TEGENDRAADSE

CRIMINOLOGIE.

Liber Amicorum

Paul Ponsaers

E. Devroe, L. Pauwels, A. Verhage, M. Easton, M. Cools (red.)

Isbn 978-90-466-0568-4 | 542 p. | gebonden uitgave

VOORINTEKENING

Het Liber Amicorum Paul Ponsaers verschijnt op 12 December 2012.

U kunt tot en met 20 november online voorintekenen via www.maklu.be/pp

Voorintekenaars genieten €40 korting (€75,- ipv €115,-) en worden

vermeld in het boek.

Een boek over criminaliteit, politie,

praktijk en wetenschap

Op 1 oktober 2012 wordt Paul Ponsaers emeritus hoogleraar. Dit is een uitgelezen

gelegenheid om hem te bedanken voor zijn jarenlange maatschappelijke sociaalkritische en

wetenschappelijke engagement en voor zijn inzet de vele jonge vorsers de wegen der

wetenschap te leren bewandelen.

Dit liber amicorum, met veertig bijdragen van vrienden en collegae, toont aan dat Paul vele

mensen kon beroeren en inspireren. Dat zijn enthousiasme voor de politiewetenschap tot ver

over de Belgische grenzen reikt, blijkt wel uit de Engelstalige en Franstalige bijdragen die dit

liber rijk is, afkomstig uit Nederland, Sicilië, Groot-Brittannië, Kinshasha en Slovenië. Paul heeft

in zijn zesendertig jarige carrière niet alleen de wetenschap beoefend, maar zich actief ingezet

om het beleid mee vorm te geven en te ondersteunen met wetenschappelijk en statistisch

materiaal. Zo was hij de conceptueel vormgever van menig studiedienst en

onderzoeksprogramma. In het bijzonder gaf hij de Studiedienst vorm bij de Algemene

Rijkspolitie, bouwde hij vanuit Binnenlandse Zaken de Algemene Politiesteundienst uit en zag de

Afdeling Politiebeleidsondersteuning het daglicht. Hij deelde het land in interpolitiezones in,

voerde de veiligheidscharters en het vijfhoeksoverleg in en gaf de politiehervorming van 1998

mee vorm. Bovendien ligt Paul aan de wieg van het Belgisch politiebestel als auteur van het

politiemodel community oriented policing en de handleiding Zonale Veiligheidsplannen.

De lezer zal in deze erebundel dan ook niet uitsluitend wetenschappelijke bijdragen vinden,

maar verhelderende essays over de dagen voor de politiehervorming, tijdens en na. Dit oeuvre

overspant dertien verschillende arbeidsplaatsen waar Paul zich als socioloog en criminoloog,

denker en doener, beleidsmaker en wetenschapper heeft ingezet. Steeds aan de wieg van

afdelingen, bewegingen, stromingen, doe- en denkwijzen. Innovatief, maatschappelijk

betrokken en kritisch zijn drie woorden die Paul, en met hem dit liber kenmerken. Maar vooral

de steeds terugkerende tegendraadsheid in zijn professionele leven bleef de auteurs bij.

Over Paul Ponsaers

Paul Ponsaers is licentiaat in de Sociologie en de Criminologie en doctor in

de Criminologie (1976). Hij startte zijn wetenschappelijke loopbaan als wetenschappelijk

medewerker aan de KULeuven. Na een journalistieke periode bij het dagblad De Morgen werkte

hij als hoofddocent rechtssociologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Naderhand was hij

gedurende een tiental jaar als afdelingshoofd werkzaam bij de dienst

Politiebeleidsondersteuning, eerst bij de Algemene Rijkspolitie (BiZa), later bij de Algemene

Politiesteundienst. Daar startte hij een aantal grootschalige statistische projecten op over

politie, zoals de criminaliteitsstatistieken, de morfologie, de openbare orderegistraties, de

voetbal en manifestaties. Hij bouwde naar Nederlands model de Veiligheidsmonitor uit, waarbij

de burger voor het eerst bevraagd werd over zijn slachtofferervaringen.

Vanaf 1994 was Paul verbonden aan de UGent, Vakgroep Strafrecht &

Criminologie en richtte hij de Onderzoeksgroep Sociale Veiligheidsanalyse

op, waar hij diverse onderzoeken over sociale onveiligheid opstartte en doorvoerde. Hij

doceerde in de domeinen van de criminografie, de politiewetenschappen, de rechtssociologie

en de financieel-economische criminaliteit. Hij was promotor van ontelbare

onderzoeksprojecten, in opdracht van zowel Belgische als Nederlandse instanties over sociale

onveiligheid, politie, integrale veiligheid, jeugdprojecten en overlast. Tevens was hij promotor

van doctoraten in drie verschillende talen, met diverse onderwerpen zoals informele

conflictbeslechting tussen private ondernemingen, zonechefs bij de lokale politie,

buurtinvloeden en jeugddelinquentie, limites des approches de récupération et de réinsertion

sociale des enfants de rue à Kinshasa, anti money laundering, social cohesion, victimization and

Fear of Crime, formalisering en informalisering van sociale controleprocessen, investigative

interviewing competences, onveiligheidsbeleving, slachtoffers van vermogens- en

geweldsdelicten, fraude et corruption en Côte d’Ivoire, discretionaire ruimte bij uitvoerende

politieambtenaren, de effectiviteit van de handhavingspiramide bij milieu-inbreuken, corruptie

bij lokale politiediensten en gemeentelijke administraties en political informal economy. Paul

was tevens co-promotor bij doctoraten, lid van begeleidingscommissies, leescommissies en

examencommissies.

