdraagzaamheid?"We beweren zeker niet dat daarmee alle problemen opgelost zijn, verre van. Maar samen methet onderwijs, met de verenigingen, met de talrijke jonge en gemotiveerde mensen die meedoenhopen we op de ingeslagen weg voort te gaan, enthousiast en gedreven, met vallen en opstaan,om - al was het maar bij een redelijk aantal mensen – de herinnering levend te houden aan watdestijds is gebeurd. En bij hen het besef aan te wakkeren dat we ook nu moeten opletten vooronverdraagzaamheid, racisme en conflicten die in oorlog en geweld kunnen ontaarden. Als wedat bij een deel mensen bereiken, is het vele werk zeker nuttig geweest, met blijvend resultaat!Vooral jonge mensen hiervoor motiveren, ook al is het niet de massa, is een dankbare opdracht.En de samenwerking onder alle scholen, over de netten en ideologische grenzen heen, is nooitzo goed geweest. Ook dat is een grote stimulans om verder te doen!"

Heb je nog goede raad voor wie, samen met zijn of haar gemeente, rond de 11 november her-denkingen de schijnwerper wil richten op vrede en verdraagzaamheid, zoals jullie?"Eerste boodschap: praten! Geen enkel gemeentebestuur kan een gesprek afwijzen dat bedoeld isom meer vrede en verdraagzaamheid te brengen. Belangrijk - althans hier bij ons – was om metschooldirecties en leerkrachten te praten: vooraf de bedoeling uitleggen en hun mening vragen.Vervolgens je eigen voorstel (tentoonstelling en mogelijke acties, die je ondertussen reeds voor-bereid hebt) uiteenzetten, maar daar onmiddellijk hun eigen mening rond vragen, en suggestieslaten doen. Om daarna, met de steun van een brede 'achterban' in de rug, naar een schepen of hetschepencollege te stappen met je voorstellen. Tracht er ook de lokale cultuurraad, jeugdraad,... bijte betrekken. En nog een nuttige tip: steden en gemeenten die een cultuurbeleidscoördinator heb-ben, beschikken in het kader van het 'lokale cultuurbeleid' over speciale kredieten voor 'vernieu-wende initiatieven'. Die coördinator moet je dus ook raadplegen of inschakelen."

• Engelbeen Paul (cultuurambtenaar en coördinator Werkgroep Vrede en Verdraagzaamheid); e-mail: pen@hamme.be

• De tentoonstelling 'Anne Frank - een geschiedenis voor vandaag' richt zich vooral op jongeren. Lokale gidsen doen de rondleidingen.

http://www.annefrank.org/content.asp?PID=252&LID=1

Te onthouden:• draagvlak creëren: praten met doelgroepen, ‘partners’ (cultuurraad, jeugdraad…) en

dan naar de politici stappen met je voorstel• goede bekendmaking via zoveel mogelijk kanalen; de middenstand (de winkels) is er

zo een van, die soms vergeten wordt bij dergelijke acties• een goede start het eerste jaar… en het wordt des te vlotter een traditie• de werkgroep: andere jongeren betrekken en ‘vasthouden’ in de jaren die volgen

i

4Mijn gemeente en de wereld

62

Soms dreigt een nieuwe oorlog,soms ís het oorlog. Vredelievendemensen en organisaties voerendan actie om de vrede bewaren ofte herstellen. Maar ook gemeen-ten kunnen veel meer doen dan jedenkt.

4.1

En wat als het oorlog wordt?Mét je gemeente in actie!

Op 19 maart 2003 blokkeren vredesactivisten de toegang tot het militairkwartier Westakkers in Sint-Niklaas. Burgemeester Willockx gaf toe-stemming voor deze manifestatie. De Belgische regering steltWestakkers ter beschikking aan een transporteenheid van hetAmerikaanse leger. De eenheid is verantwoordelijk voor de verschepingvan militair materiaal vanuit België naar de Golf.

Oorlogsvoorbereidingen: hulp weigeren

Het Forum voor Vredesactie stond mee achter die actie. In een persmede-deling schreeuwden ze het uit:“En wat doet het Antwerpse stadsbestuur? Burgemeester Willockxvan Sint-Niklaas heeft geweigerd gemeentepolitie in te zetten om deAmerikaanse soldaten op zijn grondgebied extra te beschermen. Hijlaat zien dat een gemeente dit soort operaties wel degelijk haarmedewerking kan ontzeggen. Het Antwerpse stadsbestuur is nietverplicht politie in te zetten bij geweldloze acties tegen de militaireoorlogstransporten. Het kan die zelfs ondersteunen en de politievragen ze niet te hinderen. Het stadsbestuur kan haar werknemersen die van het havenbedrijf toestaan om te weigeren mee te werkenaan militaire transporten als ze daar gewetensbezwaren rond heb-ben. De stad kan de informatie die ze bezit over de oorlogstrans-porten bekendmaken, en elke vraag tot medewerking (b.v. politie-ondersteuning) weigeren. Ze kan de milieu- en veiligheidsvoorschrif-ten strikt laten naleven en grondig controleren. Het stadsbestuurkan veel. Door de oorlogstransporten toe te laten, nemen onzeregering en het stadsbestuur de politieke beslissing om het oorlogs-beleid van Blair en Bush te steunen. Het kan nochtans anders.Overheden, waar is uw moed?” Dit voorbeeld toont duidelijk aan dat gemeenten de ogen niet moe-ten sluiten als de oorlog over hun grondgebied ‘passeert’, per trein,vrachtwagen of schip.

Clusterbommen

In 2006 kwamen de militaire transporten via Antwerpen opnieuw in de kijker.Dit keer dankzij een lezersbrief van Erik De Bruyn (SP.A Rood) in de krant:“Sinds begin 2003 is het stil rond de Amerikaanse wapentransporten.Maar ze vinden nog steeds plaats. En precies nu, (…), verliest deBelgische regering in deze zaak haar laatste greintje fatsoen: onder drukvan premier Verhofstadt moest de SP.A haar wetsvoorstel voor een ‘his-torisch’ verbod op clusterbommen sterk afzwakken.

63

(clusterbommen zijn een van de ergste wapens, vooral burgers zijn het slachtoffer. Het parle-ment had net een totaal verbod goedgekeurd op productie en transport, nvdr). Eén van de argumenten voor de uitholling van dit verbod is een verwijzing naar de wapentrans-porten via Antwerpen. ‘Het verbod is een hinderpaal voor de Amerikanen om nog langer militai-re transporten langs ons land te sturen. Dat zou een belangrijk economisch verlies voor dehaven van Antwerpen betekenen. Vergeet niet dat bijvoorbeeld driekwart van al het legermate-riaal dat vanuit Duitsland naar Irak is verscheept, via Antwerpen is gegaan', klinkt het in rege-ringskringen. Met andere woorden: we verschepen nu geen oorlogsmateriaal meer omdat we dat moétendoen, maar omdat we dat zo graag willen. En om deze lucratieve contracten toch maar te kun-nen behouden, zijn we zelfs bereid om verder clusterbommen te blijven produceren. Zijn er dangeen parlementsleden met lef genoeg om een paar vragen te stellen?”

Of, voegen wij daaraan toe: en geen schepenen of gemeenteraadsleden in de plaatsen waardie spoorwegtransporten passeren, in de eerste plaats de stad Antwerpen, die opkomen vooreen totaal verbod, dus ook van transport over hun grondgebied?

Vredesacties tegen de oorlog in Irak

Een gemeente kan protestacties en vredesmanifestaties op zijn minst dulden. Nog beter is:ze zelf organiseren. Enkele voorbeelden daarvan:

• De vredesambtenaar van Ieper riep de scholen op massaal mee te doen aan de protestactie dieenkele scholen hadden gepland ingeval de lang verwachte oorlog tegen Irak zou uitbreken

• In veel andere steden en gemeenten waren het de jeugdraden die opriepen tot actie• In Mechelen voorzag de politieke SP.A jongerenpartij Animo een rouwregister bij het stadhuis,

mocht het stadsbestuur dat zelf niet doen. In Aalst had Groen! gemeenteraadslid Els Keytsman het-zelfde idee. Het register lag in de inkomhal van het stadhuis ter ondertekening door de inwoners

• Soms was het een gemeentebestuur zelf dat opriep voor protestacties of een van de dien-sten, elders waren het gemeenteraadsleden. In Gooik bijvoorbeeld riepen de jeugdraad en deschepen voor jeugd op voor een protestactie met witte ballonnen

• Veel jeugdraden en kindergemeenteraden hielden op hun vergadering een minuut stilte, en rie-pen scholen en jeugdbewegingen op dat ook te doen. Of riepen het gemeentebestuur op eenvredesmars te houden…

Trommels voor Vrede

Uit een krant van 22 maart 2003:“Djembés, speelgoedtrommels, plastic flessen, potten en pannen: een paar honderd kinderenvan de scholen in Elsene hebben gistermiddag kabaal gemaakt voor tien keer honderd. Ze dedendat in naam van de vrede, tegen de oorlog in Irak. Leerlingen van het vijfde en zesde dragen eenwitte vredesduif van papier. Ze hebben tekeningen gemaakt en er een tekst op geschreven. (…)Na de optocht beklimmen kinderen het podium om een zelfgeschreven gedicht tegen de oorlogvoor te lezen. De schepen voor Nederlandstalige aangelegenheden Pascal Dufour glundert: wat totvorig jaar een Franstalig initiatief was, heeft hij tot een tweetalige happening helpen omvormen.”

Diezelfde Pascal Dufour vertelt ons: “Dat jaar was het toegespitst op de oorlog in Irak, maarwe doen dat hier elk jaar, trommelen voor vrede met de scholen. Niet alleen de gemeente-scholen, alle netten doen nu mee. Pas onlangs kon ik als schepen ook de Nederlandstaligescholen er bij betrekken, ‘Trommels voor Vrede’ is nog meestal een Franstalig vredesinitiatief.

64

Het gaat als project in op de plechtige oproep van de Verenigde Naties die 2000-2010 uitrieptot ‘Internationaal Decennium voor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheid, voor de kinderenover de hele wereld’ (ook de campagne van de Vredesgemeenten kadert in die oproep – zie4.13 - nvdr). Het idee grijpt terug naar de aloude trommelaars die in de legers opmarcheerdenmet de soldaten: laat ons ook eens met kinderen trommelen, maar dan voor vrede! Ik ben blijdat het toch iets meer betekent dan een leuke namiddag: ze hebben er in de klas rond gewerkten per school lezen ze een tekst voor op het podium. Trommels voor Vrede groeit nog altijd: in2005 deden in België wel 50.000 kinderen mee!”Ook in jouw gemeente iets organiseren in het kader ‘Trommels voor Vrede’? Info achter-aan dit artikel.

Een recenter voorbeeld: burgemeesters tekenen oproep

Begin 2006 begonnen meer en meer mensen te vrezen dat de VS na Irak in 2003 nu ookIran gingen aanvallen. Dat land zou namelijk uranium verrijken, niet voor kernenergie, maarvoor een eigen atoombom.Gelezen op www.moederaarde.be:“Brussel, 7 februari 2006 – Na een oproep van Voor Moeder Aarde vzw vragen een twintigtal par-lementsleden en evenveel Vlaamse burgemeesters een vreedzame oplossing voor het probleemmet het nucleaire programma van Iran. In een gezamenlijke brief met tientallen collega’s uit hetbuitenland dringen ze er op aan bij de politieke leiders in Iran, Israël en de VS om de crisis viadiplomatieke weg op te lossen. (…) De oproep kadert in de doorverwijzing van Iran naar deVeiligheidsraad en de toenemende geruchten over een militaire aanval op Iran.”Dus… Komen er in de toekomst nog dergelijke oproepen, dan kan jij ook jouw burgemeesteer proberen bij te betrekken!

Een oud voorbeeld van onder het stof gehaald

Gemeenten kunnen meedoen aan boycotacties. Destijds was er de wereldwijde boycot vanZuid-Afrikaanse producten, die er kwam op vraag van de zwarte bevolking. De zwartenhadden erg te lijden onder het onderdrukkende en gewelddadige Apartheidsregime. Veelgemeentelijke raden voor ontwikkelingssamenwerking konden hun gemeentebestuur toenovertuigen om mee te doen en geen wijn of fruit meer te kopen uit Zuid-Afrika voor hunrecepties of personeelsfeesten.

65

Maar helpt het?

Onrecht, oorlog, geweld… Je moèt toch iets doen, voelen velen. Helpt het? De jarenlan-ge boycotacties tegen de Apartheid waren toch een belangrijk element om de strijd uit-eindelijk te winnen, bewijst de geschiedenis. Alleen al massaal protest is een teken van solidariteit voor de getroffenen, dat hen sterktin hun overtuiging en hun strijd tegen het onrecht. En ook als zelfs massaal protest en solidariteitsacties niet direct een oorlog kunnen stop-pen of tegenhouden, dan leidt het misschien op termijn wel tot een sneller herstel van devrede,… hopen we.

Een ander voorbeeld van resultaat-op-termijn. Bijde Irak-oorlog wilde onze regering de treinenmet Amerikaanse wapens niet verbieden: mochtniet zei ze, wegens geheime overeenkomstenbinnen de NAVO. Maar veel gemeentebesturenwaren solidair met de acties van de vredesbewe-ging. En die vele acties en protesten hebben dantoch wèl die fameuze stiekeme verdragen bovenwater gehaald, de pers pikte daar gretig op inen… de regering beloofde die contracten laterkritisch tegen het licht te houden. Dus een vol-gende keer zal het niet meer zo makkelijk gaanom als klein doorvoerlandje medeplichtig te‘moeten’ zijn aan een oorlog van de groten. Nunog de regering met haar neus op die belofte blij-ven drukken; steun van gemeenten en steden kandaar alleen maar bij helpen!

Besluit• bij oorlogsdreiging: acties organiseren; overleg met de verenigingen, de scholen,

maar ook met de jeugdraad, de schepen, de burgemeester…• laat je niet afschepen als je te horen krijgt dat een gemeente ‘daar toch niets aan

kan of mag doen’… je hebt hierboven voorbeelden genoeg• hou de campagnes van de vredesbeweging in het oog; abonneer je op hun gratis

nieuwsbrieven – zie 4.5 • er zijn ook campagnes die regelmatig op dezelfde datum terugkeren. Doen jullie

scholen al mee met Trommels voor Vrede? En zo zijn er nog meer jaarlijkse gele-genheden om met jouw gemeente op in te haken…

www.drumsforpeace.org; mail: info@poeziecentrum.be over de militaire treintransporten tijdens de Irak oorlog en de geweldloze treinstop-acties:zie www.vredesactie.be

i

66

4.2

Ieper ijvert voor vredeOok in internationale conflicten

Vredesambtenaar Filip Deheegher:“Ieper heeft een Vredesfonds met twee taken. De eerste is de organi-satie van de 3-jaarlijkse Ieperse Vredesprijs (zie 4.4 - nvdr). De tweedeis de ondersteuning, materieel en financieel, van lokale vredesinitiatie-ven rond vrede, verdraagzaamheid, multicultureel samenleven enz. Daarheeft al een hele waaier van uiteenlopende projecten van kunnen profi-teren. Een voorbeeld is het herinneringsproject aan het unieke kerstbe-stand tussen de Duitsers en de Britten, dat hier ergens in de buurt totstand gekomen was. Op een kerstdag tijdens de Eerste Wereldoorlogzijn de soldaten toen uit de loopgraven gekomen, ze schudden handenen speelden zelfs een voetbalmatch onder elkaar! Een school van Ieperhad samen met een Britse en een Duitse school het idee om die korteverzoening hier opnieuw ‘na te spelen’. Het werd een inlevingsmomentvan een merkwaardige verbroedering, exact op de plaats waar hetdestijds gebeurd was. Een internationale uitwisseling met scholen uit dedrie betrokken staten dus: België, Groot-Brittannië en Duitsland.”

Maar ik neem aan dat het Vredesfonds zich niet beperkt tot ‘herinne-ringsprojecten’ over de oorlogsgeschiedenis.“Natuurlijk niet. Ook uitwisselingen in het kader van actuele conflictenondersteunen we. Al zeven keer organiseerden we in Ieper een tiendaagsseminarie met jongeren uit Noord-Ierland en Ierland (katholieken en pro-testanten), Israël en Palestina, en Vlamingen en Walen. 35 à 40 man inéén groep. Natuurlijk komen ze niet sàmen naar hier, de spanningen zittenop voorhand ingebakken in de samenstelling van de deelnemers. Eerstwerken we dan aan de groepsvorming: van de zes of zeven groepen ééngroep maken. Met bijvoorbeeld rondleidingen over het oorlogsverledenvan Ieper, een bezoek aan het In Flanders Fields Museum… Stilaan dringthet bij hen door: waar conflicten toe leiden, wat oorlog betekent… ze wor-den er wat stil van. Naar het einde toe, als er genoeg onderling vertrou-wen is gegroeid, gaan we naar de kern van de uitwisseling: we snijden delokale conflicten aan waar zij thuis volop in zitten. Voor zo’n uitwisselingspreken we gespecialiseerde begeleiders aan. Die jongeren – leeftijd 18tot 25 jaar – zitten thuis meestal zelf in een jeugdbeweging, en zullen dushopelijk iets van wat ze hier hebben meegekregen verder uitdragen.Meermaals kwamen gasten die hadden deelgenomen, bij een latere uit-wisseling terug, dit keer als begeleider met hun groep.”

Je werkt internationaal dus veel met jongerenuitwisselingen. Blijft hetdaartoe beperkt?“Lang niet. We hebben bijvoorbeeld een zusterband met de stad Gjilanin Kosovo. Daar plannen we initiatieven waarvan het eerste nu al af is.Bedoeling is de Servische en de Albanese mensen, via de kinderen,

Ieper heeft, vanuit haar oorlogs-verleden, de taak op zich geno-men om intens aan vrede te wer-ken. De stad stelde speciaal daar-voor een vredesambtenaar aan –zie 5.1. Hij houdt zich onder ande-re bezig met internationale uitwis-selingen. Met jongeren uit con-flictgebieden bijvoorbeeld, maarook via een project in zusterstadGjilan in Kosovo.

67

dichter bij elkaar te brengen. Je weet dat het in Kosovo burgeroorlog is geweest tussen diebevolkingsgroepen. Zoals overal in ex-Joegoslavië, verloopt het vredesproces heel moeilijk, eris nog veel haat en onbegrip. Maar er is nog een ander probleem. In die Servische provinciewerd vroeger alles gedomineerd door de Serviërs, de bevolkingsgroep van de Albanezen werdweggedrukt. Er was geen onderwijs in hun taal, Albanese dokters werden uit de gezondheids-zorg geweerd, leerkrachten weggestuurd van de scholen… Als dan na het einde van het geweld-dadige conflict, door verkiezingen Albanese mensen in 2000 aan de macht kwamen, hadden diegeen enkele ervaring om een gemeente te besturen, ze hadden dat nooit gedaan. Daar kondenwij juist een handje toesteken, vanuit onze kennis en bestuurservaring.”

Wat hebben jullie dan concreet gedaan? “We zijn met onze dienst ruimtelijke ordening gaan samenzitten met hun dienst urbanisatie vooreen nieuw wijkproject. We hadden een enquête laten doen waaruit bleek dat het in de stad zeerslecht gesteld was met het veiligheidsgevoel en het sociaal contact. Prioriteit was dus opnieuwvan die buurt een echte wijk te maken, met een hersteld gemeenschapsgevoel. Wat hebben wetot nu toe al gedaan? We hebben geholpen om een prachtig speelpleintje neer te poten. Vanuitde stad Ieper hebben we een beetje financieel geholpen, maar onze inbreng was vooral dat wevoor de beleidsmensen ginder op organisatorisch vlak coach speelden. Want ze wisten absoluutniet hoe ze eraan moesten beginnen. Nu weten ze hoe ze dat voortaan zelf moeten aanpakkenin andere wijken. Concreet hebben we daarvoor ambtenaren uit Ieper naar Gjilan gestuurd enmensen van ginder naar hier gehaald. Die konden bij ons dan met eigen ogen vaststellen hoespeelpleintjes er kunnen uitzien en welke rol die in het wijkleven kunnen spelen. Niet alleen onzedienst ruimtelijke ordening, maar ook de speelpleinwerking en de groendienst deden mee op die ver-gaderingen. Uit die vergaderingen ontstond een eerste ontwerp, dat ginder verder is uitgewerkt.”

Het speelplein in Gjilan - foto Vredesfonds Ieper

68

Hoe staat het intussen met dat project?“Voor de plechtige opening zijn we naar ginder getrokken met o.a. onze burgemeester. Wat toenmeteen opviel: er was zogezegd geen sociaal leven in de wijk, maar wat zie je? Een speelpleinmet direct 400 kinderen op de speeltuigen. Mama’s van de beide bevolkingsgroepen op de ban-ken. Kinderwagens. Grootouders die met mekaar kletsen. Ik ben er zeker van dat het sociaalgevoel snel zal groeien. De volgende stap wordt: rond dat speelplein van alles organiseren. Dejongeren werden in onze enquête bestempeld als nietsnutten die alleen maar op café zitten, datwas een van de pijnpunten in de wijk. Dat komt natuurlijk ook door de jeugdwerkloosheid van 70 à 80 %. Als we die jongeren bij de werking op het speelplein kunnen betrekken, dan zal hunnegatief beeld bij de bevolking hopelijk bijgesteld geraken. Dan zal men inzien dat ze wèl iets inhun mars hebben. We hopen ze te kunnen helpen dat stapje te zetten door wat verantwoorde-lijkheid in de wijk op zich te nemen. Dat duwtje hebben ze nodig, want zelforganisatie bestondniet onder het communistische regime, ze moeten dat nog leren. Het plein moet, mét die jon-geren, het hart van de wijk worden.”

Idee:• Ook jouw stad of gemeente heeft misschien verbroederingsbanden in een ver

land dat door vroegere conflicten verscheurd is: weet je met welk dorp of stad?• Welke uitwisselingen doet jouw gemeentebestuur daar al rond? • Helpt het gemeentebestuur om ginder het vredesproces te bevorderen?• Nog geen uitwisseling met jongeren? Dan is dat een goed idee om eens met de

jeugdconsulent te bespreken.• Kunnen ook nog nasmeulende conflicten aan bod komen bij zo’n uitwisseling?• Misschien haal je uit het verhaal van Ieper inspiratie?

Dienst vrede en ontwikkeling stad Ieper, Grote Markt 34, 8900 IeperTel: +32 (57) 239 214Vrede_Ontwikkeling@ieper.be

i

69

4.3

Mesen: oorlog toen,conflicten nu:

Met jongeren naar de vredesschool

Zoveel Vlaamse gemeenten herbergen op hun grondgebied nog stuk-jes oorlogsgeschiedenis: oude forten, soldatenkerkhoven, monumen-ten… Ga er thuis eens naar op zoek, en luister naar de les vanMesen…

(Uit De Standaard 11/9/2003)“Er komt een toeristisch wandelpad in Mesen dat alle belangrijkemonumenten en sites van ‘de Groote Oorlog’ én de bestaande wan-delroutes met elkaar verbindt. Langs het pad komen infoborden entoeristische infrastructuur zoals picknicktafels. Mesen wil zich nogmeer profileren als vredesstad. Behalve de diverse oorlogsmonumen-ten is er de Ierse vredestoren en het vredespark, de vredesbeiaard inde Sint-Niklaaskerk, de Japanse vredespaal. Cursisten die les volgenaan de internationale vredesschool kunnen straks voor logies terechtin het jeugdhotel."

Waarom noemt Mesen zich vredesstad? Steven Reynaert (bibliothecaris en cultuurbeleidscoördinator): “Ten eerste: door de trieste geschiedenis. Mesen ligt vol monumentenover de zinloze en wrede Wereldoorlog I. De meeste zijn militair, maarwe hebben twee monumenten die getuigen van vredeswerk. De beken-de Vredespaal van de Japanse kunstenares Mié Tabé, pleit voor vredeen solidariteit. Net als enkele andere steden zoals Ieper en Poperingekreeg Mesen zo een Vredespaal van de Japanse vredesbeweging,wegens ons oorlogsverleden. De kunstenares, een overlevende vanHiroshima, huldigde in 1989 het monument mee in. In het Japans,Engels, Nederlands en Frans lees je op de paal: "Moge vrede heersen opaarde". Belangrijker voor onze vredesactiviteiten is echter ‘The Islandof Ireland Peace Park and Tower’ (Vredespark en Vredestoren van hetIerse eiland - zie kader nvdr). Dat monument staat symbolisch centraalin ons vredesbeleid. Want rondom dat symbool is de vredesschoolgegroeid. Samen met Noord-Ierse en Ierse partners werd de‘International School for Peace Studies’ opgericht. De bedoeling vandat project is jongeren uit conflictgebieden samen aan tafel te zetten.”

Het kleine West-VlaamseMesen noemt zich terecht eenechte vredesstad. Een goedvoorbeeld van hoe je ook inandere gemeenten vanuit hethistorisch verleden de link kanleggen naar vredeswerk in onzehuidige tijd.

70

Hoe werkt jullie vredesschool?“De nadruk ligt nu nog altijd op het Noord-Ierse conflict. We krijgen om de twee maan-den gemengde groepen van protestantse enkatholieke jongeren, die hier dan minimuméén week rond conflictoplossing en socialevaardigheden werken. Maar ook eenCypriotische gemengde groep met Turkseen Griekse jongeren volgde reeds de‘opleiding’. We willen de werking nog uit-breiden naar andere conflictgebieden: datBalkan, Palestina/Israël,... Hoofddoel is datjongeren in een ongedwongen sfeer hunvermeende erfvijanden beter leren kennenen ze laten inzien dat het water niet zo diephoeft te zijn, ondanks hun verschillendelevensvisies of standpunten. We werkensamen aan conflictoplossing en zaaien kie-men voor samenwerking, later, eens terugthuis. Dat kan daar dan vertrekken van heelbanale dingen, zoals een overkoepelendbuurtfeest, of een gezamenlijk historischprojectje... De begeleiding is in handen vanervaren trainers die gerekruteerd wordendoor de (Noord-)Ierse partners.”

Hoe is Mesen zelf als stad betrokken?“Stad Mesen steunt dit initiatief praktisch, organisatorisch en inhoudelijk. We helpen activitei-ten organiseren en stellen ruimten ter beschikking om in te werken. We willen ook onze plaat-selijke jongeren er in de toekomst nog meer bij betrekken. Nu al zijn er veel contacten met hentijdens de vrije tijd en sommige activiteiten. Het is ook de bedoeling om ooit met een groep jon-geren uit Mesen een uitwisseling met Noord-Ierland te starten. Naast de Noord-Ierse groepen- meestal maatschappelijk kwetsbare en achtergestelde jongeren (16 -24 jaar) - probeert de vre-desschool ook scholen te bereiken op het Ierse Eiland (nvdr: Ierland is onafhankelijk; Noord-Ierland behoort tot Groot-Brittannië) en hen tijdens speciale projectweken in Mesen te con-fronteren met de gruwel en de zinloosheid van oorlog. Stilaan groeit er ook al enige samen-werking met Vlaamse scholen. Het hele project is bedoeld om te leren van elkaar, elkaar terespecteren en te leren samenwerken. Het is niet de bedoeling hier politieke en diplomatiekeoplossingen voor te stellen...”

Een knap vredesinitiatief, voor zo’n klein stadje!“Dat alles is natuurlijk niet een project van Mesen alleen, maar steunt op intense samenwerkingmet Ierse en Noord-Ierse partners, waarbij we samen het project dragen en een gezamenlijk doelnastreven. De Vlaamse Gemeenschap gelooft in het project, want via Toerisme Vlaanderen is debouw van een jeugdhotel gestart. Daar zullen grote groepen voor een korte periode kunnen ver-blijven, maar ook kleine groepen voor een langere periode. Dat laatste is heel belangrijk voor jon-geren die een sleutelpositie in hun gemeenschap bekleden, b.v. de leiders van paramilitaire ofcriminele jeugdbendes, die hier voor een langere periode blijven – en dan bedoel ik minimum 4 weken - en zo de kans krijgen om een vak aan te leren via een stage in het jeugdhotel.”

