Logistiek vastgoed in cijfers 2014

Logistiek vastgoed in cijfers 2014

Statistiek van de Nederlandse markt voor distributiecentra en opslagruimten

Drs. R.L. Bak

Colofon

SamenstellingR.L. Bak

Grafische vormgeving en illustratiesKaartbeeld, Scherpenzeel

OmslagAtelier van GOG, Amsterdam

FotografiePrologis, Amsterdam

ISBN/EAN: 978-94-90915-08-7

© copyright 2015

Bronvermelding is verplicht

Bestelinformatie

Verkrijgbaar bij:NVM BusinessFakkelstede 13431 HZ NieuwegeinTelefoon: (030) 608 51 85

3

Voor u ligt de tweede uitgave van Logistiek vastgoed in Cijfers, waarin is getracht op systematische wijze een groot aantal gegevens over de markt voor distributiecentra en grootschalige opslagruimten bijeen te brengen. Ten aanzien van de inhoud dient te worden vermeld dat een belangrijk deel van de opgenomen cijfers is gebaseerd op door de auteur zelf verzamelde data. Net als de vorige uitgave is een woord van dank verschuldigd aan NVM Business, die deze publicatie wederom mogelijk heeft gemaakt. Met dankbaarheid mag ook gewag worden gemaakt van het feit dat vastgoedonderneming Prologis bereid was om fotomateriaal beschikbaar te stellen. Het is de wens van de auteur dat voorliggende publicatie tegemoet komt aan de toenemende vraag naar bruikbare informatie over de markt van logistiek vastgoed.

Drs. R.L. Bak

Woord vooraf

5

Woord vooraf 3

Lijst van tabellen 7

Voorraad 9Bouwkosten 27Vraag 31Aanbod 43Huurprijzen 51Beleggingen 55Rendementen 61

BijlageGrote gemeenten in Nederland 65Indeling van Nederland in 66Corop-gebieden

Trefwoordenregister 67

Inhoud

7

Voorraad1 Voorraad logistiek vastgoed per provincie2 Voorraad logistiek vastgoed per landsdeel3 Nieuwbouw van logistiek vastgoed per provincie4 Voorraad logistiek vastgoed per gemeente5 Voorraad logistiek vastgoed per woonkern

Bouwkosten1 Richtprijzen nieuwbouw2 Richtprijzen nieuwbouw exclusief fundering

Vraag1 Vraag naar logistiek vastgoed per provincie2 Vraag naar logistiek vastgoed per landsdeel

Aanbod1 Aanbod van logistiek vastgoed per provincie2 Aanbod van logistiek vastgoed naar leeftijd per provincie3 Aanbod van logistiek vastgoed per landsdeel

Huurprijzen1 Gemiddelde huurprijs van logistiek vastgoed per landsdeel

Beleggingen1 Beleggingen in logistiek vastgoed per provincie2 Beleggingen in logistiek vastgoed naar type belegger

Rendementen1 Gemiddelde bruto aanvangsrendementen van bedrijfsgebouwen

Lijst van tabellen

9

Als basismateriaal voor de statistiek over de voorraad logistiek vastgoed dienen data die zijn verkregen door eigen waarneming, waarbij de grootte van de voorraad alsmede de samenstelling ervan door een inventarisatie per woonkern is vastgesteld. Een belangrijk hulpmiddel is de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG), een door het Kadaster beheerde objectendatabase.

Alleen gebouwen met een oppervlakte boven de 2.500 vierkante meter worden geïnventariseerd. Als oppervlakte-eenheid wordt het verhuurbaar vloeroppervlak (v.v.o.) genomen. Ultimo 2013 telde Nederland 1.545 logistieke gebouwen.

In tabel 4 en 5 van deze publicatie zijn uitsluitend die gemeenten en woonkernen opgenomen met een logistieke voorraad van 10.000 vierkante meter en meer.

Tegen de ‘voorraad’ kunnen ook andere statistische gegevens worden afgezet, zoals het ‘aanbod’ voor de berekening van de leegstand en de ‘vraag’ voor de vaststelling van de verhuisdynamiek.

Begripsomschrijvingen

Concentratiegetal De regionale spreiding van logistiek vastgoed kan worden berekend met behulp van concentratiegetallen. Een score van 100 betekent dat het aandeel dat een gemeente in logistiek vastgoed heeft, gelijk is aan het nationaal gemiddelde. Een score lager dan 100

duidt op een ondervertegenwoordiging en een score hoger dan 100 op een oververtegenwoordiging. Het concentratiegetal ontstaat door vermenigvuldiging van de concentratie-index met 100. De concentratie-index is hier berekend volgens de formule:[voorraad COROP X/voorraad Nederland]/[oppervlak COROP X/oppervlak Nederland]

Distributiecentrum Onder een distributiecentrum wordt verstaan een grootschalige bedrijfsruimte voorzien van laad- en loskuilen waarin verschillende logistieke diensten worden uitgevoerd, zoals opslag, overslag en groupage.

Logistiek vastgoed Bedrijfsruimten geschikt voor logistieke functies. Hiertoe worden gerekend distributiecentra en (grootschalige) opslagruimten.

Verhuurbaar vloeroppervlak Dit is het bruto vloeroppervlak minus technische ruimten, verticale stijgpunten en dragende binnenwanden. De omschrijving van het verhuurbaar vloeroppervlak is vastgelegd in de NEN 2580.

Voorraad Met voorraad wordt bedoeld het totaal van leegstaande en in gebruik zijnde distributiecentra en opslagruimten. Ook gebouwen die op het moment van registratie nog in aanbouw zijn, worden tot de voorraad gerekend. Distributiecentra die nog kunnen worden gebouwd, worden buiten de statistiek gehouden.

Voorraad

10

40

60

39

61

2003 2013

m2225

21 36

1626

21 36

152

2003 2013

1313

5048

1514

56

1719

2003 2013

% %

% %

% %

HuurKoop

Voorraad logistiek vastgoed naar eigendomssituatie

minder dan 5 0005 000 - 10 00010 000 - 20 00020 000 - 30 000meer dan 30 000

Voorraad logistiek vastgoed naar gebouwgrootte

minder dan 1 km1 tot 3 km3 tot 5 km5 tot 7 kmmeer dan 7 km

Voorraad logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

Afstand tot snelweg

Voorr

aad

11

’10

25

20

15

10

5

x miljoen m2

0’09’08’07’042003 ’13’12’11’05 ’06

Ontwikkeling van de voorraad logistiek vastgoed31 december

9

37

30

11

5%

voor 19701970 - 19791980 - 19891990 - 19992000 - 20092010 - 2013

Voorraad logistiek vastgoed naar bouwperiode31 december 2013

8

Voorra

ad

2005x m2

2007 2009 2011 2013

Groningen 170.500 185.000 208.000 208.000 208.000Friesland 299.500 322.500 335.500 335.500 335.500Drenthe 311.500 329.500 329.500 361.000 367.000Overijssel 826.000 839.000 927.000 1.029.000 1.036.000

Gelderland 2.388.500 2.468.500 2.884.000 2.947.500 3.051.000Utrecht 1.144.500 1.213.000 1.221.500 1.302.500 1.328.000Flevoland 464.000 482.500 581.000 587.000 573.000Noord-Holland 2.570.500 2.821.000 3.013.000 3.208.000 3.274.000

Zuid-Holland 2.731.000 2.983.000 3.374.000 3.495.000 3.567.000Zeeland 180.500 189.500 189.500 189.500 210.000Noord-Brabant 5.291.000 5.874.000 6.646.000 6.921.500 7.397.000Limburg 1.696.500 2.077.500 2.435.000 2.593.000 2.814.500