Paul Ponsaers is voorzitter van de vzw Centrum voor Politiestudies (CPS)

en van de vzw Panopticon. Met het Centrum Politiestudies brengt hij de wetenschap

dichter bij de concrete politiepraktijk en organiseerde hij diverse studiedagen en

reflexiemomenten. Tevens is hij stichtend lid van de tijdschriften Orde van de dag, Cahiers

Politiestudies en de katern integrale veiligheid van het handboek politiediensten. Hij is lid van de

hoofdredactie van Panopticon en van de deelredactie criminografische basisinformatie

Panopticon en regionaal editor van het European Journal for Policing studies (EJPS). Paul is lid

van de stuurgroep van het internationaal GERN-netwerk (Parijs) en voorzitter van de

internationale wetenschappelijke raad van het NSCR. Hij is stichtend lid van de internationale

publicatiereeks Het Groene Gras en de reeks Governance of Security Research - GofS.

Hij publiceerde talrijke artikels en (bijdragen in) boeken in nationale en

internationale tijdschriften en reeksen met betrekking tot politiestudies, financieel-

economische criminaliteit, criminaliteitsanalyse en veiligheidsbeleid. Zijn gedrevenheid en

bekwaamheid maakten hem tot veel gesolliciteerd wetenschappelijk expert in tal van

beleidscommissies zoals ‘politie, de lerende organisatie’ in België en ‘Pearls of Policing’ en

‘herijking beroepsprofielen in politie’ in Nederland. Als lid van diverse selectiecommissies voor

korpschefs boog hij zich over de kwaliteiten die een professional nodig heeft in een

leidinggevende functie bij de Belgische politie. Ook was professor Ponsaers een veelgevraagd

expert in allerlei wetenschappelijke visitatiecommissies. Zo was hij lid van de Franstalige

Commissie SHS 5 van het Fonds de la Recherche Scientifique (FNRS), panellid bij de

accreditatietoekenning voor de opleiding Security Engineering and Management te Delft in

opdracht van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO), nam hij actief deel aan

de visitatie van de opleiding criminologie in Franstalig België in opdracht van het Agence pour

l’Evaluation de la Qualité de l’Enseignement Supérieur. Paul Ponsaers was in 2007 voorzitter van

de visitatie van de opleiding criminologie in Nederland in opdracht van de Quality Assurance

Netherlands Universities (Qanu), en lid van de audit van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en

Documentatiecentrum (WODC) in opdracht van het ministerie van het Ministerie van Justitie in

Nederland. Hij was lid van het panel ter beoordeling van de Executive Master of Police

Management (EMPM), School of Police Leadership, Police Academy of the Netherlands in

opdracht van het Nederlands-Vlaams Accreditatie Orgaan (NVAO), voorzitter van de

visitatiecommissie van de opleiding Master of Tactical Policing, Politieacademie Nederland, in

opdracht van het Netherlands Quality Agency (NQA), Panellid van de accreditatiecommissie van

de Executive Master of Police Management (EMPM), School of Police Leadership, Police

Academy of the Netherlands, in opdracht van de European Association for Public Administration

Accreditation, (EAPAA / NVAO).

Quotes

“Ik geef veel om de free speech van de academische wereld, net zoals in

mijn journalistieke periode bij De Morgen. Bij een overheidsdienst ligt dat

anders. Ik heb altijd graag mijn vrije mening willen kunnen geven en

daarom heeft de academische wereld mij altijd aangetrokken. Hier kun je

schrijven, denken wat je wil”

“Men heeft hier in Vlaanderen van die eigen “kapelletjes”, eigen stekjes

waar men zich in terugtrekt. Ik doorbreek dat altijd. Ik zoek graag de

samenwerking met andere disciplines binnen en buiten deze universiteit.

Het gaat er om dat je zo veel mogelijk materiedeskundigheid bij elkaar

krijgt”

“Wat ik heel graag doe, is mensen boven hun limieten uit tillen, dat vind

ik heel leuk. Ik heb daar ontstellend veel tijd in gestoken”.

