LogboekBeroepservaring MichelvanSoolingen 06-06 …...64 BOUWVOORBEREIDING kennisnemen van hoe een...

56

BOUWVOORBEREIDINGopstellen (vergunnings)aanvragen

kerkinterieur voor de wijziging

57

kerkinterieur na de wijziging

BOUWVOORBEREIDINGopstellen (vergunnings)aanvragen

58

BOUWVOORBEREIDINGzorgdragen goede toepassing vergunningen en regelgeving in plannen

Datum: december 2012Betrokkenen: -

Voor Bassa Staal BV heeft ons bureau opdracht gekregen een plan te maken voor een grotenieuwe opslagloods (ca. 2450 m2). De opdracht betrof het schetsontwerp tot en met de aanbe-steding. Zelf heb ik het gehele ontwerptraject en uitwerking mogen doen, waaronder de toetsing.

De toetsing vindt plaats op basis van het bouwbesluit en regels zoals gesteld in bijvoorbeeld hetbestemmingsplan. Vergunningen stellen veelal nadere eisen, waaronder bijvoorbeeld meldings-plicht aanvang/afronding bouw. In de uitvoering dienen de regels te worden nageleefd.Goede controle middels uitvoeringbegeleiding is daarbij vaak essentieel. In het bestek/bestektekst worden de voorwaarden (waaronder voldoen aan bouwbesluit) voor het betreffendewerk opgetekend.

Tijdens het ontwerp heb ik er voor gekozen vrij snel met de gemeente brandweer om tafel tegaan. Dit in verband met de grootte en de hoeveelheid gebouwen rondom het pand. Tijdens degesprekken hebben we onze interpretatie van het bouwbesluit neergelegd betreffende debrandveiligheid. Hier kon de gemeente en brandweer grotendeels achter staan. De primairebrandvoorziening moest echter een gesloten put (of soortgelijk) worden in plaats van dewaterpartij aan de voorkant van het terrein.

Artikel 2.10 ‘een bouwconstructie bezwijkt bij brand in een brandcompartiment waarin de bouw-constructie niet ligt niet binnen 60 minuten tijdsduur door het bezwijken van een bouwconstructiebinnen of grenzend aan het brandcompartiment’ was een lastige. Dit hebben we opgelost doorde stalen kolomdraagconstructie van de nieuwe gevel van de loods grenzend aan een bestaan-de gevel van een andere loods in te klemmen in de fundering en te bekleden met een brandwe-rend materiaal. Daarbij ter hoogte van de stalen dakliggers smeltbouten toe te passen. Bij brandzal deze gevel blijven staan en niet het andere brandcompartiment beschadigen of doen bezwij-ken. Het voordeel van deze oplossing is dat niet de gehele stalen constructie van deze enormeloods 60 minuten brandwerend hoefde te worden gemaakt (kosten).

Het is interessant om het bouwbesluit te gebruiken en te begrijpen. Deels heb ik dit geleerd doorgewoon te doen, te onderzoeken en na te vragen. Voor een ander deel heb ik hiervoor cursus-sen mogen volgen. Door kennis van het bouwbesluit en overige regelgeving houd je van te vorenal rekening met de voorwaarden in het ontwerp. Dit geeft een voorsprong. Grote aanpassingenin de uitwerkingsfase blijven hierdoor uit.

59

impressie deel toetsing

BOUWVOORBEREIDINGzorgdragen goede toepassing vergunningen en regelgeving in plannen

60

BOUWVOORBEREIDINGkennisnemen van projectmanagement; risicobeheersing en kostenbeheersing

Datum: juni 2013 - juli 2014Betrokkenen: Ingenieurs- & architectuurbureau Lakerveld BV (Henk Lakerveld (directeur)),

SOPOH (Koos van Dam, Evert van Putten), Gemeente Haarlemmermeer (Robvan Ooijen (manager))

De renovatie en verbouw van de Burgemeester Amersfoordtschool is complex. De school moestvoor de helft operationeel blijven in het gebouw (5 lokalen). Het andere deel werd uitgeplaatst. Inde planvorming moest hier van het begin af aan rekening mee worden gehouden. Dit betekentdat ik een faseringsplan heb opgesteld. Hierbij is van belang dat de vluchtroutes bij brand voor deschool aanwezig zijn (altijd 2 uitgangen) en dat de school deels in gebruik kan blijven(afscherming middels steigers, bouwhekken en bouwschotten.

In het ontwerp is daarom tevens een V&G plan opgesteld (Veiligheids– en Gezondheidsplan).Hierin zijn voorzorgmaatregelen beschreven voor op de bouwplaats. Denk aan vallende bouw-materialen bij de renovatie van het dak, waarbij een helm verplicht is. Ook staan hierin specifiekemaatregelen voor in dit geval de veiligheid van de kinderen. Er diende daarom een overdekte‘tunnel’ ter plaatse van de entree gemaakt te worden voor een veilige doorgang.

Kostenbeheersing is een belangrijk thema in de bouw vandaag de dag. Door scherpe inschrijvin-gen worden tijdens de uitvoering van alles uit de kast gehaald om meerwerk te laten ontstaan.Het bestek dient daarom klip en klaar te zijn en niet op verschillende manieren te interpreteren.

In het voorjaar heeft SOPOH met behulp van onze budgetramingen (gebaseerd op het eersteschetsplan) met gemeente Haarlemmermeer overleg gehad. Dit was een verkennend gesprek.De gemeente heeft toen aangegeven dat dit budget binnen de grenzen valt. Hierop is het planverder ontwikkeld.

Gaandeweg de planvorming kwamen een aantal tegenvallers aan het licht. De kozijnen blekenbijvoorbeeld dragend te zijn, waardoor lateien nodig waren. Daarnaast was de vroegere aan-bouw qua draagconstructie niet voldoende voor het nieuwe plan, waardoor deze voor een grootdeel moest worden gestript. Na de aanbesteding onstond zo een gat van ca. E 80.000,- . De ge-meente stelde daarop dat zij de budgetramingen uit de schetsfase als budget hanteerde. Dit waseen flinke tegenvaller, waardoor bezuinigd moest worden.

Achteraf gezien hadden we het budget middels een goede verslaglegging moeten vaststellen,zoals we dat bij schoolprojecten in andere gemeentes vaak wel doen. Onvoorziene kosten moe-ten daarin niet worden onderschat. Tijdens het ontwerpproces dient men erop toe te zien dat eenplan niet te veel groeit. Consequenties van ontwerpaanpassingen moeten daarom goed wordenonderzocht.

Uiteindelijk hebben we er voor gekozen om samen met de aannemer te kijken naar bezuinigin-gen. Zo is voor een andere dakpan gekozen, wat een behoorlijke besparing opleverde. Merk iso-latie is veranderd etc. etc. Geprobeerd is om functionele aanpassingen te voorkomen, maar hetmeer te zoeken in de techniek, waardoor de school zelf hier weinig van merkt.

61

Het groeien van het plan is nooit helemaal te voorkomen. Immers aan het begin (schetsfase)weet men nog niet precies hoe het gaat worden. Daarbij hebben de opdrachtgever de schoolallerlei wensen welke nog niet gelijk bekend zijn. Aan het eind van de planvorming waren de te-genvallers wel zichtbaar geworden. De gedachte dat de lage aanneemsommen (‘crisis’) van delaatste jaren dit verschil wel konden overbruggen klopte niet. Uiteindelijk is door goede communi-catie met de aannemer, zonder veel ‘pijn’, de gewenste kwaliteit toch gerealiseerd. De school isblij met het resultaat.

impressie V&G-plan


62


uitsnede meer– en minderwerk

63

impressie faseringstekening


64

BOUWVOORBEREIDINGkennisnemen van hoe een project wordt aanbesteed

Datum: 23 februari 2013Betrokkenen: SPON (Speciaal Onderwijs Drechtsteden e.o, directeur E. de

Weers van SBO de Steenen Kamer, B. van Noordenne PRODe Sprong), Ingenieurs- & architectuurbureau Lakerveld BV (Frans Goud(bestekschrijver))

Dit betreft een project waarvoor ik zowel het ontwerp, de vergaderingen (samen met de heerLakerveld) en de uitwerking heb verzorgd (samen met F.Goud). PRO (praktijkonderwijs) De Sprongwil een dependance in SBO de Steenen Kamer te Zwijndrecht. Hiervoor worden een 2-tal instruc-tielokalen, spreekruimte, kookatelier, eigen entree en eigen plein gerealiseerd. Daarnaast vindteen renovatie plaats van het gymlokaal, kleed- en toiletruimtes.

Eind december 2012 was het plan definitief afgerond en besproken met SPON. De planning is omvoor het eind van het schooljaar de uitbreiding en herinrichting in gebruik te kunnen nemen. Ditbetekende dat begin januari moest worden aanbesteed. Gekozen is (in overleg) om dit via eenonderhandse aanbesteding te doen. Ik heb aangegeven de aanbestedingsprocedure op mij tenemen en daarmee al het voorbereidende werk.

Hiervoor heb ik 4 aannemers benaderd door middel van een voorselectiebrief. Hierin heb ik ge-vraagd of zij interesse hadden in dit werk (eind december). Op 11 januari zijn de aanbestedings-brieven via de mail en post verstuurd. Hierin staan de data betreffende de ‘aanwijzing’, hettermijn voor stellen van vragen en de daadwerkelijk datum/tijd van de aanbesteding. De stukkenzijn op ons ‘aanbestedingsportaal’ gezet, welke bereikbaar is via onze website. Iedere aannemerafzonderlijk krijgt daarbij een inlogcode.

Op 23 januari vond de ‘aanwijzing’ plaats. Hier heb ik de aannemers rondgeleid (1 uur). Vragendie werden gesteld diende ook per mail te worden verzonden.

Om de open begroting goed te kunnen analyseren heb ik een kostensplitsing gevraagd waarbijonderscheid gemaakt diende te worden tussen: onderhoudskosten, verbouwkosten, en‘wenskosten’ (kookatelier). De gemeente heeft namelijk alleen budget uitgetrokken voor de ver-bouw (inhuizing) de rest dient uit het budget van de schoolorganisatie te worden betaald.

Op 1 februari kwamen de laatste vragen binnen. Deze heb ik beantwoord (samen met bestek-schrijver F. Goud) dmv. een ‘nota van inlichtingen’ waarbij per STABU-hoofdstuk zaken werdenbeantwoord.

23 februari vond de aanbesteding plaats op ons bureau. Henk Lakerveld zat de aanbestedingvoor en opende in het bijzijn van de 4 aannemers de envelop met de begroting en het ‘K-formulier’ (formulier van goed gedrag). In totaal waren er 3 enveloppen per aannemer(opgenomen in bestek).

65

Envelop 1: inschrijfformulier en model K-formulier.Envelop 2: overige bescheiden, te weten:- Officiële verklaring van het niet in staat van faillissement of liquidatie.- Accountantsverklaring over het boekjaar 2010/2011 waaruit een positieve afsluitingblijkt.- Een bereidheidverklaring van de bank voor het verlenen van een bankgarantie ad5% van de aanneemsom.- Getekende verklaring van zekerheidstelling ingebruikname- Planning.Envelop 3: open begroting.

Hiervoor had ik een ‘proces verbaal van aanbesteding opgesteld’. De laagste inschrijver bleefeven napraten.

Daarna zijn de stukken gecontroleerd middels een zelfgemaakte kruisjeslijst. Alle gevraagdegegevens bleken aanwezig. De aannemers hebben het ‘proces verbaal van aanbesteding’ontvangen.

In overleg met de opdrachtgever is overgaan tot gunning middels een brief ‘Gunningbeslissing’,waarna de opdrachtverstrekking volgende van de opdrachtgever. Hiervoor heb ik eenconceptbrief opdrachtverstrekking opgesteld en voorgelegd.

Het proces heb ik als intensief en tijdrovend ervaren. Vele brieven over en weer. Communicatieen stiptheid waren ook hierin belangrijk. Wel interessant om een keer te hebben meegemaakt. Ikkan me voorstellen dat ik vaker bij dit proces wordt betrokken.


kruisjeslijst

66


proces-verbaal van aanbesteding

67


proces-verbaal van aanbesteding (inschrijfsom onzichtbaar gemaakt)

68

BOUWVOORBEREIDINGcontroleren van het bestek/ technische omschrijving (TO)

Datum: november 2012Betrokkenen: Ingenieurs- & architectuurbureau Lakerveld BV (Frans Goud (bestekschrijver))

Voor de nieuwbouw van een opslagloods voor Bassa Staal BV (staalleverancier) is op 18 septem-ber een bestek gemaakt door collega Frans Goud. Het bestek is opgemaakt in STABU. Dit is eengestandaardiseerde besteksystematiek voor de woningen utiliteitsbouw, welke wij voor de mees-te bestekken gebruiken. Bij kleinere opdrachten worden ook wel ‘werkomschrijvingen’ gemaakt inplaats van een bestek.