Nederland 18.074.000 19.785.000 22.144.000 23.177.000 24.161.000

1 Voorraad logistiek vastgoed per provincie, 31 december

12’09 ’11 ’13’10 ’12’08’07’062003 ’04 ’05

’09 ’11 ’13’10 ’12’08’07’062003 ’04 ’05

’09 ’11 ’13’10 ’12’08’07’062003 ’04 ’05

800

600

400

200

0

x 1 000 m2

800

600

400

200

700

500

300

100

0

x 1 000 m2

x 1 000 m2

600

500

400

300

200

100

0

HuurKoop

Nieuwbouw van logistiek vastgoed naar eigendomssituatie

3 tot 5 km

minder dan 5 000

Nieuwbouw van logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

Nieuwbouw van logistiek vastgoed naar gebouwgrootte

5 tot 7 km

1 tot 3 kmminder dan 1 km

5 000 - 10 00010 000 - 20 00020 000 - 30 000meer dan 30 000

meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

Voorr

aad

13

Voorra

ad

2005x m2

2007 2009 2011 2013

Noord-Nederland Coevorden 57.000 75.000 75.000 75.000 81.500 Heerenveen 166.000 166.000 166.000 166.000 212.000 Veendam 91.000 91.000 114.000 114.000 114.000

Oost-Nederland Apeldoorn 130.000 143.500 168.500 168.500 168.500 Ede 167.500 177.500 177.500 183.500 185.000 Enschede 174.000 174.000 189.000 189.000 189.000 Montferland 124.000 131.000 213.000 234.000 234.000 Nijmegen 207.000 207.000 207.000 207.000 207.000 Tiel 223.000 244.000 399.000 405.500 440.500 Wijchen 185.500 185.500 250.000 264.000 264.000 Zwolle 160.000 160.000 205.000 205.000 205.000

Midden-Nederland Almere 217.000 236.000 334.000 334.000 334.000 Amersfoort 139.000 139.000 158.000 158.000 164.000 Nieuwegein 106.000 106.000 106.000 149.500 149.500 Utrecht 400.000 416.000 405.500 422.500 422.500 Zeewolde 145.000 145.000 145.000 145.000 131.000

West-Nederland Alphen aan den Rijn 321.000 321.000 326.000 335.000 335.000 Amsterdam 756.500 807.500 859.000 1.039.000 1.039.000 Haarlemmermeer 818.500 948.500 1.005.000 1.012.000 1.023.500 Rotterdam 992.000 1.077.500 1.230.000 1.296.500 1.296.500 Waddinxveen 209.500 251.000 258.500 303.000 314.000 Westland 73.500 150.000 221.000 221.000 265.000

Zuid-Nederland Breda 490.500 516.000 599.000 604.000 604.000 Eindhoven 539.000 575.500 575.500 577.500 614.000 Moerdijk 517.500 607.500 607.500 646.000 654.500 Oosterhout 349.000 377.500 440.000 440.000 476.000 Tilburg 841.500 1.071.500 1.192.000 1.242.000 1.296.000 Veghel 400.000 408.000 517.500 517.500 531.500 Venlo 619.000 753.500 907.000 950.000 949.000 Venray 331.500 418.000 492.000 548.500 605.000 Waalwijk 169.000 183.000 308.000 366.000 423.000

2 Voorraad logistiek vastgoed per landsdeel, 31 december

14

240

160

180

200

220

140

120

100

2000=100

’13’11 ’12’10’09’05’042003 ’06 ’07 ’08

’13’11 ’12’10’09’05’042003 ’06 ’07 ’08

Ontwikkeling van de voorraad in de belangrijkste gemeenten

AmsterdamHaarlemmermeerRotterdamTilburgVenloNederland

260

160

180

200

220

240

140

120

100

2000=100

Ontwikkeling van de voorraad in de belangrijkste provincies

GelderlandLimburgNoord-BrabantNoord-HollandZuid-HollandNederland

Voorr

aad

2005x m2

2007 2009 2011 2013

Groningen - - - - -Friesland - 22.500 13.000 - -Drenthe - 18.000 - 7.000 -Overijssel 12.500 - 64.500 52.500 -

Gelderland 124.000 29.000 186.000 43.000 25.000Utrecht 6.500 59.500 6.500 101.000 19.500Flevoland 5.500 8.500 64.000 - -Noord-Holland 129.500 146.000 111.500 16.000 16.000

Zuid-Holland 143.500 166.500 87.500 93.500 61.000Zeeland - 9.000 - - 8.500Noord-Brabant 92.500 402.000 455.000 135.000 174.000Limburg 93.000 276.000 136.000 7.000 132.000

Nederland 607.000 1.137.000 1.124.000 455.000 436.000

3 Nieuwbouw van logistiek vastgoed per provincie

15

0 50 km

minder dan 5050 tot 100 100 tot 200 200 tot 300300 tot 400400 en meer

Concentratiegetal

Concentratie van logistiek vastgoed per Corop-gebied31 december 2013

Voorra

ad

16

voorraadlogistiek vastgoed

m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Aa en Hunze 26.500 100 - -Aalsmeer 19.500 - - 27Aalten 14.500 - - -Achtkarspelen 12.000 100 - 49

Alkmaar 139.000 33 - -Almelo 39.000 100 - -Almere 334.000 77 - 22Alphen aan den Rijn 335.000 25 - 13

Amersfoort 164.000 89 4 19Amstelveen 25.000 - - -Amsterdam 1.039.000 65 - 18Apeldoorn 168.500 52 - -

Arnhem 31.000 55 - 32Assen 38.500 23 - -Barendrecht 51.500 74 - 12Barneveld 72.000 76 12 -

Beek (L) 74.000 86 - 29Bergambacht 16.000 - - -Bergen (L) 44.500 28 56 -Bergen op Zoom 309.500 41 - 4

Berkelland 20.000 - - -Best 78.000 58 - 15Beuningen 74.500 83 - 29Beverwijk 43.000 58 - -

Binnenmaas 15.500 59 41 32Bodegraven-Reeuwijk 52.000 48 - 12Boxtel 15.000 100 - -Breda 604.000 76 - 18

Bunschoten-Spakenburg 28.500 100 - 31Buren 63.000 - - 56Coevorden 81.500 - 8 -Cuijk 26.500 77 - 35

Culemborg 145.000 25 - 19Dalfsen 12.500 100 - -De Ronde Venen 65.000 - - -Den Bosch 268.500 45 2 23

Den Haag 51.000 23 - 11Deurne 122.500 15 85 15Deventer 171.500 78 - 11Diemen 43.000 100 - 63

Doesburg 24.500 - - -Doetinchem 47.000 74 - -Dordrecht 60.500 75 - 57Duiven 117.000 65 - 4

Echt-Susteren 118.000 100 64 18Ede 185.000 60 6 43

4 Voorraad logistiek vastgoed per gemeente, 31 december 2013

Voorr

aad

17


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Eersel 38.500 100 - -Eijsden-Margraten 11.500 - - -Eindhoven 614.000 75 6 20Emmen 39.000 - - -

Enkhuizen 17.500 100 - -Enschede 189.000 73 - 16Epe 35.500 66 - 34Etten-Leur 170.000 61 - 12

Geertruidenberg 196.000 66 - 20Geldermalsen 168.500 13 - 13Geldrop-Mierlo 30.000 - 100 -Gennep 73.500 68 - -

Gilze en Rijen 45.000 100 - 30Goirle 12.500 46 - -Gorinchem 59.000 100 - 20Gouda 20.500 - - -

Haaksbergen 12.000 - - -Haarlemmermeer 1.023.500 81 2 7Halderberge 210.000 66 10 12Hardenberg 51.500 - - -

Harderwijk 69.500 54 - 9Harlingen 24.000 - - -Heerenveen 212.000 16 22 25Heerhugowaard 31.000 18 - -

Heerlen 69.000 32 - 25Hellevoetsluis 23.500 - - -Helmond 242.000 78 2 2Hendrik Ido Ambacht 20.000 - - -

Hengelo 31.000 30 23 13Heumen 19.000 - - -Heusden 24.500 26 - 26Hilvarenbeek 28.500 - - -

Hilversum 40.000 100 - -Hollands Kroon 14.000 - - -Hoogeveen 54.000 41 - -Hoogezand-Sappemeer 14.000 - - -

Hoorn 89.500 - - -Houten 38.000 76 - -Hulst 69.500 37 - -Kampen 78.500 37 - 16

Kapelle 23.500 100 - -Katwijk 20.500 100 - 100Kerkrade 35.000 - - 28Koggenland 10.500 - - -

