Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

91
Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Naar een coherent toekomstbeeld 64 ste Sociale Week, November 2011 Hans Bruyninckx

description

ACW - Vlaamse Sociale Week 201118 november: "Naar een coherent toekomstbeeld", lezing door Hans Bruyninckx (HIVA)

Transcript of Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Page 1: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Des

ign

Cha

rles

& R

ay E

ames

- H

ang

it al

l ©

Vitr

a

Naar een coherent toekomstbeeld

64ste Sociale Week, November 2011

Hans Bruyninckx

Page 2: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

2

Coherente toekomstvisie

Wiens toekomstvisie? Toekomst voor wie? Schaal en ambitie? Tijdsdimensie: 2100; 2050, 2020, volgende

verkiezingen, volgende peiling, morgenvroeg (in België)

Traditie of mislukkingen?

13-04-2023

Page 3: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

3

Nood aan denken over ‘de toekomst’ kent een opmars. Waarom?

Belang (voor ACW) in Vlaamse context? Bouwstenen voor een toekomstvisie

Opentrekken debat: Langeterijndenken: 2020, 2050 Duurzaamheid Globalere visie: Lissabon Agenda, MDG, KAS

13-04-2023

Page 4: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

4

Nood en opmars van toekomstdenken Aantal crisissen

Financiële crisis Economische crisis Crisis van de democratie? Crisis van internationale besluitvorming Ecologische crisis: meest fundamentele!?

=> Wat komt er na de crisis? Hoe pakken de toekomst beter aan? Fundamentele niet-duurzaamheid van een aantal systemen

Produceren en consumeren Pensioenen; (inkomens)ongelijkheid; armoede (in de wereld);

internationale migratie; …

=> Hoe bouwen we een meer duurzame toekomst?

13-04-2023

Page 5: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Enkele fundamentele evoluties

Materiële context voor DO

Impact = F(Population * Affluence * Technology)

Paul Ehrlich

Page 6: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Impact

F(Population * Affluence * Technology)

Page 7: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

7 .....

50 .....

11

Page 8: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

8

Page 9: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

9

Page 10: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Urban Growth Spurt Continues

70% in (mega)steden

Page 11: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Impact

F(Population * Affluence * Technology)

Page 12: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 13: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 14: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

14

Page 15: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

% obesitas

15

Page 16: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1985

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 17: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1986

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 18: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1987

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 19: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1988

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 20: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1989

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 21: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1990

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Page 22: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1991

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 23: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1992

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 24: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1993

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 25: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1994

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 26: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1995

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 27: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1996

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19%

Page 28: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1997

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%

Page 29: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1998

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%

Page 30: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 1999

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%

Page 31: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2000

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%

Page 32: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2001

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%

Page 33: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2002

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%

Page 34: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2003

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%

Page 35: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2004

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%

Page 36: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2005

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 37: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2006

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 38: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2007

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 39: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2008

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 40: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2009

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 41: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

Obesity Trends* Among U.S. AdultsBRFSS, 2010

(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

Page 42: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 43: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 44: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

2 ha

8 ha

Page 45: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

45

Page 46: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

46

Page 47: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

47

Page 48: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

48

Page 49: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

49

Page 50: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

50

Page 51: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

51

Page 52: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

52

Page 53: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

53

Page 54: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

54

Page 55: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

55

Page 56: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

56

Page 57: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 58: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Impact

F(Population * Affluence * Technology)

Page 59: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

technologische systemen

nood aan fundamentele verandering

voedsel – transport – wonen - energie

Page 60: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 61: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 62: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 63: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 64: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Impact

F(Population * Affluence * Technology)

Page 65: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 66: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 67: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 68: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 69: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

productie en consumptie

gebruik natuurlijke hulpbronnen

milieudegradatie

biodiversiteit

Page 70: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

ont-koppeling

welvaartscreatie

biodiversiteit

materiaal- en energie-input

pollutie

ontkoppeling

Page 71: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Bouwstenen voor een andere toekomst?– Fundamentele principes– Methode?

Page 72: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

72

Transitiedenken als methode?

5 jaar geleden relatief onbekend concept Vooral Nederlands

– Gekaderd in duurzaamheidsdenken– Maakbaarheid van de samenleving

Beperkt tot enkele deelaspecten van duurzame ontwikkeling

2 TM processen in Vlaanderen met enige maturiteit: DuWoBo en Plan C

13-04-2023

Page 73: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

73

Ondertussen snelle beleidscarrière: Vlaamse Strategie DO: alle (!) Vlaamse

beleidsdomeinen ViA: 13 strategische transities Nieuw Industrieel Beleid

Van groot belang voor ACW-thema’s! Bovendien: EU, OESO

13-04-2023

Page 74: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Systeemdenken als basis

Fundamentele wijzigingen op systeemniveau noodzakelijk om tot oplossingen voor ‘hardnekkige problemen’ te komen– Mobiliteitsproblemen– Energieprobleem– Klimaatproblemen

Systeem bestaat uit:– Structuur: instituties, materiële infrastructuur, economische realiteit,

technologie– Cultuur: dominante beelden, waarden, paradigma’s– Werkwijzen: routines, ‘normaal’ systeemgedrag

Page 75: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

75

Uitgangspunt: gewoon beleid volstaat niet

Lopend/standaard beleid (zelfs in zijn ‘betere’ middellangetermijn variant) is onvoldoende

Marktwerking is onvoldoende Consensus die incrementeel verder bouwt op huidige

systemen is onvoldoende

Dit is een radicaal uitgangspunt in beleidsdenken! Denken en handelen buiten de lijnen van de

huidige/dominante systemen

13-04-2023

Page 76: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Internationale milieuakkoorden

Toestand van het leefmilieu

Page 77: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 78: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Magere resultaten!