Het plan, zowel ontwerp (schetsontwerp, VO, DO) en de uitwerking (bestektekeningen ,materialen-kleurenschema en afwerkstaat) zijn door mijzelf opgemaakt. Tevens het contact enoverleg met externen en opdrachtgever. Vooraf is met Frans Goud het plan onderling uitvoerigbesproken, waarna Frans een ‘concept bestek’ heeft opgesteld.

Door een bestek nauwkeurig te controleren kom je er achter hoe deze precies is opgebouwd enzie je ook de grote hoeveelheid aan mogelijkheden van specifieke producten.In het bestek geeft men ook aan welke bescheiden een aannemer dient aan te leveren om meete kunnen dingen naar de opdracht. Ook de aanbestedingsvorm komt ter sprake (openbareaanbesteding of onderhands). Je bent genoodzaakt hierover na te denken.

Ik heb gemerkt dat het van belang is vooraf aan te geven hoe je wilt dat een specifiek product eruit komt zien (afwijkend) of welke type product (merk/onderdeel) je bedoeld. Zo is het soortoverheaddeur van belang. Op tekening was dit schematisch aangegeven. Als men zich er meerin verdiept ziet men hoeveel mogelijkheden er zijn.

Verder constateer je soms fouten of verkeerde interpretaties van tekeningen. Zo was vergeteneen dampremmende folie op te nemen in het bestek, terwijl deze wel op tekening stond. Daar-naast was bij de branddeuren gekozen voor een stand-alone alarmsysteem (rookmelder + sensorom deur dicht te doen). In het bestek werd echter een complete ontruimingsinstallatie beschre-ven. Qua kosten een groot verschil.

Op de gevel komt voor een deel een houten lamellensysteem welke gemonteerd wordt op desandwichpanelen. Dit is een speciaal type sandwichpaneel, welke de tweede gevelhuid kan dra-gen. Ter plaatse van de brandwerende wand bleek echter dat dit type niet kon worden voorge-schreven omdat deze niet de gewenste brandwerendheid kon krijgen. Hier moesten de tekenin-gen vervolgens op worden aangepast.

Je leert dat het belangrijk is goed overleg te hebben met de bestekschrijver en hem van voldoen-de informatie te voorzien. Zaken die van essentieel belang zijn voor je plan specifiek op tekenin-gen beschrijven, zodat dit goed kan worden overgenomen in het bestek.

69

impressie STABU-bestek nieuwbouw loods Bassa Staal, Noordeloos

BOUWVOORBEREIDINGcontroleren van het bestek/ technische omschrijving (TO)

70

BOUWVOORBEREIDINGopstellen bouwkostenvergelijking (extra)

Datum: 17 oktober 2012Betrokkenen: Bassa Staal BV (Piet Bassa (directeur))

Betreft de nieuwbouw van een opslagloods, welke ik heb ontworpen en uitgetekend. Ons bureauheeft hiervoor een bouwkostenraming gemaakt (onderdeel offerte) en een extern bureau heefthier een directiebegroting van gemaakt. Tijdens een gesprek met de gemeente en brandweerover de brandveiligheid van het terrein kwam naar voren dat er mogelijk nog een optie quabrandcompartimentering. Dit betekende dat een brandwand (ruim 70 meter lang) kon verdwij-nen en deels ergens anders (uitzondering met vereiste onderbouwing) kon worden opgetrokken,hier waren dan wel onderzoeken voor vereist. Naderhand heeft de heer Bassa mij gevraagd eenkostenanalyse/begroting te maken van de twee varianten (bestaande getekende situatie en devariant).

Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van kengetallen van ‘casa data’. Dit is een bouwkostenwijzer.Hieruit concludeerde ik dat zeker niet alles hier te vinden is. Daarbij is veelal niet precies hetzelfde(merk, afmeting, uitvoering), waardoor er een bepaalde variatie in kosten mogelijk is. Daarnaastheb ik offertes opgevraagd bij leveranciers en heb ik gebruik gemaakt van gegevens uit beidebegrotingen (de kostenraming en de directiebegroting). Dit alles heb ik tot één document ge-bracht. Door twee begrotingen te analyseren heb ik kennis opgedaan en heb ik enig gevoelvoor kosten/prijzen gekregen. De begrotingen zijn beide opgesteld volgens de STABU-codering.Om variatie uit te sluiten is het van belang geweest offertes bij verschillende leveranciers op tevragen om zo de exacte prijs te kunnen bepalen.

71

impressie kostenvergelijking

BOUWVOORBEREIDINGopstellen bouwkostenvergelijking (extra)

72

UITVOERING & IMPLEMENTATIEuitvoeringsbegeleiding: voorbereiden/bijwonen vergadering + verslaglegging

Datum: maart 2014Betrokkenen: Ingenieurs- & architectuurbureau Lakerveld BV (Johan Kamp

(uitvoeringsbegeleider)), SOPOH (Koos van Dam), BAS-school (Eelco Kosterman(directeur)), Bouwbedrijf Van Leeuwen (Govert van Leeuwen(uitvoerder))

De renovatie en verbouw van de Burgemeester Amersfoordtschool is momenteel in volle gang.Fase 1 is bijna afgerond. Zie voor meer informatie beschrijvingen onder hoofdstuk ‘ontwerp’ en‘bouwvoorbereiding’. Zelf ben ik verantwoordelijk voor het ontwerp en ben ik belast met de es-thetische begeleiding en ondersteuning van onze uitvoeringsbegeleider (coördinatie). Eens in de4 weken zijn de bouwvergaderingen ingepland, welke ik voorbereid middels een agenda. Tijdensde vergadering notuleer ik en neem ik onder andere beslissingen ten aanzien van esthetischezaken (beoordelingen bemonsteringen, proefstukken en dergelijke).

De vergaderingen vinden plaats in de bouwkeet. Veelal open ik of mijn collega de vergadering,waarna het verslag van de vorige vergadering puntsgewijs wordt nagelopen. Per punt wordt aan-gegeven of deze nog aan de orde is en/of afgerond, wat terugkomt in het nieuwe verslag. Wan-neer geen opmerkingen zijn op het verslag wordt deze door de partijen ondertekend.

Daarna bespreken we de ingekomen stukken. Punt voor punt wordt besproken, zie verslag. Hieruitkomen weer een aantal actiepunten voor de volgende keer. Deze worden meestal dezelfdeweek al opgepakt. Uiteindelijk wordt de vergadering gesloten en maken we een rondgang overde bouw, waarbij tevens een aantal punten van dichtbij kunnen worden bekeken.

Het is leerzaam om dit traject mee te lopen. Het notuleren kon in het begin best lastig zijn. Dejuiste bewoordingen in het verslag zijn namelijk van belang om misverstanden te voorkomen. Doordit te doen krijgt men er meer handigheid in. Ik ben nu ook in de gelegenheid gesteld om debouwbegeleiding, geheel zelfstandig, voor de verbouw en uitbreiding van de winkel in Den Haagte doen.

Het is leuk en leerzaam om hetgeen ontworpen en getekend steeds vaker zelf in uitvoering tezien. Sturing op de bouw is zeer noodzakelijk. Door goed te sturen wordt bereikt wat tijdens hetontwerp is bedacht.

73

deel verslag vergadering

UITVOERING & IMPLEMENTATIEuitvoeringsbegeleiding: voorbereiden/bijwonen vergadering + verslaglegging

74

UITVOERING & IMPLEMENTATIEbezoeken van bouwplaats en productiewerkplaats

Datum: januari – juli 2014Betrokkenen: Ingenieurs- & architectuurbureau Lakerveld BV (Johan Kamp

(uitvoeringsbegeleider))

Voor de beroepservaringcursus zijn we tijdens de bijeenkomsten meerdere malen in de gelegen-heid gesteld om een bouwplaats te bezoeken, zie ‘bijeenkomsten’. Veelal was dit facultatief voorde daadwerkelijke bijeenkomst. Hiervan heb ik geregeld dankbaar gebruik gemaakt. De uitbrei-ding en renovatie van De Fundatie in Zwolle en de bouw van Het Nationaal Historisch Museum inSoesterberg zijn mij positief bijgebleven.

Zelf bezoek ik voor de ‘renovatie en verbouw van de Burgemeester Amersfoordtschool’ en de‘verbouw en uitbreiding van de winkel’ nu zeer regelmatig de bouwplaats. Ik krijg zo meer gevoelbij het bouwproces, de planning en financiën.

‘Nader te bepalen kleuren en types’ voor tijdens de werkzaamheden is bij een strakke planningblijken niet altijd handig. De tijd is vaak kort en een overhaaste beslissing is niet gewenst. Zakenwelke in het voortraject al goed kunnen worden beslist kunnen het best gelijk worden meegeno-men in de planvorming.Ook afstemming van het werk van de adviseurs is logischerwijs belangrijk. Het is zonde en onprak-tisch dat achteraf blijkt dat bijvoorbeeld een knoplichtbediening aan de andere kant van dedraairichting van de deur zit. Of dat blijkt dat een zonwering niet op het kozijn bevestigd kan wor-den, omdat de garantie dan vervalt. In de bouw zie je pas echt wat voor (financiële) consequen-ties dit kan hebben, soms klein en soms wat groter. In het ontwerpproces ben je nu extra alert.

foto nieuwe aluminium kozijnen

75foto’s bouwplaats Burgemeester Amersfoordtschool


76

UITVOERING & IMPLEMENTATIEbijwonen van oplevering en kennisnemen van het proces verbaal

Datum: 7 december 2012Betrokkenen: CBS Tamboerijn (Niels Verbaas (directeur), LOGOS

Ton Bavinck (bovenschoolse directeur), Schipper & Den Hartogbouw BV(Jan Korevaar (werkvoorbereider)), Ingenieurs- & architectuurbureauLakerveld BV (Johan Kamp (uitvoeringbegeleider))

Het betreft de herinrichting en renovatie van CBS De Tamboerijn in Gorinchem, Westerstraat 3. Hetontwerp en groot deel van de uitwerking is door mijzelf verzorgd.

Korte beschrijving project:

Op de benedenverdieping is een extra lokaal is de voormalige personeelruimte gemaakt, doordeze uit te breiden. Een nieuwe directiekamer, miva en berging. Herstel van oude gangenstruc-tuur. De zolder van de school is geschikt gemaakt voor een personeelskamer, toiletgroep, ber-ging, serverruimte en IB-/RTruimte. Het dak en dakconstructie is aangepast/ vernieuwd (inclusiefdakopeningen en pui) en de vloer verlaagd. Schilderwerkzaamheden binnen en buiten. Nieuweafwerking vernieuwde delen. Bestaande sanitaire ruimte zijn voorzien van kunststof gietvloeren.

Eerste oplevering:

Voor mij was het weer een tijd geleden dat ik voor het laatst in de school aanwezig was. Tijdensde verbouwing ben ik eenmaal langsgekomen met de constructeur om een constructieonder-deel te bekijken en opdracht te geven voor aangepaste werkzaamheden aldaar. Collega JohanKamp heeft gedurende het werk de werkbesprekingen en bouwvergaderingen gedaan. Hieroverbracht hij geregeld bij mij verslag uit in woord en beeld (foto’s). Wat betreft vragen over bouw-kundige zaken, materialen en kleuren waar niet direct een antwoord op kon worden gegevenwas ik het aanspreekpunt.

Om 13.00 uur vond de eerst oplevering plaats. Van te voeren was al duidelijk dat niet alles klaarzou zijn. Aangezien de oplevering al een keer één week verschoven was wilde we de opleveringnu wel door laten gaan.

Allereerst bespraken we het vorige bouwverslag. Dit vond plaats in de nieuwe personeelkamer opde 1e verdieping onder de vernieuwde kap en tpv. de verlaagde vloer. Een lichte, grote ruimtewaar de directeur zeer tevreden mee is.

De actiepunten zijn voor een groot deel verwerkt, echter een aantal punten nog niet. Naast deactiepunten worden puntsgewijs de planning, financiën, veiligheid, organisatie besproken. Daar-na een korte rondvraag.