71

Kunnen jongeren, jeugdorganisaties of scholen die nu via onze website in jullie vredesschoolgeïnteresseerd raken, zich kandidaat stellen om mee te doen aan zo’n internationale vorming?“We zouden niets liever willen. Samen met onze partners werken we dan iets uit op maat vandie school of beweging. In eerste instantie denken we aan gemengde groepen. BijvoorbeeldIerse katholieke en protestantse, plus Vlaamse en Waalse jongeren, die dan samen een pro-jectweek volgen rond vrede en conflictresolutie. Het elkaar leren begrijpen, en daarmee bedoe-len we niet alleen de taal, staat centraal in dergelijke weken. We kunnen ook groepen helpeneen uitwisseling te organiseren met een Ierse partner door hen de weg te wijzen naar dejuiste contacten en instellingen... Zo zijn studenten van de Hogeschool Gent (Sint.-Anna, oplei-ding maatschappelijk werker) al een paar keer op bezoek geweest in Londonderry.”

Dus weer een nuttige tip: • Met de scholendirecties en de schepen van onderwijs van je gemeente de moge-

lijkheden aftasten! Een concreter model om tussen jongeren internationaal aanvrede te werken, kunnen we ons moeilijk inbeelden.

• En misschien wil jouw gemeente jullie deelname wel mee mogelijk maken…

Meer info: Steven Reynaert (Cultuurbeleidscoördinator en bibliothecaris Mesen);Markt 1, 8957 Mesen; 057.44.50.41; info@mesen.be

Het Ierse Vredespark met de ‘round tower’ is een project van de Ierseorganisatie ‘A Journey of Reconciliation’ (letterlijk: een tocht van verzoe-ning). Deze organisatie, met leden in Noord-Ierland én in de IerseRepubliek, wil het tussen katholieken en protestanten zo verdeelde Iersevolk verzoenen rond plaatsen in Vlaanderen en aan de Somme waarkatholieken en protestanten sàmen hebben gevochten. Omdat tijdens deslag om Mesen in juni 1917 duizenden Noord-Ierse protestanten en Zuid-Ierse katholieken zij aan zij in dezelfde loopgraven hebben gevochten,werd Mesen als de geschikte plaats voor een monument uitgekozen.Het Ierse Vredespark werd aangelegd in 1998 door jongeren uit Noord-Ierland én uit de Ierse Republiek, als een symbool van vrede en verzoe-ning. Het opvallendste monument van het park is de ronde toren,gebouwd naar het voorbeeld van vroegmiddeleeuwse vluchttorens, waar-van er in Ierland nog enkele tientallen bestaan. De ronde toren staat sym-bool voor vrede, verzoening en de waanzin van een oorlog. Ierse arduin-platen met opschriften verwijzen naar de drie divisies die samen hebbengestreden of tonen gedichten en dagboekfragmenten van Ierse soldaten.

i

72

4.4

Vredesstad Ieper:

Jongeren kiezen laureaatVredesprijs

Vredesambtenaar Filip Deheegher:“De eerste Vredesprijs was in 2002, de tweede in 2005. Het is niet lou-ter een prijs uitreiken: er gaat twee jaar werk aan vooraf. Eerst is er desamenstelling van de internationale jury met mensen die thuis zijn in devredesthematiek. De jury komt samen en bekijkt de lijst van 30 kandida-ten die het Vredesfonds haar voorlegt. Op basis van criteria die de stadbepaalt moet die jury er vijf ‘genomineerden’ uit kiezen. Over die vijf vre-desprojecten schrijf ik dan een educatief pakket voor het secundaironderwijs. Scholen die willen meedoen werken dan intensief in de klasrond die projecten. Nadat ze zo de genomineerden hebben leren kennen,zijn het uiteindelijk de jongeren die een stem uitbrengen, via de specia-le website. Jongeren uit scholen van Ieper, maar ook van daarbuiten. Nade telling maakt een jongere het resultaat bekend op de gemeenteraad,die bekrachtigt: de laureaat ligt dan officieel vast. Het zijn dus de jonge-ren die beslissen! We werken via de scholen omdat dat de beste weg isom zoveel mogelijk jongeren te betrekken. En omdat een klas met eengemotiveerde leerkracht toch een meer geschikte omgeving is om de vijfgenomineerden min of meer grondig te bekijken, dan bijvoorbeeld eennamiddagvergadering in een jeugdbeweging.”

Krijgen ze ook de genomineerden zelf te zien?“Voor de prijs van 2005 hebben we die alle vijf naar Ieper kunnen halen.Ze zijn dan in een beurtrolsysteem telkens 20 minuten uitleg gaan gevenaan deelnemende Ieperse scholen. 600 scholieren maakten zo met hunvredesprojecten kennis. Ze hebben nu toch minstens een idee van hetland waar hij of zij aan vrede werkt, van het lokale conflict, van de pro-blemen. Voor een volgende editie willen we toch nog meer naar buitenIeper werken. We hebben het wel bekend gemaakt via verschillendekanalen, alle Vlaamse secundaire scholen waren op de hoogte, o.m. viahet tijdschrift Klasse… Maar van buiten Ieper deden slechts twintigscholen mee.”

Hoe gebeurt de toekenning van de prijs?“De bekendmaking van de genomineerden gebeurt op 11 november hetjaar voor de uitreiking. Vanaf dan tot april wordt er gewerkt in de scho-len. En dan komt het tweede weekend van mei: dat is in Ieper een vastfeestweekend. Met een stoet, vestingfeesten, enz. Om de drie jaar kop-pelen we daar nu ook de bekendmaking van de laureaat van deVredesprijs aan vast, met de nodige feestelijke omkadering. In 2005brachten we 100 muzikanten van harmonie en fanfare en 150 zangers

Ieper is de enige Vlaamse stadmet een vredesambtenaar (zie5.1). Een van zijn taken betrefthet Vredesfonds. Dat onder-steunt lokale vredesinitiatieven,en organiseert de driejaarlijkseIeperse Vredesprijs. De laureaatwordt door jongeren gekozendoor een stemming op de web-site van de prijs.

73

bijeen. Met hen hebben we de ‘Negende’ van Beethoven gebracht: daarin zit het bekende vre-desthema ‘Alle Menschen werden Brüder’. Gebracht dit keer door amateurzangers en –muzi-kanten uit de streek, die normaal niet eens stilstaan bij de vredesproblematiek, maar die we zoook weer tot nadenken over het vredesthema hebben kunnen brengen. Van mei tot novemberhebben we dan nog de tijd om de laureaat uit te nodigen, want dat zijn meestal zo’n druk bezet-te mensen dat je ze lang genoeg op voorhand moet uitnodigen.”

Wie heeft de prijs gekregen?“De eerste Vredesprijs ging naar ‘War Child’, dat zich inzet voor kinderen in oorlogsgebied. In2005 waren de vijf genomindeerden:

• Advocaten zonder grenzen• Balkanactie• ‘De vijf Israëlische gewetensbezwaarden’• Helen Prejean• The Jammu & Kashmir Coalition of Civil Society.

De prijs van 25.000 € ging naar de Amerikaanse katholieke non Helen Prejean, die wereldwijdageert tegen de doodstraf. Ze heeft daar een boek over geschreven dat later verfilmd is als‘Dead man walking’”.

Helen Prejean, Vredesprijs 2005 – foto Tijl Capoen

Tip:• Zelf als gemeente een internationale vredesprijs toekennen is zeer hoog gegre-

pen. Natuurlijk kan het op lokaal niveau wel een idee zijn dat je b.v. met de sche-pen van cultuur kan bekijken: een prijs voor het beste project uit de streek of deprovincie dat werkt rond vrede, interculturele samenleving, tolerantie e.d.

74

• In Aalst bijvoorbeeld reikt het Vredeshuis (dat niets met de gemeente te makenheeft – zie 5.2 ) jaarlijks een vredesprijs uit aan mensen die zich als vrijwilligerinzetten voor hun medeburgers; op de uitreiking zijn dan wel meestal enkelemensen van het gemeentebestuur om hun sympathie uit te drukken

• Dan koppelt men daar best een educatief luik aan vast voor de scholen, de jeugd-verenigingen, de sociaal-culturele verenigingen

• En zeker haalbaar is: bij de schooldirecties en/of via de schepen van onderwijsaandacht vragen voor de Vredesprijs van Ieper: elke drie jaar nodigt Ieper immersàlle secundaire scholen uit om mee te doen aan de verkiezing. Op voorwaardedat de school er educatief rond werkt

Dienst vrede en ontwikkeling stad Ieper, Grote Markt 34, 8900 Ieper057/23.92.14Vrede_Ontwikkeling@ieper.be

i

75

4.5

Campagnes van de vredesbeweging:

Doet ook jouw gemeente mee?

Palestina en Israël

In 2004 sprak het Internationaal Gerechtshof zich uit tegen de bouwvan de gigantische ‘Muur’ die Israël bouwt op en rond Palestijnsgrondgebied, omdat dit indruist tegen het internationaal humanitairrecht. Het Actieplatform Palestina (APP) voerde met een ‘foto-peti-tie’ een opgemerkte campagne tegen de Israëlische bezetting en debouw van de Muur. 23.000 mensen lieten zich fotograferen ofbezorgden hun portretfoto om hun protest uit te drukken in dezeactie ‘Gebruik je hoofd tegen de Muur’. Onder hen ook veel politi-ci. Zie http://www.jehoofdtegendemuur.be/.

Maar die actie is afgerond. In maart 2006 startte de nieuwe APP-campagne ‘Wanneer trekt onze regering de kaart van Palestina?’.Iedereen wordt gevraagd een briefkaart aan minister vanBuitenlandse Zaken De Gucht te ondertekenen met de politiekeeisen van het APP over de bezetting en de Muur. Op heel veel pla-tsen zullen ondertekeningsacties volgen. De briefkaart (ook digitaal)en veel actietips vind je op http://www.actieplatformpalestina.be/content/campagne/campagne_doemee.php

Een voorbeeld hoe je die campag-ne naar je gemeente toe vertaalt,komt uit Gent. Het GentsActieplatform Palestina, begeleiddoor de fanfare en majorettes van‘Vooruit met de Kuit’, vroeg aande Gentse gemeenteraadsleden bijhet begin van de gemeenteraadom hun handtekening. Daarmeeverklaren zij zich niet alleen soli-dair met de Palestijnse dorpen diekampen met de gevolgen van debezetting, maar engageren ze zichook om Palestina hoger op depolitieke agenda te krijgen. 15 gemeenteraadsleden, schepenen

en de stadssecretaris tekenden meteen! Een verslag met foto’s: zie http://www.vrede.be/nieuw_view.php?id=710

De vredesbeweging roept dik-wijls de bevolking maar ook depolitici op om rond actuele the-ma’s solidariteit en steun tebetuigen. Hou dus hun (elektro-nische en papieren) berichten ennieuwsbrieven in de gaten. Voorpetities of acties kan je dan tijdigmedewerking vragen aan depolitici uit jouw gemeente, zohelp je het gewicht van die vre-descampagnes sterk vergroten.Enkele voorbeelden.

76

Voettocht & handtekeningen voor nucleaire uitstap

Voor Moeder Aarde vzw organiseerde in april 2006 een voettocht die kadert in deEuropese petitiecampagne die 1 miljoen handtekeningen verzamelt tegen kernenergie envoor meer investeringen in schone energie. Kernenergie is niet alleen een ramp voor hetmilieu, maar er loert ook een ander groot gevaar: dat de fabrieken en de grondstof vooratoomwapens gebruikt worden. Denk maar aan Iran! De stappers kwamen op 26 april 2006aan bij de kerncentrale van Doel. Precies 20 jaar na de kernramp in Tsjernobyl hielden zeer een nachtelijke geweldloze blokkadeactie. Eind 2006 worden de petities afgegeven bij deEuropese Unie. De petitie kan on-line getekend worden: www.motherearth.org/tour/petitie_nl.php.

'Iedereen Bomspotter': klacht tegen kernwapens

Vele honderden trokken op 27 november 2004 in vijftig gemeenten naar hun politiekan-toor. Overal hadden lokale vredesactivisten of -groepen de burgers en politici er warmvoor gemaakt: officieel klacht indienen tegen de illegale kernwapens en zich meteen opge-ven als ‘medeplichtige’ aan de bomspotting campagne. Illegaal? Inderdaad: hetInternationaal Gerechtshof van Den Haag had in 1996 verklaard dat “de dreiging met of hetgebruik van atoomwapens in het algemeen strijdig zijn met de internationale rechtsregelsvervat in het oorlogsrecht”. Dus is de defensiepolitiek van de NAVO (en van NAVO-lidBelgië) tegen de regels: illegaal. Het was al de tweede maal dat er zo massaal klacht werdneergelegd. De afgelopen jaren waren er trouwens al duizenden klachten ingediend.

Ook verschillende burgemeesters dienden klacht in

77

In Geel was burgemeester Peeters de eerste klachtindiener. In Houthalen-Helchterenopende de politie speciaal op zaterdag het kantoor. Ook burgemeester Verfaille vanVeurne, gemeenteraadsleden uit Borsbeek, Houthalen-Helchteren, Mol, districtschepen

Lauwers uit Borgerhout, …: allemaal dienden zedie dag klacht in. Ook in Aalst stapten tientallennaar de politie, waaronder enkele gemeenteraads-leden. Daar had Els Keytsman vooraf alsgemeenteraadslid aangedrongen op een vlottemedewerking van de politie. Els: “Want als tien-tallen mensen klacht indienen betekent dat veelwerk voor de politie. Twee agenten zijn naar deinfovergadering gekomen, en op de dag zelf isalles heel vlot verlopen. Alle klachten werdennetjes genoteerd.”

Medewerking vragen van de politie, zoals hier in Aalst

Zo zie je dat je zélf iets kan doen, maar dat je daarenboven ook je lokale politici kan inscha-kelen. Haalde het iets uit? Op termijn zeker wel: de actie is maar één onderdeel in de grotebomspotting campagne van het Forum voor Vredesactie (www.vredesactie.be) enBomspotting vzw (www.bomspotting.be). Vóór die campagne wist geen kat dat er ook in hetLimburgse Kleine Brogel Amerikaanse kernwapens waren! Nu zit de campagne al jarenlang deverantwoordelijke politici aan hun vel. Mét de steun dus van meer en meer lokale politici!

Gewetensbezwaren tegen belasting

Een deel van de opbrengst van onze belasting gebruikt de regering voor militaire doelein-den: een leger in stand houden, wapens kopen. Sommige mensen voelen dat soort gebruikvan hun belastingsgeld aan als een smet op hun geweten. Vrede kan volgens hen beter metandere middelen bewaard of hersteld worden dan met militair geweld. In België ijvert devredesorganisatie VRAK voor een wet die aan hun gewetensbezwaar tegemoet komt. Hetdeel belasting dat naar het militaire gaat, zou dan mogen dienen voor een vredesfonds. InBelgië hebben de gemeentebesturen zich daar nog nooit in gemoeid. Het goede voorbeeldkomt dit keer uit de Verenigde Staten. In oktober 2005 keurde het stadsbestuur vanProvidence (Rhode Island) een motie goed dat het wetsvoorstel steunt van de NationalCampaign for a Peace Tax Fund. Die vredesorganisatie streeft in de VS hetzelfde na, alsVRAK bij ons. Het stadsbestuur stemde unaniem voor de resolutie, die verwijst naar denoodzaak van godsdienstvrijheid en de hoge prijs van oorlog.

Steunt jouw gemeente de Mensenrechten?

Amnesty International mag je eigenlijk geen ‘vredesorganisatie’ noemen, maar ze houdenzich bezig met de mensenrechten, dat verdient hier toch ook een plaatsje. Voor hun jaar-lijkse ‘Week van de Mensenrechten’ roept Amnesty International de gemeenten op om eenspandoek te hangen en te helpen bij de kaarsenverkoop. Wijnegem is een van de vele tien-tallen gemeenten die daar op ingaan. Schepen Gerda Roeykens: “Elk jaar krijgt die ‘Weekvan de Mensenrechten’ aandacht in het informatieblad van de gemeente. Ik vermeld in dietekst ook altijd dat er kaarsen van Amnesty International te koop zijn in de Wereldwinkel.De kaars brandt die hele week in ’t Gasthuis, waar veel volk langs komt voor het CultureelCentrum, de vergaderzalen en de bibliotheek. De tekst van de Verklaring van de Rechtenvan de Mens en de thematekst van dat jaar hangen daar dan ook te lezen.”Hoe gemeenten kunnen meewerken, vind je op de website: http://www.aivl.be/index.cfm?PageID=2633.

78

Een voorbeeld uit Italië

Het verbieden van wapens met verarmd uranium is weer een andere campagne van de vre-desbeweging; daar vind je meer over op www.moederaarde.be. Het goede gemeentelijke voorbeeld komt uit Italië. Op 25 juli 2005 besliste de gemeenteraadvan Villaputzu op Sardinië tot een verbod op “het transport, de opslag en het gebruik van alletypes van munitie en wapens die verarmd uranium bevatten met het oog op proefnemingen envoor militaire en civiele trainingsoefeningen.” Wat is hièr aan de hand, vraag je je dan af. Wel, in Villaputzu ligt de militaire basis van Salto diQuirra die door het ministerie van Defensie zou kunnen worden uitgekozen als terrein voorproefnemingen met verarmd uranium. Sinds de jaren 80 is er een sterke toename van kanker-gevallen in dat gebied, zonder dat de gezondheidsdiensten controles rond de basis hebben uit-gevoerd. Er is nog geen absoluut bewijs voor of tegen de effecten van verarmd uranium opde gezondheid, daarom wil het ministerie van defensie verder onderzoek op de basis. Hetgemeentebestuur wil dat voorkomen, te meer daar er geen noodplannen bestaan voor debescherming van de volksgezondheid en het milieu tegen de gevaren van verarmd uranium.

Tip:gemeentelijke medewerking kan je proberen losweken: • voor voettochten – Voor Moeder Aarde organiseert zoiets wel meer, o.a. ook

tegen de kernwapens. Dan is het altijd zoeken naar de nodige lokalen voor over-nachting, vergaderingen. Gemeenten waar de tocht langskomt kunnen daar bijhelpen, als jij ze ervan overtuigt!

• voor mee organiseren van acties, zoals de klacht tegen het kernwapenbeleid, deWeek van de Mensenrechten…

• voor handtekeningen van lokale politici voor vredespetities, solidariteitsverkla-ringen enz.

Algemene tip: blijf op de hoogte, dan kan je sneller je gemeente en je lokale politici warm begin-nen maken voor nieuwe initiatieven. Websites waar je meestal tevens jezelf kan abonneren op gratis nieuwsbrieven:http://www.moederaarde.be/ : Voor Moeder Aarde vzwhttp://www.11.be : de Vlaamse Noord-Zuid Beweginghttp://www.vrede.be/ : Vrede vzwhttp://www.vredesactie.be/ : het Forum voor Vredesactiehttp://www.bomspotting.be/ : de campagne Bomspottinghttp://www.paxchristi.be/ : Pax Christi Vlaanderenhttp://www.actieplatformpalestina.be/ : het Actieplatform Palestinahttp://www.netwerkvlaanderen.be/ : Netwerk Vlaanderen vzwhttp://www.aivl.be/ : Amnesty International Vlaanderenhttp://vaka-handinhand.org/ns/ : VAKA/Hand in Hand

79

4.6

Eerlijke handel, voor vrede:Fair Trade gemeenten

‘FairTradeGemeenten’ is een onderdeel van de campagne ‘Ik benverkocht’ van Max Havelaar, Oxfam-Wereldwinkels enVredeseilanden. Zij roepen iedereen op zich te ‘outen’ als voorstan-der van een rechtvaardig inkomen voor boeren overal in de wereld.Iedereen… dus ook: een hele gemeente! Het idee van de‘FairTradeGemeente’ komt van de inwoners van Garstang, in Groot-Brittannië. Dat dorp was de eerste gemeente ter wereld die de titelbehaalde, in 2001. Daarvoor moet je als gemeente voldoen aan zesvoorwaarden (zie verder). Ondertussen zijn er al meer dan 130Britse FairTradeGemeenten en nog 200 andere zijn over het Kanaalbezig met het behalen van de titel. Het succes kent ook navolging ino.a. Ierland, Canada, Italië, Frankrijk, …. En nu dus ook in België.

Maar hoe word je dan een FairTradeGemeente? Het is een titel dieaangeeft dat de gemeente én haar inwoners eerlijke handel een warmhart toedragen en er ook echt werk van maken. Het gaat dus nietover een gemeentebestuur of gemeenteraad die plechtig verklaart“eerlijke handel (fair trade) belangrijk te vinden”. Het is wel degelijkde hele gemeentelijke gemeenschap die zich er achter schaart en datmet concrete maatregelen waar maakt. Zie kader: de criteria.

De 6 criteria

1. Het gemeentebestuur keurt een resolutie goed die fairtrade steunt enkiest voor koffie en nog minstens één ander product gecertificeerddoor Max Havelaar voor vergaderingen, op kantoor en in de cafetaria's.En het zal fairtrade promoten via eigen informatiekanalen en via lokalemedia.

2. Winkels en Horeca: minstens twee fairtradeproducten in de winkels.Fairtradeproducten in de plaatselijke horeca.

3. Bedrijven en organisaties (scholen, verenigingen, kerken, enz):fairtradeproducten gebruiken en educatieve campagnes voeren.

4.Media-aandacht opwekken (evenement organiseren) telkens eennieuw criterium bereikt is.

5. Er is een lokale trekkersgroep actief die ook nà de titel zorgt voor devoortzetting en een jaarlijkse beoordeling van de zes criteria.

6. Initiatief lanceren dat duurzaam consumeren en produceren aan-moedigt - thuis, op de werkvloer en op openbare plaatsen.

Armoede en honger leiden in dederde wereld dikwijls tot conflict,geweld, oorlog. Armoede enhonger wortelen vaak in oneer-lijke handelsverhoudingen. Daarkunnen wij van hieruit meer aandoen dan je denkt. En jouwgemeente kan het voorbeeldgeven, als Fair Trade Gemeente.Aan jullie om ze daarvoor warmte maken!

80

Aan het werk, in jouw gemeente, mét jouw gemeente!

In maart 2006 waren er in België reeds tien gemeenten die de titel behaald hebben: Gent,Hoogstraten, Voeren, Zwijndrecht, Kortrijk, Lichtervelde, Herent, Heusden-Zolder, Leuvenen Herk-de-Stad. Daarnaast waren er 77 goed op weg naar de titel. Een bijgewerkt over-zicht vind je op www.ikbenverkocht.be. Elke gemeente heeft daar ook een persoonlijkepagina waarop je de (eventuele!) vorderingen van je gemeente op de voet kunt opvolgen.

Het model van de FairTradeGemeenten biedt eindeloos veel mogelijkheden om in jegemeente naar buiten te komen, mensen aan te spreken en te overtuigen van het belangvan duurzame landbouw en eerlijke handel en ervoor te zorgen dat jouw gemeente ‘ver-kocht’ geraakt en dus de titel ‘FairTradeGemeente’ in de wacht sleept. Op de website (zieonderaan) vind je de stand van zaken in jouw gemeente; vele gemeenten hebben nog geencontactpersoon of trekkersgroep om de boel op te starten: iets voor jou? Je vindt er ookeen praktische gids hoe je eraan begint en welke opeenvolgende stappen je kan zetten.

Check dus eerst eens of jouw gemeente misschien reeds een ‘FairTradeGemeente’ is, ofernaar onderweg is. Zo ja: ga dan na zorgvuldig in hoeverre ze in haar concreet beleid dietitel waardig is, en wat er nog kan verbeteren, neem contact met de verantwoordelijke vande trekkersgroep. Zo neen: hoog tijd om er in te vliegen. Jullie als jongeren kunnen hetgoeie voorbeeld geven en politici aan de mouw trekken!

Waarom zou je hier je kostbare tijd in steken? Omdat het hièr begint: bewustmaking. Doorde campagne zullen meer mensen namelijk het verhaal achter eerlijke handel begrijpen.Zullen ze de producten makkelijker vinden en kopen. Meer bedrijven, organisaties, vereni-gingen en ook de gemeentelijke overheid zullen elk vanuit hun eigen rol bijdragen aan degroei van eerlijke handel, met als doel: duurzame ontwikkeling voor kleine boeren enarbeiders in het Zuiden. Dus ook…: minder armoede, één van de venijnigste oorzaken vangeweld, conflict en oorlog. En daar is het ons toch om te doen?

Tussen haakjes: hier hebben we het slechts gehad over het onderdeel FairTradeGemeente– maar natuurlijk kan je ook als individu, als vereniging, als jeugdbeweging… FairTradeworden, verkocht zijn! Voor eerlijker handel, voor meer vrede in de wereld.

Allemaal te vinden op:www.ikbenverkocht.beMeer info en tips: Tom De Laete-mail ftg@ikbenverkocht.be tel. 02/500.10.70

i

81

4.7

Over bankiers, wapens, mensenrechten…

…en jouw gemeente

‘Goudkoorts’ was een ludieke rondgang langs de banken in Gent(november 2005), met de onthulling van het beeld ‘Het Gouden Kalf’van de Deense kunstenaar Jens Galschiot. Het beeld bleef nog eenmaand op het plein De Kouter staan, als symbool van de blinde vere-ring van geld. *‘Goudkoorts’ zet de eisen kracht bij van de mensenrechtencampag-ne van Netwerk Vlaanderen: de banken moeten bedrijven die de men-senrechten schenden uit hun investeringen weren. Meer info – envideo van het gebeuren: http://www.netwerkvlaanderen.be/nl/index.php?option=com_con-tent&task=view&id=234&Itemid=64

Duurzaam beleggen

Banken laten weinig of geen externe controle toe op wat zij met hethun toevertrouwde geld doen. Maar geld op z.g. ‘duurzame’ spaarre-keningen wordt alvast nièt gebruikt voor bedrijven die de mensen-rechten schenden of wapens maken. Dat wordt gecontroleerd dooronafhankelijke diensten zoals Ethibel. De beste garantie ligt echter inhet feit dat dit spaargeld herbelegd wordt in sectoren als socialeeconomie, milieu, duurzame energie… Duurzame spaarrekeningenverdienen dan ook een �

Spaarrekening Bank Score

Krekelsparen Fortis �

Solidariteits- en wereldsparen VDK �

Spaar- en termijnrekeningen Triodos �

Overige spaarrekeningen Andere Banken �

Meer info: duurzame spaarrekeningen: http://www.netwerkvlaanderen.be/nl/index.php?option=com_con-tent&task=view&id=50&Itemid=191

Het rapport ‘Waar ligt de grens?, een onderzoek naar de financiële linkstussen vijf bankgroepen en bedrijven die mensenrechten schenden’:http://www.netwerkvlaanderen.be/nl/index.php?option=com_con-tent&task=view&id=117&Itemid=36

Geld op spaar- of zichtrekenin-gen gebruiken banken voorinvesteringen en leningen aanbedrijven. Geld van jouw reke-ning, maar ook die van degemeente. Doen die bedrijvendaar dan geen dingen mee waarwij niet mee akkoord gaan?

i

82

Een voorbeeld uit Ranst. Bij het aantreden van de nieuwe bestuursploeg in 2000 stelde Dirkvan Nimwegen, schepen van financiën en van duurzaamheid, voor om een deel gemeentegeldethisch te beleggen.Dirk: “Het ganse college ging akkoord. We beleggen sinds 2001, als gemeente, € 125.000bij Triodos - toen nog de enige bank met een werkelijk ethische portefeuille. We hebbendat in de beslissing dubbel gemotiveerd: het was financieel gezond, en het gaf aan dat degemeente begaan was met duurzaamheid. Om dat extra te benadrukken gaan de opbreng-sten naar een structureel ontwikkelingsproject. Het is trouwens een van onze best rende-rende beleggingen. Toekomstperspectieven? Het lijkt mij aangewezen dat een eventuelenieuwe ploeg dit na de verkiezingen overneemt en uitbreidt. Ook gewone banken biedennu 'ethische beleggingen' aan, maar een doorgedreven analyse doet hier en daar toch wattwijfelen. Ons OCMW denkt intussen ook aan eenzelfde belegging, bij dezelfde bank.”Ranst is lang niet de enige. Gent bijvoorbeeld heeft in 2004 beslist om het pensioenfondsvan de stad en het OCMW duurzaam te beleggen. Gent koos voor een ‘dakfonds’ bij Dexiadat voldoet aan de duurzaamheidscriteria van de ‘ethische controleur’ Ethibel.