Langedijk 18.000 - - -Lansingerland 190.500 71 - 10

Voorra

ad

18


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Leeuwarden 27.000 100 - 47Leiden 25.500 - - 14Leidschendam-Voorburg 32.000 100 - -Leudal 37.500 14 - 14

Leusden 24.500 - - -Lisse 49.000 100 - -Maasdriel 42.000 71 - -Maastricht 66.000 - 22 12

Medemblik 183.500 6 15 7Meppel 38.000 32 - -Middelburg 18.500 - - 49Midden-Delfland 22.000 - - 88

Midden-Drenthe 70.500 100 - -Moerdijk 654.500 73 1 18Montferland 234.000 30 - 3Neder-Betuwe 13.000 100 - -

Neerijnen 78.000 68 - -Nieuwegein 149.500 92 - -Nijkerk 97.000 73 - 8Nijmegen 207.000 59 - 11

Noordenveld 19.000 - - 100Noordoostpolder 107.500 4 - -Oldenzaal 113.000 57 - 7Ommen 41.000 - - -

Oost Gelre 33.500 - 33 -Oosterhout 476.000 37 8 12Opsterland 42.000 - - -Oss 287.000 71 6 14

Oude IJsselstreek 22.000 100 - -Ouder-Amstel 14.500 100 - 19Overbetuwe 102.000 30 - -Peel en Maas 197.000 54 23 -

Pijnacker-Nootdorp 81.000 7 13 -Putten 34.500 42 - -Raalte 36.500 100 - -Renswoude 14.500 - - -

Ridderkerk 209.500 82 - 7Rijssen-Holten 14.000 - - -Roerdalen 35.000 100 - -Roermond 101.500 57 - -

Roosendaal 305.000 58 7 26Rotterdam 1.289.000 73 - 10Schiedam 22.000 73 - -Schijndel 29.500 100 - 68

Sittard-Geleen 301.000 59 2 8Sliedrecht 11.000 - - -

Voorr

aad

19


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Slochteren 56.500 - - -Smallingerland 44.500 38 - 10Soest 34.000 59 - -Someren 71.000 100 - 17

Son en Breugel 132.500 76 43 4Spijkenisse 93.000 78 - 4Staphorst 12.000 - - 100Steenwijkerland 23.000 - - -

Stichtse Vecht 59.500 100 - 46Sudwest Fryslan 13.000 - - -Terneuzen 15.000 100 - -Teylingen 55.500 51 - -

Tiel 440.500 62 8 15Tilburg 1.296.000 82 4 13Uden 51.500 14 14 -Uithoorn 215.000 23 - 8

Utrecht 422.500 80 - 21Veendam 114.000 75 - -Veenendaal 81.500 94 - -Veghel 531.500 49 3 16

Veldhoven 35.500 16 - 36Velsen 99.500 13 11 -Venlo 949.000 79 - 10Venray 605.000 84 9 16

Vianen 105.500 45 19 19Vlissingen 75.500 40 16 -Voorschoten 33.000 100 - -Waalwijk 423.000 53 14 7

Waddinxveen 314.000 85 4 9Weert 88.000 - - -Weesp 12.000 - - -Westland 265.000 33 17 5

Wijchen 264.000 88 - 15Woerden 113.500 73 - -Woudrichem 24.000 - - -Zaanstad 164.000 35 3 10

Zaltbommel 129.000 69 37 17Zeewolde 131.000 78 - -Zeist 26.000 - - -Zevenaar 77.000 73 - 7

Zoetermeer 82.500 58 - -Zuidhorn 15.000 100 - -Zuidplas 13.000 43 - -Zwijndrecht 34.500 74 - 46

Zwolle 204.500 28 - -

Voorra

ad

20


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Aalsmeer 19.500 - - 27Aduard 15.000 100 - -Alkmaar 139.000 33 - -Almelo 39.000 100 - -

Almere-Buiten 52.500 76 - 45Almere-Haven 86.000 88 - -Almere-Stad 195.500 72 - 25Alphen aan den Rijn 335.000 25 - 13

Amersfoort 164.000 89 4 18Amstelveen 25.000 - - -Amsterdam 1.039.000 65 - 18Apeldoorn 168.500 52 - -

Arnhem 31.000 55 - 32Assen 38.500 23 - -Barendrecht 51.500 74 - 12Barneveld 72.000 76 12 -

Beilen 70.500 100 - -Bergambacht 16.000 - - -Bergen (L) 44.000 28 - -Bergen op Zoom 309.500 41 - 4

Bergschenhoek 15.000 100 - 100Beringe 152.500 41 - -Best 78.000 58 - 15Beuningen 74.500 83 - 29

Beverwijk 43.000 58 - -Bleiswijk 168.000 72 - 3Bodegraven 52.000 48 - 12Borculo 20.000 - - -

Born 281.000 63 2 9Botlek Rotterdam 358.000 75 - -Boxtel 15.000 100 - -Breda 356.000 79 - 30

Breukelen 34.500 100 - 79Broek op Langedijk 18.000 - - -Bunschoten 28.500 100 - 31Coevorden 81.500 - 8 -

Cuijk 10.500 100 - 88Culemborg 145.000 25 - 19De Kwakel 207.000 20 - 4De Lier 35.500 38 - -

De Meern 39.000 44 - 17Dedemsvaart 34.000 - - -Delfgauw 70.500 8 - -Den Bosch 262.000 46 2 21

Den Dolder 26.000 - - -Den Haag 51.000 23 - 11

5 Voorraad logistiek vastgoed per woonkern, 31 december 2013

Voorr

aad

21


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Deurne 122.500 15 85 15Deventer 171.500 78 - 11Didam 12.500 - - -Diemen 43.000 100 - 63

Diessen 28.500 - - -Dinxperlo 14.500 - - -Doesburg 24.500 - - -Doetinchem 47.000 74 - -

Dordrecht 60.500 75 - 57Drachten 44.000 38 - 10Drachten-Azeven 42.000 - - -Drunen 18.000 - - -

Duiven 117.000 65 - 4Duivendrecht 14.500 100 - 19Echt 118.000 100 64 18Eck en Wiel 19.500 - - 100

Ede 185.000 60 6 43Eersel 38.500 100 - -Eindhoven 614.000 75 6 20Elst 47.000 55 - -

Emmeloord 107.500 4 - -Emmen 39.000 - - -Enkhuizen 17.500 100 - -Enschede 189.000 73 - 16

Epe 12.000 - - -Erp 31.000 100 - 100Etten-Leur 170.000 61 - 12Gameren 25.500 100 - 39

Geldermalsen 160.500 8 - 8Geldrop 30.000 - 100 -Giessen 24.000 - - -Gieten 27.000 100 - -

Gilze 45.000 100 - 30Goirle 12.500 46 - -Gorinchem 59.000 100 - 20Gouda 20.500 - - -

Groenlo 33.500 - 33 -Gronsveld 11.500 - - -Haaften 61.500 87 - -Haaksbergen 12.000 - - -

Hardenberg 17.500 - - -Harderwijk 69.500 54 - 9Harlingen 24.000 - - -Hazeldonk 248.000 71 - 2

Hedel 42.000 71 - -Heerenveen 212.000 16 22 25

Voorra

ad

22


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Heerhugowaard 31.000 18 - -Heerlen 56.000 27 - 26Heijen 73.500 68 - -Hellevoetsluis 23.500 - - -

Helmond 242.000 78 2 2Hendrik Ido Ambacht 20.000 - - -Hengelo 31.000 30 23 13Herkenbosch 35.000 100 - -

Heteren 50.000 - - -Hilversum 40.000 100 - -Hoek van Holland 28.500 - - -Hoensbroek 13.000 56 - 20

Holten 14.000 - - -Honselersdijk 50.000 20 - -Hoofddorp 109.500 70 - 13Hoogeveen 54.000 41 - -

Hoogezand 14.000 - - -Hoogvliet Rotterdam 12.000 100 - 78Hoorn 46.000 - - -Houten 38.000 76 - -

IJsselmuiden 29.000 100 - 43Ittervoort 21.500 25 - 25Kampen 49.000 - - -Kapelle 23.500 100 - -

Katwijk 10.000 100 - -Kerkrade 35.000 - - 28Klundert 33.000 73 - 7Kolham 56.500 - - -