Op de opnamelijst staan de gebreken vermeld.

77kopie opnamelijst


78


Vervolgens zijn we gezamenlijk ruimte voor ruimte op gaan leveren. Voor mij is dit een bezigheiddie ik eigenlijk nooit meemaak en daarom interessant. Een aantal zaken was nog niet gereed. Dithad vooral te maken met logistieke zaken. De oude personeelskeuken kon niet eerder geslooptworden (na overleg tussen aannemer en school) dan dat de nieuwe kon worden gebruikt. Hetspeellokaal is gedurende de bouw als opslagruimte/’bouwkeet’ gebruikt en daarom ook nog nietopgeleverd. Dit heeft onder andere te maken met de gebrekkige ruimtebeschikking op het rondhet terrein. Het pand bevindt zich namelijk in het historische centrum van Gorinchem. Ruimte vooreen bouwkeet was niet aanwezig, waardoor inwendig naar ruimte gezocht moest worden. In hetvoortraject is hier door mij samen met de school over nagedacht, in de praktijk blijkt het ingewik-kelder te liggen.

De school en de aannemer hebben te kennen gegeven zeer tevreden te zijn met het resultaat enhet proces daarnaar toe. Over een aantal weken zal de 2e oplevering. Ik ben benieuwd!

impressie meer– en minderwerk

79impressie deel opleveringsverslag


80

UITVOERING & IMPLEMENTATIEarchiveren, financiële afronding, planning vervolgstappen

Datum: februari 2013Betrokkenen: -

Het project renovatie en uitbreiding CBS Tamboerijn in Gorinchem is inmiddels afgerond. Delaatste termijnen zijn betaald na afronding van het werk. De stukken/tekeningen zijn opgeborgen.

Binnen ons bureau werken we met een mappensysteem. Dit mappensysteem is zowel inhardcopy als digitaal beschikbaar. Echter in de praktijk wordt in principe alles digitaal voorbereiden opgeslagen. Dit zijn bijvoorbeeld verslagen (ondertekend), mandaten (ondertekend), rappor-ten, tekeningen, bestek etc. De tekeningen, bestek, opdrachtverstrekking , vergunning en derge-lijke worden daarnaast ook in hardcopy bewaard.

Ieder project heeft zijn eigen nummer en valt onder een bepaalde afdeling en bouwtype. In ditgeval ‘architectuur/ utiliteit’. Wanneer een project loopt staat deze onder de lopende projecten.Als deze is geëindigd komt deze in het digitale archief. De hardcopymap bevindt zich tijdens hetproject in een ladekast bij de verantwoordelijke persoon van het project en na afronding in hethardcopyarchief.

Tijdens het project wordt de projectadministratie digitaal bijgehouden en ingezien middels eenadministratieprogramma. Wanneer een fase/onderdeel is afgerond wordt dit hierin verwerkt. Zoweet de administratie op tijd wanneer een factuur kan worden verstuurd.

digitale archivering

81financiële afronding


82

UITVOERING & IMPLEMENTATIEeindresultaat uitvoering

Datum: februari 2014Betrokkenen: -

Sinds 2010 ben ik betrokken bij de herbestemmingsopgave van het Sancta-Mariaterrein in Noord-wijkerhout. Het betreft een landgoed met daarop gebouwen van een voormalige katholiekepsychiatrische instelling. Allereerst is paviljoen Paulus grondig verbouwd en getransformeerd toteen 7-tal royale herenhuizen. Hiervoor heb ik het ontwerp en de technische uitwerking mogenverzorgen. Het resultaat mag er wat mij betreft zijn.

foto locatie

83

UITVOERING & IMPLEMENTATIEeindresultaat uitvoering

foto’s eindresultaat

84

ALGEMEENmaken van een eindproduct

Datum: mei 2013Betrokkenen: dhr. Bezemer (Transvorm: ontwikkelaar), Henk Lakerveld (directeur)

Gemeente Schiedam is een selectieprocedure gestart voor de herbestemming van een voorma-lig Zusterhuis. Deze is ontworpen door de bekende Schiedamse architect Piet Sanders en maaktstraks deel uit van project Oranjeburgh. Het Zusterhuis is een monumentaal pand wat dient teworden herbestemd. De vraag aan gegadigden is om een visievoorstel te schrijven (2 A4-tjes) eneen globaal schetsplan te maken (boekvorm) met onder andere een programmatisch voorstel enimpressies. Het Zusterhuis staat in een wijk met veel jaren-30-woningen.

Wij doen dit samen met ontwikkelaar Transvorm uit Papendrecht (onderdeel van Vorm Ontwikke-ling). Hiervoor zijn we samen met de heer Bezemer op locatie geweest om de mogelijkheden enonmogelijkheden te bekijken. Een week daarna hebben ik en Henk Lakerveld een brainstormses-sie gedaan samen met Transvorm. Hiervoor hebben we de nodige analyses op de wijk en omge-ving losgelaten en daarnaast de verstrekte informatie grondig bestudeerd. Uiteindelijk leek ons delocatie geschikt voor levensloopbestendige woningen (ouderen) met een stukje zorg en daarbijruimte voor ontmoeting (bijeenkomstruimte).

Hiervoor hebben we gedacht het pand horizontaal op te delen in appartementen. De visie is ge-baseerd op het zoveel als mogelijk in stand houden van het bestaande bouwvolume en de ver-schijningssvorm gegeven de regelgeving. Zo worden er geen bouwvolumes of bouwdelen toege-voegd. Buitenruimtes worden gecreëerd in de vorm van loggia’s achter de bestaande gevel.Bestaande trappenhuizen worden gebruikt voor de ontsluiting. Het gebouw stond vroeger in eenparkachtige setting, dit willen we weer terugbrengen. Daarnaast willen we de schuilkeldergebruiken voor grijswateropslag, welke de gezamenlijke moestuinen kan voorzien van water. De-ze moestuinen dienen tevens als ontmoetingsplek voor de ouderen. De zorg is extern in te roepen.Er zal een mix ontstaan van ouderen met verschillende beperkingen, waardoor bundelzorg kanplaatsvinden. Dit betekent dat ouderen elkaar kunnen helpen met zorg/tekortkomingen. Degrootte van de appartementen en indeling, binnen bepaalde kaders, worden aangepast aan dewensen van de koper. Wij vinden het belangrijk om eerst de kopers in beeld te hebben en daarnaeen precies plan te ontwikkelen (‘bottum-up’ in plaats van ‘top-down’). In een extreem geval be-tekent dit zelfs dat de afhankelijk doelgroep (ouderen) niet wordt gekozen, omdat er bijvoorbeeldvraag zou zijn naar kleine studio’s voor jongeren. Echter de eerste voorkeur gaat uit naar ouderengegeven de omgeving en mogelijkheden van de locatie en het pand.

85

Het vergaderen en meedenken en bespreken zorgt ervoor dat jezelf ook een grote stempel kandrukken op het project. De uitwerking in een globaal schetsplan en visiestuk draagt daar aan bij.Natuurlijk word je hierin ook gestuurd, het is een gezamenlijk product. Het blijkt dat de ontwikke-laar meer bezig is met de markt dan met het gebouw. Bij ons is dit weer andersom. Daarnaastheb je nog te maken met de regelgeving en bestemmingsplan. Uiteindelijk vul je elkaar aan. Enkom je met een plan dat ‘realistisch’ is. Markttechnisch en architectonisch verantwoord, binnende financiële kaders.

De concurrentie blijkt EGM architecten, KuipersCompagnons en Tempel Vastgoed BV icm. Corn-don Investments BV.


archiefbeeld + programma

86


impressie eindproduct

87


impressie eindproduct

88

ALGEMEENbijwonen van vergaderingen

Datum: april 2013Betrokkenen: gehele bureau

Sinds ongeveer 2 jaar ziet ons bureau duidelijk de symptomen van de crisis. Het aantal opdrach-ten neem af en daarnaast ook de grootte van de opdrachten. Hierdoor neemt de omzet af en iser vorig jaar zelfs verlies geleden. Het is duidelijk dat dit niet langer zo door kan gaan. Hierdoorheeft de directie een gezamenlijke vergadering overlegd. Vooraf heeft een ieder een voorstelontvangen met 3 mogelijke maatregelen.

De ene maatregel betreft dat 1 of 2 mensen (14 mensen totaal) zouden worden ontslagen. Ditheeft voor niemand de voorkeur. Zowel directie als medewerkers willen graag de groep bij elkaarhouden. Kennis gaat zo niet verloren en op het moment dat het aantrekt is voldoende personeelaanwezig.

Optie 2 is dat iedereen 1 dag in de WW gaat. Dit betekent dat het contract van 40 uur wordtopengebroken en dat men een 32-urig contract krijgt. Niemand was hiervoor, aangezien de kansbestaat dat men hiermee in een negatieve spiraal terechtkomt. Echter ziet men dit wel als eenuiterste mogelijkheid als andere opties niet werken. Misschien dat dit in de loop van volgend jaarwel actueel is.

Optie 3 is dat 200 variabele uren worden ingezet per werknemer. Dit betekent dat een werknemerdeze uren kan invullen naargelang er werk is. De uren zullen vooral besteed worden aan haal-baarheidsonderzoeken en zaken die betrekking hebben met de efficiëntie van het bureau(bureau-aanpassingen). Uren uit dit potje welke uiteindelijk rendabel zijn worden alsnog uitbe-taald. Deze regeling staat los van de CAO.

Zelf heb ik gekozen voor optie 3 (net als de rest van het bureau). Dit zorgt er deels voor dat je voordie 200 uur als het ware ‘ondernemer’ wordt. Je kunt haalbaarheidsstudies aandragen, waarvanjij denkt dat hier een gereden kans is dat deze rendabel wordt/iets oplevert. De opzet/participatievan/in CPO-projecten blijkt ook een goede kans te bieden. In eerste instantie gaat dit op ‘no-cure-no-pay-basis’, daarna op basis van de offerte. Inmiddels hebben we al 1 cpo-project lopen inGoudriaan. Daarnaast hebben we een haalbaarheidsstudie uitgevoerd op een boerderij is Lan-gerak waar straks 6 starterswoningen in moeten komen. Samen met een ontwikkelaar wordt dehaalbaarheidsstudie nu verder uitgewerkt in een plan. Het ziet er naar uit dat dit project gestaltekrijgt.

Het bleek belangrijk om goed de consequenties van de opties in beeld te brengen/ na te vragen.Onderling werd logischerwijs veel gesproken over dit onderwerp. Een ieder gaf weer een andereuitleg over de verschillende opties. Zelf heb ik daarom apart contact gehad met de directie omhier over te spreken en de preciese ‘ins’ en ‘outs’ te horen. Uiteindelijk was ik overtuigd dat optie 3op dit moment voor mij en het bureau het beste is.

89

vergaderruimte Lakerveld ingenieurs- & architectuurbureau BV

ALGEMEENbijwonen van vergaderingen

90

ALGEMEENkennis nemen van netwerk waarin de architect opereert

Datum: april 2014Betrokkenen: -

Tijdens de verschillende opdrachten voor de Beroepservaring en projecten binnen het bureauben ik in aanraking gekomen met een groot deel van het netwerk waarin het bureau opereert.Deze zijn onder te verdelen in verschillende groepen:

Opdrachtgevers:- particulier (vooral woningbouw; nieuwbouw, restauratie, renovatie & herbestemming)- overheid (o.a. Drechtsteden, Haarlemmermeer, waarbij vooral scholenbouw (merendeel reno-vatie en uitbreiding))- projectontwikkelaars (o.a. Vorm Ontwikkeling, Staton; vooral herbestemmingen)- vastgoedbeheerder (Vastned; vooral verbouw/ renovatie/ restauratie winkels)- scholenorganisaties (vanuit afdeling onderhoudsbeheer (Meer-jarenOnderhoudsPlanningen(MOP)); SPON, O2A5, LOGOS, en meer)- kerkorganisaties (vanuit afdeling instandhouding (Periodieke Instandhoudingsplannen (PIP)))- bedrijven (divers)

Partners:- Reliplan (makelaar op het gebied van kerkelijk erfgoed; ontwikkelen van herbestemmingen enhaalbaarheidsonderzoeken)- Staton (ontwikkelen en opgang helpen van (mogelijke) projecten, vooral woningbouw en her-bestemmingen kerkelijk erfgoed)

Externe adviseurs:- constructeur (veelal De Linge ingenieursbureau)- W-adviseur (veelal Berghout klimaattechniek BV)- E-adviseur ( geregeld Cappon)

Leveranciers:- divers (o.a. specifieke leveranciers zoals Lei-import (Leien) en Forbo/Desso (vloerafwerkingen))

Concurrenten:- contacten minimaal

Aannemers:- divers; bekende aannemers alwaar geregeld mee wordt samengewerkt

Overig:- kennisplatforms met betrekking tot restauratie, gebiedsbeheer, kerkbeheer en monumenten

91

Vanuit de particuliere markt komen relatief weinig projecten voor ons bureau. De projecten be-treffen veelal verbouwingen en herbestemmingen van woningen en landelijke gebouwen.