Tip: informeer bij de secretaris van jouw gemeente of zij net als Ranst al aan ethischbeleggen bij Triodos of andere banken gedacht hebben!

Banken, gemeenten en mensenrechten

Netwerk Vlaanderen en de vredesbe-weging vragen dat de banken al huninvesteringen stopzetten in onderne-mingen die in opspraak komen voorschending van de mensenrechten. Inhaar rapport beschrijft Netwerkbedrijven die samenwerken met dic-tatoriale regimes, de arbeidsrechtenovertreden en de rechten van lokalebevolking niet respecteren. De ban-ken moeten ook duidelijk uitleggenaan hun spaarders en beleggers waarhet geld naar toe gaat en of ze daar-bij oog hebben voor schendingen vande mensenrechten. Niet alleen wij-zelf als klant bij een bank, ook onzegemeente mag wel eens een kritischeblik richten op hoe haar gewone‘huisbankier’ gelden herbelegt.

Een voorbeeld is Birma, beruchtvoor de schendingen van de mensen-rechten. Begin 2006 lanceerdeNetwerk Vlaanderen een campagnerond bankinvesteringen in dat land,met specifiek ook een oproep aan degemeenten.

83

Democratische bewegingen uit Birma hadden de Belgische banken opgeroepen om niet teinvesteren in bedrijven met activiteiten in hun land. Buitenlandse investeringen helpenimmers een leger van 400.000 man in stand houden, leger dat berucht is voor martelingen,dwingen van burgers tot dwangarbeid, verkrachtingen en massale inzet van kindsoldaten.De leidster van de democratische oppositie, Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi, vroegons: "Gebruik jullie vrijheid om de onze te bevorderen". Niet alleen bedrijven en bankenmoeten hun verantwoordelijkheid opnemen, ook overheden kunnen iets doen.

Daarom startten Netwerk Vlaanderen, Réseau Financement Alternatif en Actions Birmaniede campagne ‘Gemeentes voor Birma’. De Birmese democraat Aung Maw Zin overhandig-de in maart 2006 op een persconferentie de ‘Oproep aan gemeentebesturen’ aan Bruno deLille, schepen van internationale solidariteit van Brussel. De organisatoren vragen aanBrussel en alle andere Belgische gemeentes om ‘Gemeente voor Birma’ te worden.

‘Gemeente voor Birma’ kan ook JOUW gemeente worden, door:• Aung San Suu Kyi uit te roepen tot ereburger van de gemeente• een motie te stemmen waarbij de gemeente zich engageert om geen producten te

kopen van bedrijven met belangrijke activiteiten in Birma en om de gemeentegelden nietin deze bedrijven te investeren.

• druk uit te oefenen op haar bank om investeringen in bedrijven die in Birma actief zijn,stop te zetten.

Omdat de oliefirma Total sterk in Birma aanwezig is, vraagt de campagne - ook aan gemeente-besturen – om niet meer te tanken bij die firma.Op www.netwerkvlaanderen.be is een petitie aan de gemeenten te vinden. Waar wachtenwe op om rechtstreeks – b.v. samen met de hele jeugdraad, of met alle jeugdbewegingenvan de gemeente… - deze problematiek te bespreken met de politici van onze eigengemeente? Of met diegenen die opkomen bij de verkiezingen? Voor tips of informatie kan je contact opnemen met Inez Louwagie, tel 02/201.07.70 ofinez@netwerk-vlaanderen.be

Gemeenten, banken, wapens

Het standpunt van Netwerk Vlaanderen, Forum voor Vredesactie en Vrede vzw laat geen twij-fel bestaan: een investering in de wapenindustrie kan niet bijdragen tot een duurzame samen-leving. Dat geld moet op een positieve manier worden aangewend, ten voordele van mens enmilieu. Daarom eisen ze van de banken dat zij de beleggingen in wapenbedrijven stopzetten.Daartoe moeten de banken richtlijnen of gedragscodes opstellen die financiering van de mili-taire industrie aan banden leggen. De klant van een bank moet ook volledige duidelijkheid krij-gen over haar financieringen en beleggingen. De gemeenten die als klant duurzame beleggingeneisen van hun bank of kritische vragen stellen, passen ook goed in dit plaatje.

Halen zulke campagnes iets uit? Een aantal banken heeft al positief gereageerd, in elk gevalwaar het beleggingen in erg betwistbare wapens gaat - kernwapens in de eerste plaats. Ennet in die campagne speelden de gemeenten ook een eigen rol, met het wereldwijd netwerkvan ‘Mayors For Peace’ (Vredesburgemeesters) die zich uitspreken tegen kernwapens. Ookin ons land zijn er al een 250 burgemeesters lid van de Mayors for Peace - zie 4.11Verondersteld mag worden dat al die ‘burgemeesters-tegen-kernwapens’ niet willen dat hungemeenten - via wat hun bank uitspookt – ongewild mee helpen bij de productie daarvan.Daarom riep Netwerk Vlaanderen hen op om hierover vragen te stellen aan hun bankier.

84

De ‘Mayors’ kregen een brief die wijst op de mogelijke banden tussen hun ‘huisbankier’en kernwapens, en die vraagt om in de gemeenteraad een motie te stemmen tegen definanciering van de productie van kernwapens. Naast het voorstel van motie kregen zeook een voorbeeldbrief aan de bank, en een wegwijzer op de markt van ethisch sparen enbeleggen.

De eerste reacties liepen snel binnen. Wuustwezel, Zottegem, Keerbergen, Ciney enChatelet gaven een sterk signaal aan hun bank door een motie die niet-ethische spaar- enbeleggingsproducten uitsluit. Mortsel legde niet enkel de motie voor aan de gemeente-raad, maar richtte zich ook tot de voorzitters van de politieke partijen om initiatieven teondernemen. Nazareth schreef aan Dexia dat ze voor spaar- en beleggingsproducten degarantie eist dat geen financiering van kernwapenproducenten plaatsvindt. Schelle eistedat hun bank zich ertoe verbindt controversiële wapensystemen op geen enkele wijze nogte financieren.

Als jouw burgermeester Mayor for Peace is, kan je hem eens aan de tand voelen, watzijn/haar reactie was op de vraag rond de investeringen in kernwapens!

Meer info:http://www.netwerkvlaanderen.be/nl/index.php?option=com_content&task=view&id=64&Itemid=59

i

85

4.8

Handicap InternationalDe strijd tegen landmijnen

Handicap International helpt mensen die blijvend invalide zijn, omhun zelfstandigheid en hun plaats in de samenleving terug te vinden,vooral in landen met moeilijke leefomstandigheden. De Belgischeafdeling heeft wel 60 projecten in 17 landen, waaronder Afghanistan,Angola, Cambodja, Colombia en Kongo. Niet toevallig veel landenwaar het oorlog is of oorlog geweest is. Oorlog doodt, maar heelveel andere slachtoffers zijn blijvend invalide geworden. Landmijnenen niet-ontplofte clusterbommen vormen een extra gevaar: nog langna de oorlog doden of verminken ze veel mensen voor levenslang.

Handicap International helpt niet alleen mensen met een handicapmaar wil ook iets doen aan de oorzaken, bijvoorbeeld ongevallen inhet verkeer voorkomen, of verborgen landmijnen waar je op trapt.Handicap International is zelfs medewinnaar van de Nobelprijs voor deVrede van 1997 geworden voor haar leidende rol in de strijd tegen anti-persoonsmijnen. Haar Belgische afdeling speelde een zeer actieve rol inde campagne om de productie en het gebruik van mijnen te verbieden.Eerst in de campagne voor een wereldwijd verdrag daarover, en latervoor het doen respecteren en het laten ondertekenen door zoveelmogelijk landen van dat ‘Verdrag van Ottawa’. Naast het voorkómen van handicaps zijn de twee andere luiken in dewerking: readaptatie (herstel van gewonden, kunstbenen bezorgen enz.)en reïntegratie (mensen opnieuw inschakelen in hun sociaal milieu).

Hun programma’s tegen antipersoonsmijnen en andere niet-ontplof-te oorlogstuigen nemen diverse vormen aan: het afbakenen van de

Handicap International helptmensen met een handicap inverre landen, maar probeert ookpreventief iets te doen aan deoorzaken. De landmijnen bijvoor-beeld, die nog lang na een oor-log slachtoffers blijven maken.Gemeenten kunnen die strijdhelpen bekend maken en ookfinancieel steunen.

86

gevaarzones (mijnenvelden), ontmijning van die zones, campagnes voor de bewustmakingbij de inwoners van de gevaren enz. Wij vroegen Luc Ameloot van Handicap InternationalBelgië of ook gemeenten soms bijdragen leveren voor het werk van zijn organisatie.

Luc: “Ik denk bijvoorbeeld aan het literaire project ‘In koeien van woorden’, dat het gemeente-bestuur van Sint-Katelijne-Waver in 2003 organiseerde. Het was een cultureel project over cre-atief omgaan met woorden, maar wij werden daar als partner bijgehaald. De organisatoren kon-den zo profiteren van de publiciteit die wij voor hen betekenden, en omgekeerd. Wij brachtennamelijk drie bekende Vlamingen mee als onze ‘ambassadeurs’ van Handicap International. JanDe Smet – bekend van De Nieuwe Snaar - zong o.a. het ontroerende lied Waltzing Matilda. Datis een ballade over een Australische zwerver die naar de Eerste Wereldoorlog gestuurd wordten zonder benen terugkomt. Waltzing Matilda is zijn trouwe slaapmat, die hij vroeger - toen hijnog kon lopen - meenam op al zijn zwerftochten. Acteur Michaël Pas las een tekst voor overCambodja, een van die landen waar nog honderd jaar lang nieuwe doden en gewonden zullenvallen door de landmijnen op de velden. Als een van onze ambassadeurs is hij naar dat landgeweest, hij wilde met eigen ogen zien hoe wij het verschil maken. Hij bezocht daar enkele vanonze projecten. Christel Doom, actrice in ‘Thuis’, bracht een tekst waarin een medewerkstervan Handicap International haar gevoelens beschrijft bij het zien van een landmijnenslachtoffer.Onze aanwezigheid op dit literaire gebeuren leverde weer wat meer bekendheid op in het heledorp voor onze landmijnencampagne. Het organisatiecomité verkocht onze bekende ‘blauweveters’ ten voordele van onze werking, en alle medewerkers droegen die veters als teken vansolidariteit. Dat deden ook de gemeentelijke politici.”

Uit de voorgelezen tekst (door een hulpverlener van Handicap International geschreven)

Eén bijkomend slachtoffer van antipersoonsmijnen. Vlees en benen. Enkele noodzorgen,maar voor mij was het geen routine, geen sleur, ik dacht zelfs dat ik dit schouwspel niet zouoverleven. Het enige waartoe ik in staat was, was braken, plots en voor iedereen, voor dedeur van de jonge monnik die gewond was. Dit beeld van de blanke buitenlandse vrijwilligsterdie haar ontbijt uitkotst heeft misschien nog meer indruk gemaakt in het dorp dan het ongelukzelf. (…)Wij stonden daar te kijken als idioten, verlamd, ziek, vervuld van afschuw. Er stak 12 cm witbeen uit de wonde. Daarboven één massa donkerrood verbrand vlees, gemarteld, slechtsheel kort aan de lucht blootgesteld maar toch reeds gruwelijk om te zien.

Nog andere voorbeelden van hoe gemeenten meewerken aan jullie campagne?“In 2006 organiseerde de stad Leuven een dag over ons werk. In de zaal van dePredikherenkerk brachten we workshops voor de scholen, er was ook een film over het themamijnen, en op de grond lag onze interactief ‘mijnentapijt’ waar de bezoekers doorheen moetengeraken zonder kleerscheuren. Verder was er ook een spektakel door onze circusartiesten: ple-zant jongleren maar tegelijk ook inhoudelijk inspelen op de problemen van het gehandicapt zijn.In Roeselare kwamen in 2004 tijdens de ‘Week van de Blauwe Veter’ de scholen op bezoek inhet Noord-Zuid Centrum, waar we stonden met ons educatief materiaal. De stedelijke Academiemaakte kunstwerken over het thema die in de winkelstraten werden geplaatst, plus een tentoon-stelling met cartoons in het gemeentehuis. In andere steden vonden dan weer sportwedstrijdenplaats waarbij de sportlui de blauwe veters droegen.”

87

Uittreksels uit Waltzing Matilda(vrij vertaald)

Ik walste overal met mijn MatildaMaar in 1915 zei mijn land: “Zoon,

Nu geen dolen meer, er is werk aan de winkel.”En ze gaven me een blikken hoed en een geweer

En lieten mij opmarcheren naar de oorlog.(…)

dat sommige zaken erger zijn dan de dood wist ik niet.Ik zal nooit meer met mijn Matilda walsen

In het verre groene woud.Want om met tent en ransel rond te trekken

Heeft een man twee benen nodig.(…)

En als ons schip aanmeerde in Circular BayKeek ik naar waar normaal mijn benen zitten.

En dankte god dat niemand mij opwachtteOm met mij te treuren, te wenen of te klagen.

Maar de band speelde Waltzing MatildaTerwijl ze ons de brug afdroegen,

En niemand juichte, ze stonden daar maar en staardenEn wendden hun blik af.

tip• Handicap International heeft ook veel prachtig materiaal om in scholen of jeugd-

bewegingen of jeugdhuizen mee te werken. Iets voor jullie schepen van onderwijs?Of de kindergemeenteraad, de jeugdraad?

• Te bespreken met de Gemeentelijke Raad en de schepen voorOntwikkelingssamenwerking: een actie, een infodag of -week?

Handicap International, Spastraat 67, 1000 Brussel, 02/280.16.01www.handicapinternational.be

i

88

4.9

Van Ieper naar Kleine Brogeltegen kernwapens:

Gemeentelijke steun tijdens voettocht

Het organiserende ‘Voor Moeder Aarde’ vraagt met die voettochtdat de kernmachten en de NAVO werk maken van een verdrag vooreen wereldwijd verbod op kernwapens, zoals trouwens al lang wasbeloofd in het Non-Proliferatieverdrag (Verdrag tegen deVerspreiding van Kernwapens). Startpunt Ieper noemt men soms het Hiroshima van de EersteWereldoorlog. In 1915 werd hier voor het eerst massaal gifgas inge-zet. Vandaag zijn chemische wapens verboden, ook kernwapensmoeten via een wereldwijd verdrag verboden worden. De deelne-mers aan de tocht kwamen uit Argentinië, Australië, België, Chili,Duitsland, Engeland, Estland, Finland, Frankrijk, Ierland, Japan,Martinique, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Schotland, Spanje ende Verenigde Staten. Ze eisten de stopzetting van de NAVO-kernwa-penstrategie. Op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel liggen waar-schijnlijk 10 of zelfs 20 Amerikaanse B61 kernbommen die 140 à 280 maalde bom op Hiroshima overtreffen. In 1945 stierven door die enebom 140.000 mensen.

Enkele maanden voor de tocht had de Senaat een resolutie goedge-keurd die de geleidelijke terugtrekking van de Amerikaanse kernwa-pens uit Europa vraagt. Dat was het resultaat van jarenlang actie-voeren. Denk maar aan de regelmatige ‘burgerinspecties’ vanBomspotting (zie 4.10) en de succesrijke campagne van de Mayorsfor Peace: de nu al meer dan 250 Burgemeesters voor Vrede (zie4.11) die de noodoproep van de burgemeesters van Hiroshima enNagasaki onderschrijven. Belangrijkste punt van die oproep is deafschaffing van alle kernwapens tegen 2020. De voettocht had nujuist als bedoeling die druk verder op te voeren. Langs de route zou-den de stappers alle burgemeesters om actieve steun vragen voor deoproep. Na de Hiroshima herdenking op 6 augustus, volgde meteenna de tocht een vredeskamp tot 9 augustus, de dag waarop hetNagasaki atoombombardement wordt herdacht.

Onderweg hadden de stappers ontmoetingen met de twintig burge-meesters van gemeenten op de route en moedigden ze hen aan om –als ze dat nog niet waren - lid te worden van het netwerk vanBurgemeesters voor Vrede. Op het stadhuis van Wetteren kregen destappers rozen van de burgemeester en vijf schepenen steunden doorhun aanwezigheid de boodschap van vrede. Enkele burgemeesters

Op 26 juli 2005 vertrokken inIeper de vredesstappers voorhun voettocht naar KleineBrogel. Daar kwamen ze aan op6 augustus, de 60ste verjaardagvan de bom op Hiroshima. Deactie kreeg de volle steun vanvele gemeentebestuurders. Bijeen volgende tocht: ook van jul-lie burgemeester, schepenen,raadsleden?

89

plaatsten zelfs niet alleen vraagtekens bij de nucleaire maar ook bij de gewone, ‘conventi-onele’ wapens, en pleitten voor een wereld zonder oorlog. Die van Deinze sloeg de nagelop de kop door te pleiten voor de afbouw van het machtige militair-industrieel complexen de omschakeling van de wapenindustrie naar civiele productie.

Persberichten tonen de betrokkenheid van de gemeenten

Roeselare: tentoonstelling“Sinds enkele maanden maakt Roeselare deel uit van de 'Mayors for Peace'. Ongeveer 100stappers deden de stad op 26 juli aan tijdens hun voettocht. Op het stadhuis werden ze offi-cieel onthaald, inclusief receptie, en ze konden overnachten op een stadslocatie. In het kadervan de tocht werd de tentoonstelling 'The A-bomb and Humanity' naar de foyer van hetstadhuis gehaald door de welzijnsdienst (waar ook ontwikkelingssamenwerking toe behoort)en schepen voor ontwikkelingssamenwerking Marc Deseyn. De opening van de tentoonstel-ling was een succes, met ongeveer 100 bezoekers. De eerste schepen Francis Werbrouckverwelkomde de bezoekers. De getuigenis van de heer Sato, die het bombardement heeftoverleefd, had een grote emotionele waarde die de mensen niet onberoerd liet.”

Aalst: burgemeester sluit aan “Els Keytsman zal morgen mee stappen van Aalst naar Brussel. Het groene raadslid roeptburgemeester De Maght op zich aan te sluiten bij het netwerk 'Mayors for Peace':‘Burgemeester De Maght heeft zich eerder al positief uitgesproken over gelijkaardigeacties. Elke burgemeester van de gemeente waarlangs de vredestocht passeert, heeft zichaangesloten. Enkel onze burgemeester niet!’ weet het groene raadslid.” Of het dankzij die oproep was of niet…: De Maght bevestigde haar lidmaatschap tijdensde ontvangst van de vredesstappers, waardoor de teller op 239 Belgische burgemeesterskwam te staan.

90

Brussel: schepen stapt mee“Na de officiële ontvangst bij hun aankomst in Brussel op zaterdagavond, en een rustdagvandaag, stappen Sato (de overlevende van Hiroshima), samen met Brussels schepen BrunoDe Lille en de stappers van Voor Moeder Aarde op 1 augustus samen naar het NAVO- hoofd-kwartier. Daar plannen ze een symbolische actie. Om 11u is er een onderhoud met eenwoordvoerder van het nucleaire NAVO-bondgenootschap.”

Overlevende van Hiroshima

Yoshio Sato (74), een overlevende van het bombardement op Hiroshima, reisde met destappers mee, waarbij hij tijdens de ontmoetingen en op de officiële recepties overalgetuigde over de gruwel van een nucleaire aanval. Vele journalisten noteerden zijn verhaal.Indrukwekkend was de ontroerende Hiroshima ceremonie in de kerk te Peer. Voor dieherdenking hadden de Mayors for Peace Theo Kelchtermans (Peer), Anne-Marie Lizin(Huy), Bruno De Lille (waarnemend voor Brussel), Frank Beke (Gent), Ingrid Pira(Mortsel), Jean-Luc Dehaene (Vilvoorde), Luc Dehaene (Ieper) en Patrik Vankrunkelsven(Laakdal) een uitnodiging gestuurd naar alle 589 Belgische burgemeesters. Sato uitHiroshima, tientallen burgemeesters en de vredesstappers vormden een kleurrijk gezel-schap. Na de ceremonie vertrok men naar de luchtmachtbasis van Kleine Brogel, een deel-gemeente van Peer. Daar schonken ze aan de militairen een Ginkgo biloba, een vredes-boom. De boom is net als Yoshio Sato een ‘Hibakusha’, een overlever van de atoombom:de boom begon in de lente van 1946 opnieuw bloeien in het centrum van Hiroshima.

Besluit:Er zullen nog wel meer van die vredesvoettochten komen! Hierboven vond jeenkele voorbeelden van hoe een stad of gemeente zich openlijk bij zo een vre-desinitiatief kan aansluiten: • door lid te worden, • of door onderdak te verzorgen, • een officiële verwelkoming en ontvangst • een aanvullende tentoonstelling huren (deze is te ontlenen bij Voor Moeder

Aarde)

Abonneer je op de gratis elektronische nieuwsbrieven van de vredesbeweging: dan weet jehun plannen op tijd zodat je het gemeentebestuur onder de arm kunt nemen en goedeideeën influisteren (zie 4.5)

‘Specialist’ van de voettochten voor vredesthema’s in ons land is Voor Moeder Aarde; inapril 2006 organiseerden ze bijvoorbeeld ook de tocht van Tihange naar Doel in het kadervan 20 jaar Tsjernobyl – zie 4.5. Hun website is www.moederaarde.be

91

4.10

Betaalde busreisNaar een vredesmanifestatie

Bomspotting: burgerinspectiesBomspotting is de campagne van het Forum voor Vredesactie enBomspotting vzw tegen de kernwapens in Kleine Brogel (Limburg) entegen de kernwapenstrategie van de NAVO, waar België medeplich-tig aan is. Kernwapens zijn in 1996 door het hoogste gerechtshof terwereld (Internationaal Gerechtshof) illegaal verklaard. Dat was eensuperbelangrijke uitspraak. Maar er is meer, en dat geldt voor onsallemaal. De rechters die na de Tweede Wereldoorlog in Nürnbergoordeelden over de oorlogsmisdaden van de nazi’s, hebben namelijkgezegd dat iedereen die weet had van oorlogsmisdaden, had moetenhelpen om die te voorkomen. Niets doen is dus: medeplichtig zijn! Wel, wij hébben weet van een oorlogsmisdaad, nú: het hebben van endreigen met atoomwapens. Officiële klachten bij de procureur door devredesbeweging, met duizenden tegelijk, haalden niets uit: de over-heid doet of naar neus bloedt. Dus hebben wij volgens Nürnberg deplicht om er zélf iets aan te doen. Zo zijn de ‘burgerinspecties’ geboren. Dan trekken tientallen, somsduizenden mensen naar Kleine Brogel of andere ‘plaatsen der mis-daad’. Een aantal kruipt over de draad om de misdaad ter plaatse, als‘burgerinspecteurs’, vast te stellen. Natuurlijk geraken ze niet ver: alsnel worden ze bij de kraag gevat. Maar meteen is pers, publieke opi-nie en dus ook de politiek nog eens met de neus op de feiten gedrukt!Andere vredesmanifestanten gaan niet mee over de draad maar steu-nen van buiten de militaire basis hun vrienden die binnen gaan. Zie www.vredesactie.be en www.bomspotting.be. Daar vind je ook deplannen voor 2006: op 8 juli, en ook hele maand november, vooral op25 november, staan weer acties op de agenda!

Elk jaar vinden er grote vredes-manifestaties plaats: b.v. rondantiracisme, de Irak-oorlog, deillegalen (Hoop Op Papieren -HOP), bomspotting (kernwa-pens NAVO en Kleine Brogel)…Waarom zou de gemeente dedeelname van haar burgers niethelpen bevorderen? Roel en dejeugdclub pakten het in Malle alsvolgt aan…

92

Roel, hoe zijn jullie bij het Bomspotting-verhaal betrokken geraakt?Roel Stijnen: “We zijn er een beetje toevallig in gerold. Een vader van een vriend had al eerderaan acties in Kleine Brogel deelgenomen en nam ons mee naar een nieuwe burgerinspectie, datwas in oktober 2000. Zelf zijn we toen nog niet over de draad geklommen, we zijn aan de ‘lega-le’ kant van de omheining gebleven, maar we waren erg onder de indruk. De sfeer onder deactievoerders, de vastberadenheid, de solidariteit... De manier ook waarop de actie was opge-zet: iedereen wist goed wat hij/zij daar kwam doen en waarom, dat stond in het deelnemers-pakket dat je meekreeg. Knap vonden we dat. Er werd na afloop opgeroepen voor een nieuwe,grote Bomspotting op paasmaandag 2001. Nog op weg naar huis zijn we beginnen plannen omer onze jeugdclub in Malle bij te betrekken.”

Hoe werd dat idee in de jeugdclub onthaald?“We waren toen al enkele jaren bezig een jeugdclubwerking op te zetten. Vanaf het begin zatdaar meer achter dan aan de toog hangen en plezier maken. Niet dat we een linkse club waren,al kregen we dat verwijt wel eens te horen, maar we probeerden toch hier en daar een engage-ment op te nemen en mensen aan het denken te zetten. Geen coca-cola bijvoorbeeld, samen-werking met de Wereldwinkel, benefiets,... De mensen van het bestuur hadden daar dus weloren naar. We zetten binnen de jeugdclub een werkgroepje Bomspotting op. Vanaf het beginkregen we de steun van de Bomspotting-coördinatie en het Forum voor Vredesactie.Deelnemen aan een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid – want dat is het toch in feite? - datwas toch nog iets anders dan meestappen in een betoging. Mensen voor zo'n actie warm makenwerkt nog het beste als je hen persoonlijk aanspreekt. Kernwapens spraken in die tijd nog nietonmiddellijk tot de verbeelding. De laatste jaren is dat gekanteld, maar vijf, zes jaar geleden wistbijna niemand dat er kernwapens liggen in België. We merkten dat het toch wat losmaakte, datveel meer mensen dan we dachten mee wilden. Kleine Brogel is Brussel niet, het is niet zo vlotbereikbaar met het openbaar vervoer. De volgende stap was dus het vervoer organiseren.”

En zo kwam er een speciale Bomspotting-bus vanuit Malle?“We hadden in de jeugdclub het geld niet voor een bus. We waren ook niet zeker of die wel volzou raken. En tenslotte mag je de bustickets ook weer niet te duur maken. We wilden niet datde jeugdclub er een financiële kater aan zou overhouden, en gingen dus naar andere kanalen opzoek. De gemeente? Nu ligt het niet zomaar voor de hand dat een gemeentebestuur een actiefinanciert waarbij je de wet overtreedt...”

