LITERAIRE TEKSTEN

ANALYSE EN INTERPRETATIE

Taalkundig- syntactisch

hoeveel zinnen?wat voor zinnen?wat voor taalvorm?

-lexicaalwat voor woorden? (gewoon? dichterlijk?)

Letterkundig- metrum/ritme- versvorm (klassiek? experimenteel?)- versregel (enjembementen?)- stijlfiguren?- beeldspraak?

Communicatief  

WALEWEIN

GRAFSCHRIFTEN VAN DE GROTE DICHTERS

UIT DE GOUDEN EEUW

Dit ‘s blinde Pieters graf, die meer zag zonder ogendan twee and’ren door vier. Hij stond op geen meedogenook voegd’ hem geen beklag: zijn onmacht was zijn macht, zijn ongeval zijn vreugd. ij leefde in zijn gedacht dat door zijn handen sprak: hij zag zichzelf van binnen, wat weinigen gebeurt voorzien van alle zinnen […]

Constantijn Huygens ‘Grafschrift bij voorbaat Pieter de Vooys

Groot van geest en kleen van leden,Groen van jaren, grijs van zeden,lieflijk zonder lafferijGoeilijk zonder hovaerdij,Rein van hart in zonderheitwas zij, die hier onder lejdt.

P.C. Hooft, ‘Grafschrift van Brechje Spiegel

Goedtheidt zonder laffery,Goedtheidt zonder laffery,Wijsheidt zonder hovaerdy,Wijsheidt zonder hovaerdy,Schoonheidt zonder zich te haegen,Schoonheidt zonder zich te haegen,Eere zonder roem te dragen,Eere zonder roem te dragen,Ope borst inzonderheidtOpe borst inzonderheidtHad zy, die hier onder leit.Had zy, die hier onder leit.

P.C. Hooft, ‘Grafschrift van Ioffrouw Brechie P.C. Hooft, ‘Grafschrift van Ioffrouw Brechie Spieghels’Spieghels’

Hier Meester Henrick lejdt gekujltDaer de beeldthouwerij om hujlt.Geboorddagh sterfdagh is geweest.Een steen sijn lichaem ons ontschuijltMaer dujsendt toonen der syn geest.

P.C. Hooft, ‘Grafschrift van Meester Henrick de Caiser Beeldthouwer

TEMPEL EN KRUIS (1939)

De man van wien ik dit verhaal vertelkeerde voor kort naar zijn geboorteland;'t wordt nu een jaar dat hij zijn intrek namboven het vredig makelaarskantoordat op den hoek tussen twee grachten ligtaan 't plein dat als een zeester in het zandzijn schachten uitzendt in de mijn der stad.rechts ziet zijn raam het krimpende gelidder smalle bruggen de verbinding slaannaar feodale deuren -- een huizenrijdie met zijn kelders in het water staat --,links raakt het scherend zoeklicht van zijn blikden top der bomen die geworteld staanin de verzakte werven van de gracht;en als een lege krater ligt het pleinin het zieltogend duister uitgespreidvan 't helse neonlicht der dode stad.

De kamer waar hij werkt is als een cel.geen schilderij, geen bloemen, geen portret.niets dat verteedring of herinnering wektaan dood of liefde; de wanden naakt en licht,de ruimte leeg, en in de ramen stijgthet jong en blauw profiel der dageraadwaarin de sporen van den nacht vergaan.een ijl vertrek, een absoluut wit nu,door niets gevlekt dan door 't verweerd papier,het palimpsest van het gemene leven,dat hij ontraadslen moet en lezen als gedicht;een stilte, vol van de insectenplaagvan zijn gedachten --

op het bureau een lamp,het enig wezen dat hem gadeslaaten dat hem bijlicht als de zee rondomzo hol en donker naar den hemel gaatdat hij den oever niet bereiken kan;de lamp -- drie stangen draaiend om hun asen iedre as doorwentelt een heelal --de lamp, die knielen kan als een kameelen rijst als een giraffe.

Naar deze rede zenden zon en maanhun zwevend schip met dromen; zie, de jachtder bliksemende vleugels in hun valsneeuwen voorbij zijn raam; hij peinst en schrijft,en langzaam vult zich het geduldig bladmet tekens die zijn hand bevreemd herkentals letterbeelden uit een dood visioen;en als 't papier doorschijnend wordt en zwartvan woorden uit een blinden onderlaagvan de moerassen der vergetelheid,bezweert zijn schrift als een mystiek getalhet sterrenbeeld dat in zijn dromen hingen dat nu, volgezogen van 't geheimder noodlotsgronden, neergeslagen ligtin 't blanke veld, dat langzaam blauw en goudzich kleurt als 't byzantijns missaaldat hij als jongen las: wéer klinkt de taalder catacomben, ruisend als een bron.

Het oud gesternte gloeit, en in den nachtleest hij het spijkerschrift van het heelal,dat in de sterren stond van Babylonen klinken zal wanneer de kinderstemhet dies irae zingt bij de Bazuin;en diep in 't microscopisch onderzoekvan 't peilloos hart, hoort hij de nachtegaalde vlammen uitslaan van het pinkstervuuren in een vergezicht ziet hij den tuindie aan het einde blinkt van het Verhaal;want eenmaal zal het luiden van de schelden klank verkrijgen van een nieuw metaal.

het wordt nu langzaam duister in de stad,en opziend van het dichtbeschreven veldraalt hij een oogwenk bij het avondraam,vóor hij het grijs struweel der schemeringscheidt van het witte donker van zijn cel.

Beklemtoonde lettergrepen op basis van woordaccent in meerlettergrepige woorden (zie woordenboek):

 De man van wien ik dit verhaal vertelkeerde voor kort naar zijn geboorteland;'t wordt nu een jaar, dat hij zijn intrek namboven het vredig makelaarskantoor

5 dat op den hoek tusschen twee grachten ligtaan 't plein dat als een zeester in het zandzijn schachten uitzendt in de mijn der stad.rechts ziet zijn raam het krimpende gelidder smalle bruggen de verbinding slaan

10 naar feodale deuren - een huizenrijdie met zijn kelders in het water staat -,links raakt het scherend zoeklicht van zijn blikden top der boomen die geworteld staanin de verzakte werven van de gracht;

15 en als een leege krater ligt het pleinin het zieltogend duister uitgespreidvan 't helsche neonlicht der doode stad.

Toegevoegd: beklemtoonde lettergrepen op basis van realisatie (voorlezen, reciteren), in combinatie met kennis van de mogelijke metra (LM 4.6) en de definitie van eindrijm (LM 5.3):

 De man van wien ik dit verhaal vertelkeerde voor kort naar zijn geboorteland;'t wordt nu een jaar, dat hij zijn intrek namboven het vredig makelaarskantoor

5 dat op den hoek tusschen twee grachten ligtaan 't plein dat als een zeester in het zand

zijn schachten uitzendt in de mijn der stad.rechts ziet zijn raam het krimpende gelidder smalle bruggen de verbinding slaan

10 naar feodale deuren - een huizenrijdie met zijn kelders in het water staat -,links raakt het scherend zoeklicht van zijn blikden top der boomen die geworteld staanin de verzakte werven van de gracht;

15 en als een leege krater ligt het pleinin het zieltogend duister uitgespreidvan 't helsche neonlicht der doode stad.