De meeste projecten zijn afkomstig van scholenorganisaties. De reden hiervoor is dat we voor eenbehoorlijk aantal scholenorganisaties het onderhoudsbeheer regelen. Hiervoor worden meer-jarenonderhoudsplanningen opgesteld. Wanneer een school verbouwplannen heeft zijn wij snel inbeeld. Hierdoor zijn ook goede contacten bij gemeentes ontstaan, welke vaak een groot deelvan de financiering op zich nemen.

Vanuit onze contacten met projectontwikkelaars, een vastgoedbeheerder en kerkorganisatieskomen geregeld nieuwe projecten. Het is van groot belang dat ook deze contacten blijven.

De genoemde adviseurs worden ingezet op het gebied waar onze kennis tekort schiet bij degrotere projecten. Kleinschalig worden taken zelf gedaan.

Leveranciers proberen een product te verkopen. Zij kunnen onder andere specifieke informatieaanleveren voor bestekken en kennis geven over de nieuwste producten.

Contact met concurrenten is, voor zover ik weet, minimaal. Dit zou echter een kans bieden omgezamenlijk projecten te doen en van elkaar te leren.

Een aantal goede contacten met aannemers zijn ontstaan doordat zij een plan van ons hebbengerealiseerd. Soms krijgen wij hierdoor direct opdrachten. Aan de andere kant kan het voorko-men dat wij voor een specifiek werk een bepaalde aannemer adviseren/ voordragen als mogelij-ke partij.

Vanuit kennisplatforms worden vooral kansen zichtbaar, van waaruit nieuwe contacten ontstaan.In sommige gevallen leidt dit tot een opdracht.

De continuïteit van opdrachten staat voor veel bureaus, waaronder de onze, onder druk vanwe-ge de economische situatie. Voor ons speelt dit nu al vanaf eind 2011 tot heden. Dit betekent datwe veel moeite moeten doen om opdrachten binnen te halen. Contacten met onze vaste rela-ties blijken nu van groot belang, ondanks dat het aantal projecten ook hierbij afnemen. De bredekennis binnen ons bureau is tot nog toe een voordeel geweest. Viel de vraag van nieuwbouwgrotendeels weg, dan werd deze deels opgevangen voor de vraag naar renovatie en herbe-stemming.

Voor ons is in de nabij toekomst het vergroten van de herkenbaarheid van ons bureau belangrijk.Partijen moeten weten waarom ze voor onze expertise kiezen. Hiervoor is specialiseren van be-lang, waardoor we efficiënter kunnen werken en daarmee rendabeler worden. De kennis die delaatste jaren is opgedaan vanuit onderhoudsbeheer met betrekking tot renovatie/verbouw (incl.uitbreidingen) van scholen zal verder worden ontwikkeld evenals de kennis met betrekking tot re-novatie/restauratie & herbestemming van (monumentale) gebouwen. Dit vormt een interessanteuitdaging.

ALGEMEENkennis nemen van netwerk waarin de architect opereert

92

BIJEENKOMST 1/ OPGAVE 1debat- & presentatietechnieken

Datum: oktober 2012

Bijeenkomst 1 vond plaats in Den Bosch, De Gruyter Fabriek

Het doel van de bijeenkomst:

Tijdens de bijeenkomst was er een deelsessie ‘presenteren in de praktijk’. Je presenteert individu-eel je visie op een zelfgekozen project aan een typerend publiek uit de praktijk. In mijn geval hebik gekozen voor appartementengebouw ‘Swaeneborgh’, zie presentatie. Communicatietrainersgaven feedback. De mentoren waren uitgenodigd voor het afsluitende deel om na een inspire-rende lezing elkaar te leren kennen.

Kritiek presentatie:

Ik kreeg positieve kritiek op mijn individuele presentatie. Volgens de communicatietrainer kwam ikzelfverzekerd over en leek ik duidelijk te weten waarover ik sprak. Ook de aankleding/verzorgingwas netjes en gepast. Een kritiekpunt was dat ik soms te veel vaktechnische termen gebruikte,waardoor het voor de leek mogelijk minder te volgen zou zijn. Voor de rest één en al lof.

Reflectie:

Zelf was ik behoorlijk gespannen voor de presentatie, ondanks dat dit volgens de communicatie-trainer niet te merken was. Instructies als een ‘rechte houding’, iedereen aankijken, rustig sprekenen dergelijke hebben goed geholpen bij de uiteindelijke presentatie.

lezing Thijs Asselbergs

93

lagerhuisdebat

groepsfoto

BIJEENKOMST 1/ OPGAVE 1debat- & presentatietechnieken

94

BIJEENKOMST 1/ OPGAVE 1bijwonen van vergaderingen

Swaeneborgh, Arkel

presentatietechnieken (zelf: linksachterin aan tafel)

95

Presentatie ‘Beroepservaring’ 13 oktober 2012:

Goedemiddag dames en heren,

Introductie:Mijn naam is Michel van Soolingen. Ik werk als architectbij ingenieurs- en architectuurbureau La-kerveld BV. Als bureau hebben wij opdracht gekregen van woningcorporatie Kleurrijk Wonen eennieuw appartementengebouw, ‘nieuw Swaeneborgh’ te ontwerpen. Dit houdt in dat ‘oudSwaeneborgh’ wordt gesloopt.

Relativeren:‘Oud Swaeneborgh’ bestaat uit een 16-tal kleine appartementen en is ca. 50 jaar oud. Veel vanjullie hebben positief herinnering aan het pand en hebben hier een groot deel van jullie leven ge-woond. Voor Arkel is het toch een karakteristiek, bekend pand, waar veel mooie herinneringenliggen.

Staat:-Echter het pand is nu in slechte staat. Het dak lekt bijvoorbeeld op een groot aantal plaatsen enis al op diverse plaatsen gerepareerd. Het pand is nauwelijks geïsoleerd en heeft deels enkelebeglazing. Waardoor de energiekosten hoog zijn. Zoals gezegd zijn de appartementen klein enhebben nauwelijks een noemenswaardig balkon. Scheuren in de muren, veel tocht. Rotte kozij-nen (houtrot).

Daarnaast is een er parkeerprobleem in de wijk. Te weinig parkeerplekken om de vraag te dek-ken. Het is gebouwtechnisch en economisch niet handig het geheel te renoveren. Het is belang-rijk een pand voor de toekomst te maken. Kleurrijk Wonen ons gevraagd nadrukkelijk rekening tehouden met de gevoelige situatie en zoveel als mogelijk te voldoen aan de wensen van de be-woners binnen het gestelde budget.

‘Nieuw Swaeneborgh’:

-Parkeerprobleem oplossen: Uiteindelijk is gekozen om in plaats van 16 appartementen 14 appar-tementen terug te brengen. Hierdoor ontstaat ruimte om het parkeerprobleem op te lossen.

-Vergroting woningen: Het bestemmingsplan laat groter woningen niet toe. Echter hebben wegebruik kunnen maken van een uitzonderingsregeling in overleg met het bevoegd gezag (de ge-meente). Waarbij de grenzen 10 % kunnen worden overschreden en hierbij de nieuwe woningenworden vergroot.

-Esthetiek en comfort. De woningen krijgen allen een groot balkon en buitenruimte op het zuiden.Met mooie grote schuiframen. Het gebouw wordt voorziening van vloerverwarming.

-Energiezuinig. De woningen krijgen allen hoogwaardige isolatie. En eindelijk ook dubbele begla-zing, zogenaamd HR++-isolatieglas. Daarnaast energiezuiging gebouwtechnische installaties enventilatiesysteem. Energiezuinige buitenverlichting. Dit alles zorgt voor energiebesparing. En be-langrijk!: voor een lagere energierekening.

Een ook belangrijk:

- Onderhoud. Het gebouw bestaat grotendeels ui t metselwerk en krijgt overal aluminium kozijnenen een aluminium dakrand. Toepassing van geschilderd hout wordt zoveel mogelijk vermeden. Ditvergt minder onderhoud.

Tot slot:Bedankt voor jullie aandacht.

BIJEENKOMST 1/ OPGAVE 1bijwonen van vergaderingen

96

BIJEENKOMST 2/ OPGAVE 2organisatie & profiel

Datum: november 2012

Bijeenkomst 2 vond plaats in Rotterdam, de Dependance.


Het begrijpen van de samenhangen tussen: het vakgebied waarin een bureau opereert; de soortopgaven die een bureau doet; het doel dat een bureau zich stelt; de manier waarop het bureaugeorganiseerd is; de manier waarop het bureau zich presenteert en de partijen waarmee het bu-reau communiceert. Het verwerven van het inzicht hoe individuele ontwerpers opereren binneneen bureau, en hoe hij of zij kan bijdragen aan de organisatie; Het kunnen beschrijven en duidenhoe het bureau functioneert waar de deelnemer zelf werkt; Het vaststellen hoe de deelnemer zelfopereert in zijn of haar professionele omgeving.

foto locatie

97

Advies ‘organisatie en profiel’ Lakerveld ingenieurs- & architectuurbureau BV

AanleidingNaar aanleiding van de bijeenkomst ‘Organisatie en profiel’ op 14 november 2012 van deBeroepservaringscursus wordt onderstaand een korte beschrijving van het ‘eigen bureau’ gege-ven met een bijbehorend advies. De bureaus die tijdens de bijeenkomst zijn bezocht waren ‘M-A-K-S’ (arch.), ‘Studio Diekema’ (landschap.), ‘LOLA’ (landschap.) en Artgineering (landschap. &stedenbouw.). Daarnaast heeft een debat plaatsgevonden met de vertegenwoordigers van debureaus, waarbij ook ‘Arconiko’(arch.) en ‘Neutelings Riedijk’(arch.) aanwezig waren en heeft deorganisatie het thema uitvoerig besproken. Vooraf is literatuur van Aleid van Doorn; Ontwerp/Proces 2004 (h3 ‘Het architectenbureau) en Leon Theunissen et al; Architect in de praktijk 2011 (h1‘Architect: identiteit en imago’ door J.Heintz) bestudeerd. In onderstaande tekst worden hoofdza-ken besproken aangezien de gewenste hoeveelheid tekst slechts 1 A4-tje bedraagt

BureauomschrijvingOns bureau heeft 14 medewerkers (waaronder secretariaat en administratie) en bestaat uit 4 af-delingen te weten: ‘architectuur’, ‘instandhouding’, ‘onderhoud’ en ‘bouwhistorie’. Het bureauopereert in de volle breedte van de bouwpraktijk. Van beginstadium (bijvoorbeeld; het schetsont-werp, pve, haalbaarheid, visievorming, begrotingen) tot eindstadium (bijvoorbeeld; uitvoeringsbe-geleiding, directievoering, onderhoudsbeheer (meerjaren-onderhoudsplannen).

Afdeling architectuur houdt zich bezig met nieuwbouw, verbouw, renovatie van bijvoorbeeld wo-ningen, scholen, kantoren, winkels en herbestemmingen van onder andere ons cultureel erfgoed.Afdeling instandhouding houdt zich bezig met restauratie van bijvoorbeeld kerkgebouwen, monu-mentale panden. Afdeling onderhoud houdt zich bezig met onderhoudsbeheer van gebouwen,vooral van scholenorganisaties. Afdeling bouwhistorie houdt zich bezig met bouwhistorisch onder-zoek. Klanten zijn o.a. scholenorganisaties, vastgoedbeheerders, ontwikkelaars, particulieren, engemeentes.