Leeuwarden 27.000 100 - 47Leiden 25.500 - - 14Leidschendam 32.000 100 - -Leusden 24.500 - - -

Lienden 16.000 - - 100Lijnden 20.000 100 - -Lisse 49.000 100 - -Maarssen 25.000 100 - -

Maasbree 44.500 100 100 -Maasdijk 155.000 36 24 8Maasland 22.500 - - 88Maastricht 66.000 - 22 12

Maastricht-Airport 74.000 86 33 29Maasvlakte Rotterdam 315.000 76 - 18Maurik 27.500 - - -Meppel 38.000 32 - -

Middelburg 18.500 - - 49Middenmeer 14.000 - - -

Voorr

aad

23


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Mijdrecht 65.000 - - -Moerdijk 400.000 69 - 14Monster 10.000 100 - -Nederasselt 19.000 - - -

Neer 16.000 - - -Nieuwegein 149.500 92 - -Nieuwleusen 12.500 100 - -Nieuw-Vennep 45.500 88 - 12

Nijkerk 97.000 73 - 8Nijmegen 207.000 59 - 11Nootdorp 10.500 - 100 -Obdam 10.500 - - -

Ochten 13.000 100 - -Oldenzaal 113.000 57 - 7Ommen 41.000 - - -Oosterhout 476.000 37 8 12

Oostrum 226.000 59 25 -Oss 287.000 71 6 14Oud Gastel 197.000 70 11 12Oude Meer 83.000 95 8 13

Oudenbosch 13.000 - - -Peize 19.000 - - 100Pernis Rotterdam 46.000 100 - -Putten 34.500 42 - -

Raalte 37.000 100 - -Raamsdonksveer 196.000 66 - 20Renswoude 14.500 - - -Ridderkerk 209.500 82 - 7

Rijnsburg 20.500 100 - 100Ritthem 75.500 40 16 -Roermond 89.000 51 - -Roosendaal 305.000 58 7 36

Rotterdam 282.500 59 - 9Rotterdam-Albrandswaard 184.000 77 - 19Rotterdam Vondelingenplaat

55.000 100 - 5

Rozenburg 12.500 100 100 -Sas van Gent 15.000 100 - -Sassenheim 22.000 - - -Schiedam 22.000 73 - -

Schijndel 29.500 100 - 68Schiphol 453.500 84 - 3Schiphol-Rijk 299.500 74 - 10s-Heerenberg 221.500 32 - 3

Sint Jansteen 44.000 - - -Sittard 20.000 - - -

Voorra

ad

24


m2

aandeelhuursector

%

aandeelnieuwbouw

aandeelleegstand

Sliedrecht 11.000 - - -Sneek 13.000 - - -Soesterberg 19.500 100 - -Someren 71.000 100 - 17

Son 132.500 76 43 4Spijkenisse 93.000 78 - 4Staphorst 12.000 - - 100Steenwijk 23.000 - - -

Surhuisterveen 12.000 100 - 49Swalmen 12.500 100 - -Tiel 440.500 62 8 15Tilburg 1.296.000 82 4 13

Uden 51.500 14 14 -Utrecht 384.000 84 - 21Vaassen 23.000 100 - 51Varsseveld 22.000 100 - -Veendam 114.000 75 - -Veenendaal 81.500 94 - -Veghel 500.500 46 3 10Veldhoven 35.500 16 - 36

Velsen-Noord 99.500 13 11 -Venlo 936.500 78 - 10Venray 379.000 99 - 26Vianen 105.500 45 19 19Voorhout 33.500 84 - -Voorschoten 33.000 100 - -Waalwijk 423.000 53 14 7Waardenburg 16.500 - - -

Waddinxveen 314.000 85 4 9Walsoorden 25.500 100 - -Weert 88.000 - - -Weesp 12.000 - - -

Wijchen 264.000 88 - 15Woerden 113.500 73 - -Wognum 55.500 - 50 -Zaandam 153.000 33 - 11

Zaltbommel 103.500 62 46 11Zeewolde 131.000 78 - -Zevenaar 77.000 73 - 7Zevenbergen 221.500 79 4 27

Zevenhuizen 13.000 43 - -Zoetermeer 82.500 58 - -Zwaag 44.000 - - -Zwaagdijk 121.500 9 - 10

Zwijndrecht 34.500 74 - 46Zwolle 204.500 28 - -

Voorr

aad

25

Breda

Rotterdam

MoerdijkVenlo

Amsterdam

EindhovenVenray

Veghel

Haarlemmermeer

12001000 14008006004002000

x 1 000 m2

x 1 000 m2

Tilburg

Gemeenten met de grootste voorraad logistiek vastgoed31 december 2013

Distripark Botlek (Rotterdam)

Trade Port West (Venlo)

Acht (Eindhoven)Moerdijk

Borchwerf II (Roosendaal/Halderberge)

Smakterheide (Venray)

Lageweide (Utrecht)Schiphol-Rijk (Haarlemermeer)

Haven (Waalwijk)

6005004003002001000

Westpoort (Amsterdam)

Bedrijfsterreinen met de grootste voorraad logistiek vastgoed31 december 2013

12

15

18

37

4%

10 000 - 20 000

Voorraad logistiek vastgoed naar gemeentegrootte31 december 2013

14 20 000 - 50 00050 000 - 100 000100 000 - 150 000150 000 - 250 000meer dan 250 000

Voorra

ad

27

Gemakkelijk hanteerbare kostengetallen waarmee men snel bouwkosten van distributiecentra kan bepalen, zijn te vinden in de taxatieboekjes van BIM Media. Daarin wordt een onderscheid gemaakt tussen vierkante distributiecentra en rechthoekige distributiecentra. Bij het bepalen van de kosten wordt uitgegaan van het principe dat 4 tot 5% van het gebouw inpandig kantoor is, 1,8% van de gevel uit gevelopeningen met aluminium kozijnen bestaat en dat de dichte gevel uit dubbelwandige gevelbeplating met metselwerk bestaat. Verder is 3% technische ruimte en is de betonvloer afgewerkt met coating en belijning. De technische installatie bestaat uit onder meer een aparte ketel voor het inpandige kantoor en gasgestookte luchtverhitters in het distributiecentrum, PVC-riolering, decentrale mechanische afzuiging en centrale licht- en krachtinstallatie.

Een betrouwbaar beeld van de kostenontwikkelingen in de bouw geven de BDB-indexcijfers. Deze cijfers – al decennialang een standaard voor de bouwwereld – worden maandelijks berekend door het Bureau Documentatie Bouwwezen. De BDB-cijfers zijn zogeheten input-indexcijfers. Dat wil zeggen dat wordt uitgegaan van een pakket van vaststaande hoeveelheden materialen, manuren en indirecte kosten. Materiaalprijzen worden verkregen door een halfjaarlijkse materiaalenquête. Bij de berekening van de BDB-indexcijfers voor bedrijfsgebouwen wordt uitgegaan van een standaard stalen hal van 8.000 vierkante bruto vloeroppervlak en een kantoor van circa 3.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak.


Bouwkosten Bouwkosten zijn kosten die voortvloeien uit aangegane verplichtingen ten behoeve van de realisering van een bouwproject tot en met de oplevering van het gebouw. Bouwkosten omvatten directe kosten en indirecte kosten en zijn exclusief grondkosten, projectgebonden bedrijfskosten, losse inrichting en bedrijfsinstallaties, bijkomende bouw- en projectkosten en BTW. Directe kosten omvatten bouwkundige werken, inclusief bodemvoorzieningen en paalfundering van 9 meter, gebouwinstallaties en vaste inrichtingen. Indirecte kosten zijn algemene bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten, winst en risico

Bruto vloeroppervlakte (bvo) De oppervlakte gemeten op vloerniveau langs de buitenomtrek van de opgaande scheidingsconstructies, die de desbetreffende ruimte of groep van ruimten omhullen.

Netto vloeroppervlakte (nvo) Dit is de bruto vloeroppervlakte minus de oppervlakten van de begrenzende, opgaande scheidingsconstructies zoals muren.

