Bachelorproef

Professionele Opleidingen

Studiegebied Sociaal-Agogisch Werk

Academiejaar 2014-2015

Uit de schoot van mijn moederland vertrokken

De impact van echtscheiding op de ontwikkeling van het kind uit

een migratiehuwelijk.

Bachelorproef aangeboden door

Fatima Iba

tot het behalen van de graad van

Bachelor in de Gezinswetenschappen

Interne begeleider: Patrick Meurs

Bachelorproef

Professionele Opleidingen

Studiegebied Sociaal-Agogisch Werk

Academiejaar 2014-2015

Uit de schoot van mijn moederland vertrokken

De impact van echtscheiding op de ontwikkeling van het kind uit een

migratiehuwelijk.

Bachelorproef aangeboden door

Fatima Iba

tot het behalen van de graad van

Bachelor in de Gezinswetenschappen

Interne begeleider: Patrick Meurs

ABSTRACT BACHELORPROEF 2014-2015

Opleiding: Bachelorproef in de Gezinswetenschappen

Voornaam Naam

Student: Fatima Iba

Interne Promotor:

bachelorproefbegeleider

Patrick Meurs

Titel bachelorproef

Uit de schoot van mijn moederland vertrokken.

De impact van echtscheiding op de ontwikkeling van het kind uit

een migratiehuwelijk

Abstract publiceren

Ja

Kern- / trefwoorden bachelorproef:

Migratiehuwelijk, echtscheiding, opvoedingsondersteuning, armoede, communicatie

Korte samenvatting bachelorproef:

Het thema dat ik behandel is momenteel zeer aan de orde, omwille van verschillende redenen. Ten

eerste komen echtscheidingen in onze samenleving relatief vaak voor. Omtrent de kinderen die

eventueel betrokken zijn in de echtscheidingssituatie, weten we geleidelijk beter welke risicos ze

lopen. Ten tweede komen ook de om redenen van migratie gesloten huwelijken steeds meer onder

druk te staan. Ook daar doen zich meer echtscheidingen voor, nadat dit in de

migratiegemeenschappen tot nog toe taboe was. Ook hierin zijn vaak kinderen betrokken die niet

zelden een gecombineerd risico lopen: een gezin door echtscheiding zien uit elkaar vallen n een

kwetsbare positie innemen als migratiejongere of kind in deze samenleving.

Ik heb gekozen om de huwelijksmigratie in mijn eindwerk te bekijken vanuit Marokko als herkomstland

aangezien ik als Marokkaanse Vlaamse vrouw toch nieuwsgierig ben naar deze thematiek n omdat ik

in mijn omgeving al heel wat huwelijken heb zien sneuvelen waarbij men de partner uit ander land van

herkomst van de eigen (groot)ouders haalde.

In mijn eindproef definieer ik onder meer de huwelijksmigratie. Bij huwelijksmigratie gaat het over

allochtone jongeren (hier geboren en getogen) die trouwen met een partner uit het herkomstland en

die partner migreert na het huwelijk naar Belgi. Gedurende jaren bleven de moeilijkheden van deze

huwelijken verborgen, nu komen ze meer aan de oppervlakte. Wanneer het tot een scheiding komt, is

de rol en de verdere omgang van de ouders met elkaar omtrent de kinderen van het grootste belang.

Ik focus in dit eindwerk vooral op de kinderpositie in dergelijke gezinnen na een echtscheiding. Mijn

onderzoeksvraag is dan ook:

Wat is de impact van een echtscheiding op de ontwikkeling van kinderen uit een

migratiehuwelijk?

Vanuit de socio-culturele invalshoek heb ik geprobeerd om de kwetsbaarheid van mensen die een

migratiehuwelijk aangaan, toe te lichten. Zo blijkt dat er binnen dit type huwelijken hoge

echtscheidingscijfers zijn. Toch zijn er ook inhibirende factoren die een scheiding minder waarschijnlijk

maken. Zo staat de partner die uit het land van herkomst komt vaak in een ondergeschikte/minder

zelfstandige positie tegenover de persoon die hier al gevestigd is, en dit niet alleen op sociaal vlak,

maar evengoed op financieel gebied. Verder hebben huwelijksmigranten vaak een laag

onderwijsniveau, wat hen economisch kwetsbaar maakt. Als er zich dan huwelijksproblemen

voordoen en men wenst over te gaan tot een scheiding dan is deze sterke afhankelijkheid een

remmende factor. Daarom is een sterk ontwikkeld netwerk een zeer belangrijke voorwaarde

mogelijks de meest protectieve factor - bij scheiding. De financile en sociale afhankelijkheid van de

nieuwkomer in de beginjaren van het migratiehuwelijk wordt nog meer versterkt door het wettelijke

kader waarin ze zitten: het wettelijk kader van hun verblijfsstatuut. De huwelijksmigrant ontleent

immers in de eerste periode zijn verblijfsrecht aan de huwelijkspartner die hem heeft overgebracht,

met inbegrip van zijn sociale rechten, zoals het recht om te mogen werken. Deze periode van

controle werd ingevoerd om schijnhuwelijken tegen te gaan, doch hebben ze ook een dwingend

karakter binnen het huwelijk.