Dit alles betekent dat het bureau zeer veel gevarieerde opdrachten te verwerken heeft. Vanwe-ge de grootte van het bureau (14 personen) wordt van de medewerkers een brede inzetbaar-heid verwacht en dus veelzijdigheid aan kennis. Vooral binnen de architectuurafdeling zijn op-drachten veelal niet hetzelfde en wordt flexibiliteit op prijs gesteld. De ‘brede focus’ van het bu-reau heeft in ‘crisistijd’ tal van voordelen. Kans op opdrachten is daardoor relatief groot. Je zieteen verschuiving qua werkzaamheden naar renovatie en herbestemmingsprojecten. Een nadeelis echter dat voor de buitenwereld niet altijd helder is wat wij allemaal doen en dat de kans be-staat dat voor een specifieke opgave voor een specifiek bureau wordt (bijv. nieuwbouw schooldoor een scholenbouwer/ontwerper). Daarnaast hebben voor iedere specifiek bezigheid verschil-lende sofware-pakketten nodig. We werken veelal met Autocad (2d/3d), Photoshop, Sketchup3d, Word, Excel, Prognotice (beheer), STABU e.d.


98


Binnen de opdrachten vindt tevens veel overlap plaats. Bijvoorbeeld bij herbestemmingsprojec-ten van monumentale gebouwen, waar een combinatie van ‘instandhouding’ en ‘architectuur’wordt gevraagd. De afdelingen werken hierbij onderling samen door kennis te delen.

Ons bureau is gevestigd in Noordeloos, in een landelijk gebied in een monumentale boerderij,welke deels is verbouwt tot bureauomgeving. De afdelingen zijn verspreidt over verschillenderuimtes. ‘Monumenten, herbestemmingen, groen en verbouw’ zijn tevens onze speerpunten inbrede zin.

Opdrachten worden veelal binnengehaald via het netwerk van de directeur en de senior ontwer-per ‘architectuur’. De directeur houdt zich vooral bezig met acquisitie, bedrijfsmanagement endirectievoering, en wat minder met ontwerpzaken (kijkt wel mee). De afdeling ‘architectuur’ be-staat uit een senior ontwerper, junior ontwerper, tekenaar en bestekschrijver/tekenaar. Deze afde-ling doet ook veel aan combinatieprojecten met de andere afdelingen. De afdeling‘instandhouding’ met een projectleider en 2 werkvoorbereiders. De afdeling ‘Onderhoud’ heeft 1projectleider, welke wordt ondersteunt indien nodig door de overige afdelingen. Afdeling‘Bouwhistorie’ bestaat uit een bouwhistoricus welke wordt ondersteunt door medewerkers van deafdeling ‘Instandhouding’. De afdeling zijn klein en werknemers (voornamelijk van ‘architectuur’)zijn multi-inzetbaar.

Mijn werkplek bij Lakerveld ingenieurs- & architectuurbureau BV

99

Het bureau kenmerkt zich vooral als ‘Strong service firm’. Wij leveren betrouwbaarheid en ervaringop verschillende werkterrein en complexe opdrachten (kennisuitwisseling). Er wordt goed gelet opde wensen van de opdrachtgever en op de functionele kwaliteit in combinatie met een door-dachte vormgeving.

Qua projectorganisatie hebben we veelal te maken met een kleine groep (‘Klassiek model’) vanbetrokkenen (bijvoorbeeld ontwerper en tekenaar of ontwerper en ontwerper) of een individueelproject (‘Scandinavisch model’). Flexibiliteit en meervoudige inzetbaarheid is daarbij het sleutel-woord (zogenaamde generalisten). In het laatste geval kan bijvoorbeeld een ontwerper ook op-treden als projectleider en tekenaar, ofwel het. Voordeel is géén overdracht en efficiënt werken,nadeel is minder controle (eventuele fouten worden minder snel geconstateerd). Verder pro-beert ons kostenefficiënt te werken. Zo zijn het aantal besteedbare uren bij iedere werknemer perproject bekend.

AdviesOnze veelzijdigheid kan soms ook een keerzijde hebben. Niet alle ‘potentiële’ opdrachtgeversweten ons te vinden, omdat ze soms niet weten dat we ook diensten leveren waar zij misschien ingeïnteresseerd zijn (bijvoorbeeld onderhoud van een schoolgebouw in relatie tot het ontwerpenvan een nieuwe school of het schrijven van een pve). Dit moeten we beter onder de aandachtbrengen. Meer vormen van acquisitie en verbetering van de website kunnen hier een bijdrageaan leveren.

Opvallend was dat alle bezochte bureaus veel van hun werk presenteerden door deze op tehangen enz. Binnen ons bureau is dit kleinschaliger aanwezig. Opdrachtgevers kunnen hierdooreen betere indruk krijgen van een bureau. Advies is om deze producten meer te laten zien.

Vooronderzoek en presentatie in de beginfase van een ontwerptraject zijn voor de bezochte bu-reaus van essentieel belang. Hierbij kan gedacht worden aan maquettes, schetsen en presenta-tietekeningen. Deze zaken gebruiken ze om een klant sneller te overtuigen en om de uitwerkingvan een plan gemakkelijker te maken. Binnen ons bureau lijkt deze fase (soms) een kleiner rol tehebben. Echter meer tijd in de beginfase kan zorgen voor een efficiënter verloop van de uitwer-kingsfase.

Duidelijkheid over het totaal aan te besteden uren heeft het voordeel dat de kosten in de handgehouden kunnen worden. Echter dit kan in sommige gevallen het ontwerpproces enigszins in deweg staan. Kwaliteit kan dan botsen met de hoeveelheid beschikbare tijd (meer tijd betekend insommige gevallen meer kwaliteit). Het is de kunst om hier een goede balans in te vinden. Hiervooris soms meer geld nodig (= meer tijd). Een opdrachtgever dient duidelijk te worden gemaakt datkwaliteit een meerwaarde vormt en dus ook meer zou mogen kosten. Hier zou in de offertevor-ming rekening mee kunnen worden gehouden, echter dit is in de huidige crisistijd lastig.

Communicatie tussen verschillende afdelingen vindt geregeld plaats. Echter de verschillende af-delingen bevinden zich in aparte ruimtes verdeel over 2 bouwwerken, wat een barrière kan vor-men en een goede communicatie in de weg kan staan. Een open gebouwstructuur zou wenselijkzijn. Dit is echter lastig te realiseren op deze locatie.


100

BIJEENKOMST 3/ OPGAVE 3acquisitie & selectieprocedures

Datum: november 2012

Bijeenkomst 3 vond plaats Utrecht, St. Laurensdreef 22 (Dutch Health Academy).


-Het begrijpen van de samenhang tussen de manier waarop het bureau, bedrijf of dienst zich pre-senteert en in de markt positioneert, en de wijze waarop zij door opdrachtgevers worden geselec-teerd- Het verwerven van inzicht en kennis m.b.t. welke selectieprocedures voor welke typeopdrachten worden gehanteerd;- Het kunnen beschrijven van een eigen acquisitie- of marktstrategie op hoofdlijnen; het verwer-ven van inzicht om de kansen en positie in selectieprocedures te beoordelen of te bepalen

interieur gebouw (achtergrond deelnemers Beroepservaring)

101

Bureauomschrijving

Ons bureau heeft 14 medewerkers (waaronder secretariaat en administratie) en bestaat uit 4 af-delingen te weten: ‘architectuur’, ‘instandhouding’, ‘onderhoud’ en ‘bouwhistorie’. Het bureauopereert in de volle breedte van de bouwpraktijk. Van beginstadium (bijvoorbeeld; het schetsont-werp, pve, haalbaarheid, visievorming, begrotingen) tot eindstadium (bijvoorbeeld; uitvoeringsbe-geleiding, directievoering, onderhoudsbeheer (meerjaren-onderhoudsplannen).

Afdeling architectuur houdt zich bezig met nieuwbouw, verbouw, renovatie van bijvoorbeeld wo-ningen, scholen, kantoren, winkels en herbestemmingen van onder andere ons cultureel erfgoed.Afdeling instandhouding houdt zich bezig met restauratie van bijvoorbeeld kerkgebouwen, monu-mentale panden. Afdeling onderhoud houdt zich bezig met onderhoudsbeheer van gebouwen,vooral van scholenorganisaties. Afdeling bouwhistorie houdt zich bezig met bouwhistorisch onder-zoek. Klanten zijn o.a. scholenorganisaties,

SWOT-analyse

Analyse belangrijke opdrachten binnen bureau laatste 10 jaar-Ontwerp, directievoering, uitvoering restauratie Grote Kerk Dordrecht, Dordrecht, 2010- hedenVerkregen door netwerk (vanwege periodiek instandhoudingsplannen kerkgebouwen (PIP))-Ontwerp, uitwerking, directievoering, uitvoering Duurzaamheidscentrum Stichting De Witte Roos(Rijksmonument), Delft, 2001-hedenVerkregen door onderhandse selectie te winnen (benaderd door netwerk/ bekendheid restaura-tiewereld)-Haalbaarheid, ontwerp + uitwerking paviljoens Sancta Maria-terrein, Noordwijk, 2009-hedenVerkregen door netwerk binnen Vorm Ontwikkeling (ontwikkelaar)-Ontwerp + uitwerking seniorencomplex, Meerkerk, 2007-2008;Verkregen door netwerk binnen Goed Wonen Zederik (Woningbouworganisatie; via onderhoud)-Ontwerp + uitwerking woongebouw Swaeneborgh, Arkel, 2010-2012;

Verkregen door onderhandse selectieprocedure te winnen (uitnodiging woningcorporatie Kleur-rijk Wonen).

SWOT-analyseHulpvol t.o.v. doel Schadelijk t.o.v. doel

Interneherkomst

Sterktes-Groot netwerk-Brede kennis-Uitwisselbare kennis afdelingen(architectuur, instandhouding, onderhoud,bouwhistorie)-Allround in vakgebied (kans op meer werk)-Veelzijdigheid te leveren producten en dien-sten (;begin tot eindstadium opdracht)

Zwaktes-Minder specifiek/ specialistisch(* geldt voor architectuurafdeling)-Locatie (afgelegen, relatief meer moeite voor op-drachten)-Naamsbekendheid-Identiteit(onduidelijk wat allemaal kunnen leveren/doen)-Afhankelijkheid directeur (weinig acquisitie dooroverige medewerkers)

Externeherkomst

Kansen-Duurzame ontwikkeling/ ‘nieuwe tijd’-Toenemende vraag naar herbestemming enrenovatie vanwege significante leegstand

Bedreigingen-Crisis (vraag neemt af)-Verlies kennis (door crisis)-Toenemende concurrentie (lage inschrijvingen)-Krimpgebieden (vooral voor scholenbouwen, kin-deropvang)- Huisvestingsplan Dordrecht (tbv. scholen) is aflo-pend (was goede inkomstenbron)


102


-Multifunctioneel (school)gebouw (gymzaal + multi-funct.ruimten) Ikra, 2009-2010;Verkregen door netwerk (gemeente Dordrecht)-Ontwikkelen PVE , directievoering, uitvoering Droomschool (Cluster3-school, kinderrevalidatie, kin-deropvang, buitenschoolse opvang en gymzaal), Dordrecht, 2010- 2012;Verkregen door netwerk binnen scholenorganisatie SPON (vanuit onderhoud).-Ontwerp + directievoering wonen boven winkels, Maastricht, 2010-2011Verkregen door netwerk binnen Vastned (vastgoedorganisatie)- Ontwerp, uitwerking, directievoering, uitvoering Groepsaccommodatie/ Bed&Breakfast MariaJohanna Hoeve + Horecagelegenheid + vergaderfaciliteiten bij Golfterrein, Noordeloos, 2007-2010, 2010-hedenRechtstreeks benaderd door Maria Johanna Hoeve

Opvallende zijn de vele opdrachten, welke via het netwerk zijn binnengehaald. Het netwerk isveelal ontstaan vanuit het opmaken van meerjaren onderhoud- en restauratieplannen op hetgebied van woningbouw, scholenbouw, kerkgebouwen en cultureel erfgoed. Dit heeft in de loopder jaren geleid tot vele opdrachten. Het zwaartepunt ligt daarbij op de laatste 5 jaar van de 10jaar. Door de toename van het aantal opdrachten is het bureau gegroeid. Afgelopen jaar is hetpersoneelsbestand echter weer iets geslonken vanwege minder werkaanbod.