Bouwkosten

28

2012bvo

H / m²nvo

2013bvo nvo

2014bvo nvo

Rechthoekige distributiecentra6,5 meter hoog 3 750 m2 424 433 436 445 435 444

7,2 meter hoog 3 750 m2 428 437 440 450 439 448 8 400 m2 434 441 446 452 443 450

Vierkante distributiecentra7,2 meter hoog 22 500 m2 398 401 408 411 405 409

8,5 meter hoog 22 500 m2 400 404 412 414 408 412

Bron: BIM Media; bewerking: Bak

1 Richtprijzen nieuwbouw

2012bvo

H / m²nvo

2013bvo nvo

2014bvo nvo

Rechthoekige distributiecentra6,5 meter hoog 3 750 m2 311 318 320 327 319 325

7,2 meter hoog 3 750 m2 315 322 324 331 323 330 8 400 m2 336 341 345 350 342 347

Vierkante distributiecentra7,2 meter hoog 22 500 m2 313 315 322 324 319 321

8,5 meter hoog 22 500 m2 315 318 324 327 321 324

Bron: BIM Media; bewerking: Bak

2 Richtprijzen nieuwbouw exclusief fundering

Bouw

kost

en

29’10’08’07 ’09’06’05’04 ’11 ’12 ’13 ’14

130

140

120

110

100

90

2003=100MateriaalLoon

Bron: Bureau Documentatie Bouwwezen

Bouwkosten bedrijfsgebouwen

Bouw

kosten

31

In tegenstelling tot de hier gepresenteerde cijfers geven de meeste statistieken ter zake van de vraag maar zeer beperkte informatie; men registreert namelijk uitsluitend de vraag op de vrije markt. In deze publicatie omvat de vraag naar logistiek vastgoed zowel ruimten die op de vrije markt worden verhuurd en verkocht als gebouwen die door gebruikers zelf voor eigen rekening worden neergezet, de zogenoemde eigenbouw. De vraag wordt geregistreerd in het jaar waarin tussen partijen wilsovereenstemming is bereikt of – in geval van nieuwbouw voor eigen gebruik – zodra de bouw daadwerkelijk is begonnen.

De vraagcijfers die in deze publicatie worden vermeld, zijn totstandgekomen door integratie van gegevens uit verschillende bronnen, waarbij Vastgoedmarkt en PropertyNL als voornaamste bron hebben gefungeerd.


Nieuwbouw Hiertoe worden gerekend distributiecentra en opslagloodsen die niet ouder zijn dan twee jaar, alsook ruimten die nog niet eerder in gebruik zijn geweest.

Vraag Onder de vraag wordt verstaan het aantal vierkante meters logistiek vastgoed dat in gebruik wordt genomen voor opslag, overslag en groupage. Contractverlengingen en zogenoemde sale-and-leaseback transacties worden niet tot de vraag gerekend. Vraagcijfers hebben vrijwel altijd betrekking op ruimten van minimaal 1.000 vierkante meter.

Vrije markt Dit is de markt waarin projectontwikkelaars, bouwers en beleggers ruimten aanbieden voor veelal nog onbekende gebruikers.

Vraag

32

800

700

600

500

400

300

200

100

0

’11’10’09’08’07’06’052004 ’12 ’14’13

’11’10’09’08’07’06’052004 ’12 ’14’13

’11’10’09’08’07’06’052004 ’12 ’14’13

1 600

1 400

1 200

1 000

600

800

400

200

0

x 1 000 m2

1 600

1 400

1 200

1 000

600

800

400

200

0

x 1 000 m2

Vraag naar logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

Bestaande bouwNieuwbouw

Vraag naar logistiek vastgoed naar gebouwtype

KoopHuur

Vraag naar logistiek vastgoed naar eigendomssituatie

x 1 000 m2

3 tot 5 km5 tot 7 km


meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

Vra

ag

33

Vraag naar logistiek vastgoed per type gebruiker

2005-2009 2010-2014

% %

17

60

17

8

6310

Vraag naar logistiek vastgoed in West-Nederland

Vraag naar logistiek vastgoed in Zuid-Nederland

Logistiek dienstverlenersProducentenRetailersOverig

2005-2009 2010-2014

% %

10

59

18

16

49

14



17

17

1312

’11 ’12 ’14’13’10’08’072004 ’06’05 ’09

60

70

50

100

90

80

30

10

40

20

0

%

Vraag naar logistiek vastgoed per landsdeel

Vraag naar logistiek vastgoed per type gebruiker 2004-2014

%

16

53

15

Logistiek dienstverlenersProducentenRetailersOverig16

400

500

’10’06 ’07’05 ’08 ’132004 ’09 ’14’11 ’12

800

600

700

300

200

100

x 1 000 m2

0

ZuidWestMiddenOostNoord

Vra

ag

34

2010 2014

m2

2010 2014

2010 2014

% %

% %

% %

8 8

5 1

7

9

Vraag naar logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

Zuid

minder dan 5 0005 000 - 10 00010 000 - 20 00020 000 - 30 00030 000 en meer

Vraag naar logistiek vastgoed naar landsdeel

Vraag naar logistiek vastgoed naar grootteklasse



meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

17

2318

34

12

8

54

17

22

33

16

21

7

31

40

21

11

29

43

12

23

7

54

9

WestMiddenOostNoord

Vra

ag

35

Vraag naar logistiek vastgoed per landsdeel

Vraag naar logistiek vastgoed per type gebruiker 2004-2014

%

16

53

15

Logistiek dienstverlenersProducentenRetailersOverig16

400

500

’10’06 ’07’05 ’08 ’132004 ’09 ’14’11 ’12

800

600

700

300

200

100

x 1 000 m2

0


Vra

ag

2010x m2

2011 2012 2013 2014

Groningen - - - - 14.000Friesland - - 56.000 - -Drenthe 47.000 - 16.500 19.000 -Overijssel 59.500 58.500 67.000 35.000 37.500

Gelderland 45.500 79.500 112.500 47.500 204.000Utrecht 88.500 85.500 6.000 63.500 48.500Flevoland 6.000 5.000 48.000 8.000 36.000Noord-Holland 97.500 212.000 55.500 43.000 146.500

Zuid-Holland 158.000 156.500 183.500 215.000 209.000Zeeland - 20.000 12.000 8.500 9.500Noord-Brabant 208.000 482.000 553.000 433.000 348.000Limburg 156.000 121.000 212.000 157.500 86.000

Nederland 866.000 1.220.000 1.322.000 1.030.000 1.139.000

1 Vraag naar logistiek vastgoed per provincie

362005-2009 2010-2014

2005-2009 2010-2014

2005-2009 2010-2014

% %

24

40

4

4344

18

18 9

Vraag naar logistiek vastgoed in Noord-Nederland

Vraag naar logistiek vastgoed in Oost-Nederland

Vraag naar logistiek vastgoed in Midden-Nederland


% %

23

52

15

29

37

10


% %

4046

9

3246

6


15

19

138

Vra

ag

37

Vraag naar logistiek vastgoed per type gebruiker

2005-2009 2010-2014

% %

17

60

17

8

6310

Vraag naar logistiek vastgoed in West-Nederland

Vraag naar logistiek vastgoed in Zuid-Nederland


2005-2009 2010-2014

% %

10

59

18

16

49

14



17

17

1312

’11 ’12 ’14’13’10’08’072004 ’06’05 ’09

60

70

50

100

90

80

30

10

40

20

0

%

Vra

ag

38

12

88

%

68

18

32

82

%

%

81 69

80

19

31

20

%%

%

79

73

21

27

%

%

27%

87

73

40

13

60

%

%

100

%

0 50 km

HuurKoop

Vraag naar logistiek vastgoed naar eigendomssituatie per provincie2010-2014

Vra

ag

39

Vra

ag

2010x m2

2011 2012 2013 2014

Noord-Nederland Coevorden 47.000 - 6.500 - - Heerenveen - - 56.000 - - Veendam - - - - -

Oost-Nederland Apeldoorn 16.000 - - 9.500 - Ede 5.500 - 22.000 - 11.500 Enschede 5.000 6.000 30.500 - 21.000 Montferland - 32.500 - - - Nijmegen - - 5.000 - 52.000 Tiel - - 21.000 12.500 69.000 Wijchen 22.000 - 43.500 - 4.500 Zwolle - - - 35.000 -