Zelfs indien er sprake is van een slechte verstandhouding, geweld of machtsmisbruik blijft er weinig

keuze dan in het huwelijk te blijven omdat men met de angst zit teruggestuurd te worden. Om de

eventuele misbruiken van de afhankelijkheidspositie in te tomen en de rechten van het gezin te

waarborgen werd sinds 1993 de termijn om een onafhankelijk verblijfsrecht te verwerven ingekort tot

15 maanden. Verder stelt de dienst Vreemdelingenzaken dat verblijfsrecht niet wordt ingetrokken

indien het familielid de echtelijke woonst heeft verlaten vanwege huiselijk geweld en de betrokkene

hulp en bescherming nodig heeft (vb. vluchthuis).

Vervolgens heb ik me verdiept in de aard van de echtpaarrelatie, vanuit een psychologische

invalshoek. De beide partners zijn jongvolwassen, onervaren, laaggeschoold. Binnen de Marokkaanse

cultuur leeft er nog steeds een taboe om over bepaalde thematieken zoals relaties, partnerkeuze,

intimiteit, etc. te spreken met anderen. De leden uit het gezin van mijn casus waren beiden nog vrij

jong toen ze elkaar leerden kennen. Ze zitten in de vroege volwassenheid, waarvoor

ontwikkelingspsycholoog Erikson de taak van het komen tot intieme banden naar voor schoof. Er

wordt echter weinig verteld over verliefdheid en liefdesrelaties binnen Marokkaanse gezinnen, wat ook

in de door mij gebruikte literatuur naar voor gekomen is (zie o.a. Naamane- Guessous). Dit taboe is

ook af te leiden uit de casus. Indien deze themas besproken worden is dat vaak met de vrouwen des

huizes (van herkomst) of met andere vrouwelijke familieleden. Men heeft er niet leren over

communiceren en dat kan ernstig parten spelen om een huwelijk vorm te geven in een

migratiesituatie. Het blijkt nu dat bij de analyse van gesprekken met gescheiden huwelijksmigrantes

het relevant is om rekening te houden met de dubbele achterstelling van allochtone vrouwen: als

vrouw in een cultuur waar het patriarchale heerst en als vrouw geconfronteerd met nieuwe

persoonsrollen in het gezin.

Het is algemeen geweten dat de gezinscontext waarin kinderen opgroeien erg belangrijk zijn voor hun

welvaart en welbevinden. In Belgi leeft n op vijf van alle kinderen in een huishouden waarvan het

inkomen lager is dan de armoedegrens. Deze armoedegrens wordt ook in gezinnen van

huwelijksmigratie frequenter bereikt na scheiding.

Tot slot trachtte ik er via de pedagogische invalshoek achter te komen hoe deze kinderen opgevoed

worden. In mijn casus wordt duidelijk dat de gescheiden huwelijksmigrante Badia een andere

opvoeding genoten heeft. De culturele verschillen met Moussa - haar ex-man - die in Belgi geboren

en getogen is, zijn groot en zorgen voor een zeer diverse opvoedingsstijl. In hun casus kan men

bijvoorbeeld de fricties lezen tussen zich aan de groep aanpassen, conformiteit versus autonomie,

voor zichzelf opkomen en kiezen. Kinderen opvoeden binnen de migratiecontext brengt dus extra

problemen en twijfels met zich mee. Het kinderen opvoeden in een niet-moslim land kan voor

moslim ouders als een zware taak ervaren worden.

Deze gezinnen blijken na scheiding voordien vaak al meervoudige problemen ervaren te hebben,

waarbij de problemen binnen de opvoeding onderbelicht blijven, naast bijvoorbeeld de financile

zorgen. We beschrijven in deze invalshoek ook de moeilijkheden rondom vaderschap in de eerste,

tweede en derde generatie Marokkaanse migranten. In de groep zeiden deze vaders: Dat laat ik mijn

vrouw oplossen, laat mij er maar buiten. Tegelijk treden ze binnenhuis soms zeer streng op. De

kwetsbaarheden van hun vaders (nu grootvaders) herhalen zich bij de tweede generatie. Zij hebben

gezien dat hun vader het destijds moeilijk vond om hun kinderen te begeleiden en een weg te tonen in

de westerse samenleving. Nu ervaren zij hetzelfde.

Uit de literatuur heb ik kunnen concluderen dat de bestaande begeleiding op de goede weg is. Het

laagdrempelig aanbod van opvoedingsondersteuning voor gezinnen met kinderen en adolescenten

kan niet voorbij gaan aan de diversiteit van de doelgroepen. Het is daarom ook een uitdaging om aan

deze gezinnen een kwaliteitsvol aanbod te bieden. Instanties kunnen hier werk van maken door het

doormaken van een interculturaliseringsproces, een veranderingsproces binnen de organisatie dat

leidt tot een structurele verandering van de organisatiestructuur zelf, haar medewerkers, het clinteel,

en door het aanbod af te stemmen op de multiculturaliteit in de samenleving.

Referentielijst:

Demuynck,K. (2012). Scheiden in een vreemd land maakt d