Ander opdrachten als de ‘de Groepsaccommodatie’ zijn vanwege lokale bekendheid van onsbureau binnengehaald. Echter het vervolg aan opdrachten voor zo’n organisatie heeft te makenmet geleverde kwaliteit en de tevredenheid van de geleverde diensten en producten. Hetzelfdegeldt voor benadering van opdrachtgevers door middel van onderhandse selectieprocedures.Hiervoor zijn in het verleden kleinschaligere opdrachten uitgevoerd.

brasserie en golfclubhuis Maria Johanna Hoeve (herbestemming wagenloods), Noordeloos

103

In het recente verleden hebben we ook aan een aantal openbare selecties meegedaan. Dit be-trof veelal het ontwerp van een schoolgebouw. In de meeste gevallen lag het aantal deelnemersrond de 20 bureaus, hierbij eindigden we vaak in de middenmoot en soms iets hoger. De bureausdie de opdrachten binnenhaalden waren vaak zeer bekend met het ontwerpen van scholen(echte scholenbouwers), waardoor zij de voorkeur kregen (Roos en Ros, Topos, SP Architecten,Weeda Architecten, Mecanoo etc.). De gestelde eisen betreffende de selecties waren hoog tenoemen. Referentieprojecten diende vaak maximaal 3 jaar oud te zijn.

SelectievoorbeeldProject woongebouw ‘Swaeneborgh’ is ontstaan door een ‘onderhandse selectie’, welke doorons bureau is gewonnen. Het betreft een woongebouw met een 14-tal sociale huurwoningenvoor starters en senioren. Aan dit project heb ik van begin af aan meegewerkt. Met de selectie-procedure deden een 4-tal bureaus mee. Voor de selectie diende een ‘plan van aanpak’ teworden gemaakt en een visie gegeven te worden op de thema’s ‘milieubewust bouwen’,‘kostenbewust bouwen’, ‘onderhoudsbewust bouwen’, ‘conceptueel bouwen’ en het ‘proces’.Tevens diende een 3-tal referenties met tevredenheidverklaring te worden bijgevoegd. De the-ema’s werden per project beschreven. Het geheel is opgenomen in een selectieboekje en samenmet de offerte (per fase) opgestuurd naar de beoordelingscommissie. De commissie hanteerdeeen puntensysteem om de winnaar te bepalen.

Verbeterpunten1) Naamsbekendheid vergroten. Dit kan doormiddel van flyers, uitdelen visitekaartjes, (meer) ad-vertenties plaatsen.

2) Meer duidelijkheid geven over wat wij allemaal aan diensten en producten kunnen leveren. Dewebsite biedt hier de gelegenheid voor. Deze dient verder te worden ontwikkeld. Producten endiensten duidelijk beschrijven en indien nodig voorzien van voorbeelden.

3) Collega’s aansporen zelf meer aan acquisitie te doen. Nu komen de meeste opdrachten bin-nen via de directeur. Dus eigen netwerken opbouwen/uitbreiden. Alert zijn op kansen en moge-lijkheden.

4) Ontwerp promoten via platforms. Bijvoorbeeld architectenweb, krant en links websites.

5) Een duidelijk portfolio aanleggen van de belangrijke projecten. Bijvoorbeeld in ‘Publisher’. Alsprijsvragen of selecties zich aandienen kan hier makkelijk op worden ingespeeld zonder veel tijdkwijt te zijn aan opzoekwerk. De ervaring leert dat selecties en prijsvragen in een kort tijdsbestekplaatsvinden.

6) Een duidelijke visie met betrekking tot het soort opdrachten waar het bureau in wil uitblinken.Het voordeel is dat de verscheidenheid aan mogelijke opdrachten groot is vanwege de bredeinzetbaarheid van het bureau. Dit moet ook zo blijven. Echter kan het wenselijk zijn om voor detoekomst één of twee speerpunten te kiezen. Hiermee wordt de bekendheid van het bureau opdat specifieke gebied vergroot, neemt de kennis toe (specialisatie) en is de kans op later op-drachten binnen dat gebied ook groter. Duurzaamheid en herbestemming zijn terugkerende th-ema’s en zouden daarom als speerpunt kunnen worden gekozen.

Tijdslijn realisatie verbeterpunten


104

BIJEENKOMST 4/ OPGAVE 4het professionele veld

Datum: januari 2013

Bijeenkomst 4 vond plaats Amsterdam, Tolhuis.


Inzicht in de breedte van het ontwerpveld en in de rol, positie en werkzaamhedenvan uiteenlopende ontwerpdisciplines in verschillende fasen van gebieds-,projecten gebouwontwikkeling. Standpuntbepaling in de actueleverschuivingen in het ontwerpveld.

foto locatie

105

Voor deze opdracht heb ik samengewerkt met Milo Yard, Arjen Veenstra en Dirk Oudes.

Introductie

De opgave voor de vierde bijeenkomst van Beroepservaring houdt in dat de positie van de ont-werper binnen een specifieke (lopende) opdracht wordt geanalyseerd. Onze groep heeft geko-zen voor het project Droomschool! waarbij Lakerveld Ingenieurs- en architectenbureau de regie-voering heeft gedaan. We hebben de opgave onderverdeeld in vier onderdelen:

De opgave; wat was precies de opgave?De partijen; wat zijn de verschillende partijen geweest? Wat was hun positie?Fasering; hoe is het project verlopen? Wat is de rol van ontwerpers door het project heen ge-

weest? Wat waren producten van ontwerpers?Verbeteringen; wat zijn verbeteringen voor de rol en positie van de ontwerper?

1. De opgave

Droomschool!

Mecanoo heeft het ontwerp voor de droomschool gemaakt. De ontwerpopgave bestaat uit eenbasisschool voor leerlingen met een motorische, fysieke, zintuigelijke en/of cognitieve beperkingvan circa 5320 m2 met revalidatiecentrum, VSO (voorschoolse opvang), BSO (buitenschoolse op-vang) en sportprogramma.

Dit is een samenvoeging van Mytylschool (school voor leerlingen met een lichamelijke en meer-voudige beperking), De Dordtse Buitenschool (school voor langdurig zieke leerlingen) en de blijeGaarde So (school voor zeer moeilijk lerende leerlingen).


afbeelding: relatieschema programma van eisen

106


Uitwerking voorontwerpHet architectonisch concept bestaat uit geschakelde huisjes, omdat het voor deze kinderen nogmeer dan bij andere kinderen hun tweede huis is.

Hierbij zijn de verschillende organisaties van de brede school gehuisvest in een eigen herkenbaargebouwdeel. Het partnerhuis, onderbouwhuis, bovenbouwhuis en sporthuis. De multifunctionelegang schakelt de verschillende gebouwdelen aan elkaar.

De droomschool is gelegen in de groenkavel tussen de wijken Sterrenburg en Oudendijk. De ge-schakelde huisjes sluiten qua typologie goed aan bij de wijk Oudendijk (2 tot 3 lagen woning-bouw) en is in grootte en schaal een overgang van de voornamelijk hoge woningbouw uit de ja-ren 70 in Sterrenburg naar de 2-3 lagen woningen van Oudendijk.

afbeelding: concept (Mecanoo)

Voor het gevelontwerp heeft Mecanoo twee varianten uitgewerkt:

Gevel variant baksteen mossedum

De huizen worden benaderd als een familie, ze vormen namelijk gezamenlijk ‘onze droomschool’.Door subtiele variatie in kleur en patroon krijgen alle huizen een eigen identiteit. Passend bij deduurzaamheidsambities worden de schuine kappen afgewerkt met mossedum.

afbeelding: gevel variant baksteen mossedum (Mecanoo)

107

Gevel variant glas – dakpannen

De dakpannen worden voor het dak als gevel gebruikt waardoor de school een keramische bui-tenhuid krijgt. Hierdoor ontstaat er een geheel. De voor- en achtergevel worden uitgevoerd inglas. Deze bestaan uit ramen en ondoorzichtig geëmailleerde glasplaten. Door variatie in de kleurvan de ondoorzichtige geëmailleerde glasplaten krijgt ieder huis een eigen identiteit.

afbeelding: variant glas - dakpannen (Mecanoo)

Het interieur wordt bepaald door de houten constructie. Hiermee is de basis voor een warme ennatuurlijke sfeer gelegd. De vloeren zijn neutraal gehouden waaraan de inrichting diversiteit enkleur geeft.

afbeelding: render interieur (Mecanoo)

Vervolg ontwerp proces

Hierin werd de uiteindelijke keuze voor het gevel ontwerp gemaakt, namelijk de variant baksteenmet mossedum. Dit paste het beste bij een duurzaam gebouw. Tevens past de baksteen varianthet beste bij het concept van ‘geschakelde huisjes’, volgens Mecanoo.

Deze keuze is voornamelijk genomen door Mecanoo zelf, met enige inspraak van de gebruikers-groep. Ook vanuit de buurt was de voorkeur voor de combinatie baksteen en mossedum. Hetmossedum dak vormt de 5e gevel, en vanwege de hoogbouw in de wijk Sterrenburg werd hetzicht van bovenaf als aangenaam ervaren, als tegenhanger tegen de verstening van de omge-ving.

De keuze van Mecanoo om de constructie in houtbouw op te trekken, en dit zoveel mogelijk inhet zicht te houden waardoor binnen een vriendelijke en natuurlijke uitstraling ontstaat, had nogenkele gevolgen. Voornamelijk vanwege de strenge eisen betreffende de akoestiek. De beperktemassa en de hardheid van het materiaal maakte dat de ruimten als een klankkast gingen wer-ken, met teveel galm. Als oplossing zijn daarom meer akoestische plafonds toegepast en op som-mige plekken geperforeerd hout, hout met hogere akoestische eigenschappen om zo te kunnenvoldoen aan de eisen.


108


Mecanoo over de Droomschool op hun website (www.mecanoo.nl)

2. De partijen (en hun positie)

Het project de Droomschool! is een samenwerking tussen SPON Sliedrecht, RevalidatiecentrumRijndam, Gemiva SVG groep, Lakerveld ingenieurs- & architectuurbureau, Constructie JVZ, Instal-laties DHV, Bouwfysica Wolf en Dikken, ICS management en Mecanoo architecten. GemeenteDordrecht financiert het project.

De opdrachtgever is Stichting Speciaal Onderwijs Drechtsteden en Omstreken (SPON), en haarpartners, Rijndam Kinderrevalidatie en Gemiva SVG-groep (voor- en buitenschoolse opvang). Ditzijn beide toekomstige huurders. Samen met Lakerveld vormen zij de gebruikersgroep.

De opdrachtnemers beslaan een diversiteit aan partijen. Lakerveld Ingenieurs- en architectuurbu-reau is verantwoordelijk voor het opstellen van het programma van eisen, directievoering, toe-zicht en coördinatie van de gebruikersgroep.

Waar Lakerveld de gebruikersgroep coördineert, neemt ICS adviseurs deze rol op zich in de stuur-groep. De stuurgroep bestaat uit verder uit Lakerveld, SPON en de Gemeente Dordrecht. ICS ad-viseurs is verantwoordelijk voor de selectie van de architect, en de aanbesteding van de project-inrichter en gymzaalinrichter.

De geselecteerde architect Mecanoo vormde samen met de eigen adviseurs de ontwerpgroep.De adviseurs waren Bremen Bouwadviseurs bv. (bouwkosten), JVZ ingenieurs (constructief ont-werp), Wolf + Dikken (Akoestiek en brandveiligheid) en DHV (E- en W- installatie). De bouwgroepwordt gevormd door de aannemer Slokker Bouwgroep en zijn onderaannemers.

KIEM speciaal onderwijsKIEM onderwijs met zorg. Onder deze gezamenlijke naam brengen vijf partijen onderwijs, zorgen geneeskunde bij elkaar. Mytylschool De Vlij, voor kinderen met een lichamelijke of meer-voudige beperking, De Blije Gaarde school, voor zeer moeilijke lerende kinderen en de Dordt-se Buitenschool, voor langdurig zieke kinderen, werken in hun nieuwe onderkomen samenmet zorgondersteuner Gemiva-SVG Groep en revalidatiecentrum Rijndam

Vier huisjes‘Menselijke maat en geborgenheid’ zijn de sleutelwoorden in Mecanoo’s ontwerp voor KIEM.Door het gebouw op te delen in een familie van bakstenen huisjes sluit het aan op de karak-teristieke woningen met zadeldaken die grenzen aan de school. Het ‘Onderbouwhuis’,‘Bovenbouwhuis’, ‘Sporthuis’ en ‘Kinderrevalidatiehuis’ zijn elk opgetrokken uit een eigen kleurbaksteen waardoor ze gemakkelijk te herkennen zijn door de leerlingen, die soms moeitehebben zich te oriënteren. Door de inschaling op cognitief niveau speelt de handicap vanhet kind in de groepssamenstelling geen rol. Passend bij de filosofie van de school leren enondersteunen de ZMLK, Mytyl en LZ kinderen elkaar. In hun ‘eigen huisje’ voelen de kinderenzich veilig en vertrouwd. Glazen, transparante zones met daarin onder meer de kantine, me-diatheek en het taalatelier, verbinden de huisjes met elkaar. In de afwerking is gestreefd naarkwaliteit en visuele eenvoud. Dakgoten en kozijnen zijn aan het oog onttrokken. De bruine,oranje en lichtgele bakstenen zijn op ambachtelijke wijze gemaakt. Sedumdaken geven deschool niet alleen een groene uitstraling, maar hebben ook een positieve invloed op de bio-diversiteit en de waterhuishouding.