93

Waar precies ben je gaan aankloppen?“Het leek ons het beste om bij de Mondiale Raad van onze gemeente te beginnen. Die verenigtalle groeperingen van Malle die zich met ontwikkelingssamenwerking bezig houden. We haddeneerder voor andere initiatieven al projectsubsidie gekregen van de Jeugdraad. De jeugdconsu-lent begeleidde toen ook de Mondiale Raad. Maar voor veel mensen in de Mondiale Raad ligtde kernwapenproblematiek toch ver van af van hun eigen kerntaken: de Noord-Zuid-verhoudingenen ontwikkelingssamenwerking. En dan nog voor een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid...Dat vroeg dus een doordachte aanpak. De jeugdconsulent zette onze aanvraag op de agendavan de Mondiale Raad. We hadden een mooi dossiertje voorbereid waarin we de kernwapen-problematiek uit de doeken deden, de opzet van Bomspotting uitlegden en onze plannen toe-lichtten. Hier en daar werden wenkbrauwen gefronst. Tegen kernwapens, tot daar aan toe. Maarover de omheining van een militaire basis kruipen... Dat ging voor sommigen toch wat ver. Opdat moment is het belangrijk dat je de ideeën van geweldloze directe actie in de verf weet tezetten. Ik legde de link naar de geweldloze campagnes van Martin Luther King en Gandhi, en datwerkte wel bij dit publiek... Ik had onze plannen vooraf ook al met enkele leden van de MondialeRaad apart doorgepraat, en ze sprongen me bij. Dat trok ook de anderen over de streep.”

Dus je kreeg je subsidie?“De Mondiale Raad stemde in met een zogenaamde ‘verliessubsidie’: ze zouden voor ons hetverlies bijpassen als de kosten niet gedekt werden door de ticketverkoop. We konden de tic-kets dus goedkoop houden zonder dat de jeugdclub zelf het financiële risico moest dragen. Eenhele geruststelling. We zetten ons dus terug aan onze promotiecampagne. Uiteindelijk moestenwe zelfs nog mensen weigeren: bus uitverkocht! Op paasmaandag vertrokken we met een vollebus naar Kleine Brogel. Iedereen was laaiend enthousiast over de actie. De mensen die mee dedraad over gingen werden in groep opgepakt. We zaten samen spelletjes te spelen en lol tetrappen in afwachting van onze vrijlating. Ook voor de Bomspotting-acties de jaren daaropwisten we nog volk op de been te brengen. Bij de laatste actie viel de opkomst tegen. Maar hetbelangrijkste lijkt me dat we via deze acties, en met financiële steun van de gemeente, eengrote groep mensen hebben laten kennismaken met geweldloze directe actie, een publiek datwe anders heel moeilijk bereiken.”

Tips uit het verhaal van Roel: • Bomspotting is maar een voorbeeld. Er zijn gelegenheden genoeg om je gemeente

warm te maken voor het mee betalen van een busreis naar een vredesmanifestatie• een draagvlak creëren: vooraf gaan praten met gelijkgezinden• voor en na de actie: artikels in eigen tijdschriftje, website; of in de pers proberen

te versieren• nationale campagnes van de vredesbeweging kunnen maar lukken als in vele gemeen-

ten de lokale mensen – de jongeren – er zich achter zetten!• surf eens naar de bovenaan vermelde websites: reeds in 2006 volgen er nieuwe

bomspottingacties, en ook na 2006 zal het nog niet gedaan zijn – vrezen we!

roel@vredesactie.bei

94

4.11

Is jouw burgemeester er een‘Voor Vrede’?

Het netwerk ‘Mayors for Peace’

Doelwit van kernwapens in een eventuele kernoorlog zijn niet alleenmilitaire installaties, maar ook steden. Burgemeesters staan in voorde veiligheid van hun burgers. Ze hebben dus een speciale verant-woordelijkheid in het afwenden van een mogelijke kernoorlog.

In 1945 herleidden atoombommen Hiroshima en Nagasaki in éénseconde tot puin. Honderdduizenden levens gingen verloren. Zestigjaar later lijden nog duizenden onder de nawerkingen van de stralingen de emotionele pijn. Om een herhaling te vermijden vertellen detwee getroffen steden aan de wereld elke keer opnieuw over hetleed en dringen ze zonder aflaten aan op de vernietiging van de kern-wapens. In 1982 stelde burgemeester Takeshi Araki van Hiroshimaeen nieuw programma voor om de solidariteit tussen steden wereld-wijd te bevorderen met het oog op de volledige afschaffing van allekernwapens. Dit voorstel geeft steden en gemeenten de mogelijkheidde nationale grenzen te overstijgen om samen te werken voor nucle-aire ontwapening. Sindsdien doen de burgemeesters van Hiroshima enNagasaki wereldwijd een beroep op burgemeesters om dit idee testeunen. De burgemeester van Laakdal Patrik Vankrunkelsven is vice-president van dat netwerk ‘Mayors for Peace’.

Burgemeester Akiba van Hiroshima, in Brussel op zoek naar steun voor de campagne tegende kernwapens (19 januari 2005)

Het netwerk pleit voor ‘Vision for 2020’, een spoedcampagne voor-gesteld door de burgemeester van Hiroshima. Doel ervan is een ver-drag dat alle kernwapens totaal verbiedt, om zo te komen tot eenwereld vrij van kernwapens in 2020. ‘Mayors for Peace’ verbindt

In 1982 stichtte burgemeesterTakeshi Araki van Hiroshima eennetwerk tussen steden dat pleitvoor de afschaffing van allekernwapens. In België waren inapril 2006 al 250 burgemeesteraangesloten. De jouwe ook? Zoja: doèt je gemeente daar ietsmee? Zo neen: weer een goedetip om bij je gemeentebestuurlangs te gaan. Voor én na deverkiezingen!

95

burgemeesters over de hele wereld die dat programma uitdrukkelijk steunen. In 2005waren er zo al 1036 steden in 112 landen.

Op 12 januari 2006 klopte een delegatie parlementsleden, burgemeesters die lid zijn vanhet netwerk en organisaties aan bij Verhofstadt. Die zou de week daarop namelijk GeorgeBush bezoeken. Ze brachten Belgische pralines mee voor Bush en de Belgische regering.Met op de doos de boodschap: “Say it with chocolates to President Bush: Nukes out ofEurope – with love from Belgium”. De Standaard meldde dat de pralines, in de vorm vankernbommen, gemaakt waren door de kinderen van burgemeester Van Krunkelsven, inter-nationaal ondervoorzitter van de Mayors for Peace. Op de foto o.a. Eloi Glorieux (Vlaamsparlementslid) en Mortsels burgemeester Ingrid Pira. Voor Moeder Aarde heeft een leidende rol gespeeld in het ronselen van Belgische burge-meesters voor het netwerk. In België waren er in april 2006 al 250: de helft van het tota-le aantal. Jij kan dat aantal helpen vermeerderen door een brief te sturen naar je burge-

meester. Of indien die al lid is, kan je suggereren dat hij/zij het niet bij een papieren hand-tekening laat, maar ook daadwerkelijk in actie komt. De website van Voor Moeder Aardegeeft vele voorbeelden hoe de ‘Burgemeesters voor Vrede’ hun handtekening in dadenomzetten. We vatten samen:

• Gemeenteraad resolutie laten stemmen als steun in de rug van de ‘Mayor’. O.a.Merelbeke en Luik deden dat. Die tekst naar voorzitters van partijen en ministerBuitenlandse Zaken sturen

• Vóór de ‘Toetsingsconferentie’ van het Non-Proliferatieverdrag (NPT) ging een delegatieburgemeesters op Buitenlandse Zaken vragen naar actiever en zelfstandiger Belgisch beleid

• Bruno De Lille (als waarnemend burgemeester Brussel), Ingrid Pira (Mortsel) en PatrikVankrunkelsven (Laakdal) gingen naar die NPT-toetsingsconferentie in New York.Deden er mee aan debatten en aan samenkomst van de ‘Mayors’ – waar VN-baas KofiAnnan gastspreker was. Volgende ‘Toetsingsconferentie’: mei 2007

• Verschillenden deden al mee aan burgerinspecties naar kernwapens in Kleine Brogel: deBomspotting-acties (zie 4.10)

• Samen standpunten innemen. Veel Duitse burgemeesters tekenden verklaring voorterugtrekking Amerikaanse kernwapens. (Nog) niet in België. Hier ondertekenden wel78 van onze ‘Mayors’ mee een pers-opiniestuk van burgemeester van Hiroshima

• Stedelijke medewerker aanstellen als vredesambtenaar om in gemeente rond vredes-problematiek te werken – zie voorbeeld Ieper (5.1).

96

• Veel gemeenten hebben internationale banden, o.a. in de Derde Wereld. Burgemeesterkan zijn collega ginder oproepen ook lid te worden

• Vredesvoettochten: Ieper – Kleine Brogel is voorbij, zie 4.9. Ook bij toekomstige voet-tochten kunnen gemeenten stappers officieel ontvangen mét persmensen erbij, lokaalen onderdak voorzien, de oproep steunen, tentoonstelling plaatsen enz.

• Hiroshima en Nagasaki herdenkingen organiseren of er naar toe gaan• Aandacht voor jaarlijkse Vlaamse Vredesweek. In 2005 hebben veel burgemeesters dat

gedaan, o.m. door bomen te planten. Doel: evenveel bomen als de 32.000 kernkoppenin de wereld. Ook in de toekomst: vredesbomen, vredesbossen planten – zie 4.13.

• Kritische houding t.o. huisbankier van gemeente. Sommige grote banken hebben investe-ringen in producenten kernwapens! Gemeente kan kiezen voor duurzame spaar- en beleg-gingsproducten. Meer nog: kernwapenvrij investeringsbeleid bij huisbankier bepleiten. Zie 4.7.

• Vredeszuil: een stenen paal met info over de Mayors for Peace en de atoombom, opcentrale plaats in gemeente om oproep bekend te maken. Voor Moeder Aarde werktvoorstel van zuil uit voor alle gemeenten

• Straatnaamgeving: b.v. Gent zou het Wilsonplein tijdens een ceremonie omdopen tot"Hiroshima plein". Kan elders ook, zeker in nieuwe wijken

• Een permanent monument ligt als voorstel in Ieper en Gent op tafel. Iets voor een kunstenaarook in jouw gemeente?

• ‘The A-Bomb and Humanity’ in je gemeente tentoonstellen. Ieper, Leuven, Peer, Genten Roeselare deden dat reeds. Info: Voor Moeder Aarde. Die tentoonstelling werdgemaakt door Japanse overlevenden atoombom

• Educatief pakket voor scholen• Jeugdraad kan samen met gemeente jongeren afvaardigen naar Hiroshima en Nagasaki,

voor herdenkingen elk jaar op 6 en 9 augustus• Op website van gemeente link zetten naar de campagne en de stand van zaken.

In gemeentelijk infoblad: informatie over de Mayors For Peace

Tot daar de samengevatte suggesties op de website van Voor Moeder Aarde. Elders inonze inventaris over gemeentelijk vredesbeleid vind je natuurlijk nog tal van voorbeeldenwaar je jouw gemeentebestuur of je vredesburgemeester mee kan inspireren!

Wat staat ons te doen?• Op de website www.moederaarde.be vind je meer uitleg, o.a. de lijst van aangesloten

burgemeesters. Is de jouwe er al bij?• De lijst met actiepunten waar die burgemeesters zich voor kunnen inzetten: bespreken

met je gemeentebestuur. Ook nà de verkiezingen!• Op de website vind je ook een modelbrief die je aan je burgemeester kan sturen – liefst onder-

tekend door zoveel mogelijk mensen en (jeugd?)-organisaties, de hele jeugdraad bijvoorbeeld.

Maar helaas…Helaas blijkt de handtekening van een burgemeester als ‘Mayor for Peace’ soms een vodjepapier te zijn. Samengeraapt uit enkele krantenberichten, begin juli 2005: “Een motie van Jan Roegiers (Spirit) overleefde een stemming in het Vlaams Parlement niet. Dievroeg de Vlaamse regering er bij de federale regering op aan te dringen om binnen de NAVO tepleiten voor de terugtrekking van alle kernwapens uit Vlaanderen. De motie verwees naar deMayors for Peace, op dat moment ondertekend door 170 burgemeesters uit Vlaanderen.Verschillende ‘Mayors for Peace’ die lokaal dus tegen kernwapens ageren, stemden met hunander petje als Vlaams parlementslid tégen de motie. Een daaropvolgende motie van EloiGlorieux (Groen!) over hetzelfde onderwerp werd evengoed weggestemd. Enkel Groen! stem-de voor en zes ‘pacifisten’ uit de meerderheid hebben zich als excuus-truus onthouden.”

97

4.12

Vlaamse Vredesweek:

Meer en meer gemeenten doen mee!

De Vlaamse Vredesweek wordt georganiseerd door de meeste vre-desorganisaties plus de Nederlandstalige Vrouwenraad enVredesstad Ieper. Elk jaar betekent dat een week lang actievoerenrond één centraal vredesthema. De bedoeling is de publieke opinieover dat thema wakker te schudden via pers en onderwijs. Daarnaastvraagt de Vredesweek ook aan de politici om de politieke eisen ronddat thema om te zetten in maatregelen en wetten. Het thema is elkjaar anders: zo werd er al gewerkt rond kernwapens, landmijnen,kindsoldaten, vrouwen als kracht voor vrede, Europa, enz. In 2006staan jongeren in conflictgebieden op de agenda.

Vredesweek 2005:

Liever bomen dan bommen – alle kernwapens de wereld uit!

Dat was de slogan waar tienduizendenzich achter schaarden in de vredesweek2005. De slotmanifestatie in Sint-Truidenwas de eindhalte van vredeskaravanenlangs een aantal VlaamseVredesgemeenten. Van Ieper viaDiksmuide, Hooglede naar Brugge, vanGent naar Aalst en Mechelen, van

Antwerpen naar Leuven en Brussel, van Genk naar Kleine Brogel(Peer) om te eindigen in Sint-Truiden.

Zowel op educatief vlak als politiek werd het probleem van de kern-wapens met nadruk zichtbaar gemaakt. Ook letterlijk visueel: naasthet afwijzen van de nucleaire strategie wilde de Vlaamse Vredesweekeen duurzaam kattebelletje achterlaten na deze campagne; voor elkkernwapen in de wereld zou een vredesboom geplant worden. 32 000vredesbomen dus! Zo droegen de deelnemers meteen ook een steen-tje bij tot het milieu.

De lijst vredesbossen zwelt intussen verder aan, de kritiek op dekernwapens ook. Heel wat gemeenten beloofden tijdens deVredesweek 2005 later nog plaats te zullen maken voor nieuwe vre-desbossen. Enkele voorbeelden: in november nodigde vredesstadVilvoorde iedere Vredesweek-sympathisant uit om mee het vredes-bos in Houtem aan te planten: 10 000 vredesbomen!

Elk jaar einde september – beginoktober vindt de VlaamseVredesweek plaats. Vredes-organisaties werken dan overalin Vlaanderen samen rond éénbepaald thema. Gemeentenkunnen een zeer grote inbrenghebben.

98

In maart was het de beurt aan Gingelom en Sint-Truiden om 10 000 vredesbomen aan teplanten. Verder zouden er vredesbossen komen in Rumst, Ieper en Wuustwezel. Dammeen Ieper leggen dan weer een laan met vredesbomen aan. Gent en Brussel plantten tijdensde vredesweek een vredesboom op een symbolische plek. Dat deed ook staatssecretarisvoor Duurzame Ontwikkeling Els Van Weert en het ACW-bestuur van Mechelen. De tellervan de Vredesbomen blijft lopen: zie website www.vredesweek.be. Als de vredesbomen in2020 volwassen zijn, zouden volgens internationale verdragen alle kernwapens de werelduit moeten zijn.

Vlaamse Vredesweek 2006

Van 22 september tot 1 oktober 2006 zal de Vredesweek zich toespitsen op de jongerenin de vele conflictgebieden. Veel kinderen en jongeren zijn gevlucht voor het geweld, ande-ren blijven verlaten en getraumatiseerd achter. De geweldmachine van de oorlog ontzietniemand, ook niet jongeren. En wanneer het conflict voorbij is zijn zij het die zwareinspanningen moeten leveren om hun stukgeschoten land en samenleving weer op te bou-wen. Daarom roept de Vlaamse Vredesweek in 2006 alle hens aan dek voor dit schrijnen-de probleem.

Info: www.vredesweek.be

Tip:bekijk de actiemogelijkheden en het beschikbare materiaal op de websiteonderzoek hoe je met de scholen en de gemeente kan meewerken

i

99

4.13

Is - of wordt - ook jouw gemeenteEen Vredesgemeente?

Zo is het allemaal begonnen: in 1997 lanceerden 26 winnaars van deNobelprijs voor de Vrede een oproep aan alle staatshoofden van deVerenigde Naties (VN): maak van de eerste tien jaar vanaf het sym-bolische jaar 2000 het ‘Decennium voor een Cultuur vanGeweldloosheid’. Want, aldus hun oproep: “Samen kunnen we eennieuwe cultuur van geweldloosheid opbouwen die hoop biedt aanalle mensen en in het bijzonder de kinderen.” De AlgemeneVergadering van de VN, waar alle landen in zitten, reageerde posi-tief: 2000 werd het ‘Internationaal jaar voor een Cultuur van Vrede’en de jaren 2001-2010 werden uitgeroepen tot het ‘Decennium vooreen Cultuur van Vrede en Geweldloosheid voor de kinderen van dewereld’. Dat gebeurde in een verklaring met de naam ‘resolutie53/25’, sindsdien een beetje een magisch cijfer voor de vredesbewe-ging en de mensen die vrede en geweldloosheid nastreven!

Het bleef gelukkig niet bij een mooie verklaring en moeilijke woorden.Het jaar 2000 begon met een geschreven belofte, ‘Afspraak 2000’, dieondertekend werd door 6.000.000 mensen in de wereld - 60.000 inVlaanderen - en waarin je belooft dat je jezelf daar persoonlijk voorzal inzetten, voor die cultuur van vrede. Wie tekent, belooft:

• alle leven te eerbiedigen• geweld te verwerpen• met anderen te delen• te luisteren om te begrijpen• zorg te dragen voor de planeet• solidariteit te herontdekken.

En dan belanden we bij ons onderwerp hier: de steden en gemeen-ten. Want ook zij moeten volgens de campagne werken aan die cul-tuur van vrede. Aan gemeentebesturen wordt daarom gevraagd óókzo een plechtige belofte te tekenen om zich daar op plaatselijk vlakvoor in te zetten. Meer dan 70 Vlaamse gemeenten deden dat al, enzijn sindsdien ‘Vredesgemeente’. Soms tekende alleen het schepen-college en de burgemeester, soms de hele gemeenteraad.

Als vredesgemeente kan je op veel manieren die belofte waarmaken.Een brochure van Pax Christi Vlaanderen geeft voorbeelden:

• geweldvrije zones uitroepen: vergaderzaal, school, jeugdhuis,fuif, voetbalveld

• verbroederen met gemeenten in een conflictgebied• kritische behandeling van bedrijven die producten maken met

militaire toepassingen• acties naar aanleiding van de actualiteit• informatie, vorming, opvoeding inzake vrede

Meer dan 70 Vlaamse gemeen-ten ondertekenden plechtig eenbelofte dat ze werk zullenmaken van vrede: ze werden‘Vredesgemeente’. Sommigedoen daar veel voor, andereweinig of niets. En hoe zit dat nade verkiezingen, met misschienandere mensen in het bestuur?

100

• multiculturele samenleving bevorderen• inspraak van de inwoners verbeteren• het sociale samenleven stimuleren.

In die brochure staat ook een voorbeeldtekst voor die plechtige belofte waarin eengemeente verklaart voortaan een vredesgemeente te zijn.

Vredestips:• Op http://www.paxchristi.be/website/wordpress/?page_id=27 vind je de lijst vredes-

gemeenten. Vind je jouw gemeente daar niet in terug? Dan kan je via Pax ChristiVlaanderen de brochure bestellen die je aan je gemeentebestuur kan voorleggen.(Opgelet: eerst bij hen checken of de lijst op hun website wel volledig is! Want erkomen af en toe nog gemeenten bij).

• Staat ze er wél op? Des te beter. Maar ga dan eens na wat ze als Vredesgemeentesinds hun handtekening concreet voor de vrede hebben gedaan. Ja, er zijn besturenen burgemeesters die zich echt inzetten. Maar er zijn er andere, waar het er eerderop lijkt dat ze hun handtekening snelsnel op papier hebben gezet en dan zijn over-gegaan ‘tot de orde van de dag’.

• Dan vind je meer dan genoeg tips in deze inventaris ommee naar de gemeenteraadsleden te trekken: want dehandtekening hield een echte belofte in om er werkvan te maken! Ook in die brochure van Pax Christi vindje meer uitleg over de hierboven opgesomde maatrege-len om als vredesgemeente aan vrede te werken.

• Dikwijls duikt er vanuit de actualiteit iets op waar degemeente een standpunt zou kunnen innemen: een cam-pagne van de vredesbeweging, een petitie, eenoproep… Als je dan in een ‘Vredesgemeente’ woontheb je des te meer argumenten om van je gemeenteraadof je gemeentebestuur te eisen daaraan mee te doen!

• Misschien is het na de verkiezingen van oktober 2006 een andere burgemeester, zijn hetandere partijen die aan het bestuur staan van je gemeente. Dan kan je hen polsen wat zevan het antwoord van hun voorgangers vinden op de oproep om vredesgemeente teworden: m.a.w. blijft - of wordt - de gemeente een vredesgemeente?

101

4.14

Vredesgemeente concreet?

Antwerpen: wedstrijd en vredesonderwijs

Antwerpen plant nog veel meer rond vrede, in de scholen van allenetten: het idee voor een echte ‘Commissie Vredesonderwijs’ ligt optafel. Maar in een grote stad moet men met zoveel mensen en pro-cedures rekening houden dat het soms lang duurt. De verantwoor-delijken bleven niet wachten en pakten in 2006 uit met een wedstrijdin het kader van dat fameuze ‘decennium’ (d.w.z.: een periode vantien jaar) waarin aan vrede en geweldloosheid zou gewerkt worden.Alle lagere en secundaire scholen op Antwerps grondgebied mogenmeedoen. De bedoeling is dat de scholen aan de hand van‘eTwinning’ (zie verder) met een andere Europese school samen-werken aan één van de thema's van de VN-resolutie. Daarvoor kun-nen ze zich steunen op enkele basisteksten die op een website kun-nen afgehaald worden.

Europese uitwisseling

Maar wat is eTwinning dan? De Europese Commissie heeft beslistdat iedereen die 18 jaar is, al minstens éénmaal in zijn/haar leven - alwas het alleen maar via het internet - een Europese uitwisselingmoet meegemaakt hebben. Scholen moeten de kans krijgen samenmet en van elkaar te leren, ideeën uit te wisselen en vrienden temaken. Daarom werd de eTwinning-actie bedacht: alles gaat per e-mailen via het internet. Geen papier, geen zware dossiers. eTwinningbiedt een eenvoudig gebruiksvriendelijk digitaal platform aan.Scholen binnen de Europese Unie kunnen hiervan gebruik maken ommet elkaar te communiceren. Het is een goede basis om internationalecontacten te leggen.

Via het eTwinning portaal zoek je een Europese partnerschool waar-mee je samen een project uitwerkt. Dat kan rond van alles gaan, maarhier hebben we het over die Antwerpse wedstrijd voor Antwerpsescholen. Dus moet het ‘gezamenlijk project’ gaan over één of meerthema’s uit die fameuze VN-resolutie over het decennium voor vredeen geweldloosheid; dat zijn: mensenrechten, ontwikkeling, democra-tie, geweldloosheid, verdraagzaamheid en milieu. Die thema’s leunentrouwens aan bij de eindtermen burgerzin en milieueducatie. Elk idee,concept, product, spel, lessenreeks, uitwisseling… die voortkomt uitde uitwisseling met de Europese partner komt in aanmerking voor dewedstrijd. Wat heb je dus enkel nodig? Een computer, internet, goedeideeën, een klas vol enthousiaste leerlingen...

Er zijn al 70 Vlaamse ‘Vredes-gemeenten’, die officieel hebbenbeloofd om te gaan werken aanvrede. Ze gingen in op de beken-de VN-verklaring die de jaren2001 tot 2010 uitroept tot het‘Internationaal Decennium vooreen Cultuur van Vrede enGeweldloosheid’ (4.13). Maarwelke gemeente doet er échtiets aan? Antwerpen probeerdehet alvast, met een wedstrijdvoor de scholen.

102

De jury van de wedstrijd bestaat uit vertegenwoordigers van educatieve vredesorganisa-ties en vertegenwoordigers uit de onderwijssector. Zij kijken onder andere naar desamenwerking, de betrokkenheid van de leerlingen, het thema, en vakoverschrijdende ele-menten. Er zijn prijzen voor het basis- en voor het secundair onderwijs, anderzijds voorhet gewoon en voor het buitengewoon onderwijs. De eerste prijs kan rekenen op 500euro, de tweede op 250 euro, de derde op 100 euro.

over eTwinning: http://www.etwinning.be/over de wedstrijd in Antwerpen: http://onderwijs.antwerpen.be/MIDA/(doorklikken naar eTwinningwedstrijd)

Naast die wedstrijd heeft de stad ook bij de scholen het project Hopendeuren helpenbekendmaken. Hopendeuren wil deuren naar verschillende culturen openen. Onder andereook letterlijk: door een actieve workshop met deuren in het Museum voor Schone Kunstenvan Antwerpen. Die ‘Deur’ is een symbool. Want wij hebben muren opgetrokken. Muren dieons omringen, beschermen, afscheiden, insluiten, enz… . Het antwoord is: een opening in demuur. Gesloten mist de deur haar oorspronkelijke doel. Op een kier prikkelt ze de nieuws-gierigheid. Halfopen roept ze vragen op. Helemaal open biedt ze onvermoede mogelijkhedenen kan ze leiden tot dialoog, laat ze een frisse wind waaien. Dit project brengt kinderen en jongeren van verschillende religieuze, sociale en cultureleachtergronden bij elkaar om samen creatief bezig te zijn. Het wil zo bijdragen tot de opbouwvan een cultuur van dialoog en vrede. Het project richt zich tot de Antwerpse scholen van alleonderwijsnetten, maar ook jeugdgroeperingen, buurthuizen enz. kunnen meedoen.Dit project liep al zeker tot juni 2006. Het is dus misschien afgelopen als jij dit leest, maar hetblijft een goede bron van inspiratie.Meer info op: http://www.wcrp.be/100-portes-deuren-doors/antw-proj.htm

Tip:• dit is uiteraard geen oproep voor scholen buiten het Antwerpse om aan die wed-

strijd mee te doen. Als jij dit leest is de wedstrijd trouwens al voorbij!• het is hier wél bedoeld als goed voorbeeld om zelf eens mee te gaan leuren bij

jouw eigen gemeentebestuur: een wedstrijd rond schoolwerk voor vrede engeweldloosheid

• zeker als jouw gemeente zich reeds als ‘Vredesgemeente’ heeft uitgeroepen doorde tekst daarover te ondertekenen (zie 4.13)

• maar waarom ook niet voor andere gemeenten die (nog) geen Vredesgemeentezijn? Het is toch prima als een stad of gemeente haar scholen aanmoedigt om ookeens te werken rond het ‘‘Internationaal Decennium voor een cultuur van Vredeen Geweldloosheid, of niet soms?

i

5Gemeentelijke instrumenten

voor vrede

104

Ieper werd in de EersteWereldoorlog compleet ver-woest. Geïnspireerd door haarverleden heeft de stad een roe-ping op zich genomen als vre-desstad. Andere gemeenten vin-den in wat Ieper doet inspiratievoor een eigen vredesbeleid,maar ze kunnen met hun eigenscholen en inwoners ook in Ieperzelf terecht.