“Mijn oorspronkelijke interesse was niet zozeer de politie, maar de

financieel-economische criminaliteit. Mijn proefschrift ging over de

Arbeidsinspectie, niet over de politie. Maar vooral in mijn journalistieke

periode bij De Morgen zag ik hoe het verkeerd ging bij de politie en wilde

ik er aan bijdragen om die organisatie uit het slop te halen. Mijn

belangstelling gaat uit naar de financieel-economische criminaliteit, de

misdaadanalyse en de politie; en wel in de volgorde”.

Inhoudsopgave

Elke Devroe Kroniek van een ontembaar

arbeidsethos

Jan Bundervoet: Arbeidssocioloog in

hart en nieren

Pol Deltour: Paul Ponsaers: de

journalist en de wetenschapper

Jan Willems: Snuffelen aan de

onderkant van de bovenwereld

Luk Baetens: Herakles in politieland

Lode De Witte: Een gedeeld parcours

over politie, democratie en

maatschappelijke betrokkenheid

Dirk Van Nuffel: Paul Ponsaers:

Emmaüsganger en paardenfluisteraar

George Pyl: Het recht maakt niet recht

wat krom is . Tegendraadse

beschouwingen over het verbod op het

dragen van gezichtsbedekkende kledij

Eddy De Raedt: Van journalist over

academicus tot volleerd politie-expert

Elke Devroe & Martine Beullens: Het

verhaal van een kaminkazepiloot: de

geboorte van de Belgische

criminaliteitsstatistiek

Kris Van Limbergen: Een paar

herinneringen bij het afscheid van Paul

Ponsaers

Jo Forceville: Ode aan Paul

Frank Schuermans: Controle en

inspectie op de geïntegreerde politie.

Naar een efficiënte taakverdeling tussen

de bestaande toezichtorganen of toch

maar fusioneren?

Yves Cartuyvels: Hommage à Paul

Ponsaers… où l ’occasion d’un regard en

arrière sur la police et la sécurité en

Belgique

Willy Bruggeman: Een Belgisch –

Nederlandse geïnspireerde reflectie

Frank Hutsebaut: Naast een Community

oriented politie is er ook nood aan een

Community oriented Justitie. Het

voorbeeld van de afhandeling van

ernstige verkeersongevallen

Herman Balthazar: De veldwachter en

de gouverneur

Chris Eliaerts: De toekomst van het

jeugdbeschermingssysteem (BIS)Naar

een jeugdsanctierecht in lijn met

internationale normen

Stephan Svacina & Huug Van Gompel:

Kwaliteitscontrole en wetenschappelijk

uitgeven

Brice De Ruyver: De consensusmania,

bekeken vanuit een andere hoek

Tom Vander Beken & Stijn Van Daele:

De gunst van de poortwachters.

Reflecties over wetenschappelijk

onderzoek met persoonsgegevens uit de

strafrechtsbedeling

Freya Vanderlaenen: Onderzoek met

oog voor beleid en praktijk, maar

wetenschap als kritische maatstaf . Op

zoek naar bouwstenen voor een

geïntegreerd drugbeleid

Gert Vermeulen: dEUs ex machina for

integrated crime and criminal justice

statistics? EU benchmarks for

overcoming diversity in offence

definitions & classif ications and for

multi-source & multi-level data

integration

Jaak Billiet: Attitudes towards the

police in European Social Survey round

5 (2010) : comparing Belgium and its

neighbours

Carrol Tanghe: Paul Ponsaers : un

observateur enragé

Marc Cools: De actualiteit van het

symbolisch duel tussen Joseph Fouche en

Eugene-Francois Vidocq voor de

inlichtingenstudies

Lieven Pauwels: Het spook van de

buurt: tegendraadse bevindingen van

sociaalecologische verklaringsmodellen

Marleen Easton: Ode aan een

bruggenbouwer

Lodewijk Gunther Moor: Politie in

buurten en wijken: schraalhans

keukenmeester of toch nog reassurance

policing?

Gerben Bruinsma: Scholen in de

criminologie: voor- en nadelen

Sylvain Shomba Kinyamba: Phenomene

« Kuluna » ou le gangsterisme juvenile a

Kinshasa. Recurrence, logiques d’actions

et vulnerabilite de moyens de

premunition

Jack Greene: Paul Ponsaers and the

Tradition of Recalcitrant Criminology

Pietro Saitta: Violence and Fascism:

Italian Armed Forces in the Age of

Global Security

Joanna Shapland: The paradoxes of the

informal economy

Bojan Dobovsek: Marxist economy

versus economic crime

Vinzenco Ruggiero: Economic growth as

harmful behaviour

Kees van der Vijver: Maatschappelijke

veiligheid en de rol van de politie

Frits Vlek: In re(tro)spect: een kwart

eeuw Paul

Ludo Kools: De strafprocesadvocaat.

Enkele algemene beschouwingen

Etienne Verhoeyen: Les achats d’armes

de la cagoule en Belgique (1936-1937) :

chronique d’un echec annoncé

Bibliografie Paul Ponsaers