Midden-Nederland Almere - 5.000 48.000 3.500 19.500 Amersfoort - - 6.000 36.500 8.500 Nieuwegein 43.500 - - 20.000 40.000 Utrecht 2.500 34.000 - - - Zeewolde - - - - 16.500

West-Nederland Alphen aan den Rijn - 9.000 21.000 - 10.000 Amsterdam 23.000 127.500 36.000 17.500 74.000 Haarlemmermeer 74.000 59.500 19.500 15.000 41.500 Rotterdam 104.000 78.500 92.500 83.000 62.000 Waddinxveen 7.000 49.500 - 5.000 19.500 Westland - - - 44.000 7.000

Zuid-Nederland Breda 9.500 34.000 45.000 43.000 35.000 Eindhoven 4.500 22.000 52.500 43.500 12.000 Moerdijk 41.000 31.000 16.000 33.500 82.500 Oosterhout 21.000 - 16.000 72.000 3.000 Tilburg 13.500 148.500 68.500 63.500 93.500 Veghel - - - 39.500 10.000 Venlo 45.000 55.000 33.000 27.000 8.000 Venray 52.000 44.500 71.500 43.500 19.000 Waalwijk 63.000 12.500 34.500 35.500 8.000

2 Vraag naar logistiek vastgoed per landsdeel

40

0 50 km

geenminder dan 20% 20 - 40% 40 - 60%60 - 80% 80% en meer

Aandeel logistieke dienstverleners in vraag naar logistiek vastgoedper Corop-gebied 2010-2014

Vra

ag

41

Belangrijkste ontwerpcriteria voor grootschalige distributiecentra

Belangrijkste locatiekeuze criteria voor grootschalige distributiecentra

70 80 90 1006050403020100

Overheidssubsidies

Nabijheid producenten

Beschikbaarheid personeel

Nabijheid klanten

Bereikbaarheid/kwaliteitinfrastructuur

Bron: CBRE

%

70 80 90 1006050403020100

Aantal laadkuilen

Vloerbelasting/vlakke vloeren

Manoeuvreerruimtevrachtwagens

Vrije hoogte

Bron: CBRE

%

Vra

ag

43

De basis voor de registratie van het aanbod wordt gevormd door cijfers die worden gepubliceerd door RealNext en Funda In Business. Registratie vindt alleen plaats van ruimten die tot de vrije markt behoren. Alhoewel deze aanbodcijfers redelijk betrouwbaar zijn, vindt toch nog een uitgebreide controle plaats ter voorkoming van dubbeltellingen en de registratie van ruimten die niet tot de logistieke markt kunnen worden gerekend.

Naast het totale aanbod van logistiek vastgoed wordt in deze publicatie ook aandacht geschonken aan het zogenoemde structurele aanbod van distributiecentra en opslagloodsen. Opgemerkt moet worden dat de analyse van het structurele aanbod zich in hoofdzaak beperkt tot Amsterdam, Haarlemmermeer, Rotterdam en Venlo.


Aanbod Onder aanbod wordt verstaan gebouwen waarin minimaal 750 vierkante meter bedrijfsruimte te huur of te koop wordt aangeboden. Het aanbod wordt gemeten aan het eind van het kalenderjaar en omvat uitsluitend reeds opgeleverde en/of nog in aanbouw zijnde distributiecentra en opslagloodsen. Projecten die in voorbereiding zijn en derhalve nog moeten worden gebouwd, worden in het aanbod niet meegeteld. Aanbod is hier niet identiek aan leegstand, dat wil zeggen dat de aangeboden ruimte niet leeg hoeft te staan.

Nieuwbouw Hiertoe worden gerekend distributiecentra en opslagloodsen die niet ouder zijn dan twee jaar, alsook ruimten die nog niet eerder in gebruik zijn geweest.

Structureel aanbod Er is sprake van structureel aanbod indien in een distributiecentrum of opslagloods gedurende drie achtereenvolgende jaren steeds dezelfde vierkante meters worden aangeboden.

Voorraad Met voorraad wordt bedoeld het totaal van leegstaande en in gebruik zijnde distributiecentra en opslagruimten. Ook gebouwen die op het moment van registratie nog in aanbouw zijn, worden tot de voorraad gerekend.

Vrije markt Dit is de markt waarin projectontwikkelaars, bouwers en beleggers ruimten aanbieden voor veelal nog onbekende gebruikers.

Aanbod

44

7 m2

10

8

14

12

6

4

2

0

2010 2014

%

’11 ’12 ’14’13’10’08’072004 ’06’05 ’09

’11 ’12 ’14’13’10’08’072004 ’06’05 ’09

2 000

2 500

1 500

3 000

1 000

500

0

x 1 000 m2

% %


Aanbod van logistiek vastgoed naar grootteklasse

Aanbod van logistiek vastgoed als percentage van de voorraad

NieuwbouwBestaande bouw

Aanbod van logistiek vastgoed naar gebouwtype

24

43

16

10 6

26

44

14

10

Aanbod

45

2 500

3 500

3 000

2 000

1 500

1 000

500

0

x 1 000 m2

’11 ’12 ’13 ’14’10’08’072004 ’06’05 ’09

AanbodVraag

Vraag en aanbod op de vrije markt

600

800

1 000

400

200

0

x 1 000 m2

20102008 201120092006 2007 2012 20142013

Ontwikkeling structureel aanbod

Aanbod

1 Aanbod van logistiek vastgoed per provincie, 31 december

2010x m2

2011 2012 2013 2014

Groningen - - - 8.500 8.500Friesland 39.500 43.500 41.500 75.500 81.500Drenthe 5.000 13.000 - 19.000 12.000Overijssel 65.500 105.000 86.500 85.000 79.000

Gelderland 271.000 334.500 292.000 394.500 402.500Utrecht 67.000 188.000 220.500 173.000 224.500Flevoland 57.000 59.000 88.500 73.000 58.500Noord-Holland 360.000 313.000 358.000 342.000 325.500

Zuid-Holland 220.500 338.000 373.500 386.500 456.000Zeeland - - 4.000 9.000 9.000Noord-Brabant 564.000 739.500 959.500 1.074.000 981.000Limburg 216.500 250.500 278.000 301.000 286.000

Nederland 1.866.000 2.384.000 2.702.000 2.941.000 2.924.000

46

2010 2014

2010

% %

% %

2014

20

510

4949

16

18

5

15 13

Aanbod van logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

Aanbod van logistiek vastgoed naar landsdeel

2

70

60

50

40

30

20

10

0’11’10’09’08’07’06’052004 ’12 ’14’13

Aanbod van logistiek vastgoed naar bereikbaarheid

%



meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

7

31

42

18

10

27

44

163

Zuid



meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

WestMiddenOostNoord

Aanbod

47

40

50

’10’08’07 ’132006 ’09 ’14’11 ’12

70

60

30

20

10

x 1 000 m2

0

Structureel aanbod van logistiek vastgoed

AmsterdamHaarlemmermeerRotterdamVenlo

12

Aanbod van logistiek vastgoed naar leeftijd31 december 2014

0 - 2 jaar3 - 7 jaar8 - 12 jaar13 - 17 jaar18 jaar en ouder59

17

75%

Aanbod

0-2 jaar

%

3-7 jaar 8-12 jaar 13-17 jaar 18 jaaren ouder

Groningen 0 0 0 0 100Friesland 0 0 0 23 77Drenthe 0 0 0 0 100Overijssel 0 0 0 31 69

Gelderland 6 8 2 16 68Utrecht 20 0 3 12 65Flevoland 0 0 22 32 46Noord-Holland 6 6 12 10 66

Zuid-Holland 0 9 7 21 63Zeeland 0 0 100 0 0Noord-Brabant 0 7 15 20 58Limburg 19 12 29 4 36

2 Aanbod van logistiek vastgoed naar leeftijd per provincie, 31 december 2014

48

0 50 km

minder dan 5 5 tot 10 10 tot 15 15 tot 2020 en meer

Aanbod als % van de voorraad

Aanbod van logistiek vastgoed per Corop-gebied31 december 2014

Aanbod

49

2010x m2

2011 2012 2013 2014

Noord-Nederland Coevorden - - - - - Heerenveen 21.000 25.000 15.500 52.500 52.500 Veendam - - - - -