5.1

Ieper: Vredesstad

Met een Vredesfonds en een vredesambtenaar

Ieper is voorlopig de enige Belgische stad met een vredesambtenaar.Filip Deheegher: "Ieper geeft haar beleid als vredesstad gestalte in vieractiedomeinen:

• als stad zelf vredesinitiatieven nemen• lokale vredesacties ondersteunen: financieel, organisatorisch,

materieel…• andere steden en gemeenten aansporen tot een concreet vredes-

beleid, ze ‘meenemen’ in vredesinitiatieven• …en niet altijd zelf ‘het warm water willen uitvinden’. Wij nemen

de vredesorganisaties onder de arm. We werken met hen samen,en geven zo aan hun campagnes een meerwaarde. Als een burge-meester – in dit geval van Ieper – zijn collega’s warm maakt vooreen campagne van de vredesbeweging, dan heeft dat veel meerinvloed dan wanneer er een brief vertrekt vanuit een in politiekekringen niet zo bekende vredesorganisatie."

105

Je bent voorlopig als vredesambtenaar een uniek exemplaar. Waarom en wanneer heeft destad die post geschapen?"Ik leidde de jeugddienst. Wij hadden toen met zes-zeven vrijwilligers in de schoot van de jeugd-raad een werkgroepje ‘internationaal’, want we wilden meer doen dan het pure jeugdwerk.Vanaf ongeveer 1985 was Ieper zich gaan opstellen als ‘vredesstad’. In het begin stond dat welmooi op het briefpapier, op de vlaggen… maar verder bleef vooral het bij plannen. Vanuit dejeugdraad met dat werkgroepje begonnen we intussen al internationale uitwisselingen te doenmet jongeren uit conflictgebieden (zie 4.2 - nvdr). In 2000 vroeg het stadsbestuur mij om overte stappen naar een nieuwe dienst, specifiek voor de vredesthematiek. Als eerste en nog altijdenige vredesambtenaar in Vlaanderen werd mijn nieuwe taak: een concrete invulling geven aande vredesthematiek. Als mensen het over Ieper hadden, dachten ze alleen aan de EersteWereldoorlog. De bedoeling was dat te veranderen. Ieper wilde ook bekend of herkend wordenals vredesstad door concrete vredesacties in de samenleving van nu."

Vandaar bijvoorbeeld jullie trekkende rol in het netwerk van de ‘Mayors for Peace’ – samenmet Voor Moeder Aarde?

"De burgemeester van Hiroshima Akiba had opge-roepen tot de vorming van een wereldwijd net-werk van burgemeesters voor vrede: de Mayorsfor Peace, in het vooruitzicht van de 60ste ver-jaardag van de atoombom op zijn stad. En metuiteraard als doelstelling de afschaffing van dekernwapens (zie 4.11 - nvdr). Onze burgemeesterwerd een van de eerste Vlaamse ‘burgemeestersvoor vrede’. Op zijn vraag begon ik in dat kaderacties naar buiten toe te ondernemen. In de eer-ste plaats: andere burgemeesters warm makenvoor het netwerk. We zitten nu al aan 250Belgische leden! Net nu is de brochure klaar, diewe samen met Voor Moeder Aarde uitwerkten.Ze reikt de gemeenten twintig concrete modellenaan om van hun lidmaatschap meer te maken daneen papieren handtekening. Een andere actie indat kader zijn de twintig vredeszuilen die we inIeper gezet hebben, met informatie over de waan-zin van kernwapens: smalle vierkante blokkenvan 2 1/2 meter hoog. Intussen bevatten een aantalzuilen ook informatie over de vijf genomineerdenvan de Ieperse Vredesprijs (Zie 4.4 - nvdr). Want

het is goed dat niet alleen de scholieren die daar in hun school rond werken, informatie over de vredes-projecten van die mensen krijgen, maar ook de inwoners en de bezoekers van de stad."

Hoe zit dat met gemeenten of steden waarvan de burgemeester, Mayor for Peace, bij de ver-kiezingen van 2006 niet herverkozen is?"We plannen in het najaar van 2006 een campagne om in januari 2007, op de allereerstegemeenteraad van de nieuwe besturen, het engagement van de gemeente voor de Mayors forPeace opnieuw op de agenda te krijgen. Dat onderwerp moet in elk geval zeer snel op de lokalepolitieke agenda komen van de nieuwe gemeenteraden of gemeentebesturen."

106

En vóór de verkiezingen? Kan je niet bij alle kandidaten vooraf polsen naar hun engagementvoor vrede - in dit geval het netwerk van de Mayors for Peace? Om ze later, eens verkozen,hun toezeggingen nog eens voor te leggen?"Dat is een andere invalshoek. Maar dan moeten we overal lokale mensen hebben om zich daarachter te zetten, dat kan ik niet van hieruit doen."

Ik schrijf het onderaan mijn artikel als tip! Wat doet de vredesstad nog meer?"In 1998 heeft de stad een Vredesfonds opgericht. Ik doe als vredesambtenaar het secretariaat,ik bereid de vergaderingen voor enz. De opdracht is dubbel: de 3-jaarlijkse Vredesprijs van destad organiseren, en anderzijds alle mogelijke lokale initiatieven steunen rond vrede, multicul-tureel samenleven, tolerantie enz. In het bestuur van het fonds zitten individuen, vertegenwoor-digers van enkele raden en mensen van het gemeentebestuur zelf. Maar in wat ze steunen ishun keuze objectief en pluralistisch, het gebeurt niet op basis van partijpolitiek. Het enige wattelt is de waarde van een project."

Een voorbeeld? "Een voorbeeld is de jaarlijkse Vredesloop (zie 6.7 - nvdr): het Käthe Kollwitz Initiatief dat deloop inricht krijgt een financiële toelage en praktische steun. Het cultureel centrum wordt ervoorgebruikt, en mijn collega en ik helpen er aan mee. Een ander project dat we zullen steunen komtvan de leerlingenraad van een technische en beroepsschool. Zij hadden een bezoek gebrachtaan het Fort van Breendonk, de gevangenis van de Gestapo tijdens de Tweede Wereldoorlog.Dat heeft bij hen grote indruk gemaakt. Nu willen ze met een groep op reis naar Polen, voor eenbezoek aan het concentratiekamp van Auschwitz Birkenau. Om met eigen ogen te gaan vast-stellen wat daar 60 jaar geleden gebeurd is. Het project betreft niet alleen de reis, maar opschool komen er ook inlevingsmomenten en ze plannen een tentoonstelling. Het project wil ookde link met Polen benadrukken: Ieper is namelijk destijds door de Polen bevrijd. Een waardevol ini-tiatief dus, met een goed dossier. Het Vredesfonds zal een financiële toelage geven, en de stadzal helpen met de praktische kant van de tentoonstelling."

En wat doet Ieper nog meer als vredesstad?"Ik weet niet waar beginnen, we doen zoveel! Ook kunstprojecten. Bijvoorbeeld: iedereen diewilde kon een vredeskunstwerkje opsturen, met als enige richtlijn: het moest in een briefomslagpassen. Vele honderden brieven hebben we ontvangen, prachtige tekeningen, gedichten,kunstwerkjes… daar hebben we een tentoonstelling mee ingericht. Weer zoveel mensen die eenkeer vanuit hun eigen inspiratie hebben nagedacht over vrede en oorlog."

En dan dat mooie project met de klaprozen? "Je weet dat de klaproos hèt symbool is van de Eerste Wereldoorlog. De kunstenares AnitaHuybens kwam in 2005 met het voorstel om 1000 keramieken klaprozen te maken. Die zoudenop 11 november, Wapenstilstandsdag, verkocht worden ten voordele van Apopo. Die organisa-tie werkt in Afrika met getrainde ratten om landmijnen op te sporen voor ontmijning. Voor datproject heb ik alle culturele verenigingen aangeschreven, de regelmatige bezoekers van hetMulticultureel Café aangesproken, en de keramisten uit de streek... Zo hebben we met 100mensen daaraan gewerkt, mensen die anders nooit met vrede bezig zijn. Terwijl ze met hun han-den in de klei zitten, spreken we dan over de waanzin van de mijnen. Dat veld met 1000 klap-rozen stond dan als tijdelijk vredessymbool bij het overbekende vredesmonument Menenpoort.Anita, een zeer gedreven persoon, zou graag datzelfde herhalen in elke Vlaamse provincie, om

uiteindelijk genoeg geld bijeen te halen voor een gepantserd voertuig. Dat kost € 200.000.Ondertussen ging eenzelfde klaprozenproject al door in Leuven, en in september 2006 is AldenBiezen aan de beurt."

107

1000 klaprozen – foto Tijl Capoen

"Nog een ander voorstel dat onlangs ook zo ‘op ons afkwam’: een kunstproject over ‘mensenals drager van mensenrechten’, met bodypainting en dergelijke. Resultaat: op 10 december2006 zullen we in Ieper een soort performance daarover brengen. Wat het concreet wordt moetnog uitgewerkt worden."

En dan is Ieper natuurlijk ook bekend van zijn ‘In Flanders Fields’ museum!"Daar moet ik mij als vredesambtenaar niet mee bezighouden. Maar het brengt een zeer waarde-volle hedendaagse boodschap. Het museum is een initiatief van de stad. Ieper wou haar oudeklassieke museum vol wapens, afbeeldingen van het slagveld enz. herinrichten tot een heden-daags actueel en interactief geheel. De zakelijke leiding is bij de dienst voor toerisme, inhou-delijk is een aparte vzw verantwoordelijk. In feite is het geen ‘museum’ meer. Eerder een dool-hof van belevingen en ervaringen, met beelden en klank die de bezoekers verder sturen van hiernaar daar."

Tips

• De misschien in je gemeente al bestaande ambtenaar voor ontwikkelingssamen-werking: zijn taak aanvullen met een luik vrede. B.v. vredeseducatie in de scho-len, reizen naar In Flanders Fields organiseren en financieel steunen, tentoon-stellingen… Nog zo geen aparte ambtenaar? Dan wordt het tijd!

• Elke school zou vredestentoonstellingen of andere projecten van Jeugd & Vredekunnen inhuren, maar dat is niet goedkoop: een drempel, weet Filip ons te zeg-gen. Een gemeentelijke medewerker (hoeft daarom nog niet een echte vredes-ambtenaar te zijn: kan ook iemand van cultuur b.v. zijn) kan dat met de hele stadvoor alle deelgemeenten tegelijk doen, elke school kan dan op bezoek komen.

• Anita Huybens en haar klaprozenproject door de gemeente financieel laten steunen;

108

of waarom niet met gemeenten uit de regio samenwerken om nog eens 1000 klap-rozen te maken en te verkopen? Anita tipt ons dat je dat best koppelt aan eenbestaande festiviteit die veel volk lokt. Je moet dat wel organisatorisch zelf inmekaar boksen, zij neemt alleen de artistieke leiding op zich. Info: zie onderaan.

• Dienst vrede en ontwikkeling stad Ieper, Grote Markt 34, 8900 Ieper057/23.92.14; Vrede_Ontwikkeling@ieper.be

• Anita Huybens (klaprozenproject): Wauwerdries 23, 3210 Lubbeek, 016/63.52.75; pottefaire@hotmail.com; het landmijnenproject in Tanzanië met getrainde ratten: www.apopo.org

• Museum In Flanders Fields: www.inflandersfields.be

i

109

5.2

Een eigen Vredeshuis:

Van de stad of van de vredesbeweging

Ook in Leuven een vredeshuis?

Een verkennend voorstel werd in 2005 zelfs al eens in de gemeente-raad op tafel gebracht, en zowel meerderheid als oppositie stondener positief tegenover. Maar het is nog lang niet zover. Volgens hetvoorstel zou het Vredeshuis Leuven een stadsdienst worden die ook openstaat voor de Leuvense verenigingen, de scholen, de organisaties. Al wie naarvrede streeft, naar verdraagzaamheid en rechtvaardigheid, zou er kunnensamenwerken met de groepen, diensten en organisaties die actief zijn in desfeer van de ontwikkelingssamenwerking, vredeseducatie en integratiebeleid- ongeacht filosofische, politieke, of religieuze overtuiging.

De voorstanders redeneren als volgt: "Aan vrede moet wordengewerkt. Vrede is niet alleen de afwezigheid van oorlog, maar ookverdraagzaamheid en sociale rechtvaardigheid. In die zin staan ookontwikkeling en internationale solidariteit centraal. De stad moet meewer-ken door een laagdrempelige plaats ter beschikking te stellen van initiatieven,groepen en diensten die zich bezighouden met vrede in de brede zin, dus ookduurzame ontwikkeling, mensenrechten en rechtvaardigheid. EenVredeshuis!"

Waar het gonst van vredesactiviteiten…

Integratie, vredesopvoeding en wereldoriëntatie moeten de drie pijlersworden. Het Vredeshuis zou zélf activiteiten organiseren: conferenties,tentoonstellingen, educatieve activiteiten voor scholen en verenigingenenz. Maar ook – letterlijk –open staan voor alle initiatieven die overvrede gaan: als onthaalruimte moet het huis gratis ter beschikking staanvoor vergaderingen, persconferenties, tentoonstellingen enz.

Inzake integratie brengt het Vredeshuis de allochtonen en de bevol-king dichter bij elkaar. In het Vredeshuis zou daarom zeker ook deintegratiedienst moeten komen, die nu vrij onzichtbaar achter het sta-tion verborgen ligt. Activiteiten rond integratie krijgen er onderdak. Inzake vredeseducatie krijgen de scholen er programma’s, aangepastaan doelgroep en leeftijd. Het Vredeshuis wordt ook een huis vanherinnering aan de wereldoorlogen en hun vele slachtoffers. Eenvaste tentoonstelling met Leuvense herinneringen aan het oorlogs-verleden zou daar in passen. Het Vredeshuis kan lespakketten aan-bieden voor leerkrachten geschiedenis.

De stad Antwerpen heeft haareigen Vredescentrum, Gent zijnVredeshuis,…(5.3 en 5.4 ) en inAalst is het Vredeshuis niét vande stad. Ook in Leuven wint deidee terrein van een door ieder-een gekende vaste stek voor debrede derde wereld- en vredes-beweging en tegelijk ook voor deofficiële diensten voor integratieen internationale solidariteit.

110

Wereldoriëntatie tenslotte krijgt gestalte door de stedelijke dienst Noord-Zuidsamenwerking er onder te brengen, door samenwerking met de Derde Wereldraad ende Integratiedienst, en door plaats te scheppen voor interreligieuze dialoog.

Naast informatiecentrum moet het Vredeshuis dus ook een motor van bewustmaking worden.Daarom moet er een zaal zijn die zowel kan dienen voor conferenties als tentoonstellingen,optredens, fuiven, workshops, films en vergaderingen. Voortdurend moet het er gonzen vanactiviteiten en initiatieven,… ook buiten de kantooruren! Het Vredeshuis zou ook de jaarlijkseplechtigheden van 8 mei (einde Tweede Wereldoorlog) en 11 november (Wapenstilstand EersteWereldoorlog) moeten helpen organiseren.

Van wie wordt dat Leuvense Vredeshuis?

Het Vredeshuis zou in de eerste plaats een stadsdienst zijn en enkele personeelsleden vande stad krijgen voor de werking, plus ook inhoudelijke en financiële steun van de provincie,de Vlaamse en de Belgische regering - b.v. de ministeries voor Ontwikkelingssamenwerkingen Onderwijs. Maar het bestuur zou daarnaast ook best financieel gedragen worden doorschenkers en inhoudelijk door de groepen die in het huis hun plek vinden: organisaties voorontwikkelingssamenwerking, vredesopvoeding en integratie, zoals Unicef, 11.11.11., OxfamWereldwinkels, Artsen Zonder Grenzen, de Liga voor de Mensenrechten, AmnestyInternational, Pax Christi, de vredesbeweging Vrouwen in het Zwart enz.

Qua behuizing zou volgens sommigen de St.-Jacobskerk na restauratie als Vredeshuis kun-nen dienen. Ze wordt niet meer gebruikt en is door de stad in erfpacht genomen. InNederland zijn er veel voorbeelden van kerken met een nieuwe bestemming, zelfs met eenmulticultureel karakter waaraan ook moslims deelnemen. Ook in Vlaanderen zijn er voor-beelden, zoals de Heilige Magdalenakerk in Brugge. Als de St.-Jacobskerk niet mogelijk ofwenselijk zou blijken, dan moet een andere geschikte plaats worden gezocht. Hoe dan ookmoet men in afwachting van de restauratie van de kerk, tijdelijk een andere locatie zoeken.

Contactadres: Katlijn Malfiet, Katlijn.Malfliet@soc.kuleuven.be

Vredeshuis Aalst

Het Vredeshuis Aalst is een pluralistische vzw gedragen door een brede kerngroep, noemtzich ‘Centrum voor Conflictbeheersing en Vredescultuur’, en heeft het bevorderen van devredesidee tot doel. Ook mensen van ver buiten Aalst waarderen en steunen de werking. HetHuis organiseert debatten, lezingen, tentoonstellingen, kunstvoorstellingen, vredesacties… zehebben ook een tijdschrift en reiken jaarlijks een Vredesprijs uit. We gingen op bezoek bij de bezielers Rita Mol en Jef De Loof – ook gekend van de ‘Artsenvoor Vrede’.

Jef: "Ons Vredeshuis wil een ontmoetingsplaats zijn voor al wie begaan is met vrede. Grote enkleine vrede. Oorlog is nooit een oplossing. Een oorlog met wapens uitvechten kan trouwensniet meer: met de huidige wapens en legers vallen er veel te veel onschuldige slachtoffers.Misverstanden en meningsverschillen moeten we vreedzaam uitpraten. Dat vraagt luisterbe-reidheid, openheid en respect. Zich geweldloos maar toch weerbaar kunnen opstellen.Samenwerken in plaats van vechten. Aan die cultuur van vrede proberen wij met ons Vredeshuiseen bijdrage te leveren."

i

111

Rita: "Of wij met het Vredeshuis worden gesteund door de stad? Financieel krijgen we geen steun, welhebben we hun sympathie en medewerking door b.v. voor grote activiteiten een zaal gratis ter beschikkingte stellen. Of politiebegeleiding te voorzien bij de fakkeltocht voor vrede. Dat we geen subsidies van destad hebben heeft zijn voordelen: als vredesorganisatie, als vredeshuis, zijn we totaal onafhankelijk, zodatwe volkomen vrij onze eigen accenten in de werking kunnen bepalen." Jef: "De keerzijde is misschien datin Aalst het stadsbestuur een gemakkelijkheidshouding zou kunnen aannemen: een vredesthema? Dat zalhet Vredeshuis hier wel op zich nemen, die doen dat goed."

Het Vredeshuis moet dan ook zichzelf financieel bedruipen en doet dat met etentjes, gif-ten, verkoop van kunstwerken en vredesmateriaal enz. Het Vredeshuis Aalst bevindt zichtegenwoordig samen met een hoop andere organisaties in de Nieuwbeekstraat 35. Contactadres is Jef en Rita Deloof–Mol, Karel Van de Woestijnestraat 18, 9300 Aalst. jefdeloof@pandora.be en ritamol@pandora.be; 053/78.44.26.

Tips:• Vooral voor de grotere steden: is er al zo’n centraal huis waar al dit soort orga-

nisaties en diensten kunnen samenwerken? Indien niet… werk aan de winkel! • Eerst praten met bijvoorbeeld mensen van de Wereldwinkel, de gemeentelijke

raad voor ontwikkelingssamenwerking, lokale groepen van de vredesbeweging(zoals Pax Christi): wat zijn de behoeften en mogelijkheden?

• In Leuven schaart de derde wereldraad zich achter de idee, maar ook de eventuelesteun van de jeugdraad zou een duit in het zakje kunnen doen. De idee is gelan-ceerd, nu is het daar de zaak om een breed draagvlak in de verenigingswereld tekrijgen, zodat die mee het idee kunnen bepleiten

• Heeft je stad een ambtenaar voor internationale samenwerking (ontwikkelingssamen-werking)? Ook hij/zij zal weten wat er leeft

• Een hergebruik van een vroegere kerk is een mooi idee van zinvolle ‘recyclage’,maar bij sommigen uit niet-religieuze hoek kan zoiets delicaat liggen, dus tastvoorzichtig de gevoeligheden af.

Tot voor kort organiseerde het Vredeshuis Aalst jaarlijks een fakkeltocht voor vrede, ter vervanging van de traditionele11 november vieringen.

112

5.3

Vredescentrum Antwerpen

Het centrum vormt samen met het Infopunt Europa een – prachtiggelegen - open huis waar je tijdens de kantooruren kunt binnen-lopen. Je vindt er actuele brochures en folders en men helpt je graagverder op je zoektocht naar informatie. Het Vredescentrum richt zelfactiviteiten in en stelt ook zalen ter beschikking voor studiedagen,debatten en andere bijeenkomsten van vredesorganisaties en -initia-tieven. In de indrukwekkende vroegere provincieraadzaal is plaatsvoor 100 personen, in de kleinere vergaderzaal voor een 25-tal.

Het Vredescentrum van Antwerpen heeft in het districtshuis vanDeurne al een ‘eerste leven’ achter de rug. Dat begon in 1987, alsvredesmuseum met een tentoonstellingsruimte en een fors werkings-budget van de stad. Maar sinds het later werd ondergebracht in hetOpen Onderwijshuis, miste het een stuk zichtbaarheid en vooral ookuitstraling naar de volwassenen en het ruime publiek. De hergeboor-te werd ingeleid met een subsidie van de provincie, die in 2004 € 50.000 gaf voor nieuwe publiekswerking; sinds dan heet het danook voluit Vredescentrum van de Provincie en de Stad Antwerpen.Later volgde de verhuis naar de gebouwen van het Infopunt Europa,in hartje Antwerpen. De provincie staat in voor huisvesting en per-soneelskosten (een voltijdse en een directeur, halftijds gedeeld metInfopunt Europa), plus € 50.000 werkingssubsidie. De stad betaalt € 25.000 werkingssubsidie en € 30.000 voor projecten van vredes-opvoeding.

Het Vredescentrum van deProvincie en de StadAntwerpen wil een cultuur vanvrede en geweldloosheid bevor-deren op hun grondgebied.Vredesactiviteiten? Het cen-trum organiseert er zelf, maarheeft ook zalen voor vredesiniti-atieven van andere organisaties.

113

De website geeft uitleg over de uitgangspunten en de initiatieven van het Vredescentrum.Vrede is, zo luidt het, meer dan een toestand zonder oorlog of geweld. Vrede is ook res-pect voor de mensenrechten, burgerzin en verdraagzaamheid. Het centrum wil wel eenbescheiden bijdrage leveren om de vrede in de samenleving in de eigen provincie en stadte bevorderen. Het centrum plaatst de vrede daarbij in een breed perspectief door hetverleden en het heden met elkaar te verzoenen en ook oog te hebben voor de multicul-turaliteit in onze samenleving. De tentoonstellingen zijn gratis te bezoeken en met semi-naries, debatten, cursussen, lunchgesprekken enz. bevordert het Vredescentrum de dis-cussie en de dialoog over vrede en aanverwante thema's.

Realisaties van het Vredescentrum

In het voorjaar van 2005 pakte het Vredescentrum uit met de tentoonstelling '60 jaarvrede?' Deze biedt een kritische terugblik op 60 jaar 'naoorlogse' wereldgeschiedenis van-uit het thema oorlog en vrede. In oktober 2005 was er een lunchgesprek met ProfessorJan Wouters naar aanleiding van '60 jaar Verenigde Naties’. Van juli tot september 2005kon je de tentoonstelling over Kamp Dora bezoeken. In 1943 bracht Hitler de productievan de V-bommen over naar de ondergrondse fabrieken van Dora. Duizenden politiekegevangenen en weerstanders moesten in onmenselijke omstandigheden tunnels graven enwerken in de fabriek. Leopold Claessen (81), overlevende van kamp Dora, deed aan 25 groepen die de tentoonstelling bezochten zijn verhaal.

In september dat jaar organiseerde het Vredescentrum voor vier secundaire scholen eenfietstocht van het kamp van Breendonk naar de Dossinkazerne (Joods Museum voorDeportatie en Verzet) in Mechelen. De leerlingen (16 tot 18 jaar) kregen een beeld van degruwel waartoe oorlogen leiden. Uit De Standaard: "‘We hebben zeker twee uur gefietst,maar klagen doe ik niet na al die beelden die ik in het Fort van Breendonk gezien heb’, zegtleerling Roggemans. ‘Tijdens de oorlog konden ze er niet eens normaal slapen. Een kleinekamer met zes stapelbedden werd door 48 mensen bewoond.’ ’Bij mij is de folterkamer vanhet Fort op mijn netvliezen gebrand’, zegt Mohandiz. ‘Enkel de folterinstrumenten hingen ernog, maar je kon je de gruwelheden zó inbeelden.’" In september 2006 wordt het fietsprojectherhaald. Naar aanleiding van de vijfde verjaardag van de aanslagen op 11 september 2001, zalde fietstocht nu extra aandacht schenken aan hedendaagse conflicten en hoe de lessen uithet verleden hierop kunnen toegepast worden.

Van januari tot maart 2006 was er de ‘Vredestentoonstelling Wereld op Drift’, met monu-mentale schilderijen van zanger en schilder Rufijn De Decker. Op 24 februari 2006 kon je‘Gedichten en liederen bij Wereld op drift’ bijwonen: een avondvullend programma bij deschilderijen. Nog in februari gaf de Auschwitz Stichting een voordracht over het negatio-nisme (het ontkennen van de holocaust). Diezelfde avond vond het debat ‘GEWELD-ig’plaats, in het kader van een congres met onderwijsinstellingen uit alle netten, hogescholenen universiteiten. Doel was een verkenning rond 'geweld op school en in de maatschappij'.In september en oktober 2006 komt hier een vervolg op, met tentoonstellingen over jon-geren en geweld en lezingen. Het Vredescentrum zou in 2006 ook een label "geweldIGE"school uitwerken, voor scholen uit alle netten op het Antwerpse grondgebied. Het is debedoeling om inspanningen van scholen rond geweldloosheid aan te moedigen en belonen.

114

In de voetsporen van…

35 Antwerpse leerlingen maakten in mei 2006 een 85 km lange voettocht uit Noord-Frankrijk naar Gembloux, ‘in de voetsporen’ van de Marokkaanse soldaten die in 1940 deDuitse legers probeerden te stoppen. Weinigen kennen de rol van soldaten uit de toen-malige kolonies van West-Europa. Veel Marokkanen hebben West-Europa toen verdedigdten koste van hun leven; ze hadden ook een belangrijke rol in de bevrijding. Door degeschiedenis al stappend te herbeleven, zetten de jongeren een vergeten stuk geschiedenisin de kijker. Het project wil het beeld van de allochtone jongeren in onze samenleving ver-beteren, door mensen bewust te maken van dat stuk gemeenschappelijke geschiedenis. Alscoördinator van de tocht legde het Vredescentrum bussen in om vrienden en sympathi-santen de kans te geven de aankomst in Gembloux bij te wonen. Daar werd op dat ogen-blik de jaarlijkse herdenkingsplechtigheid gehouden voor de gesneuvelde Marokkanen.

Vredescentrum Antwerpen, p/a Infopunt Europa van de Provincie AntwerpenLombardenvest 23, 2000 Antwerpen; 03/202.42.92www.vredescentrum.be ; vredescentrum@admin.provant.be

Tip:• hou de programmatie van het Vredescentrum in het oog: misschien komen er acti-

viteiten op waar jij vanuit de gemeente met een groep naar toe wil. Je gemeentekan dan mee organiseren en financieel bijspringen

• misschien heb je zelf ideeën voor vredesinitiatieven waar het Vredescentrum jebij kan helpen?