109

3. Fasering

Grofweg is het gehele proces van initiatief tot bouw (en uiteindelijk oplevering) als volgt in te de-len:

Initiatieffase:- Initiatief: SPON (Stichting Speciaal Onderwijs Drechtsteden e.o.)

Projectdefinitiefase:- Samenstellen gebruikersgroep en stuurgroep: SPON in samenwerking met Ingenieurs- & architec-tuurbureau Lakerveld BV- Opstellen PVE: Gebruikersgroep onder leiding van Lakerveld.- Kosteninventarisatie/bewaking: Lakerveld- Coördinatie proces/ sturing gebruikersgroep en stuurgroep: achtereenvolgens Lakerveld en ICS- Contracten: contracteren geselecteerde partijen

Selectie:- Coördinatie/ selectie/aanbesteding: keuze architect, projectinrichter, gymzaalinrichter en uitein-delijk de aannemer- Contracten: contracteren geselecteerde partijen


110


Ontwerpfase (hierin wordt alleen ‘de architect’ benoemd):- structuurontwerp/schetsontwerp: interpreteren PVE en vertalen in schema’s/vlekkenplannen/teksten/beelden. Correspondentie/ uitwisseling met gebruikersgroep/ stuurgroep.- voorlopig ontwerp: VO-boekje samenstellen. Interpreteren PVE. Benaderen externe partijen/ ad-viseurs mbt. constructie, bouwfysica en akoestiek, kosten, E- en W-installaties. Visualisaties/tekeningen/teksten/rapporten. Correspondentie/ uitwisseling met gebruikersgroep/ stuurgroep.- definitief ontwerp: definitieve planvorming in afstemming met producten adviseurs.- technisch ontwerp/bestek: uitwerking plan en maken van bestek voor alle partijen. Aparte be-stekken.

Selectie:- Coördinatie/ selectie/aanbesteding: aannemer (ICS) en gymzaalinrichter(Lakerveld ism. gebruikersgroep)- Contracten: contracteren geselecteerde partijen

Uitvoering:- Benaderen onderaannemers. Specifieke uitwerking producten door onderaannemers.- Aanleveren producten: Het houten skelet wordt o.a. in Oostenrijk prefab gebouwd. Etc.- Start bouw: eens in de 2 weken werkbespreking en eens in de 4 week bouwvergadering.- Bouwen: tijdelijk stop ivm ontbreken bepaalde constructieve benodigdheden.- Oplevering: nog niet van toepassing

Selectie (gelijktijdig met uitvoering; loopt):- Coördinatie/ selectie/aanbesteding: projectinrichter (Lakerveld ism. gebruikersgroep)- Contracten: contracteren geselecteerde partijen

Exploitatie/gebruik:- nog niet van toepassing

Wat is de rol van de ontwerper in deze fases geweest? / Hoe hangt de rol samen met rol anderepartijen?

Initiatieffase/ projectdefinitiefase:De ontwerper heeft hier geen rol.

SelectieMecanoo presenteert visie en wordt na 2 ronden geselecteerd aan opdrachtgever en eindge-bruikers (gebruiker/stuurgroep).

Ontwerpfase- Mecanoo begint in de ontwerpfase met het PVE als onderlegger en staat in nauw contact metde gebruikersgroep. Van hieruit wordt doormiddel van workshops gedurende de ontwerpfasesgecommuniceerd.- Gedurende de fases worden de kosten continu bewaakt door de stuurgroep (ICS/Lakerveld).- Gedurende de fases is Mecanoo het vaste aanspreekpunt/middelpunt voor haar vaste partners.Mecanoo neemt initiatief per fase, waarna de expertise van de partners volgt. Communicatie isessentieel.- Mecanoo werkt het bouwkundig deel uit en visualiseert het gehele plan voor de opdrachtgever(groepen). De rest wordt uitgewerkt door partners.

111

SelectieMecanoo heeft invloed op keuze gymzaalinrichter door visie op bewegingsonderwijs. De gebrui-kersgroep geeft aan wat zij belangrijk vinden.

UitvoeringMecanoo heeft invloed door esthetische begeleiding. Zaken worden bemonsterd en kunnen nawens (mits prijstechnisch mogelijk) worden aangepast. Aannemer verwerkt eventueel commen-taar (indien gegrond) en komt zelf soms met alternatieve ideeën.

Exploitatie/gebruik:Geen invloed.

Wat zijn producten van ontwerpers?

Visie (selectie)

SO, VO, DO, Bestek, Werktekeningen (ontwerpfase)

Esthetische begeleiding (commentaar in de vorm van verslaglegging) (uitvoeringsfase

afbeelding: impressie gevel (Mecanoo)


112


4. Verbeteringen; wat zijn verbeteringen voor de rol en positie van de ontwerper?

Bij dit project doet ‘de architect’ mee vanaf de ontwerpfase.

Selectie: Mecanoo presenteert visie en wordt na 2 ronden geselecteerd aan opdrachtgever eneindgebruikers (gebruiker/stuurgroep).

Ontwerpfase: - Mecanoo begint in de ontwerpfase met het PVE als onderlegger en staat in nauwcontact met de gebruikersgroep. Van hieruit wordt doormiddel van workshops gedurende deontwerpfases gecommuniceerd.

Om goed te kunnen bepalen waar de knelpunten tijdens dit project zitten dan wel zaten was hetde bedoeling dat er een gesprek gepland zou worden met één van de medewerkers van Meca-noo architecten. Dit was helaas niet mogelijk. Een gesprek met een betrokken medewerker danwel een document o.i.d. had meer inhoudelijke inzicht gegeven in de aan dit project gerelateer-de knelpunten.

Wellicht vooraf wenselijk is dat de architect in een zo vroeg mogelijke fase wordt ingeschakeld,daarentegen bij dit project is de rol van de architect vanaf dat de architect wordt ingeschakeld(de ontwerpfase)bepalend dan wel van grote invloed.

Communicatie met de verschillende experts is elementair; Mecanoo heeft niet alle expertise inhuis.

Communicatie producten van ontwerpers: Visie (selectie), SO, VO, DO, Bestek, Werktekeningen(ontwerpfase) en Esthetische begeleiding (commentaar in de vorm van verslaglegging)(uitvoeringsfase).

Uitvoering:

Mecanoo heeft invloed door esthetische begeleiding. Monsters van materialen; deze kunnen nawens (mits prijstechnisch mogelijk) worden aangepast.

[ Aannemer verwerkt eventueel commentaar (indien gegrond) en komt zelf soms met alternatie-ve ideeën. ]

Dit is wellicht een fase waarbij de rol van de architect ondergeschoven is aan de (praktische) in-zichten van de aannemer en waarbij frictie en knelpunten onvermijdelijk lijken, omdat de theoreti-sche kennis van de architect haaks kan staan op de praktische instelling van de aannemer; goe-de wederzijdse communicatie is in deze fase wellicht nog meer cruciaal. Indien de architect zijninvloed wilt blijven houden en niet achter de feiten (de aannemer) aanlopen.

De rol van de ontwerpers, het architectenbureau is enerzijds afhankelijk van de welwillendheid endraagkracht van het bureau anderzijds het voorrecht van de opdrachtgever.

113afbeelding: Impressie interieur (Mecanoo)


114

BIJEENKOMST 5/ OPGAVE 5interpretatie van de opgave & programma van eisen

Datum: februari 2013

Bijeenkomst 5 vond plaats Amersfoort, Kunsthal Kade.


Inzicht verwerven in de verschillende manieren waarop de beginfase van een project georgani-seerd wordt, welke documenten daarbij kunnen horen en wat de rol van een ontwerper daarin is;inzicht krijgen in de verantwoording en de ruimte die de ontwerper heeft in de omgang met prog-ramma’s van eisen; inzicht verkrijgen in de relatie tussen deze startdocumenten en het verloopvan een ontwerpproces; kennis hebben van de technische aspecten van het opstellen van ofwerken met een programma van eisen.

foto locatie

115

IntroductieHet PVE is opgesteld door ons bureau. Ons bureau stelt vaker PVE’s op, vaak voor nieuwbouw ofuitbreiding van scholen. Het PVE wat ik nu behandel is een PVE uit 2010 voor de nieuwbouw vaneen brede school Dubbeldam, Dordrecht. PVE’s komen tot stand door uitgebreid in verschillendesessies met eindgebruikers te communiceren. Ik gebruik dit PVE, omdat ik dit PVE op dit momentgebruik als onderlegger voor een nieuw te ontwikkelen PVE voor een grootschalige uitbreidingvan De Rietveldschool (door Gerrit Rietveld) in Badhoevedorp. Dit PVE sluit aan bij de Daltonvisie.

OmschrijvingHet PVE is als volgt opgezet:- Hfst. 1 ‘Inhoudsopgave’- Hfst. 2 ‘Inleiding’: Bespreking aanleiding, korte visie van school en onderwijsvorm en kort pedago-gische uitgangspunten (opvoeding). Daarnaast wordt kort gewezen op het gegeven dat het PVEonder te verdelen is in een functioneel-ruimtelijk programma (ruimtebehoefte) en een technischPVE (installaties etc.). Plus algemene eisen waar het gebouw aan moet voldoen. Dit alles te sa-men vormt de inleiding.- Hfst. 3 ‘De opgave’: Beschrijving locatie (met kaart en beeld), de doelgroep (aantal leerlingen)en de partners (samenwerking BSO/ Kinderdagopvang etc.) Dit te samen vormt de opgave.- Hfst. 4 ‘schoolconcept’: Pedagogisch klinaat, didactische visie (overbrengen kennis, vaardighe-den en leerhoudingen), relatieschema, samenwerking met partners, omschrijving ruimtegebruikper participant (entree, directiekamer, lokalen etc. etc.)- Hfst 5 ‘architectuur en vormentaal’: beeldverwachting en materialen- Hfst 6 ‘installaties’: binnenklimaat, elektra, ICT en multimedia, eisen- Hfst 7: ‘communicatie en routing’Bijlage:-Staat: Programma van ruimten met vierkante meters per ruimte en totaal beschikbaar BVO. Hierinook de uitleg per ruimte, eisen.- Extra informatie op pedagogische en didactische visie onderwijs.- Informatiebronnen en aanbevelingen

Analyse/advies:Het PVE is helder opgezet. Echter treedt er geregeld herhaling op. Dat wil zeggen dat in een eer-der hoofdstuk kort gerefereerd wordt aan een punt (bijvoorbeeld pedagogische uitgangspunten,eisen) en in later hoofdstuk hier uitgebreid op in wordt gegaan. Aan de andere kant kan gezegdworden dat dit juist handig is om zo als ontwerper geleidelijk de informatie van het PVE op te kun-nen nemen.Verder wordt duidelijk een visie en beleving van de onderwijsvorm gegeven, echter geen ontwer-poplossingen. Dit biedt de mogelijk voor de architect zelf de opdracht te interpreteren (enige vrij-heid). Hiervoor wordt bewust gekozen in het PVE, zodat de architect ook zijn visie en ideeën eenplaats kan geven. Bij kleinere opdrachten kan ik me voorstellen dat dit minder wenselijk is (snelwerken, snel resultaat, minder onkosten). Misschien is het goed om ook hier op sommige essentiëlepunten al een oplossing aan te reiken (bijvoorbeeld omdat de school dit zo goed vindt werken ofinteressant vindt of iets dergelijks).In de bijlage is een ‘staat’ met de benodigde ruimtes en vierkante meters weergegeven. Ditvormt een technisch gedeelte. Enigszins bijzonder is dat dit in de bijlage bijgevoegd wordt, terwijldit eigenlijk de harde eisen zijn. Sommige architecten zullen kort de visies en dergelijke lezen endan gelijk aan de gang gaan met de ruimtestaat. Misschien is het goed dit meer te verweven in/door de hoofdstukken heen, vooral in/bij hoofdstuk 4.