• 20 jaar klimaatonderhandelingen• Visserijverdragen• 30 jaar onderhandelen over bossen• 20 jaar onderhandelen over biodiversiteit

Page 79: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld
Page 80: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Het effectiviteitsvraagstuk

Implementatie fouten?

Design fouten?

Geef het nog wat tijd?

Andere oorzaken?

‘Als er geen beleid was’

Page 81: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

81

Noodzaak om de juiste vragen te stellen

• Geen vragen over beleid, maar over systeem!– Wat zijn de fundamentele dynamieken? – Wat zijn de driving forces van niet-duurzaamheid?– Wat zijn de kenmerken die een ander systeem zou

moeten hebben?– Wie is bereid en in staat om binnen andere

denkkaders en handelingspatronen over systeeminnovatie mee te denken en te handelen?

13-04-2023

Page 82: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

82

Gestileerd verloop van een transitie

13-04-2023

Page 83: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

83

Maar ook andere mogelijkheden!

13-04-2023

Page 84: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

84

Dynamiek van transities

Huidige regime Dominante structuur, cultuur en werkwijzen Systeem spelers, macht

Niche Afwijkende structuur, cultuur en werkwijze Regime veranderen is het doel

Wie moet er bij betrokken zijn? Mislukt wanneer enkel regimespelers betrokken zijn Enkel nichespelers volstaat niet Nichespelers en veranderingsgezinde regimespelers zijn

noodzakelijk

13-04-2023

Page 85: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

85

Dynamiek van transities

Transitiearena Vrijplaats voor experimenten Deelnemers vertegenwoordigen de maatschappelijke uitdaging van

systeeminnovatie en transities Deelnemers zijn koplopers, vernieuwers, mensen en organisaties die

buiten de huidige regimegrenzen (kunnen) denken (en dus niet de grootste of belangrijkste regimespelers)

Hoop is dat dit leidt tot de ontwikkeling van mogelijkheden om naar een ander systeem te evolueren

Belang van een langetermijnvisie! Geeft richting aan het denken en maakt de uitdaging concreter Vermijd focus op loutere efficiëntieverbeteringen Vb: Low Carbon Society 2050

13-04-2023

Page 86: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

86

Link met regulier beleid

Regulier beleid blijft noodzakelijk! Vb: milieu en RO: afbakeningsbeleid Liefst met sterke middenlangetermijnvisie

Koppelen van beleidsplanning aan macro-transitiedoelstellingen: vb: Low Carbon Society

13-04-2023

Page 87: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

87

Overwegingen

• Wat TM wordt genoemd, zou ook best TM zijn– Anders beter gewoon MLTbeleid noemen– Duidelijkheid over ambities en inbedding: gaat het echt over

systeeminnovatie?

• Rol van de Overheid?– Afstemming rond transities binnen de overheid is positief (VSDO,

ViA)– Mogelijke bedreigingen:

• Te veel ‘overheids’processen (‘mmv’ anderen)• Methodiek is te veel ‘gewone beleidsdynamiek’• Andere actoren zouden ‘dragend-betrokken’ moeten zijn.

– Dit is niet hetzelfde als ‘de SARs’ zijn betrokken

13-04-2023

Page 88: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

88

Overwegingen (2)

• Governance/sturing van Vlaams TM– Vaststelling:

• Nogal wat loshangende processen: vb: transitiearena middenveld

• Bottom-up initiatieven staan nogal los van de huidige dynamieken

– Wat is nodig?– Wie gaat dit doen?– Wat is wenselijk?

• Up-scaling: middelen? • Procesbegeleiding?• Beleidsimplicaties?• Wetenschappelijke ondersteuning?

13-04-2023

Page 89: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

89

Principes

Teveel onbekenden voor toekomstvoorspelling China; klimaatverandering; Italië; Iran; …

Daarom vertrekken van: Aantal relatieve zekerheden: demografie,

energieschaarste, verstedelijking Aantal principes en toetsstenen

“Sociaal-rechtvaardige duurzaamheid”

13-04-2023

Page 90: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

90

Normen en waarden

Sociale rechtvaardigheid (on)gelijkheid Menswaardigheid

Legitimiteit van het proces Participatie Vermaatschappelijking ipv vermarkting

Economisch leefbaar (quid groei? Zie eerste punt) Ecologische duurzaamheid Geen externalisering (anderen, elders, later)

13-04-2023

Page 91: Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

91

Ethiek!

Persoonlijke ethiek Verontwaardiging Verantwoordelijkheid: rechten en plichten Impact van persoonlijke keuzes op anderen en de

samenleving Logic of sufficiency (genoeg-mimetische begeerte)

Publieke ethiek Politiek Economie

13-04-2023