• als je in een grote stad woont die (nog) geen vredeshuis of –centrum heeft, zouje dat idee kunnen lanceren. In het interview over Vredeshuis Gent (5.4) gevenPhilippe en Marc goede raad voor wie daar aan denkt

i

115

5.4

Vredeshuis Gent

Samengevat uit de inleiding op hun website (www.vredeshuis.be):"Het Vredeshuis is een huis vol bruisende activiteit waar spelcircuits,tentoonstellingen, wandelingen en educatieve projecten zorgen vooreen gevarieerd aanbod. Scholen en verenigingen krijgen een vakkundigebegeleiding. Tijdens weekends en de Gentse feesten staan praattafelsen concerten borg voor een culturele noot. Een open huis voor ieder-een die de doelstellingen van het Vredeshuis uitdraagt. Groepen enorganisaties kunnen gratis terecht voor hun studiedagen, concerten,vergaderingen, herdenkingsmomenten, debatten, persconferenties,workshops en sensibiliserende initiatieven. Het is ook een herinne-ringshuis dat blijvend aandacht vraagt voor het oorlogsverleden, omde gruwelen van vandaag te begrijpen en te leren vermijden."

De vaste educatieve en door de stad betaalde krachten Marc enPhilippe leiden ons rond en geven om beurt uitleg."Het idee van een Vredeshuis is in 1994 gekomen vanuit de Gentse ver-zetsbeweging, die per jaar een tweetal tentoonstellingen wilde program-meren over de Tweede Wereldoorlog. Toenmalig burgemeesterTemmerman ging op hun voorstel in. Later, met Beke als nieuwe burge-meester, hebben we de werking gevoelig uitgebreid. De stad betaalt depersoneelskosten, stelt het gebouw ter beschikking (een prachtigeeeuwenoude ‘stadsvilla’, nvdr), betaalt de verwarming enz. Er is ook eenbudget voor als we freelance gidsen inhuren. Het Vredeshuis dient nuals gratis ruimte voor alle organisaties die werken rond vrede, derdewereld, milieu enz. - uit Gent evengoed als van daarbuiten. Wel 30 à 40keer per maand doen ze hier vergaderingen, persconferenties, work-shops enz. Ten tweede zijn we het accent beginnen leggen op vredes-opvoeding voor kinderen en jongeren. We haalden al verschillende edu-catieve tentoonstellingen van Jeugd & Vrede naar hier, waar de scholendan gratis naar toe komen."

Alleen scholen, of kunnen kinderen ook individueel iets komen opsteken?"Het is in de praktijk zo gegroeid dat wealleen scholen ontvangen. Kinderen en jonge-ren van heel klein – ‘Losbol’ is voor het 1stetot het 4de leerjaar - tot en met hogeschool-studenten – dan denken we aan de pingpongdialoog in theatervorm tussen José Bové enRomano Prodi. Ook voor de leerkrachtenhebben we wat in petto: naast de verwer-kingsbrochures bij de vaste programma’sorganiseren we soms een leerkrachtenoplei-ding. Over leerkrachten gesproken… je merktal direct bij het binnenkomen wat soort vlees jein de kuip krijgt. Sommigen doen enthousiast

Via vredeseducatie wil hetVredeshuis een brug bouwentussen mensen die streven naarvrede, verdraagzaamheid enrechtvaardigheid. Kortom, naareen wereld waarin mensenrech-ten centraal staan.

116

mee, anderen zitten achteraan wat te babbelen, maar die zetten we dan wel snel op hun num-mer, daar hebben we weinig compassie mee."

Verlenen jullie ook actief steun aan vredesorganisaties? En richten jullie misschien ook zélfvredesacties in, bijvoorbeeld bij een dreigende oorlog zoals Irak, of recenter Iran?"Dat is niet onze opdracht. We hebben ons gebouw dat gratis mag gebruikt worden, maar voorgeld of om iets zelf naar buiten toe te organiseren kan de vredesbeweging niet bij ons terecht.Wij doen dat niet in hun plaats, en voor subsidies moeten ze naar de politiek stappen. Ze heb-ben hier ook niet hun zetel, hun officieel thuisadres, dat zou teveel verwikkelingen meebrengen.Wij zijn het Vredeshuis, wij zijn onafhankelijk van alle aparte organisaties en dat is goed zo."

In Antwerpen is er ook een vernieuwd Vredescentrum, in Leuven denken ze aan eenVredeshuis (zie 5.3 en 5. 2). Heb je nuttige tips voor mensen die in hun stad bij het bestuurwillen pleiten om ook zo’n vredeshuis op te richten?"Eerst nagaan: wat is er lokaal aanwezig qua mogelijk geïnteresseerde mensen en organisaties?Contact opnemen met de gemeentelijke raad voor ontwikkelingssamenwerking, plaatselijke vredes-groepen, jeugdhuizen, Wereldwinkels, leerkrachten… Ook de oudstrijders of de verzetsbewegingniet vergeten; die hebben zeker ideeën maar vooral ook: die kennen goed de weg naar subsidies.Ook de eventuele Noord-Zuid ambtenaar raadplegen. Met al die mensen overleggen, en dan naarde schepen stappen. En dan nog een goeie tip: in veel steden ligt een geschikt gebouw maar voorhet grijpen, nieuwbouw is niet nodig. Ik denk aan niet meer gebruikte scholen of kerken…"

Conclusies:• een Vredeshuis in je stad? Betrek bij je onderzoek naar de mogelijkheden de lokale socia-

le bewegingen en de diensten die met vrede en met nauw aanleunende thema’s bezig zijn• kijk uit naar bestaande gebouwen die leeg staan of waar al verenigingen zitten die

in diezelfde sfeer bezig zijn• streef je naar een model dat gratis ruimte ter beschikking stelt, en/of aan vredes-

opvoeding doet, of naar een cel die zelf acties organiseert, en/of de vredesbewe-ging financieel steunt?

Tijdens het schooljaar 2005-2006 bracht het Vredeshuis vijf programma’s

Bij het begin van het programma ‘Mijn Bol’ krijgen de kinderen (doelgroep 6-10 jaar), verdeeldin drie groepen, elk hun paspoort en dan vertrekken ze op reis naar El Salvador, India ofSenegal. In het nagebootst vliegtuig wordt het spel uitgelegd. Na de reis gaan ze binnen ineen van de drie lokalen die zijn omgetoverd tot een stukje leefwereld van ‘hun’ land. Via eenaudiovisuele presentatie vertelt een vriendje van ginder leuke dingen, minder leuke gebeur-tenissen, legt een probleem voor en vraagt hulp. Daarvoor dient de spelwand. Die hangt volmiddelen om het vriendje te helpen. De douane controleert of de juiste voorwerpen gekozenwerden. In het vliegtuig op terugreis gebeurt de nabespreking. Op een wand staan dan weerdingen die verwijzen naar de vriendjes, en verhalen van de bezochte continenten. Nu is er ooktijd om verhalen uit te wisselen en even naar de andere bestemmingen te gaan kijken.

‘Recht door de stad’ is een interactieve stadswandeling met puzzelelement (doelgroep 10-15jaar). Tijdens de wandeling krijgen de kinderen hun eerste juridische onderricht. Tien plaatsenin de buurt rond het Gravensteen vormen aanknopingspunten om de kinderrechten uit dedoeken te doen. Het verleden komt aan bod, maar ook wordt benadrukt dat vele kinder-rechten die bij ons normaal lijken, in het Zuiden helemaal niet vanzelfsprekend zijn. Dat dit

117

juridische onderricht niet saai hoeft te zijn, bewijst het puzzelspel ‘Recht’ door de Stad. Eenvirtuele versie daarvan wordt intussen klaargestoomd die ook binnenshuis kan gevolgd wor-den. Zeker bij erg slecht weer kan de geplande wandeling vervangen worden door die versie.

‘Europa voorbij’ is een interactief docudrama rond globalisering (doelgroep 15 jaar tot hoge-schoolstudenten). In dit stuk brengen twee acteurs een dialoog tussen Romano Prodi, ex-voorzitter van de Europese Commissie, en José Bové, de bekende Frans anti-globalist. Zehebben het over de besluitvorming in Europa, de werking van de Europese instellingen, deinvloed van Europese beslissingen op ons bestaan en de rol die Europa zou kunnen spelen ineen meer evenwichtige verdeling van de rijkdom. Kan Europa de grenzen sluiten of is het juistEuropa dat moet ijveren voor eerlijke handel, sociale correcties op de globalisering en eenmenswaardige aanpak van migraties?

‘Kundabufi’s schatkamer’ (doelgroep 3 -10 jaar) gaat over een man die als enige van hetdorp de wereld al gezien heeft. Van zijn reizen bracht Kundabufi schatten mee. Maar nu is hijmoe. Zijn schatkamer ligt er rommelig en stoffig bij. Waarom zou hij de rommel opruimen? Heelsoms komt er iemand van een verre wereld. Dan gaan zijn ogen glanzen zoals weleer enkomen de oude verhalen terug, alsof ze gisteren beleefd werden. ‘Kundabuffi’s schatkamer’vormt een muzikaal wereldverhaal aan de hand van instrumenten en gebruiksvoorwerpen.Thema’s zijn de rijkdom van culturele en muzikale verschillen, de eenheid in verscheidenheiden het belang van de aarde.

‘Losbol’ is een interactief estafettespel in het Vredeshuis rond duurzaam omspringen metwater, energie en afval. Losbol is een jonge snater, zoals de kinderen van de doelgroep(6-10 jaar), die al eens slordig omspringt met water, die blikjes bij het restafval gooit of snoep-papiertjes op de composthoop, die lichten laat branden of de deur open laat terwijl de ver-warming aanstaat. Hij kan wat hulp gebruiken om te verbeteren. Daarvoor nodigt hij de kin-deren uit. Via opdrachten in een estafettespel leren ze spelenderwijs aan Losbol (en aan zich-zelf) hoe om te springen met water, energie en afval.

Alle activiteiten zijn gratis: telefonisch vragen naar Marc of Philippe.

Vredeshuis, Sint-Margrietstraat 9, 9000 Gent; 09/233.42.95; vredeshuis@gent.be ; www.vredeshuis.be

i

6Cultuur, feest, sport, varia

120

Van druivenfeesten tot kerst-markten...: jaarlijks terugkerendefeestelijke activiteiten zou eenorganiserende gemeente of stadook in het teken kunnen stellenvan vrede, verdraagzaamheid,respect. Elk jaar opnieuw, of éénbepaald jaar speciaal dat themanemen als invalshoek. Enkelevoorbeelden.

6.1

Feesten en spelenVoor vrede en verdraagzaamheid

Hoeilaart: Druivenfestival

Elk jaar viert Hoeilaart tijdens het derde weekend van september hetbekende 'Druivenfestival'. Rond het thema van het jaar worden dantal van activiteiten aangeboden. In 2002 koos men voor ‘Oorlog enVrede’. Nu is er dan telkens ook een stoet met praalwagens die datthema visueel uitbeelden, en de knapste deelnemers krijgen een prijs.Schepen Jean-Pierre Maeyens vreesde dat enkel ‘oorlog’ daarin aanbod zou komen. Daarom zorgde hij voor meer evenwicht door eenstevig luik vrede toe te voegen: in een zaal van de gemeente organi-seerde hij een infomarkt. Daar konden de vele bezoekers van hetDruivenfestival infostands bezoeken van alle mogelijke organisatiesdie rond vrede werken: mensenrechten, vredesorganisaties, de derdewereldbeweging enz.

Sint-Truiden: Fiesta Tropical

(Uit De Standaard, 16 juli 2005)SINT-TRUIDEN – ‘Fiesta Tropical’ is zondag in Sint-Truiden het start-sein van de zomercampagne rond het vreemdelingenbeleid.Stadswachten en asielzoekers gaan weer de hele zomer samen oppad. Omdat een gemeentelijk beleid wel degelijk iets kan doen aanhet samenleven van vreemdelingen en Vlamingen. (…) …het was de bedoeling dat de stadswachten, die de folders uitdeel-den, met de Truienaars een gesprek begonnen over vreemdelingen."Ik ben twee jaar geleden met een Iraniër op pad geweest, hij sprak alredelijk Nederlands", vertelt stadswachter Marleen Paesmans. "Wehadden van tevoren kennis gemaakt. Hij zag er verzorgd en sympa-thiek uit, dat helpt om aanvaard te worden. Dankzij die campagnekreeg de vreemdeling een gezicht." (…)De campagne start tijdens Fiesta Tropical, een wereldfeest op demarkt van Sint-Truiden, om de burgers met andere culturen te con-fronteren. "Het asielcentrum houdt opendeurdagen, kooknamiddagen,maar wie gaat daar naartoe", vraagt burgemeester Vandenhove zichaf. "De overtuigden. Terwijl we net degenen moeten bereiken die nogte overtuigen zijn. Daarom is Fiesta Tropical van veel meer belang."

Diksmuide: Ten Vrede

De drievoudige boodschap van de IJzertoren is Vrede, Vrijheid,Verdraagzaamheid. Om die boodschap naar een zo breed mogelijkpubliek uit te dragen organiseert het IJzerbedevaartcomité jaarlijks

121

het vredesfestival Ten Vrede, als aanklacht tegen alle vormen van oorlog, geweld en onder-drukking, overal ter wereld. Op 12-13 mei 2006 gebeurde dit voor de vijfde keer. Hetthema was dit keer: massavernietigingswapens. De stad Diksmuide verleent het festival allemogelijke praktische steun.Uit een perscommentaar: "Ten Vrede op de IJzertorensite komt tegemoet aan de symbo-lische waarde van dit oorlogsmonument. Wat de laatste jaren een ontmoetingsplaats voorallerlei nationalistische manifestaties was, wordt zo ook een multiculturele ontmoetings-plaats. Jong en oud, blank en zwart wordt verzameld met hetzelfde doel: samen genieten

van kunst en cultuur in een sfeer van verdraagzaamheid."

Temse: Fakkels voor vrede en verdraagzaamheid

Op 20 oktober 2003 organiseerden het integratiecentrum Pico Mozaïek en WWS Temse(Wereld Wijde Samenwerking: de plaatselijke Noord-Zuidbeweging), met medewerkingvan het gemeentebestuur opnieuw een fakkeltocht. Een vijfhonderdtal allochtone enautochtone Temsenaars stapten naast elkaar op tijdens een serene wandeling voor meervrede, vrijheid, veiligheid en verdraagzaamheid. De mensen die mee stapten waren over-tuigd van het nut. Een deelnemer: "Daar is in Temse wel nood aan. Als wij door mee tegaan in deze fakkeltocht daar een steentje aan kunnen bijdragen, dan zullen wij dat zekerniet laten." De indruk onder de deelnemers was dat de optocht een gevoel van samenho-righeid tot stand bracht. Na de fakkeltocht hielden Deken Julien Schreyen, de Turkse imamen de burgemeester een toespraak. Op de Markt traden het solidariteitskoor Weerbotsuit Waasmunster en de Turkse muziekgroep Gurbetciler op. Aan de fakkeltocht was eenhandtekeningenactie verbonden: streefdoel was 5000 mensen die zich akkoord verklaardenmet de visietekst over vrede, veiligheid, verdraagzaamheid en vrijheid.

122

Nog multicultureel nieuws uit Temse

In 2004 organiseerde de Integratiedienst een kleur-, teken- en fotowedstrijd onder denaam ‘Temse is van Overal’. Doel: beter leren samenleven in diversiteit. In dat kader werdook de pret-camionette opgestart. Dat is een mobiel speelplein dat tijdens de vakantiepe-riodes stopt op de verschillende pleintjes en in de wijken van Temse. De plaatsen zijn zogekozen dat er in de buurt voornamelijk allochtone en/of kansarme kinderen wonen dieniet deelnemen aan het gewone jeugdwerk. Met de pret-camionette leren ze samenspelen,leren ze elkaar kennen en maken ze kennis met het speelpleingebeuren. De MultiCulti week in april 2005 was een project voor de lagere scholen. De eerste graadkreeg een dagje Afrika, de tweede graad kon in het Cultureel Centrum gaan kijken naarKundabuffi's Klanksprookjes en de derde graad leerde over de Roma (zigeuners). Debedoeling was opnieuw de kinderen kennis te laten maken met 'de andere' en zo hunvooroordelen en angsten voor andere culturen te verkleinen.

Tip:• Ook met jouw gemeente wordt elk jaar wellicht wel een of ander lokaal traditi-

oneel feest gevierd. Valt het met de organisatoren te overwegen om dat eens eenkeer in het teken van vrede en verdraagzaamheid te zetten?

• Zelf met de jeugdraad in samenwerking met de gemeentelijke raad voor ontwik-kelingssamenwerking een fakkeltocht doen voor vrede en verdraagzaamheid?

• Zie ook 6.2• Het voorbeeld van Temse met een mobiel speelpleintje voor multiculturele en/of

kansarme buurten: een agendapunt voor je kindergemeenteraad of jeugdraad.

Info: jeugd@temse.bei

123

6.2

Cité in vuur & vlam: Voor vrede en verdraagzaamheid

Thierry: "Limburg mag fier zijn op zijn gastvrijheid en openheid, maartoch leidt omgaan met andere leefwijzen vaak ook tot misverstanden,onbegrip en vijandigheid. Door de vroegere gastarbeid in de mijnenwonen hier nu nog altijd veel mensen van buitenlandse afkomst. Zij heb-ben meegewerkt aan onze welvaart en bouwden hier een nieuw leven op.Heusden-Zolder kent enkele concentratiewijken: ‘Mommeplas’ en‘Onder de Poort’ worden voor 99% bevolkt door Turkse mensen.Daartussen ligt de Koolmijnlaan, een levendige handelsstraat met zowelTurkse als Belgische handelaars. Rechtstreeks contact tussen mensenvan verschillende culturen is van groot belang. Zeker vandaag voelen wede nood aan nieuwe initiatieven om de kloof te helpen dichten."

Kloof die nog breder werd door de aanslag in New York in 2001? "De gevolgen voelden we ook hier. De onbekendheid en onverschillig-heid werd omgezet in onverdraagzaamheid en in een afstandelijke enangstige houding ten aanzien van moslims. Daarom hebben we na dieaanslag een vredesevenement uitgewerkt. Het idee kwam van Stebovzw, een steunpunt voor buurtopbouwwerk, samen met het team inte-gratie van de gemeente. Cultuurcentrum Muze werd een derde partner.Stebo maakte ook de Belgische en Turkse handelaarsverenigingenwarm. En na een oproep aan verenigingen en buurtbewoners kregen wemensen mee van de seniorenraad, het gemeentelijk feestcomité, asiel-zoekers via het OCMW, enz. Die groep mensen werkte dan het conceptuit van ‘Cité in vuur & vlam’. Ook andere gemeentelijke diensten, o asport- en jeugddienst, en verenigingen zoals winkelcentrum Cité doenmee, iedereen binnen zijn domein: het team integratie coördineert, hetcultuurcentrum zorgt voor de artistieke animatie, vzw Stebo biedt onder-steuning, de handelaars leveren eten en drank, vrijwilligers steken waarnodig de handen uit de mouwen… Traditioneel vindt ‘Cité in vuur & vlam’plaats in de donkere decembermaand, wanneer het einde van de vasten-periode voor de moslims en de start van de kerstperiode voor de christe-nen elkaar aflossen."

De bloedige aanslag op de TwinTowers in New York deed opveel plaatsen de argwaan noggroeien jegens islamitischemedeburgers. In Heusden-Zoldergrepen ze dat juist aan om men-sen opnieuw dichter bijeen tebrengen. Hoe? Dat lees je in ditinterview met Thierry Dekkers,die op de gemeente werkt.

124

Er is blijkbaar heel wat goede wil! Hopelijk levert dat inhoudelijk iets méér op dan een gezel-lige optocht langs eetkramen en drankterrasjes?"We willen een positief signaal geven aan de samenleving en onze inwoners tonen dat we onder-ling meer gemeenschappelijke waarden hebben dan dat er verschillen zijn. Door de jaarlijksefakkeltocht rond vrede en verdraagzaamheid en met de vele mensen die meestappen, brengenwe de multiculturele samenleving positief naar buiten. De tocht gaat langs het handelscentrumen door die twee concentratiewijken."

Maar beperkt die vredesboodschap zich dan tot één dag?"Nee hoor. Er ging al enkele keren een vredesloop aan vooraf, langs alle kerkdorpen en langsde moskeeën. Ook andere activiteiten in het teken van vrede en verdraagzaamheid bereiden defakkeltocht voor. De dienst schoolopbouwwerk laat bijvoorbeeld op een gezinsactiviteit oudersen kinderen iets maken rond het thema: lichtbokalen, spandoeken met vredesboodschappen,slingers,… En uit de kleur- en tekenwedstrijd via de scholen, worden de mooiste tekeningengekozen om op wenskaarten te drukken voor het jaar daarop. Om de jongeren uit de wijken tebetrekken was er een workshop vuurspuwen: ze mochten dan optreden tijdens het eindfeest. In2004 is met de jongeren na het olievaten- en vuurspuwproject de groep H.A.F.F.I. (HoustonAttic Freedom Fighters) ontstaan, met later optredens op de mijnhappening in Beringen, in hetcultuurcentrum Berchem en op nog andere activiteiten in Heusden-Zolder."

Krijgen jullie op de dag zelf veel volk op de been voor vrede en verdraagzaamheid?"Het is de bedoeling dat de inwoners van Heusden-Zolder actief meedoen: dat zij mee op straatkomen met een boodschap van vrede en verdraagzaamheid. De voorbije drie jaar stapten tel-kens ongeveer 2000 mensen mee en zij konden genieten van het cultureel eindfeest op hetBrilonplein. Daar staan kraampjes met multiculturele gerechten en verschillende soortenmuziek. Dat komt het contact tussen mensen van andere nationaliteiten ten goede."

Doel bereikt, dus? Of komt er sleet op het succes?"Het gaat hier om verschillende soorten inwoners van éénzelfde gemeente, die dankzij fakkel-tocht en feest makkelijker de stap zetten tot onderling contact - terwijl zij de rest van het jaarmisschien nààst mekaar leven. Sommigen stapten door hun deelname zelfs voor het eerst dooreen concentratiewijk! 2005 was al de vijfde editie van Cité in vuur & vlam. Wij zijn nog steedsgemotiveerd om er een spektakel van te maken. En dat vooral door de goede reacties van deaanwezigen. In de loop van het jaar kijken ze in de wijken en in het handelscentrum echt al uitnaar een nieuwe editie!"

Voor meer info en tips: Thierry Dekkers (verantwoordelijke afdeling welzijn en lokale economie gemeente Heusden-Zolder), Heldenplein 1, 3550 Heusden-Zolder;welzijn.lokale.economie@heusden-zolder.be

Een vaste deelnemer geeft ons nog wat vredestips mee, mocht je zoiets in jullie gemeentewillen bespreken met het gemeentebestuur: "De tocht eindigt met vuurwerk en drank- en eetstandjes. Maar natuurlijk gaat het om veelmeer dan een ‘braderie’. Men wordt met een duidelijke boodschap uitgenodigd om deel tenemen. Voor de tocht krijgt men op een groot scherm boodschappen voor vrede en ver-draagzaamheid van verschillende BV's. Allochtonenverenigingen en de bewoners van detwee concentratiewijken worden sterk bij het gebeuren betrokken."

i

125

6.3

Vredestraat: klinkt beter dan Adolf Hitlerstraat

Veel straatnamen verwijzen naar lang geleden gestorven historischefiguren, we staan niet stil bij hun betekenis. In Leuven doet burge-meester Louis Tobback dat wel.

(uit een krantenartikel, begin 2006:)"Leuven wil na de geplande herinrichting van het Fochplein een anderenaam voor het plein. Het stadsbestuur ziet het niet meer zitten omeen plein te noemen naar een man die tijdens de Eerste Wereldoorlog‘miljoenen doden op zijn geweten heeft’, zei burgemeester Tobbacktijdens de gemeenteraad.‘Foch was een van de bevelhebbers die miljoenen mensen heeft doensneuvelen aan de Somme of de IJzer, in Verdun of in Passendale, doorhen van de ene loopgraaf naar de andere te doen lopen in de hoop enke-le meters winst te boeken’, aldus Tobback. ‘Vandaag sturen we vanuitLeuven jongeren naar Weimar om hen zaken te vertellen over de hoog-staande Duitse cultuur én over de barbarij van de wereldoorlogen. Hoekan je vervolgens diezelfde jongeren over een plein laten lopen datgenoemd is naar een van de slagers van '14-'18?’"

Voorlopig ligt een eventuele naamswijziging in de ijskast, dat is voor nade verkiezingen. Maar mochten jullie in eigen gemeente ook twijfelachtige‘oorlogshelden’ in het vizier nemen, kijk dan uit om niemand ongewild tekwetsen, soms ligt het nog delicaat. Zie volgend krantenartikel.

"28/1/2006Oudstrijdersverenigingen zijn niet opgezet met de plannen van destad om de naam van het Fochplein te veranderen. (…) GeorgesVanlangendonck (81) was tijdens de Tweede Wereldoorlog actief bijhet verzet. Vandaag is hij voorzitter van het Partizanenleger regioLeuven. ‘Iedereen die oorlog heeft gevoerd, heeft bloed aan zijn han-den. Dat is nu eenmaal zo. Als Duitsland de Tweede Wereldoorloghad gewonnen, was Churchill een oorlogsmisdadiger. Foch stond aanonze kant. Voor mij mag die naam blijven.’ (…)De Leuvense historicus Paul Reekmans heeft begrip voor de visie vanTobback, maar ook hij is geen voorstander van een naamswijziging.‘Foch heeft inderdaad veel doden op zijn geweten, maar de redenering

Een heel simpel idee: nieuwestraten krijgen vredevollenamen. Bijvoorbeeld vanNobelprijswinnaars voor deVrede. En vervangen we nietbeter straatnamen van oude dic-tators of oorlogs-’helden’?Woon je niet liever in eenGandhistraat dan op hetSaddam Hoesseinplein?

126

van Tobback gaat wel ver’, vindt de voorzitter van het Leuvens Historisch Genootschap. ‘Hetis niet zo dat we een Hitlerplein in de stad hebben, hé. Foch heeft tenslotte ook de keizer-lijke Duitse troepen tegengehouden. En wat doe je dan met het Montgomeryplein in Brussel?Die generaal uit de Tweede Wereldoorlog heeft ook veel doden op zijn geweten. En hetLeuvense Kardinaal Mercierplein? Mercier was een Vlamingenhater. Van mij hoeft een naams-verandering niet.’ "

Natuurlijk ligt het eenvoudiger om het thema vrede binnen te loodsen in splinternieuwe stra-ten of wijken. Een gemeenteraadslid uit Leuven hoorde van ons idee om straten te benoemennaar de Nobelprijswinnaars voor de vrede:"Ik vind het een prachtig voorstel. In Leuven is het een speciaal aangeduide commissie metdeskundigen (geen politici) die straatnamen voorstelt en de gemeenteraad bevestigt dat, maarkomt niet tussen. Wij zullen uw voorstel alleszins overmaken aan deze commissie zodat zij zichhierover verder kunnen bezinnen. Dat hebben wij ook al gedaan voor het gebruiken van belang-rijke vrouwennamen voor straten en pleinen. En dat heeft wel zijn vruchten afgeworpen, almocht het voor ons soms nog iets meer zijn."

Tips: • Ga eens na bij de cultuurfunctionaris of de secretaris van jouw gemeente hoe de

naamgeving van nieuwe straten bij jullie gebeurt. Misschien kan je links en rechtswel mensen onder de arm nemen om invloed uit te oefenen!

• En overloop de lijst met bestaande straten en pleinen: misschien zitten er toch‘twijfelgevallen’ tussen. Al lukt het niet direct om de naam officieel te laten wijzi-gen, je kunt toch wat bewustmaking losweken indien je er een visuele(protest)actie rond voert, b.v. tijdelijk eigen naamplaten bovenop de verguisdenaam bevestigt, of een tijdelijk zelf gemaakt vredesmonumentje… en natuurlijk delokale pers erin betrekken!