116


Amersfoort nabij Eemplein (excursie)

117


Amersfoort nabij Eemplein (excursie)

118

BIJEENKOMST 6/ OPGAVE 6offerte & plan van aanpak

Datum: maart 2013

Bijeenkomst 6 vond plaats Deventer, Scheepvaartstraat 13.


Kennis verwerven van de verschillende onderdelen waaruit een gemiddelde offerte bestaat; in-zicht opdoen hoe de opzet, toon en uitwerking van die verschillende onderdelen effect heeft ophet verkrijgen van de opdracht; inzicht verwerven in de sturende werking die een offerte kan heb-ben op het verloop van de opdracht; kennis verwerven over de zakelijke en juridische aspectenwaarmee een offerte bescherming biedt en verplichting aangaat; inzicht verwerven in de verlei-dende en prioriterende werking van de offerte op hoe verschillende partijen de opdracht inter-preteren. kennis verwerven van de relatie tussen offerte en DNR.

herinrichting kop Havenkwartier Deventer, winnende Europan ontwerp, www.archined.nl

119

Opgave 1 ‘offerte’:

Maak een opdrachtbrief en refereer naar de uitnodiging en de inhoud van je offerte; benoemgrof het PVE; maak een lijst van architectenwerkzaamheden, gebruik de takenlijst DNR 2011;maak een grove werkplanning, verwijs naar je offerte-onderdelen ;maak een urenplanning enprijs deze af naar werkfasen; benoem de voorwaarden, wat lever je af? wat zijn je leveringsvoor-waarden? wat sluit je uit?

Opdracht dierenverblijf

- een eenvoudig dierenverblijf in een bestaand stadspark-geen verblijfsruimten / overnachting voor personen- gezien aard en ligging van het stadspark wordt door degemeente hoge eisen gesteld aan de kwalitatieve archi-tectonische verschijningsvorm- geen EPC eisen of bijzondere bouwbesluiteisen gesteld.

Gevraagd wordt een bouwplan te ontwerpen, dezetechnisch uit te werken en te voorzien van (een) bestek(tekeningen), een bouwaanvraag te doen, en de uitvoe-ringswerkzaamheden te begeleiden. Aanbesteding cqprijs- en contractvorming zal door de gemeente wordengedaan. De planning en doorlooptijd van de totale werk-zaamheden, alsmede het benodigde overleg, worden insamenspraak met de opdrachtgever vastgesteld.

afbeelding: ontwerp Tarra dierenverblijf


120


Gemeente Den BoschT.a.v. dhr. DongelPrins Hendrikstraat 52625 PH Den Bosch

project: Nieuwbouw dierenverblijfonderwerp: offertedatum: 01-03-2013

Geachte heer Dongel,

Naar aanleiding van ons plezierig overleg van donderdag 28 februari jongstleden doen wij u eenvoorstel en opgave honorarium voor de door ons te verrichten werkzaamheden.

Programma van eisen in het kort:In het stadspark is men voornemens een eenvoudig dierenverblijf te realiseren. In het dierenverblijfzullen geen verblijfsruimten aanwezig zijn en zal niet worden overnacht. Gezien de aard en liggingvan het stadspark wordt door de gemeente hoge eisen gesteld aan de kwalitatieve architectoni-sche verschijningsvorm. Voor het pand worden geen EPC-eisen of bijzondere bouwbesluiteisengesteld.

Het project wordt opgesplitst in een aantal deelprojecten:

-schetsontwerp;-voorlopig ontwerp;-definitief ontwerp;-technisch ontwerp;-uitvoering

Wij stellen voor onze werkzaamheden als volgt uit te voeren:

1. Schetsontwerp

• het maken van een terreinschets (inpassing in de omgeving);• het ontwerpen van de hoofdvorm en de hoofdindeling van de bebouwing‘vlekkenplan’;• het verkennen van de constructieve opzet (principes van dehoofddraagstructuur);

2. Voorlopig ontwerp

• het ontwikkelen van een globale voorstelling van het bouwwerk, zodanig dat deze een goedbeeld geeft van de situering, de functionele en ruimtelijke opbouw, bestemmingen, gebruiksvoor-zieningen, de architectonische verschijningsvorm en de integratie van constructieve eninstallatietechnische aspecten. De werkzaamheden in deze fase omvatten in hoofdzaak:

• het uitwerken van de stedenbouwkundige inpassing van het bouwwerk in de omgeving;• het ontwerpen van de functionele en ruimtelijke indeling;• het ontwerpen van de architectonische verschijningsvorm;• het ontwerpen van de hoofdopzet van de draagconstructie, inclusiefvoorlopige materiaalkeuze en globale dimensionering;

121

3. Definitief ontwerp

• het vastleggen van de definitieve landschappelijke inpassing van het bouwwerk;• het vastleggen van de definitieve ruimtelijke indeling;• het vastleggen van de architectonische verschijningsvorm;• het (globaal) bepalen van toe te passen materialen, afwerkingen en bouwtechnische uitwer-king t.b.v. de definitieve beeldvorming;• het vastleggen van het definitieve ontwerp voor de buitenruimte;• het vervaardigen van principedetails voor de bouwaanvraag• het opstellen van de benodigde bouwtoetsing;• het aanvragen van de bouwvergunning;

5. Technisch ontwerp

• het uitwerken van het Definitief Ontwerp in ‘technische’ tekeningen met definitieve indelingen,inrichting en aanzichten, inclusief ruimten- en bouwdeelspecificaties, maatvoeringen en detaille-ringen;• het opstellen van technische specificaties (‘besteksomschrijvingen’) voorbouwkundig werk;

5. Uitvoering

• het voeren van de directie: het vertegenwoordigen van de opdrachtgever in alle zaken die deuitvoering van het bouwproject betreffen;• het houden van toezicht op de uitvoering van het werk conform de contractstukken;• het opnemen van het werk na uitvoering, het houden van deoplevering(en) en het verzorgen en vaststellen van het proces-verbaal van oplevering

Bovengenoemde honoraria* zijn exclusief B.T.W. en onkosten**.* Het honorarium is inclusief algemene bureaukosten en kosten van eventuele meet- dan welrekenassistentie** Onkosten zijn in deze reiskosten en de kosten van foto- en lichtdrukwerk, in totaal niet meerdan 10% van het honorarium

In onze opgave zijn wij van het volgende uitgegaan:• dat wij geen constructie berekeningen/ tekeningen vervaardigen, wel kunnen wij er voor zorgendat dit door derden wordt uitgevoerd.• dat wij geen E- en W-installatie-adviezen vervaardigen, wel kunnen wij er voor zorgen dat ditdoor derden wordt uitgevoerd.• dat wij geen grondonderzoek en/of funderingsonderzoek doen, wel kunnen wij er voor zorgendat dit door derden wordt uitgevoerd.• dat een terreinplan ons ter beschikking wordt gesteld.• benodigde overleg alsmede de planning en doorlooptijd van de totale werkzaamheden wor-den met de opdrachtgever apart afgestemd en apart verrekend. Voor overleguren geldt eenuurtarief (kalenderjaar 2013) van €71,- .• indien er sprake is van meerwerk wordt dit schriftelijk met u gecommuniceerd en vindt de uit-voering hiervan plaats na schriftelijke toestemming.

VoorwaardenOnze werkzaamheden, zoals beschreven, zullen wij verrichten conform de richtlijnen welke zijnopgenomen in de DNR 2012 laatste editie.


122


BetalingenNa uitvoering van ieder afzonderlijk deelproject.

Honorarium op basis van urenplanning

Schetsontwerp € 909,00 (9 uur architect)Voorlopig ontwerp € 2.020,00 (20 uur architect)Definitief ontwerp € 3.045,00 (10 uur architect, 32 uur tekenaar, 5 uur rek.)Technisch ontwerp € 3.045,00 (10 uur architect, 32 uur tekenaar, 5 uur rek.)Uitvoering € 2.766,00 + (12 uur directie, 30 uur toezicht)Totaal honorarium € 11.785,00

In onze opgave zijn wij van het volgende uitgegaan:• Dat indien tussenstijds de opdracht gewijzigd wordt of onderdelen door derden worden uitge-voerd er verrekening plaatsvindt op basis van gemaakte manuren.Het uurloon bedraagt voor kalenderjaar 2013;. teken/bureauwerk (tekenaar) bedraagt € 52,50. toezicht (bouwkundige) bedraagt €59,00. reken/veldwerk (junior-projectleider) bedraagt €71,00. directievoering/coördinatie (seniot-projectleider) bedraagt € 83,00. architectenwerk/ontwerp bedraagt € 101,00

Werkplanning:

Zoals aangegeven: benodigde overleg alsmede de planning en doorlooptijd van de totale werk-zaamheden worden met de opdrachtgever apart afgestemd en apart verrekend.

In de bijlage is een voorlopige werkplanning toegevoegd. Graag verder afstemmen in overleg.

Vertrouwend u met het bovenstaande een passende aanbieding te hebben gedaan, zie wij uwgewaardeerde opdracht met belangstelling tegemoet

Hoogachtend,

Ir. M. (Michel) van Soolingen

Bijlage(n) -DNR 2011- Voorlopige werkplanning

123

Opgave 2 ‘DNR’:

De DNR is een belangrijk kader van het architectencontract, en dus de offerte. Het stelt bepalin-gen en regelingen voor afspraken en verwachtingen. Om zinvol aan een offerte tekunnen werken is het noodzakelijk op de hoogte te zijn van de inhoud van deze bepalingen.

1) Hoe wordt de architect genoemd in de DNR?De architect wordt in de DNR adviseur genoemd.

2) Hoe dient een opdracht te worden vastgelegd, zodanig dat deze tot stand komt?De opdracht dient schriftelijk te worden vastgelegd.

3) Hoe wordt de esthetische waarde van een opdracht beoordeeld?De esthetische waarde van een opdracht wordt volgens ‘redelijke eisen’ beoordeeld.

4) Wanneer treden partijen met elkaar in overleg over een aanpassing van de opdracht?Partijen treden met elkaar in overleg bij verandering van uitgangspunten.

5) Pas wanneer vangt een adviseur aan met een volgende fase van de opdracht?Volgende fase kan worden aangevangen naar schriftelijke goedkeuring voorgaande faseopdrachtgever.

6) Hoe lang en tot welke bedrag is een adviseur aansprakelijk voor schade?Schadevergoeding voor opdrachtgever tot maximaal de kosten van het advies oplopendtot € 1000.000,- of tot 3 maal kosten van het advies oplopend tot €2.500.000,-.

7) Op welke wijze kan een opdrachtgever een opdracht onderbreken?Onderbreking van opdrachtgeverszijde: onderbreking schriftelijk aangeven met reden.

8) Op welke wijze wordt een opdracht opgezegd?Schriftelijk opzeggen opdracht.

9) Wat gebeurt er met een opdracht bij overmacht?Tekortkoming is niet te verwijten wanneer het buiten de schuld van de partijen gebeurd ofdoor feiten en omstandigheden buiten de schuld van de partijen.

10) Wat zijn de consequenties voor de betalingsverplichtingen en de auteursrechten bij on-gegrond opzeggen door de adviseur?

Bij opzegging opdracht adviseur zonder reden dient de opdrachtgever te betalen tot destand van het werk. Wanneer het niet een consument is tevens nog 10% van de rest van dekosten. Indien niet redelijk kan hiervan worden afgeweken.

11) Hoe dient een opdrachtgever en een adviseur om te gaan met het herhalen van advie-zen?Hergebruik adviezen mag door adviseur. Vorige opdrachtgever niet schaden en welinlichten. Opdrachtgever mag adviezen alleen herhalen met schriftelijke toestemming vande adviseur. Adviseur en opdrachtgever komen dan vergoeding overeen.

12) Op welke manieren kan de adviseur zijn honorarium vaststellen?Offerte: als percentage van de uitvoeringskosten, of tijdsbesteding, of vast bedrag, of naarenig ander overeengekomen maatstaaf.

13) Hoe worden geschillen, in tegenstelling tot in de SR, in eerste instantie opgelost?Geschillen tussen opdrachtgever en adviseur worden zoveel mogelijk opgelost via de min-

nelijke weg, of bijvoorbeeld door mediation.


124


Opgave 3 ’vergelijking honorarium en offerte’:

125


LogboekBeroepservaring MichelvanSoolingen 06-06 …...64 BOUWVOORBEREIDING kennisnemen van hoe een...

Documents

Transcript of LogboekBeroepservaring MichelvanSoolingen 06-06 …...64 BOUWVOORBEREIDING kennisnemen van hoe een...