Oost-Nederland Apeldoorn 8.500 - - - - Ede 31.000 61.500 50.500 80.000 68.500 Enschede 6.500 45.000 43.500 31.000 19.000 Montferland - - 6.500 6.500 20.500 Nijmegen 42.500 42.000 23.000 22.000 41.500 Tiel 38.000 55.500 32.000 64.000 52.500 Wijchen 18.500 28.500 18.000 40.000 52.500 Zwolle - - - - -

Midden-Nederland Almere 57.500 54.500 84.000 73.000 58.500 Amersfoort 30.500 56.000 66.500 29.500 28.000 Nieuwegein - 45.000 45.000 - 19.000 Utrecht 16.500 51.000 74.000 88.000 109.000 Zeewolde - - - - -

West-Nederland Alphen aan den Rijn - 10.000 18.000 44.500 46.000 Amsterdam 217.000 171.500 204.500 186.000 165.000 Haarlemmermeer 69.000 73.000 53.500 75.500 106.000 Rotterdam 108.500 161.000 138.000 128.000 234.000 Waddinxveen - - 25.000 30.000 32.000 Westland - 7.500 7.500 12.500 22.500

Zuid-Nederland Breda 80.500 79.000 107.500 109.500 110.000 Eindhoven 17.000 133.500 142.500 123.000 112.500 Moerdijk 39.500 47.000 92.000 116.000 74.500 Oosterhout 13.500 30.000 46.000 58.000 60.500 Tilburg 98.000 221.000 158.000 166.000 148.500 Veghel 27.000 27.000 49.500 83.500 83.500 Venlo 83.500 107.000 104.000 94.500 60.000 Venray 30.000 42.500 73.000 99.000 122.000 Waalwijk - - 7.000 29.000 27.000

3 Aanbod van logistiek vastgoed per landsdeel, 31 decemberA

anbod

51

De statistieken van de huurprijzen hebben betrekking op markthuren die zijn berekend op basis van gerealiseerde verhuurtransacties. Gegevens over verhuurtransacties worden in Nederland verzameld en gepubliceerd door Vastgoedmarkt en PropertyNL. De hier berekende markthuren zijn ongewogen gemiddelden. Daarbij zijn extreem hoge en lage prijzen buiten beschouwing gelaten. Er is een onderscheid gemaakt tussen huurprijzen voor bestaande gebouwen en huurprijzen voor nieuwe gebouwen. Bij de berekening van de huurprijzen is geen rekening gehouden met zogenoemde incentives, zoals huurvrije jaren. Informatie over incentives is in Nederland niet vrij beschikbaar.


Huurprijs Dit is de prijs per vierkante meter verhuurbaar vloeroppervlak per jaar, exclusief BTW, servicekosten en huurderspecifieke inrichtingskosten.

Inflatie Hieronder wordt verstaan de gemiddelde prijsverandering van goederen en diensten die huishoudens voor hun levensonderhoud aanschaffen. De inflatie wordt uitgedrukt in de zogeheten Consumenten Prijs Index (CPI) van het CBS.

Verhuurbaar vloeroppervlak (vvo) Dit is het bruto vloeroppervlak minus technische ruimten, verticale stijgpunten en dragende binnenwanden. De omschrijving van het verhuurbaar vloeroppervlak is vastgelegd in de NEN 2580.

Huurprijzen

52

120

60

100

50

140

80

60

40

70

40

30

20

10

0

2003=100

H / m2

’11’09’082006 ’07 ’10 ’14’12 ’13

’11’09’082006 ’07 ’10 ’14’12 ’13

Schiphol

Amsterdam

Tilburg

Eindhoven

Venlo

Breda

Utrecht

7050 8060 90403020100

H per m2

Rotterdam



Gemiddelde huurprijzen van eersteklas logistiek vastgoed

Gemiddelde huurprijs van logistiek vastgoed

Gemiddelde huurprijs van logistiek vastgoed

Huurp

rijz

en

53

Huurp

rijzen

2010H / m²

2011 2012 2013 2014

Amsterdam 55 45 45 45 48Breda 45 45 42 42 42Eindhoven 64 60 50 50 45Rotterdam 50 56 56 52 55

Schiphol 81 75 71 71 75Tilburg 50 50 52 52 50Utrecht 44 47 50 55 55Venlo 40 45 39 39 42

1 Gemiddelde huurprijs van logistiek vastgoed per landsdeel

55

Onder het beleggen in logistiek vastgoed wordt verstaan het vastleggen van vermogen in onroerend goed met als doel uit de exploitatie en verkoop een toekomstige stroom geldelijke opbrengsten te realiseren. Investeringen in distributiecentra en opslagruimten waarbij het de eigenaar primair is te doen om de diensten en producten die het onroerend goed hem kunnen leveren, vallen niet onder het beleggen.

Individuele beleggingstransacties worden in Nederland gepubliceerd in Vastgoedmarkt en PropertyNL. De investeringsbedragen die in deze publicatie worden vermeld, zijn grotendeels hieraan ontleend. Daarnaast zijn ook zelf verzamelde gegevens gebruikt. De vermelde bedragen hebben betrekking op directe beleggingen in logistiek vastgoed. Hiervan is sprake wanneer een belegger én een meerderheidsbelang heeft in het vastgoed, én de directe zeggenschap heeft over het vastgoedmanagement.


Institutionele beleggers Dit zijn financiële instellingen die als uitvloeisel van hun hoofdfunctie met een zekere regelmaat de beschikking krijgen over gelden waarvoor een met name langlopende belegging moet worden gezocht. Instellingen die als zodanig kunnen worden aangemerkt, zijn pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en beleggingsinstellingen.

Professionele beleggers Deze groep omvat de institutionele beleggers en de al dan niet aan de beurs genoteerde vastgoedfondsen.

Beleggingen

56

900

2 000

800

600

400

200

700

500

300

100

0

0

0

10 000

8 000

12 000

6 000

4 000

2 000

1 500

1 000

500

’10’08’072004 ’06’05 ’09 ’14’13’11 ’12

’10’08’072004 ’06’05 ’09 ’14’13’11 ’12

’10’08’072004 ’06’05 ’09 ’14’13’11 ’12

H 1 mln

H 1 mln

H 1 mlnBuitenlandse beleggersNederlandse beleggers

Overig vastgoedLogistiek vastgoed

BedrijfsruimtenWinkelsKantoren

Beleggingen in logistiek vastgoed naar nationaliteit

Beleggingen in bedrijfsgebouwen

Beleggingen in commercieel vastgoed

Bel

eggin

gen

57

100

%

100

%

84

4

83

100

16

96

17 %

%

%

%

13

87

%

100

%

100

%

0 50 km

Nederlandse beleggersBuitenlandse beleggers

Beleggingen in logistiek vastgoed naar nationaliteit per provincie2010-2014

Beleg

gin

gen

58

m2

2010 2014

2010 2014

% %

% %

2010 2014

% %

17

4



Beleggingen in logistiek vastgoed naar gebouwtype

Beleggingen in logistiek vastgoed naar grootteklasse


Beleggingen in logistiek vastgoed naar landsdeel

66

36

521239

43

18

34

64

4

31

61

215

6716

19

Bel

eggin

gen

59

2010 2014

% %

47

3179

22 57

63

Beleggingen in logistiek vastgoed naar bereikbaarheid



meer dan 7 km

Afstand tot snelweg

Beleg

gin

gen

2006H 1 mln

2008 2010 2012 2014

Nederlandse beleggers 192 147 37 22 48 w.v. Pensioenfondsen - 21 - - - Verzekeringsmaatschappijen 29 19 - - - Vastgoedfondsen 71 16 6 - - Particuliere beleggers 92 91 31 22 48

Buitenlandse beleggers 426 440 107 213 813 w.v. Amerikaanse beleggers 91 63 - 22 431

2 Beleggingen in logistiek vastgoed naar type belegger

2006%

2008 2010 2012 2014

Groningen - - - - -Friesland - - - - -Drenthe 6 - - - -Overijssel 3 - 13 17 -

Gelderland 8 19 26 15 17Utrecht 8 2 - 19 12Flevoland - 2 - - -Noord-Holland 20 4 18 - 11

Zuid-Holland 15 9 - - 8Zeeland - - - - -Noord-Brabant 34 52 43 42 21Limburg 6 12 - 7 31

1 Beleggingen in logistiek vastgoed per provincie

61

Een belangrijk beoordelingscriterium dat beleggers hanteren bij investeringsbeslissingen is het bruto aanvangsrendement. Gegevens over beleggingstransacties en de daarbij gerealiseerde bruto aanvangsrendementen worden in Nederland gepubliceerd door Vastgoedmarkt en PropertyNL.