• Je moet het breder spelen dan de naam alleen: een artikel (b.v. in het gemeente-blad), lezersbrief of actie moet de inhoudelijk educatieve meerwaarde leveren.De lezers of voorbijgangers (pamfletten bij een plaatselijke actie) kunnen danvernemen waarom die naam niet, en die naam wel: wat hebben die mensen al danniet gedaan voor vrede en tegen geweld? Waarom is dat belangrijk? Kan je dejeugdbewegingen, jeugdhuizen of scholen er niet educatief bij betrekken?

• Veel gemeenten voegen onder de persoonsnaam op het straatnaambord enkelewoordjes uitleg bij. Bijvoorbeeld: Nobelprijswinnaar voor de Vrede, 2005.

127

6.4

Oorlog is geen kunst – vrede wel!

Beersel huldigt kunstwerkVredespoort in

Het was burgemeester HugoCasaer die het idee lanceerdevan een cultureel meerjaren-project ‘kunst in de straat’. Indat kader kwamen er een aantalnieuwe beelden op pleinen enin parken. Een daarvan werd de‘Vredespoort’, een groot meta-len monument, gemaakt doorde Beerselse kunstenares HildeVan Sumere. In de uitnodigingvan het gemeentebestuur voorde inhuldiging lezen we waar-om het een Vredespoort isgeworden. Toen zij in 2001gevraagd werd een ontwerp temaken voor een nieuw beeld-houwwerk, kwam bij haar eerstde idee op van een ‘poort’: “Invroegere tijden kwam je grotesteden en gemeenten binnenlangs stadspoorten. Beersel iseen grote gemeente waar veelmensen binnen- en buitengaan,een plaats waar vele wegen,vele mensen, vele ideeën elkaar

vreedzaam kruisen. Maar op plaatsen van ontmoeting ontstaan ookspanningsvelden: sociaal, cultureel, ideologisch, communautair…waardoor de uitbreiding van de basisidee poort naar het concept‘Vredespoort’ eigenlijk voor de hand lag."

Met de oorlog in Irak heeft het project ‘Vredespoort’ er uiteraard eenbelangrijke, bijzonder actuele dimensie bij gekregen, zegt de aankon-diging verder. "De symbolische kracht van de installatie wordt hier deste groter door. Onder het motto ‘Oorlog is geen kunst -Vrede wel’schaart het Beerselse gemeentebestuur zich achter alle mensen die inheel de wereld bang toekijken naar dit nieuwe conflict en de hoop uit-spreken dat dankzij gezond verstand er snel een einde komt aan ditbeschamend geweld."

In het kader van een cultureelproject – én met de recente oor-log in Irak in het achterhoofd –liet de gemeente een kunstwerkmaken. Tijdens een plechtigevredeswake werd het onthuld,met grote inbreng van de jeugd.De Vredespoort.

128

Inhuldiging: vredeswake

Als in april 2004 de inhuldiging naderde, besliste men om er meteen een vredeswake aan tekoppelen, met grote inbreng van de jeugd. Na de toespraak van de burgemeester bracht dejonge ‘kinderburgemeester’ een vredesboodschap namens de hele kindergemeenteraad,gevolgd door de voorzitter van de jeugdraad – die zijn toespraak eindigde met de voorle-zing van een ontroerend vredesgedicht, geschreven vanuit het oogpunt van een kind. Danwas het de beurt aan de gastspreker, de bekende VRT-journalist Walter Zinzen, altijd goedals je een pakkende aanklacht tegen oorlog en geweld wil horen. Tijdens het spelen van devredeshymne uit de Negende van Beethoven legden de prominenten een bloemenkransneer en lieten de kinderen van de kindergemeenteraad 500 witte ballonnen op. Onderklokkengelui plaatsten de 400 toeschouwers vredeskaarsjes rond het monument. Gevolgddoor een receptie met producten uit de Wereldwinkel.

De kosten voor dit kunstwerk bedroegen € 24.790 en ook de diensten groen en openbarewerken hadden hun steentje bijgedragen voor de omgevingswerken (sokkel, aanplantingen,enz...). Op te merken valt dat menige automobilist bij de eerste ontmoeting op het rond-punt nog eens extra rondrijdt om het beeld in al zijn aspecten te kunnen bekijken, aldusonze zegsman ter plaatse!

Uit de toespraak van de voorzitter van de jeugdraad:De laatste weken is duidelijk gebleken dat jongeren niet onverschillig staan tegenover hetconflict in Irak. Duizenden scholieren en studenten kwamen in heel België op straat om hunongenoegen te uiten over de politieke beslissingen van de Verenigde Staten. (…) Het is ditbewustzijn dat we ook binnen onze eigen gemeente terugvinden. Ook in Beersel zijn er jon-geren die zich engageren in humanitaire projecten. Zo vertrekt een groepje in juli naar Bosniëom er, samen met de plaatselijke jeugd, een project rond speelpleinwerking op touw te zet-ten. Meer dan 10 jaar na de oorlog zijn de gevolgen van de bombardementen er immers nogsteeds zichtbaar en voelbaar. (…) Telkens we het monument passeren, zullen we even stil-staan bij het onrecht in de wereld en beseffen dat de eerste stap naar vrede bij onszelf begint.

Uit de tekst van Walter Zinzen:"De Europese Unie is ontstaan uit het verlangen om het ‘nooit meer oorlog’ eindelijk in dadenom te zetten. Met groot succes. Velen klagen er over dat deze Unie nog altijd geen eigendefensiemacht heeft. Moeten we ons, naïeve pacifisten die we zijn, daar niet veeleer over ver-heugen? Trouwens, ‘defensie’: is ook dat geen bedrieglijke term? Vroeger heette de ministervan Defensie gewoon minister van Oorlog. Dat was tenminste duidelijk. (…)De vredespoort hier heeft een heel andere boodschap. Het is een poort die open staat: openvoor DE vreemde en HET vreemde; open voor ideeën, open voor mensen. Open voor dis-cussie, open voor respect. Maar gesloten voor onbegrip en wantrouwen. Gesloten voor haaten onverdraagzaamheid. En dus gesloten voor geweld. Gesloten voor de oorlog in de hartenen de geesten. In die zin sluit de vredespoort bijzonder goed aan bij de boodschap van Bertold Brecht: alswij niet meedoen aan die oorlog, dan zal hij ook niet plaats vinden. Op die manier maken weook het motto waar van vanavond: oorlog is geen kunst, vrede wel."

129

Conclusie:• Ook in jouw gemeente zijn er af en toe culturele projecten, al dan niet in het kader

van grote campagnes zoals monumentendag of erfgoeddag • Met de cultuurraad of de schepen van cultuur overleggen of daar geen verlengstuk

‘vrede’ aan gebreid kan worden?

130

6.5

Leuven en Vrouwen in oorlog:Aankoop videokunstwerk

(uit een bericht over de 11 november wake in 2005:)"Een tiental personen hebben aan het vredesmonument op hetMartelarenplein een wake gehouden voor de ‘onbekende oorlogsvrouw’.De actie wordt sinds de Vrouwendag van 2002 jaarlijks op 11 novembergeorganiseerd door verenigingen als Women in Black, Pax Christi,KVLV, en Zij-Kant, en heeft de steun van de stad. De organisatorenwezen er op dat tijdens oorlogen de vrouwen thuis vaak heldendadenverrichten. Zo springen ze in de bres voor gezin en buurt, leveren werk-kracht voor fabrieken en boerderijen en zijn soms ook actief in het ver-zet. Tijdens de wake getuigden vrouwen uit Albanië en Rwanda dat ookvandaag nog in belangrijke delen van de wereld miljoenen vrouwengebukt gaan onder oorlogsgeweld."

Videokunstwerk voor onbekende oorlogsvrouw

Elke stad heeft wel een monument voor de onbekende soldaat ofvoor gesneuvelde strijders. In Leuven toont het monument aan hetstation ook de Leuvense burgerslachtoffers: mannen, vrouwen enkinderen… In 2002 was Leuven de gaststad voor de nationale Vrouwendag metals thema Internationaal en Intrafamiliaal (= binnen het gezin)Geweld. Voor de eerste keer werd toen aan het monument huldegebracht aan de Onbekende Oorlogsvrouw, samen met vrouwen uitPalestina, Israël, de Balkan, de gebieden van de Grote Meren. Diegetuigden over hun leven en hun overlevingsstrijd in conflictgebie-den. Ook nu nog zijn dagelijks miljoenen vrouwen op de vlucht enleven ze onder de dreiging van oorlogsgeweld, verkrachting, angstvoor hun kinderen. Naast die pijn verbeeldt de OnbekendeOorlogsvrouw ook de kracht en de solidariteit van vrouwen om meete werken aan een veiliger bestaan, aan vrede. Sindsdien wordt erelk jaar op 11 november hulde gebracht aan de OnbekendeOorlogsvrouw, met getuigenissen van vrouwen die gevlucht zijn uithun land, hun omgeving, omwille van geweld en die nu hier bij onseen nieuw leven trachten op te bouwen.

Van monument naar kunstwerk

Op vraag van Leuvense vredes- en vrouwengroeperingen, ging destad op zoek naar een nieuw kunstwerk dat dit onderwerp symboli-seert. Op advies van de ‘commissie kunst in de publieke ruimte’ koosmen voor het videokunstwerk van Milica Tomic. In haar kunstpro-jecten verbindt deze kunstenares de huidige maatschappij met de

De stad Leuven kocht onlangshet videokunstwerk ‘I Am MilicaTomic’ van de Servische kunste-nares Milica Tomic. Hiermee wilde stad de positie en de rol vanvrouwen in oorlog en vredeonder de aandacht brengen.

131

recente sociale en politieke geschiedenis. Ze is één van de weinige Servische kunstenaarsdie zich kritisch opstelt tegenover de politieke situatie in Kosovo en Servië.

De video ‘I Am Milica Tomic’ toont het belang van eennationale identiteit en stelt het bestaan ervan in vraag.Gekleed in een witte jurk, draait de kunstenares rond enherhaalt ze telkens dezelfde zin in verschillende talen:‘Ich bin Milica Tomic, Ich bin Deutsch. Je suis MilicaTomic, Je suis française. Jaz sem Milica Tomic, Jaz semSlovenka’. Ondanks de wonden die haar op een miracu-leuze wijze worden toegebracht, blijft ze kalm de zinreciteren - tot haar bebloed lichaam opnieuw in de oor-spronkelijke staat verschijnt. Deze video toont nietalleen de gewelddadige en onverwoestbare aard van de‘politieke staat’, maar ook de ontwrichting van hetlichaam, opinie, waarneming en realiteit. Het werk zal niet eenmalig worden opgesteld. De stadwil de video tonen op herdenkingsmomenten en zal devideo uitlenen aan andere organisaties die het willenopnemen in projecten of tentoonstellingen.

De ‘première’

Op 8 maart 2006, Internationale Vrouwendag, werd de video aan het publiek voorgesteldin het bijzijn van de kunstenares zelf. Ook andere vredesinitiatieven vonden in de margeplaats, o.m. de prachtige fototentoonstelling ‘Vrouwen en Geweld’ van de fotografenLieve Snellings en Marianne van de Goorberg (van de vrouwenvredesbeweging Vrouwenin ’t Zwart Leuven: http://snellings.telenet.be/womeninblackleuven ).Iemand die bij de inhuldiging van de video aanwezig was vertelt: "Het kunstwerk heeft eenenorme indruk gemaakt op ons allemaal. Het is van een enorme kracht, het werkt diep in en jeweet in het begin niet wat het allemaal met je doet. De bespreking achteraf, in aanwezigheid vanMilica Tomic, een intrigerende en boeiende vrouw, heeft veel verduidelijkt. Zij was heel blij datLeuven het kunstwerk heeft aangekocht, en ook met de bestemming: hulde brengen aan deonbekende oorlogsvrouw, dit gaf haar een heel nieuwe energie. Ze heeft het kunstwerk in 1998natuurlijk gemaakt vanuit haar achtergrond in de Balkan, met name Servië, maar de betekenis diewij er nu aan koppelen, geeft er een heel nieuwe dimensie aan. Ze is daar heel verheugd over."

Als jij je eigen gemeentebestuur ook zou willen warm maken voor een vredeskunstwerk…zoek dan eerst zoveel mogelijk gelijkgezinden. Marianne van de Goorberg getuigt hoe het in Leuven gegroeid is:"Het initiatief voor een eigen kunstwerk voor de onbekende oorlogsvrouw is uitgewerkt in een‘werkgroep onbekende oorlogsvrouw’, met o.a. de schepen van Cultuur, het Integratiecentrum en degelijke kansenambtenaar, ook mensen van Pax Christi, KVLV, , Katlijn Malfliet (gemeenteraadslid) enikzelf voor Vrouwen in ’t Zwart. Deze groep heeft aan de Commissie Kunst van de stad geadviseerdom dit kunstwerk van Milica Tomic aan te kopen."

Contact en informatie:Denise Vandevoort, schepen van cultuur, denise.vandevoort@leuven.be,016/21.17.41

i

132

6.6

Beeld ‘De Onbekende Oorlogsvrouw’:

Oorlog en vrede ànders bekeken

11 november 1998: Pax Christi Vlaanderen onthult in Hasselt het‘Monument voor de Onbekende Oorlogsvrouw. Met de volle steunvan de stad. Een voorbeeld dat navolging verdient: zowel wat betreftde aandacht voor de rol van vrouwen in een oorlog en hun strijd voorvrede, als voor de waanzin van het oorlogsgeweld. Dergelijke monu-menten zijn een inspiratiebron en een trefpunt voor vredesacties.

133

Hoe is het beeld er gekomen?Lizette Stiers (Pax Christi Vlaanderen): "Op 11 november 1998 werd het op de hoek van deMaastrichterstraat en de Guffenslaan onthuld, het is een werk van Jan Calmeyn. In 1997 hadPax Christi Vlaanderen via de pers een vraag gericht aan de Vlaamse en Brusselse gemeentenom een standbeeld te plaatsen voor ‘De Onbekende Oorlogsvrouw’. Daar kwamen enkele reac-ties op. Er waren wel een aantal voorwaarden: het beeld moest aangekocht worden; plaatsingen onderhoud was voor de gemeente; de vraag was ook om het op een openbare plaats te zet-ten waar veel publiek langs liep; en jaarlijks zou bij het monument een plechtigheid voor 11 november moeten plaatsvinden in samenwerking met het gemeentebestuur. Uiteindelijk vol-deed Hasselt aan al die voorwaarden en was de stad zeer enthousiast. Zij hebben het beeldbetaald, een sokkel laten maken en het beeld geplaatst op grond die eigendom is van de stad."

Wat is de boodschap die dit monument uitdraagt?"Het stelt een mummie voor die vanuit haar dode bestaan met een strakke vinger vol afschuwwaarschuwt voor de wreedheid van oorlog. Het beeld neemt afstand van de ‘heldhaftige’ rol vanmannen en vrouwen in een oorlog. Tegelijk vraagt het aandacht voor de moedige en creatievewijze waarop vrouwen oorlogstijden moeten doorworstelen. De vrouwelijke helft van de bevol-king bezit een typische eigen kracht om te werken aan conflictpreventie en duurzame vrede.Tenslotte vertolkt het ook de vredeswens van de vredesbeweging."

Een soort afstand nemen van de traditionele 11 november herdenkingen?"Elk jaar opnieuw herdenkt men inderdaad overal in ons land de soldaten die gevochten hebbentijdens de twee wereldoorlogen. Wij stellen ons vragen bij het feit dat ons land alleen de mili-taire kant van de medaille huldigt en zo vooral de mannen eert. Want er is ook de bijdrage vandie ontelbare vrouwen die in de bres springen voor gezin en samenleving én voor hun land, ter-wijl hun echtgenoten, zonen en broers moeten sterven in het onbekende. Zelden heeft de vrouwdaar enige vorm van publieke erkenning voor gekregen. Dat is volgens ons niet toevallig. Hethangt samen met het feit dat men in onze westerse maatschappij, wanneer het gaat over hetzogezegde staatsbelang, als vanzelfsprekend denkt aan daden in de grote openbaarheid. En nietaan even belangrijke daden in de privésfeer: de zorgen voor het gezin, het thuisfront. Dietegenstelling is al wel eerder ingezien, maar nu eist De Onbekende Oorlogsvrouw ook aandachtop voor die problematiek in een situatie van oorlog."

Het gaat toch om méér dan louter gelijkwaardige erkenning man-vrouw?"Natuurlijk, De Onbekende Oorlogsvrouw staat voor veel meer. Zij vraagt ook aandacht voor dekracht en de creativiteit van vrouwen in oorlogssituaties - waar ook ter wereld. Het is heelterecht om een standbeeld op te richten voor de vele vrouwen die als onschuldige slachtofferszijn gestorven, en ook voor zij die vaders, echtgenoten en zonen hebben moeten prijsgeven.Hiermee willen wij hulde brengen aan de moed van de vrouwen die met hun kinderen een oorloghebben moeten doorspartelen. Maar zeker ook voor die vele vrouwen die zich dikwijls solidairhebben opgesteld met de andere noodlijdenden in die oorlogen."

En de boodschap is zeker niet alleen naar het verleden gericht: want ook nu is het op veleplaatsen oorlog!"Vrouwen hebben meer dan ooit een specifieke boodschap over het zinloos geweld van een oor-log. Dat geldt zeker nu de meeste conflicten niet meer gaan tussen staten, maar eerder tussenmensen van verschillende volkeren of stammen (interetnisch) of tussen verschillende culturen.Daarom heeft het beeld van De Onbekende Oorlogsvrouw een sterke boodschap van interna-tionale solidariteit. Overal zijn er vrouwen die zonder wapens vechten tegen het geweld, die ijverenvoor vrede. De ‘Vrouwen in het Zwart’ (http://snellings.telenet.be/womeninblackleuven/ - nvdr)

134

protesteerden met klem tegen de oorlog in ex-Joegoslavië, daarna die in Irak; Afrikaanse vrou-wen willen op hun eigen wijze de oorlog stoppen; vrouwen in Libanon staan temidden van dereligieuze spanningen met hun eigen streven voor vrede. Juist voor die vrouwen en zovele ande-ren overal ter wereld, wil het standbeeld een teken van solidariteit zijn. Naast de pijn van deoorlogservaring, toont het beeld van De Onbekende Oorlogsvrouw ook die kracht en solidariteitvan vrouwen om mee te werken aan een veiliger bestaan. Die solidariteit kan nog verder groei-en: in de tijd – ik bedoel tussen opeenvolgend generaties, én in de ruimte: over de grenzenheen. Vrouwen bezitten een typische eigen creativiteit om op een heel eigen wijze, samen metmannen aan vrede te werken."

En nu is het beeld een trefpunt voor vredesacties?"Vooral staat het symbool voor de kracht van vrouwen om vrede te bewerken. Vrouwen uit verreconflictgebieden komen bij onze jaarlijkse 11 november vredeswake aan het beeld getuigen. Danklinken er strijd- en vredesliederen, de burgemeester legt een krans neer namens de stad, en wij:brood en bloemen. Waarom brood en bloemen? Na de Tweede Wereldoorlog werd er een liedgezongen ‘Brood en Rozen’, met als refrein: ‘Geef ons brood maar geef ons voortaan ook eensrozen’. Dat lied wordt dan ook elke keer gezongen door een of ander geëngageerd zangkoor, ookde witte wimpels horen erbij. Na de plechtigheid is er de kans voor een gesprekje met de getuigen,bij een drankje en verdere muzikale omlijsting door de groep die aan het beeld de liederen bracht.Heel wat manifestaties in Hasselt vertrekken of arriveren nu bij het monument. Vredestochten, deviering van de Nationale Vrouwendag in 2004, een optocht op Vluchtelingendag enz…"

Lizette Stiers (Pax Christi Vlaanderen) pcstiersl@hotmail.com

Tips:• help mee nadenken in je gemeente – met de Oudstrijdersvereniging, de schepen

en de cultuurraad of wie dan ook die plaatselijk de traditionele 11 november her-denking organiseert - of er geen moderner kleedje kan bedacht worden voor deplechtigheid

• eventueel, zoals Hasselt: bij een nieuw monument, dat ook visueel de boodschapuitstraalt voor vrede, en/of verwijst naar de vele oorlogen die ook vandaag nogplaatsgrijpen

• iets voor de dames onder ons, om daarbij de rol van de vrouw in het licht te stel-len? Neem eens een kijkje op de website van de Vrouwen in het Zwart. Zij hou-den in verschillende steden wekelijks stille vredeswakes, in België en in veleandere landen: http://snellings.telenet.be/womeninblackleuven/

• ook Pax Christi Vlaanderen besteedt specifieke aandacht aan de rol van vrouwenin conflict en in de strijd voor vrede: zie http://paxchristi.be/website/word-press/?cat=19

• helemaal tof zou het zijn als je voor zo’n vrouwelijke vredesactie of vredesmo-nument ook de vrouwelijke lokale politici kunt meekrijgen!

• het initiatief voor een nieuw vredesmonument hoeft niet altijd van de stad ofgemeente zelf te komen. In Aalst zorgde het Vredeshuis (dat niets met de stad temaken heeft) voor het Monument van de Onbekende Vrijwilliger: om in plaatsvan oorlogshelden nu ook eens mensen te eren die zich voor anderen inzetten.De stad zorgde dan wel voor een plaatsje en voor de sokkel.

i

135

6.7

Sporten…:Een bijdrage voor vrede?

Diksmuide

‘De Wereld rond voor Vrede’ is een initiatief van het stadsbestuur,de schepen voor Toerisme en Evenementen, de lokale atletiekcluben de organisatoren van het Ten Vrede-festival (zie http://www.ten-vrede.be/ (en zie 6.1)

Cindy Bakelant (Dienst Evenementen en Toerisme): "Door het historischverleden van onze stad – volledig verwoest tijdens WO I - is de roep omwereldvrede hier bij ons heel groot. Diksmuide wil zich profileren alsvredesstad en ook als fietsstad, dit evenement koppelt de twee.Medewerkers van de diensten Evenementen, Toerisme en Cultuur, deGrafische en de Technische dienst van de stad leiden alles mee in goedebanen. Met het (kleine) inschrijvingsgeld betalen we de animatie, extratechnische benodigdheden, enz... Aan het sportieve koppelen we uiteraardhet educatieve: het ‘Werelddorp’ op de Grote Markt brengt multicultureleanimatie en heel wat organisaties voor wereldvrede of ontwikkelingssamen-werking hebben er een stand. Zo hopen we het publiek te sensibiliseren.In 2005 organiseerden we deze wandel-, jogging- en loophappening voorhet eerst, toen al met 2000 deelnemers. Dit jaar wordt er meer rucht-baarheid aan gegeven en hopen we (als de weergoden ons gunstig gezindzijn) op 4000 fietsers en 1000 lopers."

7 mei 2006, Diksmuide: familiefiets- en loophappening voor de Vrede. Meteen ook de ideale gelegenheid om de nieuwe ‘Nooit-meer-Oorlog-fietstocht’ voor te stellen. Deze route van ongeveer 30 km lang komtlangs de belangrijkste sites uit WO I op Diksmuids grondgebied(IJzertoren, Dodengang, Duitse Militaire Begraafplaats, enz.). Dedoelstelling van dit fietsevenement is om een aantal keer de omtrekvan de aarde in km bij elkaar te fietsen. Even afzien voor sommigen,maar er hangt ook een beloning aan vast: elke deelnemer krijgt eengratis ticket voor het Ten Vrede festival. In het kader van ‘Ten Vrede’ is er vooraf, van 3 tot 7 mei, ook de vredes-fietstocht Verdun-Diksmuide, als symbolische verbinding tussen tweesteden die enorm geleden hebben tijdens de Eerste Wereldoorlog.Deze tocht staat ook in het teken van ‘vrouwen voor vrede’, omdatalleen vrouwen mee fietsen. Onderweg bezoeken zij talrijke sites dieverband houden met de vele zinloze oorlogen die de streek teisterden.

Voetballen, lopen, fietsen,…‘voor vrede’: je krijgt vlot volk opde been als je de handen in elkaarslaat met je sportdienst, jeugd-dienst, lokale (jeugd)organisa-ties… Heeft een vredesloop, bui-ten het sportieve, ook echt zinvoor vrede? We bekijken enkelevoorbeelden.

136

Käthe Kollwitz Vredesloop te Ieper

Het Käthe Kollwitz Collectief organiseert elk jaar een Vredesloop. Waarom in Ieper?Wegens de geschiedenis van de Westhoek, die het toneel was van Wereldoorlog I; enwegens de vele zichtbare getuigen daarvan: de militaire begraafplaatsen en de littekens in hetlandschap; en uiteraard ook ‘Het treurende ouderpaar’ – het bekende beeld van de DuitseKäthe Kollwitz aan de militaire begraafplaats te Vladslo. Het beeld is een aanklacht tegen dewaanzinnige oorlog en staat symbool voor de vredesgedachte van de Vredesloop. In 2005voorzag het Vredesfonds van de stad Ieper een bedrag van € 750 als financiële steun.

Vorig jaar was er een opkomst vaneen 600 mensen. Buiten de loop-nummers kan het publiek kiezenvoor een geleide wandeling metgids, een uitgestippelde motor-tocht of een begeleide fietstochtlangs symbolische plaatsen in destreek. Naast de oproep om onderhet universele karakter van desport mee te doen, willen de organi-satoren de deelnemers informerenen bewustmaken met debatten,infospots, getuigenissen en eencultureel programma – telkensrond het vredesthema van het jaar.

In 2000 was het thema: 100 miljard voor defensie - neen!, n.a.v. de oorlog tegenJoegoslavië en Irak. In 2001: Yperiet W.O. I – Verarmd Uranium in Golf en Balkan. In 2002:– Geen oorlog tegen Irak – Solidariteit met het Palestijnse volk. 2003: Geen geld voor oorlog– Engagementen voor Vrede. 2004: Steun Iraakse Oorlogsslachtoffers. 2005: Neen aan deniet-conventionele wapens. Voor elk thema komen speciale gasten getuigenissen afleggen.

In 2006 vindt de Käthe Kollwitz Vredesloop plaats op 21 oktober. Speciale aandacht gaatnaar de migrantengemeenschap, in W.O.I vaak ingezet als koloniale regimenten voor deFranse of Engelse strijdmacht. Een extra inspanning moet de schoolgaande jeugd betrekkenvan de secundaire scholen in Ieper en de provincie. Bedoeling is om de scholieren voorafinteractief te laten werken rond de figuur Käthe Kollwitz en het Vredesloop-project.

Meer info: Coördinator Geert vanlangendonck, G. De Stuersstraat 4, 8900 Ieper.geert@vredesloop.be ; www.vredesloop.be

Te onthouden uit deze voorbeelden, te bespreken dus met jullie lokale gemeentelijke organenen politici:

• bewustmaking: het sportieve koppelen aan een multiculturele infomarkt en animatie;of aan elk jaar een actueel thema, met debat en getuigen

• systeem uitdokteren om de sportievelingen ook dààr naartoe te krijgen!• muziekfestival eventueel eraan koppelen, dat lokt weer andere deelnemers naar ons

thema: vrede!

i

137

• Diksmuide gooit er grote middelen tegenaan en heeft de traditie van het Ten Vredefestival (5de keer reeds). In jouw gemeente: als er nog niets bestaat, moet jebescheiden beginnen. En van jaar tot jaar groeien!

• de stad Ieper subsidieert de Vredesloop Käthe Kollwitz en stadsmensen zitten meein het organiserend ‘Collectief’

• zijn er ook bij jou historische plaatsen die aan oorlog herinneren (forten, begraaf-plaatsen, monumenten, gebombardeerde sites…), dan kan de route er langs gaan –en zelfs een permanente fiets- of wandelroute worden

• nog een voorbeeld: de UNICEF-loop; zie kader.