Bij de bruto aanvangsrendementen die worden gerealiseerd, kan een onderscheid worden gemaakt tussen de Randstad en de rest van Nederland, en tussen de beste locaties en overige locaties.


Bruto aanvangsrendement Het bruto aanvangsrendement wordt gedefinieerd als de bruto jaarhuur op het moment van aankoop als percentage van de totale investering.

Randstad Onder de Randstad verstaan we de stedenring in het westen van het land plus de gebieden die aan weerszijden gelegen zijn. De stedenring loopt van Dordrecht via Rotterdam, Delft, Den Haag, Leiden, Haarlem, Amsterdam en Hilversum naar Utrecht.

Rendementen

62

%

%

’10’08’072004 ’06’05 ’09 ’14’13’11 ’12

’10’08’072006 ’09 ’14’13’11 ’12Bron: DTZ

Bron: CBRE

11,0

10,0

9,5

9,0

8,5

8,0

7,5

10,5

7,0

9,0

8,5

8,0

7,5

7,0

6,5

6,0

5,5

5,0

West-Nederland

Zuid-NederlandOost-NederlandNoord-Nederland

Gemiddelde bruto aanvangsrendementen van bedrijfsgebouwen op de beste locaties

Gemiddelde bruto aanvangsrendementen voor eersteklas logistiek vastgoed

Ren

dem

ente

n

63

Ren

dem

enten

2006%

2008 2010 2012 2014

West-Nederland Beste locaties 7,75 8,30 8,35 8,75 8,55 Overige locaties 8,30 9,10 9,50 10,10 9,60

Zuid-Nederland Beste locaties 8,00 8,50 8,25 8,75 8,60 Overige locaties 8,80 9,60 9,60 10,25 9,85

Oost-Nederland Beste locaties 8,30 8,80 9,25 10,50 10,20 Overige locaties 8,95 9,75 10,00 11,10 11,40

Noord-Nederland Beste locaties 9,50 9,00 9,75 10,40 10,80 Overige locaties 8,95 9,75 10,25 11,10 11,40

bron: DTZ

Gemiddelde bruto-aanvangsrendementen van bedrijfsgebouwen

65

0 50 km

UTRECHTGELDERLAND

LIMBURG

NOORD-BRABANT

ZEELAND

ZUID-HOLLAND

NOORD-HOLLAND

FLEVOLANDOVERIJSSEL

DRENTHE

FRIESLAND

GRONINGEN

Nieuwegein

Lelystad

Westland

Vlaardingen

Venlo

Roermond

Doetinchem

Velsen

Veenendaal

Terneuzen

Nissewaard

Smallingerland

Sittard-Geleen

Schiedam

Roosendaal

Purmerend

Oss

Oosterhout

Leidschendam-Voorburg

Leeuwarden

Kerkrade

Hoorn

Hoogeveen

HilversumHilversum

Hengelo

Helmond

Heerlen

Hardenberg

GoudaGouda

Deventer

Den Helder

Delft

Capelle a/d IJssel

Bergen op Zoom

Barneveld

Assen

AmstelveenAmstelveen

Alphena/d RijnAlphen

a/d Rijn

Almelo

Alkmaar

Rotterdam

Zwolle

ZoetermeerZoetermeer

Zaanstad

Utrecht

Tilburg

Nijmegen

Maastricht

LeidenHaarlemmermeer

Haarlem

Groningen

Enschede

Emmen

Amersfoort

Eindhoven

Ede

DordrechtDen Bosch

Breda

Arnhem

Apeldoorn

AmsterdamAlmere

Zeist

Heerhugowaard

Kampen

Katwijk

Lansinger-land

Stichtse Vecht

Sudwest Fryslan

Woerden

De Friese Meren

Grote gemeenten in Nederland

Den Haag

50 000 - 100 000100 000 en meer

Aantal inwoners

BijlageBijla

ge

66

0 50 km

Indeling van Nederland in Corop-gebieden

Zuid-Limburg

Midden-Limburg

Noord-LimburgZuidoost-

Noord-Brabant

Noordoost-Noord-Brabant

Zeeuwsch- Vlaanderen

Overig ZeelandWest-

Noord-Brabant Midden-Noord-Brabant

Zuidoost-Zuid-Holland

Zuidoost-Zuid-Holland

Oost-Zuid-

Holland

Oost-Zuid-

Holland

Groot Rijnmond

Delft en Westland

Agglomeratie’s Gravenhage

AgglomeratieLeiden en Bollenstreek

ZaanstreekZaanstreek

Kop vanNoord-Holland

Alkmaar enomgeving

IJmond

AgglomeratieHaarlem

Groot-Amsterdam

Het Gooi enVechtstreekHet Gooi enVechtstreek

Utrecht

Zuidwest-Gelderland

Arnhem-Nijmegen

Achterhoek

Veluwe

Zuidwest-OverijsselZuidwest-Overijssel Twente

Noord-Overijssel

Flevoland

Zuidwest-Friesland

Noord-Friesland

Zuidoost-Friesland

Zuidwest-Drenthe

Zuidoost-Drenthe

Noord-Drenthe

Overig Groningen

Oost-Groningen

Delfzijl enomgeving

05

35

36

31

32 33 34

2927

18

19

26

25

21

20 22

23

24

28

30

17

1615

13

14

1112

40

10

09

01

08

0706

0403

02

37

38

39

Bijl

age

67

Aanbod 43,44,45,46,47,48,49Amerikaanse beleggers 59

BDB-index 27Bedrijfsgebouwen 29,56,62,63Bedrijfsterreinen 25Beleggingen 55,56,57,58,59Bereikbaarheid 10,12,32,34,41,46,59Bestaande bouw 32,44,52,58Beste locaties 62,63Bouwkosten 27,28,29Bouwperiode 25,47Bruto aanvangsrendementen 61,62,63Bruto vloeroppervlakte 9,27Buitenlandse beleggers 56,57,59

Commercieel vastgoed 56Concentratie 15Concentratiegetal 9

Distributiecentrum 9,41

Eigenbouw 31Eigendom 10,12,32,38

Gebouwgrootte 10,12,34,44,58

Huur 10,12,16,17,18,19,20,21,22,23, 24,32,38Huurprijzen 51,52,53

Incentives 51Institutionele beleggers 55

Koop 10,12,32,38

Laadkuilen 41Leegstand 16,17,18,19,20,21,22,23, 24,43Locatiekeuze criteria 41Logistiek vastgoed 9Logistieke dienstverleners 33,36,37

Nederlandse beleggers 56,57,59Netto vloeroppervlakte 27Nieuwbouw 12,14,16,17,18,19,20,21, 22,23,24,28,31,32,43,44,52,58

Ontwerpcriteria 41Overheidssubsidies 41

Particuliere beleggers 59Pensioenfondsen 59Producenten 33,36,37,41Professionele beleggers 55

Randstad 61,62,63Rechthoekige distributiecentra 28Regionale spreiding Zie concentratieRetailers 33,36,37,40

Structureel aanbod 43,47,49

Vastgoedfondsen 59Verhuurbaar vloeroppervlak 9,51Vierkante distributiecentra 28Vloerbelasting 41Voorraad 9,10,11,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,44,48Vraag 31,32,33,34,35,36,37,38,39, 40,41,45Vrije hoogte 41Vrije markt 31,43,45

Trefwoordenregister

Logistiek vastgoed in cijfers 2014

Documents

Transcript of Logistiek vastgoed in cijfers 2014