Organiseer een UNICEF Loop voor de kids in Burundi!

Erica van Ketnet aan het woord op de website van UNICEF (www.unicefkids.be)"Wij moeten de hele wereld laten weten dat er nog veel te veel oorlogen en conflicten aan degang zijn op onze aardbol en dat vooral onschuldige kinderen daar het slachtoffer van zijn. Enhet zijn die kinderen die op ons rekenen! Organiseer een sponsorloop bij jou op school, in jesportclub, je jeugdbeweging,… Loop, fiets, wandel,… en laat je sponsoren ten voordele vanUNICEF en de oorlogskinderen! (…) Vraag aan je juf, meester, leider of leidster bij de jeugd-beweging… om samen een UNICEF Loop te organiseren."

Of, voegen wij er in het kader van onze inventaris lokaal vredesbeleid aan toe:… vraag hetaan de jeugdraad van je gemeente, of aan de schepen van sport of van jeugd!

138

6.8

Nog wat losse ideeën…

Wapenbedrijven

Conflicten tussen mensen, groepen en landen zijn er altijd. Hetgevaar dat ze in geweld ontaarden is groter als er wapens in het spelzijn. Wapens zijn de brandstof voor geweld en oorlog. Campagnesvan de vredesbeweging willen daarom wapenproductie en wapen-handel aan banden leggen of afbouwen. Ook in Vlaanderen zijn ermeer bedrijven bij betrokken dan je denkt. Het is ook niet eenvou-dig: wat de ene viseert als een computerscherm voor gevechtsvlieg-tuigen, daar is de andere – de producent - net heel fier op. Of pro-ducten zijn bruikbaar voor gewone doeleinden én voor militaire…Het Forum voor Vredesactie stelde een lijst bedrijven op die volgenshen betrokken zijn bij militaire productie of handel, en die vind je ophttp://www.wapenproductie.be/. Daar zou je eens op kunnen nagaanof er van die bedrijven gevestigd zijn in jouw gemeente.

Idee: • er zijn wellicht huidige of nog geplande nieuwe bedrijventer-

reinen in jouw gemeente. Dan zou je aan de gemeentelijkepolitici kunnen vragen of ze vinden dat daar ook bedrijven hunactiviteiten op mogen ontplooien die te maken hebben metwapendoorvoer, -handel of –productie. Je zal heel verschillen-de antwoorden krijgen. Sommige partijen willen misschien welkritische vragen op de gemeenteraad daarover stellen.

• Nog een idee: op sommige bedrijventerreinen (niet overal)kan de gemeente voorwaarden stellen over wie ze al dan niettoelaat of de voorkeur geeft. Hier kan het criterium ‘geenproducten met militaire doeleinden’ in een reglement over-wogen worden: onderdelen, wapensystemen...

Laat je niet afschepen met het argument ‘tewerkstelling’: wapensproduceren levert heel weinig arbeid op. En dan nog: van prostitutieen drugshandel leven óók mensen, maar die activiteiten zal je alsgemeente toch niet met open armen ontvangen! Tewerkstelling opzich ís dus geen argument - zeker als het gaat over een product datdient om mensen te verwonden of te doden. In ieder geval: je kan de mensen en de politiek daar eens over aanhet nadenken zetten, als je bijvoorbeeld een optocht of een actienaar de poort van een wapenfabriek in je gemeente op touw zet!

Sommige ideetjes hieronderworden wellicht al door enkelegemeenten uitgevoerd – wij heb-ben er geen concreet voorbeeldvan; andere nog niet - voor zoverwij weten. Laat je het ons weten,als jouw gemeente iets hiervandoet of dat van plan is? Of als jenog andere knappe gemeente-lijke vredesinitiatieven ziet dieniet in onze lijst staan?

139

Grabbelpas en swap

Ook in jouw gemeente organiseert de jeugddienst waarschijnlijk elk jaar grabbelpas- enswap-acties (= vanaf 12 jaar) of andere activiteiten voor kinderen en jongeren, al dan niet tij-dens de vakantie. Overleg eens met de jeugdconsulent of met de voorzitter van de jeugd-raad, of er geen goede ideeën te vinden zijn die met vrede te maken hebben? In onze inven-taris vind je voorbeelden genoeg! Veel jeugddiensten stellen het grabbel- of swapprogrammasamen met inbreng van de kinderen en jongeren zelf, maak daar dus gebruik van!

Bibliotheken

Veel gemeentelijke bibliotheken bevatten heel weinig of geen tijdschriften van de vredes-beweging. Jammer. Pax Christi Vlaanderen en Jeugd & Vrede hebben bovendien ook veelmateriaal over vredesopvoeding. Heel nuttig voor scholen, jeugdhuizen, jeugdbewegingen. Gaeens kijken wat ze hebben in jullie bib, en spreek of schrijf de schepen van cultuur en/of debibliothecaris er over aan. Vraag zelf in een bib langs je neus weg naar bepaalde vredestijd-schriften of boeken die ze blijkbaar (nog) niet hebben. Raadpleeg de websites van de vredes-organisaties over wat ze qua tijdschriften en ander materiaal te bieden hebben. (zie 4.5)

Op studiebezoek

Elders in deze inventaris vind je enkele voorbeelden van gemeenten die educatief school-bezoek organiseren of stimuleren aan vredesmuseums, historische sites van de beidewereldoorlogen, Fort Breendonk en de Dossinkazerne (Mechelen), In Flanders Fields(Ieper) en het Vredesmuseum in de IJzertoren in Diksmuide… Website www.wo1.be geeft je een schat aan informatie over te bezoeken plaatsen uit deEerste Wereldoorlog, en over herdenkingen, vieringen, wandelingen, vredesinitiatieven…zoals b.v. scholieren die een monument helpen oprichten, een klaprozenveld inzaaien enz.– klik de rubriek ‘jij was erbij’ eens aan!

Ook naar Lommel in Limburg kan jeop studiebezoek. In het SteunpuntVredeseducatie Limburg ervaar jedaar de waanzin van oorlog engeweld. Je staat stil bij de lotgevallenvan de gesneuvelden. Het oorlogsgrafstaat daarbij centraal. Samen naden-ken rond ‘oorlog en geweld’ en rond‘verzoening over de graven heen’ -eventueel te combineren met onder-houdswerken op de Duitse begraaf-plaats. Info: http://www.ijlommel.org/

96 schoolkinderen uit Pepingen mochten van het gemeentebestuur op studiereis naar deoorlogsmuseums in Ieper en Raversijde. Interessant is de reden waarom het schepencolle-ge dat doet – meteen een goed idee om ook in je eigen gemeente daarvoor te pleiten:

(uit Het Nieuwsblad)"4/11/2004 - Pepingen telt nog wel enkele oorlogsveteranen maar hun gezondheid laat niettoe dat zij op 11 november de festiviteiten bijwonen in de kerk en in de vredestuin. Omdat

140

Pepingen wil vermijden dat de aandacht voor het oorlogsleed uitdooft, besliste de gemeenteom voortaan de kinderen een grotere rol toe te kennen in de 11-novemberviering - die trou-wens evolueert naar een moderner vredesfeest. Om de vredesgedachte bij hen levendig tehouden, voorziet de gemeente om de twee jaar in een budget van 1.700 euro. Daarmee kun-nen leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar op daguitstap naar de Westhoek, waar de spo-ren van de Eerste en Tweede Wereldoorlog nog nadrukkelijk aanwezig zijn. Op 11 novemberworden tekeningen en teksten van de kinderen over vrede tentoongesteld in de kerk en devredestuin. Pepingen hoopt op die manier kinderen bewust te maken van de verschrikkingenvan oorlog."

Tip:• Info over studiebezoek aan Lommel, of aan de sites in West-Vlaanderen: ook bij

Jeugd & Vrede

7Bijlagen

142

Hier een voorbeeld van hoe hetdeel ‘vredesbeleid’ er kan uitzienin het programma van een partijdie meedoet aan de gemeente-raadsverkiezingen. Kan je eensmet de partijen in jouw gemeen-te samen bekijken! Opgelet: metal die punten kan je ook nog nàde verkiezingen naar de politicistappen om aan hun mouw tesleuren voor ‘meer vrede’!

7.1

Een politiek programma:Voorbeeldtekst

Vooraf: hieronder staat niets overde multiculturele samenleving enhoe de gemeente antwoordt op pro-blemen van asielzoekers, spanningentussen Belgen en allochtonen enz.Daar vind je voorbeelden genoegvan bij de gespecialiseerde organisa-ties. Zie ook, in deze inventaris: decampagne van Hand in Hand en

Vluchtelingenwerk Vlaanderen (1.7); en zie ook: Feesten voor Vredeen Verdraagzaamheid (6.1 en 6.2)Ons is het hieronder vooral te doen over vredesinitiatieven en vre-desbeleid in engere zin. Want daarover vind je doorgaans hèèl wei-nig terug bij de oude verkiezingsprogramma’s uit 2000, én helaas ookin de nieuwe.

Uitgangspunten

Werken aan vrede, zowel de ‘kleine’ vrede (binnen de gemeente:gezin, school, verenigingen…) als de ‘grote’ (nationaal en mondiaalniveau), verdient ook invulling in het gemeentelijk beleid, parallelmet dat voor Noord-Zuid. Beide zijn nauw verwant, omdat veel pro-blemen in het Zuiden wortelen in geweld dat hiér zijn oorsprongvindt. Naast natuurrampen ligt heel dikwijls ‘politiek’ aan de basis:schending van mensenrechten, bewapening, oorlog, geweld, econo-mische verhoudingen, wapenhandel, militarisme en dictatuur.

Politieke oorzaken vereisen politieke oplossingen. Daarom ligt deeerste taak van een gemeentelijk beleid van vrede en ontwikkelings-samenwerking in informatie en bewustmaking van de bevolking, diedaardoor met betere kennis van zaken ervoor kan kiezen om drukuit te oefenen op haar verkozenen op nationaal en Europees vlak.

De gemeente zelf kan zich ook zelf actief aansluiten bij bestaandecampagnes van de vredesbeweging én voor haar inwoners de per-soonlijke deelname eraan bevorderen.

Vredesopvoeding is daarenboven ook nuttig en nodig op persoonlijkvlak: technieken en modellen van geweldloze weerbaarheid, geweldlozeopvoeding, geweldloze conflictoplossing e.d. kunnen een meer doelma-tige en aangenamere uitweg bieden voor problemen van pesten, buren-of gezinsruzies, racisme, onveiligheidsgevoel in de wijk…

143

Voorstellen

Aan het bestaande beleid voor Noord-Zuid het luik vredeseducatie en vredesactie toevoegen:

• Educatief aanbod: lessenreeksen, educatief materiaal, infoavonden, toneel, reizende ten-toonstellingen, boeken en tijdschriften in de bibliotheek, bezoek aan educatieve acti-viteiten buiten de gemeentegrenzen... Dat alles voor individuele inwoners en voorscholen, jeugdverenigingen, sociaal-culturele en sportverenigingen. Inhoud: verdraag-zaamheid, geweldloze weerbaarheid, geweldloze conflictoplossing (grote en kleinevrede), geweldloze opvoeding, speelgoedwapens, fair-play, de zinloosheid van oorlog engeweld, historiek enz.

• In de gemeente bepaalde plaatsen uitroepen tot ‘geweldvrije zones‘. Voorbeelden:Geweldvrije Vergaderzaal: waar afspraken worden gemaakt om verbaal geweld te werenen te luisteren om te begrijpen; Geweldvrije School: waar leerlingen, leerkrachten,directie en ouders samen bouwen aan een cultuur van vrede en geweldloosheid;Geweldvrij Jeugdhuis: waar jongeren, verantwoordelijken en omwonenden afsprakenmaken en initiatieven nemen om jeugdhuis en omgeving geweldvrij te houden;Geweldvrije Fuif: waarbij initiatiefnemers, omwonenden, jeugdconsulent, jongeren enpolitie afspraken maken rond geweldvrij fuiven. Geweldvrij Voetbalveld: waarbij deplaatselijke ploeg ook de bezoekende ploeg en de supporters hierop op attent maakt.

• Op die educatie sluit een luik actie aan: b.v. deelname aan jaarlijkse VlaamseVredesweek, ‘Vredesgemeente’ worden, aansluiten bij vredesinitiatieven zoals Mayors forPeace (kernwapens), vervoer organiseren naar vredesmanifestaties, actuele gemeente-raadsmoties op voorstel van vredesorganisaties, als gemeente mét de bevolking reagerenop belangrijke politieke crisismomenten (zoals uitbreken of dreiging van een nieuwe oorlog).

• Verbroedering met een gemeente uit een conflictgebied, in samenwerking met vredes-organisaties en organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, maar ook met scholen,sociaal-culturele organisaties en jeugdbewegingen.

• Dit vredesbeleid consequent doortrekken naar het economisch en financieel beleid.Bedrijven die wapens produceren, wapensystemen of producten gericht op militairetoepassingen, zijn niet (meer) welkom op de gemeentelijke KMO- of industriezones:onderzoeken of die er reeds zijn, en of kan verhinderd worden dat ze uitbreiden of dater ooit (nieuwe) komen. Minstens aan dergelijke bedrijven geen extra faciliteiten verlenen.Ook met de bankier(s) van de gemeente een kritische dialoog starten over hun even-tuele investeringen in mensenrechten schendende bedrijven en in wapenproductie –zeker wat betreft ‘smerige’ wapens: kernwapens, clusterbommen, wapens met verarmduranium, landmijnen.

• Ook doortrekken in het cultuurbeleid: traditionele jaarlijkse lokale feesten (aardbei,druiven,…) ook eens in teken van vrede zetten; vredesmonument; 11-november-her-denking naar de huidige tijd ‘her-denken’; nieuwe wijken: straatnaamgeving metNobelprijswinnaars Vrede; bestaande straatnamen van oorlogs-’helden’ vervangen.

• Gemeentelijk apparaat hiervoor aanpassen: een vredesambtenaar (evt. deeltijds of tecombineren met cultuur- of Noord-Zuid ambtenaar); grotere steden: een vredeshuismet personeel dat dit vredesbeleid in al zijn aspecten coördineert; een apart budgetvredesbeleid, parallel met dat voor ontwikkelingssamenwerking. Ook aandacht voor ditdubbele (grote-kleine) vredesluik in de gemeentelijke publicaties.

144

7.2

Gemeentelijk vredesbeleid:Hoe maak je de politici warm?

Lobbywerk

Politici of hun medewerkers benaderen om ze van jouw idee te over-tuigen noemt men ‘lobbyen’. Dikwijls halen je lobby-inspanningen ophet eerste gezicht niets uit, je haalt je slag niet thuis, je idee valt indovemansoren. Niet treuren: het was wèl zinvol, zelfs als je nietdirect iets schijnt te bereiken, want:

• je maakte misschien op termijn wèl iets wakker, je effent nu aleen beetje het terrein. Geduld!

• andere dan de door jou aangesproken politici, ambtenaren, ofgemeentelijke diensten horen óók van je lobbywerk, die kunnenlater misschien op jouw geopperd idee terugkomen… je zaaideop dorre grond, maar een deel zaad viel zonder dat je het wistdaarnaast, op vruchtbaarder terrein.

Politici zijn gevoeliger voor goede ideeën als die door des te meermensen gedragen worden. Wie kan je dus mee onder de arm nemen?Verenigingen of personen die bezig zijn met aan vrede verwante acti-viteiten, of die behoren tot het doelpubliek van jouw vredesproject.En ook: gemeentelijke adviesraden of individuele leden ervan.Namen en adressen vind je gewoonlijk wel op de website van jegemeente of stad; of in haar infobrochure. Dikwijls kan je er bijvoor-beeld bij betrekken:

• Jeugdverenigingen: via jeugdraad en/of rechtstreeks• Directies van scholen, of enkele leerkrachten die er meer vatbaar

voor zijn• Partijsecretarissen, voorzitters: welke partijen zijn het meest vat-

baar?• Huidige schepen, bevoegd voor ontwikkelingssamenwerking /

onderwijs / jeugd / cultuur /… en/of zij die zich al voor de ver-kiezingen ‘geroepen’ voelen voor die beleidsdomeinen

• Voorzitters (of invloedrijke leden) van gemeentelijke adviesraden:kunnen in hun raad een advies over je voorstel op de agenda zettenen er een goed woordje voor doen

• Ambtenaar ontwikkelingssamenwerking, jeugdconsulent, cultuur-beleidscoördinator…

• Integratiecentrum of –dienst• Sociaal-culturele verenigingen

Op http://www.steunpuntjeugd.be/lokaal/gemeenteraadsverkiezin-gen/ vind je tientallen goede actie-ideeën om als jongeren te werkenvoor (en, vinden wij: ook nà) de gemeenteraadsverkiezingen: hoetrek je andere jongeren mee, hoe breng je jouw ideeën in de kijker,hoe verzamel je mensen en ideeën?

Jij vond in deze inventaris goedevredesideeën en wil die ookdoor jouw stad of gemeentelaten overwegen? Dan moet jede lokale politici aanspreken. Enliefst ook mensen rond je ideeverzamelen: een draagvlak creë-ren. Hieronder een hele hooptips. Niet allemaal even geschiktvoor élke lokale situatie of voorélk vredesidee: kies eruit wat hetbeste past.

145

Tips voor persoonlijk contact met politici

• Naar partijen toe kan je op verschillende tijdstippen verschillende personaliteitenbinnen één partij benaderen: zodat het idee daar vanuit verschillende hoekenbinnensijpelt

• De politicus: schepenen hebben soms vaste zitdagen, velen kan je ook thuis vin-den. Op de website van de gemeente vind je adres, telefoon en e-mail van sche-penen en gemeenteraadsleden. Spreek een datum voor een gesprek af

• Ga er dan met enkelen naar toe - maar ook niet te veel volk• Spreek vanuit jezelf: hoe voel jij het probleem aan, wat wil jij bereiken? Door

welke ervaringen ben je hiertoe gekomen?• Vermijd de valkuil van een algemene en vage discussie door zélf zo concreet en

persoonlijk mogelijk te zijn• Vraag ook of ze zelf aan nog andere vredesideeën denken (+ noteren) • Durf gerust ‘doorvragen’: ‘OK, ik begrijp nu het partijstandpunt, maar wat vindt

u er persoonlijk van?’ • Laat iedereen in zijn waarde: niet iedereen hoeft het met je eens te zijn. Blijf ook

oprecht: als men ingaat op je voorstel betekent dit niet dat je belooft om voordie partij te stemmen

• Vraag, indien het gesprek positief eindigt, of je op hem/haar kan rekenen • Geef je gesprekspartner een vooraf opgemaakte nota mee over je project• Vraag concreet engagement: b.v. tegen wanneer antwoord te verwachten?

Hoeveel is mogelijk in de begroting? In welk jaar (maand) zou dit tot realisatiekunnen komen?

• Neem na één maand nog eens contact op, vraag naar de resultaten. Desnoodsherhalen. Politici worden dikwijls zodanig overmand door hun agenda dat alleenwie aanhoudt, weer bovenaan komt liggen.

Draagvlak vergroten

Via debatavond of infoavond: • Algemeen: b.v. Vrede in gemeentelijk beleid. Ofwel rond één concreet thema of initia-

tief: b.v. Mayors for Peace, of bankbeleggingen in verwerpelijke bedrijfssectoren (kern-wapens…), of vredesopvoeding in het onderwijs, of pesten op school, of…

• Om volk te krijgen op je debat, organiseer je het best samen met andere verenigingen.B.v. met de partij-jongerenafdelingen of met de jeugdraad of met Gemeentelijke Raadvoor Ontwikkelingssamenwerking. Of nog: met de Gezinsbond, of het Davidsfonds, deWereldwinkel… dan heb je gegarandeerd al een minimumpubliek

• Met eventueel spreker van vredesbeweging of andere organisatie in panel• Werk naar besluiten toe: gaat panel (en zaal) akkoord met gemeentelijke voorzieningen

voor voorstel X in de volgende begroting?

Of via een actie:• Je zou ook een geweldloos actiemoment kunnen uitdenken, al dan niet gekoppeld aan je

lobbywerk. Of aan de actualiteit • Voorbeeld: onthulling van een geïmproviseerd vredesmonument • Of een petitie. Van deur tot deur, ofwel op festiviteiten of gelegenheden een standje

met visueel beeld dat je bedoeling duidelijk maakt, en dan de voorbijgangers aanspreken• Aan de grensborden op de invalswegen een tijdelijk bord onthullen met een afbeelding

over een bepaalde campagne. Met pers erbij, foto’s, notabelen, eventueel gevolgd door:

146

• Fakkeltocht of fietstocht langs sym-bolische plaatsen

• Betoging met een symbool, b.v. een‘lijkentapijt’ aan de toegangspoort alsde gemeente een bedrijf toelaat opde industriezone dat producten metmilitaire toepassing maakt

• Tijdelijke blokkering van de ingangs-poort van dat bedrijf. Geweldloos!

• Koppel het debat of de actie eventueelaan een aantrekkelijk animatiemoment.B.v. fanfare, of een strijdkoor of soli-dariteitskoor, met specifiek enkelevredesliederen in het programmainschakelen

• Altijd vooraf absolute geweldloos-heid eisen van iedereen

• Vooraf contact opnemen met politieen uitleg over de actie geven.Toestemming vragen voor elke mani-festatie, tocht enz.

Perswerking

Werk zeker ook via de pers: dààr hechten de politici (en de man in de straat) veel belang aan. • Verzamel de adressen van de lokale correspondenten van kranten en evt. reclameblaadjes

die ook teksten opnemen – vraag na bij de kranten of op de infodienst op het gemeentehuis.Zeer invloedrijk zijn lokale radio’s en regionale TV-zenders

• Schrijf een persmededeling over jullie initiatief. E-mail, liefst rechtstreeks aan de cor-respondent die speciaal met die materie bezig is

• Op http://users.skynet.be/fa208082/ethicom-sitemap.htm staan erg nuttige tips voor eengoed persbericht. Klik daarvoor ‘sitemap’ aan, en dan: ‘tips voor goede mediarelaties’

• Daar vind je ook tips voor een goed voorbereid interview• Spreek vooraf goed af wie je persspreker wordt: anderen laten zich dus nièt zomaar

interviewen als het om méér dan je indruk als deelnemer gaat. Daarvoor dient de goedvoorbereide persspreker en niemand anders.

• Zelf ook een tekst aan de pers bezorgen achteraf, eventueel met foto, over het debatof de actie die je hebt ingericht

• Nodig zeker pers uit bij de onthulling van een monument of bij een andere vredesactie:persconferentie met een knabbeltje + KORTE tekst + meer info in een dossiertje.Week vooraf uitnodigen, daags voordien telefonisch nog eens afchecken

• Als je de pers op een actie uitnodigt, is een visuele act aangewezen: iets dat aantrek-kelijk is om te fotograferen of te filmen. Een foto met goede ondertekst geeft somsmeer bekendheid aan je actie dan een artikel!

147

7.3

Nuttige adressen en links

Foto Wereldmediatheek: Het Cambodja van vandaag wordt nog steeds geconfron-teerd met de restanten van oorlogen, zoals landmijnen.

Wereldmediatheek is een audiovisuele dienst waar je als groep oforganisatie bij terecht kunt voor hulp bij het aanmaken van video,dvd, multimediaprogramma's, tentoonstellingen,... Je kunt er ookapparatuur huren, zoals een multimediaprojector, schermen,... Envooral ontleent Wereldmediatheek video's en diamontages rondvrede, Noord-Zuid verhoudingen, milieu en sociale thema's,... Wereldmediatheek vzw, Italiëlei 98 A, 2000 Antwerpen;03/225.03.67 http://www.wereldmediatheek.be

Jeugd en Civisme wil jongeren de waarden van burgerzin latenontdekken, ze tot medeverdedigers van de mensenrechten helpengroeien, hen waarschuwen voor dictatoriale stromingen, en ze hel-pen vormen tot vrije mensen met eerbied voor de vrijheden en derechten van onze medemensen. Scholen die daar rond werken kun-nen een prijs krijgen voor hun inzet en engagement. www.jeugdencivisme.be

Kom uit uw Kot is een unieke campagne van de ‘VerenigdeVerenigingen’, een samenwerkingsverband van honderden verenigin-gen in Vlaanderen. Deze campagne wil de sociale samenhang in desamenleving bevorderen en het deelnemen van zoveel mogelijk men-sen aan het sociale leven op lokaal vlak stimuleren. Middel daarvoorzijn alle mogelijke acties en activiteiten. Niets is zo laagdrempelig als

Elders op de website van Jeugd& Vrede, namelijk ophttp://www.jeugdenvrede.be/meer/links.php, vind je al een aan-tal interessante links. Hierondergaan we nog even in op enkeleandere organisaties.

148

‘uit uw kot te komen’. Deze slagzin mag je letterlijk interpreteren: kom uit je zetel, neemdeel aan de activiteiten. Maar natuurlijk ook figuurlijk: breek uit je kop, zeg je gedacht! Op www.komuituwkot.be/ vind je alles: de agenda, telkens een andere organisatie in dekijker, een korf boordevol goede ideeën, nieuwtjes, en natuurlijk ook: hoe je kan meedoen!

Het Knooppunt Democratie biedt dagprogramma’s om leerlingen van 10 tot 18 jaarwegwijs te maken in de democratische instellingen van België en van de Europese Unie. Deanimatoren van het Knooppunt vertrekken steeds vanuit de actualiteit en vanuit de vragenvan de jongeren. Op die manier proberen ze hen te motiveren voor de uitdagingen van dedemocratie. De dagprogramma’s bestaan uit twee delen. Het eerste is thematisch en ver-trekt vanuit de leefwereld van kinderen en jongeren; dat gebeurt in verschillende interac-tieve programma’s aangepast aan de leeftijd (democracity-spel, demoquiz, reporters voordemocratie, enz.) ’s Namiddags is er een bezoek aan één van de parlementen die Brusselrijk is. Op die manier wordt het eerste deel in de namiddag aan de werkelijkheid getoetst.Op de website ook veel uitleg over hoe onze democratie werkt: www.knooppuntdemocratie.be; 070/23.30.65 ; proj@kbs-frb.be

Toemeka is een sociaal-culturele beweging die opkomt voor een verstaanbare samenle-ving. Eenvoudiger taal en laagdrempelig werken zijn daarbij belangrijk. Toemeka maakt werkvan taal die mensen samen brengt en 'samen leven' mogelijk maakt. Zo worden democratie,cultuur, het lokale gemeenschapsleven, openbare dienstverlening,… een gemeenschappe-lijke plek voor mensen met veel en weinig kansen. Met campagnes, bewustmakingsacties,samenwerking met beleidsverantwoordelijken en sociale organisaties, publicaties, vormings-werk en opleidingen,… wil Toemeka het 'samen leven' bevorderen. Speciaal voor de gemeente-raadsverkiezingen is er de campagne Kies-Keurig.www.toemeka.be; Toemeka vzw,- Waversebaan 352/2 , 3001 Heverlee;016/40.69.61 ; info@toemeka.be

Vredesbewegingen en aanverwanten:

http://www.moederaarde.be/ : Voor Moeder Aarde vzwhttp://www.11.be : de Vlaamse Noord-Zuid Beweginghttp://www.vrede.be/ : Vrede vzwhttp://www.vredesactie.be/ : Forum voor Vredesactiehttp://www.bomspotting.be/ : de campagne Bomspottinghttp://www.paxchristi.be/ : Pax Christi Vlaanderenhttp://www.actieplatformpalestina.be/ : Actieplatform Palestinahttp://www.netwerkvlaanderen.be/ : Netwerk Vlaanderen vzwhttp://www.aivl.be/: Amnesty International Vlaanderenwww.vluchtelingenwerk.be : Vluchtelingenwerk Vlaanderenwww.vaka-handinhand.org : Vaka/Hand in Hand